33 y

İdare Hukuku 149 82. 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu’na göre İl genel meclisi ile ilgili aşağıda yer verilen bilgilerden hangisi doğru değildir? A) İl özel idaresinin asli karar organıdır B) İl genel meclisi üyelerinin bir kısmı seçimle bir kısmı ise atama ile gö- reve gelir C) İl genel meclisi seçim sonuçlarının ilanını izleyen beşinci gün kendili- ğinden toplanır ve meclise en yaşlı üye başkanlık eder D) İl genel meclisi başkanı 2 yıl için meclis üyeleri arasından seçilir E) Meclis toplantıları kural olarak açıktır ancak toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile kapalı oturum yapılmasına karar verilebilir Cevap: İl özel idaresinin asli karar organıdır. Düzenleyici işlem yapma yetkisi bu organa aittir. İl özel idaresinin işleyişindeki önemli ve temel kararları, il genel meclisi alır. Oluşum; Daha önce belirttiğimiz üzere Anayasa’nın 125’inci maddesine göre “yerel yönetimlerin karar organları seçimle işbaşına gelmelidir”. Bunun sonu- cu olarak, il genel meclisi üyeleri seçmenler tarafından belirlenir. İl genel meclisi, seçim sonuçlarının ilânını izleyen beşinci gün kendiliğinden toplanır. Bu toplantıda meclise en yaşlı üye başkanlık eder. Meclis, bu toplantıda, üyeleri arasından ve gizli oyla meclis başkanını, meclis birinci ve ikinci başkan vekillerini, ikisi yedek olmak üzere dört kâtip üyeyi ilk iki yıl için görev yapmak üzere seçer. İlk iki yıldan sonra seçilecek başkanlık divanı, yapılacak ilk mahallî idareler seçimlerine kadar görev yapar. İl genel meclisi üyelerinin tamamı seçim ile gelir. Anayasa’da da karar organla- rının seçimle iş başına geleceği açıkça belirtilmiştir. Cevap B seçeneğidir. 83. 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu’na göre İl genel meclisin bütçe top- lantıları kaç gün sürer? A) 3 gün B) 5 gün C) 7 gün D) 10 gün E) 20 gün Cevap: İGM toplantıları kural olarak 5 gün sürer. Ancak bütçenin kabulüne ilişkin toplantılar en fazla 20 gün olabilir. Cevap E seçeneğidir.

150 3Y Hukuk Soru Havuzu 84. 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu’na göre İl genel meclisi kararlarının kesinleşmesine ilişkin aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) İl genel meclisi tarafından alınan kararların tam metni 5 gün içinde valiye gönderilir B) Vali hukuka aykırı gördüğü kararları, gerekçesini de belirterek 7 gün içinde meclise iade eder C) Valiye gönderilmeyen kararlar yürürlüğe girmez D) Valinin süresi içinde meclise göndermediği kararlar kesinleşir E) Vali kesinleşen meclis kararları aleyhine 10 gün içinde idari yargıya dava açabilir Cevap: Mülki amirlerin, yerel meclislerin kararlarına karşı idari yargıda dava açmalarına ilişkin hükümlerin tamamı 2011 yılında yürürlüğe giren Anayasa Mahkemesi kararı ile iptal edilmiştir. Yani kaymakam ve valiler şuan il genel meclisi ve belediye meclis kararlarına karşı dava açamazlar. Cevap E seçeneğidir. 85. 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu’na göre İl genel meclisi üyeliğinin sona ermesi ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) İl genel meclisi üyeliği ölüm halinde kendiliğinden sona erer B) Özürsüz veya izinsiz arka arkaya 5 birleşim günü yapılan toplantılara katılmayan üyenin üyeliği üye tamsayısının salt çoğunluğunun kararı ile düşürülür C) İl genel meclisi üyesinin istifa etmesi halinde meclis tarafından her- hangi bir karar alınmadan üyelik sıfatı kendiliğinden sona erer D) İl genel meclisi üyeliğine seçilme yeterliliğinin kaybedilmesi halinde durum vali tarafından Danıştay’a bildirilir E) Üyeliğe seçilme yeterliliğini kaybeden üyenin üyelik sıfatı Danıştay ka- rarı ile sona erer Cevap: İl genel meclisi üyeliği, ölüm ve istifa durumunda kendiliğinden sona erer. Özürsüz veya izinsiz olarak arka arkaya üç birleşim günü veya bir yıl içinde ya- pılan toplantıların yarısına katılmayan üyenin üyeliğinin düşmesine, savunması alındıktan sonra üye tam sayısının salt çoğunluğuyla karar verilir. İl genel meclisi üyeliğine seçilme yeterliliğinin kaybedilmesi durumunda, vali- nin bildirmesi üzerine Danıştay tarafından üyeliğin düşmesine karar verilir.

İdare Hukuku 151 İGM üyesi, arka arkaya 3 birleşim günü gelmemesi durumunda göreve son verme mekanizması işlemeye başlar. Cevap B seçeneğidir. I. Vali II. Genel sekreter III. Belediye meclisinden seçilen üyeler IV. Birim amirleri 86. 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu’na göre Yukarıdakilerden hangisi veya hangileri il encümenin üyeleri arasında yer almaz? A) Yalnız II B) Yalnız III C) II ve III D) I, II ve IV E) II, III ve IV Cevap: İl encümeni, il özel idaresinin müzakere, danışma ve karar organıdır. il encümeni, sadece seçilmişlerin değil, bunun yanında atanmışların (memur) da yer aldığı bir organdır. 2012 yılında il encümeninin oluşum yapısı değişmiştir. Buna göre; il encümeni valinin başkanlığında, genel sekreter ile il genel meclisinin her yıl kendi üyeleri arasından seçeceği üç üye ve valinin her yıl birim amirleri arasından seçeceği iki üyeden oluşur. Valinin katılamadığı encümen toplantısına genel sekreter baş- kanlık eder İl encümeni, il özel idaresinin bir organıdır ve belediye idaresi ile herhangi bir ilgisi yoktur. Cevap B seçeneğidir. 87. 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu’na göre Aşağıdakilerden hangisi valinin il genel meclisine ilişkin görevleri arasında değildir? A) İl özel idaresi bütçesini hazırlamak B) İl encümenine başkanlık etmek C) İl genel meclisi başkanlığı yapmak D) İl özel idaresi personelini atamak E) Şartsız bağışları kabul etmek Cevap: Vali, il özel idaresinin yürütme organıdır. İl genel meclisi ve il encüme- ninin aldığı kararları uygular. Vali hem il özel idaresinin hem de il genel idaresi- nin başıdır. Yerel yönetim organlarında atamayla göreve gelen tek organ validir. İl özel idaresinin başı ve tüzel kişiliğinin temsilcisidir. Başlıca görev ve yetkileri şu şekilde sıralanabilir:

152 3Y Hukuk Soru Havuzu • İl özel idaresi teşkilâtını sevk ve idare etmek, • İl özel idaresini stratejik plâna uygun olarak yönetmek, • Bütçeyi hazırlamak ve uygulamak, • İl özel idaresini Devlet dairelerinde ve törenlerde, davacı veya davalı olarak da yargı yerlerinde temsil etmek veya vekil tayin etmek, • İl encümenine başkanlık etmek, • Şartsız bağışları kabul etmek, • İl özel idaresi personelini atamak. İGM, Anayasa gereği seçilmiş kişilerden oluşacağı için vali bu mecliste ne baş- kan ne de üye olarak görev alamaz. Cevap C seçeneğidir. I. İlk kademe belediyeleri II. İl belediyeleri III. Belde belediyeleri IV. Eyalet belediyeleri 88. Yukarıdakilerden hangileri ülkemizde uygulanmakta olan belediye türleri arasında yer almaz? A) Yalnız III B) I ve IV C) I, II ve III D) I, III ve IV E) II, III ve IV Cevap: Ülkemizde yer alan Belediyeler il belediyesi, ilçe belediyesi ve belde be- lediyesi olarak üçe ayrılır. Cevap B seçeneğidir. 89. 5393 sayılı Belediye Kanunu’na göre Belediye aşağıdakilerden hangisi ile kurulur ve kaldırılır? A) Kanun B) Cumhurbaşkanı kararı C) Danıştay kararı D) Müşterek kararname E) İçişleri Bakanlığı kararı Cevap: 5393 sayılı Belediye Kanununa göre, il ve ilçe merkezlerinde belediye kurulması zorunludur. Nüfusu 5.000 ve üzerinde olan yerleşim birimlerinde ise cumhurbaşkanı kararı ile belediye kurulabilir. Cevap B seçeneğidir.

İdare Hukuku 153 90. 5393 sayılı Belediye Kanunu’na göre bir yerde belediye kurulabilmesi için o bölgenin ulaşması gereken nüfus sayısı ve belediyenin kaldırıl- ması için altına düşmesi gereken nüfus sayısı sırasıyla aşağıdakiler- den hangisinde doğru verilmiştir? A) 2.000.1.000 B) 4.000-2.000 C) 5.000-2.000 D) 10.000.5.000 E) 2.000-500 Cevap: Belediye kurulabilmesi için en az 5.000 nüfus olması gerekir. Nüfusu 2.000 altına düşen belediyeler köye dönüştürülür. Cevap C seçeneğidir. 91. 5393 sayılı Belediye Kanunu’na göre Belediye meclisine aşağıdakiler- den hangisi başkanlık eder? A) Vali B) Kaymakam C) Meclis üyelerince seçilen üye D) Belediye Başkanı E) Meclisin en yaşlı üyesi Cevap: Belediyenin asli karar organıdır. Düzenleyici işlem yapma yetkisi bu or- gana aittir. Belediyenin işleyişindeki önemli ve temel kararları, belediye meclisi alır. Oluşum; Daha önce belirttiğimiz üzere Anayasa’nın 127'nci maddesine göre “yerel yönetimlerin karar organları seçimle işbaşına gelmelidir”. Bunun sonucu olarak, il genel meclisi üyeleri seçmenler tarafından belirlenir. Belediye başkanı aynı zamanda belediye meclisinin de başkanıdır. Dolayısıyla, meclis üyeleri içinden ayrıca bir belediye meclisi başkanı seçilmez. Belediye meclisi başkanı belediye başkanıdır. Cevap D seçeneğidir.

154 3Y Hukuk Soru Havuzu 92. 5393 sayılı Belediye Kanunu’na göre Belediye başkanı yeniden görü- şülmesini istediği için meclise iade ettiği ancak üye tamsayısının salt çoğunluğunun ısrarı ile kesinleşen kararlar aleyhine kaç gün içinde nereye dava açabilir? A) 10 gün - Danıştaya B) 10 gün – İdare mahkemesine C) 60 gün – Danıştaya D) 60 gün – İdare mahkemesine E) Bu kararlara karşı belediye başkanının dava açma yetkisi yoktur Cevap: Belediye başkanı ısrar edilen kararlara karşı 10 gün içinde idare mah- kemesinde dava açabilir. Cevap B seçeneğidir. 93. 5393 sayılı Belediye Kanunu’na göre Belediye meclisi feshi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir? A) Belediye meclisi görevlerini süresi içinde yapmayı ihmal ederse bu du- rum meclisin feshine yol açabilir B) Meclis kanunla kendisine verilen görevleri süresi içinde yapmayı ihmal ederse ve bu durum belediyeye ait işlerin aksamasına neden olursa bu durumda İçişleri Bakanı bildirimi üzerine meclisin feshi istenebilir C) Meclis kanunla kendisine verilen görevleriyle ilgisi olmayan siyasi ko- nularda karar alırsa bu durum da meclisin feshine neden olur D) Meclis feshedilemez. E) Feshedilen meclisin yerine seçilen meclis kalan süreyi tamamlar Cevap: Belediye meclisi, kendisine kanunla verilen görevleri süresi içinde yap- mayı ihmal eder ve bu durum belediyeye ait işleri aksatırsa veya belediyeye ve- rilen görevlerle ilgisi olmayan siyasi konularda karar alırsa, İçişleri Bakanlığının bildirisi üzerine Danıştay kararı ile feshedilir. Bu şekilde feshedilen meclisin ye- rine seçilen meclis, kalan süreyi tamamlar. Fesih sebeplerinin varlığı halinde İçişleri Bakanı’nın bildirimi üzerine Danıştay tarafından belediye meclisi feshedilebilir. Cevap D seçeneğidir.

İdare Hukuku 155 94. 5393 sayılı Belediye Kanunu’na göre Belediye encümenine ilişkin aşa- ğıda yer alan bilgilerden hangisi yanlıştır? A) Belediye encümeni üyeleri seçilmiş ve atanmış kişilerden oluşur B) Encümen haftada en az bir defa toplanır C) Encümen üye tamsayısının salt çoğunluğu ile toplanır D) Encümen, üye tam sayısının salt çoğunluğu ile karar alır E) Belediye başkanının başkanlığında toplanır. Cevap: Encümen, toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile karar alır. Cevap D seçeneğidir. 95. 5393 sayılı Belediye Kanunu’na göre Aşağıdakilerden hangisi belediye encümeninin görevleri arasında yer almaz? A) Kanunlarda öngörülen cezaları vermek B) Belediye meclisi tarafından alınan kamulaştırma kararlarını uygula- mak C) Taşınmaz mal satılmasına, trampa edilmesine ve üç yıldan az süreyle kiralanmasına karar vermek D) Umuma açık yerler açılış ve kapanış saatlerini belirlemek E) Öngörülmeyen giderler ödeneğinin harcama yerlerini belirlemek Cevap: Belediye encümeninin başlıca görev ve yetkileri şu şekilde sıralanabilir: • Stratejik plân ve yıllık çalışma programı ile bütçe ve kesin hesabı inceleyip il genel meclisine görüş bildirmek, • Yıllık çalışma programına alınan işlerle ilgili kamulaştırma kararlarını almak ve uygulamak, • Kanunlarda öngörülen cezaları vermek, • Öngörülmeyen giderler ödeneğinin harcama yerlerini belirlemek, • Taşınmaz mal satımına, trampa edilmesine ve tahsisine ilişkin kararları uygu- lamak, süresi üç yılı geçmemek üzere kiralanmasına karar vermek, • Umuma açık yerlerin açılış ve kapanış saatlerini belirlemek. Yıllık çalışma programına alınan işlerle ilgili kamulaştırma kararlarını almak ve uygulamak görevi belediye encümenini görevidir. Cevap B seçeneğidir.

