ชุดการเรียนรู้วิชาเคมี เรื่อง กรด-เบส (ทฤษฎีกรด-เบส)

คำนำ การพัฒนาสื่อ นวัตกรรมการเรียนรู้ จะต้องพัฒนาความสามารถของ ผู้เรียนเพื่อให้ผู้เรียนมีนิสัย ใฝ่เรียนรู้ แสวงหาความรู้และนาไปใช้ได้ในชีวิตจริง การเรียนการสอนท่ีเน้นผู้เรียนเป็นสาคัญ เน้นให้ผู้เรียนเป็นคนดี เก่งและมี ความสุข ผู้วิจัยได้จัดทา ชุดการเรียนรู้ รายวิชาเคมี เรื่อง กรด- เบส โดยใช้ รูปแบบการเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) เพ่ือพัฒนาทักษะการแก้ปัญหา ของนักเรียนช้ั นมั ธยมศึกษาปีท่ี 5 ซ่ึงได้มีการวิเคราะห์สาระ การเรียนรู้ มาตรฐานการเรียนรู้ โดยยึดหลักสูตรสถานศึกษาขั้นพื้นฐานพุทธศักราช 2551 (ฉบับปรับปรุง 2560 และฉบับปรับปรุง 2563) หลักสูตรกลุ่มสาระการเรียนรู้ วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี โรงเรียนหนองโนประชาสรรค์ และจากการศึกษา เอกสารทางวิชาการ เทคนิควิธีการสอน แนวทางการจัดการเรียนรู้เชิงรุก และ เอกสารอ่ืนๆที่เก่ียวข้อง และนาเทคนิคการสอนโดยใช้ รูปแบบการจัดการ เรียนรู้วัฏจกั รการเรียนรู้ 5Es รว่ มกบั การเรยี นรูเ้ ชิงรุก (Active Learning) มาใช้ ในการจัดการเรยี นรู้เพ่ือพัฒนาทกั ษะการแก้ปัญหาของนกั เรยี น มีเนื้อหาเก่ียวกับ เวรดั ่ือแงลกะปรดระ-เมเบินสผลสตอาดมแสทภรากพกจิจรกิงรจรัดมกกิจาแกรเรรรียมนกรลู้ทุ่ม่ีหลโดายกยหึดลคายวาแมลแะตมกีกตร่าะงบรวะนหกวา่ารง ผู้เรียน นอกจากนี้แล้วยังมีเป้าหมายหลักอีกประการหน่ึงคือ การพัฒนาด้าน ความรูค้ ่คู ณุ ธรรม มีกิจกรรมช่วยส่งเสริมให้นักเรยี นเปน็ ผูร้ ักการแสวงหาความรู้ ด้วยตนเองมากข้ึน และมีแนวทางในการเรียนเฉพาะตน และทั้งน้ียังมีเน้ือหาให้ นกั เรียนไดเ้ ช่ือมโยงเนอื้ หากบั บรบิ ทของตนเองในชีวิตประจาวนั ได้ อีกดว้ ย ชุดการเรียนรู้ รายวิชาเคมี เร่ือง กรด- เบส เล่มนี้ เป็นส่วนหน่ึง ของผลงานทางวิชาการ เรื่อง การพัฒนาชุดการเรียนรู้ รายวิชาเคมี เร่ือง กรด- เบส โดยใช้รูปแบบการจดั การเรียนรู้วฏั จักรการเรียนรู้ 5Es รว่ มกับการเรียนรู้เชิง รุ ก ( Active Learning) เ พื่ อ พั ฒ น า ทั ก ษ ะ ก า ร แ ก้ปั ญ ห า ข อ งนั ก เ รี ย น ชั้ น มัธยมศกึ ษาปที ่ี 5 เพื่อขอเล่ือนวิทยฐานะ เป็นครูเช่ียวชาญ ซ่ึงได้ผ่านการตรวจสอบจาก ผูเ้ ช่ียวชาญเรยี บรอ้ ยแล้ว ผวู้ ิจยั ขอขอบพระคณุ ทา่ นไว้ ณ โอกาสนี้ สิรลิ ักษณ์ วงษ์ชารี ก

สำรบัญ เรือ่ ง หนา้ ก คานา ข 1 สารบญั 2 3 คาชี้แจง 4 คาช้ีแจงสาหรับนักเรียน 6 9 แผนผังแสดงข้ันตอนการเรียนโดยใช้ 13 ชุดการเรียนรู้ ชุดการเรียนรู้ท่ี 3 21 เรื่อง ทฤษฎีกรด - เบส 22 25 แบบทดสอบก่อนเรียน แ 26 27 ทฤษฎกี รด - เบส 28 แบบฝกึ หัดท่ี 3.1 ข เร่ือง ทฤษฎกี รด - เบส Map Mapping แบบทดสอบหลังเรียน บรรณานุกรม ภาคผนวก - เฉลยแบบทดสอบ - เฉลยแบบฝึกหัดท่ี 3.1 เรื่อง ทฤษฎีกรด - เบส

ชุดที่ 3 ทฤษฎกี รด-เบส คำชี้แจง ชุดกำรเรยี นรูว้ ชิ ำ เคมี เรอื่ ง กรด-เบส โดยใช้รูปแบบกำรจัดกำรเรยี นรู้ แแบบวัฏจักรกำรเรยี นรู้ 5Es รว่ มกบั กำรจดั กำรเรยี นรูเ้ ชิงรุก (Active Learning) เพื่อพัฒนำทกั ษะกำรแกป้ ัญหำ ของนกั เรียนชั้นมัธยมศกึ ษำปีท่ี 5 ชุดการเรียนรู้วิชา เคมี เร่อื ง กรด-เบส โดยใช้รูปแบบการจัดการเรยี นรู้ แบบวัฏจกั รการเรียนรู้ 5Es รว่ มกับการจดั การเรยี นรู้เชิงรุก (Active Learning) เพื่อพัฒนาทกั ษะการแกป้ ัญหา ของนักเรียนช้ันมัธยมศกึ ษาปีท่ี 5 ผ้จู ัดทาไดส้ รา้ งข้นึ เพ่ือใช้ประกอบการจดั กิจกรรม การเรียนรู้รายวชิ าเคมี 3 รหัสวิชา ว30223 ใช้เปน็ แนวทางในการพัฒนาการเรยี นรูข้ องนกั เรียน ทเี่ น้นให้ นักเรียนมีคุณลักษณะสาหรบั การเปน็ พลเมืองในศตวรรษท่ี 21 ผู้เรียนสามารถ ประมวลความรู้และประสบการณเ์ ดมิ ของตนออกมา และสิ่งทีน่ ักเรียนเขยี น สะทอ้ นใหเ้ ห็นถงึ การสืบเสาะหาความรู้ ความเขา้ ใจในการเรียนรู้ มีการจดั ระบบ ข้อมูล ประเมิน สรุปและกระตนุ้ คิดตัดสินใจ แกป้ ญั หาอยา่ งมีประสิทธิภาพ ดว้ ยการเรยี นรู้แลกเปลี่ยนความคิด(Think-pair-share) การเรยี นรูแ้ บบ รว่ มมือ (Collaborative learning group) และสรา้ งองค์ความรู้ด้วยแผนผัง ความคดิ (Concept mapping) เพื่อการจาแนกและกาหนดมโนทศั น์ (Developing Categories and Concepts) ไดแ้ ก่ 1) ไดอะแกรมวงกลม (Circle Diagrams) 2) ตารางสัมพันธ์ (Matrix) ของ Clarke (1990: 64) โเนดอ้ืยหผูส้าแอลนะจจัดุดใปหรม้ ะีคสวงาคมก์ ยาารกเรงียา่ ยนเรหู้แมลาะะสสามมแกาับรถวนัยาคคววาามมสราู้ไปมปารรถบั ใช้ใขนองผูเ้ รียน ชีวิตประจาวันได้ ซ่ึงครูผ้สู อนควรนาไปใช้ควบค่กู บั แผนการจดั การเรยี นรู้ เรอ่ื ง กรด-เบส ซ่ึงประกอบด้วยส่วนประกอบดงั น้ี 1. คาชี้แจงชุดกจิ กรรมการเรยี นรู้ คาชี้แจงสาหรับนกั เรียน 2. แผนผงั แสดงขน้ั ตอนการเรียนโดยใช้ชุดกจิ กรรมการเรยี นรู้ 3. มาตรฐานการเรียนรู้ ตัวชี้วดั สาระสาคัญ จุดประสงคก์ ารเรยี นรู้ สมรรถนะสาคัญของผเู้ รยี น คณุ ลักษณะอันพ่ึงประสงค์ 4. แบบทดสอบก่อนเรยี น เฉลยแบบทดสอบกอ่ นเรียน 5.ชุดการเรยี นรู้วิชา เคมี เร่ือง กรด-เบส โดยใช้รูปแบบการจดั การ เรียนรู้แบบวฏั จักรการเรียนรู้ 5Es รว่ มกบั การจดั การเรยี นรูเ้ ชิงรุก (Active Learning) เพ่ือพัฒนาทักษะการแกป้ ญั หา ของนักเรียนชั้นมัธยมศกึ ษาปีที่ 5 6. แบบทดสอบหลังเรยี น เฉลยแบบทดสอบหลังเรยี น 7. เฉลยกจิ กรรมการเรยี นรู้ 8. แบบประเมินและเกณฑ์การประเมินกจิ กรรมการเรยี นรู้ ชุดการเรียนรูว้ ชิ า เคมี เร่อื ง กรด-เบส โดยใช้รูปแบบการจดั การเรยี นรู้ ชุดการเรยี นรูว้ ชิ า เคมี เร่ือง กรด-เบส โดยใช้รูปแบบการจดั การเรยี นรู้ แบบวัฏจักร การเรยี นรู้ 5Es รว่ มกับการจัดการเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) เพ่ือพัฒนาทกั ษะการแกป้ ญั แหา ของนกั เรยี นช้ันมัธยมศกึ ษาปที ่ี 5 ชุดนี้เปน็ กจิ กรรมการเรียนรูท้ เี่ นน้ ให้นกั เรียนได้ลงมือปฏบิ ตั ิ สามารถพัฒนา องคค์ วามรู้ ทกั ษะทางวทิ ยาศาสตร์ คณุ ลักษณะอันพึงประสงค์ และสมรรถนะ สาคญั ของนกั เรียนตามหลักสูตรแกนกลางการศกึ ษาข้นั พ้ืนฐาน พ.ศ.2551 1

