DİKOTOMİ İktisat

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 81. Gelir tüketim eğrisi Y=5X ve tüketicinin 82. I. Normal Mal bütçe kısıtı 2Y + 4X = 280 şeklinde iken tüketicinin kullanacağı X malı miktarı aşa- II. Lüks mal ğıdakilerden hangisine eşittir? III. Giffen Mal A) 5 B) 10 C) 20 Yukarıdakilerden hangisinin ikame etkisi daima negatiftir? D) 40 E) 100 A) Yalnız I B) I - II C) I - III D) II - III E) I - II - III ÇÖZÜM ANKARA KARİYER YAYINLARI Gelir Tüketim Eğrisi : Bir tüketicinin geliri değiştik- çe oluşan yeni denge noktalarının birleştirilmesiyle elde edilen eğridir. Gelir tüketim eğrisinin üzerinde her noktada fayda maksimize edilir. Gelirin tamamı harcanır. Bu durumda; ÇÖZÜM Y = 5X 2.(5X) + 4X = 280 ise İkame etkisi : Bir malın fiyatının ucuzlamasıyla be- raber diğer mallara göre daha cazip hale gelmesiy- 14X = 280 le fiyatı düşen maldan daha çok alınmasına denir. X = 280 Bu durumda ikame etkisi mal türünden bağımsız 14 olup daima negatiftir. (Normal mal, lüks mal, giffen mal, zorunlu mal, düşük mal) X = 20 br olarak hesaplanır. CEVAP : E CEVAP : C 53 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 83. Giffen mallar için aşağıdaki ifadelerden 84. Aşağıdakilerden hangisi düşük bir mal hangisi yanlıştır? olan, ancak giffen olmayan bir malın ika- me, gelir ve fiyat etkisini göstermektedir? A) Alışılmış talep eğrisi pozitif eğimlidir. B) Talep yasasını bozan düşük mallardır. İKAME GELİR FİYAT C) İkame etkisi gelir etkisinden büyüktür. ETKİSİ ETKİSİ ETKİSİ D) Engel eğrisi giffen mallarda negatif eğim- A) Negatif Pozitif Negatif lidir. B) Negatif Negatif Pozitif E) Telafi edilmiş talep eğrisi negatif eğimlidir. C) Negatif Pozitif Pozitif D) Pozitif Negatif Belirsiz E) Pozitif Negatif Negatif ANKARA KARİYER YAYINLARI ÇÖZÜM Giffen Mal : Talep kanununu geçersiz kılan, pozitif ÇÖZÜM eğimli talep eğrisine sahip olan mallara Robert Gif- fen’e atfen giffen mal denir. Giffen mallarda pozitif Her giffen malı bir düşük maldır. Ancak her düşük gelir etkisi, negatif ikame etkisinden büyük olduğu mal bir giffen mal değildir. için alışılmış talep eğrisi pozitif eğimlidir. Ancak te- lafi edilmiş talep eğrisi, ikame etkisini göstermesi Düşük mallarında ikame etkisi negatiftir. Gelir etkisi nedeniyle mal türünden bağımsız olarak daima ise pozitiftir. Düşük malların ikame etkisi gelir et- negatif eğimlidir. Giffen malların aynı zamanda bir kisinden büyük olması nedeniyle toplam etki (fiyat düşük mal olmasından dolayı engel eğrisi daima etkisi) negatiftir. Bu durum talep eğrisinin negatif negatif eğimlidir. eğimli olmasına neden olur. CEVAP : C CEVAP A 54 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 85. Bir tüketicinin fayda fonksiyonu 86. Tüketici teorisi ile ilgili olarak aşağıdaki- U(x,y) = X2Y olması durumunda tüketi- lerden hangisi yanlıştır? cinin geliri ¨ 1500, x malının fiyatı 100, y malının fiyatı ¨ 50 ise tüketicinin dengeye A) Kardinal faydacılara göre fayda ölçülebilir. geleceği x ve y malı bileşimi aşağıdakiler- den hangisidir? B) Ordinal faydacılar farksızlık eğrisi analizi- ni yapmışlardır. A) (20,10) B) (8, 8) C) (9, 12) C) Kardinal faydacılara göre borçlanma yok- D) 10, 20) E) (10, 10) tur ancak tasarruf vardır. D) Ordinal faydacılara göre borçlanma ve tasarruf yoktur. E) Ordinal faydacılara göre fayda sıralana- bilir. ÇÖZÜM ANKARA KARİYER YAYINLARI Tüketici dengedeyken MUx = Px dir. MUy Py MUx = ¶U Þ 2XY ÇÖZÜM ¶x Tüketici davranışları ve fayda kavramı hakkında MUy = ¶U Þ X2 kardinalist ve ordinalist görüş olmak üzere iktisatçı- ¶y lar iki gruba ayrılmıştır. 2 Kardinal Yaklaşım • Fayda ölçülebilir ölçü biriminin adı da “util” dir. 2 XY = 100 Þx=y x2 50 • Tüketici dengesini marjinal fayda, toplam fayda ilişkisiyle açıklar. 2y = 2 x 2y = 2x y = x elde edilir. M = Px.X + PyY ⇒ Bütçe kısıtı • Objektiftir. 1500 = 100x + 50Y X Ordinalistler 1500 = 150X • Fayda ölçülemez ancak sıralanabilir. • Faydayı farksızlık eğrileri ile analiz eder. X = 10 br • Subjektiftir. Y = 10 br olarak bulunur. Her iki yaklaşımda da borçlanma ve tasarruf yoktur. CEVAP : E CEVAP : C 55 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 87. Bir tüketici ¨ 1000’sini birim fiyatı ¨ 200 olan ÇÖZÜM A malı ile birim fiyatı ¨ 500 olan B malına har- camaktadır. Parasal gelir ve iki malın fiyatı veri iken tüketicinin alabileceği iki malın değişik tüm bileşimlerini göste- Buna göre tüketicinin bütçe doğrusunun ren doğruya bütçe doğrusu denir. eğimi aşağıdakilerden hangisine eşittir? (A malı yatay eksende, B malı dikey eksen- B malı dedir) M A) 0,1 B) 0,2 C) 0,3 PB D) 0,35 E) 0,4 O α A malı M PA M Bütçe doğrusunun eğimi tan a yani - PB = - PA M PB ANKARA KARİYER YAYINLARI dir. PA B malı 1000 500 O α A malı 1000 200 Karşı kenar tanα = Komşu kenar 10 0 0 = 50 0 = 2 = 0, 4 = 0,4 10 0 0 5 20 0 CEVAP : E 56 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 88. Aşağıdaki ifadelerden hangisi kardi- 89. Negatif eğimli doğrusal fayda fonksiyonu nal fayda teorisinin varsayımlarından ile ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden han- biri değildir? gisi doğrudur? (X ve Y malı kullanımı varsa- yılmaktadır.) A) Tüketiciler belirli bir bütçe ile maximum fayda elde etmeye çalışırlar. A) Tüketici X ve Y malını mutlaka beraber kullanmalıdır. B) Fayda ölçülebilir ve sayı ile ifade edilebi- lir. B) X ve Y malı arasındaki marjinal ikame oranı sıfırdır. C) Azalan marjinal fayda ilkesi geçerlidir. C) Fayda eğrisi eksenleri kesmez. D) Fayda subjektiftir ve kişiden kişiye deği- şir. D) Tam tamamlayıcı mallar söz konusudur. E) Fayda fonksiyonları monoton artan fonk- E) Tüketici ya sadece X malı, ya sadece Y siyonlardır. malı ya da iki malı bir arada kullanabilir. ANKARA KARİYER YAYINLARI ÇÖZÜM Doğrusal fayda fonksiyonu U = X + Y Y Toz şeker ÇÖZÜM MRS sabit Kardinal fayda teorisinin varsayımları; O UX • Rasyonel Tüketici → Belirli bir bütçe ile maksi- Küp şeker mum fayda elde edilir. • Marjinal ikame oranı sabittir. Yani eğim her • Fayda ölçülebilir ve sayı ile ifade edilebilir. Fay- noktada sabittir. da ölçüm birimi “util” dir. • Tam (mükemmel) ikame vardır. (MRS sabit ol- • Fayda, objektiftir kişiden kişiye değişmez. duğu için) • Fayda toplanabilir. Tüketici tam ikame mallarda var olan malı tercih eder. • Azalan marjinal fayda ilkesi geçerlidir. (I. Gos- • Ya sadece X sen) • Fayda fonksiyonları monoton (hep artan ya da • Ya sadece Y hep azalan) fonksiyonlardır. • Hem X hem Y kullanabilir. CEVAP : D CEVAP : E 57 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 90. Toplam fayda ve marjinal fayda ile ilgili Kardinalistlere göre MU = 0 olduğu nokta doyum olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi yan- noktasıdır. MU sıfıra eşitlenene kadar toplam fayda lıştır? azalarak artar (tabloda 1, 2, 3, .... 6. miktar) A) Bir malın tümünden elde edilen tatmin Toplam fayda marjinal faydaların toplamı olduğu düzeyine toplam fayda denir. için marjinal fayda sıfır oluncaya kadar azalarak artarken, MU < 0 olduğunda azalmaya başlar. Do- B) Malın son birim tüketiminden elde edilen layısıyla toplam faydanın maksimum noktası marji- faydaya marjinal fayda denir. nal faydanın sıfır olduğu noktadır. C) Tüketilen ilk birim maldan elde edilen Tabloda verilenleri şekile aktardığımızda toplam marjinal fayda sıfırdır. fayda Ters U, marjinal fayda ise negatif eğimli bir doğru şeklini alır. D) Toplam faydanın maksimum olduğu nok- tada marjinal fayda sıfırdır. TU D TUmax C TU E) Hiç mal tüketilmediği zaman toplam fay- 52 Q da sıfırdır. 47 36 ANKARA KARİYER YAYINLARI 20 B A ÇÖZÜM 0 MU Kişinin belirli bir dönemde tükettiği bir malın tüm bi- rimlerinden elde ettiği faydaya toplam fayda (TU), her ilave biriminden elde ettiği faydaya Marjinal fayda (MU) denir. Miktar Toplam Marjinal 20 Aı Fayda Fayda 16 Bı 0 11 1 0 – 5 Cı MU = 0 2 20 20 Dı 3 36 16 4 47 11 0 1 2 34 5 Q 5 52 5 6 52 0 MU 45 7 CEVAP : C I. Gossen yasasından dolayı bir malın marjinal fayda- sı sürekli azalır, ilk kullanımda maksimum seviyede- dir. (Tabloda 1, 2, .... 