156 3Y Hukuk Soru Havuzu 96. 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’na göre Büyükşehir bele- diyesi ile ilgili aşağıda yer verilen ifadelerden hangisi doğru değildir? A) Nüfusu 750.000’den fazla olan illerin il belediyeleri büyükşehir beledi- yesine dönüştürülebilir . B) Büyükşehir belediyeleri de diğer mahalli idareler gibi doğrudan Anaya- sa’da düzenlenmiştir C) Büyükşehir belediyesi kanun ile kurulur D) Büyükşehir belediyesi sınırları ilin sınırları ile aynıdır E) Büyükşehir belediyesi kurulan illerde köyler mahalleye dönüştürül- müştür Cevap: 1982 Anayasası’nın yerinden yönetimi açıklayan 125’inci maddesinde “kanun, büyük yerleşim merkezleri için özel yönetim biçimleri getirebilir” ifa- desi yer alır. Buna dayanarak da 5216 sayılı Kanun ile büyükşehir belediyesi düzenlenmiştir. Anayasa’nın hiçbir yerinde büyükşehir ifadesi yoktur. “Büyükşehir” ifadesi 5216 sayılı Kanun ile gelmiştir. Büyükşehir belediyesi 5216 sayılı Kanun ile düzenlenmiştir, ancak belediye idaresi ile büyük benzerlik göstermektedir. Bu nedenle, bu bölümde sadece Bü- yükşehir belediyesinin farklılık gösteren yönleri üzerinde durulacaktır. Burada açıklama yapılmayan konularda, belediye ile ilgili olarak yukarıda yapılan açık- lamalara bakılabilir. 1982 Anayasası’nda büyükşehir yer almamaktadır. Cevap B seçeneğidir. I. I. Vali II. Büyükşehir belediye başkanı III. İlçe belediye başkanları IV. İlçe belediye meclisi üyeleri V. İlçe belediye encümeni üyeleri 97. 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’na göre Yukarıdakiler- den hangileri büyükşehir belediye meclisinin oluşumunda yer al- maz? A) Yalnız I B) I ve V C) II, III ve IV D) III, IV ve V E) I, III ve V Cevap: Büyükşehir belediyesinin asli karar organı meclistir. Büyükşehir sınır- ları içinde yer alan tüm belediyelerin meclislerindeki üyelerinin beşte birinden oluşur. Büyükşehir belediyesi başkanı ve ilçe belediye başkanları, Meclisin doğal

İdare Hukuku 157 üyeleridir. Başkanlığını Büyükşehir belediye başkanı yapar. (Görüldüğü üzere, büyükşehir belediyesi meclis üyeliklerine her ne kadar doğrudan seçim yapılma- sa da, ilçe belediyelerinden gelen kişiler zaten seçilmiş kişilerdir.) I-V nolu öncüllerde yer alanlar büyükşehir belediye meclisinde yer almazlar. Cevap B seçeneğidir. 98. 442 sayılı Köy Kanunu’na göre Köy tüzel kişiliği aşağıdakilerden han- gisi ile kurulur? A) Kanun B) Müşterek kararname C) Cumhurbaşkanlığı kararnamesi D) İçişleri Bakanlığı kararı E) İçişleri Bakanlığı teklifi cumhurbaşkanı onayı ile Cevap: Köy, İçişleri bakanı kararı ile kurulur, kaldırılır ve ismi değiştirilebilir. Cevap D seçeneğidir. 99. 442 sayılı Köy Kanunu’na göre İhtiyar meclisine ilişkin aşağıdaki ifa- delerden hangisinin doğruluğu ileri sürülemez? A) İhtiyar heyeti köyün asli karar organıdır B) İhtiyar heyeti üyelerinin tamamı köy halkı tarafından seçilen kişilerden oluşur C) İhtiyar heyetinin kararları üzerinde kural olarak idari vesayet yetkisi yoktur D) İhtiyar heyeti köy işlerini mecburi işlerden başlayarak sıraya koyar ve uygulamaya çalışır E) İmece ve salmaya karar vermek, kamulaştırmaya karar vermek ihtiyar heyetinin görevleri arasındadır Cevap: Köyün asli karar organı ihtiyar meclisidir. Anayasa’ya göre; mahalli idarelerin asli karar organlarının seçimle göreve gelmesi gerekir. Ancak, ihtiyar heyeti üyeleri seçilmiş kişiler değildir. Bu açıkça anayasaya aykırıdır. Fakat ,Köy Kanunu eski ve artık pek önemsenmediği için bu durum dikkate alınmamaktadır. Oluşum; Köy ihtiyar meclisi (ihtiyar heyeti), “seçimlik” ve “doğal üyeler” olmak üzere iki tür üyeden oluşur. Seçimlik üyeler, köy derneği tarafından seçilir. Siyasi partiler bu seçimde aday gösteremez. Doğal üyeler ise köyün imamı ile öğretmeni veya başöğretmenidir.

158 3Y Hukuk Soru Havuzu Çalışma Usulü; İhtiyar meclisinin kararları kural olarak vesayet denetimine tabi değildir. Ancak bazı kararlar (örneğin köy bütçesi) köyün bağlı bulunduğu kaymakam veya valinin onayıyla yürürlüğe girer. Görev ve Yetkileri; İhtiyar meclisi, imeceye ve salmaya karar verir; muhtarın harcamalarını denetler; köy bütçesini kabul eder; imeceye katılmayanlara para cezası verir; kamulaştırmaya karar verir; köylüler arasındaki uyuşmazlıkları uz- laştırma yoluyla çözmeye çalışır. İhtiyar heyetinde seçimle gelemeyen doğal üyeler de mevcuttur. Cevap B seçeneğidir. 100. Mahalli idare birlikleri ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Kamu tüzel kişiliğine sahiptirler B) Mahalli idare birliklerinden Anayasa’da açıkça bahsedilmektedir ve tü- zel kişiliğini Anayasa’dan almaktadır C) Birlik meclisi, birlik encümeni ve birlik başkanı mahalli idare birliğinin organlarıdır D) Mahalli idare birliğinin organları doğrudan seçmenler tarafından seçil- mez E) Birlik meclisi mahalli idare birliğinin karar organıdır Cevap: Mahalli idare birliklerinin KTK sahibi olduğu Anayasa’da açıkça belir- tilmemiştir. Cevap B seçeneğidir. 101. Mahalle yönetimi ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Mahalli idareler arasında yer alır B) Kamu tüzel kişiliği yoktur C) Nüfusu en az 500 olan yerlerde kurulabilir D) Belediye meclisinin kararı üzerine kaymakamın görüşü ve vali onayı ile kurulurlar E) Mahalle muhtarının görevine bağlı olduğu il veya ilçe idare kurulu tara- fından son verilebilir Cevap: Mahalleler, yerel yönetimler arasında yer almaz. Ayıca mahallelerin KTK’si de yoktur. Mahalleler artık gelenekselleşmiş bir yönetim uygulamasıdır. Cevap A seçeneğidir.

İdare Hukuku 159 102. Hizmet yerinden yönetim kuruluşlarına ilişkin aşağıdakilerden hangi- si yanlış bir bilgidir? A) Ülkenin genelinde faaliyet gösterirler B) Bu kuruluşlar kural olarak kişi topluluğu niteliğindedirler C) Hepsinin de Devlet tüzel kişiliğinden ayrı kamu tüzel kişilikleri vardır D) Bu kuruluşların kendilerine ait malvarlığı ve bütçesi vardır E) Merkezi idarenin vesayet denetimine tabidirler Cevap: Hizmet yönünden yerinden yönetim kuruluşları, teknik bilgi ve uz- manlık isteyen belli bir hizmetin tüm ülkede sunulmasından sorumlu olan ye- rinden yönetim türüdür. Devlet ve mahalli idare KTK’sinin dışında örgütlenirler ve her birinin kendi KTK’si vardır. Hizmet yönünden yerinden yönetim kuruluşları birer mal topluluğudur ve kamu kurumu olarak da nitelendirilmektedir. Devlet KTK ve mahalli idareler ise daha önce gördüğümüz üzere kişi toplu- luğudur ve bunlara kamu idareleri de denir. Hizmet yerinden kurumları ise mal topluluğudur, yani belli bir amaca tahsis edilmiş malvarlığına tüzel kişilik tanınmıştır ve bunlara kamu kurumu denir. Hizmet yönünden yerinden yönetim kuruluşlarının kendilerine ait malvarlığı, personeli, bütçesi vardır. Devletle aralarındaki ilişki hiyerarşi ilişkisi değil, vesa- yet ilişkisidir. Hizmetsel yerinden yönetim kuruluşları faaliyet konularına göre şu şekilde tas- nif edilebilir: -- Sosyal Kamu Kurumları -- Kültürel, Bilimsel ve Teknik Kamu Kurumları -- İktisadi Kamu Kurumları -- Düzenleyici ve Denetleyici Kamu Kurumları -- İdari Kamu Kurumları Hizmet kuruluşları, mal topluluğu niteliğinde kuruluşlardır. Cevap B seçeneğidir.

160 3Y Hukuk Soru Havuzu I. Basın İlan Kurumu II. Türkiye İş Kurumu III. OYAK IV. Sosyal Güvenlik Kurumu 103. Yukarıdakilerden hangileri sosyal kamu kurumları olarak kabul edil- diği halde 5018 sayılı Kanun’a ekli (IV) sayılı cetvelde yer almaz? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I ve III Cevap: I ve III nolu öncüller 5018 sayılı Kanun’a ekli (IV) sayılı cetvelde yer almazlar. Cevap E seçeneğidir. 104. Kamu iktisadi teşebbüsleri ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Kanunun verdiği yetki ile kurulan kamu tüzel kişilerindendir B) Kamu iktisadi teşebbüsleri kural olarak özel hukuka tabidir C) Kamu iktisadi teşebbüsleri Sayıştay denetiminin dışındadır D) Kamu iktisadi teşebbüsleri iç işleyişinde kamu hukukuna tabidirler E) Kamu iktisadi teşebbüsleri özerk bütçeye sahip kurumlardır Cevap: İktisadi kamu kurumları, 233 sayılı KHK ile düzenlenmiştir. KTK sa- hibidirler. Kuruluş; KİT’ler cumhurbaşkanı kararı ile kurulur. Ekonomik faaliyetlerde bulunmak üzere, kamu sermayesi veya kamu sermayesinin katkısıyla kuru- lurlar ve sermayelerinin tamamı kamuya aittir. Kanunun açıkça verdiği yetkiye dayanılarak idari işlemlerle kurulan ve işletilen teşebbüslerdir. Hukuki Rejim; Kamu yararı amacı ile ve bir kamu hukuku işlemi ile kurul- muşlardır. Ancak, piyasa şartlarında faaliyet gösterdikleri için kamu hukuku ile özel hukuk arasında karma bir nitelik taşırlar. KİT’ler 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile saklı tutulan hususlar dı- şında özel hukuk hükümlerine tabidir. Genel olaraki KİT’lerin dış ilişkileri özel hukuk hükümleri kapsamındadır. Bunun yanında, KİT’ler, Devlet İhale Kanunu hükümlerine de tabi değildir. Bu, KİT’lerin piyasa şartlarında daha iyi faaliyet sunabilmesi içindir. Ancak, Kamu İhale Kanunu KİT’lere de uygulanır. Bütçe; KİT’ler özerk bütçeye sahip- tirler. Yani bütçeleri ve uygulamaları 5018 sayılı Kanun’a tabi değildir. Çünkü KİT’ler üretim yapan kurumlardır.

İdare Hukuku 161 Mali Denetim; Anayasa’ya göre KİT’ler TBMM tarafından denetlenir. KİT’lerin mali denetimini yapma yetkisi, TBMM adına Sayıştay’a aittir. (2010 yılına kadar KİT’lerin mali denetimini Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu yap- maktaydı. Ancak 2010 yılı itibariyle personeli, mal varlığı ve sorumluluklarıyla beraber Sayıştay’a devredilmiştir) KİT’ler de 2010 yılından itibaren Sayıştay denetimi altına girmişlerdir. Cevap C seçeneğidir. 105. Kamu iktisadi kuruluşu ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğru de- ğildir? A) Sermayesinin tamamı devlete aittir B) Cumhurbaşkanı kararı ile kurulur C) Sayıştay’ın mali denetimine tabidir D) Ticari esaslara göre faaliyet gösterir E) Özerk bütçeli kuruluşlar arasında yer alır Cevap: KİK’ler, kamu yararı esaslarına göre hizmet sunarlar. Yani kar amacın- dan ziyade hizmetin sunulması odaklıdırlar. Cevap D seçeneğidir. I. İlgili kuruluş II. Bağlı kuruluş III. Üst kurul IV. İştirak V. Müessese 106. Yukarıdakilerden hangisi kamu iktisadi teşebbüslerinin alt kuruluş- ları arasında yer almaz? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III D) I, II ve III E) III ve V Cevap: KİT’ler üstlendikleri faaliyetleri yerine getirebilmek için işletme veya iş- letme topluluklarına ihtiyaç duyar. Müessese; Bir KİT tarafından kurulan ve sermayesinin tamamı bir KİT’e ait olan işletme veya işletmeler topluluğudur. Bağlı Ortaklık; Sermayesinin yüzde ellisinden fazlası bir KİT’e ait olan işletme veya işletmeler topluluğundan oluşan anonim şirketlerdir. Örneğin TCDD’ye bağ- lı Türkiye Vagon Sanayi A.Ş.

