İdare Hukuku 199 -- Sözleşmenin revizyonunu isteme hakkı (daimi zararlar için) -- Bazı kamusal olanaklardan yararlanma (özel kişi lehine kamulaştırma gibi) Mali dengenin korunmasını isteme hakkı, imtiyaz sözleşmelerinde idarenin de- ğil imtiyazcı firmanın haklarındandır. Cevap B seçeneğidir. I. ATA Ulaşım Kolektif ŞTİ II. ATABAY Ulaşım AŞ III. ATAKENT Ulaşım LTD ŞTİ 172. Yukarıda yer alan şirketlerden hangisine imtiyaz verilemez? A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III D) Yalnız II E) II ve III Cevap: İmtiyaz, sadece Türk uyruklu AŞ’ler verilebilir. Cevap C seçeneğidir. I. Olağanüstü hal nedeniyle kişilerin karşılıksız çalıştırılmaları II. Küfür edilen canlı yayın nedeniyle verilen para cezası III. Hırsızın kovalanması IV. Bir iktisadi teşekkülün devletleştirilmesi 173. Hangisi veya hangileri kolluk faaliyeti değildir? A) Yalnız I B) I ve III C) II, III ve IV D) I ve IV E) II ve III Cevap: Kamu düzenini sağlamak, korumak ve bozulduğunda eski haline ge- tirmek amacıyla yapılan idari faaliyetlere kolluk hizmeti denir. Kamu düzeninin unsurları şunlardır: 1- Kamu Güvenliği(Asayiş-Emniyet) 2- Kamu Huzuru (Dirlik-Esenlik-Selamet) 3- Kamu Sağlığı (Genel Sağlık-Umumi Hıfzıssıhha) 4- Genel Ahlak II nolu öncülde genel ahlakın korunmasına yönelik bir faaliyet ifa edilmiştir. III öncülde yer verilen durumda da kamu düzeni bozulmuştur ve bozulan kamu düzeninin eski hale getirilmesi amaçlanmaktadır. Yani II ve III nolu öncüllerde yer alan durumlar kolluk faaliyetidir. Diğer öncüllerde yer alanlar ise kolluk fa- aliyeti değildir. Cevap D seçeneğidir.
200 3Y Hukuk Soru Havuzu 174. Aşağıdakilerden hangisi kolluk faaliyeti değildir? A) Park yapımı amacıyla bir taşınmazın kamulaştırılması B) Binaların depreme dayanıklılığının kontrolü C) Restaurantların gıda mühendislerince denetlenmesi D) Kaçırılan kişinin kurtarılmasına dair operasyon E) Uyuşturucu satıcılarına yönelik huzur operasyonu Cevap: Kolluk hizmeti ya kamu düzeninin bozulmasını engelleme ya da bozu- lan kamu düzeninin tekrar sağlanması için gerçekleştirilen faaliyetlerdir. A seçeneği; Park yapımı amacıyla bir taşınmazın kamulaştırılması idari bir faa- liyettir. Burada kamu düzeninin bozulması veya bozulan düzenin sağlanması ile ilgili herhangi bir durum söz konusu değildir. B seçeneği; Binaların depreme dayanıklılığının kontrolü, bireylerin can ve mal güvenlikleri açısından endişe duymadan yaşamalarını sağlamak, kamu düzeni- nin bozulmasını engellemek amacıyla yapılan bir kolluk faaliyetidir. C seçeneği; Restaurantların gıda mühendislerince denetlenmesi, bireylerin bu- laşıcı ve salgın hastalıklardan korunması, sosyal hayatın sağlık koşulları içerisin- de sürdürülmesi için yapılan bir kolluk işlevidir. D seçeneği; Kaçırılan kişinin kurtarılmasına dair operasyon, bozulan kamu dü- zeninin tekrar sağlanması için yapılan bir tür kolluk faaliyetidir. E seçeneği; Uyuşturucu satıcılarına yönelik huzur operasyonu, kamu sağlığını tehdit eden unsurların önlenmesine yönelik bir tür kolluk işlevidir. Cevap A seçeneğidir. 175. Kolluk faaliyetleri ile bireylerin bulaşıcı ve salgın hastalıklardan ko- runması, sosyal hayatın sağlık koşulları içerisinde sürdürülmesinin sağlanmasına ilişkin unsur hangisidir? A) Liberal eşitlik B) Dirlik temini C) Toplum sağlığının korunması D) Kamu güvenliğinin sağlanması E) Genel ahlakın korunması Cevap: Kolluk faaliyetleri ile bireylerin bulaşıcı ve salgın hastalıklardan ko- runması, sosyal hayatın sağlık koşulları içerisinde sürdürülmesinin sağlanması,
İdare Hukuku 201 kamu düzeni unsurlarından olan toplum (kamu) sağlığının korunması unsuru ile ilgilidir. Cevap C seçeneğidir. 176. Kolluk alanında bireysel ve düzenleyici işlemler yapma yetkisine sa- hip kişi ve kurullara ne ad verilir? A) Kolluk personeli B) Kolluk kooperatifi C) Kolluk amiri D) Kolluk makamı E) Kolluk kuvveti Cevap: Kolluk, yetki açısından kolluk makamı, kolluk amiri ve kolluk personeli (kuvveti) olmak üzere üçe ayrılır. Kolluk Makamı24;Kolluk alanında bireysel ve düzenleyici işlemler yapma yetki- sine sahip kişi ve kurullardır25. Yani bunlar kolluk alanına ilişkin kurallar da ko- yabilirler. Örneğin cumhurbaşkanı, Vali, İçişleri Bakanlığı, Belediye Meclisi gibi. Kolluk Amiri; kolluk personeli üzerinden hiyerarşik yetkileri bulunan kamu görevlileridir. Kolluk makamları genel olarak aynı zamanda kolluk amiridirler. Örneğin vali hem kolluk amiri hem de kolluk makamıdır. Çünkü hem amir ve talimat verebilir hem de düzenleyici işlem yapabilir. Kolluk Personeli (Kuvveti); kolluk alanında işlem yapma yetkileri yoktur, sadece kolluk makamlarının yaptığı işlemleri ve emirleri uygulayan kamu görevlileridir. Örneğin polis, jandarma, zabıta eri, orman muhafaza memuru, gümrük muhafa- za memuru, köy korucusu gibi. Kolluk alanında bireysel ve düzenleyici işlemler yapma yetkisine sahip kişi ve kurullara kolluk makamı denir. Cevap D seçeneğidir. 24 Merkezi idarede Cumhurbaşkanı, İçişleri Bakanı, vali, kaymakam; belediyelerde belediye meclisi, belediye encümeni ve belediye başkanı; il özel idarelerinde il genel meclisi, il encümeni, vali; köyler- de ihtiyar heyeti ve muhtar. (Ancak bu bilgiler, KPSS düzeyinden ziyade kurum sınavları açısından önemlidir. 25 Kemal Gözler-Gürsel Kaplan, İdare Hukukuna Giriş, Ekin Yayınları, Bursa, 2015, s.252.
202 3Y Hukuk Soru Havuzu 177. Kolluk faaliyetleri ile bireylerin bulaşıcı ve salgın hastalıklardan ko- runması, sosyal hayatın sağlık koşulları içerisinde sürdürülmesinin sağlanmasına ilişkin kolluk faaliyeti hangisidir? A) Medeni kolluk B) Hukuki kolluk C) İdari kolluk D) Adli kolluk E) Dini kolluk Cevap: Kolluk, görev (işlev) açısından idari kolluk ve adli kolluk olmak üzere ikiye ayrılır. Aslında bu görevleri yerine getiren kolluk personeli aynıdır. Her iki kolluk faaliyetini de polis26 ve jandarma27 yerine getirmektedir. Sadece görevin yerine getirilme usulü ve bağlı olunan makamlarda değişiklik vardır. İdari Kolluk; kamu düzeninin bozulmasını önlemeye yönelik faaliyetlerdir. Yani henüz ortada bir karmaşa, düzensizlik veya suç yoktur ve zaten bunların oluş- maması için yapılan faaliyetlerden oluşur. Bu yüzden önleyici veya durdurucu kolluk da denir. İdari kolluk polis ve jandarmadır. Örneğin polisin normal bir zamanda kimlik kontrolü yapması, radar ile hız kontrolü yapılması, dilencilerin toplanıp götürülmesi, jandarmanın köyde devriye gezmesi gibi. İdari kolluk personeli İçişleri Bakanı, vali ve kaymakam emrinde çalışır. Yani idari makamlara bağlı iken bu görevleri yaparlar. Görevlerini idare hukuku mev- zuatına göre yürütürler. Bu görevleri sırasında ortaya çıkan uyuşmazlıklar idari yargıda çözümlenir. Polis ve jandarma personelinin, idari kolluk görevini yerine getirirken işledikleri suçlardan dolayı yargılanabilmeleri için Kanun28’da gösterilen amirleri tarafın- dan izin verilmiş olmalıdır. İzin verilmezse savcı, adli işlemleri sürdüremez. Adli Kolluk; kamu düzeni bozulduktan sonra kamu düzeninin yeniden sağ- lanmasına yönelik faaliyetlerdir. Yani suç oluşmuştur ve suç oluşmadan önceki duruma geri dönülebilmesi için yapılan faaliyetlerden oluşur. Bu yüzden bastırıcı kolluk da denilmektedir. Adli kolluk polis ve jandarmadır. Örneğin polisin işlenmiş bir suç sonrasında zanlıyı bulmak için kimlik kontrolü yapması, jandarmanın suç nedeniyle bir evde arama yapması, hırsızlık yapan kişilerin yakalanması gibi. Bilindiği üzere suç oluştuktan sonra adli süreç (soruşturma, kovuşturma) başlar. Adli kolluk bu süreçte faaliyet gösterir. Bu yüzden adli kolluk personeli 26 Polisler şehirlerde kolluk görevi yürütürler. 27 Jandarma, kırsal kesimde kolluk görevi yürütür. 28 4483 sayılı Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun
İdare Hukuku 203 cumhuriyet savcısının emrinde çalışır. Görevlerini ceza usul hukuku mevzuatına göre yürütürler Bu görevlerini yerine getirirken ortaya çıkan uyuşmazlıklar adli yargıda çözümlenir. Polis ve jandarma personelinin, adli kolluk görevini yerine getirirken işledikleri suçlardan dolayı doğrudan yargılanabilirler. Kovuşturma izni alınmasına gerek yoktur. Çünkü zaten savcıya bağlı olarak çalışmaktadırlar ve savcı doğrudan adli işlemlere başlayabilir. Siyasi Polis; Devletin, ulusal güvenliği sağlamak için giriştiği gizli polis(kolluk) etkinlikleridir29. İdari kolluk ve adli kolluk kamu düzeni (yani iç düzen) ile uğra- şırken, siyasi polis ise milli güvenlik, devletin bölünmezliği, ülkenin bağımsızlığı gibi konularla uğraşır. Türkiye’de bu görevi cumhurbaşkanlığına bağlı Milli İstihbarat Teşkilatı(MİT) Başkanlığı yerine getirir. (MİT personeli ayrıca istisnai memur statüsündedir.) İdari Kolluk Adli Kolluk Kamu düzeninin bozulmasını önler Bozulan kamu düzenini yeniden tesis eder Suçu önleyicidir Suç bastırıcıdır. Suç işlenmeden önceki faaliyetlerdir Suç işlendikten sonraki faaliyetlerdir. İdari makamlara bağlıdır Adli makamlara bağlıdır Vali veya kaymakam emrinde çalışır Savcı emrinde çalışır Görevle ilgili uyuşmazlıklar için idari Görevle ilgili uyuşmazlıklarda adli yargıya gidilir yargıya gidilir. Soruşturulması için öncelikle amirden Soruşturma izni alınmadan doğru- soruşturma izni alınmalıdır. dan soruşturma başlatılabilir. (Çün- kü zaten savcıya bağlı) Kamu düzeninin bozulmasını önlemeye yönelik faaliyetler idari kolluğun gö- rev alanına girer. İdari kolluk henüz ortada bir karmaşa, düzensizlik veya suç yokken faaliyet gösterir yani kamu düzeni bozulmadan önce, kamu düzeninin bozulmaması için gerekli tedbirleri alır. Cevap C seçeneğidir. 29 Emin Memiş, Genel İdare Hukuku Notları, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2014, s.31..
204 3Y Hukuk Soru Havuzu I. Cumhurbaşkanı II. Emniyet amiri III. Vali IV. İl genel meclisi 178. Yukarıda verilenlerden hangisi veya hangileri genel kolluk makam- ları arasında yer alır? A) I ve III B) II ve IV C) I ve IV D) Yalnız IV E) Yalnız II Cevap: Genel kolluk makamları; Cumhurbaşkanı, İçişleri Bakanı, vali ve kay- makamlardır. Cevap A seçeneğidir. I. Cinayet mahallinin etrafının çevrilmesi II. Sigara yasağı denetimi III. Evde arama yapılması 179. Yukarıda verilenlerden hangisi veya hangileri adli kolluk faaliyeti arasında yer alır? A) I, II ve III B) I ve III C) Yalnız II D) II ve III E) I ve II Cevap: I ve III nolu öncülde yer alan faaliyetler suç işlendikten sonra gerçekleş- tirilen faaliyetlerdir. Bu nedenle birer adli kolluk faaliyetidir. II nolu öncülde yer alan sigara yasağı denetimi ise bir tür idari kolluk faaliyetidir. Cevap B seçeneğidir. 180. Kolluk yetkisinin sınırına ilişkin olarak aşağıdakilerden hangisi yan- lıştır? A) Kolluk faaliyetleri anayasa ile konulan sınırların dışına çıkamaz B) Kolluk faaliyetleri kanun ile konulan sınırların dışına çıkamaz C) Kolluk faaliyetleri ile sert çekirdek haklara müdahale edilemez D) Kolluk faaliyetleri kolluk amirinin talimatları ile konulan sınırların dışına çıkamaz E) Kolluk faaliyetlerin belli bir sınırı yoktur Cevap: Kolluk faaliyetleri yetkileri sınırsız değildir. Bu faaliyetlerin anayasal ve idari işlem sınırları mevcuttur. Kolluk faaliyetleri bu sınırlar gözetilerek yürütül- melidir. Cevap E seçeneğidir.