6 miktar MU) 58 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 91. Aşağıdaki ifadelerden hangisi tüketici ter- ÇÖZÜM cihlerine ilişkin temel varsayımlardan biri değildir? Tüketici tercihlerine ilişkin 5 temel varsayımı vardır. ¬¬ Tercihlerin Sürekliliği: A) Tercihlerin Tamlığı B) Tercihlerin Geçişkenliği • Tüketici A malını B malına tercih ediyorsa, A C) Tercihlerin Doymazlığı malının faydasına yakın başka malları da B D) Tercihlerin Sürekliliği malına tercih eder. E) Tercihlerin Kesinlikle İç Bükeyliği ¬¬ Tercihlerin Bütünlüğü (Tamlığı): ANKARA KARİYER YAYINLARI • A ve B gibi iki alternatif mal sepeti olan bir tüke- tici ya A sepetini ya B sepetini seçer. Yani mal sepetleri arasında sıralama yapar. ¬¬ Tercihlerin Geçişkenliği: • A, B ve C gibi üç mal sepeti olan tüketici, A se- petini B sepetine ve B sepetini de C sepetine tercih ederse A sepetini C sepetine tercih etmiş olur. Böylelikle mal sepetleri arasında kayıtsız kalmaz. ¬¬ Tercihlerin Doymazlığı: • Tüketicinin çoğu aza tercih etmesidir. • Tercihlerin sürekliliği, matematiksel olarak sü- reklilik, türevlenebilir olması ¬¬ Tercihlerin Kesinlikle Dış Bükeyliği: • A ve B mal sepetleri arasında kayıtsız kalan tüketicinin, A ve B mal sepetlerinin ağırlıklı or- talamasından oluşan bir C sepetini her iki mal sepetine (A ve B) tercih etmesidir. CEVAP : E 59 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 92. Fayda fonksiyonu U(X,Y) = X0,75 . Y0,5 iken X MUx = 0,75.X−0,25.Y0,5 ise X ve Y değerleri ve Y malları fiyatları sırasıyla 2 ve 4’tür. MUy 0,5.X0,75.Y−0,5 Buna göre, tüketici denge durumunda 12 pay ve payda da yer değiştirilirse birim X malının yanında kaç birim Y malı tüketmelidir? MUx = 0,75.Y0,5.Y0,5 = 0,75.Y A) 6 B) 2 C) 12 MUy 0, 5.X0,25 .X0,75 0,5.X D) 3 E) 4 şeklinde yazılır. Px = 2 Py = 4 olduğu için; 0,75.Y = 2 0,5.X 4 3Y = 2 2X 4 X = 3Y olur. ANKARA KARİYER YAYINLARI X malının 12 birim kullanılması durumunda denge- de yerine yazılırsa 12 = 3 . Y Y = 4 olarak hesaplanır. CEVAP: E ÇÖZÜM Tüketicinin dengeye gelebilmesi için kullanılan her birimin marjinal faydalarının oranının, malların fi- yatlarının oranlarına eşitlenmesi gerekir. MUx = Px durumunda denge sağlanır. MUy Py X’in marjinal faydasını bulmak için toplam fayda fonksiyonunda X’e göre, Y’nin marjinal faydasını bulmak için toplam fayda fonksiyonunda Y’ye göre türev alınır. U(X,Y) = X0,75 .Y 0,5 ⇒ ∂U = MUx = 0,75.X−0,25.Y0,5 ∂x olarak bulunur. U(X,Y) = X0,75 .Y 0,5 ⇒ ∂U = MUy = 0,5.X0,75.Y−0,5 ∂y olarak bulunur. 60 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 93. Y ÇÖZÜM Y B Talep edilmiş B U2 bütçe doğrusu U2 A A C C U1 U1 B AC X Yukarıdaki grafiğe göre tüketici A nokta- B AC X sından B noktasına hareket ederse aşağı- dakilerden hangisi doğrudur? Yukarıdaki grafikte Hicks etkisiyle gelir ikame etkisi A) |AB| arası fiyat etkisidir. ayrılmaktadır. X malının fiyatı düştüğünde A nok- B) |AC| arası gelir etkisidir. C) |BC| arası ikame etkisidir. tasından denge B noktasına hareket etmektedir. D) |BC| arası fiyat etkisidir. E) |AC| arası fiyat etkisidir. ANKARA KARİYER YAYINLARI Bu durumda |AB| arası X malının fiyatından kay- naklanmaktadır. Tüketicinin reel geliri sabit olursa tüketici C noktasında dengeye gelir. |AC| arası ikame etkisidir. (Zevk ve tercihlerden kaynaklanır.) Tüketicinin reel gelirinin değişmesi tüketiciyi B'ye hareketlendirir. |BC| arası gelir etkisidir. B AC İlgili mal pozitif gelir Fiyat İkame etkisi negatif ikame etkisinden büyük ol- GELİR duğu için giffen mal- dır. CEVAP : A 61 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 94. Aşağıdaki denklemlerden hangisi \"normal ANKARA KARİYER YAYINLARI Pb, Pc = B ve C malının fiyatı mal\" varsayımı altında herhangi bir X malı- na ait ters talep fonksiyonunu ifade etmek G, T = sırasıyla tüketici geliri ve zevk-tercihler için kullanılabilir? (Qx: Miktar, Px: Fiyat) A) Px = 100 + Qx Ceteris Paribus koşullarında talep fonksiyonu B) Px = 100 + 2Qx Q = f(Px) şeklinde gösterilir. C) Qx = Px – 100 D) Px = 250 – 2Qx Fonksiyon açık halde; Qx = a-bPx şeklinde göste- E) Qx = 400 – Px rilir. ÇÖZÜM Qx = f(Px) fonksiyonunda Qx (mal miktarı) bağımlı değişken, Px(malın fiyatı) bağımsız değişkeni ifade eder. Ters talep fonksiyonu bağımlı ve bağımsız değiş- kenlerin yeri değiştirilerek gösterilir. Ters talep fonksiyonu Px = f(Qx) = a-bQx şeklinde gösterilir. Yukarıdaki bilgiler çerçevesinde seçenekler değer- lendirilecek olursa A, B, C seçeneklerinde fiyat ile miktar doğru orantılıdır. D seçeneği bir ters talep fonksiyonunu gösterirken E seçeneği talep fonksi- yonunu göstermektedir. CEVAP: D Talep : Belirli bir mal veya hizmetin belirli bir za- manda ve piyasada ceteris-paribus varsayımı altında (talebi etkileyen diğer faktörler sabitken) çeşitli fiyatlardan satın alma arzusu ve yeteneğidir. Bu kapsamda bir malın fiyatı düştükçe bu malı sa- tın alma isteği artmaktadır. Bunun sonucu olarak talep denklemlerinde fiyat ile miktar ters orantılıdır. Talep fonksiyonu : Ceteris-Paribus varsayımı or- tadan kalktığı zaman (talebi fiyat dışında etkileyen faktörler de değişken olduğunda) talep fonksiyonu şöyle yazılabilir. Qa = f(Pa, Pb, Pc, ......... G, T) Qa = A malının talep edilen miktarı Pa = A malının fiyatı 62 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 95. Aşağıdakilerden hangisi herhangi bir X ANKARA KARİYER YAYINLARI Talep eğrisini sağa kaydıran faktörler malına ait olan talep eğrisinin sola doğru kaymasına neden olur? 1. Tüketicinin gelirinin artması (Normal Mal): A) Tamamlayıcı malın fiyatının düşmesi Tüketicinin geliri arttıkça mal normal bir mal B) İkame malın fiyatını artması ise tüketicinin o maldan satın alma isteği artar. C) Normal mal durumunda tüketicinin geliri- Eğer mal düşük bir mal ise tüketicinin geliri nin artması arttıkça bu maldan satın alma isteği azalır. D) Tüketicinin zevk ve tercihlerinin mal lehi- ne değişmesi 2. Tamamlayıcı malın fiyatının düşmesi: Mal- E) Düşük mal durumunda tüketicinin geliri- lardan birinin olmaması durumunda diğerinin nin artması kullanılamaması sonucu ortaya çıkan mallara tamamlayıcı mal adı verilir. Tamamlayıcı malın ÇÖZÜM fiyatı düştüğünde ilgili mala olan talep artar. Örneğin benzin fiyatları düştüğünde otomobil talebinin artması. 3. İkame malın fiyatının düşmesi: Birbirlerinin yerine kullanılabilen mallara ikame mal adı ve- rilir. İkame malın fiyatı arttıkça diğer mala olan talep artar. Örneğin tavuk eti fiyatları attığında balık etine olan talebin artması. 4. Zevk ve tercihlerin mal lehine değişmesi: Kişilerin bu maldan daha çok kullanma isteği- nin artması mala olan talebi artırır. E seçeneğinde verilen ifadede \"tüketicinin gelirinin artması\" düşük mal olması durumunda mala olan talebi azaltır. Bunun sonucu olarak talep eğrisini sola kaydırır. CEVAP: E Satın alma gücüyle desteklenen istekleri ifade et- mek için kullanılan kavrama talep adı verilir. Talep eğrisi, analitik düzlemde malın fiyatı ile miktarı ara- sındaki ters yönlü ilişkiyi gösteren eğridir. Q = f(Px) gibi bir talep fonksiyonunda fiyattaki de- ğişmeler talep eğrisi üzerinde bir harekete neden olurken fiyat dışındaki unsurlar (Pa, Pb, M, T vb.) her fiyat düzeyinde talep eğrisini bir bütün olarak sağa ve sola kaydırır. 63 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 96. X ve Y mallarının ikame mal olması duru- Px munda X malının fiyatı düşerse aşağıda- kilerden hangisinin gerçekleşmesi bekle- P1 A nir? P2 B A) X malının talebi artar. 