162 3Y Hukuk Soru Havuzu İştirak; KİT’lerin sermayesinin en az yüzde onbeşine en çok yüzde ellisine sahip bulundukları anonim şirketlerdir. Ancak iştirak bir kamu kurumu değildir. Ör- neğin Devlet Malzeme Ofisi’nin İmalat Müessesesi ve Basım Müessesesi KİT’lerin alt kuruluşları üçe ayrılır: Bağlı ortaklık, müessese ve iştirak. Cevap D seçeneğidir. 107. İktisadi devlet teşekkülü ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Sermayesinin tamamı devlete ait olan bir kamu iktisadi teşebbüsüdür B) Ticari esaslara göre faaliyet gösterir C) İçişleri Bakanlığı kararı ile kurulur D) Mali denetimi Sayıştay tarafından yapılır E) Özerk bütçeli kuruluşlardandır Cevap: İDT’ler, Cumhurbaşkanı kararı ile kurulur. Cevap C seçeneğidir. 108. Kamu iktisadi teşebbüslerinin ihale rejimine ilişkin aşağıda veri- lenlerden hangisi doğrudur? A) Satım, kiraya verme, trampa gibi işlerde Devlet İhale Kanunu’na; mal ve hizmet alımı, yapım işleri gibi konularda Kamu İhale Kanunu’na tabidirler B) Bütün faaliyetlerinde Devlet İhale Kanunu’na tabidirler C) Ne Kamu İhale Kanunu’na ne de Devlet İhale Kanunu’na tabidirler D) Her iki kanunu da işin özelliğine göre uygulamaktadırlar E) Sadece Kamu İhale Kanunu’na tabidirler. Cevap: KİT’ler ihale mevzuatı açısından sadece Kamu İhale Kanunu’na tabidirler. Cevap E seçeneğidir. 109. Kamu iktisadi teşebbüslerinin bütçelerine ilişkin aşağıdakilerden hangisi doğrudur? A) Genel bütçeye tabidirler B) Özel bütçeli idarelerdendirler C) Karma bütçelidirler D) Özerk bütçelidirler E) Merkezi yönetim bütçesine tabidirler Cevap: KİT’ler özerk bütçelidir. Bütçe Kanunu’nda da yer almazlar. Cevap D seçeneğidir.

İdare Hukuku 163 110. 1982 Anayasası’na iktisadi devlet kurumlarının mali denetimlerini yapma yetkisi kime aittir? A) Türkiye Büyük Millet Meclisi B) Maliye Bakanlığı C) Ekonomi Bakanlığı D) Sayıştay E) Vergi Mahkemeleri Cevap: 1982 Anayasası 165’inci maddesi: “Sermayesinin yarısından fazlası doğrudan doğruya veya dolaylı olarak Devlete ait olan kamu kuruluş ve ortaklık- larının Türkiye Büyük Millet Meclisince denetlenmesi esasları kanunla düzenle- nir.” Görüldüğü üzere KİT’leri denetim yetkisi TBMM’ye verilmiştir. Cevap A seçeneğidir. 111. Aşağıdakilerden hangisi kamu kurumu niteliğindeki meslek kuru- luşlarının özellikleri arasında yer almaz? A) Doğrudan Anayasa’da düzenlenmişleridir B) Kamu tüzel kişiliklerini kanundan almışlardır C) Sayıştay’ın mali denetimine tabi değildirler D) Yönetmelik çıkarabilirler E) Özerk bütçeli kuruluşlardandır Cevap: Meslek kuruluşları Anayasaya göre birer kamu kurumu olarak kabul edilmektedir. Yani Anayasal kuruluşturlar ve Anayasal KTK sahibidirler. Ana- yasanın 135. maddesine göre, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve üst kuruluşları kanunla kurulur. Meslek kuruluşları da Devletin idari ve mali de- netimine (yani vesayet) tabidir. Bu denetime ilişkin kurallar kanunla düzenlenir. Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının organları kendi üyeleri ta- rafından, yargı gözetimi altında, gizli oyla seçilir. Bu meslek kuruluşları ve üst kuruluşları organlarının seçimlerinde siyasi partiler aday gösteremezler. Bu kuruluşların amacı; belli bir mesleğe mensup olanların müşterek ihtiyaçla- rını karşılamak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleri ile ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hâkim kılmak üzere meslek disiplini ve ahlakını korumaktır. Bu meslek kuruluşları, kuruluş amaçları dışında faaliyette bulunamazlar. Amaçları dışında faaliyet gösteren meslek kuruluşlarının sorumlu organlarının görevine, kanunun belirlediği merciin veya Cumhuriyet savcısının istemi üzerine mahkeme kararıyla son verilir ve yerlerine yenileri seçtirilir.

164 3Y Hukuk Soru Havuzu Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarına örnek olarak şu kuruluşları sayabiliriz: Barolar, Tabip Odaları, Veteriner Odaları, Eczacı Odaları, Ticaret ve Sanayi Odaları, Ticaret Borsaları, Mühendis ve Mimar Odaları, Ziraat Odaları, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB). Meslek kuruluşlarının KTK sahibi olduğu 1982 Anayasası’nın 135’inci madde- sinde açıkça belirtilmiştir. Cevap B seçeneğidir. 112. Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları aşağıdakilerden hangisi ile kurulur? A) Kanun B) Cumhurbaşkanı kararı C) İçişleri Bakanlığı kararı D) Müşterek kararname E) Parlamento kararı ile Cevap: 1982 Anayasası’nın 135’inci maddesine göre yeni bir meslek kuruluşu kanun ile kurulur. Cevap A seçeneğidir. 113. Aşağıdakilerden hangisi kamunun kamusal mallarının özellikleri arasında yer almaz? A) Kamu hukukuna tabidir B) Kamu gücü üstünlüğüne tabidir C) Satılması, devredilmesi veya haczedilmesi mümkün değildir D) Tapuya tescil zorunluluğu yoktur E) Uyuşmazlıklar adli yargıda çözümlenir Cevap: Fransız doktrinine göre; kamu tüzel kişilerine ait olup, kamunun doğru- dan kullanımına veya özel düzenlemelerle bir kamu hizmetine tahsis edilen mal- lara kamusal mallar denir. Örneğin, sahil, orman, meydan, müze, cami, okul gibi. Kamusal mallar, kamu hukuku hükümlerine tabidirler ve bunlara ilişkin uyuş- mazlıklar idari yargıda çözülür. Bunlar satılamaz, kamulaştırılamaz, haczedile- mez, zamanaşımıyla kazanılamaz, üzerinde sınırlı ayni hak tesis edilemez, tapu- ya tescil zorunluluğu yoktur, özel koruma kurallarına tabidirler, vergi gibi mali yükümlülüklere tabi değildirler. Kamusal mallar, idari bir karar ile özel mal haline getirilebilirler. Kamusal mallara ilişkin uyuşmazlıklar idari yargıda çözümlenir. Cevap E seçeneğidir.

İdare Hukuku 165 114. Kamunun özel malları hakkında aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Özel hukuka tabidir B) Eşitlik esasına tabidir C) Zamanaşımı yoluyla kazanılamaz D) Tapuya tescil zorunluluğu yoktur E) Devlet tüzel kişiliğine ait özel mallar haczedilemez Cevap: Kamu tüzel kişilerine ait olup, kamu yararına tahsis edilmemiş (kamu- nun kullanımına sunulmamış) olan mallara kamunun özel malları denir. Örneğin kamu tüzel kişilerine ait işletmeler, makam arabaları, kamu kurumlarının bilgi- sayarları gibi. Kamunun özel malları, özel hukuk hükümlerine tabidirler ve bunlara ilişkin uyuşmazlıklar adli yargıda çözülür. Ancak sahipleri kamu tüzel kişisi olduğu için bunlara da bazı durumlarda kamu hukuku kuralları uygulanır. Bunlar satış veya kiraya verme gibi gelir getirici uygulamalar konusunda Devlet İhale Kanu- nu’ndaki usullere tabidirler. Kural olarak özel mallar haczedilebilir iken Devlete ait olan özel mallar haczedilemez. Kamunun özel malları, diğer taşınmazlar gibi tapuya tescil edilir. Cevap D seçeneğidir. I. Zamanaşımı ile kazanılamaz II. Kamulaştırılabilir III. Haczedilemez IV. Eşitlik esas değildir 115. Yukarıda verilenlerden hangisi veya hangileri kamu kurumlarına ait kamusal malların ve özel malların ortak özelliği değildir? A) Yalnız III B) I ve III C) II, III ve IV D) II ve IV E) I, II ve IV

166 3Y Hukuk Soru Havuzu Cevap: Kamuya ait kamusal mallar ve özel mallara ilişkin olarak aşağıdaki tabloyu inceleyelim: Kamunun Kamusal Malları Kamunun Özel Malları Kamu hukukuna tabi Özel hukuka tabi Zarar verilirse ceza davası açılır Zarar verilirse hukuk davası açılır Kamu gücü üstünlüğüne tabidir Eşitlik esasına tabidir Uyuşmazlıklar idari yargıda çözümlenir Uyuşmazlıklar adli yargıda çözüm- Satılamaz- Devredilemez lenir. Haczedilemez Devlet İhale Kanunu’na göre satıla- bilirler. Devlet KTK’ye ait mallar haczedi- lemez. Diğer KTK’ylere ait mallar haczedilebilir. Vergiye tabi değildir. İşletmeler vergiye tabidir. Tapuya tescil zorunluluğu yoktur Tapuya tescil edilir Zamanaşımıyla kazanılamaz Kamulaştırılamaz II-III-IV nolu öncüllerde yer alan bilgiler kamu kurumlarına ait kamusal malla- rın ve özel malların ortak özelliği değildir. Cevap C seçeneğidir. 116. Aşağıdakilerden hangisi kamunun mal edinme yöntemlerinden biri değildir? A) İstimval B) Bağış C) Kamulaştırma D) Özelleştirme E) Devletleştirme Cevap: Kamunun mal edinme Yöntemleri hukuki rejim açısından ikiye ayrılır. Özel Hukuka Tabi Olanlar(Malikin rızası gerekir): Bağış, satın alma Kamu Hukukuna Tabi Olanlar(Malikin rızası gerekmez): Kamulaştırma, istim- val, devletleştirme

İdare Hukuku 167 Özelleştirme, kamunun mal edinme yöntemlerinden değildir. Zaten edinilmiş olan malın satılmasıdır. Cevap D seçeneğidir. 117. İstimval hakkında aşağıda yer alan ifadelerden hangisi doğru de- ğildir? A) Sadece olağanüstü dönemlerde başvurulan bir yöntemdir B) İstimvalin konusunu taşınırlar oluşturur C) Olağanüstü dönemlerde vatandaşlara getirilecek çalışma yükümlülü- ğü istimval kapsamında değerlendirilir D) İstimval yetkisi doğrudan Anayasaya dayanır E) İstimval ile mülkiyeti veya kullanım hakkı elde edilen malın karşılığın- da herhangi bir ödeme yapılmaz Cevap: Diğer usuller gibi istimval sonucunda da ücret verilmesi mümkündür. Cevap E seçeneğidir. 118. Devletleştirme ile ilgili aşağıda yer alan ifadelerden hangisi doğru bir bilgi değildir? A) Devletleştirmenin konusu özel teşebbüslerdir B) Devletleştirme yapılabilmesi için söz konusu hizmet veya üretimin baş- ka yollardan sağlama imkanının bulunmaması gerekir C) Devletleştirme kanun ile olur D) Devletleştirme ile birlikte teşebbüsün taşınır ve taşınmaz bütün malla- rı devletin mülkiyetine geçer E) Devletleştirme, tünel yapımı için lazım olan tarlanın kamu mülkiyetine geçirilmesini de sağlar Cevap: Devletleştirme; 1982 Anayasası’nın 47’nci maddesine göre “kamu hiz- meti niteliği taşıyan özel teşebbüsler, kamu yararının zorunlu kıldığı hallerde devletleştirilebilir. Devletleştirme gerçek karşılığı üzerinden yapılır….” denilmek- tedir. Örneğin Cumhuriyetin kuruluş yıllarında Fransızlara ait demiryollarının Türkiye Cumhuriyeti Devleti mülkiyetine geçirilmiştir. Burada, özel teşebbüsün hem taşınır hem de taşınmaz tüm malları devletin mülkiyetine geçer. Şunu da belirtelim ki, devletleştirme kanunla yapılır. Devletleştirme ile bir şirket kamu mülkiyetine geçirilir. Cevap E seçeneğidir.