ชุดที่ 3 ทฤษฎกี รด-เบส คำช้ีแจงสำหรบั นกั เรียน ชุดการเรียนรู้วิชา เคมี เร่ือง กรด-เบส โดยใช้รูปแบบการจัดการเรียนรู้ แบบวัฏจักรการเรียนรู้ 5Es ร่วมกับการจัดการเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) เพ่ือพัฒนาทักษะการแก้ปัญหา ของนักเรียนช้ันมัธยมศึกษาปีที่ 5 ชุดที่ 3 ทฤษฎี กรด-เบส เป็นชุดกิจกรรมการเรียนรู้ที่ใช้ประกอบการเรียน และเป็นชุดกิจกรรมที่ นั ก เ รี ย น ส า ม า ร ถ ศึก ษ า แ ล ะ ท า ค ว า ม เ ข้ า ใ จ โ ด ย ใ ห้ นั ก เ รี ย น อ่ า น แ น ะ น า ก า ร ใ ช้ ชุ ด กิจกรรมการเรียนรู้ และปฏิบัติกิจกรรมตามขั้นตอนของกิจกรรม รวมทั้งสามารถ สอบถามประเด็นสงสัยจากครูผู้สอนโดยตรง ซ่ึงนักเรียนจะได้รับความรู้อย่าง ครบถ้วน โดยปฏบิ ัติตามข้ันตอนดงั ตอ่ ไปน้ี 1. ชุดการเรียนรู้วิชา เคมี เร่ือง กรด-เบส โดยใช้รูปแบบการจัดการเรียนรู้ แบบวัฏจักรการเรียนรู้ 5Es ร่วมกับการจัดการเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) เพื่อพัฒนาทักษะการแก้ปัญหา ของนักเรียนช้ันมัธยมศึกษาปีท่ี 5 ชุดที่ 3 ทฤษฎี กรด-เบส ใช้เวลา 2 ช่ัวโมง 2. ศกึ ษาจุดประสงค์การเรียนรู้ แ3. ทาแบบทดสอบก่อนเรียน พร้อมทง้ั ตรวจคาตอบ และบันทึกคะแนนลงใน แบบบ่นั ที 4. ทากิจกรรมการเรียนรู้ เพื่อประเมินความรู้ความเขา้ ใจในบทเรียน 5. ศึกษาชุดการเรียนรู้วิชา เคมี เรื่อง กรด-เบส โดยใช้รูปแบบการจัดการ เรียนรู้แบบวัฏจักรการเรียนรู้ 5Es ร่วมกับการจัดการเรียนรู้เชิ งรุก (Active Learning) เพื่อพัฒนาทักษะการแก้ปญั หา ของนักเรียนชั้นมัธยมศกึ ษาปีที่ 5 ชุดที่ 3 ทฤษฎกี รด-เบส 6. ให้นักเรียนทากิจกรรมด้วยความซ่ือสัตย์หากมีข้อคาถามหรือข้อสงสัย สามารถสอบถามครูผ้สู อนได้ 7. เกณฑ์การผ่านการประเมินจะผา่ นเม่ือนักเรียนทาคะแนนได้ คิดเปน็ ร้อยละ 80 หากนักเรียนไม่ผา่ นการประเมิน ให้นักเรียนศึกษาเน้ือหา และทากิจกรรมอีกครั้ง แล้วทาการประเมินผลใหม่ จนกว่าจะได้คะแนนผ่านเกณฑ์ เพ่ือให้มั่นใจว่านักเรียนมี ความรู้ความเข้าใจตามวัตถุประสงคก์ ารเรียนรู้และพร้อมท่จี ะเรียนรู้ในชุด ตอ่ ไป 2

ชุดที่ 3 ทฤษฎกี รด-เบส แผนผงั แสดงขนั้ ตอนกำรเรยี น โดยใช้ชุดกำรเรียนรู้ แ1. ทำแบบทดสอบกอ่ น เร่ือง ทฤษฎกี รด-เบส จำนวน 5 ข้อ แ2. อ่ำนคำชี้แจงชุดกำรเรียนรู้ แไม่ผ่ำนเกณฑ์ 3. ศกึ ษำชุดกำรเรียนรู้ โดยปฏบิ ัตดิ งั นี้ แกำรประเมินผล ทำแบบทดสอบกอ่ นเรียน แผ่ำนเกณฑ์ แศกึ ษำเนื้อหำ 3 ทำกจิ กรรมกำรเรียนรู้ ทำแบบทดสอบหลังเรียน แ4. ตรวจสอบแบบทดสอบก่อนเรียน - หลัง เรี ยน กิจก ร ร มก ำ ร เรี ย น รู้ ใ น แต่ ล ะ ขั้ น จ ำ ก เฉ ล ย แบบฝึกหดั แ5. ศกึ ษำชุดกำรเรียนรู้ ชุดที่ 4 ต่อไป