0 Q1 Q2 D B) Y malının talep edilen miktarı artar. Qx C) X malının talep edilen miktarı azalır. Talep Miktarının Değişmesi Şekil 1 D) Y malının talebi azalır. Py E) X ve Y malının talebi belirlenemez. P ANKARA KARİYER YAYINLARI D2 D1 Qy Q1 Q2 0 Talep Değişmesi Şekil 2 ÇÖZÜM Talep Miktarı Değişmesi : Talep eğrisi üzerinde bir noktadan diğer bir noktaya geçildikçe talep Talep değişmesi iki farklı şekilde ifade edilir. miktarı değişir. Eğri üzerinde her nokta farklı bir fi- 1. Talep miktarında değişme (Malın fiyatında yat-miktar ilişkisini gösterir. değişme) Talep Değişmesi : Malın fiyatı dışındaki unsurların 2. Talepteki değişme (Fiyat dışındaki nedenler) (gelir, diğer mal fiyatları, zevk ve tercihler vs) değiş- mesi ile talep eğrisinin sağa ve sola kaymasıdır. Bu durumda talep artışından veya azalışından bahset- mek mümkündür. X malının fiyatı P1'den P2'ye düştüğünde (Şekil 1) X malının talep miktarı Q1'den Q2 seviyesine çıkar. Böyle bir durumda ikamesi olan Y malı talebi her fi- yat düzeyinde azalır ve talep eğrisi bir bütün olarak sola kayar (Şekil 2). CEVAP: D 64 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 97. Aşağıdakilerden hangisi talep eğrisinin sı- ÇÖZÜM fırıncı dereceden homojen olduğunu gös- termektedir? Homojen bir fonksiyonun homojenlik derecesi, ba- ğımsız değişkenlerin tümünde meydana gelen eşit A) Gelir ve fiyatlar iki kat değiştiğinde, tüke- oranlı bir değişikliğin bağımlı değişken üzerinde tim dört kat değişirse yaratacağı etkidir. Sıfırıncı dereceden homojen bir fonksiyonda bağımsız değişkenlerin tümünde mey- B) Gelir iki kat değiştiğinde fiyatlarda bir de- dana gelen eşit oranlı bir değişme, bağımlı değiş- ğişim yokken, tüketim miktarı değişmez- kende bir değişiklik yaratmayacaktır. se A. Marshall tarafından ortaya koyulan talep fonk- C) Gelir ve fiyatlar iki kat değiştiğinde tüke- siyonları tim miktarı değişmezse Qdx = f(PX, PY, M) şeklindedir. D) Gelir ve tüketim miktarı iki kat değiştiğin- de fiyatlar değişmezken PX , PY ve M bağımsız değişkenler, Qdx ise bağımlı değişkendir. E) Gelir tüketim ve fiyatlar hiç değişmemesi ANKARA KARİYER YAYINLARI PX (X malının fiyatı) PY (Y malının fiyatı) M (Tüketicinin geliri) Aynı oranda arttığında malın talep edilen miktarı değişmiyorsa, bu fonksiyon sıfırıncı dereceden ho- mojendir. Bir diğer ifadeyle sıfırıncı dereceden homojen Qdx = f(PX, PY, M) olan bir talep fonksiyonunda ba- ğımsız değişken olarak yer alan malın kendi fiyatı, diğer malın fiyatı ve gelirin aynı oranda değiştiği bir durumda malın talep miktarında bir değişiklik olma- masıdır. C seçeneğinde verilen ifadede talep fonksiyonun- da bağımsız değişken olarak yer alan fiyat ve gelir iki kat değiştiğinde bağımlı değişken olan tüketim miktarı değişmezse sıfırıncı dereceden homojenlik geçerlidir. CEVAP: C 65 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 98. Aşağıdaki denklemlerden hangisi normal ÇÖZÜM mal varsayımı altında herhangi bir X ma- lına ait arz fonksiyonunu ifade etmek için Arz: Belirli bir mal veya hizmetin belirli bir zamanda kullanılabilir? ve piyasada ceteris-paribus varsayımı altında (arzı etkileyen diğer faktörler sabitken) üreticilerin çeşitli (Qx: Miktar, Px: Fiyat olarak kullanılmıştır.) fiyatlardan malı satma istediğidir. A) Px = 100 + Qx Bu kapsamda bir malın fiyatı yükseldikçe bu malı B) Qx = 100 + 2Px satma isteği artmaktadır. Bunun sonucu olarak arz C) Qx = Px – 100 denklemlerinde fiyat ile miktar aynı yönde değişir. D) Px = 250 – 2Qx E) Qx = 400 – Px Arz Fonksiyonu: Ceteris-Paribus varsayımı or- tadan kalktığı zaman (arzı fiyat dışında etkileyen ANKARA KARİYER YAYINLARI faktörler de değişken olduğunda) şöyle yazılabilir. Qa = f(Pa, Pb, Pc, ....... S, T) Qa = A malının arz edilen miktarı Pa = A malının fiyatı Pb, Pc = B ve C malının fiyatı S, T = sırasıyla sübvansiyon ve vergi Bu durumda arz fonksiyonu Q = f(Px) şeklinde gös- terilir. Bu fonksiyonu denklem ile ifade edecek olursak; Qx = a + bPx Yukarıdaki bilgiler çerçevesinde soru değerlendi- rilecek olursa A, B seçeneklerinde fiyat ile miktar doğru orantılıdır. Soruda arz fonksiyonu sorulması nedeniyle B seçeneği arz fonksiyonunu ifade eder- ken A seçeneği ters arz fonksiyonunu ifade eder. CEVAP: B 66 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 99. Aşağıdakilerden hangisi herhangi bir X ÇÖZÜM malına ait arz eğrisinin paralel olarak ha- reket etmesine neden olmaz? Arz eğrisi diğer etkenler veri iken malın fiyatı ve arz edilen miktar arasındaki doğru yönlü ilişkiyi göster- A) Maliyetlerde ortaya çıkan değişme mektedir. Bunu grafikle gösterecek olursak; B) Firmanın beklentilerinde meydana gelen P bir değişme S C) Teknoloji meydana gelen bir değişme P2 B P1 A D) Üretim faktör fiyatlarında meydana gelen bir değişme E) Malın fiyatında meydana gelen bir değişme 0 Q1 Q2 Q Arz Miktarının Değişmesi ANKARA KARİYER YAYINLARI İlgili malın fiyatında ortaya çıkan bir değişme arz eğrisi üzerinde harekete neden olur. Şekle göre malın fiyatı P1'den P2 seviyesine çıktığında arz eğrisi üzerinde A noktasından B noktasına hareket olacaktır (terside geçerlidir). Malın fiyatı dışındaki faktörler değiştiğinde ise arz eğrisi paralel olarak sağa veya sola kayar. Arz eğrisini sağa veya sola kaydıran faktörler; 1. Üretim maliyeti 2. Teknolojideki değişmeler 3. Vergiler 4. Sübvansiyonlar 5. Firma sayısı (Piyasa arz eğrisi için) 6. Beklentiler CEVAP: E 67 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 100. X gibi normal bir mal piyasasında tüketici- 101. Aşağıdakilerden hangisi piyasa denge lerde bu malın fiyatının artacağı yönünde bir fiyatının düşmesinin nedeni olarak söyle- beklenti oluşmuştur. nebilir? Üreticilerin durumunun değişmediği var- A) Diğer şartlar sabitken mal normal mal ol- sayıldığında malın denge fiyatı ve miktarı ması durumunda tüketicinin gelirinin art- hakkında aşağıdakilerden hangisi söyle- ması nebilir? B) Diğer şartlar sabitken üretim maliyetleri- FİYAT MİKTAR nin azalması A) Değişmez Değişmez B) Artar C) Diğer şartlar sabitken tüketicinin zevk ve C) Artar Azalır tercihlerinin mal lehine değişmesi D) Azalır Artar E) Azalır Artar D) Diğer şartlar sabitken maliyetlerde ortaya Azalır çıkan artış E) Diğer şartlar sabitken teknolojik gerileme ÇÖZÜM ANKARA KARİYER YAYINLARI X malı piyasası E1 noktasında (şekle göre) denge- ÇÖZÜM de iken, P S P2 E1 E2 Arz ve talep eğrilerinin kesiştiği noktada piyasa P1 dengesi oluşur. Arz ve talebin değişmesi ya da D1 arz ve talebin birlikte değişmesi piyasa dengesini 0 D değiştirir. Soruda verilen seçenekler tek tek değer- lendirilirse; Q1 Q2 Q A–C seçeneği : Malın normal mal olması duru- Tüketiciler bir malın fiyatının artacağı beklentisi munda tüketicinin geliri değişirse talep eğrisi sağ içine girerse bugünkü taleplerini artırırlar. Bu du- tarafa hareket eder. Aynı zamanda zevk ve tercih- rumda talep eğrisi sağ tarafa doğru hareket eder ler mal lehine değişirse talep eğrisi sağa kayar. Her (D–D1). Oluşan yeni denge noktasında (E2) piya- iki durumda denge noktası şekle göre E1'den E2'ye sa denge fiyatı yükselmiş ve piyasa denge miktarı taşınır. Denge fiyat ve denge miktar artar. artmıştır. CEVAP: C 68 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT P 102. Y malının, S talep denklemi Pdy = 20 – 0, 2Qy ve P2 E1 E2 arz denklemi Psy = 4 + 0,2Qy P1 D D1 ise denge fiyatı aşağıdakilerden hangisine 0 Q1 Q2 Q eşittir? A) 10 B) 12 C) 22 D) 30 E) 40 B Seçeneği : Üretim maliyetlerinin azalması duru- ANKARA KARİYER YAYINLARI munda arz eğrisi sağa kayar. Denge noktası şekle göre E1'den E2'ye taşınır. Denge fiyat düşer, denge miktar artar. P S S1 P2 E1 P1 E2 D 0 Q1 Q2 Q ÇÖZÜM D – E seçeneği : Maliyetlerde ortaya çıkan artış Piyasada denge, arz ve talep fonksiyonlarının eşit- ve teknolojik gerileme arz eğrisini sol tarafa kay- lendiği noktada sağlanır. dırır. Her iki durumda da denge noktası şekle göre E1'den E2'ye taşınır. Denge fiyat artar, denge mik- Pd = Ps yani Pdy = Psy tar azalır. Bu durumda; P 20 – 0, 2Q = 4 + 0,2Q S S1 0,4Q = 16 P2 E1 Q = 40 bulunur. P1 E2 Denge miktarını bulduktan sonra verilen arz ya da talep denklemlerinden birine bulduğumuz değeri Q D yerine yazarak, denge fiyatını bulabiliriz. 0 Q1 Q2 Q P = 4 + 0,2Q CEVAP: B P = 4 + 0,2.(40) P = 12 şeklinde hesaplanır. CEVAP: B 69 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 103. Bir piyasa dengedeyken arz ve talebin 2. ∆D > ∆S ise böyle bir durumda talep eğrisi arz eşanlı olarak artması durumunda piyasa eğrisine göre daha fazla sağa kayar. denge fiyatı ve miktarı nasıl değişir? P FİYAT MİKTAR S A) Artar Belirsiz S1 B) Belirsiz C) Artar Artar P1 E1 E2 D) Belirsiz Belirsiz P2 E) Azalır Azalır Belirsiz D D1 0 Q1 Q2 Q ÇÖZÜM Yeni denge noktasında (E2) P ,Q Bir piyasada arz artarken talep de artıyorsa arz ve 3. D = S ise böyle bir durumda arz ve talep eğri- talep eğrileri eşanlı olarak sağ tarafa hareket eder. Arz ve talepdeki artış 3 farklı şekilde olabilir. ANKARA KARİYER YAYINLARI leri aynı miktarda sağa kayar. 