İdare Hukuku 205 I. İdare tarafından tesis edilen tüm işlemler idari işlemdir II. İdarenin tüm eylemleri idari eylemdir III. İdare tarafından tesis edilen tüm işlemlere karşı idari yargıda dava açılır 181. İdarenin işlemleri ile ilgili olarak hangisi veya hangilerinin doğru olduğu savunulamaz? A) Yalnız II B) I, II ve III C) I ve III D) Yalnız III E) I ve II Cevap: Öncülleri inceleyelim: I nolu öncül; İdarenin her işlemi idari işlem değildir. İdarenin bazı işlemleri kamu hukukuna tabi iken bazı işlemleri ise özel hukuka tabidir. İdarenin özel hukuka tabi işlemleri de idarenin işlemidir ancak idari işlem değildir. II nolu öncül; İdarenin eylemleri ile idari eylem karıştırılmamalıdır. İdarenin eylemleri özel hukuka tabi eylemler ve kamu hukukuna tabi (yani idari eylem) olarak ikiye ayrılır. Bu nedenle idarenin tüm eylemleri idari eylem değildir. III nolu öncül; İdarenin tesis ettiği bazı işlemler kamu hukukuna, bazı işlemler ise özel hukuka tabidir. İdarenin kamu hukukuna tabi işlemlerine ilişkin çıkan uyuşmazlıklar kural olarak idari yargıda çözümlenir. İdarenin özel hukuka tabi işlemlerine ilişkin uyuşmazlıklar ise adli yargıda çözümlenir. I-II-III nolu öncülerde verilen bilgiler yanlıştır. Cevap B seçeneğidir. 182. İdare, bir idari kararı alabilmek için karşı tarafın rızasına ve muva- fakatine gerek duymaması idari işlemin hangi özelliğinin gösterge- sidir? A) Yazılılık B) Yargısal denetim C) Sebebe bağlılık D) Hukuka uygunluk karinesi E) Tek yanlılık Cevap: İdare, bir idari kararı alabilmek için karşı tarafın rızasına ve muvafaka- tine gerek duymaması idari işlemin tek yanlı olmasının bir sonucudur. Cevap E seçeneğidir.
206 3Y Hukuk Soru Havuzu 183. İdare tarafından tesis edilen bir işlemin, bu işlemi birilerinin tale- bine ya da başvurusuna gerek duymaksızın idarenin kendiliğinden uygulayabilmesi idari işlemlerin hangi özelliği ile ilgilidir? A) İcrailik B) Tek yanlılık C) Resen icra edilebilirlik D) Kamu gücü üstünlüğü E) Hukuka uygunluk karinesi Cevap: İdare tarafından tesis edilen bir işlemin, bu işlemi birilerinin talebine ya da başvurusuna gerek duymaksızın idarenin kendiliğinden uygulayabilmesi idari işlemlerin re’sen icra edilebilirlik özelliğinin bir sonucudur. Cevap C seçeneğidir. 184. İdari işlemin mahkeme tarafından iptal edilinceye kadar hukuka uy- gun olduğu varsayılarak uygulanmaya devam edilmesi hangi özelli- ğinin sonucudur? A) Kamu gücü üstünlüğü B) İcrailik C) Hukuka uygunluk karinesi D) Tek yanlılık E) Resen icra edilebilirlik Cevap: İdari işlemin mahkeme tarafından iptal edilinceye kadar hukuka uygun olduğu varsayılarak uygulanmaya devam edilmesi, idari işlemlerin hukuka uy- gunluk karinesinden yararlanmasının bir sonucudur. Cevap C seçeneğidir. 185. Aşağıdakilerden hangisi idari işlemin unsurlarından biri değildir? A) Yetki B) Sebep C) Amaç D) Maliyet E) Konu Cevap: İdarenin işlemleri beş unsurdan oluşur. Bunlar; yetki, sebep, şekil (usul), amaç (maksat)ve konudur. Maliyet idarenin işlemlerinin unsurları arasın- da yer almaz. Cevap D seçeneğidir.
İdare Hukuku 207 I. Kişi bakımından II. Yer bakımından III. Konu bakımından IV. Zaman bakımından 186. İdare adına işlem tesis eden kişinin yukarıdakilerden hangileri açı- sından yetkili olması gerekir? A) I, II, III ve IV B) I, III ve IV C) II ve III D) I ve IV E) II, III ve IV Cevap: Yetkinin de unsurları vardır. Buna göre öncelikle idare adına faaliyette bulunacak kişilerin yetkili olması gerekir. Ancak bu yeterli değildir. Yetkili kişinin aynı zamanda yer, konu ve zaman bakımından da yetkili olması gerekir. Soru ihtimali yüksek bu unsurları detaylı olarak inceleyelim: Kişi Bakımından Yetki; idareden çıkan bir işlemin, ilgili idare adına işlem yap- maya yetkisi olan kişi(ler) tarafından yapılması gerekir. Örneğin polis-jandarma, vali, kaymakam, öğretmen gibi kişiler idare adına işlem yapma yetkisine sahip- tirler. Ancak okuldaki hizmetli ders verirse, valinin karısı valinin işini yaparsa veya sokaktaki dilenci kaymakam yerine imza atarsa kişi bakımından yetkisizlik meydana gelmiş olur. Çünkü bu kişiler yetkili değildir. İdare adına irade açıklamasında bulunma yetkisine sahip mercilere idari ma- kam denir30. Konu Bakımından Yetki; idari makamların, yetkili oldukları konularda işlem yapmaları gerekir. Örneğin ilçe yönetimini kaymakam yapmalı, kolluk görevini polis-jandarma yerine getirmeli, yetki genişliğini vali kullanmalı, dersi öğretmen vermelidir. Ancak kaymakam ders verirse, öğretmen denetim yaparsa, polis-jan- darma ilçe yönetirse, vali çöp toplarsa konu bakımından yetkisizlik hali oluşur. Çünkü bu kişiler yetkili kişiler olmalarına rağmen, bu konularda işlem yapmaya yetkili değildirler. Yer Bakımından Yetki; idari makamlar, hangi bölge-coğrafya-yerde görevli ise yetkilerini sadece orada kullanmalıdır. Örneğin Muş valisi Muş’ta, Adilcevaz Bele- diyesi Adilcevaz’da, Halfeti kaymakamı Halfeti’de görevlidir. Bu idari makamların, yetkili oldukları coğrafya haricindeki bir coğrafyaya ilişkin yaptıkları işlemler ise yer bakımından yetkisizlik anlamına gelir. Zaman Bakımından Yetki; idari makamlar, yetkili oldukları zaman diliminde ve süre sınırlaması olan işlemlerde ilgili süre içinde yetkilerini kullanmalıdır. Örne- ğin vali yıllık izindeyken yetkilerini kullanamaz, hastalık sebebiyle raporlu olan bir müdür rapor boyunca evraklara imza atamaz, belediye meclisi kural olarak 30 Kemal Gözler-Gürsel Kaplan, İdare Hukukuna Giriş, Ekin Yayınları, Bursa, 2015, s.136.
208 3Y Hukuk Soru Havuzu her ayın ilk haftası toplanır ve sonraki haftalarda toplanıp karar alamaz. Bu ku- rallara uyulmayarak işlem yapılması durumunda zaman bakımından yetkisizlik meydana gelir. İdare adına faaliyette bulunacak kişilerin yetkili olması yeterli değildir. Yetkili kişinin aynı zamanda yer, konu ve zaman bakımından da yetkili olması gerekir. Cevap A seçeneğidir. Valinin karısı “Benim kocam yetki genişliğini kullanabiliyor, kocamın yetki- leri çok geniş ve ben de bu yüzden hükümet konağına geldiğimde günlük sa- kal traşını olmamış memura disiplin cezası verebilirim” dediğinde ilgili memur bu duruma itiraz etmiştir. 187. Memurun bu konuda itiraz etmesi aşağıdakilerden hangisinin yoklu- ğu ile ilgilidir? A) Coğrafi bakımdan yetki B) Kişi bakımından yetki C) Yer bakımından yetki D) Konu bakımından yetki E) Zaman bakımından yetki Cevap: İdari işlemler, yetkili kişiler tarafından tesis edilmelidir. Yetki genişliğini vali kullanmalıdır. Disiplin cezası da vali tarafından verilmelidir. Valinin karısı- nın idari işlem yapmaya herhangi bir yetkisi yoktur, idareye tamamen yabancı birisidir. Bu durumda memurun itirazı, yapılan işlemde kişi bakımından yetkinin yokluğundan kaynaklanmaktadır. Cevap B seçeneğidir. 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 20’nci maddesinde “Belediye meclisi, her ayın ilk haftası, önceden kararlaştırdığı günde toplânır. …. Bütçe gö- rüşmesine rastlayan toplantı süresi en çok yirmi gün, diğer toplantıların sü- resi en çok beş gündür.” hükmüne yer verilmiştir. 188. Yukarıdaki hüküm dikkate alındığında borçlanma kararı almak iste- yen belediye meclisinin buna ilişkin olarak altıncı gün toplanama- ması aşağıdakilerden hangisi ile ilgilidir? A) Coğrafi bakımdan yetki B) Kişi bakımından yetki C) Zaman bakımından yetki D) Yer bakımından yetki E) Konu bakımından yetki
İdare Hukuku 209 Cevap: İdari makamlar, yetkili oldukları zaman diliminde ve süre sınırlaması olan işlemlerde ilgili süre içinde yetkilerini kullanmalıdır. Belediye meclisi kural olarak her ayın ilk haftası toplanır ve bütçe görüşmelerine rastlamayan bu top- lantılar en çok beş gün sürebilir. Bu nedenle belediye meclisi sonraki günlerde toplanıp karar alamaz. Bu kurallara uyulmayarak işlem yapılması durumunda zaman bakımından yetkisizlik meydana gelir. Cevap C seçeneğidir. 189. İdarenin, mevzuatta tanımlanan yetkiyi yapıp yapmamak veya fark- lı bir usulde yapmak konusunda serbest olmadığı durumlara ne ad verilir? A) İdari yetki B) Zaruri yetki C) Serbest yetki D) Mevzu yetki E) Bağlı yetki Cevap: İdare adına yetkili olan kişilerin yetkililerini kullanma durumları ikiye ayrılır. Bunlar, bağlı yetki ve takdir yetkisidir. Bağlı Yetki; idarenin kullanacağı yetkinin sınırlarının mevzuat ile kesin bir şekilde belirlenmesi durumudur. İdare (yani yetkililer), mevzuatta tanımlanan yetkiyi yapıp yapmamak veya farklı bir usulde yapmak konusunda serbest de- ğildirler. Yetkiyi, mevzuatta tarif edildiği gibi kullanırlar. Mevzuatta “…yapılır, … verilir, ….verilmez, ….bağışlanmaz, …alınır” gibi ifadeler ile biten cümleler bağlı yetkinin varlığını gösterir. Örneğin 657 sayılı DMK’de “evlenen memura 7 gün mazeret izni verilir” ifadesi yer almaktadır. Yani, memur bu izni istediğinde amirin bu izni vermemesi gibi bir durum olamaz. Örneğin 657 sayılı DMK’de “öğretmenlere yıllık izin verilmez” denilmektedir. Yani, okul müdürü de bu izni vermek istese bile veremez. Örneğin 2577 sayılı İYUK’da “mahkeme kararları 30 gün içinde yerine getiri- lir.” ifadesi yer almaktadır. Yani, memur 30 gün içinde yapmak zorundadır. İdarenin, mevzuatta tanımlanan yetkiyi yapıp yapmamak veya farklı bir usulde yapmak konusunda serbest olmadığı durumlara bağlı yetki denir. Cevap E seçeneğidir.