ชุดที่ 3 ทฤษฎกี รด-เบส ชุดกำรเรียนรู้ท่ี 3 เรอ่ื ง ทฤษฎกี รด - เบส ผลกำรเรยี นรู้ 1. ระบุ และอธิบำยวำ่ สำรเปน็ กรดหรอื เบสโดยใช้ทฤษฎกี รด-เบสของอำรเ์ รเนยี ส เบรนิ ส เตด-ลำวรี และลิวอิส แ 2. ระบุคู่กรด-เบสของสำรตำมทฤษฎกี รด-เบสของเบรนิ สเตด-ลำวรี จุดประสงคก์ ำรเรยี นรู้ 2.1 ดา้ นความรู้ (Knowledge : K) ระบุ และอธิบายว่าสารเป็นกรดหรือเบสโดยใช้ทฤษฎกี รด-เบส ของอารเ์ รเนียส เบรินสเตด-ลาวรี และลิวอิส (K) แ2.2 ดา้ นทกั ษะกระบวนการ (Process : P) จาแนกคกู่ รด-เบสของสารตามทฤษฎกี รด-เบสของเบรินสเตด- ลาวรี (P) 2.3 ดา้ นคุณลักษณะอันพงึ ประสงค์ (Affective/Attitude : A) มีความมุ่งมน่ั ในการทางาน (A) สำระกำรเรยี นรู้ 1. สำรในชีวิตประจำวนั หลำยชนดิ มีสมบตั ิเป็นกรดหรอื เบส ซ่ึงพจิ ำรณำได้โดยใช้ ทฤษฎกี รด-เบส ของอำรเ์ รเนียส เบรนิ สเตด-ลำวรี หรอื ลิวอิส แ2. ตำมทฤษฎกี รด-เบสของเบรนิ สเตด-ลำวรี เมอื่ กรดหรอื เบสละลำยน้ำหรอื ทำ ปฏกิ ริ ยิ ำกบั สำรอื่นจะมีกำรถำ่ ยโอนโปรตอนระหว่ำง สำรตงั้ ต้นทเี่ ปน็ กรดและเบส เกดิ เปน็ ผลิตภณั ฑซ์ ่งึ เป็นโมเลกลุ หรอื ไอออนทเี่ ป็นคกู่ รด-เบส ของสำรตง้ั ตน้ นั้น โดยสำรทเี่ ปน็ คู่ กรด-เบสกนั จะมโี ปรตอนตำ่ งกนั 1 โปรตอน 4

ชุดที่ 3 ทฤษฎกี รด-เบส ชุดกำรเรยี นรูท้ ี่ 3 เรือ่ ง ทฤษฎกี รด - เบส 4.สำระสำคญั /ควำมคดิ รวบยอด 4.1 ด้านความรู้ ทฤษฎีกรด-เบสของอารเ์ รเนยี ส กล่าววา่ กรด คอื สารทลี่ ะลายน้าแล้วแตกตวั ใหไ้ ฮโดรเจนไอออน ส่วนเบส คือ สารทลี่ ะลายน้าแล้วแตกตวั ให้ไฮดรอกไซด์ไอออน ทฤษฎกี รด-เบสของเบรนิ สเตด-ลาวรี กล่าวว่า กรด คือ สารที่ให้โปรตอนแก่ สารอื่น ส่วนเบส คือ สารทรี่ บั โปรตอนจากสารอ่ืน สารทเ่ี ป็นคูก่ รด-เบสกนั จะมีจานวน โปรตอนตา่ งกนั 1 โปรตอน สารบางชนิดสามารถทาหน้าทเ่ี ป็นได้ทั้งกรดและเบส เช่น นา้ เรยี กสารประเภทนี้วา่ แอมโฟเทอรกิ หรอื แอมฟิโพรตกิ ทฤษฎีกรด-เบสของลิวอิส กล่าววา่ กรด คอื สารทรี่ บั คู่อิเล็กตรอนจากสารอื่น ส่วนเบส คอื สารทใี่ หค้ ู่อิเล็กตรอนแกส่ ารอื่น 4.2 ด้านทกั ษะ/คณุ ลักษณะผูเ้ รยี นของกลุ่มสาระการเรยี นรู้ 1. การจัดกระทาและส่ือความหมายข้อมูล การลงความเห็นจากข้อมูล การ ต้ังสมมติฐาน การกาหนดและควบคุมตัวแปร การทดลอง และ การตีความหมาย ข้อมูลและลงข้อสรุป แ2. ความสนใจใฝร่ ู้ ความรอบคอบ การร่วมแสดงความคิดเห็นและยอมรบั ฟัง ความคิดเหน็ ของผอู้ ่ืน ความมีเหตผุ ล และ การทางานรว่ มกบั ผอู้ ่ืนอยา่ งสรา้ งสรรค์ 4.3 ดา้ นสมรรถนะสาคัญของผูเ้ รยี น ความสามารถในการแก้ปัญหา : คิดแก้ปัญหาโดยการใช้เหตุผลและองค์ ความรู้ เช่น ครูตงั้ คาถามแล้วใหน้ กั เรยี นแสดงความคิดเห็น การเขียนแผนผงั ความคดิ การคานวณ 4.4 ด้ำนคณุ ลักษณะอันพึงประสงค์ ข้อ 1 มีวนิ ยั การส่งงานตรงตามเวลาทก่ี าหนด ขอ้ 2 ใฝเ่ รยี นรู้ ตงั้ ใจและใส่ใจในการจดั กจิ กรรมการเรยี น การสืบค้นขอ้ มูล ข้อ 3 มุ่งม่ันในการทางาน ความมุ่งม่ันในการทางานท้ังงานส่วนตัวและงาน กลุ่ม 4.5 กำรบรู ณำกำร บูรณำกำรกบั กลุ่มสำระกำรเรยี นรูก้ ำรงำนอำชีพ เรอ่ื ง อุตสำหกรรม 5. รูปแบบ/กระบวนกำรเรยี นรู้ แเทคนิคกำรสอน แบบสืบเสำะหำควำมรู้ (5Es) รว่ มกบั Active Learning 5

ชุดที่ 3 ทฤษฎกี รด-เบส แบบทดสอบกอ่ นเรยี น คำช้ีแจง : ลงใน 1. แบบทดสอบฉบบั น้ีมีข้อสอบ 5 ข้อ ใช้เวลำ 10 นำที 2. จงเลือกคำตอบที่ถูกต้องท่ีสุด แล้วทำเครื่องหมำยกำกบำท กระดำษคำตอบ 1. ข้อใดคือนยิ ำมของกรดตำมทฤษฎกี รด-เบสเบรนิ สเตด-ลำวรี ก. กรด คอื สำรทล่ี ะลำยนำ้ แล้วแตกตวั ให้ไฮดรอกไซดไ์ อออน ข. กรด คอื สำรทล่ี ะลำยน้ำแล้วแตกตวั ให้ไฮโดรเนยี มไอออน ค. กรด คือ สำรทร่ี บั คอู่ ิเล็กตรอนจำกสำรอ่ืน ง. กรด คือ สำรทใี่ ห้โปรตอน 2. ข้อใดคือนยิ ำมของเบสตำมทฤษฎกี รด-เบสอำรเ์ รเนยี ส ก. กรด คอื สำรทล่ี ะลำยน้ำแล้วแตกตวั ให้ไฮดรอกไซดไ์ อออน แข. กรด คือ สำรทลี่ ะลำยนำ้ แล้วแตกตวั ให้ไฮโดรเนยี มไอออน ค. กรด คอื สำรทรี่ บั คอู่ ิเล็กตรอนจำกสำรอ่ืน ง. กรด คอื สำรทใี่ ห้โปรตอน 3. สำรในข้อใด ไม่ สำมำรถบอกควำมเปน็ กรด-เบส ตำมทฤษฎขี องอำรเ์ รเนยี สได้ ก. NH4OH ข. HCl ค. NH4Cl ง. NaOH 6