1. Arz talepten daha fazla artabilir. P S (∆S > ∆D) S1 P 2. Talep arzdan daha fazla artabilir. Q P1 E1 E2 (∆D > ∆S) P2 3. Arz ve talep eşit miktarda artabilir. D D1 0 Q1 Q2 Q (∆S = ∆D) 1. ∆S > ∆D ise böyle bir durumda arz eğrisi talep Yeni denge noktasında (E2) eğrisine göre daha fazla sağa kayar. P sabit, Q P S S1 Yukarıdaki grafiklerde 3 durumda incelenecek olur- sa miktarın her durumda arttığı görülebilir. Ancak P1 E1 fiyat 3 durumda da değişik tepkiler (azalmakta, E2 artmakta, sabit kalmakta) vermektedir. Soruda arz P2 ve talep miktarında oran verilmediği için miktarın kesin arttığı söylenebilirken fiyat belirsizdir. D D1 Q 0 Q1 Q2 CEVAP: B Yeni denge noktasında (E2) P ,Q 70 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 104. Aşağıdaki ifadelerden hangisi istikrarlı ÇÖZÜM denge koşullarında bir piyasada oluşan kıtlığın ortadan kalkabilmesi için Walras- İktisatçılar piyasa dengesinin nasıl sağlandığını gill fiyat intibak teorisine göre doğrudur? (fazla ve noksanı sıfır kılan denge fiyatına ve den- ge miktarına nasıl ulaşıldığını) iki farklı biçimde A) Malın fiyatının artması açıklarlar. B) Üretim maliyetlerinin artması 1. Walrasgil Fiyat İntibakı (Fiyat intibakı ile den- ge) C) Malın piyasa fiyatı sabitken arzının art- ması 2. Marshallgil Miktar İntibakı (Miktar intibakı ile denge) D) Malın fiyatının düşmesi Walras'a göre piyasa arz ve talep miktarını malın E) Malın üretim miktarının azalması fiyatı belirler. Eğer fiyatta bir yükselme talep fazla- sını azaltıyorsa veya fiyatta bir düşme arz fazlasını ANKARA KARİYER YAYINLARI azaltıyorsa piyasa istikrarlıdır. P Arz fazlası S A P1 B P2 P3 C F Talep fazlası D 0 Q Walrasgil Fiyat İntibakı İstikrarlı denge söz konusu iken Walrasgil fiyat in- tibakı teorisine göre, piyasada bir arz fazlası so- runu ortaya çıkarsa dışarıdan müdahale olmadığı durumda fiyatlar düşer. Kıtlık ortaya çıkması duru- munda ise fiyatlar yükselir. Ve tekrar denge nokta- sına geri dönülür. CEVAP: A 71 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 105. Talep ve arz denklemi sırasıyla aşağıdaki Getirilen birim başına vergiyi grafikte gösterecek gibi olan bir piyasada olursak PD = 100 – Q P S2 PS = 40 + Q 75 S1 70 C hükümet birim başına 10 TL vergi alırsa piyasada toplam dara kaybı ne kadardır? 65 Toplam dara 10 F A kaybı (vergi) (ABC) A) 25 B) 35 C) 50 B D D) 60 E) 70 0 25 30 Q ANKARA KARİYER YAYINLARI S2 (Vergiden sonra oluşan arz eğrisi)=PS + T(Vergi) S2 = 40 + Qs + 10 S2 = 50 + Qs Ps = 50 + Qs Vergiden sonra piyasa dengesini bulabilmek için yeni arz denklemi ile talep denklemi eşitlenir. PD = PS 50 + Q = 100 – Q 2Q = 50 Q = 25 elde edilir. ÇÖZÜM Bu durumda fiyatı bulmak için Pd = 100 – Q İlk başta piyasa dengesini bulabilmek için arz ve Pd = 100 – 25 = 75 talep denklemleri birbirine eşitlenir. PD = PS Birde üreticilerin 25 birimi vergiden önce hangi fiya- 100 – Q = 40 + Q ta ürettiği bulmak için 60 = 2Q Q = 30 piyasa denge miktarı elde edilir. İlk arz eğrisinde Ps = 40 + Qs Bulunan Q değeri denklemlerden birinde yerine konulursa Ps = 40 + 25 = 65 elde edilir. ∆ Dara kaybı grafikte ABC üçgeninin alanıdır. Bu alanı bulabilmek için a.h = CB . EA = 10.5 = 25 elde edilir. 2 2 2 CEVAP: A PD = 100 – QD 72 PD = 70 piyasa denge fiyatı bulunur. İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 106. Piyasa talep fonksiyonu QDX = 200 – PX ÇÖZÜM iken piyasa denge fiyatı 40 TL olduğunda tüketici artığı aşağıdakilerden hangisine Talep eğrisinin fiyat eksenini kestiği noktayı bulabil- eşittir? mek için Q = 0 iken talep denklemi çözülür. A) 6400 B) 7600 C) 9200 Q = 0 iken QDX = 200 – PX D) 12800 E) 16000 0 = 200 – PX Px = 200 elde edilir. Bu bilgileri bir grafik üzerine aktaracak olursak tü- ketici artığını elde edebiliriz. Grafiği çizerken piya- sa denge fiyatı 40 olması durumunda denge mikta- rının hesaplayabilmek için ANKARA KARİYER YAYINLARI Qdx = 200 – Px denkleminde P yerine 40 yazılırsa piyasa denge miktarı Q = 200 – 40 = 160 olarak hesaplanabilir. P (A) 200 Tüketici 160 artığı (B) 40 E1 D 0 160 Q Tüketici artığı; denge fiyat çizgisinin üstü talep eğ- risinin altında kalan alandır. Bu durumda yukarıda- ki şekle göre ABE üçgeninin alanı tüketici artığına eşittir. Bu üçgenin alanını bulmak için AB . BE1 = 160.160 22 = 12800 elde edilir. CEVAP: D 73 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 107. Bir X malına ait piyasa talep fonksiyonu ÇÖZÜM QDX = 280 – 40PX ve piyasa arz fonksiyonu ise QSX = –90 + 20PX'dir. Piyasada denge, arz ve talep fonksiyonlarının eşit- lendiği noktada sağlanır. Buna göre, piyasa talebi 50 birim artarsa denge fiyatı aşağıdakilerden hangisine QDX = QSX eşittir? Bu durumda başlangıç denge fiyatı A) 7 B) 6 C) 5 D) 3 E) 2 280 – 40PX = –90 + 20PX PX = 6,16 şeklinde hesaplanır. Ancak piyasa talebi 50 birim artarsa yeni denge fiyatını bulmamız istenmektedir. Bunun için talep fonksiyonuna 50 birim ekleyip yeni denge noktasını bulmamız gerekecektir. ANKARA KARİYER YAYINLARI QDX = 280 – 40PX iken yeni talep fonksiyonu QDXı = QDX + 50 QDXı = 280 – 40PX + 50 QDXı = 330 – 40PX şeklinde bulunur. 330 − 40PX = −90 + 20PX 420 = 60PX 420 = PX 60 PX = 7 olarak hesaplanır. CEVAP: A 74 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 108. Piyasa talep denklemi ÇÖZÜM QDX = 40 – 2PX olduğu durumda piyasa fi- Soruda ilk olarak piyasada malın fiyatı ¨ 4 ve ¨ 6 yatı ¨ 4'den ¨ 6'ye çıkıyor ise aşağıdakiler- iken miktarlar bulunur. den hangisi tüketici rantında ortaya çıkan değişime ilişkin olarak söylenebilir? Bunun için talep fonksiyonunda A) ¨ 30 artar. Qdx = 40 – 2Px B) ¨ 40 artar. Px yerine sırasıyla 4 ve 6 koyularak Qdx = 40 – 2.(4) = 32 C) ¨ 50 düşer. Qdx = 40 – 2.(6) = 28 elde edilir. D) ¨ 60 düşer. Bulunan değerler bir grafik üzerine aktarılırsa P2P1AB yamuğu elde edilir. Bu yamuğun alanı fi- E) ¨ 70 düşer. yatlar arasındaki farktan dolayı tüketici rantındaki değişmeyi göstermektedir. P ANKARA KARİYER YAYINLARI (P2) 6 56 A (P1) 4 4B 4 0 28 32 D Q Yamuğun alanı = (a + b).h 2 = [(P1B) + (P2A)].P1P2 2 = (28 + 32). 2 2 = 60 Malın fiyatı piyasada ¨ 4'den ¨ 6'ye çıktığı için tü- ketici rantı ¨ 60 azalır. CEVAP: D 75 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 109. Talep Denklemi : PD = 40 – Qd Q = 12 elde edilir. Sübvansiyon sonrası piyasa denge fiyatını bulabilmek için arz ya da talep denk- Arz Denklemi : PS = 20 + QS olarak verilen bir leminde Q yerine 12 yazılır. piyasada hükümet birim başına ¨ 4 sübvansi- yan vermektedir. Pd = 40 – 12 Bu durumda uygulanan sübvansiyonun Pd = 28 elde edilir. Bu bilgiler bir grafiğe aktarılırsa devlete olan maliyeti aşağıdakilerden han- gisine eşittir? P Sübvansiyonun A) 48 B) 52 C) 56 devlete olan S1 maliyeti D) 60 E) 72 (B) 32 A S2 4 30 E1 (C) 28 E2 Q 0 D 10 12 ÇÖZÜM ANKARA KARİYER YAYINLARI Piyasada sübvansiyon öncesi arz eğrisinde 12 bi- rim yerine konularak üreticiler 12 birim üretmek için İlk başta piyasa dengesi bulunabilmesi için arz ve ne kadar fiyat istediği hesaplanır. talep denklemleri birbirine eşitlenir. Pd = Ps Ps = 20 + Qs 40 – Qd = 20 + Qs Ps = 20 + 12 20 = 2Q Ps = 32 elde edilir. (B noktası) Q = 10 elde edilir. B ve C noktası arası daima sübvansiyona eşittir. Devletin uyguladığı sübvansiyon sonucu üreticile- rin maliyetleri azalacağından arz eğrisi sağa kayar. Sübvansiyonun devlete olan maliyeti Yeni arz eğrisi = (S2) = Ps – Sübvansiyon S2 = 20 + Qs – 4 BACE2 dörtgeninin alanıdır. S2 = 16 + Qs Bu durumda 4.12 = 48 birim elde edilir. Yeni durumda denge fiyatını bulabilmek için yeni arz eğrisi talep eğrisine eşitlenir. CEVAP: A Pd = Ps 40 – Q = 16 + Q 24 = 2Q 76 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 110. Arz ve talep fonksiyonlarının sırasıyla ÇÖZÜM Ps = 4 + Qs Pd = 20 – Qd olan bir piyasada, devlet piya- Tavan fiyat devletin tüketiciyi korumak amacıyla pi- saya tavan fiyat uygulaması ile müdahale et- yasa denge fiyatının altında belirlediği fiyattır. mek istemektedir. P S Buna göre, en uygun seçilebilecek tavan fiyat aşağıdakilerden hangisidir? A) 15 B) 14 C) 13 D) 12 E) 11 E1 P1 (Tavan) P2 Talep fazlası D fiyat Q1 Q 0 Bu durumda ilk etapta piyasa denge fiyatı bulunur. Bunun için arz ve talep denklemleri eşitlenir. ANKARA KARİYER YAYINLARI Ps = Pd 4 + Q = 20 – Q 2Q = 16 Q = 8 elde edilir. Bulunan Q = 8 değeri herhangi bir fonksiyonda ye- rine konulursa piyasa denge fiyatı elde edilir. Ps = 4 + Qs P=4+8 P = 12 En uygun tavan fiyat piyasa denge fiyatının altında olacağından şıklar incelendiğinde 12 birim altında tek bir seçenek bulunmaktadır. CEVAP: E 77 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 111. Piyasa arz ve talep fonksiyonları sırasıyla Yukarıdaki grafikteki noktaları soruda verilen de- ğerlere göre hesaplarsak; Qs = P, Piyasa denge fiyatını bulmak için Qd = 200 – P şeklindedir. QS = Qd Piyasa dengede iken üretici ve tüketici ar- P = 200 – P tığının toplamı aşağıdakilerden hangisine eşittir? 