210 3Y Hukuk Soru Havuzu I. Vekalet Teorisi II. Fiili Memur Teorisi III. Usulde Paralellik IV. İmza Devri 190. Yukarıda verilenlerden hangisi veya hangileri yetkinin esas sahibi- nin yetkiyi kullanmadığı durumlarda da işlemin geçerli sayılmasına ilişkin yetki istisnaları arasında yer almaz? A) Yalnız III B) III ve IV C) I, II ve III D) II ve IV E) I ve II Cevap: İdari faaliyetlerin yetkinin esas sahibi olmayan kişiler tarafından kul- lanıl(a)madığı bazı durumlarda kamu yararı, kamu hizmetlerinin sürekliliğinin sağlanması ve hukuk devletine olan güvenin sarsılmaması amacıyla bu işlemler de sanki yetkili kişi yapmış gibi geçerli sayılmaktadır. Bunlara yetki kuralının istisnaları denilmektedir. Yetki kuralının istisnaları şunlardır: -- Cari İşler Teorisi -- Vekalet Teorisi -- Fiili Memur Teorisi -- Yetki paralelliği -- Yetki ve imza devri Usulde paralellik yetki kuralının istisnaları arasında yer almaz. Cevap A seçeneğidir. I. Anayasa madde 102/4: “Cumhurbaşkanı göreve başlayıncaya kadar görev süresi dolan Cumhurbaşkanının görevi devam eder” II. Anayasa madde 77/3: “Yenilenmesine karar verilen Meclisin yetkileri, yeni Meclisin seçilmesine kadar sürer.” III. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu madde 94/2 “Çekilmek isteyen memur yerine atanan kimsenin gelmesine veya çekilme isteğinin ka- bulüne kadar görevine devam eder.” IV. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu madde 64/6 “Kademe ilerlemesi ile ilgili onay mercii atamaya yetkili amirdir. Onay mercileri kademe ilerlemeleri ile ilgili yetkilerini devredebilirler.” 191. Yukarıda belirtilenlerden hangisi veya hangileri cari işler teorisi kapsamında idari işlemin geçerli sayıldığı hallerdendir? A) I, II ve IV B) II, III ve IV C) Yalnız III D) I, II ve III E) II ve III Cevap: Öncülleri inceleyelim:
İdare Hukuku 211 I nolu öncül; seçilen cumhurbaşkanı göreve başlayıncaya kadar görev süresi dolan Cumhurbaşkanının görevine devam etmesi kamu hizmetlerinin sürekliliği ilkesinin bir gereğidir. Çünkü görevin sona ermesi ile yeni Cumhurbaşkanının göreve başlaması arasındaki zaman diliminde kamu hizmetinin aksamaması ve kesintiye uğramaması gerekir. Bu durumda görev süresi dolan Cumhurbaşkanı yeni seçilen görevine başlayıncaya kadar görevine devam eder ve tesis ettiği tüm işlemler geçerlidir. II nolu öncül; kamu hizmetlerinin sürekliliğinin sağlanabilmesi için yenilenme- sine karar verilen Meclisin yetkileri, yeni Meclisin seçilmesine kadar devam eder. Meclisin bu süreç içerisinde tesis ettiği tüm işlemler geçerlidir. III nolu öncül; çekilmek isteyen memur, yerine atanan kimsenin gelmesine veya çekilme isteğinin kabulüne kadar görevine devam eder ve ilgili memurun bu sü- reçte tesis ettiği tüm işlemler geçerlidir. IV nolu öncül; öncülde verilen kanun maddesi yetki devri ile ilgili bir düzenle- meyi içermektedir. İlgili maddede cari işler teorisi kapsamında herhangi bir dü- zenleme yoktur. I-II-III nolu öncüllerde verilenler cari işler teorisi kapsamında idari işlemin ge- çerli sayıldığı hallerdendir. Cevap D seçeneğidir. I. Görevden uzaklaştırılan ilçe kaymakamı yerine il vali yardımcısının işleri yürütmesi II. Kendini kaymakam olarak tanıtan kişinin üç ay ilçeyi yönetmesi III. Vali olarak atanan kaymakamın, yeni kaymakam gelene kadar ilçeden ayrılmaması 192. Yukarıda belirtilenlerden hangisi veya hangileri vekalet teorisi kap- samında değerlendirilemez? A) Yalnız II B) I ve III C) II ve III D) Yalnız I E) Yalnız III Cevap: Öncülleri inceleyelim: I nolu öncül; görevden uzaklaştırılan ilçe kaymakamı yerine il vali yardımcı- sının işleri yürütmesi ve yürüttüğü işlemlerin geçerli sayılması vekalet teorisi kapsamında değerlendirilebilir. II nolu öncül; kendini kaymakam olarak tanıtan delinin üç ay ilçeyi yönetmesi ve bu süreçte tesis ettiği işlemlerin geçerli sayılması fiili memur teorisi kapsamın- da değerlendirilebilir
212 3Y Hukuk Soru Havuzu III nolu öncül; vali olarak atanan kaymakamın, yeni kaymakam gelene kadar ilçeden ayrılmaması cari işler teorisi kapsamında değerlendirilebilir II ve III nolu öncüllerde yer verilen işlemler vekalet teorisi kapsamında değer- lendirilemez. Cevap C seçeneğidir. 193. İdarenin görevlerini yerine getiremediği olağanüstü durumlarda kamu hizmetinin yürütülmesi gerekliliğinden dolayı idareye yaban- cı olan kişilerin yaptığı işlemlerin geçerli sayılması aşağıdakilerden hangisi ile ilgilidir? A) Fiili memur teorisi B) Cari işler teorisi C) Yetki devri D) Vekalet teorisi E) Kusurlu sorumluluk ilkesi Cevap: İdarenin görevlerini yerine getiremediği olağanüstü durumlarda kamu hizmetinin yürütülmesi gerekliliğinden dolayı idareye yabancı olan kişilerin yap- tığı işlemlerin geçerli sayılması fiili memur teorisi ile ilgili bir durumdur. Cevap A seçeneğidir. I. Görev süresi sona eren kamu görevlisinin yeni görevli gelene kadar işlem tesis etmeye devam etmesi II. Kalkışma sırasında arabasını durdurarak tankların önüne süren ve bu yüzden arabası pert olan vatandaşa devlet tarafından yeni bir ara- ba alınması III.Darbe girişimi sırasında darbecileri engellemek için İstanbul Boğaziçi Köprüsü’nde biriken vatandaşlardan hayatını kaybedenlerin şehit sa- yılarak ailelerine maaş bağlanması 194. Yukarıda belirtilenlerden hangisi veya hangileri fiili memur teorisi kapsamında değerlendirilemez? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III D) I, II ve III E) Yalnız II Cevap: Öncülleri inceleyelim: I nolu öncül; görev süresi sona eren kamu görevlisinin yeni görevli gelene kadar işlem tesis etmeye devam etmesi, cari işler teorisi kapsamında değerlendirilebile- cek bir durumdur.
İdare Hukuku 213 II- III nolu öncül; fiili memur teorisi kapsamında değerlendirilebilecek bir ol- gudur. Çünkü bu iş için maaş alan güvenlik güçleri yerine vatandaşın kendisi yapmıştır. Ortada olağanüstü bir durum vardır ve bu kişilerin bu eylemleri aynı kamu görevlisi yapmış gibi sayılmalıdır. Buna binaen de ortaya çıkan zarar sanki kamu görevlisine yönelikmiş gibi değerlendirilerek zararları giderilmelidir. I nolu öncül yer verilen olay, fiili memur teorisi kapsamında değerlendirilemez. Cevap A seçeneğidir. I. İşlemi tesis eden makam ancak kanunda açıkça belirtilen durumlarda o işlemi değiştirebilir II. İşlemi kaldıran makamın buna ilişkin yetkisi açıkça herhangi bir mev- zuatta yer almadığı halde kaldırma işlemi geçerli sayılmaktadır III. Danıştay içtihatları ile geliştirilmiştir IV. 1982 Anayasası’nın idare başlıklı bölümünde yer alan ilkelerden biri- sidir 195. Yukarıda belirtilenlerden hangisi veya hangileri yetki paralelliği ile ilgili doğrudur? A) I, II, III ve IV B) II, III ve IV C) II ve III D) I, II ve III E) Yalnız II Cevap: Öncülleri inceleyelim: I ve II nolu öncül; mevzuatta genel olarak, bir işlemin hangi mercii tarafından tesis edileceği belirtilir. Ancak bu işleme ilişkin geri alma, kaldırma, düzeltme ve değiştirme işlemlerinin hangi mercii tarafından yapılacağı belirtilmez. Bu eksiklik Danıştay içtihadı ile giderilmiştir. Buna göre; “kanunda aksi öngörülmemişse, bir idari işlemi tesis etmeye yetkili olan mercii, bu işlemin kaldırılması, değiştirilme- si, geri alınması ve düzeltilmesi işlemlerini de yapmaya yetkilidir.” Sonuç olarak işlemi tesis eden makamın o işlemi değiştirebilmesi için bunun kanunda açıkça yazmasına gerek yoktur. III ve IV nolu öncül; yetki paralelliği ilkesi Danıştay tarafından geliştirilmiştir, Anayasa ve kanunlarda yer almaz. II ve III nolu öncüllerde yer alan ifadeler doğrudur. Cevap C seçeneğidir.
214 3Y Hukuk Soru Havuzu 196. Karar alma yetkisinin bir makamdan diğer makama kişi ismi belirtil- meksizin sınırları belli şekilde devredilmesine ne ad verilir? A) Usulde paralellik B) Yetki devri C) Yetkide paralellik D) Yetki genişliği E) İmza devri Cevap: YETKİ VE İMZA DEVRİ; yetkinin, sahibi tarafından kullanılması esas- tır. Ancak istisnai olarak kanunda açıkça belirtilen hallerde yetki, başkaları tara- fından da kullanılabilmektedir. Özellikle üst düzey makamlarda bulunan görevlilerin çok sayıda yetki ve gö- revleri (temsil, koordine, idare, hiyerarşi, vesayet gibi) olduğu için, bu işlerin ak- samaması ve kalitesinin düşmemesi için “yetki devri” ve “imza devri” yöntemleri uygulanmaktadır. Öncelikle bunları kısaca tanımlayalım, sonrasında da benzer ve farklı yönlerini ele alalım Yetki devri; karar alma yetkisinin bir makamdan diğer makama, kişi ismi belir- tilmeksizin devredilmesidir. İmza devri; karar alma yetkisinin ismen belirlenmiş bir kamu görevlisinden, yine ismen belirlenmiş başka bir kamu görevlisine devredilmesidir. Yetki Devri İmza Devri Devir makama yapılır. (Soyut Devir) Devir kişiye yapılır. (Somut Devir) Devredilen makamda bulunan kişi değişti- ğinde, makama yeni gelen kişi yetkileri kul- Devredilen kişi değiştiğinde devir sona erer. lanmaya devam eder. Devreden makam, artık yetkili değildir. Devreden kişi hala yetki sahibidir. Devreden makam, devir kalkmadan yetkiyi Devreden kişi de her zaman imza atabilir. kullanamaz. Devralan kişi, kararları devreden kişi adına alır. Devralan makam, kararları kendi adına alır. Devralan kişinin işlemlerinin gücü, devreden kişinin hiyerarşik gücü kadardır. Devralan makamın işlemlerinin gücü, kendi hiyerarşik gücü kadardır. (Çünkü kararları Alt devir mümkündür. (Açıkça yasak yoksa) kendi adına almaktadır) Devralan makam, kanunda açık izin olma- dıkça bu yetkiyi daha alt makamlara dev- redemez. - Her ikisinde de yetki devredilir -Her ikisinde de devredenin sorumluluğu kalkmaz - Kanunda açıkça izin verilmiş olmalıdır - Kısmi ve sınırlı olmalıdır - Yazılı şekilde yapılmalıdır - Yasaklanmış olmamalıdır - İlgililere duyurulmalıdır
İdare Hukuku 215 Karar alma yetkisinin bir makamdan diğer makama kişi ismi belirtilmeksizin sınırları belli şekilde devredilmesine yetki devri denir. Cevap B seçeneğidir. I. Devredenin sorumluluğunun devam etmesi II. İşlemlerin, devralan adına tesis edilmesi III. Soyut devir yapılması 197. Yukarıdakilerden hangisinin veya hangilerinin yetki devri ve imza devri için ortak bir husus olduğu söylenemez? A) Yalnız II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III E) Yalnız I Cevap: Öncülleri inceleyelim: I nolu öncül; hem yetki hem de imza devrinde devredenin sorumluluğu devam etmektedir. II nolu öncül; yetki devrinde işlemler devralan makam adına tesis edilirken; imza devrinde işlemler devreden kişi adına tesis edilmektedir. III nolu öncül; yetki devri makama yapılırken (soyut devir); imza devri kişiye (somut devir) yapılmaktadır. II ve III nolu öncüllerde yer alan ifadeler yetki devri ve imza devri için ortak hususlar arasında yer almaz. Cevap C seçeneğidir. I. Kanunda açıkça aksi belirtilmediği sürece idari işlemlerin gerekçeli yazılması zorunlu değildir II. Kanunda açıkça aksi belirtilmediği sürece idari işlemlerin gerekçeli yazılması zorunludur III. İdari işlemlerin gerekçeli olarak yazılması gerektiği 1982 Anayasası’n- da açıkça yer almaktadır 198. Yukarıda belirtilenlerden hangisi veya hangileri idari işlemlerin şekil kuralları ile ilgili olarak doğrudur? A) Yalnız III B) Yalnız I C) Yalnız II D) II ve III E) I, II ve III Cevap: Kanunda açıkça aksi belirtilmediği sürece idari işlemlerin gerekçeli ol- ması zorunlu değildir. Cevap B seçeneğidir.
216 3Y Hukuk Soru Havuzu I. İşlem tesis edilirken hangi kurallara göre hareket edildiyse kanunda aksi gösterilmediği sürece söz konusu işlem aynı usul ile düzeltilebilir II. Danıştay içtihatları ile geliştirilmiştir III. 1982 Anayasası’nın idare başlıklı bölümünde yer alan ilkelerden biri- sidir 199. Yukarıda belirtilenlerden hangisi veya hangileri şekilde paralellik ile ilgili olarak doğruluğu savunulamaz? A) Yalnız III B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III E) I ve III Cevap: Öncülleri inceleyelim: I nolu öncül: şekilde paralellik ilkesi gereğince kanunda aksi öngörülmemişse, bir idari işlemin tesis edilirken hangi usul izlendiyse, bu işlemin kaldırılması, değiştirilmesi, geri alınması ve düzeltilmesi işlemleri de aynı usulde yapılmalıdır. II ve III nolu öncül: şekilde paralellik ilkesi Danıştay tarafından geliştirilmiştir, Anayasa ve kanunlarda yer almaz. Buna göre III nolu öncülde verilen ifade şekilde paralellik ilkesiyle ilgili yanlış bir ifadedir. Cevap A seçeneğidir. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 202/1 maddesinde : “Evli bulunan Devlet memurlarına aile yardımı ödeneği verilir.” denilmektedir. 200. Yukarıda verilen hükümde altı çizili olan bölüm söz konusu işlemin hangisi unsurudur? A) Usul B) Maksat C) Konu D) Sebep E) Yetki Cevap: İdareyi bir işlem yapmak için harekete geçiren durumlar idari işlemin sebep unsurunu gösterir. Verilen kanun maddesine göre Devlet memuruna aile yardımı ödeneği verilmesinin sebebi ilgili memurun evli olmasıdır. Yani kişinin evli olması idareyi ilgili işlemi yapmaya iten sebep unsurunu gösterir. Cevap D seçeneğidir.