ชุดที่ 3 ทฤษฎกี รด-เบส แบบทดสอบกอ่ นเรยี น คำช้ีแจง : ลงใน 1. แบบทดสอบฉบับน้ีมีข้อสอบ 5 ข้อ ใช้เวลำ 10 นำที 2. จงเลือกคำตอบที่ถูกต้องท่ีสุด แล้วทำเครื่องหมำยกำกบำท กระดำษคำตอบ 4. ขอ้ ใด ไม่ สำมำรถอธิบำยไดต้ ำมทฤษฎขี องอำเรเนียส ก. HI ข. HF ค. HCl ง. BF3 5. อะไรคอื ขอ้ จำกดั ทส่ี ำคญั ของทฤษฎกี รด-เบสอำรเ์ รเนยี ส แก. สำรทเี่ ป็นกรดจะตอ้ งทำปฏกิ ริ ยิ ำกบั เบส ข. ในโมเลกลุ ของสำรทเี่ ป็นกรดตอ้ งมีโปรตอน ค. สำรทเ่ี ป็นกรดหรอื เบสจะตอ้ งละลำยในนำ้ เทำ่ นน้ั ง. สำรทเ่ี ป็นกรดหรอื เบสตอ้ งมีกำรให้หรอื รบั อิเล็ตรอนคโู่ ดดเดย่ี ว 7

ชุดที่ 3 ทฤษฎกี รด-เบส กระดำษคำตอบ คำชี้แจง : ลงใน 1. แบบทดสอบฉบบั นมี้ ีข้อสอบ 5 ข้อ ใช้เวลำ 10 นำที 2. จงเลือกคำตอบที่ถูกต้องท่ีสุด แล้วทำเครื่องหมำยกำกบำท กระดำษคำตอบ ช่ือ __________________________________ ช้ัน ______ เลขท่ี _____ ข้อ ก ข ค ง 1 2 3 4 5 สรุปผลกำรทดสอบ 1. ทำขอ้ สอบได้ .......... คะแนน 2. คดิ เปน็ ร้อยละ .................... 3. ประเมินอยใู่ นเกณฑ์ ............ 8

ชุดที่ 3 ทฤษฎกี รด-เบส ทฤษฎกี รด-เบสอาร์เรเนยี ส ทฤษฎกี รด-เบสอำร์เรเนียส กล่ำวว่ำ “กรด คอื แสำรละลำยนำ้ แล้วแตกตัวใหไ้ ฮโดรเจนไอออน ส่วนเบส คอื สำรที่ละลำยน้ำแล้วแตกตัวให้ไฮดรอกไซดไ์ อออน” สำมำรถเขียนสมกำรทวั่ ไปได้ ดงั น้ี กรด : HI (aq) H2O H+ (aq) + I- (aq) เบส : KOH (s) H2O K+ (aq) + OH- (aq) นยิ ำมของอำร์เรเนยี สมีขอ้ จำกดั ส ำ ร ที่ เ ป็ น ก ร ด ห รื อ เ บ ส จ ะ ต้ อ ง ละลำยในน้ำเท่ำนั้น ไม่สำมำรถใช้ อธิบำยควำมเแป็นกรดหรือเบสของ สำรท่ีในโมเลกุลไม่มี H+ หรือ OH- แตแ่ สดงสมบตั เิ ปน็ กรดหรอื เบสได้ 9

ชุดที่ 3 ทฤษฎกี รด-เบส ทฤษฎกี รด-เบสเบรินสเตด-ลาวรี ทฤษฎกี รด-เบสเบรนิ สเตด-ลำวรี กล่ำวว่ำ “กรด คอื สำรทใ่ี หโ้ ปรตอน แส่วนเบส คอื สำรทร่ี ับโปรตอน” ซ่ึงสำมำรถอธิบำยควำมเปน็ กรดหรอื เบสของสำรทใี่ นโมเลกลุ ไม่มี H+ หรอื OH- แต่แสดงควำมเป็นกรดเบส ได้ เช่น NH4CI (s) H2O NH4+ (aq) + CI- (aq) H+ NHก4ร+ด(aq) + H2O (l) ⇌ H3O+ (aq) + NH3 (aq) เบส NH4+ ให้ H+ กบั H2O ในขณะที่ H2O รับ H+ จำก แNH4+ ดังน้ัน NH4+ ทำหน้ำท่ีเป็นกรด ในขณะท่ี H2O ทำ ห น้ ำ ที่เ ป็ น เ บ ส แ ล ะ ใ น ส ำ ร ล ะ ล ำ ย มี H3O+ เ กิดข้ึ น สำรละลำย NH4CI จงึ มีสมบตั เิ ปน็ กรด 10

ชุดที่ 3 ทฤษฎกี รด-เบส ทฤษฎกี รด-เบสเบรินสเตด-ลาวรี CเมHื่อ3ลCOะลOำNยaน้ำแแตกตวั เปน็ ไอออน และ เกดิ กำรเปลี่ยนแปลง ดงั สมกำร CH3COHO+Na (s) H2O CH3COO- (aq) + Na+(aq) CH3COกรOด- (aq) + Hเบ2สO (l) ⇌ CH3COOH (aq) + OH- (aq) H2O ให้ H+ กบั CH3COO- ในขณะท่ี CH3COO- รบั H- จำก H2O ทำหนำ้ ทเ่ี ปน็ กรด ในขณะที่ CH3COO- ทำหนำ้ ทเ่ี ป็นเบส และใน สำรละลำยมี OH- เกดิ ขน้ึ สำรละลำย CH3COONa จึงมีสมบตั เิ ป็นเบส สำรทท่ี ำหน้ำทเ่ี ปน็ กรด เมื่อให้ H+ ออกไป อนภุ ำคทเี่ หลือจะ สำมำรถรับ H+ ได้ เรยี กเบสทเี่ กดิ ข้นึ ว่ำ “ คเู่ บสของกรดหรือคเู่ บส (conjugate base)” แสำรทที่ ำหนำ้ ทเี่ ป็นเบส เม่ือรบั H+ จำกสำรอื่นมำจะไดอ้ นุภำคท่ี มี H+ เพิ่มข้นึ 1 อนุภำค จงึ สำมำรถทำหนำ้ ทเี่ ป็นกรดซ่งึ ให้ H+ แกส่ ำร อ่ืนได้ เรยี กกรดทเี่ กดิ ข้นึ ว่ำ “คกู่ รดของเบสหรือคกู่ รด (conjugate acid)” HA (aq) + B (aq) ⇌ HB+ (aq) + A- (aq) คกู่ รด-เบส 11

ชุดที่ 3 ทฤษฎกี รด-เบส ทฤษฎกี รด-เบสลิวอิส ทฤษฎกี รด-เบสลิวอิส กล่ำววำ่ “กรด คือ สำรที่ แสำมำรถรบั อิเล็กตรอนคโู่ ดดเดยี่ วจำกสำรอื่น ส่วนเบส คือ สำรทสี่ ำมำรถให้อิเล็กตรอนคโู่ ดดเดยี่ วกบั สำรอื่น” เช่น โบรอนไตรฟลูออไรด์ (BF3) กบั แอมโมเนยี (NH3) H F H F H H: + BF HN F BF H H F NH3 มีอิเล็กตรอนคโู่ ดดเดยี่ ว 1 คู่ จึงเปน็ สำร ทใ่ี หอ้ ิเล็กตรอนคโู่ ดดเดยี่ แว ส่วน BF3 เปน็ สำรทร่ี บั อิเล็กตรอนคโู่ ดดเดย่ี ว ดงั นนั้ NH3 จงึ เปน็ เบส ส่วน BF3 จงึ เป็นกรด 12

ชุดที่ 3 ทฤษฎกี รด-เบส แบบฝึกหัดที่ 3.1 ชื่อ .................................................................... ชั้น ............ เลขท่ี ............. คำชี้แจง : ตอบคำถำมเกย่ี วกบั ทฤษฎกี รด-เบส 1. พิจำรณำสมกำรทกี่ ำหนดให้ และระบวุ ่ำสำรตงั้ ตน้ เป็นกรด-เบสตำม ทฤษฎกี รด-เบสของเบรินสเตด-ลำวรี พรอ้ มให้เหตผุ ลประกอบ 1) CH3COOH (aq) + OH- (aq) CH3COO- (aq) + H2O (l) ___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ 2) H2PO4- (aq) + OH- (aq) H2O (l) + HPO42- (aq) __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ 3) H2PO4- (aq) + H3O+ (aq) H3PO4 (aq) + H2O (l) __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ 13