2P = 200 A) 5000 B) 7500 C) 10000 P = 100 elde edilir. D) 12000 E) 14000 Piyasa denge fiyatı P = 100 soruda verilen arz veya talep denklemlerinden birinde yerine konulursa, Qd = 200 – P Qd = 200 – 100 Qd = 100 elde edilir. ANKARA KARİYER YAYINLARI Talep eğrisinin fiyat eksenini kestiği nokta (A nokta- sı) bulabilmek için Q = 0 iken Qd = 200 – P 0 = 200 – P ÇÖZÜM P = 200 elde edilir. Üretici artığı : Üreticilerin satmaya razı oldukları Arz eğrisinin fiyat eksenini kestiği nokta (B noktası) fiyat ile sattıkları denge fiyati arasındaki farklıdır. bulabilmek için Q = 0 iken Analitik olarak piyasa fiyat çizgisinin altında arz eğ- risinin üzerinde kalan alanı gösterir. Qs = P Tüketici artığı : Tüketicilerin almaya razı oldukla- 0 = P elde edilir. S rı fiyat ile aldıkları fiyat arasındaki farktır. Analitik P olarak piyasa denge fiyat çizgisinin üzerinde talep eğrisinin altında kalan alanı gösterir. (A) 200 100 E1 (P1) 100 100 Bu alanları grafikle gösterecek olursak; D P A Tüket∆ici artığı S B 0 100 Q (AE1P1) E1 ∆ P1 Üretici artığı (P1E1B) B DQ 0 Q1 78 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT ∆ AP1 . P1E1 112. P 2 Tüketici rantı = AE1P1 = = 100.100 S 2 K = 5000 P G P1 H AB Üretici rantı = ∆ BP1 . E1P1 CD E F D 2 0 BE1P1 = = 100.100 Q 2 Yukarıdaki şekle göre bir ülke P1 dünya = 5000 fiyatından serbest ithalat yapmakta iken Üretici rantı + Tüketici rantı tüketici rantı aşağıdakilerden hangisidir? 5000 + 5000 = 10000 A) K B) G + H CEVAP: C C) K + G + A + B D) K + G ANKARA KARİYER YAYINLARI E) A + B + G ÇÖZÜM Tüketici Rantı : Tüketicinin ödemeye istekli oldu- ğu en yüksek fiyat ile malın satış fiyatı arasında kalan alandır. Bu durumda şekle göre malın satış fiyatı P1 üzerinde ve talep eğrisinin altında kalan alan K + G + A + B'den oluşmaktadır. CEVAP: C 79 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 113. Piyasa talep fonksiyonu Qdx = 40 – Px şek- Qdx = 40 – Px linde olan bir X malının fiyatı ¨ 20'den ¨ 0 = 40 – Px 10'ye düştüğünde tüketici rantında ortaya Px = 40 elde edilir. çıkan değişme aşağıdakilerden hangisine X malının fiyatı 20 iken eşittir? Qd = 40 – Px A) 10 B) 25 C) 100 Qdx = 40 – 20 Qdx = 20 elde edilir. D) 250 E) 500 X malının fiyatı 10 iken ÇÖZÜM ANKARA KARİYER YAYINLARI Qd = 40 – Px Qd = 40 – 10 Qdx = 30 elde edilir. Bu bilgiler grafiğe aktarılırsa P Tüketici Rantı : Tüketicinin ödemeye razı olduğu 40 fiyat ile ödediği fiyat arasındaki farktır. (C) 20 20 A Tüketici rantındaki P 10 değişme A (E) 10 20 B 10 P1 B P2 C 0 20 D 30 Q D 0Q ACEB yaalamnuı ğunun= Üst Alt × Yükseklik taban+ taban Şekle göre malın fiyatı P1 iken tüketici rantı 2 AP1B üçgeninin alanıdır. Malın fiyatı P2'ye düştü- ğünde tüketici rantı AP2C üçgeninin alanıdır. = ( CA + EB ). CE Bu durum malın fiyatı düştüğünde tüketici rantının artacağını gösterir. 2 = (20 + 30).10 Soruda verilen talep denklemi üzerinden hareket edilecek olursa; ilk başta tüketicilerin ödemeye razı 2 olduğu en yüksek fiyatı bulmak için Q = 0 iken talep = 250 eğrisinin fiyat eksenini kestiği nokta bulunur. CEVAP: D 80 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 114. Bir piyasada sırasıyla arz ve talep denk- Devlet birim başına 6 TL vergi uygularsa arz eğrisi lemlerinin sol tarafa hareket edecektir. Burada dikkat edilecek husus soruda verilen fonksiyonlarda bağımlı değiş- QS = 10 + Ps ken miktar bağımsız değişken fiyat olarak verilmiş- tir. Ancak vergi ile ilgili sorular çözümlenirken birim QD = 20 – Pd başına getirilen vergilerde ters talep fonksiyonları kullanılır. Talep ve arz denklemleri ters çevrilirse; olduğu durumda devletin birim başına 6 TL vergi uygulaması sonucu devletin tü- PS = QS – 10 keticiden elde ettiği vergi kazancı aşağı- Pd = 20 – QD elde edilir. dakilerden hangisine eşittir? Yeni arz eğrisi (S2); PS + Vergi (T) = PS2 PS2 = QS – 10 + 6 A) 12 B) 16 C) 18 PS2 = QS – 4 Yeni durumda piyasa dengesini bulmak için yeni D) 36 E) 72 arz eğrisi ile talep eşitlenir. ANKARA KARİYER YAYINLARI PS2 = PD QS – 4 = 20 – Qd 2Q = 24 Q = 12 elde edilir. ÇÖZÜM Qd = 20 – Pd ⇒ Pd = 8 Bu bilgiler grafiğe aktarılırsa; İlk başta piyasa dengesini bulabilmek için arz ve talep denklemleri birbirine eşitlenir. QS = 10 + PS ⇒ Q2 = 12 için PS = 2 P QS = Qd 10 + P = 20 – P S2 2P = 10 6 (Pd) 8 E2 S P=5 Vergi P1 5 E1 (Pd P1 k E2) Denge miktarına ulaşabilmek için arz veya telep (Ps) 2 Devletin tüketiciden denklemlerinden herhangi birinde P=5 yerine ko- k elde ettiği vergi nulur. QS = 10 + P kazancı QS = 10 + 5 = 15 elde edilir. 0 12 15 D Q Tüketiciye yansıyan miktar PdP1kE2 dörtgeninin alanıdır. Bu alanı hesaplamak için; 3.12=36 birim elde edilir. CEVAP: D 81 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 115. Çekirdekli portakal ve çekirdeksiz porta- ÇÖZÜM kalın tam ikame mal olduğu bilindiği var- sayımı altında, aşağıdakilerden hangisi Birbirinin yerine tam olarak kullanılabilen malla- çekirdeksiz portakalın talep eğrisini ifade etmek için kullanılır? ra tam ikame mal adı verilir. Bir tüketicinin iki mal A) Negatif eğimlidir. Fiyat esnekliği düşük- kullandığı varsayımı altında geliri veri olarak kabul tür. edilirse mallardan birinin fiyatındaki değişme sonu- B) Negatif eğimlidir. Fiyat esnekliği sıfırdır. cu oluşan yeni denge noktalarının birleştirilmesiy- C) Miktar eksenine paraleldir. Sonsuz es- nekliğe sahiptir. le elde edilen eğriye fiyat tüketim eğrisi adı verilir. D) Miktar eksenine paraleldir. Sıfır esnekliğe Fiyat tüketim eğrilerinden hareketle bireysel talep sahiptir. eğrisine ulaşılır. Tam ikame mallarda mallardan E) Fiyat eksenine paraleldir. Sıfır esnekliğe sahiptir. birinin fiyatının değişmesi sonucu tüketici diğer malı kullanmayı tercih eder. Bu nedenle bir fiyat tüketim eğrisi oluşmaz. Talebin fiyat esnekliğinin sonsuz olması durumunda da fiyat tüketim eğrisi çizilemez. Bu durumda çekirdeksiz portakalın talep ANKARA KARİYER YAYINLARI eğrisi miktar eksenine paralel olarak çizilir esnekliği sonsuzdur. CEVAP: C 82 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 116. Talep ve arz denklemleri sırasıyla P Qdx = 100 – Px E4 S E1 Qsx = 20 + Px 50 40 olan bir piyasada devlet tarafından uygu- 30 E2 E3 Q lanan tavan fiyatın ¨ 30 olması durumun- da karaborsa fiyatı aşağıdakilerden hangi- 0 D sine eşittir? 50 60 70 A) 30 B) 40 C) 50 Devlet tarafından uygulanan ¨ 30 tavan fiyat so- nucunda D) 60 E) 70 QSx = 20 + Px QSx = 20 + 30 ANKARA KARİYER YAYINLARI QSx = 50 (E2 noktası) Qdx = 100 – Px ÇÖZÜM Qdx = 100 – 30 Qdx = 70 elde edilir. (E3 noktası) İlk başta bu piyasa için denge noktası bulunursa Qdx = Qsx Bu durumda talep > arz olması nedeniyle talep 100 – Px = 20 + Px fazlası (kıtlık) oluşur. Bu piyasada karaborsa oluş- 80 = 2Px masına neden olur. Karaborsa fiyatını bulabilmek Px = 40 için fiyat 30 TL iken bulunan üretim miktarını talep Bulunan denge fiyatı (P = 40) talep ya da arz den- denkleminde yerine koyarız. leminde yerine konulursa Qdx = 100 – 40 Qdx = 100 – Px Qdx = 60 elde edilir. 