168 3Y Hukuk Soru Havuzu 119. Özel mülkiyette bulunan bir taşınmazın mülkiyetinin, malikin rıza- sını aramaksızın idareye geçirilmesine ne ad verilir? A) Millileştirme B) İstimlak C) Devletleştirme D) Özelleştirme E) İstimval Cevap: Kamulaştırma (İstimlak); özel mülkiyette bulunan bir taşınmaz malın mülkiyetinin malikin rızası olmaksızın idareye geçmesidir. 1982 Anayasası’nın 46’ncı maddesindeki kamulaştırma başlıklı hükmü şu şe- kilde tanım haline getirebiliriz: “Devlet veya diğer KTK’lerin, kamu yararının ge- rektirdiği durumlarda, bedelini peşin ödemek koşuluyla, özel mülkiyette bulunan taşınmaz malların tamamına veya bir kısmına yasada gösterilen yöntemlere göre kamu yararına el koymasıdır11.” Amaç: Kamulaştırma yapılmasında amaç her zaman kamu yararıdır. Sebep: Kamulaştırma yapılmasının sebebi yol, köprü, baraj, otoyol, park, stad- yum, hastane gibi taşınmaz hizmetlerin kurulması ve sunulması amacıyla ge- rekli olan taşınmaz mal ihtiyacının karşılanmasıdır. Kamulaştırma Yetkisi: Devlet veya diğer KTK’ler (yerinden yönetim kuruluşları) kamulaştırma yapma yetkisine sahiptir. Kamulaştırılabilen Mallar: Sadece özel mülkiyetteki taşınmazlar kamulaştırıla- bilir. Binalar kamulaştırılamaz. Kamu kurumlarının malları kamulaştırılamaz. Ödeme Usulü: Kamulaştırma bedeli kural olarak nakit ve peşin ödenir. Ancak istisnai olarak nakit ödeme(para ile ödeme) yerine trampa (mübadele-takas) yolu ile de ödeme olabilir. Örneğin, tarla sahibine başka bir arsa verilerek ta- kas yapılabilir. Ayrıca peşin ödemenin istisnası olarak da taksitle ödeme yapılabilir. Bu tak- sitlerin süresi 5 yılı geçemez, en yüksek kamu faizi uygulanır ve eşit taksit şeklinde ödenir. Taksitle ödeme istisnai bir ödeme türüdür ve sadece aşağıdaki hallerde mümkündür: -- Tarım reformu -- Büyük enerji, sulama ve iskan projeleri -- Yeni orman yetiştirilmesi -- Kıyıların korunması -- Turizm Ancak yukarıdaki beş durumda dahi küçük çiftçinin toprak bedeli her zaman peşin ödenir. 11 Bilal Canatan, İdare Hukuku, Detay Yayınları, Ankara, 2012, s.134.

İdare Hukuku 169 Özel mülkiyette bulunan bir taşınmazın mülkiyetinin, malikin rızasını aramak- sızın idareye geçirilmesine kamulaştırma denir. Cevap B seçeneğidir. 120. Aşağıdaki durumlardan hangisinde kamulaştırma bedeli taksit ile ödenemez? A) Tarım reformunun uygulanması için yapılan kamulaştırmanın bedeli B) Kıyıların korunması için yapılan kamulaştırmanın bedeli C) Turizm amaçlı yapılan kamulaştırmanın bedeli D) Küçük çiftçinin doğrudan işlettiği toprağın bedeli E) Büyük enerji, iskân projeleri için yapılan kamulaştırmanın bedeli Cevap: Kamulaştırma bedeli kural olarak nakit ve peşin ödenir. Ancak istisnai olarak nakit ödeme(para ile ödeme) yerine trampa (mübadele-takas) yolu ile de ödeme olabilir. Örneğin, tarla sahibine başka bir arsa verilerek takas yapılabilir. Ayrıca peşin ödemenin istisnası olarak da taksitle ödeme yapılabilir. Bu taksit- lerin süresi 5 yılı geçemez, en yüksek kamu faizi uygulanır ve eşit taksit şeklinde ödenir. Taksitle ödeme istisnai bir ödeme türüdür ve sadece aşağıdaki hallerde mümkündür: -- Tarım reformu -- Büyük enerji, sulama ve iskan projeleri -- Yeni orman yetiştirilmesi -- Kıyıların korunması -- Turizm Ancak yukarıdaki beş durumda dahi küçük çiftçinin toprak bedeli her zaman peşin ödenir. Küçük çiftçinin işlettiği toprağın kamulaştırma bedeli ne olursa olsun her za- man peşin ödenir. Cevap D seçeneğidir.

170 3Y Hukuk Soru Havuzu I. Taşınmazın belirlenmesi II. Satın alma usulünün denenmesi III. Kamulaştırma kararının alınması IV. Yeterli ödenek temin edilmesi V. Kamu yararı kararının alınması 121. Yukarıda yer verilen kamulaştırma işleminin aşamalarının sıralanışı aşağıdaki seçeneklerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) IV, III, V, I ve II B) IV, III, I, V ve II C) IV, V, III, I ve II D) IV, I, III, V ve II E) IV, V, I, III ve II Cevap: Kamulaştırma süreci karma nitelikli işlemlerden oluşur. Çünkü kamu- laştırma, tek taraflı olması ve mal sahibi rızasına dayanmaması bakımından idari bir işlemdir ve bu yüzden idari yargıda çözümlenecek davalara yol açabilir. Ancak yine kamulaştırma, etki ve sonuçlarını özel mülkiyette göstermekte ve hatta mül- kiyet hakkını sona erdirmektedir. Bu açıdan ise adli davalara yol açabilmektedir. Bu yüzden, kamulaştırma aşamalarını idari ve adli aşamalar olarak ikiye ayıra- biliriz. Şimdi bu aşamaları inceleyelim: İdari Aşamalar 1- Yeterli ödenek temin edilmesi 2- Kamu yararı kararının alınması12 3- Taşınmazın belirlenmesi13 4- Kamulaştırma kararı14 alınması + Tapu siciline şerh15 konulması 5- Satın alma usulünün denenmesi16 12 İdare tarafından, belli bir işin (okul, bakımevi, pazaryeri, hastane gibi) yapılmasında kamu yararı olduğuna yönelik alınan karardır. Soyut bir işlemdir. Kamu yararı kararını kimlerin alabileceği kanunda gösterilmiştir. 13 Hangi enlem, boylam, muhit, ada, parselde yer alan ne kadar büyüklükteki bir taşınmazın kamu- laştırılacağının belirlenmesi. Örneğin, Ankara Polatlı Alacaköy’ün harmanlar mevkiinde bulunan 3.5 dönümlük tarla gibi. 14 Şu kişiye ait şu mevkideki şu büyüklükteki arazinin şu amaç ve şunun yapılması amacıyla kamu- laştırılması şeklinde bir karar alınır. Somut bir karardır. Kamulaştırma kararını kimlerin alacağı kanunda gösterilmiştir. 15 İlgili taşınmaz hakkında kamulaştırma kararı alındığı tapu dairesine bildirilir ve şerh koyduru- lur. Kamulaştırma işlemleri 6 ay içinde bitmezse bu şerh tapu dairesi tarafından re’sen kaldırılır. DİKKAT: Tapuya şerh verilmesi, taşınmazın mülkiyetini idareye geçirmez. Sadece ilgili taşınmaz hakkında kamulaştırma işlemine başlandığını gösterir. Eşya Hukukunda da gördüğünüz üzere mülkiyet tescil ile geçer. 16 Taşınmaz sahibi ile görüşülerek öncelikle rızası ile taşınmazı devretmesi istenir. Uzlaşma sağla- namazsa diğer aşamaya geçilir.

İdare Hukuku 171 Adli Aşamalar 1- İdare tarafından asliye hukuk mahkemesine müracaat17 (bedel tespiti + tescil için) 2- Tebligat18 ve ilan 3- Bedel tespiti19 4- Bedelin ödenmesi20 5- Tescil21 E seçeneğinde verilen sıralama, kamulaştırma sıralaması için doğru olandır. Cevap E seçeneğidir. 122. Malik kamulaştırılan taşınmaz üzerinde geri alma hakkı kazandık- tan sonra, bu hakkını kullanabilmek için ne kadar sürede idareye başvurmalıdır? A) 1 ay B) 2 ay C) 3 ay D) 6 ay E) 1 yıl Cevap: Malik kamulaştırılan taşınmaz üzerinde geri alma hakkı kazandıktan sonra, bu hakkını kullanabilmek için 1 yıl içinde idareye başvurmalıdır. Cevap E seçeneğidir. 17 Devir ve bedel konusunda anlaşma sağlanamazsa, idare, asliye hukuk mahkemesine başvurur. Mahkemeden ilgili taşınmaz için bir bedel belirlemesi ve taşınmazın mülkiyetinin idare adına tescil edilmesi istenir. 18 Mahkeme, bir duruşma günü belirler ve taraflara bunu tebliğ eder. ÖNEMLİ: Bu tebliğ tarihinden itibaren taşınmaz maliki, kamulaştırma kararının iptali için dava açabilir. Bu dava TAŞINMAZIN BULUNDUĞU YERDEKİ İDARE MAHKEMESİNE 30 GÜN İÇİNDE açılır. Hatta idare mahkemesi yürütmeyi durdurma kararı verirse, asliye hukuk mahkemesi bekletici mesele kabul ederek bak- makta olduğu davayı durdurur. (Böylece vatandaşa, taşınmazını kurtarma imkanı sağlanmış olur.) Malik, iptal davası açmazsa veya iptal davası sonucunda lehine karar çıkmazsa asliye hukuk mah- kemesinin işlemleri devam eder ve duruşma yapılır 19 Duruşma günü öncelikle tarafların bedel konusunda uzlaşması istenir. Uzlaşırlarsa kamulaştırma bedeli bu bedel olur. Taraflar uzlaşamazsa mahkeme kendisi bir bedel belirler. DİKKAT: Bedel ke- sin değildir. Bedele karşı kanun yoluna başvurulabilir. 20 Mahkemenin belirlediği bedel idare tarafından belirtilen bankaya yatırılır ve dekont asliye hukuk mahkemesine ibraz edilir. 21 Dekontun mahkemeye ibrazı ile beraber taşınmaz, idare adına tapuya tescil edilir. TESCİL KE- SİNDİR. Taşınmazın mülkiyetinin idareye geçtiği an, mahkeme tarafından tescil kararının verildiği andır.

172 3Y Hukuk Soru Havuzu 123. Özel kişi lehine kamulaştırma yapılması ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğru değildir? A) Kamu hizmetlerinin özel kişiler tarafından kurulması ve sunulması durumunda, gerektiğinde özel kişi kendi lehine kamulaştırma yapıl- masını idareden isteyebilir B) Kanunda açıkça belirtilmesi şartıyla bazı özel kişiler lehine kamulaş- tırma yapılabilir C) Özel kişi lehine yapılan kamulaştırmalarda kural olarak kamulaştırma bedelleri özel kişiler tarafından ödenir D) Özel kişi lehine yapılan kamulaştırmalarda taşınmazın mülkiyeti özel kişiye geçer E) Özel kişi lehine yapılan kamulaştırma işlemlerine karşı idari yargıya başvurulabilir Cevap: Özel kişi lehine yapılan kamulaştırmalarda, taşınmaz malın mülkiyeti idareye geçer. Özel kişi mülkiyetine geçme uygulaması artık yoktur. Cevap D seçeneğidir. 124. Bir kamu idaresi başka bir kamu idaresinin taşınmazına ihtiyaç duyması halinde, ilgili idarenin bedeli karşılığında taşınmazın dev- rin talep etmesi üzerine bu başvurusu reddedilirse taşınmaza ihti- yaç duyan idare nereye başvurur? A) Asliye hukuk mahkemesine B) Danıştay C) İdare mahkemesine D) Sulh hukuk mahkemesine E) Bölge idare mahkemesine Cevap: Bir kamu kurumu başka bir kamu kurumunun taşınmazına ihtiyaç duyabilir. İlgili taşınmaz kamu malı olduğu için kamulaştırılması mümkün de- ğildir. Bu durumda ilgili idare, diğer idareye ödeyeceği bedeli de belirterek ilgili taşınmazın kendisine devri için yazılı olarak başvurur. Taşınmaz sahibi olan ku- rum buna olumlu cevap verirse ilgili taşınmaz diğer kuruma devredilir. Taşınmaz sahibi kurum olumsuz cevap verirse veya 60 gün içinde hiçbir cevap vermezse, taşınmazı isteyen kamu kurumu Danıştay’a başvurur. Bu başvuruyu Danıştay’ın idari dairesi (1.Daire) inceleyerek en geç 2 ay içinde karar verir ve bu karar kesindir. Devir kararı kesindir itiraz edilemez. Ancak bedele karşı adli yargıya başvuru- labilir.

İdare Hukuku 173 Bir kamu idaresi başka bir kamu idaresinin taşınmazına ihtiyaç duyması ha- linde, ilgili idarenin bedeli karşılığında taşınmazın devrini talep etmesi üzerine bu başvurusu reddedilirse taşınmaza ihtiyaç duyan idare Danıştay’a başvurur. Cevap B seçeneğidir. 125. İmar Kanunu kapsamında yapılan hukuka uygun kamulaştırmasız el atma durumunda taşınmazın en fazla ne kadarı alınabilir? A) % 20 B) % 25 C) % 30 D) %35 E) %40 Cevap: Alınmış bir kamulaştırma kararının ve geçici işgal şartlarının olmadığı durumlarda özel mülkiyetteki bir taşınmaza idare tarafından el atılmasıdır. Ka- mulaştırmasız el atma hukuka uygun ve hukuka aykırı olmak üzere ikiye ayrılır: Hukuka uygun kamulaştırmasız el atma; düzenleme ortaklık payı veya hamur kuralı da denilmektedir. Bu usul İmar Kanunu’nda düzenlenmiştir yani hukuki bir dayanak mevcuttur. Buna göre, yapılan imar faaliyetinin kattığı değere karşı- lık olarak özel mülkiyetteki taşınmazların belli bir kısmına (en fazla %40) hukuka uygun olarak zorla el atılabilir. Kamulaştırmada el atılan taşınmaz için bedel ödenirken, hamur kuralında ta- şınmaz sahibine herhangi bir ücret ödenmez. Çünkü malikin taşınmazının diğer bölümlerinin değeri artmıştır. Maliye derslerinde görülen şerefiye uygulamasında imar faaliyetinin kattığı de- ğer karşılığında taşınmaz sahiplerinden para alınmaktadır. Hamur kuralında ise para yerine bir miktar taşınmaz alınır. Hukuka aykırı kamulaştırmasız el atma; fiili yol da denilir. İdarenin hiçbir hu- kuki dayanağı olmaksızın kişilerin mülkiyet haklarına tecavüz etmesidir. Bu el atmayı da yine idare yapmaktadır ancak hiçbir hukuki dayanağı olmadığı için ve tamamen usul dışı bir eylem olduğu için buna idari eylem denilememektedir. Bu yüzden fiili yol ismi verilmektedir. Taşınmaz maliki bu durumda adli yargıda men’i müdahale davası açabilir. İda- re, taşınmaz üzerinde bir tesis inşa ettiyse bu durumda taşınmaz sahibi isterse tazminat isterse men’i müdahale davası açabilir. İmar Kanunu kapsamında yapılan hukuka uygun kamulaştırmasız el atma du- rumunda taşınmazın en fazla %40’ı alınabilir. Cevap E seçeneğidir.