ชุดที่ 3 ทฤษฎกี รด-เบส แบบฝึกหดั ท่ี 3.1 ชื่อ .................................................................... ชั้น ............ เลขท่ี ............. คำชี้แจง : ตอบคำถำมคเำกชย่ี ้ีแวจกงบั :ทตฤอษบฎคกี ำรถดำ-มเบเกสยี่ วกบั ทฤษฎกี รด-เบส 2. จำกปฏกิ ริ ิยำทกี่ ำหนดให้ จงระบวุ ำ่ สำรทตี่ ง้ั ตน้ ชนิดใดเปน็ กรดและเบส ตำมทฤษฎกี รด-เบสลิวอสิ พร้อมใหเ้ หตผุ ลประกอบ 1) O2- (aq) + CO2 (g) CO32- (aq) ___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ 2) Fe3+ (aq) + 6H2O (l) [Fe(H2O)6]3+ (aq) __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ 3) Ag+ (aq) + 2NH3 (aq) [Ag(NH3)2]2+ (aq) __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ 14

ชุดที่ 3 ทฤษฎกี รด-เบส แบบฝึกหัดท่ี 3.1 ช่ือ .................................................................... ช้ัน ............ เลขที่ ............. คำชี้แจง : ตอบคำถำมเกยี่ วกบั ทฤษฎกี รด-เบส 3. สำรละลำยไฮโดรไอโอดกิ (HI) เป็นกรด ส่วนสำรละลำยแอมโมเนีย (NH3) และโซเดยี มแอซีเตต (CH3COONa) เป็นเบส จงเขยี นสมกำรแสดง ปฏกิ ริ ิยำระหวำ่ งสำรทกี่ ำหนดใหก้ บั นำ้ 1) HI ___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ 2) NH3 __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ 3) CH3COONa __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ 15

ชุดที่ 3 ทฤษฎกี รด-เบส แบบฝึกหัดท่ี 3.1 ชื่อ .................................................................... ช้ัน ............ เลขท่ี ............. คำช้ีแจง : ตอบคำถำมเกยี่ วกบั ทฤษฎกี รด-เบส 4. ตอบคาถามตอ่ ไปนี้ 1) จากสมการทก่ี าหนดให้ตอ่ ไปน้ี H2PO- + OH- H2O + HPO42- ………………………(1) H2SO4 + H2PO- H3PO4 + HSO4- ………………………(2) H2PO4- จัดเป็นสำรแอมฟิโปรตกิ หรอื ไม่ เพรำะเหตใุ ด __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ 2) เขียนสมกำรทแ่ี สดงว่ำ H2PO4- เป็นไดท้ ง้ั กรดและเบสตำมทฤษฎี กรด-เบส เบรินสเตด-ลำวรี _______________________________________________ _______________________________________________ _______________________________________________ _______________________________________________ _______________________________________________ _______________________________________________ _______________________________________________ _______________________________________________ _______________________________________________ _______________________________________________ 16

ชุดที่ 3 ทฤษฎกี รด-เบส แบบฝึกหัดท่ี 3.1 ช่ือ .................................................................... ชั้น ............ เลขท่ี ............. คำช้ีแจง : ตอบคำถำมเกย่ี วกบั ทฤษฎกี รด-เบส 5. กำหนดให้ สำร A เป็นสำรประกอบของธำตุโบรอนและฟลูออรนี ส่วนสำร B เป็นสำรประกอบของธำตไุ นโตรเจนและไฮโดรเจน สำรใดเป็นกรดและสำรใด เป็นเบสตำมทฤษฎกี รด-เบสลิวอิส พรอ้ มแสดงโครงสรำ้ งโมเลกลุ และให้ เหตผุ ลประกอบ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ 17

ชุดที่ 3 ทฤษฎกี รด-เบส แบบฝึกหัดท่ี 3.2 ช่ือ .................................................................... ชั้น ............ เลขท่ี ............. คำชี้แจง : ตอบคำถำมเกยี่ วกบั คกู่ รด-เบส กรด คเู่ บส เบส คกู่ รด _________ _________ OH- _________ Br- _________ HS- _________ HS- _________ _________ CN- _________ H2O _________ OH- _________ NH4+ _________ H2O _________ H3O+ _________ NH3 _________ HCI _________ CIO4- _________ _________ HCO3- _________ H3PO4 _________ HSO4- _________ HCO3- _________ C2H3O2- _________ HIO4 _________ H2PO4- _________ HSO3- _________ HCO3- _________ H2SO4 _________ O2- _________ HNO2 _________ CH3COO- _________ H2S CH3O- HCIO4 HI 18

ชุดที่ 3 ทฤษฎกี รด-เบส แบบฝึกหดั ที่ 3.2 ชื่อ .................................................................... ชั้น ............ เลขที่ ............. คำชี้แจง : ตอบคำถำมเกย่ี วกบั คกู่ รด-เบส 2. เขยี นสมกำรและแผนภำพอธิบำยถงึ คกู่ รด-เบส เม่ือสำรทก่ี ำหนดให้ ตอ่ ไปน้ลี ะลำยในนำ้ 1) HNO2 _______________________________ _______________________________ _______________________________ _______________________________ 2) HS- _______________________________ _______________________________ _______________________________ _______________________________ 3) HCO3- _______________________________ _______________________________ _______________________________ _______________________________ 19

ชุดที่ 3 ทฤษฎกี รด-เบส แบบฝึกหัดท่ี 3.2 ชื่อ .................................................................... ช้ัน ............ เลขท่ี ............. คำชี้แจง : ตอบคำถำมเกย่ี วกบั คกู่ รด-เบส 3. เตมิ คำตอบลงในตำรำงให้สมบรู ณ์ คกู่ รด สูตรของคกู่ รด คเู่ บส สูตรของคเู่ บส ไฮโดรเจนซัลเฟตไอออน ................... ....................................... ............................... ....................................... ............................... …………………………… CH3COOH ....................................... …………………………… ................... HPO42- …………………………… ................... ไซยำไนดไ์ อออน ............................... ไฮโดรเจนซัลไฟดไ์ อออน ................... ....................................... ............................... 4. ถำ้ เรยี งลำดบั ควำมแรงของคกู่ รดตำมข้อ 3. ได้ ดงั นี้ HS- < HCN < H2PO4- < CH3COOH < HSO4- คเู่ บสของคกู่ รดทกี่ ำหนดให้จะเรยี งลำดบั ควำมแรงของคเู่ บสจำกน้อยไปมำกไดอ้ ยำ่ งไร ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________ 5. เพรำะเหตใุ ดควำมแรงขแงคเู่ บสในข้อ 4. จงึ เรยี งลำดบั ไดเ้ ช่นนนั้ ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________ 20

ชุดที่ 3 ทฤษฎกี รด-เบส Map Mapping คาชี้แจง : ให้นักเรียนสรุปเนอ้ื เร่ือง ทฤษฎีกรด-เบส โดยใช้แผนผงั ความคิด : โดยเลือกใช้ผังกราฟฟิก แบบ 1) ไดอะแกรมวงกลม (Circle Diagrams) 2) ตารางสัมพันธ์ (Matrix) ของ Clarke (1990: 64) 21

ชุดที่ 3 ทฤษฎกี รด-เบส แบบทดสอบหลังเรยี น คำช้ีแจง : ลงใน 1. แบบทดสอบฉบบั น้ีมีข้อสอบ 5 ข้อ ใช้เวลำ 10 นำที 2. จงเลือกคำตอบที่ถูกต้องท่ีสุด แล้วทำเครื่องหมำยกำกบำท กระดำษคำตอบ 1. ข้อใดคือนยิ ำมของกรดตำมทฤษฎกี รด-เบสเบรนิ สเตด-ลำวรี ก. กรด คอื สำรทล่ี ะลำยนำ้ แล้วแตกตวั ให้ไฮดรอกไซดไ์ อออน ข. กรด คอื สำรทล่ี ะลำยน้ำแล้วแตกตวั ให้ไฮโดรเนยี มไอออน ค. กรด คือ สำรทร่ี บั คอู่ ิเล็กตรอนจำกสำรอ่ืน ง. กรด คือ สำรทใี่ ห้โปรตอน 2. ข้อใดคือนยิ ำมของเบสตำมทฤษฎกี รด-เบสอำรเ์ รเนยี ส ก. กรด คอื สำรทล่ี ะลำยน้ำแล้วแตกตวั ให้ไฮดรอกไซดไ์ อออน แข. กรด คือ สำรทลี่ ะลำยนำ้ แล้วแตกตวั ให้ไฮโดรเนยี มไอออน ค. กรด คอื สำรทรี่ บั คอู่ ิเล็กตรอนจำกสำรอื่น ง. กรด คอื สำรทใี่ ห้โปรตอน 3. สำรในข้อใด ไม่ สำมำรถบอกควำมเปน็ กรด-เบส ตำมทฤษฎีของอำรเ์ รเนยี สได้ ก. NH4OH ข. HCl ค. NH4Cl ง. NaOH 22