50 = 100 – Px Px = 50 elde edilir. (karaborsa fiyatı) (E4 noktası) CEVAP: C 83 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 117. Bir malın fiyatı ¨ 12'den ¨ 9'ye düştüğünde ÇÖZÜM bir tüketicinin bu mala olan talebi 30 birimden 40 birime yükselmiştir. P1 = 12 P2 = 9 Q1 = 30 Q2 = 40 Bu durumda tüketici fazlasındaki değişim Soruda verilen değerler bir grafik üzerine aktarılır- aşağıdakilerden hangisine eşittir? sa; A) 105 birim artar. P B) 105 birim azalır. (A) 12 C (B) 9 D C) 90 birim artar. D) 15 birim artar. E) 15 birim azalır. ANKARA KARİYER YAYINLARI 0 30 40 D Q Tüketici artığı piyasa denge fiyat çizgisinin üstü talep eğrisinin altında kalan alandır. Verilen fiyat- lar denge fiyatındaki değişim olarak kabul edilirse ABCD yamuğunun alanı tüketici rantındaki değişi- mi gösterir. A(ABCD) = (Üst taban+Alt taban).Yükseklik 2 = ( AC + BD ). AB 2 = (30 + 40).3 = 105 birim elde edilir. 2 Denge fiyatı azaldığı durumda tüketiciler malı daha ucuza satın alması sonucu tüketici rantı artar. CEVAP: A 84 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 118. 119. Piyasa arz fonksiyonunun Ps = 1 + 0,1Qs olduğu durumda piyasa denge fiyatı ¨ 8 Px Qx ise üretici artığının değeri aşağıdakilerden 40 10 hangisine eşittir? 30 20 Yukarıdaki tabloya göre aşağıdakilerden A) 245 B) 255 C) 345 hangisi ters talep fonksiyonunu ifade et- mektedir? D) 400 E) 500 A) Px = 50 – Qdx ÇÖZÜM B) Qdx = 50 – Px C) Px = 30 – Qdx Üretici artığı piyasa denge fiyat çizgisinin altında D) Qdx = 60 – Px arz eğrisinin üzerinde kalan alandır. Bu sebeple E) Px = 20 – Qdx ilk olarak üreticilerin ilgili malı en az hangi fiyatla üretecekleri bulunur. Bunun için piyasa arz fonksi- ANKARA KARİYER YAYINLARI yonunda Qs = 0 iken Ps = 1 + 0,1(0) Ps = 1 elde edilir. Bu bilgi grafiğe aktarılacak olursa Denge fiyatının ¨ 8 olması durumunda miktarın he- saplanabilmesi için arz denkleminde yerine koyulur. ÇÖZÜM Ps = 1 + 0,1Q 8 = 1 + 0,1Q 7 = 0,1Q Ters talep fonksiyonu = P = f(Qd) Qs = 70 elde edilir. S P Px = a + bQdx (fonksiyonun açık gösterimi) Üretici artığı Ters talep fonksiyonu çıkarılırken tablodaki verilerle (P1) 8 70 1. dereceden 2 bilinmeyenli denklemler oluşturulur. 7 E1 40 = a + 10.b (P2) 1 30 = a + 20.b 10 = –10b b = –1 0 70 Q 40 = a + 10.(–1) 40 = a – 10 ∆ a = 50 Üretici artığı (P1E1P2) üçgeninin alanıdır. Px = 50 – Qdx ∆ P1P2 . P1E1 = 7.70 = 245 2 2 P1EP2 = CEVAP: A CEVAP: A 85 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 120. Bir mal piyasasında fiyat P iken talebi 121. Bir piyasa dengedeyken talep arzdan daha fazla artarsa piyasa denge fiyatı ve Qd(P) = 250 – 10P ve arzı miktarı nasıl değişir? Qs(P) = –70 + 30P fonksiyonları göstermekte- FİYAT MİKTAR dir. A) Azalır Azalır B) Artar Artar Hükümet bu mal için ¨ 9 fiyat tavanı uy- C) Değişmez Artar gularsa aşağıdakilerden hangisi ortaya D) Değişmez Azalır çıkar? E) Azalır Değişmez A) 50 birim talep fazlası oluşur. ANKARA KARİYER YAYINLARI B) 20 birim talep fazlası oluşur. C) 50 birim arz fazlası oluşur. D) Karaborsa oluşur. E) Piyasa denge fiyatından işlemler devam eder. ÇÖZÜM ÇÖZÜM Bir piyasa dengedeyken talep arzdan daha fazla artarsa talep eğrisi arz eğrisinden daha fazla sağa Bir mal piyasasında dengeyi bulabilmek için piyasa kayar. Bu durumu grafikle gösterecek olursak; arz ve talep denklemleri eşitlenir. P Qd(P) = Qs(P) 250 – 10P = –70 + 30P P2 S P1 E2 S1 320 = 40P 0 E1 P = 8 elde edilir. D1 Başarılı bir tavan fiyat uygulaması tüketicileri koru- mak amacıyla piyasa denge fiyatının altında uygu- D Q lanan fiyattır. Ancak burada uygulanan 9 TL denge Q1 Q2 fiyatının üzerinde olduğu için alışverişler piyasa denge fiyatından gerçekleşmeye devam eder. Uy- İlk piyasa dengesi (E1) noktasında arz ve talep eğ- gulanan tavan fiyat uygulaması başarısızlıkla so- rilerinin kesiştiği durumda oluşur. Arz artışı sonucu nuçlanır. arz eğrisi S den S1 konumuna gelir. Talep artarsa CEVAP: E talep eğrisi D den D1 konumuna gelir. Talep daha fazla arttığından şekilde talep eğrisi daha fazla sağa kayar. Yeni denge E2 noktasında oluşur. Bu durumda hem piyasa denge fiyatı artar. Hem de piyasa denge miktarı artar. CEVAP: B 86 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 122. Bir piyasada talep ve arz fonksiyonları sıra- Soruda verilenleri ve bulunan sonuçları bir grafiğe sıyla aktarırsak Pdx = 20 – 0,2Qdx P Psx = 8 + 0,1Qsx verilmiştir. S Dünya fiyatlarının ¨ 10 olduğu durumda (Gümrük 12 E1 hükümet ¨ 1 gümrük vergisi uygularsa (Dünya vergisi sonrası 11 E4 yeni durumda ülkede arz miktarındaki ar- fiyatı) fiyat) tış aşağıdakilerden hangisine eşittir? 10 E2 E3 D 0 20 30 40 Q 50 A) 10 B) 20 C) 30 D) 40 E) 50 Dünya fiyatında ülkedeki arz ve talep bulunursa (E2) → Psx = 8 + 0,1Q 10 = 8 + 0,1Q ANKARA KARİYER YAYINLARI 2 = 0,1Q Q = 20 elde edilir. (E3) → Pdx = 20 – 0,2Q 10 = 20 – 0,2Q 0,2Q = 10 Q = 50 elde edilir. ÇÖZÜM Ancak 1 TL gümrük vergisi uygulanırsa dünya fiyatı 10 + 1 = 11 TL çıkar. İlk etapta bu piyasada oluşan denge fiyatı bulunur. Arz miktarındaki artış = (E4 – E2) dir. Pdx = Psx E4 üretim miktarını bulabilmek için arz denklemin- 20 – 0,2Qdx = 8 + 0,1Qsx de Psx = 11 yerine konulur. 12 = 0,3Q Psx = 8 + 0,1Q 11 = 8 + 0,1Q Q = 40 elde edilir. 3 = 0,1Q Bu değer arz veya talep denkleminde yerine ko- nulursa Q = 30 elde edilir. Pdx = 20 – 0,2Qdx Arz miktarındaki artış E2 noktasındaki miktar ile E4 Pd = 20 – 0,2.(40) noktasındaki miktar arasındaki farktır. Pd = 12 elde edilir. (30 – 20) = 10 birim artar. CEVAP: A 87 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 123. Aşağıdakilerden hangisi denge fiyatı ile 124. I. Talep miktarı, fiyat değişmelerine duyar- ilgili doğru bir ifadedir? lıdır. A) Arz ve talep aynı miktarda azalırsa denge II. Mallar birbirinin tam tamamlayıcısıdır. fiyat yükselir. III. Malın fiyatındaki değişim, miktarındaki B) Arz ve talep aynı miktarda artarsa denge değişimden daha fazladır. fiyat düşer. Talebin fiyat esnekliği mutlak değer olarak C) Arz artar talep azalırsa denge fiyat değiş- 1'den büyük olan mallar için yukarıda ve- mez. rilenlerden hangisi ya da hangileri doğru- dur? D) Arz azalır talep artarsa denge fiyat yük- selir. A) Yalnız I B) II ve II C) II ve III E) Talep azalırsa denge fiyat yükselir. D) I ve III E) I, II ve III ÇÖZÜM ANKARA KARİYER YAYINLARI Denge fiyat arz ve talep eğrilerinin kesiştiği nokta- ÇÖZÜM ya karşılık gelen fiyat düzeyidir. Arz eğrisinin veya talep eğrisinin yer değiştirmesiyle denge fiyat de- Esnekliğin 1'den büyük olması durumunda ğişir. Ed = ∆%Q > 1 P ∆%P S1 E1 S P1 P0 E0 Miktardaki Yüzdesel Değişim D1 |Ed|= Fiyatlardaki Yüzdesel Değişim > 1 D olarak verildiğinde, malın miktarındaki değişim, fiyattaki değişimden daha büyüktür. Talep miktarı 0 Q0 Q fiyat değişimine duyarlıdır. D seçeneğine göre arz azalır, talep artarsa yeni Malların birbirine göre durumu hakkında yorum ya- denge E1'de gerçekleşir. Bu durumda denge fiyatı pılamaz. artar. Soruda oran verilmediği için miktar belirsizdir. CEVAP: A CEVAP: D 88 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 125. Elma için talep fonksiyonu 126. Talebin fiyat esnekliği 2 olan bir giffen ma- QDx = 200 – 4Px şeklinde olduğunda, el- lın fiyatı % 10 arttığı durumda talep edilen miktarda aşağıdakilerden hangisi ortaya manın talebin fiyat esnekliği –0,25 ise bu çıkar? noktada elmanın fiyatı aşağıdakilerden hangisine eşittir? A) % 10 artar. B) % 10 azalır. A) 5 B) 10 C) 15 C) % 20 artar. D) % 20 azalır. D) 20 E) 25 E) % 5 azalır. ANKARA KARİYER YAYINLARI ÇÖZÜM ÇÖZÜM Talebin fiyat esnekliği, bir malın fiyatında ortaya çıkan yüzdesel değişmeye, o malın miktarının gös- Qdx = a – b.Px şeklinde verilen bir talep fonksiyo- terdiği duyarlılığı ölçer. nunda talebin nokta fiyat esnekliğini bulabilmek Bu kapsamda için; Miktardaki % değişme ed = ∆Qd . Px talebin fiyat esnekliği = Fiyattaki % değişme ∆Px Qx Talep kanunu gereği talebin fiyat esnekliği nega- tif değer alır. Ancak soruda giffen mal kullanılması ed = –0,25 durumunda giffen mallarda fiyat ile miktar arasında doğru yönlü bir ilişki söz konusu olduğundan talep formülü kullanılır. Soruda Q değer verilmediği için yasası bozulur. Esneklik pozitif değer alır. onun yerine verilen talep denklemi yazılır. Miktardaki % değişme −0,25 = −4. P 4P Talebin fiyat esnekliği = Fiyattaki % değişme 200 − Miktardaki % değişme 1 = 4. P 2= 0,10 4 200 − 4P 200 – 4P = 16P 20P = 200 Miktardaki % değişme = 0,10.2 = 0,20 elde edilir. P = 10 elde edilir. İşaret pozitif olması nedeniyle % 20 artar. CEVAP: B CEVAP: C 89 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 127. Bir x malına ait talep fonksiyonu P1 = 4 iken Qdx = 20 – 3Px Qdx = 20 – 3Px olduğu durumda malın fi- Q1 = 20 – 3.4 yatı ¨ 4' den ¨ 6'ye yükseldiğinde talebin yay(ark) esnekliği aşağıdakilerden hangi- Q1 = 8 elde edilir. sine eşittir? P2 = 6 iken Qdx = 20 – 3Px A) –1 B) –2 C) –2,5 Q2 = 20 – 3.