174 3Y Hukuk Soru Havuzu 126. Hukuka aykırı kamulaştırmasız el atma(fiili yol) hakkında aşağıda- ki verilen bilgilerden hangisi yanlıştır? A) İdarenin hiçbir hukuki dayanağı olmadan kişilerin mülkiyet hakkına fiilen el konulmaktadır B) İdarenin hiçbir hukuki dayanağı olmadığı için idari eylem olarak nite- lendirilemez C) Bu durumda ortaya çıkan zarar için önce uzlaşma başvurusunda bu- lunulması zorunludur D) Uzlaşma başvurusundan sonra zararın tazmini için idari yargıya baş- vurulabilir E) Uzlaşma sağlanamaması durumunda adli yargıda bedel tespit davası açılabilir Cevap: Fiili yol durumunda, eylemin kamu hizmeti veya idari fonksiyon ile hiçbir ilgisi yoktur. Herhangi bir yasal dayanağı da yoktur. Bu yüzden uyuşmaz- lıklar adli yargıda görülür. Cevap D seçeneğidir. I. Yurt savunması ihtiyacına veya aceleliğine cumhurbaşkanı tarafından karar verilen durumlarda başvurulabilir II. Acele kamulaştırmada kıymet takdiri dışındaki işlemler sonradan yapılır III. İlgili idarenin başvurusu üzerine 5 gün içinde mahkemece bedel tes- piti yapılır IV. Tespit edilen bedelin idare tarafından bankaya yatırılarak taşınmaza el konulur 127. Acele kamulaştırma hakkında yukarıda yer alan ifadelerden hangisi doğru değildir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) II ve III E) III ve IV Cevap: Acele olduğuna veya yurt savunması için ihtiyaç olduğuna CB tara- fından karar verilen durumlarda veya bazı olağanüstü durumlarda gerekli olan taşınmazın kamulaştırılmasıdır. Kamulaştırma kanunu madde 27’ye göre bu usulde , kıymet takdiri dışında- ki işlemler sonradan yapılır. İlgili idarenin isteği üzerine mahkeme tarafından 7 gün içinde acele kamulaştırılacak taşınmazın değeri tespit edilir. Bu değer, idare tarafından mal sahibine gönderilen davetiyede gösterilir ve belirtilen bankaya ya- tırılarak ilgili taşınmaz mala el konulur. III nolu öncülde yer alan bilgiler doğru değildir. Çünkü bedel 7 gün içinde be- lirlenir. Cevap C seçeneğidir.

İdare Hukuku 175 128. Acele Kamulaştırma kararını almaya yetkili olan merci aşağıdaki- lerden hangisidir? A) Bakanlar Kurulu B) Belediye C) Vali D) Cumhurbaşkanı yardımcısı E) Cumhurbaşkanı Cevap: Acele kamulaştırma kararını alma yetkisi sadece cumhurbaşkanına aittir. Cevap E seçeneğidir. 129. Aşağıdakilerden hangisi 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nda yer alan kamu görevlisi türleri arasında yer almaz? A) Memur B) Geçici personel C) Geçici işçi D) Sözleşmeli personel E) Daimi işçi Cevap: 657 sayılı Devlet Memurları Kanun’un 4’üncü maddesinde “istihdam şekilleri” düzenlenmiştir. Burada dört çeşit istihdam türüne yer verilmiştir. -- memur -- sözleşmeli personel -- geçici işçi -- daimi işçi İsimleri ve tanımları DMK’de geçse bile bu istihdam türlerinin hepsi 657 sayılı DMK’ye tabi değildir. Bunlardan sadece memur statüsünde çalışanlar bu kanuna tabidir. Geçici personel ise 2017 Aralık itibariyle DMK’den çıkarılmıştır. Cevap B seçeneğidir.

176 3Y Hukuk Soru Havuzu 130. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre memurların özellikle- rine ilişkin aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Memurluk bir meslek türüdür B) Memurlar kadrolu veya vizeli pozisyonlarda çalışırlar C) Devlet ve diğer kamu tüzel kişilerinde görev yaparlar D) Asli ve sürekli nitelikteki görevleri yerine getirirler E) Genel idare esasına göre yürütülmesi gereken hizmetleri yerine getirir- ler Cevap: Devlet ve diğer kamu tüzel kişilerince genel idare esaslarına göre yürü- tülen asli ve sürekli hizmetleri ifa etmekle görevlendirilen kişiler memur sayılır. Ayrıca, kurumlarda genel politika tespiti, araştırma, planlama, programlama, yö- netim ve denetim gibi işlerde görevli ve yetkili olanlar da memur sayılır. Yukarıdaki tanımdan yola çıkarak memurların özelliklerini şu şekilde sırala- yabiliriz: -- Devlet ve diğer KTK’lerde görev yaparlar. -- Genel idare esaslarına göre yürütülmesi gereken hizmetleri ifa ederler. -- Asli ve sürekli görevleri yerine getirirler. -- 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu uygulanır. -- Memurluk bir meslektir. -- Memurlar kadroya bağlı çalışırlar. Memurlar kadrolu çalışırlar. Sözleşmeli personel ise sözleşmeli pozisyonda ça- lışırlar. Cevap B seçeneğidir. I. Kariyer II. Sınıflandırma III. Kadro karşılığı çalışma IV. Liyakat 131. Yukarıdakilerden hangisi Devlet Memurları Kanunu’nda yer alan temel ilkeler arasındadır? A) Yalnız II B) Yalnız IV C) I ve IV D) I, II ve IV E) I, III ve IV Cevap: 657 sayılı DMK’nin 3’üncü maddesi “temel ilkeler”i düzenler. Temel ilkeler; sınıflandırma, kariyer ve liyakat olmak üzere üç tanedir.

İdare Hukuku 177 Kariyer; yaptıkları hizmetler için lüzumlu bilgilere ve yetişme şartlarına uygun şekilde devlet memurlarının en ileri derecelere kadar ilerleyebilmesinin sağlan- masıdır. Liyakat; kamu görevlerine girme, sınıflar içinde yükselme ve görevin sona erdiril- mesinin liyakat sistemine dayandırılmasıdır. Bu sistem tüm memurlara uygulanır. Liyakat ilkesi ayrıca 1982 Anayasası ile de ilişkilidir. Anayasa’nın “kamu hiz- metlerine girme hakkı” başlıklı 70’inci maddesinde “Hizmete alınmada, görevin gerektirdiği niteliklerden başka hiçbir ayırım gözetilemez.” ifadelerine yer verilmiş ve liyakate vurgu yapılmıştır. Sınıflandırma; kamu hizmeti görevlerinin ve bu görevlerde çalışan memurların, görevin gerektirdiği niteliklere ve mesleklere göre farklı sınıflara ayrılmasıdır. 657 sayılı DMK’de 12 tane hizmet sınıfı öngörülmüştür: 1- Genel idare hizmetleri sınıfı 2- Teknik hizmetler sınıfı 3- Sağlık hizmetleri sınıfı 4- Avukatlık hizmetleri sınıfı 5- Mülki idare hizmetleri sınıfı 6- Milli istihbarat hizmetleri sınıfı 7- Emniyet hizmetleri sınıfı 8- Din hizmetleri sınıfı 9- Yardımcı hizmetleri sınıfı 10-Eğitim ve öğretim hizmetleri sınıfı 11-Jandarma hizmetleri sınıfı 12-Sahil güvenlik hizmetleri sınıfı I-II-IV nolu öncüllerde yer alanlar DMK’de bulunan temel ilkelerdir.Jandarma hizmetleri sınıfı ve Sahil güvenlik hizmetleri sınıfı 2016 değişikliği ile Dmk’ye eklenmiştir. Cevap D seçeneğidir. 132. Aşağıdakilerden hangisi Devlet Memurları Kanunu’nda yer alan me- murluğa giriş şartları arasında yer almaz? A) Türk vatandaşı olmak B) 18 yaşını doldurmuş olmak C) 35 yaşını doldurmamış olmak D) En az ortaokul mezunu olmak E) Taksirli suçlar hariç bir yıl ve daha fazla hürriyeti bağlayıcı ceza alma- mış olmak Cevap: 657 sayılı DMK’de yer alan memurluğa giriş şartları şunlardır:

178 3Y Hukuk Soru Havuzu GENEL ŞARTLAR Vatandaşlık; memur olabilmek için T.C. vatandaşı olmak gereklidir. TC ya- nında başka bir vatandaşlığı daha olan çifte vatandaşlık sahibi olan kişiler de memur olabilir. Yaş; kural olarak 18 yaşını dolduranlar memur olabilir. Ancak, bir meslek veya sanat okulunu bitirip de kazai rüşt (ergin kılınma) kararı alanlar 15 yaşını dol- durmak kaydıyla memur olabilirler. Öğrenim; en az ortaokul mezunu olmak gerekir. Ancak ortaokul mezunu bulu- namazsa ilkokul mezunlarının da memur olabilmesi mümkündür. Ayrıca görevin gereklerine göre daha üst öğrenim düzeyi veya yabancı dil bilgisi de istenebilir. Engel Mahkumiyet; a) Bir yıl veya daha fazla hapis cezası almamış olmak (taksirli suçlar hariç); Taksirli suç, gerekli dikkat ve özen gösterilmemesi sebebiyle tedbirsizlik ve dik- katsizlik ile oluşan ve sonucun istenmediği suçlardır. Örneğin, trafikte telefonla konuşurken istemeyerek birisini ezerek öldürmek gibi. Bu durumda, taksirle iş- lenen suç nedeniyle alınan cezanın süresi ne kadar olursa olsun bu kişi memur olabilir. Örneğin, taksirle birisini öldüren kişi 5 yıl hapis cezasına mahkum edilse de memur olabilir. Önemli olan suçun taksirle işlenmesidir. Kasıtlı suç, sonucun bilindiği ve istendiği suçlardır. Örneğin, kasten adam öl- dürmek, kasten bir kişiyi kaçırmak gibi. Kasıtlı bir suç sebebiyle bir yıl veya daha fazla hapis cezası alanlar memur olamazlar. Yani, bir yıldan daha az hapse giren- ler memur olabilirler. Örneğin, kasten adam yaralama suçundan 11 ay ceza alan bir kişi memur olabilir, ancak bu kişi 12 ay ceza almış olsaydı memur olamazdı. Şunu da belirtelim ki: anayasa hukuku bölümünde gördüğümüz üzere, mil- letvekilliği adaylığı için de yine hapis cezasına “1 yıl” üst sınır getirilmiştir. Bu hapis cezası “toplam 1 yıl” olarak ele alınmaktadır. Ancak, memuriyete girişte hapis cezası “toplam hapis cezası değildir.” Yani her bir hapis cezasının 1 yıl- dan az olması yeterlidir. Örneğin, kasten yaralama suçundan 9 ay hapis cezası alan ve sonra kasten mala zarar verme suçundan 11 ay hapis cezası alan ki- şinin memuriyete girişinde sorun yoktur. Çünkü burada toplam hapis cezası önemli değildir. Fakat bir seferde kasten işlenen suçtan 13 ay hapis cezası alan birisi ise memur olamaz. Bunun yanında, 5237 sayılı Kanunun 50.maddesine istinaden bir yıl veya daha az mahkumiyeti gerektiren ve kasten işlenen suçlar para cezasına çevri- lebilir. Bir yıl hapis cezası alıp, para cezasına çevrilenler memur olabilir. Son olarak, affa uğraması durumunda bu kişiler memur olabilirler.