ชุดที่ 3 ทฤษฎกี รด-เบส แบบทดสอบหลังเรยี น คำช้ีแจง : ลงใน 1. แบบทดสอบฉบับน้ีมีข้อสอบ 5 ข้อ ใช้เวลำ 10 นำที 2. จงเลือกคำตอบที่ถูกต้องท่ีสุด แล้วทำเครื่องหมำยกำกบำท กระดำษคำตอบ 4. ขอ้ ใด ไม่ สำมำรถอธิบำยไดต้ ำมทฤษฎขี องอำเรเนยี ส ก. HI ข. HF ค. HCl ง. BF3 5. อะไรคอื ขอ้ จำกดั ทส่ี ำคญั ของทฤษฎกี รด-เบสอำรเ์ รเนียส แก. สำรทเี่ ป็นกรดจะตอ้ งทำปฏกิ ริ ยิ ำกบั เบส ข. ในโมเลกลุ ของสำรทเี่ ป็นกรดตอ้ งมีโปรตอน ค. สำรทเ่ี ป็นกรดหรอื เบสจะตอ้ งละลำยในนำ้ เทำ่ นน้ั ง. สำรทเ่ี ป็นกรดหรอื เบสตอ้ งมีกำรให้หรอื รบั อิเล็ตรอนคโู่ ดดเดยี่ ว 23

ชุดที่ 3 ทฤษฎกี รด-เบส กระดำษคำตอบ คำชี้แจง : ลงใน 1. แบบทดสอบฉบบั นมี้ ีข้อสอบ 5 ข้อ ใช้เวลำ 10 นำที 2. จงเลือกคำตอบที่ถูกต้องท่ีสุด แล้วทำเครื่องหมำยกำกบำท กระดำษคำตอบ ช่ือ __________________________________ ชั้น ______ เลขที่ _____ ข้อ ก ข ค ง 1 2 3 4 5 สรุปผลกำรทดสอบ 1. ทำขอ้ สอบได้ .......... คะแนน 2. คดิ เปน็ ร้อยละ .................... 3. ประเมินอยใู่ นเกณฑ์ ............ 24

ชุดที่ 3 ทฤษฎกี รด-เบส บรรณำนุกรม กระทรวงศกึ ษาธิการ. (2551).หลักสูตรแกนกลางการศกึ ษาขน้ั พนื้ ฐานพทุ ธศกั ราช 2551. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์ชุมนุมสหกรณก์ ารเกษตรแห่งประเทศไทย. จรรยา ดาสา. (2552). 15 เทคนิคในการจัดการเรียนรู้ทเี่ นน้ การเรียนเชิงรุก. นิตยสาร สสวท. ชาตรี ฝ่ายคาตา.(2551).การจัดการเรียนรู้ทีเ่ น้นกระบวนการสืบเสาะหาความรู้.วารสาร ศกึ ษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร,11(1),31-45 โชคชัย ยนื ยง (2561) ยุทธวิธีการจดั การเรียนรู้มโนมตฟิ สิ ิกส์. ขอนแก่น: โรงพิมพ์ขอนแก่นการ พิมพ์ นิพนธ์ ตงั คณานุรักษ์และคณิตา ตงั คณานุรักษ์. (2554). Compact เคมี ม.5 เล่ม 3. กรุงเทพฯ : แม็ค สถาบันส่งเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี. (2560). คมู่ ือการใช้หลักสตู รรายวิชา เพ่ิมเติม วิทยาศาสตร์ กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์(ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2560) ตามหลักสูตรแกนกลางการศกึ ษาขั้นพื้นฐาน พุทธศกั ราช 2551 วิชาเคมี ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย. สถาบนั ส่งเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี (สสวท.). (2561) BSCS. http://biology.ipst.ac.th/?p=688 แวรากร หิรัญญาภินันท์. (2556). หนงั สือชดุ เทคนคิ การเรยี นเคมี กรด-เบส. กรุงเทพฯ : สานักพิมพ์ฟสิ กิ สเ์ ซนเตอร์. วิจารณ์ พานิช. (2555). วิถีสร้างการเรียนรู้เพื่อศษิ ย์ ในศตวรรษที่ 21. กรุงเทพฯ : มูลนิธิสดศรี- สฤษดวิ์ งศ,์ 2555. 416 หน้า. วีระชาติ สวนไพรินทร์. (2537). คมู่ ือเตรยี มสอบเคมมี .5 เล่ม 3. กรุงเทพฯ : สานักพิมพ์ ภมู ิบณั ฑติ . พงศธร นันทรเนศ และคณะ. (2560). หนงั สือเรยี น รายวชิ าเพม่ิ เตมิ เคมี. พิมพ์คร้ังที่ 4. กรุงเทพฯ : บริษัท ไทยร่มเกล้า จากัด. ศริ ิลักษณ์ ผลวัฒนะ และประดบั นาคแก้ว. (2546). หนงั สือเรยี นเคมีช้ันมธั ยมศกึ ษาปีที่ 5 ภาคเรยี นที่ 2. กรุงเทพฯ : แม็ค. ศริ ิศกั ด์ิ โลลุพิมาน และคณะ. (2560). แบบฝกึ หัดเพ่ิมเติม รายวชิ าเพมิ่ เตมิ วทิ ยาศาสตร์ และเทคโนโลยี เคมี ช้ันมธั ยมศกึ ษาปที ี่ 5 เล่ม 2. พิมพ์ครั้งท่ี 4. กรุงเทพฯ : บริษทั ไทยร่มเกล้า จากัด. สมพงศ์ จันทร์โพธิ์ศรี. (2555). เคมี ม. 5 เล่ม 3. กรุงเทพฯ : ไฮเอ็ดพลับลิชช่ิง. สาราญ พฤษ์สุนทร. (2553). อุดม คชินทร. (2561). “การเปลี่ยนแปลงของวงการศกึ ษาในยุคของคนรุ่น Z”. เอกสาร ประกอบการบรรยายท่ปี ระชุมอธิการบดีแห่งประเทศไทย (ทปอ.) งานมหกรรม อุดมศกึ ษา University Xpo:อุดมศกึ ษา-พลังขบั เคลื่อนประเทศไทย 4.0 (Universities, the driver of Thailand 4.0). 25

ชุดที่ 3 ทฤษฎกี รด-เบส ภำคผแ นวก 26

ชุดที่ 3 ทฤษฎกี รด-เบส เฉลยแบบทดสอบ คำช้ีแจง : ลงใน 1. แบบทดสอบฉบบั นม้ี ีข้อสอบ 5 ข้อ ใช้เวลำ 10 นำที 2. จงเลือกคำตอบที่ถูกต้องที่สุด แล้วทำเครื่องหมำยกำกบำท กระดำษคำตอบ ช่ือ __________________________________ ช้ัน ______ เลขที่ _____ ขอ้ ก ข ค ง 1 2 3 4 5 สรุปผลกำรทดสอบ 1. ทำขอ้ สอบได้ .......... คะแนน 2. คดิ เป็นร้อยละ .................... 3. ประเมินอยใู่ นเกณฑ์ ............ 27