(6) D) –3 E) –6 Q2 = 2 elde edilir. Q2 − Q1 2−8 −6 Yay (Ark) Esnekliği = Q1 + Q2 = 2+8 = 10 P2 − P1 6−4 2 P1 + P2 6 + 4 10 = −6 . 10 = −3 elde edilir. 10 2 CEVAP: D ÇÖZÜM ANKARA KARİYER YAYINLARI Talebin fiyat esnekliği ile ilgili olarak iki çeşit esnek- lik söz konusudur. 1. Talebin nokta fiyat esnekliği 2. Talebin yay (ark) fiyat esnekliği Talebin nokta fiyat esnekliği = Q2 - Q1 Q1 P2 - P1 P1 formülü ile bulunur. Talebin yay (ark) fiyat esnekliği = Q2 − Q1 Q1 + Q2 P2 − P1 P1 + P2 formülü ile bulunur. Soruda ark esnekliğini bulmamız istenmektedir. Bunu bulabilmek için ilk etapta malların fiyatları sırasıyla talep denklemine yerleştirilerek miktarlar hesaplanır. 90 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 128. Normal bir mal için hesaplanan talebin fiyat ÇÖZÜM esnekliği –0,1 iken, bu malın fiyatı % 20 art- tığında aşağıdakilerden hangisi talep mikta- Bir malın fiyatındaki yüzde değişmenin miktarı na- rındaki değişimi gösterir? sıl etkilediğini ölçmek için kullanılan kavrama tale- bin fiyat esnekliği adı verilir. A) % 2 azalır. Talebin fiyat esnekliği; B) % 3 artar. Miktardaki % değişme = %DQ C) % 2 artar. Fiyattaki % değişme %DP D) Değişmez. %∆Q 0,2 E) % 20 azalır. −0,1 = % ∆ Q = –0,1.0,2 = –0,02 = –%2 ANKARA KARİYER YAYINLARI Talep miktarı % 2 azalır. CEVAP: A 91 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 129. P Bu durumda a sayısının aldığı değer esneklik ko- A nusunda yorum yapılmasını sağlayabilir. S1 S2 a > 0 ise a + b.P > b.P olduğundan esneklik değeri B S3 1 den küçük değer alır. C a = 0 ise b.P = b.P olduğundan esneklik değeri 1 e eşittir. 0Q a < 0 ise a + b.P < b.P olduğundan esneklik değeri Yukarıdaki şekilde verilen noktaların arz 1 den büyük değer alır. esnekliklerinin büyükten küçüğe doğru Arz fonksiyonunda Qs = a + b.Psx a değeri arz fonk- sıralanışı aşağıdakilerden hangisidir? siyonunun hangi eksenden başlayacağını gösterir. A) S1 = S2 = S3 ANKARA KARİYER YAYINLARI a > 0 ise ⇒ Arz eğrisi miktar eksenini keser. (es < 1) B) S1 > S2 = S3 a = 0 ise ⇒ Arz eğrisi orjinden başlar. (es = 1) C) S1 = S2 > S3 a < 0 ise ⇒ Arz eğrisi fiyat eksenini keser. (es > 1) D) S1 > S2 > S3 Soruda verilen şekle dikkat edilecek olursa; E) S3 > S2 > S1 S1 arz eğrisi fiyat eksenini kesmektedir. (es > 1) S2 arz eğrisi orjinden başlar. (es = 1) S3 arz eğrisi ise miktar eksenini keser. (es < 1) Esneklik değerlerini büyükten küçüğe sıralarsak S1 > S2 > S3 CEVAP: D ÇÖZÜM Arzın fiyat esnekliği bir malın fiyatındaki değişmeye arz edilen miktarın duyarlılık derecesini ölçer. Miktardaki % değişme Arzın fiyat esnekliği = Fiyattaki % değişme Arzın fiyat esnekliği değeri bulunurken; DQ . P formülü de kullanılabilir. DP Q Bir arz denklemi= QS = a + bPsx şeklinde olduğun- da DQ . P yazılırsa; DP Q esneklik b. a P şekline dönüşür. + b.P 92 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 130. Bir malın piyasa fiyatı % 5 arttığında talep 131. Qdx = 3P–x4 olan bir piyasada Px = 100 TL edilen miktarı % 10 azalıyor ise firmanın iken talebin fiyat esnekliği aşağıdakiler- toplam hasılatındaki değişim aşağıdaki- lerden hangisine eşittir? den hangisine eşittir? A) % 5 azalır. A) –2 B) –3 C) –4 B) % 5 artar. D) –5 E) –10 C) % 15 azalır. D) % 15 artar. E) % 50 azalır. ANKARA KARİYER YAYINLARI ÇÖZÜM Talebin fiyat esnekliği = DQdx . Px formülü ile elde edilir. DPdx Qdx ÇÖZÜM Bir firmanın toplam hasılatındaki yüzdesel değişme Soruda verilen talep fonksiyonu alışılmış talep bulunurken fiyattaki yüzdesel değişme ile miktar- fonksiyonlarından farklı olarak hiberbolik talep daki yüzdesel değişme toplanır. Toplam hasılatı TR fonksiyonudur. Aynı formül bu fonksiyona uygula- ile gösterirsek; nacak olursa; %∆TR = %∆P + %∆Q ed = −4. 3 P−5 . 3 P = −4 elde edilir. P−4 Bu formülde dikkat edilecek husus değişimlerin işaretidir. Piyasa fiyatı %5 artıyor ise ⇒ %5, talep Hiperbolik ile talep fonksiyonları edilen miktar %10 azalıyor ise ⇒ –%10 Qd = ap–n şeklinde gösterilir. Yukarıda Bu durumda ispatı yapılan işlemin kısa çözüm yolu; Esneklik değeri daima fiyatın (P)'nin üzerinde yazan katsayıya eşittir. (–n) %∆TR = %5 + (– %10) = – %5 elde edilir. CEVAP: C CEVAP: A 93 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 132. Bir malın fiyatı P iken talep fonksiyonu ÇÖZÜM Qdx = 81 – 3Px ile temsil edilmektedir. Talebin fiyat esnekliği = DQ . P formülü ile elde DP Q Bu piyasada mala ait talebin fiyat esnekli- ğinin mutlak değer olarak 2'ye eşit olduğu edilir. Qdx = 81 – 3Px gibi bir talep fonksiyonunda durumda ilgili malın fiyatı aşağıdakilerden esnekliği bulabilmek için Px e göre türev alınır ve hangisine eşittir? A) 18 B) 20 C) 28 fiyat/miktar ile çarpılır. D) 30 E) 40 2 = −3. P 81− 3P Soruda dikkat edilecek husus; talebin fiyat esnek- liğinin talep kanunu nedeniyle normal mallarda ne- gatif değer almasıdır. Bir diğer deyişle malın fiyatı arttıkça talep edilen miktarı azalır. Soruda mutlak değer olarak verilen 2 formülde –2 olarak yazılırsa ANKARA KARİYER YAYINLARI −2 = −3. P 3P 81− –162 + 6P = –3P 9P = 162 P = 18 olarak hesaplanır. CEVAP: A 94 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 133. Talebin fiyat esnekliğinin 0 olması duru- Y malı Fiyat Tüketim munda fiyat tüketim eğrisinin şekli ile ilgili A Eğrisi olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi doğ- rudur? D′ U2 D A) Yatay eksene paraleldir. 0 Q1,2 B U1 X malı B) Yatay eksene diktir. Px C C) Pozitif eğimli bir doğrudur. P2 e=0 D) Negatif eğimli bir doğrudur. E) Çizilemez. P1 d ANKARA KARİYER YAYINLARI 0 Q1,2 Qx Yukarıdaki şekle göre tüketici X malının fiyatı düş- tüğünde D noktasından D′ noktasına doğru hareket eder. D ve D′ noktalarının birleştirilmesiyle fiyat tü- ketim eğrisi elde edilir. Bu fiyat tüketim eğrisini di- ğer bir grafik üzerine taşıyacak olursak X malının fi- yatı düştüğünde X malının miktarının değişmemesi sonucu talebin fiyat esnekliği 0 olan bir talep eğrisi elde edilir. Bunun sonucu olarak eğer talebin fiyat esnekliği = 0 ise fiyat tüketim eğrisi yatay eksene dik bir doğrudur. ÇÖZÜM Y malı Fiyat tüketim eğrisi Tüketici dengedeyken bir malın fiyatındaki değiş- dik (e = 0) meler sonucu oluşan yeni denge noktalarının bir- leştirilmesiyle elde edilen eğriye fiyat tüketim eğrisi Fiyat tüketim eğrisi adı verilir. Fiyat tüketim eğrilerinden hareketle bi- reysel talep eğrilerine ulaşılabilir. Bu nedenle fiyat pozitif (e < 1) tüketim eğrisinin esnekliği ile talebin fiyat esnekliği arasında ilişki kurulabilir. Fiyat tüketim eğrisi Bunu bir grafikle açıklayacak olursak; yatık (e = 1) Fiyat tüketim eğrisi negatif (e > 1) 0 X malı e = ∞ olduğu fiyat tüketim eğrisi çizilemez. CEVAP: B 95 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 134. Fiyat tüketim eğrisi negatif eğimliyken, P yatay eksende yer alan malın fiyatı düş- e=∞ tüğünde toplam hasılattaki değişim aşağı- e>1 dakilerden hangisidir? A) Artar. e=1 B) Azalır. e<1 C) Değişmez. D) Önce artar, sonra azalır. 