İdare Hukuku 217 Sıradaki beş soruyu aşağıda yer alan bilgilere göre değerlendirerek cevap- layınız. “Göreve geç gelen memura 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 125’inci maddesine istinaden disiplin amiri tarafından savunması alındıktan sonra uyar- ma cezası verilmiştir.” 201. Bu işlemin sebep unsuru aşağıdakilerden hangisidir? A) Uyarma cezası verilmesi B) Disiplin amiri C) Savunma alınması D) Kamu yararı E) Göreve geç gelinmesi Cevap: İdareyi bir işlem yapmak için harekete geçiren durumlar idari işlemin sebep unsurunu gösterir. Verilen olayda idarenin memura disiplin cezası verme- sinin sebebi ilgili memurun göreve geç gelmiş olmasıdır. Cevap E seçeneğidir. 202. Bu işlemin konu unsuru aşağıdakilerden hangisidir? A) Uyarma cezası verilmesi B) Disiplin amiri C) Savunma alınması D) Kamu yararı E) Göreve geç gelinmesi Cevap: İşlemin doğurduğu hukuki sonuç idari işlemin konu unsurunu mey- dana getirir. Verilen olayda tesis edilen işlemin konusu yani ismi uyarma cezası verilmesidir. Cevap A seçeneğidir. 203. Bu işlemin şekil unsuru aşağıdakilerden hangisidir? A) Uyarma cezası verilmesi B) Disiplin amiri C) Savunma alınması D) Kamu yararı E) Göreve geç gelinmesi
218 3Y Hukuk Soru Havuzu Cevap: İşlemin hukukun tarif ettiği yöntemle yapılması, idari işlemin şekil un- surunu gösterir. Anayasa’ya göre savunması alınmadan memurlara disiplin ce- zası verilemez. Bu da gösteriyor ki disiplin cezası verilmesi için uyulması gereken şekil kuralı ilgili memurun savunmasının alınmasıdır. Sonuç olarak soruda veri- len işlemin şekil unsuru savunmanın alınmasıdır. Cevap C seçeneğidir. 204. Bu işlemin amaç unsuru aşağıdakilerden hangisidir? A) Uyarma cezası verilmesi B) Disiplin amiri C) Savunma alınması D) Kamu yararı E) Göreve geç gelinmesi Cevap: İdarenin işlemlerindeki amaç her zaman sadece kamu yararıdır. Cevap D seçeneğidir. I. 657 sayılı Kanun’un 125’inci maddesi II. Memurun göreve geç gelmesi III. Savunma alınması 205. Yukarıda belirtilenlerden hangisi veya hangileri bu işlemin sebep un- surunu meydana getirir? A) Yalnız II B) I ve III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III Cevap: İdari işlemler bir sebebe dayanmalıdır. Sebep, fiili sebep ve hukuki se- bep olmak üzere ikiye ayrılır. Uyarma cezası verilmesinin hukuki sebebi bu ce- zanın 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nda düzenlenmiş olmasıdır. İlgili ce- zanın verilmesinin fiili sebebi ise memurun göreve geç gelmesidir. Sonuç olarak; 657 sayılı Kanun’un 125’inci maddesi işlemin hukuki sebebini; memurun göreve geç gelmesi ise işlemin fiili sebebini meydana getirir. Cevap C seçeneğidir.
İdare Hukuku 219 I. Disiplin cezası vermek II. Kamulaştırma yapmak III. Yap-işlet sözleşmeleri IV. Kamu ihale sözleşmeleri 206. Yukarıda verilen işlemlerden hangileri tek yanlı idari işleme örnek olarak gösterilemez? A) I ve II B) I ve III C) I ve IV D) II ve III E) III ve IV Cevap: Öncülleri inceleyelim: I nolu öncül: disiplin cezası vermek idarenin tek yanlı idari işlemlerine örnektir. Çünkü idare bu işlemi tesis ederken, işlemin muhatabının rızasına başvurmaz. II nolu öncül: Kamulaştırma yapmak da idarenin tek yanlı idari işlemlerinden- dir. Çünkü bir taşınmazın kamulaştırılması için, kamulaştırılacak taşınmazın malikin rızasına ihtiyaç yoktur. III nolu öncül: Yap-işlet sözleşmeleri idarenin iki yanlı işlemlerindendir. Çünkü idare, işlemin tesisi için ilgilisinin irade beyanına ihtiyaç duyar ve işlem karşılıklı tesis edilir. İdarenin özel hukuk işlemleri arasında yer alır. IV nolu öncül: Kamu ihale sözleşmeleri de idarenin iki yanlı işlemleri arasında yer alır. Çünkü idare, işlemin tesisi için ilgilisinin irade beyanına ihtiyaç duyar ve işlem karşılıklı tesis edilir. III ve IV nolu öncüllerde verilen işlemler tek yanlı idari işleme örnek olarak gösterilemez. Cevap E seçeneğidir. I. Vergi tarhı II. Ruhsat verme III. Memuriyete atama IV. Memuriyetten ilişik kesilmesi 207. Yukarıda yer verilen işlemlerden hangileri yükümlendirici işlemler- den değildir? A) I ve II B) I ve III C) II ve IV D) II ve III E) III ve IV Cevap: Öncülleri inceleyelim: I nolu öncül: Vergi tarhı muhatabı için yükümlülük getiren bir işlem olduğu için yükümlendirici işlemler arasında yer alır.
220 3Y Hukuk Soru Havuzu II nolu öncül: Ruhsat verme işlemi, muhatabına olumlu (müspet-pozitif) so- nuçlar doğuran ve yarar sağlayan bir işlem olduğu için yararlandırıcı işlemler arasındadır. III nolu öncül: Memuriyete atama, muhatabına olumlu sonuçlar doğuran ve yarar sağlayan bir işlem olduğu için yararlandırıcı işlemler arasındadır. IV nolu öncül: Memuriyetten ilişik kesilmesi, muhatabı için yükümlülük ge- tiren, olumsuz sonuçlar doğuran bir işlem olduğu için yükümlendirici işlemler arasında yer alır. II-III nolu öncüllerde yer alan işlemler, yükümlendirici işlemler arasında yer almaz. Cevap D seçeneğidir. I. Belediye Meclisi kararı II. Vali ataması III. Disiplin Kurulu kararı 208. Yukarıda yer alan işlemlerden hangisi veya hangileri kolektif işlem- dir? A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) II ve III Cevap: Öncüllerde verilenlerden belediye meclisi kararı ile disiplin kurulu ka- rarı kolektif işlemler arasındadır. Vali ataması ise cumhurbaşkanı kararınamesi ile tesis edilir yani basit işlemdir. Cevap D seçeneğidir. I. İdarenin kendisine yapılan başvuruya süresi içinde hiçbir cevap ver- memesi II. Valiye gönderilen il genel meclisi kararlarının süresi içinde iade edil- memesi III. Belediyeye yapılan yapı kullanma başvurusuna süresi içinde cevap verilmemesi 209. Yukarıda yer alan işlemlerden hangisi veya hangileri sarih işlemdir? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III D) I, II ve III E) Hiçbiri Cevap: Öncülleri inceleyelim: I nolu öncül: Kural olarak, idareye yapılan bir başvuruya idare tarafından 60 gün içinde cevap verilmezse, aksi belirtilmediği sürece, o başvurunun reddedil-
İdare Hukuku 221 diği varsayılır. Bu durumda idare sessiz kalarak bir işlem tesis etmiş olur. Bu durumda ret işlemi sarih değil zımni bir işlemdir. II nolu öncül: 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu’na göre, il genel meclisi karar- ları valiye gönderilir. Vali bu kararları 7 gün içinde il genel meclisine iade edebilir. 7 gün içinde iade edilmeyen kararlar kesinleşir. Yani valinin sessiz kalması ile meclisin kararı onanmış gibi olur. bu durumda onama işlemi sarih değil zımni bir işlemdir. III nolu öncül: 3194 sayılı İmar Kanunu’na göre, konut inşaatı bittikten son- ra evde oturulabilmesi için belediyeden izin alınması gerekir ve bu izin 30 gün içinde verilmelidir. Eğer ki belediye bu süre içinde cevap vermezse izin verilmiş varsayılır. Yani sessiz kalarak izin verme işlemi tesis etmiş olur. Bu durumda belediyenin izin işlemi sarih değil zımni bir işlemdir Öncüllerde verilen işlemlerin tamamı zımni işlemlerdir, hiçbiri sarih işlem değildir. Cevap E seçeneğidir. I. Öğrenciye diploma verilmesi II. Kamulaştırma kararı III. Müfettiş raporu 210. Yukarıdaki işlemlerden hangisi veya hangileri icrai işlemdir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve III Cevap: Öncülleri inceleyelim: I nolu öncül: Öğrenciye diploma verilmesi icrai bir işlem değildir. Çünkü bu işlem tesis edildiğinde hukuk aleminde herhangi bir sonuç doğurmaz. Diploma verilmesi, kişilerin haklarını etkilemeyen sadece mevcut durumu tespit eden bir tür belirleyici işlemdir. II nolu öncül: Kamulaştırma kararı hukuk aleminde sonuç doğuran, değişiklik yaratan, kişilerin haklarını etkileyen bir işlemdir. Bu nedenle kamulaştırma ka- rarı icrai bir işlemdir. III nolu öncül: Müfettiş raporu da sadece mevcut durumu tespit eden, kişi hak ve yetkilerini etkilemeyen bir işlemdir. Bu nedenle müfettiş raporu icrai olmayan bir işlemdir. Sadece II nolu öncülde verilen işlem icrai bir işlemdir. Cevap B seçeneğidir.
222 3Y Hukuk Soru Havuzu I. Mukteza II. Yönetmelik III. Genel tebliğ 211. Yukarıdakilerden hangisi Anayasa’da ismi geçen düzenleyici işlem- lerden biridir? A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) II ve III Cevap: Öncüllerde verilenlerden sadece yönetmelik Anayasa’da ismi geçen dü- zenleyici işlemler arasında yer alır. Cevap A seçeneğidir. I. Ruhsat usulü II. İltizam usulü III. Emanet usulü IV. Müşterek emanet usulü 212. Yukarıda yer verilen işlemlerden hangileri idarenin sözleşmelerin- dendir? A) I ve II B) I ve III C) II ve IV D) II ve III E) III ve IV Cevap: Öncülleri inceleyelim: I nolu öncül: Ruhsat usulü; kamu hizmeti olarak kabul edilen bir faaliyetin, idare lehine tekel konusu yapılmamış ise, idarenin vereceği bir izin ile bu faali- yetin özel kişilere gördürülmesidir. Ruhsat usulünde idare ile özel kişi arasında herhangi bir sözleşme yapılmaz. İdarenin tek yanlı olarak vereceği izinle belli bir kamu hizmeti özel kişiye gördürülür. II nolu öncül: İltizam usulü; kamu hizmetinin, idare ile yaptığı bir sözleşme uyarınca önceden kararlaştırılan ve idareye ödeyeceği bir bedel karşılığında, özel hukuk kişisi tarafından, kar ve zararı kendisine ait olmak üzere yürütülmesidir. Tanımından da anlaşılacağı üzere iltizam usulünde idare ile özel kişi arasında sözleşme yapılmaktadır. III nolu öncül: Emanet usulü; kamu kesiminin kendi elemanları (personeli-gö- revlileri), araç-gereçleri ve imkanları ile kamu hizmetinin sunulmasıdır. Emanet usulünde hizmet, kamu görevlileri tarafından icra edilmektedir. Yani bu usul idarenin sözleşmeleri arasında yer almaz. IV nolu öncül: Müşterek emanet usulü; bir kamu hizmetinin, hasar ve zararı idareye ait olmak ve onu üstlenen özel hukuk kişisine gelir üzerinden bir pay
İdare Hukuku 223 verilmek suretiyle yürütülmesidir. Bu usulde de idare ile özel kişi arasında söz- leşme yapılmaktadır. II ve IV nolu öncüllerde verilenler idarenin sözleşmelerindendir. Cevap C seçeneğidir. 213. Bir kamu hizmetinin, hasar ve zararı idareye ait olmak üzere ve onu üstlenen özel hukuk kişisine gelir üzerinden bir pay verilmek sure- tiyle yürütülen kamu hizmeti usulüne ne ad verilir? A) Emanet usulü B) Yap-işlet-devret usulü C) Müşterek emanet usulü D) İltizam usulü E) Yap-işlet usulü Cevap: Bir kamu hizmetinin, hasar ve zararı idareye ait olmak üzere ve onu üstlenen özel hukuk kişisine gelir üzerinden bir pay verilmek suretiyle yürütülen kamu hizmeti usulüne, müşterek emanet usulü denir. Cevap C seçeneğidir. 214. İktisadi kamu hizmetlerinden faydalanan özel kişiler ile idare ara- sında yapılan sözleşmelere ne denir? A) Kamu İstikraz Sözleşmeleri B) Kamu ihale sözleşmeleri C) Abonman sözleşmeleri D) İltizam Sözleşmeleri E) Bayındırlık sözleşmeleri Cevap: İktisadi kamu hizmetlerinden faydalanan özel kişiler ile idare arasında yapılan sözleşmelere abonman sözleşmeleri denir. Cevap C seçeneğidir.