İdare Hukuku 179 b) Bazı mali suçlar veya rejime karşı suçlardan hüküm giymemiş olmak DMK’da sayılan bazı suçlar için özel bir durum söz konusudur. Bu suçların bir kısmı mali nitelikte bir kısmı ise devlet rejimine karşı olan suçlardır. Bu suçlardan; -- Süresi ne olursa olsun hüküm giyenler memur olamazlar. -- Bu suçları işleyenler affa uğramış olsalar bile memur olamazlar. Bu suçlar aşağıdaki gibidir: “zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kö- tüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlarla, kaçakçılık, resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, Devlet sırlarını açığa vurma, terör eylemlerine katılma ve bu gibi eylemleri tahrik ve teşvik” Askerlik; vatani hizmet görevi, memuriyet açısından hiçbir durumda (bakaya kalmak hariç) engel değildir. Kişiler askerde iken tercih yapabilir, tercih yapıp askere gidebilir, göreve başlayıp ardından askere gidebilir. Sağlık; görevini yerine getirmesine engel bir akıl hastalığı olanlar memur ola- maz. Bunun haricindeki hastalıklar ise memuriyete engel değildir. (Hastalığı se- bebiyle %40 veya üzerinde engelli raporu olanlar kendileri için özel olarak yapılan EKPSS’ye girerek memur olabilmektedirler.) Kamu hizmeti yasaklılığı; 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 53.maddesi şöyledir: “(1) Kişi, kasten işlemiş olduğu suçtan dolayı hapis cezasına mahkûmi- yetin kanuni sonucu olarak; a) Sürekli, süreli veya geçici bir kamu görevinin üstlenilmesinden; … bütün me- muriyet ve hizmetlerde istihdam edilmekten, b)….. Yoksun bırakılır. (2) Kişi, işlemiş bulunduğu suç dolayısıyla mahkûm olduğu hapis cezasının infazı tamamlanıncaya kadar bu hakları kullanamaz.” Bu madde gereği kamu hizmetinden mahrum olanlar bu süre boyunca memur olamazlar. ÖZEL ŞARTLAR Memur olabilmek için görevin gerektirdiği koşullar da dikkate alınarak genel şartlara ilave olarak aranan şartlardır. Yabancı dil, yaş şartı, sertifika, sürücü belgesi gibi. Örneğin, BDDK uzmanı olabilmek için 35 yaşını doldurmamak, iş- letme mezunu olmak, KPSS’den en az 80 puan almak ve YDS’den en az 80 almak gerekmektedir. DMK’de yer alan memuriyet şartları arasında 35 yaşını doldurmamış olmak gibi bir yaş sınırlaması yoktur. Cevap C seçeneğidir.

180 3Y Hukuk Soru Havuzu 133. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre aynı yere atananlar ne kadar sürede göreve başlamalıdır? A) Takip eden ilk mesai günü B) 2 gün içinde C) 3 gün içinde D) 5 gün içinde E) 7 gün içinde Cevap: Kişilerin tercih sonucunda yerleşmesi veya sınavları geçerek memu- riyeti kazanması henüz memur olduğunun göstergesi değildir. Adaylar, göreve başladıkları anda memur olurlar. İlgili kurum tarafından yapılan resmi işlem ve araştırmalar sonrasında atama işlemi yapılır ve kişiye tebliğ edilir. Tebliğ tarihinden itibaren; -- - Aynı yerde bir göreve atananlar ertesi gün, -- - Başka bir yerde göreve atananlar ise 15 gün içinde göreve başlamalıdır. Bu süreler içinde göreve başlamayanlar 1 yıl süreyle herhangi bir kamu kuru- mun herhangi bir unvanda memur olamazlar. Aynı yere atananlar takip eden ilk mesai günü göreve başlamalıdır. Cevap A seçeneğidir. 134. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre Adaylık statüsüne iliş- kin aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Adaylık süresi 1 yıldan az 2 yıldan fazla olamaz B) Aday memurun başka bir kuruma nakli yapılamaz C) Aday memur iken yıllık izin kullanılamaz D) Aday memur iken kademe ilerlemesinin durdurulması cezası alanların memuriyetle ilişiği kesilir E) Aday memurun tayini yapılamaz Cevap: Göreve başlayanlar, aday memur olarak atanırlar. Aday memurlar te- mel eğitime ve kurumsal eğitime tabi tutulurlar. Bu süreçte yapılan sınavlarda başarılı olmak gerekir. Aksi takdirde asil memurluğa atama yapılmaz ve göreve son verilir.

İdare Hukuku 181 -- Adaylık süresi en az 1 yıl ve en çok 2 yıldır. -- Aday memurun başka kuruma nakli yapılamaz -- Aday memur iken aylıktan kesme veya kademe ilerleme durdurulması ce- zası alanların görevine son verilir. -- Uygunsuz hareketlerde bulunan aday memurun görevine son verilir -- Aday memur iken görevine son verilenler (sağlık nedenleri hariç) 3 yıl bo- yunca hiçbir kamu kurumunda herhangi bir unvanla memur olarak istih- dam edilemezler. Aday memurun tayin imkanı vardır. Çünkü tayin aynı kurum bünyesinde farklı bir şehre geçilmesidir. Nakil ile karıştırılmamalıdır. Cevap E seçeneğidir. 135. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre Aşağıdakilerden hangi- si Devlet Memurlar Kanunu’nun istisnai memurlara uygulanmadığı hükümler arasında yer almaz? A) Mesleğe giriş B) Derece yükselme C) Giriş sınavları D) Kademe ilerlemesi E) Liyakat Cevap: 657 sayılı DMK’nin tüm hükümlerinin devlet memurlarına uygulan- ması kuraldır. Ancak istisnai olarak 59’uncu maddede sayılan memurluklara DMK’nin “derece yükselme,kademe ilerleme, mesleğe giriş ve sınav hüküm- leri” uygulanmaz. İşte bu memurluklara istisnai memurluklar denir. Aslında bu kişiler de memurdur ve 657’de yer alan tüm özlük haklarına sahiptir. Sadece yu- karıda belirttiğimiz DMK hükümleri uygulanmaz. Örneğin, kural olarak memur olmak için KPSS puanı gerekirken, işsiz birisini hiçbir sınava tabi tutmaksızın doğrudan vali yapabiliriz. Ayrıca bir memur 27 yılda 1’inci dereceye yükselirken, dışarıdan işsiz birisi doğrudan 1’inci dereceye tabi vali olarak atanabilir. Çünkü vali, istisnai bir memuriyettir. İstisnai memurlukların bazılarını belirtelim; TBMM personeli, Cumhurbaşkan- lığı personeli, DDK personeli, danışman, müşavir, vali, elçi, büyükelçi gibi. İstisnai memurlara derece, kademe, mesleğe giriş ve sınav hükümleri uygu- lanmaz. Cevap E seçeneğidir.

182 3Y Hukuk Soru Havuzu 136. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre Aşağıdakilerden hangi- si istisnai memur değildir? A) Vali B) Bakan yardımcısı C) Genel Müdür D) Müşavir E) Büyükelçi Cevap: 657 sayılı DMK’nin tüm hükümlerinin devlet memurlarına uygulan- ması kuraldır. Ancak istisnai olarak 59’uncu maddede sayılan memurluklara DMK’nin “derece yükselme,kademe ilerleme, mesleğe giriş ve sınav hüküm- leri” uygulanmaz. İşte bu memurluklara istisnai memurluklar denir. Aslında bu kişiler de memurdur ve 657’de yer alan tüm özlük haklarına sahiptir. Sadece yu- karıda belirttiğimiz DMK hükümleri uygulanmaz. Örneğin, kural olarak memur olmak için KPSS puanı gerekirken, işsiz birisini hiçbir sınava tabi tutmaksızın doğrudan vali yapabiliriz. Ayrıca bir memur 27 yılda 1’inci dereceye yükselirken, dışarıdan işsiz birisi doğrudan 1’inci dereceye tabi vali olarak atanabilir. Çünkü vali, istisnai bir memuriyettir. İstisnai memurlukların bazılarını belirtelim; TBMM personeli, Cumhurbaşkan- lığı personeli, DDK personeli, danışman, müşavir, vali, elçi, büyükelçi gibi. Genel müdür, 657 sayılı DMK'de yer alan istisnai memur unvanları arasında değildir. Cevap C seçeneğidir. 137. Aşağıdakilerden hangisi 657 sayılı Devlet Memurlar Kanunu’nda memurlara verilen haklar arasında yer almaz? A) Uygulamayı isteme hakkı B) Çekilme hakkı C) Grev hakkı D) Emeklilik hakkı E) Sendika kurma hakkı Cevap: 657 sayılı DMK'ye memurların grev hakkı bulunmamaktadır. Bu kısıt- lama, kamu hizmetlerinin sürekliliği ilkesinin bir sonucudur. Memurun hakları ise şunlardır: -- Uygulamayı isteme hakkı -- Güvenlik -- Emeklilik -- Çekilme -- Sendika Kurma -- Müracaat, şikayet ve dava açma

İdare Hukuku 183 -- Kovuşturma ve yargılama -- İsnad ve iftiralara karşı koruma -- İzin Cevap C seçeneğidir 138. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre Amirin emrini ifa ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Memur kendisine verilen görevleri yerine getirmekle yükümlüdür ve bu konuda amirine karşı sorumludur B) Memur amirinden aldığı emri Anayasa, kanun, Cumhurbaşkanlığı ka- rarnamesi ve yönetmelik hükümlerine aykırı görürse bu emri doğru- dan yerine getiremez C) Memur hukuka aykırı gördüğü emri amirine bildirir. D) Hukuka aykırı emri amir yazılı olarak yinelerse memur emri yerine getirir, bu durumda emrin yerine getirilmesinden doğacak sorumluluk emri verene ait olur E) Konusu suç teşkil eden emir memur tarafından derhal amire bildirilir amir yazı ile yinelerse emrin yerine getirilmesinden doğan sorumluluk amire aittir Cevap: Devlet memurları kanun ve yönetmeliklerde belirtilen esaslara uymakla ve amirler tarafından verilen görevleri yerine getirmekle yükümlü ve görevlerinin iyi ve doğru yürütülmesinden amirlerine karşı sorumludurlar. Devlet memuru amirinden aldığı emri, Anayasa, kanun, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ve yönetmelik hükümlerine aykırı görürse, yerine getirmez ve bu aykırılığı o emri verene bildirir. Amir emrinde israr eder ve bu emrini yazı ile yeni- lerse, memur bu emri yapmaya mecburdur. Ancak emrin yerine getirilmesinden doğacak sorumluluk emri verene aittir. Konusu suç teşkil eden emir, hiçbir suretle yerine getirilmez; yerine getiren kimse sorumluluktan kurtulamaz. Askeri hizmetlerin görülmesi ve acele hallerde kamu düzeninin ve kamu gü- venliğinin korunması için kanunla gösterilen istisnalar saklıdır. Konusu suç olan emrin uygulanması durumun da hem emri veren(azmettiren sıfatıyla) hem de emri uygulayan(suçu işleyen sıfatıyla) sorumludur. Cevap E seçeneğidir. 139. Memurlar kaç yılda bir mal bildiriminde bulunurlar? A) 5 B) 10 C) 3 D) 2 E) 4

184 3Y Hukuk Soru Havuzu Cevap: Devlet memurları sonu 0 ve 5 ile biten yıllarda mal bildiriminde bulu- nurlar. Cevap A seçeneğidir. I. Sendika üyeliği II. Siyasi parti üyeliği III. Vakıf üyeliği IV. Dernek üyeliği V. Meslek kuruluşu üyeliği 140. Yukarıda belirtilenlerden hangisi veya hangileri 657 sayılı Devlet Memurların Kanunu’na göre memurlar için serbesttir? A) IV, V B) II, III, IV C) I ve IV D) I, III, IV, V E) II, IV Cevap: I, III, IV, V öncüllerde yer alan hususlar memurlar için serbesttir. Cevap D seçeneğidir. 141. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre Aşağıdakilerden hangi- si memurların ticari ve diğer kazanç getirici faaliyetlerde bulunma yasağı kapsamında yer almaz? A) Anonim şirkette yönetici olmak B) Kollektif şirkete ortak olmak C) Komandit şirkete komandite ortak olmak D) Limited şirketi ortağı olmak E) Limited şirketi yöneticisi olmak Cevap: Memurlar Türk Ticaret Kanununa göre (Tacir) veya (Esnaf) sayılma- larını gerektirecek bir faaliyette bulunamaz, ticaret ve sanayi müesseselerinde görev alamaz, ticari mümessil veya ticari vekil veya kollektif şirketlerde ortak veya komandit şirkette komandite ortak olamazlar. (Görevli oldukları kurumların işti- raklerinde kurumlarını temsilen alacakları görevler hariç). Memurlar, mesleki fa- aliyette veya serbest meslek icrasında bulunmak üzere ofis, büro, muayenehane ve benzeri yerler açamaz; gerçek kişilere, özel hukuk tüzel kişilerine veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarına ait herhangi bir iş yerinde veya vakıf yükseköğretim kurumlarında çalışamaz. Memurların üyesi oldukları yapı, kalkınma ve tüketim kooperatifleri, kamu ku- rumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve kanunla kurulmuş yardım sandıkları- nın yönetim, denetim ve disiplin kurulları üyelikleri ile özel kanunlarda belirtilen görevler bu yasaklamanın dışındadır.

İdare Hukuku 185 Eşleri, reşit olmayan veya mahcur olan çocukları, yasaklanan faaliyetlerde bu- lunan memurlar bu durumu 15 gün içinde bağlı oldukları kuruma bildirmekle yükümlüdürler. 657 sayılı DMK’ye göre memurlar aşağıdaki ticari faaliyetlerde bulunabilirler: -- Limited şirkete ortak olabilirler -- Anonim şirkete ortak olabilirler -- Komandit şirkete komanditer ortak olabilirler -- Kitap, dergi, makale, köşe yazısı yazabilirler -- Reklamlarda ve kliplerde oynayabilirler -- Müzik ve şiir albümü çıkarabilirler -- Konferanslara, seminerlere, TV programlarına sunucu veya eğitici olarak katılabilirler. -- Avon, oriflame, LR, herbalife gibi kozmetik ve sağlık firmalarının temsilci- liğini ve satışını yapamazlar Memurlar limited şirket ortağı olabilirler. Cevap D seçeneğidir. I. Sendikaya üye olmak II. Vakfa üye olmak III. Ticari faaliyette bulunmak IV. Toplu sözleşme yapmak V. Yurtdışına çıkmak VI. Grev yapmak VII. Anonim şirkette yönetici olmak VIII.Basına izinsiz bilgi vermek IX. Anonim şirkete ortak olmak X. Toplu eylemde bulunmak 142. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre Yukarıdakilerden han- gileri memurlar için getirilen kısıtlamalar arasında yer almaz? A) I, II, IV, V ve IX B) III, V, VI, VII, VIII ve X C) IV, V, VI, VIII ve X D) III, VI, VII, IX ve X E) III, IV, VI, VII ve IX Cevap: I-II-IV-V-IX nolu öncüllerde yer alanlar memurlar için yasak değildir. Cevap A seçeneğidir.