0 e=0 Q E) Önce azalır, sonra artar. Doğrusal talep eğrisi ÇÖZÜM Toplam Hasılatı (TR) = Fiyat × Miktar Fiyat tüketim eğrisinden hareketle bireysel talep ANKARA KARİYER YAYINLARI olarak gösterirsek esneklik değeri 1'den büyükse eğrisi elde edilir. Bu durumda fiyat tüketim eğrisinin talep edilen miktarda yüzde değişme, fiyattaki yüz- şekli ile talebin fiyat esnekliği arasında ilişki kurula- de değişmeden daha büyüktür. Bu durumda fiyatta bilir. Fiyat tüketim eğrisi negatif eğimli iken talebin ortaya çıkan bir azalma, miktarda kendinden daha fiyat esnekliği 1 den büyük değer alır. büyük bir artışa neden olur. Bunun sonucu olarak Bir piyasada talebin fiyat esnekliği malın fiyatındaki toplam hasılat artmaktadır. Bu bilgi vasıtasıyla es- değişmeler ve toplam hasılat arasında ilişki kuru- neklik fiyat ve toplam hasılat bir tabloda gösterilir- labilir. se; Doğrusal bir talep eğrisi üzerinde her noktada eğim aynı iken her noktada esneklik değişir. e>1 P↓ TR↑ (TERS) e=1 P↓ TR değiştirmez e<1 P↓ TR↓ (AYNI) Örnek olarak şeker hastaları için kullanılan insuli- nin fiyatındaki azalma insulin firmalarının hasılatını azaltır. Buna karşın fiyatında artma toplam hası- latlarını arttırır. İnsulinin talebinin fiyat esnekliği 1 den küçüktür. Fiyatında ortaya çıkan yüzdesel de- ğişmelere talep edilen miktar tepki vermeyebilir. Bu durumda esneklik birden küçük olan durumlarda fiyat ile toplam hasılat aynı yönde değişir. Sonuç olarak fiyat-tüketim eğrisi negatif eğimli ol- ması, ed > 1 ve malın fiyatı düştüğünde firmanın toplam hasılatı artar. CEVAP: A 96 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 135. Bir tüketicinin gelirinde ortaya çıkan % 20 Q Engel eğrisi artış sonucunda, kullandığı mala olan ta- B lebi % 20 oranında artıyorsa bu malın en- Q2 gel eğrisi hakkında aşağıdaki ifadelerden Q1 A hangisi doğrudur? 0 M1 M2 M A) Negatif eğimli bir eğridir. Bunu bir fonksiyon ile gösterirsek Q = f(m) B) Negatif eğimli ve orijine dış bükeydir. Talebin gelir esnekliği 1'e eşit olursa engel eğrisi C) Pozitif eğimli orijinden çıkan bir doğrudur. orjinden başlar ve doğrusaldır. D) Eğimi sıfır olan bir doğrudur. E) Pozitif eğimli ve orijine iç bükey olan bir doğrudur. Miktar (Q) ANKARA KARİYER YAYINLARI e < 1 (Zorunlu mal) e = 1 (Gelir esnekliği = 1) e > 1 (Lüks mal) Q1 0 M1 Gelir (M) CEVAP: C ÇÖZÜM Talebin gelir esnekliği, bir tüketicinin gelirindeki yüzdesel değişmeye talep edilen miktarın göster- diği duyarlılığı ölçer. Miktardaki % değişme Talebin gelir esnekliği = Gelirdeki % değişme Soruda verilen değerlerle talebin gelir esnekliği he- saplanacak olursa; 0,20 em= 0,20 = 1 Engel eğrisi dikey eksende tüketicinin kullandığı mal miktarını yatay eksende ise tüketicinin gelirini gösteren eğridir. 97 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 136. Aşağıdakilerden hangisi talebin çapraz fi- ÇÖZÜM yat esnekliği ile ilgili doğru bir ifadedir? Çapraz fiyat esnekliği bir malın fiyatındaki yüzde A) Malın arz miktarında meydana gelen de- ğişmenin talep edilen miktarı ne oranda değişmenin bir başka malın talep miktarında neden etkilediğidir. olduğu yüzde değişmeye ilişkin bir ölçüttür. Formül B) Tüketici gelirinde meydana gelen değiş- menin talep edilen miktarı ne oranda et- olarak ifade edilirse; kilediğidir. B malının miktarındaki C) Bir malın fiyatında meydana gelen yüz- desel değişmenin başka bir malın talep Talebin çapraz fiyat = % değişme edilen miktarını yüzdesel olarak ne kadar esnekliği A malının fiyatındaki % etkilediğini ölçer. değişme D) Malın fiyatında meydana gelen yüzdesel değişmenin, talep edilen miktarını yüzde- ANKARA KARİYER YAYINLARI Talebin çapraz fiyat esnekliğinden iki mala ilişkin 3 sel olarak ne kadar etkilediğini ölçer. sonuca ulaşılır. E) Tüketicinin gelirinde meydana gelen yüz- Talebin çapraz fiyat esnekliği < 0 ⇒ A ve B malı desel değişmenin başka bir malın miktarını tamamlayıcı mal yüzdesel olarak ne kadar etkilediğini ölçer. Talebin çapraz fiyat esnekliği > 0 ⇒ A ve B malı ikame mal Talebin çapraz fiyat esnekliği = 0 A ve B malı ba- ğımsız (ayrık) mallardır. CEVAP: C 98 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 137. Bir X malına ait talep fonksiyonu; 138. Bir malın fiyatı % 30 arttığında, başka bir malın talep miktarı % 60 azalıyor ise bu Qdx = 80 – 2Pdx + 4m şeklinde iken tüketicinin mallar hakkında aşağıdaki ifadelerden geliri (m) = ¨ 30 ve malın fiyatı (P) = ¨ 25 oldu- hangisi doğrudur? ğunda talebin gelir esnekliği nedir? A) –2, mallar tamamlayıcıdır. A) 0,4 B) 0,5 C) 0,6 B) –2, mallar zorunludur. D) 0,7 E) 0,8 C) –1/2, mallar ikamedir. D) –1/2, mallar tamamlayıcıdır. E) –2, mallar ikamedir. ÇÖZÜM ANKARA KARİYER YAYINLARI Gelirde meydana gelen yüzdesel değişimlerin talep ÇÖZÜM edilen miktarı yüzdesel olarak ne kadar etkilediğini ölçmek için talebin gelir esnekliği kavramı kullanılır. Bir malın fiyatı değiştiğinde başka bir malın talebi Miktardaki % değişme değişiyorsa burada ölçüm için talebin çapraz fiyat Talebin gelir esnekliği = Gelirdeki % değişme esnekliği kullanılır. ∆Q = ∆M . M B malının miktarındaki ya da Q Talebin çapraz fiyat % değişme = A malının fiyatındaki % esnekliği = 4. − 30 + değişme 2.(25) 80 4.30 = 120 = 0,8 = −%60 = −2 150 %30 elde edilir. Talebin çapraz fiyat esnekliği negatif değer alıyorsa CEVAP: E A ve B malı birbiriyle tamamlayıcı mallardır. CEVAP: A 99 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 139. Normal bir mala ait doğrusal talep eğrisi- ÇÖZÜM nin eğimi 0,5 ve bu malın fiyatı ¨ 5 oldu- ğunda bu maldan 20 adet satın alınıyorsa, Miktardaki % değişme aşağıdakilerden hangisi bu noktada tale- Talebin fiyat esnekliği = Fiyattaki % değişme bin fiyat esnekliği değerini göstermekte- dir? = ∆Q . P ∆P Q A) 0,125 B) 0,25 C) 0,5 formülü ile ifade edilir. D) 0,40 E) 0,140 Doğrusal bir talep fonksiyonunda; Karşı eğim = tanα = Talebin fiyat esnekliği = Komşu ile bulunur. P P tanα = Eğim = DP DQ ∆P ANKARA KARİYER YAYINLARI α 0 Q1 Q ∆Q Esneklik formulüne dikkat edilecek olursa baştaki terim  ∆Q  eğimin tersine eşittir. Bu durumda es- ∆P 1P neklik = × formülü ile bulunabilir. Eğim Q 1P Talebin fiyat esnekliği = × Q Eğim = 1 . 5 0,5 20 = 0,5 elde edilir. CEVAP: C 100 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 140. Bir malın düşük mal olarak tanımlanabil- 141. Bir mala ait arz eğrisinin sağa doğru kay- mesi için aşağıdakilerden hangisi gerekli- ması durumunda aşağıdakilerden hangisi dir? ortaya çıkar? A) Talebin çapraz esnekliği pozitiftir. A) Talep esnekse toplam hasılat artar. B) Talebin çapraz esnekliği negatiftir. C) Talebin gelir esnekliği pozitiftir. B) Talep inelastikse toplam hasılat artar. D) Talebin gelir esnekliği negatiftir. E) Talebin fiyat esnekliği negatiftir. C) Arz esnekse toplam hasılat artar. D) Arz inelastikse toplam hasılat azalır. E) Arz ve talep esneklikleri birbirine eşitse toplam hasılat değişmez. ANKARA KARİYER YAYINLARI ÇÖZÜM P S1 S2 P2 ÇÖZÜM P1 Talebin Gelir Esnekliği (Em) : Tüketicinin gelirinde D meydana gelen değişmenin malın talep edilen mik- tarını ne oranda etkilediğidir. 0 Q1 Q2 Q Miktardaki % değişim Arz eğrisinin sağa doğru kayması durumunda den- Talebin Gelir Esnekliği (Em) = Gelirdeki % değişim ge fiyat düşer, denge miktar artar. Seçeneklerde bu durumun toplam hasılatta yarattığı etkiler yer Bu durumda talebin gelir esnekliği malın niteliği almaktadır. Toplam hasılattaki değişme kural ola- hakkında bilgi verir. rak doğrudan talebin fiyat esnekliğine bağlıdır. Bu nedenle, Em < 0 → Düşük mal Em > 0 → Normal mal Engel Yasaları 0 > Em > 1 → Zorunlu mal Em > 1 → Lüks mal Ed > 1 iken fiyat düştüğünde Toplam Ed < 1 iken fiyat yükseldiğinde hasılat (TR) Bu durumda bir malın düşük mal olarak tanımla- artar. nabilmesi için talebin gelir esnekliği sıfırdan küçük (negatif) olmalıdır. Soruda fiyatın düşmesi durumu verildiğinden Ed > 1 (esnek talep) iken toplam hasılat artar. CEVAP: D CEVAP: A 101 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası

İKTİSAT MİKRO İKTİSAT 142. P S1 ÇÖZÜM A S2 Arz Esnekliği: Bir malın fiyatında meydana gelen P S3 değişmenin malın arz edilen miktarını ne oranda BC etkilediğidir. Arz miktarındaki % değişim Es = Fiyattaki % değişim 0Q ANKARA KARİYER YAYINLARI Arz eğrisi pozitif eğimlidir ancak esneklik farklı de- ğerler alabilir. Yukarıda verilen piyasa dengesine göre, P arz eğrilerinin esneklik değerleri için aşa- ğıdakilerden hangisi doğrudur? eS > 1 eS = 1 A) S1 > S2 > S3 eS < 1 B) S2 > S1 = S3 C) S1 = S2 = S3 Q D) S3 > S2 > S1 E) S1 = S3 > S2 Orjinden başlayan bir doğru için arz esnekliği 1'e eşittir. Soruda verilen arz eğrilerinin 3'ü de orjinden başla- dığından arz esnekliği 1'e eşittir. CEVAP: C 102 İKTİSAT / Çözümlü Soru Bankası