224 3Y Hukuk Soru Havuzu 215. Bir hizmetin sadece kurulması amacıyla özel kişi ile yapılan sözleş- melere ne ad verilir? A) Kamu İstikraz Sözleşmeleri B) Kamu ihale sözleşmeleri C) Abonman sözleşmeleri D) İltizam Sözleşmeleri E) Bayındırlık sözleşmeleri Cevap: Bir hizmetin sadece kurulması amacıyla özel kişi ile yapılan sözleşme- lere bayındırlık sözleşmeleri denir. Cevap E seçeneğidir. 216. İdarenin gelir getiren faaliyetlerinden en yüksek geliri elde edebil- mek ve harcama yapılan faaliyetlerini en düşük maliyetle gerçekleş- tirebilmek amacıyla, idare tarafından yapılan ihale sonrasında özel kişi ile idare arasında imzalanan sözleşmelere ne denir? A) İmtiyaz sözleşmeleri B) Müşterek emanet sözleşmesi C) Bayındırlık sözleşmeleri D) Kamu ihale sözleşmesi E) İltizam sözleşmeleri Cevap: İdarenin gelir getiren faaliyetlerinden en yüksek geliri elde edebilmek ve harcama yapılan faaliyetlerini en düşük maliyetle gerçekleştirebilmek amacıyla, idare tarafından yapılan ihale sonrasında özel kişi ile idare arasında imzalanan sözleşmelere, kamu ihale sözleşmeleri denir. Cevap D seçeneğidir. I. Devlet İhale Kanunu II. Kamu İhale Kanunu III. Kamulaştırma Kanunu 217. Yukarıdaki kanunlardan hangisi veya hangileri kamuya gelir getiren faaliyetlere ilişkin ihalelerde uygulanmaktadır? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III Cevap: Öncülleri inceleyelim:
İdare Hukuku 225 I nolu öncül: Devlet İhale Kanunu, kamu kesimin gelir getiren faaliyetlerinin kapsam, usul ve esaslarını belirleyen kanundur. II nolu öncül: Kamu İhale Kanunu, kamu kesiminin, harcama yapılan faaliyet- lerinin usul, esas ve kapsamının belirlendiği kanundur. III nolu öncül: Kamulaştırma Kanunu, kamulaştırma işlemlerinin kapsam, usul ve esaslarını belirleyen kanundur. İhale işlemlerini düzenleyen kanunlar arasında yer almaz. Cevap A seçeneğidir. 218. Kamu İktisadi Teşebbüsleri ihale işlemlerinde hangi kanuna tabidir? A) Sadece Kamu İhale Kanununa tabidir B) Sadece Devlet İhale Kanununa tabidir C) Her iki kanuna da tabi değildir D) Harcama gerektiren faaliyetlerde Kamu İhale Kanununa; gelir getiren faaliyetlerde Devlet İhale Kanununa tabidir E) Harcama gerektiren faaliyetlerde Devlet İhale Kanununa; gelir getiren faaliyetlerde Kamu İhale Kanununa tabidir Cevap: Kamu İktisadi Teşebbüsleri ihale işlemlerinde sadece Kamu İhale Ka- nununa tabidir; Kamu İktisadi Teşebbüsleri Devlet İhale Kanunu kapsamı dışın- daki kurumlardandır. Cevap A seçeneğidir. 219. Aşağıdakilerden hangisi Devlet İhale Kanununda yer alan ilkelerden biri değildir? A) Açıklık B) Çevresel Etki Değerlendirme raporu alınması C) Gerekmedikçe ihalelerin bölünmemesi D) Rekabet E) İhtiyaçların uygun zamanda ve şartlarda karşılanması Cevap: İhale İlkeleri aşağıdaki gibidir: Devlet İhale Kanunu’nda yer alan ilkeler; açıklık, rekabet, ihtiyaçların uygun zamanda ve şartlarda karşılanması, gerekmedikçe ihalelerin bölünmemesi. Kamu İhale Kanunu’nda yer alan ilkeler; saydamlık, rekabet, eşit muamele, güvenilirlik, gizlilik, kamuoyu denetimi, kaynakların verimli kullanılması, ihti- yaçların uygun zamanda ve şartlarda karşılanması, ödenek yoksa ihaleye çıkıl-
226 3Y Hukuk Soru Havuzu maması, CED raporu alınması, eşik değerin altında kalmak amacıyla alımların bölünmemesi. Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) raporu alınması Devlet İhale Kanununda yer alan ilkelerden biri değildir; Kamu İhale Kanununda yer alan ilkelerdendir. Cevap B seçeneğidir. I. Kapalı teklif usulü II. Açık ihale usulü III. Doğrudan temin usulü IV. Belli istekliler arasında kapalı teklif usulü 220. Yukarıdakilerden hangisi Devlet İhale Kanununda yer alan ihale usullerinden biri değildir? A) I ve II B) I ve III C) II ve IV D) II ve III E) III ve IV Cevap: İhale Usulleri aşağıdaki gibidir: Devlet İhale Kanunu’na yer alan usuller; kapalı teklif usulü (esas usul), belli istekliler arasında kapalı teklif usulü, açık artırma ve eksiltme usulü, pazarlık usulü, yarışma usulü. Kamu İhale Kanunu’nda yer alan usuller; a) Açık ihale usulü (esas usul), bütün istekliler teklif verebilir. b) Belli istekliler arası ihale usulü(esas usul), ön yeterlilik değerlendirmesi yapı- lır ve idarenin yeterli gördüğü belli kişiler teklif verebilir. c) Doğrudan temin usulü, ihaleye çıkılmaz, idarenin uygun gördüğü bir istekli çağırılır ve mal-hizmet o kişiden alınır. Belli miktar altında maliyet getiren mal ve hizmet alımlarında kullanılır. d) Pazarlık usulü, her istekli ile görüşülerek pazarlık yapılır ve bunlar karşılaştı- rılarak karar verilir. e) Tasarım yarışması usulü, belli konularda fikir ve tasarım yarışması yapılır, jüri tarafından karara bağlanır. Ödüllü veya ödülsüz olabilir. Örneğin şuan kullandığımız Türk Lirası logosu tasarım yarışması ile belirlenmiştir. Kapalı teklif usulü ve belli istekliler arasında kapalı teklif usulü Devlet İhale Kanununda yer alan ihale usullerindendir. Açık ihale usulü ve doğrudan temin usulü ise Devlet İhale Kanunu değil Kamu İhale Kanununda yer alan ihale usul- leri arasında yer alır. Cevap D seçeneğidir.
İdare Hukuku 227 I. Belli istekliler arasında ihale usulü II. Tasarım yarışması usulü III. Açık artırma ve eksiltme usulü IV. Pazarlık usulü 221. Yukarıdakilerden hangisi veya hangileri Kamu İhale Kanununda yer alan ihale usullerindendir? A) Yalnız II B) Yalnız IV C) III ve IV D) I, III ve IV E) I, II ve IV Cevap: Belli istekliler arasında ihale usulü, tasarım yarışması usulü ve pazar- lık usulü Kamu İhale Kanununda yer alan ihale usulleri arasında yer almaktadır. Açık artırma ve eksiltme usulü ise Devlet İhale Kanununda yer alan ihale usul- lerindendir. Cevap E seçeneğidir. I Tekliflerin sunulması II. İhale dokümanlarının alınması III. Sözleşme imzalanması IV. İlan verilmesi 222. Aşağıdakilerden hangisinde yukarıda yer alan ihale aşamaları doğru sıra ile verilmiştir? A) II, IV, I, III B) IV, II, I, III C) IV, I, II, III D) I, IV, II, III E) I, II, IV, III Cevap: İhale Süreci aşağıdaki gibidir: Kamu İhale Kanunu’nda göre, ihaleler yedi aşama sonucunda gerçekleşir: 1- Hazırlık yapılması 2- İlan verilmesi 3- İhale dokümanlarının alınması 4- Tekliflerin sunulması 5- Tekliflerin değerlendirilmesi 6- Sonuçlandırma ve sözleşmeye davet 7- Sözleşme imzalanması Öncüllerde verilen ihale aşamaları şu şekilde sıralanabilir: I. İlan verilmesi II. İhale dokümanlarının alınması III. Tekliflerin sunulması IV. Sözleşme imzalanması Cevap B seçeneğidir.
228 3Y Hukuk Soru Havuzu 223. İhale sözleşmesi imzalanmadan önce ortaya çıkan uyuşmazlıklarda ilk olarak nereye başvuru yapılır? A) İdare mahkemesine B) Danıştay’a C) İlgili kuruma D) Kamu İhale Kurumuna E) Maliye Bakanlığı’na Cevap: İhale sözleşmelerinde sözleşmenin imzalanmasına kadar olan süreçte uyuşmazlık olması durumunda yargı yoluna başvurmadan önce ihaleyi yapan kuruma şikayette bulunulur. Cevap C seçeneğidir. 224. İhale sözleşmesi imzalanmadan önce meydana gelen uyuşmazlıklar- da ihaleyi yapan kuruma yapılan başvuru ile uyuşmazlık giderilmez- se hangi merciiye hangi başvuru yapılabilir? A) İlgili kuruma - İtiraz başvurusu B) İlgili kuruma - İtirazen şikayet başvurusu C) Kamu İhale Kurumuna- İtiraz başvurusu D) Kamu İhale Kurumuna - İtirazen şikayet başvurusu E) Kamu İhale Kurumuna - İptal başvurusu Cevap: İhale sözleşmesi imzalanmadan önce meydana gelen uyuşmazlıklarda ihaleyi yapan kuruma yapılan başvuru ile uyuşmazlık giderilmezse Kamu İhale Kurumuna itirazen şikayet başvurusunda bulunulur. Cevap D seçeneğidir. 225. Kamu İhale Kurumu ihaleye ilişkin uyuşmazlığı gideremezse aşağı- daki mahkemelerden hangisine dava açılabilir? A) Danıştay B) Sulh hukuk mahkemesi C) İdare mahkemesi D) Asliye hukuk mahkemesi E) Bölge idare mahkemesi Cevap: İtirazen şikayet başvurusu sonucu Kamu İhale Kurumu ihaleye ilişkin uyuşmazlığı gideremezse idare mahkemesine iptal davası açılır. Cevap C seçeneğidir.
İdare Hukuku 229 I. Yetki gaspı II. Yetki tecavüzü III. Yetki saptırması IV. Tavsif hatası 226. Hangisi veya hangileri idari işlemin yetki unsuruna ilişkin sakatlık değildir? A) I ve II B) III ve IV C) I, III ve IV D) I, II ve III E) Yalnız IV Cevap: Yetki gaspı ve yetki tecavüzü idari işlemin yetki unsuruna ilişkin sa- katlık türleri arasında yer alır. III ve IV nolu öncüllerde verilenler yetki unsuruna ilişkin sakatlıklar arasında yer almaz. Cevap B seçeneğidir. I. Emekli bakan tarafından emir verilmesi II. Bakanın çocuğu tarafından ihaleye imza atılması III. Bakanın şoförü tarafından memur ataması yapılması IV. Bakan tarafından başka bir bakanlıktaki bir memura takdir verilmesi 227. Yukarıda verilen işlemlerden hangisi veya hangilerinde yetki gaspı vardır? A) Yalnız I B) I ve III C) II, III ve IV D) I, II, II ve IV E) I, II ve III Cevap: Öncülleri inceleyelim: I nolu öncül; bakan artık emekli olmuştur. Yani artık idareye tamamen yaban- cıdır ve idare adına işlem tesis edemez. II nolu öncül; bakanın çocuğu kamu görevlisi değildir ve idare adına işlem tesis edemez III nolu öncül; bakanın şoförü idareye dahildir ancak işlem tesis etme yetkisi yoktur. IV nolu öncül; bakan, idareye dahildir ve başka bir bakanlık adına işlem yap- ması ağır ve bariz yetki tecavüzüne örnek oluşturur Yani I-II-III nolu öncüllerde yer alan işlemlerdeki sakatlık yetki gaspıdır. Cevap E seçeneğidir.