186 3Y Hukuk Soru Havuzu 143. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre Aşağıdakilerden hangi- si disiplin cezası türü değildir? A) Uyarma B) Kınama C) Aylıktan kesme D) Görevden uzaklaştırma E) Memuriyetten çıkarma Cevap: Kanun ve yönetmeliklere uygun biçimde hareket etmeyerek işyeri dü- zenini ve hizmetin işleyişini aksatan memurlara uygulanan yaptırımlara disiplin cezası denir. 657 sayılı DMK’de hangi eylemlerin disiplin suçu olduğu ve hangi yaptırımların uygulanacağı belirtilmiştir. Türleri Uyarma; memura, görevinde ve davranışlarında daha dikkatli olması gerektiği- nin yazı ile bildirilmesidir. Kınama; memura, görevinde ve davranışlarında kusurlu olduğunun yazı ile bil- dirilmesidir. Aylıktan Kesme; memurun brüt aylığından 1/30 ile 1/8 oranında kesinti ya- pılmasıdır. Kademe İlerlemesinin Durdurulması;fiilin ağırlık derecesine göre memurun bu- lunduğu kademede ilerlemesinin 1-3 yıl durdurulmasıdır. Memurluktan Çıkarma; bir daha memuriyete dönememek üzere memurluktan çıkarmaktır. Cezayı Soruşturma Savunma Ceza Silinme Yargı Vermeye Zamanaşımı Zamanaşımı Talebi Yolu Uyarma Yetkili 1 ay Z 5 yıl Makam 1 ay O Kınama 1 ay R 2 5 yıl Disiplin 1 ay U Aylıktan amiri N 10 yıl İdari Kesme 6 ay L Kademe Disiplin U Y yargıya İlerleme amiri başvu- Çıkarma Disiplin I 10 yıl rulur amiri L Atama amiri - Yüksek Disiplin Kurulu Görevden uzaklaştırma bir disiplin cezası değildir. Cevap D seçeneğidir.

İdare Hukuku 187 144. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre Disiplin suçlarının iş- lenme tarihinden itibaren ne kadar süre içinde disiplin cezası veril- mezse disiplin cezası verme yetkisi zamanaşımına uğrar? A) 6 ay B) 1 yıl C) 5 yıl D) 7 yıl E) 2 yıl Cevap: Disiplin suçlarının işlenme tarihinden itibaren 2 yıl içinde disiplin ceza- sı verilmezse disiplin cezası verme yetkisi zamanaşımına uğrar. Cevap E seçeneğidir. 145. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre Disiplin cezalarının yar- gısal denetimi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Uyarma ve kınama karşı yargı yolu 2010 değişikliği ile açılmıştır B) Disiplin cezalarına karşı genel dava açma süresi içinde dava açılır C) İdari yargıda iptal davası açılabilir D) Bazı disiplin cezalarına karşı yargı yolu kapalıdır E) Yetkili amir tarafından verilmeyen cezalara karşı da dava açılabilir Cevap: Tüm disiplin cezalarına karşı yargı yolu açıktır. Cevap D seçeneğidir. 146. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre Aşağıdakilerden hangisi memurlara tanınan izin türleri arasında yer almaz? A) Hastalık izni B) Nişan izni C) Yıllık izin D) Mazeret izni E) Aylıksız izin Cevap: 657 sayılı DMK’de yer alan izin türleri şunlardır: 1- Yıllık izin (İlk yıl memura yıllık izin verilmez. 1-10 yıl arası görevi olana yıllık 20 gün; 10 yıldan fazla görevi olana yıllık 30 gün izin verilir. Yıl içinde kulla- nılmayan izin sonraki yıla devreder.) 2- Mazeret İzni (Analık, babalık, evlilik, ölüm, engelli çocuk nedeniyle) 3- Hastalık ve refakat izni 4- Aylıksız İzin (Refakat, doğum, evlat edinme, yurtdışı burs, askerlik nedeniyle) DMK’de nişan izni yoktur. Cevap B seçeneğidir.

188 3Y Hukuk Soru Havuzu 147. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre Aşağıdaki memurlardan hangisine yıllık izin verilemez? A) Aday memur B) 5 yıllık hizmeti olan memur C) 11 yıllık hizmeti olan memur D) 8 aylık hizmeti olan memur E) Eşi doğum yapan memur Cevap: Memurlara görev süreleri 1 yıl olana kadar yıllık izin verilemez. Cevap D seçeneğidir. 148. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre beş yıllık hizmet süresi olan memura ne kadar süre yıllık izin verilir? A) 10 gün B) 15 gün C) 20 gün D) 25 gün E) 30 gün Cevap: Görev süresi 1-10 yıl olan memura bir yıl içinde en fazla 20 gün izin verilebilir. Cevap C seçeneğidir. 149. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre Doğum yapacak olan memura doğum öncesi kural olarak kaç hafta mazeret izni verilir? A) 4 hafta B) 5 hafta C) 6 hafta D) 8 hafta E) 16 hafta Cevap: Memura hamilelik nedeniyle doğum öncesinde 8 hafta ve doğum sonra- sında 8 hafta mazeret izni verilir. Cevap D seçeneğidir. 150. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre Eşi doğum yapan me- mura kaç gün babalık izni verilir? A) 5 gün B) 7 gün C) 10 gün D) 15 gün E) 20 gün Cevap: DMK madde 104/B: “Memura, eşinin doğum yapması hâlinde, isteği üzerine on gün babalık izni; kendisinin veya çocuğunun evlenmesi ya da eşinin, çocuğunun, kendisinin veya eşinin ana, baba ve kardeşinin ölümü hâllerinde isteği üzerine yedi gün izin verilir.” Eşi doğum yağan memura 10 gün mazeret izni verilir. Cevap C seçeneğidir.

İdare Hukuku 189 151. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre Evlenen memura kaç gün izin verilir? A) 10 gün B) 20 gün C) 7 gün D) 15 gün E) 5 gün Cevap: Kendisi veya çocuğu evlenen memura 7 gün mazeret izni verilir. Cevap C seçeneğidir. 152. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre Eşi ölen memura kaç gün mazeret izni verilir? A) 5 gün B) 7 gün C) 10 gün D) 15 gün E) 20 gün Cevap: Eşi ölen memura 7 gün mazeret izni verilir. Cevap B seçeneğidir. 153. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre Memura ölüm, evlilik, doğum gibi sebepler haricinde ihtiyaç duyması nedeniyle kaç günlük mazeret izni verilebilir? A) 10 gün B) 20 gün C) 5 gün D) 7 gün E) 13 gün Cevap: Ölüm, evlilik, doğum gibi hâller dışında, merkezde atamaya yetkili amir, ilde vali, ilçede kaymakam ve yurt dışında diplomatik misyon şefi tarafından, bi- rim amirinin muvafakati ile bir yıl içinde toptan veya bölümler hâlinde, mazeret- leri sebebiyle memurlara on gün izin verilebilir. Zaruret hâlinde öğretmenler hariç olmak üzere, aynı usûlle on gün daha mazeret izni verilebilir. Bu takdirde, ikinci kez verilen bu izin, yıllık izinden düşülür. Cevap A seçeneğidir. 154. Memurların yargılanması ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A) Kamu görevlileri görevle ilgili suçlardan dolayı yargılanamazlar B) Kamu görevlileri görevle ilgili suçlardan dolayı Danıştay’da yargılanırlar C) Kamu görevlileri görevle ilgili suçlardan dolayı memuriyetleri sona erdikten sonra yargılanabilirler D)  Kamu görevlileri görevle ilgili suçlardan dolayı Anayasa Mahkeme- si’nde yargılanırlar E) Kamu görevlileri görevle ilgili suçlardan dolayı yargılanabilmeleri için yetkili mercii tarafından izin verilmesi gerekir. Cevap: 1982 Anayasası’nın 129’uncu maddesine göre ”Memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında işledikleri iddia edilen suçlardan ötürü ceza kovuşturması

190 3Y Hukuk Soru Havuzu açılması, kanunla belirlenen istisnalar dışında, kanunun gösterdiği idari merciin iznine bağlıdır.” Burada sözü geçen kanun ise 4483 sayılı Memurlar ve Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun’dur. Buna göre kural olarak, Cumhuriyet sav- cısının bir memur hakkında görevle ilgili suçtan dolayı dava açılabilmesi için hiyerarşik amirinin izni gerekir. Bu amir izin vermezse Cumhuriyet savcısı bu durumda Danıştay veya Bölge İdare Mahkemesine itirazda bulunur ve bu mahke- melerin kararına göre hareket edilir. Ancak bazı suçlarda ise hiyerarşik amirden dava açılabilmesi için izin almaya gerek yoktur. Görevle ilgisi olmayan suçlarla ilgili olarak ise genel dava yolu uygulanır ve hi- yerarşik amir iznine gerek yoktur. Savcı doğrudan soruşturma yapabilir ve dava açabilir. Kamu görevlileri görevle ilgili suçlarından dolayı yetkili mercii izni ile yargıla- nabilirler. Cevap E seçeneğidir. 155. Memurların görevle ilgili olmayan suçlardan dolayı yargılanmalarına ilişkin hangisi yanlıştır? A) Yetkili amirin tarafından izin verilmiş olmasına gerek yoktur B) Yargılama olması memurun görevini sona erdirmez C) Görevle ilgisi olmayan bir suçtan dolayı bir yıldan fazla hapis cezası alsa bile memuriyeti sona ermez D) Cumhuriyet savcısı doğrudan soruşturabilir. E) Kurumlarında da disiplin soruşturması yapılması zorunlu değildir Cevap: Memurlar her türlü suçlar neticesinde 1 yıldan fazla hapis cezası alır- larsa memuriyetleri sona erer. Cevap C seçeneğidir.

İdare Hukuku 191 156. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre Memurların görevden uzaklaştırılması ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğru bir bilgi de- ğildir? A) Görevden uzaklaştırma geçici bir tedbir uygulamasıdır ve bu tedbire soruşturmanın herhangi bir aşamasında başvurulabilir B) Disiplin soruşturması nedeniyle en fazla 4 ay görevden uzaklaştırma tedbiri uygulanabilir C) Ceza kovuşturması nedeniyle bu tedbire başvurulmuşsa 2 ayda bir görevden uzaklaştırmanın gerekli olup olmadığı değerlendirilir D) Görevden uzaklaştırma süresince memura maaşının 2/3’ü ödenmeye devam edilir E) Disiplin soruşturması sonucu memuriyetten çıkarma dışında bir di- siplin cezası alması durumunda göreve tekrar başlayan memura ma- aşından kesilen 1/3 tutarındaki miktar iade edilir, kademe ve derece intibakı gerçekleştirilir Cevap: Görevi başında kalması sakıncalı olan memurların geçici olarak görev- lerinden uzak tutulması tedbirine görevden uzaklaştırma denir. Memur hakkında disiplin soruşturması veya ceza kovuşturması (yani devam eden bir dava) varsa tedbir olarak görevden uzaklaştırma kararı alınabilir. Örneğin, rüşvet aldığı için disiplin soruşturması yapılan ve aynı zamanda yargılanan bir memurun görevi başında olması ne kadar mantıklı olabilir? Belki de rüşvet almaya devam edecek- tir. Bu risk yüzünden tedbir olarak görevden uzaklaştırılır. Görevden uzaklaştırmaya yetkili olanlar; atamaya yetkili amir,bakanlık müfet- tişi, genel müdürlük müfettişi, illerde vali, ilçelerde kaymakam. Görevden uzaklaştırmada süre; disiplin soruşturması nedeniyle en fazla 3 ay görevden uzaklaştırma tedbiri uygulanabilir. Ancak ceza kovuşturması(yargılama) var ise 2 ayda bir görevden uzaklaştırmanın gerekli olup olmadığı değerlendirilir. (Yani yargılama için görevden uzaklaştırma süresi hakkında bir üst sınır yoktur.) Görevden uzaklaştırılan memurun durumu; görevden uzaklaştırılma süresince maaşının 2/3’ünü almaya devam eder. Her türlü sosyal hak ve yardımdan ya- rarlanmaya devam ederler. Bu süre içinde kademe ve derece ilerlemesi yapılmaz. Tekrar göreve başlatma sebepleri; memuriyetten çıkarma harici bir disiplin ce- zası almak, yargılama sonucunda beraat almak, yargılama sonucunda memuri- yete engel olmayan bir ceza almak, hüküm verilmeden önce dava sürecinde genel affa uğramak Tekrar göreve başlayan memurun durumu; görevden uzaklaştırma süresi bo- yunca maaşından kesilen 1/3 tutarındaki miktar iade edilir. Kademe ve derece intibakı gerçekleştirilir.