ชุดที่ 3 ทฤษฎกี รด-เบส เฉลยแบบฝึกหดั ท่ี 3.1 ช่ือ .................................................................... ชั้น ............ เลขที่ ............. คำชี้แจง : ตอบคำถำมเกย่ี วกบั ทฤษฎกี รด-เบส 1. พจิ ำรณำสมกำรทก่ี ำหนดให้ และระบวุ ่ำสำรตง้ั ตน้ เปน็ กรด-เบสตำม ทฤษฎกี รด-เบสของเบรนิ สเตด-ลำวรี พร้อมให้เหตผุ ลประกอบ 1) CH3COOH (aq) + OH- (aq) CH3COO- (aq) + H2O (l) _C_H_3C_O_O_H_เ_ป_น็ _ก_รด_ต_า_ม_ท_ฤ_ษ_ฎกี_ร_ด_-_เบ_ร_นิ _สเ_ต_ด_-ล_า_ว_รี_เพ_ร_า_ะใ_ห_้ H_+_แ_ก_่ O_H_-_ส_ว่ น__O_H_- __ _เป_น็_เ_บ_ส_ตา_ม_ท_ฤ_ษ_ฎ_กี _รด__–_เบ_ส_เ_บ_รนิ _ส_เ_ตด_-_ล_า_วร_ี เ_พ_ร_าะ_ร_บั _H_+_จ_าก__CH_3_C_O_O_H_______ ___________________________________________________ 2) H2PO4- (aq) + OH- (aq) H2O (l) + HPO42- (aq) _H_2_P_O4_-_เป_น็ _ก_ร_ด_ต_าม_ท_ฤ_ษ_ฎ_กี _รด_-_เบ_ร_นิ _ส_เต_ด_-_ล_าว_ร_ี เ_พ_รา_ะ_ให_้ _H_+ แ_ก_่ _OH_-_ส_ว่ _น_O_H_-___ _เ_ป_น็ เ_บ_ส_ต_าม_ท_ฤ_ษ_ฎ_ตี _าม_ท_ฤ_ษ_ฎ_กี _ร_ด_–_เ_บ_ส_เบ_ร_นิ _สเ_ต_ด_-ล_า_ว_รี_เพ_ร_า_ะร_บั _H_+_จ_า_ก_H_2P_O_4_- _ __________________________________________________ 3) H2PO4- (aq) + H3O+ (aq) H3PO4 (aq) + H2O (l) _H_3_O_+ _เป_็น_ก_รด_ต_า_ม_ท_ฤ_ษ_ฎ_กี ร_ด_-_เบ_ร_นิ _ส_เต_ด_-_ลา_ว_ร_ี เพ_ร_า_ะใ_ห_้ H_+_แ_ก_่ H_2_P_O_4-_ส_ว่ _น_H_2_PO_4_- _เ_ป_็นเ_บ_ส_ต_าม_ท_ฤ_ษ_ฎ_ตี _า_มท_ฤ_ษ_ฎ_กี _ร_ด_–_เ_บ_ส_เบ_ร_นิ _สเ_ต_ด_-ล_า_ว_รี_เพ_ร_า_ะร_บั _H_+_จ_า_ก_H_3O_+___ __________________________________________________ 28

ชุดที่ 3 ทฤษฎกี รด-เบส เฉลยแบบฝึกหัดที่ 3.1 ช่ือ .................................................................... ช้ัน ............ เลขท่ี ............. คำชี้แจง : ตอบคำถำมคเำกชยี่ ี้แวจกงบั :ทตฤอษบฎคกี ำรถดำ-มเบเกสยี่ วกบั ทฤษฎกี รด-เบส 2. จำกปฏกิ ริ ิยำทกี่ ำหนดให้ จงระบวุ ่ำสำรทต่ี ง้ั ตน้ ชนดิ ใดเป็นกรดและเบส ตำมทฤษฎกี รด-เบสลิวอสิ พรอ้ มให้เหตผุ ลประกอบ 1) O2- (aq) + CO2 (g) CO32- (aq) _C_O_2 _เป_น็ _ก_ร_ด_เพ_ร_า_ะร_บั _อ_เิ ล_ก็ _ต_ร_อ_นค_่โู_ด_ด_เด_ี่ย_ว_จา_ก_O_2_-_ส_ว่ น__O_2-_เป_็น_เ_บ_ส_เพ_ร_า_ะใ_ห_้ ____ _อ_เิ ล_็ก_ต_ร_อ_นค_่โู_ด_ด_เด_่ีย_ว_แก_่_C_O2__________________________________ ___________________________________________________ 2) Fe3+ (aq) + 6H2O (l) [Fe(H2O)6]3+ (aq) _F_e_3+_เ_ป_น็ _กร_ด_เ_พ_ร_าะ_ร_บั _อ_เิ ล_ก็ _ต_รอ_น_ค_่โู ด_ด_เ_ด_่ยี ว_จ_า_ก_H_2_O_ส_่วน__H_2O__เป_น็ _เบ_ส__เพ_ร_าะ_ใ_ห้__ _อ_เิ _ลก็_ต_ร_อ_น_ค_ู่โด_ด_เด_ี่ย_ว_แ_ก_่ F_e_3+________________________________ __________________________________________________ 3) Ag+ (aq) + 2NH3 (aq) [Ag(NH3)2]2+ (aq) _A_g_+_เป_็น_ก_ร_ด_เ_พ_รา_ะ_รบั_อ_ิเ_ล_็กต_ร_อ_น_ค_ูโ่ ด_ด_เด_ยี่ _ว_จ_าก__N_H_3 _สว่_น_N_H_3_เ_ป_น็ _เบ_ส_เ_พ_รา_ะ_ให_้ __ _อ_เิ _ล็ก_ต_ร_อ_น_ค_โู่ ด_ด_เด_่ยี _ว_แ_ก_่ A_g_+ ________________________________ __________________________________________________ 29

ชุดที่ 3 ทฤษฎกี รด-เบส เฉลยแบบฝึกหัดที่ 3.1 ช่ือ .................................................................... ช้ัน ............ เลขท่ี ............. คำช้ีแจง : ตอบคำถำมเกย่ี วกบั ทฤษฎกี รด-เบส 3. สำรละลำยไฮโดรไอโอดกิ (HI) เปน็ กรด ส่วนสำรละลำยแอมโมเนีย (NH3) และโซเดยี มแอซีเตต (CH3COONa) เปน็ เบส จงเขยี นสมกำรแสดง ปฏกิ ริ ยิ ำระหวำ่ งสำรทกี่ ำหนดใหก้ บั น้ำ 1) HI _H_I_(_a_q)_+__H_2O__(I_) _--_-_--_>_H_3_O_+ _(a_q_) _+_I-_(_a_q)_______________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ 2) NH3 __N_H3_(_a_q_) _+_H_2O__(I_) ___N_H_4_+ _(a_q_)_+_O_H_-_(a_q_)_____________________ __________________________________________________ __________________________________________________ 3) CH3COONa __CH_3_C_O_O_N_a_(s_)__-_--_-_->__C_H_3C_O_O_-_(a_q_)_+_N_a_+_(_aq_)__________________ __CH_3_C_O_O_- _(a_q_)_+_H_2_O_(I_)_____CH_3_C_O_O_H_(_aq_)_+_O_H_-_(_a_q)______________ __________________________________________________ 30