230 3Y Hukuk Soru Havuzu 228. Siverek kaymakamlığında çalışan oda görevlisi Mergüz’ün, kayma- kam Fatih ALAŞHAN’ın masasındaki dosyaları imzalaması durumun- da aşağıdakilerden hangisi söz konusudur? A) Adam bakımından yetkisizlik B) Yer bakımından yetkisizlik C) Zaman bakımından yetkisizlik D) Konu bakımından yetkisizlik E) Kişi bakımından yetkisizlik Cevap: Oda görevlisi idareye dahildir ancak herhangi bir yetkisi yoktur. İşlem tesis etmesi durumunda kişi bakımından yetkisizlik hali oluşacaktır. Cevap E seçeneğidir. 229. Kolu kırıldığı için üç ay sağlık raporu alan gelir uzmanının vergi kontrolüne çıkarak kaçak içecek sattığını tespit ettiği alkollü bir mekana ceza yazması durumunda aşağıdakilerden hangisi meydana gelmiş olur? A) Konu bakımından yetkisizlik B) Kişi bakımından yetkisizlik C) Ülke bakımından yetkisizlik D) Yer bakımından yetkisizlik E) Zaman bakımından yetkisizlik Cevap: İzin, rapor, görevden uzaklaştırma gibi nedenlerle görevi başında bulunamayan memurlar bu süreler(zaman) boyunca yetkilerini kullanamazlar. Sorudaki gelir uzmanının da raporlu olduğu halde işlem tesis etmesi zaman yönünden yetkisizlik durumuna örnektir. Cevap E seçeneğidir. 230. Mardin il valisi tarafından Batman ilinde kar nedeniyle okulların ta- til edilmesi durumunda aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Konu bakımından yetkisizlik B) Emir bakımından yetkisizlik C) Kişi bakımından yetkisizlik D) Yer bakımından yetkisizlik E) Zaman bakımından yetkisizlik
İdare Hukuku 231 Cevap: İdare adına işlem tesis edilirken yetkili olunan coğrafi alanda işlem tesis edilmelidir. Mardin valisi Mardin’de yetkilidir. Ancak Batman’a ilişkin işlem tesis etmesi ise yer bakımından yetkisizlik halidir. Cevap D seçeneğidir. 231. Kaymakamın genel emir çıkararak referandum öncesi sokaklarda yüksek sesli konuşmayı kısıtlaması durumunda aşağıdakilerden hangisinden söz edilebilir? A) Kişi bakımından yetkisizlik B) Konu bakımından yetkisizlik C) Zaman bakımından yetkisizlik D) Ülke bakımından yetkisizlik E) Yer bakımından yetkisizlik Cevap: 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu’na göre genel emir verme yetkisi valiye aittir. Kaymakam da idare adına işlem tesis etmeye yetkilidir ancak genel emir çıkararak konu yönünden yetkisini aşmıştır. Cevap B seçeneğidir. I. Van Belediyesinin Hakkari için imar planı hazırlaması II. Danıştay 8’inci Dairesi kararıyla görevine son verilen belediye başka- nının imar planına imza atması III. İçişleri Bakanı tarafından görevinden uzaklaştırılan belediye başkanı tarafından bütçenin kabul edilmesi 232. Yukarıda yer alan işlemlerden hangileri veya hangisi yetki tecavüzü ile sakatlanmıştır? A) Yalnız I B) II ve III C) I, II ve III D) I ve III E) Yalnız II Cevap: Öncülleri inceleyelim: I nolu öncül: Van Belediyesi idari işlem tesis etmeye yetkilidir. Ancak Hakka- ri’de imar planı hazırlayarak yetkisini “yer yönünden” aşmıştır. Yani yetki teca- vüzü söz konusudur II nolu öncül: belediye başkanının görevine son verildiği için artık idareye ta- mamen yabancı birisi haline gelmiştir. Bu durumda yaptığı işlemdeki sakatlık yetki gaspıdır. III nolu öncül: görevinden uzaklaştırılan belediye başkanı hala kamu görevli- sidir ve yetkilidir ancak izinli, raporlu, yurtdışında olan kamu görevlileri gibi “o
232 3Y Hukuk Soru Havuzu süre boyunca” yetkilerini kullanamaz. Yani zaman açısından yetkisizlik söz ko- nusudur. Bu durumda bu işlemdeki sakatlık yetki tecavüzüdür. I ve III nolu öncüllerde yer alan işlemlerdeki sakatlıklar yetki tecavüzüdür. Cevap D seçeneğidir. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından kaymakam adaylığı sınav yönetme- liğinde değişiklik yapılarak kaymakamlık sınavlarına katılabilmek için en az beş yıl süre ile kamu kurumlarında görev yapmış olma şartı getirilmiştir. 233. Bu işlem hangi unsuru yönünden sakattır? A) Yetki B) Amaç C) Sebep D) Konu E) Şekil Cevap: Her bakanlık kendi görev alanına giren konularda işlem tesis etmeli- dir. Soruda Kültür ve Turizm Bakanlığı, İçişleri Bakanlığının görev alanına giren kaymakam atamalarına dair işlem tesis etmiştir. Bir bakanlık başka bakanlığın görev alanına giren konuda işlem tesis ederse yetkisi olmayan bir alanda işlem tesis etmiş olur ve bu durumda meydana gelen sakatlığa ağır ve bariz yetki teca- vüzü adı verilir. Cevap A seçeneğidir. I. Belediye tarafından kanun çıkarılması II. Mahkeme kararı ile kaymakamın görev yerinin değiştirilmesi III. İçişleri bakanı tarafından elçinin görev yerinin değişmesi 234. Hangisi veya hangilerinde fonksiyon gaspı mevcuttur? A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III E) Yalnız III Cevap: Öncülleri inceleyelim: I nolu öncül: belediyeler sadece idari fonksiyona tabi işlemler tesis edebilirler. Kanunlar ise yasama fonksiyonuna tabi işlemlerdir ve sadece yasama organı ta- rafından çıkarılabilir. Bu durumda burada görev gaspı mevcuttur. II nolu öncül: kaymakam ataması idari fonksiyona tabi bir işlemdir. Mahkeme- ler yargılama sonrasında sadece yargı fonksiyonuna tabi kararlar alabilirler. Bu durumda burada fonksiyon gaspı söz konusudur.
İdare Hukuku 233 III nolu öncül: elçilere ilişkin müşterek kararnamelerde Dışişleri Bakanının im- zası bulunmalıdır. Ancak İçişleri Bakanının imzasının bulunması durumunda idari iş bölümüne açıkça aykırı bir işlem ortaya çıkar ve bu sakatlığa ağır-bariz yetki tecavüzü denir I-II nolu öncüllerde fonksiyon gaspı mevcuttur. Cevap B seçeneğidir. Bir belediye başkanı “zaten nikahı ben kıyıyorum o zaman yetki paralelliğine göre boşanma işlemini de ben yaparım” diyerek evli bir çiftin boşanmasına dair işlem tesis etmiştir. 235. Söz konusu işleme ilişkin sakatlığın adı aşağıdakilerden hangisidir? A) Yetki gaspı B) Fonksiyon gaspı C) Ağır ve bariz yetki tecavüzü D) Yetki saptırması E) Yetki tecavüzü Cevap: Belediyeler sadece idari fonksiyona tabi işlemler tesis edebilirler. Bo- şanma kararları ise yargı fonksiyonuna tabi işlemlerdir ve sadece mahkemeler tarafından tesis edilebilirler. Bu durumda burada görev gaspı mevcuttur. Cevap B seçeneğidir. 236. Oğlunun milletvekili olabilmesi için belediye başkanının ürettiği projeler hangi işlem unsuru açısından sakattır? A) Yetki B) Amaç C) Sebep D) Konu E) Şekil Cevap: İdare, işlem tesis ederken kamu yararı amacıyla hareket etmek zorun- dadır. Belediye başkanının işlem tesis etmesi halinde de durum böyledir. Beledi- ye başkanı idari bir işlem tesis ederken kamu yararı yerine kişisel veya üçüncü bir kişinin çıkarını gözeterek hareket ederse, yapılan işlem amaç unsuru yönün- den sakat olacaktır. Cevap B seçeneğidir.
234 3Y Hukuk Soru Havuzu X belediyesi tarafından C vakfına ait bir külliye yıkılmıştır. C vakfı yönetim kurulu başkanı basın toplantısı düzenleyerek “X belediye başkanına oy ver- mediğimiz için külliyemizi yıkmıştır ve bu eylem hukuka aykırıdır” ifadelerini kullanmıştır. 237. İddiaların doğru olduğu ele alınırsa bu işlem aşağıdaki yaptırımlar- dan hangisine tabiidir? A) Nispi yokluk B) İptal edilebilirlik C) Butlan D) Askıda geçersizlik E) Yokluk Cevap: İdari işlemlerin amacı her zaman kamu yararı olmalıdır. Söz konusu iddiaya göre külliye yıkılmasına dair işlem ve emirlerin amacı kişisel husumettir. Bu durumda bu işlem amaç yönünden sakattır. Bu sakatlığın adı yetki saptır- masıdır Yetki saptırması ile malul olan işlemlerin yaptırımı iptal edilebilirliktir. Cevap B seçeneğidir. I. Vali başkanlığında toplanan il genel meclisi tarafından çıkarılan yö- netmelik II. Göreve alkollü gelen memura tebliğ edilen disiplin cezası III. Bakan yardımcısı tarafından telefonla genel müdüre yetki devri yapıl- ması 238. Yukarıda belirtilenlerden hangisi veya hangileri şekil unsuru yönün- den sakattır? A) Yalnız I B) I ve II C) Yalnız II D) I ve III E) I, II ve III Cevap: Öncülleri inceleyelim: I nolu öncül: İl genel meclisinin başkanı meclis üyeleri arasından seçilir. Yani valinin il genel meclisine başkanlık etme yetkisi yoktur. Üye olmayan kişilerin katılımıyla alınan kolektif kararlar hem şekil hem de yetki açısından sakattır. II nolu öncül: İşleme ilişkin herhangi bir olumsuz bilgi verilmediği için hukuka uygun olarak kabul edilmelidir III nolu öncül: yetki devri yazılı olarak yapılması gereken bir işlemdir. Bu yüz- den telefonda yapılması durumunda şekil unsuru yönünden sakat bir işlem olu- şacaktır. I-III nolu öncüllerde verilen işlemler şekil unsuru yönünden sakattır. Cevap D seçeneğidir.
İdare Hukuku 235 Bir memurun diğer memura başka bir dilde söylediği iltifat sözcüğünün ha- karet olarak algılanması nedeniyle memura disiplin cezası verilmiştir. 239. Bu işlem hangi unsuru yönünden sakattır? A) Yetki B) Şekil C) Amaç D) Konu E) Sebep Cevap: İdari işlemler bir sebebe dayanmalıdır. Sebep, fiili sebep ve hukuki se- bep olmak üzere ikiye ayrılır. Sorudaki olayda ortada disiplin cezası verilmesine ilişkin bir sebep olmadığı halde ceza verilmiştir. Bu işlem sebep unsuru yönün- den sakattır. Cevap E seçeneğidir. Annesi ölen memura dokuz gün mazeret izni verilmiştir 240. Bu işlem idari işlemin hangi unsuru yönünden sakattır? A) Yetki B) Şekil C) Amaç D) Konu E) Sebep Cevap: Her işlemin konusu vardır. Annesi ölen memura verilebilecek izin 7 gündür. Yani bu fiili sebebin meydana gelmesi durumunda tesis edilebilecek iş- lemin konusu(ismi) “ölüm nedeniyle 7 gün mazeret izni verilmesi” olacaktır. An- cak mevzuatta böyle bir izin süresi olmadığı için böyle bir konu da yoktur. Bu durumda 9 gün izin verilmesi durumunda işlem konu yönünden sakat olacaktır. Cevap D seçeneğidir.
236 3Y Hukuk Soru Havuzu I. Yetki gaspı II. Yetki tecavüzü III. Yetki saptırması IV. Ağır ve bariz yetki tecavüzü V. Fonksiyon gaspı 241. Yukarıda verilen sakatlık türlerinden hangilerinin veya hangisinin yaptırımı yokluktur? A) I, II ve IV B) I, IV ve V C) II ve III D) Yalnız III E) I, II, III, IV ve V Cevap: Ağır ve bariz yetki tecavüzü, yetki gaspı ve fonksiyon gaspı ile sakat olan idari işlemler yokluk yaptırımına tabidir. Yetki tecavüzü ve yetki saptırması ile sakat olan işlemler ise iptal edilebilirlik yaptırımına tabidir. I-IV-V nolu öncüllerde yer alan sakatlık türlerinin yaptırımı yokluktur. Cevap B seçeneğidir. I. İşlemin hiyerarşik üst tarafından geri alınması II. İşlem hakkında yürütmenin durdurulması kararı verilmesi III. İşlemin vergi mahkemesi tarafından iptal edilmesi IV. İşlemi tesis edenin ölümü 242. Yukarıda verilenlerden hangisi veya hangileri idari işlemi sona erdi- ren hallerden değildir? A) II ve IV B) I, III ve IV C) Yalnız I D) II ve III E) I, II, III ve IV Cevap: İdari işlemlerin sona ermesine yol açan halleri üç grupta toplayabiliriz: İdari yöntemler, Yargı yolu ve diğer durumlar. İdari İşlemin Sona Ermesi İdari Yöntemler Yargı Yolu Diğer Durumlar Geri alma İptal Davası Hukuki nedenlerle sona erme Kaldırma Yokluğun Tespiti Fiili nedenlerle sona erme Düzeltme Kendiliğinden sona erme Değiştirme İşlemin hiyerarşik üst tarafından geri alınması ve vergi mahkemesi tarafından iptal edilmesi idari işlemi sona erdiren nedenler arasında yer alır. İşlem hakkın- da yürütmenin durdurulması kararı verilmesi ve işlemi tesis edenin ölümü idari işlemin sona ermesine neden olmaz. Cevap A seçeneğidir.