192 3Y Hukuk Soru Havuzu DİKKAT Görevden uzaklaştırma halk arasında “açığa alma” olarak da bili- nir. Ancak sınavlarda kesinlikle bu ifade kullanılmamalıdır. Disiplin soruşturması sebebiyle görevden uzaklaştırma bir defa da en fazla 3 ay olabilir. Cevap B seçeneğidir. 157. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre Aşağıdakilerden hangisi memuriyeti sona erdiren hallerden biri değildir? A) Çekilmiş sayılma B) Memuriyetten çıkarma C) Emeklilik D) Görevden uzaklaştırılma E) Çekilme Cevap: 657 sayılı DMK’ye göre memuriyetin sona erme halleri aşağıdaki gibidir: -- Çekilme -- Çekilmiş sayılma -- Memuriyetten çıkarma -- Koşullarda eksiklik -- Ölüm -- Emeklilik -- Bağdaşmazlık Görevden uzaklaştırma, bir tedbirdir. Memuriyet sona ermez. Cevap D seçeneğidir. I. Memuriyetten çıkarılma II. Emeklilik III. Görevden uzaklaştırma IV. Çekilmiş sayılma V. Çekilme 158. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre Yukarıda belirtilen hallerden hangisinde veya hangilerinde kamu görevlileri maaş al- maya devam ederler? A) Yalnız I B) II, IV ve V C) II ve III D) IV ve V E) IV ve V Cevap:Emekli olan memura emekli maaşı bağlanır. Görevden uzaklaştırılan memura ise maaşının üçte ikisi ödenmeye devam eder. Cevap C seçeneğidir.

İdare Hukuku 193 159. Bir otobüs durağında 15 dakikada bir belediye otobüsü gelmesi hangi ilkeyi gösterir? A) Değişkenlik B) Bedelsizlik C) Eşitlik D) Uyarlama E) Süreklilik Cevap: Bir otobüs durağından 15 dakikada bir belediye otobüsü gelmesi kamu hizmetlerinin sürekliliğini gösterir. Cevap E seçeneğidir. 160. Liberal politikalar sonucu zayıflayan kamu hizmeti ilkesi aşağıdaki- lerden hangisidir? A) Süreklilik B) Düzenlilik C) Uyarlama D) Eşitsizlik E) Bedelsizlik Cevap: Liberal politikalar sonucu zayıflayan kamu hizmeti ilkesi bedelsizlik ilkesidir. Bir çok kamu hizmeti ücretli hale gelmiştir. Cevap E seçeneğidir. I. Yerleşim birimlerinde ulaşımın sağlanması II. Güvenlik III. Çöp toplanması IV. Nüfus hizmetleri 161. Yukarıdakilerden hangileri milli hizmetler arasında yer almaz? A) Yalnız I B) Yalnız IV C) I ve III D) II ve III E) I, II ve IV Cevap: II ve IV nolu öncüllerde yer alan hizmetler milli hizmetlerdir. Devlet KTK tarafından tüm ülkede eşit şekilde sunulurlar. Cevap C seçeneğidir.

194 3Y Hukuk Soru Havuzu I. Ruhsat usulü II. Yap-işlet usulü III. Emanet usulü IV. Yap-işlet-devret V. İmtiyaz usulü 162. Yukarıdakilerden hangisi kamu hukukuna tabı hizmet sunum türü değildir? A) I ve II B) II ve IV C) I, II ve III D) I, II ve IV E) II, IV ve V Cevap: II ve IV nolu öncüllerde yer alan usuller kamu hukukuna tabi değildir. Cevap B seçeneğidir. 163. Emanet usulü ile ilgili aşağıda yer alan ifadelerden hangisinin doğru- luğu ileri sürülemez? A) Kamu hizmeti, kamu görevlisi eliyle sunulur B) Kamu hizmeti, kamunun araçları kullanılarak sunulur C) Hangi hizmetlerin kamu hizmeti sayılacağı kanun ile belirlenir D) Kamu hizmetinin nasıl sunulacağı kanun ile belirlenir E) Kamu hizmeti kamu görevlilerinin sıkı denetimi altında özel kişi tara- fından sunulur. Cevap: Emanet Usulü: kamu kesiminin kendi elemanları (personeli-görevlile- ri), araç-gereçleri ve imkanları ile kamu hizmetinin sunulmasıdır. Örneğin eği- tim hizmetinin KPSS ile atanarak göreve başlayan öğretmenler tarafından devlet okullarında verilmesi gibi. Emanet usulünde hizmet sadece kamu görevlileri eliyle sunulur. Bunun istis- nası yoktur. Cevap E seçeneğidir. I. Emanet usulü II. İltizam usulü III. Ruhsat usulü IV. İmtiyaz usulü 164. Yukarıdaki hizmet sunum usullerinden hangisi veya hangileri söz- leşme ile değil idarenin tek yanlı izni ile görülür? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve IV E) II ve IV

İdare Hukuku 195 Cevap: Ruhsat (İzin-Lisans) Usulü: Kamu hizmeti olarak kabul edilen bir faa- liyet, eğer İdare lehine tekel konusu yapılmamış ise, bu faaliyet İdarenin vereceği bir izin ile özel kişilere de gördürülebilir. Örneğin eğitim hizmetinin MEB’den izin alan özel okullar tarafından verilmesi. İdare ile bir özel kişi arasında herhangi bir sözleşme yapılmaz. İdarenin tek yanlı olarak vereceği izin ile belli bir kamu hizmeti özel kişiye gördürülür. Hizmetin asıl sahibi idare olması sebebiyle, hizmetin yürütülmesine ilişkin tüm şartları idare belirler. İdarenin sıkı denetim ve gözetimi altındadır22. Örneğin özel okulların müfredatını, öğretmenlerin sahip olması gereken kriterleri, bina kriter- lerini hep MEB belirler. Ruhsat usulü, idarenin tek yanlı iznine dayanarak hizmet sunulmasıdır. Cevap C seçeneğidir. 165. Yap işlet usulünde sözleşme süresi en fazla ne kadar olabilir? A) 20 yıl B) 30 yıl C) 39 yıl D) 49 yıl E) 109 yıl Cevap: Yap işlet sözleşmeleri en fazla 20 yıllığına imzalanabilir. Cevap A seçeneğidir. 166. Termik santrallerin kurulması ve işletilmesine yönelik olarak idare ile özel kişiler arasında imzalanan sözleşme aşağıdakilerden hangi- sidir? A) İltizam usulü B) İmtiyaz usulü C) Müşterek emanet usulü D) Yap-işlet usulü E) Yap-işlet-devret usulü Cevap: Soruda hakkında bilgi verilen usul yap işlet modelidir. Yap işlet modeli ile sadece termik santral kurulması ve işletilmesine yönelik hizmetler sunulabilir. Cevap D seçeneğidir. 22 Ramazan Çağlayan, İdare Hukuku Dersleri Temel Bilgiler, Adalet Yayınevi, Ankara, 2013, s. 141.

196 3Y Hukuk Soru Havuzu 167. Yap-işlet ve yap-işlet-devret usulleri ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Her iki sözleşme türünde de ortaya çıkan kar ve zarar hizmeti görene aittir B) Yap-işlet-devret sözleşmesi en fazla 49 yıl süre için; yap-işlet sözleş- mesi ise 20 yıllık bir süre için yapılır C) Her iki sözleşme de köprü, baraj, spor tesisi, elektrik üretimi gibi uzun yapım süreli ve maliyetli büyük projeler için yapılır D) Her iki sözleşmeden doğan uyuşmazlıklar adli yargıda çözülür E) Yap-işlet-devret usulünde sözleşme süresi sonunda işletme idareye bedelsiz olarak devredilirken; yap-işlet modelinde herhangi bir devir söz konusu değildir Cevap: Yap işlet sözleşmelerinin konusu sadece termik santrallerin kurulması ve işletilmesidir. Yani köprü, tünel, havaalanı, otoyol, baraj gibi hizmetler kuru- lamaz. Cevap C seçeneğidir. 168. İmtiyaz usulünün özellikleri ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden han- gisi yanlıştır? A) İdare ile imtiyaz sahibi arasında bir hizmet sözleşmesi vardır B) Hizmetin işletilmesi sırasında ortaya çıkacak hasar, kar ve zarar im- tiyaz sahibine aittir C) Tüm sermaye şirketlerine imtiyaz verilebilir D) Sadece bir hizmetin kurulması şeklinde imtiyaz verilemez E) İmtiyaz sözleşmelerinin içeriği idare tarafından tek taraflı olarak be- lirlenir Cevap: İmtiyaz usulünün tanımından yola çıkarak unsurlarını şu şekilde sıra- layabiliriz: -- Kamu hizmeti özel bir kişiye gördürülmektedir. -- İdare ile özel kişi arasında bir hizmet sözleşmesi vardır. -- Masraf, kar ve zarar imtiyaz sahibine aittir. -- Özel kişi ya kurup işletecektir ya da zaten kurulu olan bir hizmeti sadece işletme imtiyazını elde edecektir. (Sadece hizmetin kurulması şeklinde bir imtiyaz olamaz) -- Belli bir süre işletildikten sonra tüm tesis kamuya devredilecektir.

İdare Hukuku 197 NOT: İmtiyaz usulünün mantığı; yüksek maliyetli, uzun süreli ve çok sayıda nitelikli personele ihtiyaç duyulan hizmetlerin sunulmasının, ağır ve hantal olan kamu bürokrasisine takılmadan verimli şekilde kurulması ve sunulmasıdır. Ör- neğin Çanakkale Boğazına yapılacak olan asma köprünün maliyeti oldukça yük- sek olacaktır. Bu hizmetin kurulması ve sunulması için çok sayıda ve nitelikli personele ihtiyaç duyulacaktır. Kamu kesimi ise birçok hizmeti bir arada yürü- türken aksaklıklar yaşanmaması amacıyla yakın denetim ve gözetim altında bu hizmetin özel bir firma tarafından kurulmasını ve sunulmasını tercih edecektir. Ülkemizdeki son 15 yıldır yapılan otoyol, köprü, tünel, yol, liman, havaalanı, sant- ral gibi hizmetlerin bazıları bu usulde kurulmuştur ve bu usul ile sunulmaktadır. İmtiyaz Verme Yetkisi; Devlet adına imtiyaz verme yetkisi Cumhurbaşkanına aittir. Bunun yanında tüm kamu kurumları Kanun’da gösterilen esaslara uyarak imtiyaz verebilir. Örneğin 5393 sayılı Belediye Kanunu’na göre belediye adına imtiyaz verme yetkisi belediye meclisine aittir. İmtiyaz Sahibi Olma İmkanı: Sadece Türk şirketlerine imtiyaz verilebilir. Şirket ortakları yabancı olabilir. Ancak tamamen yabancı bir şirkete imtiyaz verilemez. Gerçek kişilere de imtiyaz verilemez. İmtiyazın Sona Ermesi: imtiyazlar belli süre için imzalanır ve bu sürenin dol- ması durumunda kendiliğinden sona erer. İmtiyaz, idare tarafından tek taraflı feshedilebilir. Ayrıca tarafların başvurusu üzerine mahkeme kararı ile de imtiyaz sözleşmesi feshedilebilir. İmtiyaz sözleşmeleri sadece Türk uyruklu Anonim Şirket olarak kurulan ser- maye şirketleri imzalanabilir. Cevap C seçeneğidir. 169. İmtiyaz sözleşmelerinin imzalanması öncesinde Danıştay’ın yetkisi aşağıdakilerden hangisidir? A) İnceleme B) Yürütmeyi durdurma C) Görüş bildirme D) Mali denetim E) Çevresel etki değerlendirmesi Cevap: İmtiyaz sözleşmelerinin imzalanması öncesinde Danıştay’ın yetkisi sa- dece görüş (düşünce) vermektir. Bu görüş Danıştay Birinci Dairesi tarafından 2 ay içinde verilir. Cevap C seçeneğidir.

198 3Y Hukuk Soru Havuzu 170. Devlet adına imtiyaz verme yetkisi hangisine aittir? A) Türkiye Büyük Millet Meclisi B) Cumhurbaşkanı C) Bakanlar Kurulu D) Cumhurbaşkanı yardımcısı E) Maliye Bakanı Cevap: Devlet adına imtiyaz verme yetkisi cumhurbaşkanına aittir. Belediye- lerde imtiyaz verme yetkisi belediye meclisine ait iken il özel idaresinde imtiyaz verme yetkisi il genel meclisine aittir. Cevap B seçeneğidir. 171. Aşağıdakilerden hangisi imtiyaz sözleşmesi çerçevesinde idarenin sahip olduğu haklar arasında yer almaz? A) Tek yanlı denetim yapma B) Mali dengenin korunmasını isteme C) Tek yanlı değişiklik yapma D) Tek yanlı fesih E) Tek yanlı yaptırım uygulama Cevap: imtiyaz sözleşmelerinde tarafların hakları şunlardır: İmtiyaz Verenin (İdarenin) Hakları İmtiyaz sözleşmesi usulünde, idare, kamu gücünden kaynaklanan üstün yetki ve ayrıcalıklarla donatılmıştır. Hatta bu yetki ve ayrıcalıklar, sözleşmede açıkça belirtilmese bile yine de kullanılabilir. Zira idare, imtiyaz sözleşmesinin konusu olan kamu hizmetinin asli sahibi ve sorumlusudur23. Bu üstün yetki ve ayrıcalıkların bazıları şunlardır: -- Tek yanlı denetim yapma -- Tek yanlı yaptırım uygulama -- Tek yanlı değişiklik yapma -- Tek yanlı fesih -- Tek yanlı ücret belirleme İmtiyazcının (Firmanın) Hakları -- Belir bir kar ve kazanç elde etmek (ücreti idare belirler) -- Mali dengenin korunmasını isteme hakkı ( geçici zararlar için) 23 Onur Karahanoğulları, Kamu Hizmeti (Kavram ve Hukuksal Rejim), Turhan Kitabevi, Ankara, 2004, s.332.