İdare Hukuku 237 243. İdari işlemlerin geri alınması ile ilgili hangisi doğru bir bilgi değildir? A) İşlemin tamamı hukuk aleminden silinir B) İşlem, ilk tesis edildiği andan itibaren hukuk düzeninden silinir C) Hukuka uygun işlemler de geri alınabilir D) Sadece işlemi tesis eden değil hiyerarşik amir de işlemi geri alabilir E) Başvuru olmadan da idari işlemler geri alınabilir Cevap: Seçenekleri inceleyelim: A şıkkı: İdari işlemin geri alınması ile işlemin tamamı hukuk aleminden silinir B şıkkı: Geri alma işlemi geçmişe etkilidir. Bu nedenle idari işlemin geri alın- ması ile işlemin tamamı ilk tesis edildiği andan itibaren hukuk düzeninden silinir C şıkkı: Kural olarak sadece hukuka aykırı işlemler geri alınabilir; hukuka uy- gun işlemler geri alınamaz. D şıkkı: Hem işlemi tesis eden hem de hiyerarşik amir işlemi geri alabilir E şıkkı: İdare, ilgilinin başvurusu olmadan da re’sen hukuka aykırı işlemleri geri almalıdır. Yani işlemin geri alınması için başvuru yapılması zorunlu değildir. Cevap C seçeneğidir. I. Eksik imza ile tesis edilen bir müfettişin tayinine ilişkin karar II. İsim benzerliği nedeniyle şehit yakını olarak memuriyete atanan kişi- nin atama işlemi III. Referansının desteği ile mülakatı geçerek kaymakam olan kişinin ata- ma işlemi 244. Yukarıdakilerden hangisi veya hangileri geri alınabilir? A) Yalnız I B) I, II ve III C) I ve III D) I ve II E) II ve III Cevap: Öncülleri inceleyelim: I nolu öncül: Eksik imza ile tesis edilen işlem yok hükmündedir. Yok hükmün- deki işlemler her zaman geri alınabilir. II nolu öncül: İsim benzerliği nedeniyle şehit yakını olarak memuriyete atanan kişinin atama işleminde idarenin açık hatası söz konusudur. İdarenin açık hatası sonucu yapılan işlemler de her zaman geri alınabilir. III nolu öncül: referans resmi sınav başvurularında kullanılan bir usuldür. Bu yüzden hukuka aykırı bir durum değildir ve geri alınamaz. Cevap D seçeneğidir.
238 3Y Hukuk Soru Havuzu I. Plaka hatası nedeniyle kesilen trafik cezası II. Sahte diploma ile yapılan hemşire ataması III. Sürücü belgesi olmadığı fark edilmeden göreve başlatılan şoförün ata- ma işlemi 245. Yukarıdakilerden hangisi veya hangileri her zaman geri alınabilir? A) I, II ve III B) Yalnız I C) I ve II D) II ve III E) I ve III Cevap: Öncülleri inceleyelim: I nolu öncül: Hukuka aykırı yükümlendirici işlemler her zaman geri alınabilir. Trafik cezası yükümlendirici bir işlemdir. Bu nedenle plaka hatası nedeniyle ke- silen trafik cezası her zaman geri alınabilir. II nolu öncül: İlgilinin hilesi sonucu yapılan idari işlemler her zaman geri alı- nabilir. Bu nedenle sahte diploma ile yapılan hemşire ataması işlemi her zaman geri alınabilir. III nolu öncül: İdarenin açık hatası sonucu tesis edilen idari işlemler de her zaman geri alınabilir. Sürücü belgesi olmadığı fark edilmeden göreve başlatılan şoförün atama işleminde idarenin açık hatası söz konusudur. Bu işlem de her zaman geri alınabilir I-II-III nolu öncüllerde verilen işlemler her zaman geri alınabilir. Cevap A seçeneğidir. I. Hileli işlemler II. Yararlandırıcı işlemler III. Yükümlendirici işlemler 246. Yukarıdakilerden hangisi veya hangileri sadece makul sürede geri alınabilir? A) Yalnız III B) Yalnız II C) Yalnız I D) I, II ve III E) I ve III Cevap: Yararlandırıcı işlemler makul bir süre içinde geri alınmalıdır. Aşağıdaki işlemler ise her zaman geri alınabilir: -- İdarenin açık hatası olan işlemler -- Yok hükmündeki işlemler -- Hileli işlemler -- Yükümlendirici işlemler Cevap B seçeneğidir.
İdare Hukuku 239 I. İdari bir işlemi sadece ilgili işlemi tesis eden kamu görevlisinin hiye- rarşik amiri kaldırabilir II. İdari işlemlerin kaldırılması durumunda kaldırılan işlemin tamamı tesis edildiği andan itibaren hukuk aleminden silinir III. Kaldırma işlemi ancak ilgili işlemden etkilenen ve menfaati ihlal kişi- lerin başvurusu üzerine mümkün olabilir 247. İdari işlemlerin kaldırılması ile ilgili hangisi veya hangileri yanlıştır? A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III D) I, II ve III E) I ve II Cevap: Öncülleri inceleyelim: I nolu öncül: İdari bir işlemin kaldırılması işlemi yapan kamu görevlisi veya bu kamu görevlisinin hiyerarşik üstü tarafından gerçekleştirilebilir. II nolu öncül: Kaldırma işlemi geçmişe değil sadece geleceğe etkilidir. Bu ne- denle kaldırılan işlem, tesis edildiği andan itibaren değil; kaldırma tarihinden itibaren hukuk aleminden silinir. III nolu öncül: Bir idari işlemin kaldırılması için ilgililerin başvurusu şart değil- dir, idare tarafından başvuru olmaksızın re’sen de kaldırılabilir. I-II-III nolu öncüllerde verilen bilgiler yanlıştır. Cevap D seçeneğidir. I. Bir memura verilen 6 aylık geçici görevlendirme II. Bir berbere verilen işyeri açma ruhsatı III. Eşi doğum yapan memura verilen yirmi günlük mazeret izni 248. Yukarıda yer alan işlemlerden hangisi veya hangileri kaldırılabilir? A) Yalnız II B) Yalnız III C) I, II ve III D) I ve II E) II ve III Cevap: Hem hukuka uygun hem de hukuka aykırı işlemler kaldırılabileceği için öncüllerde yer alan bütün işlemler kaldırılabilir. Cevap C seçeneğidir.
240 3Y Hukuk Soru Havuzu 249. İdari işlemlerin düzeltilmesi ile ilgili hangisi doğrudur? A) Sadece işlemi tesis eden kamu görevlisi tarafından yapılan bir müdahaledir B) Sadece geleceğe yönelik etki doğuran bir müdahaledir C) İşlemin tamamına yönelik idari bir müdahaledir D) İdari işlemin tamamını etkilemeyen yargısal bir müdahaledir E) İdari bir işlemin tamamını etkilemeyen idari bir müdahaledir Cevap: Düzeltme, Bir idari kararın içeriğine ve doğuracağı sonuçlara dokun- maksızın, yanlış hükümlerin yerine doğrularının geçmişe ve geleceğe yönelik olarak konmasıdır. Geçmişe yönelik olması bakımından geri almaya; geleceğe yö- nelik olması bakımından ise kaldırmaya benzer. Örneğin 6.500TL yerine 65.000TL kesilen trafik cezasının düzeltilmesi, Ahmet Sayın’a hitaben yazılması gerekirken Ahmet Sayım olarak yazılan atama işlemin- deki yanlışın harf hatasının düzeltilmesi gibi. Cevap E seçeneğidir. 250. İdari işlemlerin değiştirilmesi ile ilgili hangisi doğrudur? A) Kısmi bir müdahaledir B) İdari nitelikte bir müdahale değildir C) Sadece hiyerarşik amir bir işlemi değiştirebilir D) Geçmişe yönelik etki doğurur E) İlgililerin başvurusu gerekir Cevap: Seçenekleri inceleyelim: A şıkkı: Değiştirme işlemi, idari bir kararın içeriğinin başka bir idari karar ile farklılaştırılmasıdır. İdari işlemin tamamına müdahale edilmez, sadece ilgili kıs- mı değiştirilir. B şıkkı: Değiştirme işlemi idari bir müdahaledir. C şıkkı: Değiştirme işlemi asıl işlemi tesis eden görevli veya hiyerarşik amir tarafından tesis edilebilir. D şıkkı: Değiştirme sadece geleceğe yönelik bir idari işlemdir. E şıkkı: Değiştirme işlemi ilgililerin başvurusu üzerine olabileceği gibi idarece re’sen de yapılabilir. Cevap A seçeneğidir.
İdare Hukuku 241 I. Değiştirme II. Düzeltme III. Geri alma IV. Kaldırma 251. Yukarıda verilen idari yöntemlerden hangileri veya hangisi ilgili iş- lemin etkilerini işlem tesis edildiği andan itibaren hukuk aleminden siler? A) II ve III B) III ve IV C) Yalnız II D) Yalnız I E) I, II ve III Cevap: Geri alma ve düzeltme işlemleri ilgili işlemin etkilerini hem geçmişe hem de geleceğe yönelik olarak yönelik olarak ortadan kaldırır. Bu nedenle geri alma ve düzeltme işlemleri, ilgili işlemin etkilerini işlem tesis edildiği andan itibaren ortadan kaldırır. Cevap A seçeneğidir. 252. Yok hükmünde olduğu iddia edilen bir idari işleme karşı iptal davası açma süresi genel olarak kaç gündür? A) 30 gün B) 60 gün C) 15 gün D) 6 ay E) Süre sınırlaması yoktur Cevap: Yok hükmünde olduğu iddia edilen bir idari işleme karşı her zaman iptal davası açılabilir. Herhangi bir süre sınırlaması yoktur. Cevap E seçeneğidir. I. İşleme yönelik etkileri II. İlgilinin başvurusunun zorunlu olmaması III. İşlemin tamamını hukuk aleminden silmeleri 253. Yukarıda verilenlerden hangisi veya hangileri geri alma ve iptal hak- kında ortak olan hususlardandır? A) I ve III B) II ve III C) Yalnız II D) Yalnız I E) I, II ve III Cevap: Geri alma ve kaldırmaya ilişkin aşağıdaki tabloya göz atalım:
242 3Y Hukuk Soru Havuzu Usul Geri Alma İptal Davası Yetkili Mercii İdari Yargısal Başvuru İşlemi yapan veya hiyerarşik Yetkili ve görevli mahkeme üstü Başvuru üzerine Re’sen veya başvuru üzerine Süre Makul Süre içinde geri alı- İdare mahkemesine açılan da- nabilenler; yararlandırıcı valarda; tebliğ + 60 gün işlemler Vergi mahkemesine açılan da- Her Zaman geri alınabilen- valarda; tebliğ + 30 gün ler; YOK hükmündeki işlemler için; -- Yükümlendirici işlem- Her zaman dava açılabilir ler -- Açık hatalı işlemler -- YOK hükmündeki iş- lemler -- Hileli işlemler Ortak Yönleri - İşlemin tamamı hukuk aleminden silinir - İşlem, tesis edildiği andan itibaren silinir - Geçmişe + geleceğe etkilidir Öncülleri inceleyelim: I nolu öncül: Hem geri alma hem de iptal işlemi geçmişe yönelik etki doğurur yani ilgili işlem tesis edildiği andan itibaren hukuk düzeninden silinir. Bu neden- le iptal ve geri alma işlemlerinin idari işleme yönelik etkileri aynıdır. II nolu öncül: Geri alma işlemi ilgilinin başvurusu üzerine veya başvuruya ihti- yaç duyulmadan re’sen idare tarafından da tesis edilebilir. Ancak iptal işlemi için mutlaka ilgilinin mahkemeye başvurusu gerekir. Mahkeme başvuru olmaksızın herhangi bir idari işlem hakkında re’sen iptal kararı veremez. III nolu öncül: Hem iptal hem de geri alma işlemi ile ilgili işlemin tamamı tesis edildiği andan itibaren hukuk düzeninden silinir. Cevap A seçeneğidir.
İdare Hukuku 243 254. İdarenin sorumluluğuna ilişkin 1982 Anayasası’nda yer alan düzen- lemeler göz önüne alındığında aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) İdarenin sorumluluğu açıkça Anayasa’da belirtilmiştir. B) İdare kendi işlemlerinden doğan zararları gidermekle yükümlüdür C) İdare kendi eylemlerinden doğan zararları gidermekle yükümlüdür D) Kamu görevlilerinin yetkilerini kullanırken işledikleri kusurlarından doğan tazminat davaları ancak idare aleyhine açılabilir E) Devletin sorumlu olan kamu görevlisine rücu etme hakkı yoktur Cevap: İdarenin yaptığı işlem ve eylemlerden doğan zararlardan sorumlu tu- tulması, hukuk devletinin bir gereğidir. Türkiye Cumhuriyeti de bir hukuk dev- leti olduğuna göre, bu sorumluluğu üstlenmektedir. Bunu, 1982 Anayasası’nın 125’inci maddesinde yer alan “idare, kendi eylem ve işlemlerinden doğan zararı ödemekle yükümlüdür” ifadesinden anlıyoruz. Bu kural idarenin sorumluluğu ilkesini ortaya koymaktadır31. İdarenin her eylem-sözleşme-işlemi kamu hukukuna tabi olmadığı için bunlar- dan kaynaklanan her zarar idari yargıda çözümlenemez. Bu yüzden idarenin özel hukuka tabi işlem-eylem-sözleşmeleri32 sonucunda meydana gelen uyuşmazlık ve zararlar adli yargıda çözümlenecektir. Bunlar medeni hukuk, ceza hukuku ve borçlar hukukunun konularıdır. Bizim konumuz ise idarenin kamu hukukuna tabi olan ve idari nitelikteki iş- lem-eylem-sözleşmeleri33dir. Bunlarla ilgili uyuşmazlıklar ve zararlar idari yar- gıda çözümlenir. Bu sorumluluğa “idarenin mali sorumluluğu” denmektedir ve isminden de anlaşılacağı üzere sadece mali (parasal) bir sorumluluktur. Devlet, eylem ve işlemleriyle zarar veren kamu görevlisine karşı rücu etme hak- kına sahiptir. Cevap E seçeneğidir. I. Parasal sorumluluk II. Ayni sorumluluk III. Edimsel sorumluluk 255. Yukarıdakilerden hangisi idarenin mali sorumluluğu kapsamındadır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I ve III 31 Halil Kalabalık, İdare Hukukunun Temel Kavram ve Kurumları, Sayram Yayınları, Konya, 2014, s.540. 32 İdare tarafından gerçekleştirilen ancak idari olmayan faaliyetlerdir. Fiili yol, Yap-işlet sözleşmeleri, alım-satım işlemleri gibi. 33 Kamulaştırma, imtiyaz sözleşmesi, iltizam sözleşmesi, KPSS, istikraz sözleşmeleri gibi.
244 3Y Hukuk Soru Havuzu Cevap: İdarenin eylem ve işlemlerinden dolayı meydana gelen zararların taz- mini her zaman mali (yani parasal-nakit) olarak yapılır. İdare, ayni (yani mal ve eşya ile) veya aynen(edimsel-eski haline getirme) tazmin yoluna gidemez. Ör- neğin belediyenin kepçesi vatandaşın duvarını yıktıysa belediye duvarı yeniden yapmaz veya duvar yapması için gerekli malzemeleri vererek tazminat ödemez, parası neyse onu verir. Zarar tazmin edildikten sonra zarar verici olaydan kaynaklanan ve daha önce fark edilmesi imkansız olan yeni bir zarar ortaya çıkarsa, yeni bir tazminat talep edilmesi mümkündür34. İdarenin sorumluluğu sadece parasal(mali) sorumluluktur. Cevap A seçeneğidir. 256. İdarenin yerine getirmekle yükümlü olduğu herhangi bir kamu hiz- metinin kuruluşunda, düzenlenmesinde, personelinde, işleyişinde bir takım bozukluk, eksiklik veya aksaklığın olması durumunda aşa- ğıdaki durumlardan hangisi söz konusu olur? A) Kişisel kusur sorumluluğu B) İdarenin tehlike sorumluluğu C) İdarenin kusursuz sorumluluğu D) İdarenin kusurlu sorumluluğu E) Yüzeysel sorumluluk Cevap: Kusurlu sorumluluk teorisinin temelinde hizmet kusuru vardır. Hizmet kusurunu şu şekilde tanımlayabiliriz: “idarenin yerine getirmekle yükümlü oldu- ğu herhangi bir kamu hizmetinin kuruluşunda, düzenlenmesinde, teşkilatında, yapısında, personelinde veya işleyişinde … ortaya çıkan birtakım aksaklık, bo- zukluk, aykırılık, düzensizlik ve eksikliklerdir35.” Doktrinde ve içtihatlarda, hizmet kusuru üç şekilde meydana gelmektedir: Hizmetin Kötü İşlemesi: Kamu hizmetinin gereği gibi yürütülmemesidir36. Ör- neğin ameliyatta yanlış bacağın kesilmesi, müzik öğretmeni yokluğunda mate- matik öğretmeninin müzik derslerine girmesi, 100 cm yerine 60 cm asfalt ile yol yapılması gibi. 34 Kemal Gözler-Gürsel Kaplan, İdare Hukukuna Giriş, Ekin Yayınları, Bursa, 2015, s.326. 35 Sarıca, Hizmet Kusuru ve Karakterleri, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1950, s.858. 36 Bilal Canatan, İdare Hukuku, Detay Yayınları, Ankara, 2012, s.145.
İdare Hukuku 245 Hizmetin hangi hallerde kötü işlemiş olduğunu belirlemenin net bir kriteri yok- tur. Çünkü her kamu hizmetinin niteliği ve yapısı farklı olup, her kamu hizmeti- nin içeriği ayrı ayrı belirlenir. Hizmetin Geç İşlemesi37: kamu hizmetinin olağan sayılamayacak bir gecikme ile yerine getirilmesidir. Eğer idare, hizmetin özelliklerine göre kendisinden bek- lenen çabukluğu gösterememiş ise, hizmet kusuru işlediği kabul edilmektedir. Örneğin acilen ameliyata alınması gereken hastanın ameliyata alınmaması ne- deniyle apandisitin delinip ölmesi38, bir memurun terfisindeki haksız ve gereksiz gecikme gibi. Bazı hizmetlerin ne kadar sürede görüleceği mevzuatta belirtilmekle beraber genel olarak böyle süreler öngörülmemiştir. Gecikme, ilgili hizmetin niteliği, türü ve idarenin olanaklarına göre değerlendirilir. Hizmetin Hiç İşlememesi: kamu hizmetinin hiç sunulmamış olmasıdır. Örneğin yol onarımı sırasında geceleyin ışıklandırmanın yapılmaması, ambulansın gelme- mesi nedeniyle vatandaşın ölmesi, itfaiyenin gelmemesi nedeniyle bütün çiftliğin yanması gibi. Bu konuda hizmetin yerine getirilip getirilmemesi açısından idarenin yetkisinin bağlı yetki mi yoksa takdir yetkisi mi olduğu da önemlidir. İdarenin yerine getirmekle yükümlü olduğu herhangi bir kamu hizmetinin ku- ruluşunda, düzenlenmesinde, teşkilatında, yapısında, personelinde veya işleyi- şinde … ortaya çıkan birtakım aksaklık, bozukluk, aykırılık, düzensizlik ve eksik- likler nedeniyle tabi olduğu sorumluluğa kusurlu sorumluluk adı verilir. Cevap D seçeneğidir. 37 Metin Günday, İdare Hukuku, İmaj Yayınları, Ankara, 2011, s.371. 38 Danıştay 10. Dairesi, 12/07/1995 gün ve E.1994/7359, K.1995/3559 sayılı kararı.
246 3Y Hukuk Soru Havuzu 100 cm asfalt atılması gereken bir yola belediye çalışanları 50 cm asfalt atmıştır. Yol kısa bir süre sonra çökmüş ve o sırada yoldan geçen kamyonun kaza yapmasına sebep olmuştur. 257. Verilen olaya göre idarenin sorumluluğuna ilişkin aşağıdakilerden hangisi doğrudur? A) Yolun çökmesi çalışanların özensiz çalışması sonucunda ortaya çıkmış ve zarar bu nedenle ortaya çıkmıştır. Bu durumda ortaya çıkan zarardan çalışanlar sorumludur, idarenin sorumluluğuna gidilemez B) Belediye çalışanları hizmeti görürken kötü niyetle hareket etmiştir. Bu nedenle kamu görevlilerinin kusuru görülen kamu hizmetine yabancı hale gelmiştir. Olayda salt kişisel kusur olduğu için ortaya çıkan zarardan dolayı belediye çalışanları Borçlar Kanununda düzenlenen haksız fiil esasına göre sorumlu olacaklardır C) Söz konusu hizmet gerektiği gibi sunulmadığı için hizmetin hiç işlememesinden dolayı idarenin kusurlu sorumluluğu söz konusudur. Ortaya çıkan zarardan idare sorumludur. Zararı tazmin eden idare kusurlu çalışanlara rücu edebilir D) Olayda hizmetin geç işlemesi söz konusu olduğu için idarenin kusurlu sorumluluğuna gidilebilir. Zararı tazmin eden idare kusurlu çalışanlara rücu edebilir E) Söz konusu zarar hizmetin kötü işlemesinden dolayı ortaya çıkmıştır. Bu durumda idarenin kusurlu sorumluluğuna gidilebilir. Zararı tazmin eden idare kusurlu çalışanlara rücu edebilir Cevap: Olayda, hizmetin kötü işlemesi durumu vardır ve idare kusurlu sorum- luluk kapsamında zararı giderecek ve ilgi görevliye rücu edecektir. Cevap E seçeneğidir. 258. Aşağıdakilerden hangisi idarenin kusursuz sorumluluğuna yol açan nedenlerden biri değildir? A) İdarenin tehlikeli araçları B) Mesleki risk C) Hizmetin hiç işlememesi D) Sosyal risk E) İdarenin tehlikeli işleri
İdare Hukuku 247 Cevap: Kusursuz sorumluluk belli başlı iki ilkeye dayandırılmaktadır. Bunlar tehlike ilkesi ve fedakarlığın denkleştirilmesi (kamu külfetleri karşısında eşitlik prensibi) ilkesidir. Tehlike (Risk) Teorisi İdarenin, hiçbir kusuru olmasa bile yürüttüğü tehlikeli faaliyetler ve kullandığı tehlikeli araçlar nedeniyle ortaya çıkan zararı tazmin etmekle yükümlü olmasıdır39. Tehlike teorisi üçe ayrılmaktadır: İdarenin Tehlikeli Araç-Yöntem–İşleri: idarenin yürüttüğü bazı faaliyetler ve araçlar, niteliği ve yapısı gereği belli bir tehlike riskini içerir. İşte bu gibi faaliyet ve araçlar ile bir zarar oluşursa, idare, kusursuz olsa bile bu zararı ödemek zo- rundadır. Mesleki Risk: bazı kamu hizmetleri (meslekler) yapısı ve niteliği itibariyle o göre- vi yerine getirenler için bazı riskler taşımaktadır. Bu görevlerin yerine getirilmesi sırasında kamu görevlisi zarar görürse, bu zarar idare tarafından tazmin edilmek zorundadır. İdarenin kusuru olup olmamasına bakılmaz. Sosyal Risk: terör gibi toplumsal olaylar neticesinde zarar gören sivillerin zarar- larının giderilmesini sağlar. Burada zararı veren idare değildir(yani nedensellik bağı yoktur), zararı başka- ları vermiştir. Ancak idare bu toplumsal olayı, terörü, anarşiyi önlemesi gerektiği halde önleyemediği için bu oluşan zararın tazmini ile yükümlendirilmektedir40. Çünkü terör olaylarının önlenmesi ve terörsüz bir toplum düzeninin sağlanması, idarenin en başta gelen görevlerinden biridir41. Bu hem hakkaniyetli hem de sos- yal devlet ilkesinin bir gereği olarak gayet makul bir sorumluluktur. Sosyal Risk teorisi, Türk Danıştay’ının kararları ile oluşturulmuş bir sorumlu- luk türüdür. Bu yüzden soru değeri bulunmaktadır. Fedakarlığın Denkleştirilmesi (Kamu Külfetleri Önünde Eşitlik) İdare, kamu yararını gerçekleştirmek ve toplumsal bir ihtiyacı karşılamak ama- cıyla bir faaliyette bulunur. Bundan bütün toplum yararlanır ancak bu faaliyet 39 Kemal Gözler-Gürsel Kaplan, İdare Hukukuna Giriş, Ekin Yayınları, Bursa, 2015, s.312. 40 Danıştay’ın sosyal risk teorisine temel oluşturan kararlarının çoğunda yer alan ifade şudur: “kamu düzenini bozmaya, hatta Anayasal düzeni yıkmaya yönelik terör olayları nedeniyle zarara uğrayan kişiler, terör olaylarına katılmamak şartıyla, kendi kusur ve eylemleri sonucu değil, toplumun için- de bulunduğu sosyal kargaşadan dolayı zarar görmektedirler. Kısacası, zararın nedeni toplumun bireyi olmaktır. Bu zararların özel ve olağandışı nitelikleri göz önünde bulundurulup nedensellik bağı aranmadan, terörist olayları önlemekle yükümlü olduğu halde önleyemeyen idare … sosyal risk ilkesine göre tazmini gerekir. Esasen terörist olaylar sonucu ortaya çıkan zararların idarece tazmini, böylece topluma pay edilmesi hakkaniyet gereği olduğu gibi, sosyal devlet ilkesine de uy- gun düşecektir.” 41 Metin Günday, İdare Hukuku, İmaj Yayınları, Ankara, 2011, s.383.
248 3Y Hukuk Soru Havuzu belli kişileri bir külfet altına sokmuş, zarara uğratmış veya diğer kişiler lehine özel bir fedakarlığa katlanmak zorunda bırakmış olabilir. Bu durumda kamu külfetlerinin eşit dağılımı bozulur ve idare tarafından bu tazminat verilerek bu dağılım yine eşitlenir. Hizmetin işlememesi, kusurlu sorumluluk hallerindendir. Cevap C seçeneğidir. Doğalgaz boru hattının patlaması sonucunda boru hattı üzerindeki pamuk tarlasının önemli bir kısmı zarar görmüştür. 259. Verilen olaya göre idarenin sorumluluğuna ilişkin aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Olayda idarenin herhangi bir faaliyeti olmadığı için ortaya çıkan zarardan dolayı idarenin sorumluluğuna gidilemez B) İdare boru hattının düzenli olarak incelemesini yapmış olsaydı söz konusu olay yaşanmayacaktı. Bu nedenle hizmetin hiç işlememesinden dolayı idarenin kusurlu sorumluluğuna gidilebilir. C) İdarenin işlettiği tehlikeli faaliyetlerinden dolayı kusursuz sorumluluğu söz konusudur. Verilen olayda idarenin hiçbir kusuru olmasa bile idarenin kusursuz sorumluluğuna gidilerek ortaya çıkan zararın tazmini istenebilir D) Söz konusu olayda mücbir sebepten dolayı ortaya çıkan bir zarar söz konusudur. Bu nedenle ortaya çıkan zarar ile idarenin davranışı arasındaki nedensellik bağı kopmuştur. İdarenin sorumluluğuna gidilmesi söz konusu değildir E) İdare hukuka uygun olan doğalgaz döşemesi faaliyetinden bütün toplum fayda görürken tarlasının altından boru hattı geçen çiftçi bu faaliyet sonucunda külfet altına girmiştir. Söz konusu olayda idarenin bir kusuru olmamasına rağmen kamu külfetleri karşısında eşitlik ilkesi gereğince idarenin kusursuz sorumluluğuna gidilebilir Cevap: Verilen olayda, idarenin tehlikeli araçları nedeniyle idarenin sorumlulu- ğu tutulduğu risk teorilerinden birisi meydana gelmiştir. Cevap C seçeneğidir.
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
- 141
- 142
- 143
- 144
- 145
- 146
- 147
- 148
- 149
- 150
- 151
- 152