ชุดที่ 3 ทฤษฎกี รด-เบส เฉลยแบบฝึกหดั ท่ี 3.1 ช่ือ .................................................................... ชั้น ............ เลขที่ ............. คำชี้แจง : ตอบคำถำมเกย่ี วกบั ทฤษฎกี รด-เบส 4. ตอบคาถามต่อไปนี้ 1) จากสมการทก่ี าหนดให้ตอ่ ไปน้ี H2PO- + OH- H2O + HPO42- ………………………(1) H2SO4 + H2PO- H3PO4 + HSO4- ………………………(2) H2PO4- จดั เปน็ สำรแอมฟิโปรตกิ หรอื ไม่ เพรำะเหตใุ ด _จ_า_กส_ม_ก_า_ร _แ_สด_ง_ว_่า_H_2P_O_4-_ส_า_ม_าร_ถ_ท_ง้ั _ให_แ้ _ล_ะร_บั _โป_ร_ต_อ_น_ได_้ _กล_่า_ว_คือ__H_2P_O_4-_ท_า_ห_น_้าท_ี่ _เ_ป็น_ท_ง้ั _ก_รด_แ_ล_ะ_เบ_ส_ด_ัง_น_น้ั _จ_งึ _จดั_เ_ป_็น_สา_ร_แ_อม_ฟ_ิโ_ป_ร_ตกิ____________________ __________________________________________________ __________________________________________________ 2) เขียนสมกำรทแี่ สดงว่ำ H2PO4- เป็นไดท้ ง้ั กรดและเบสตำมทฤษฎี กรด-เบส เบรนิ สเตด-ลำวรี _____H_2P_O_4_- (_a_q_) _+_H_2)_(_I)___H_P_O_4_2-_(a_q_) _+_H_3O_+_(_aq_)_____________ _____H_2P_O_4_- เ_ป_็น_กร_ด_เบ_ร_นิ _ส_เต_ด_-_ล_าว_ร_ี เ_พ_รา_ะใ_ห_้ H_+_ก_บั _H_2O_____________ _____H_2P_O_4_- (_a_q_) +__H2_O_(_I)___H_3_P_O_4 (_a_q)_+__OH_-_(_aq_)______________ _____H_2P_O_4_- เ_ป_็น_เบ_ส_เบ_ร_นิ _สเ_ต_ด_-_ล_าว_ร_ี เพ_ร_า_ะใ_ห_้ H_+ _กบ_ั _H_2O_____________ _______________________________________________ _______________________________________________ _______________________________________________ _______________________________________________ 31

ชุดที่ 3 ทฤษฎกี รด-เบส เฉลยแบบฝึกหัดที่ 3.1 ชื่อ .................................................................... ช้ัน ............ เลขที่ ............. คำชี้แจง : ตอบคำถำมเกย่ี วกบั ทฤษฎกี รด-เบส 5. กำหนดให้ สำร A เป็นสำรประกอบของธำตุโบรอนและฟลูออรนี ส่วนสำร B เป็นสำรประกอบของธำตไุ นโตรเจนและไฮโดรเจน สำรใดเป็นกรดและสำรใด เป็นเบสตำมทฤษฎกี รด-เบสลิวอิส พร้อมแสดงโครงสรำ้ งโมเลกลุ และให้ เหตผุ ลประกอบ __________________________________________________ ______ต_าม_น_ยิ _า_ม_ทฤ_ษ_ฎ_กี _ร_ด_-เ_บ_สล_วิ _อ_สิ _ก_ร_ด_ค_ือ_ส_า_รท_รี่ _บั _อ_ิเล_ก็ _ต_รอ_น_ค_โู่ _ดด_เ_ด_่ียว_ไ_ด้___ _ใน_ก_า_รเ_ก_ดิ พ_ัน_ธ_ะ_ส_่ว_น_เบ_ส_ค_อื _ส_า_รท_ใี่_ห_้อ_ิเล_ก็ _ต_รอ_น_ค_ูโ่ _ดด_เ_ด_ย่ี ว_ไ_ด_้ใน_ก_าร_เ_กดิ_พ_ัน_ธ_ะ______ ______ด_ังน_้นั __สา_ร_A_(_N_H_3)_ท_า_ห_น_้าท_เ่ี _ป_็นเ_บ_ส_เ_น่ือ_ง_จ_าก_ใ_ห_อ้ _ิเล_ก็ _ต_รอ_น_ค_ู่ไม_่ร_ว่ _ม_พ_ัน_ธะ_1__ _ค_่แู ก_ส่ _า_ร_B_ส_ว่ _น_สา_ร_B_(_B_F3_)_ท_าห_น_้า_ท_เี่ ป_น็ _ก_ร_ด_เน_อ่ื _ง_จ_าก_ส_า_ม_าร_ถ_ร_บั _อิเ_ล_ก็ _ตร_อ_น_ค_ู่ ____ _ไม_่ร_ว่ _มพ_นั_ธ_ะ_จ_าก_ส_า_ร _A_ได_้เ_ก_ดิ พ_นั_ธ_ะ_โค_อ_อ_ร_ด์ ิเ_น_ต_โค_เว_เ_ลน_ต_์ _ด_ังโ_ค_รง_ส_ร_า้ ง__________ __________________________________________________ H.. .F. N.. .F. H → F : B : F ---→ H : ---→ | | H: N.. :+ .. N.. : B.. : F H – N B - F F H| | HF N F 32

ชุดที่ 3 ทฤษฎกี รด-เบส เฉลยแบบฝึกหดั ท่ี 3.2 ชื่อ .................................................................... ชั้น ............ เลขที่ ............. คำช้ีแจง : ตอบคำถำมเกยี่ วกบั คกู่ รด-เบส กรด คเู่ บส เบส คกู่ รด OH- ____O_2_- ___ Br- ____HB_r____ HS- HS- ____H2_S____ _____S2_- ___ CN- ____HC_N____ H2O OH- ____H2_O____ NH4+ ____O_H_-- ___ H2O ___H_3_O+____ H3O+ NH3 HCI ____N_H_3 ___ CIO4- ___N_H_4_+ ___ ____H_2O____ HCO3- H3PO4 ____C_I-____ HSO4- ___H_C_I_O4___ HCO3- ____H_2P_O_4-__ C2H3O2- ___H_2_C_O3___ HIO4 ____C_O_32___ H2PO4- ___H_2_SO_4___ HSO3- HCO3- ___H_C_2H_3_O_2 _ H2SO4 ____I_O4_- ___ O2- ___H_3_PO_4___ HNO2 ____S_O3_2 ___ CH3COO- ___H_2_C_O3___ H2S ___H_S_O_4-___ CH3O- ___O_H_-____ HCIO4 ____N_O_2- ___ __C_H_3C_O_O_H__ HI ____H_S-____ ___C_I_O_4- ___ __CH_3_O_H____ ____I-_____ 33

ชุดที่ 3 ทฤษฎกี รด-เบส เฉลยแบบฝึกหัดที่ 3.2 ช่ือ .................................................................... ช้ัน ............ เลขท่ี ............. คำช้ีแจง : ตอบคำถำมเกย่ี วกบั คกู่ รด-เบส 2. เขยี นสมกำรและแผนภำพอธิบำยถงึ คกู่ รด-เบส เมื่อสำรทกี่ ำหนดให้ ตอ่ ไปน้ลี ะลำยในนำ้ 1) HNO2 คู่กรด - เบส H3O+ (aq) + NO2 (aq) HNO2 (aq) + H2O (I) คู่กรด - เบส 2) HS- คู่กรด - เบส HS (aq) + H2O (I) H2S (aq) + OH (aq) คู่กรด - เบส 3) HCO3- คู่กรด - เบส HCO3 (aq) + H2O (I) CO32 (aq) + H3O+ (aq) คู่กรด - เบส 34

ชุดที่ 3 ทฤษฎกี รด-เบส เฉลยแบบฝึกหัดท่ี 3.2 ชื่อ .................................................................... ชั้น ............ เลขที่ ............. คำช้ีแจง : ตอบคำถำมเกยี่ วกบั คกู่ รด-เบส 3. เตมิ คำตอบลงในตำรำงให้สมบรู ณ์ คกู่ รด สูตรของคกู่ รด คเู่ บส สูตรของคเู่ บส ไฮโดรเจนซัลเฟตไอออน HSO4- ซัลเฟตไอออน SO42- กรดแอซีตกิ แอซีเตตไอออน CH3COO- ไดโฮโดรเจนฟอสเฟตไอออน CH3COOH ไฮโดเจนฟอสเฟตไอออน HPO42- กรดไฮโดรไซยานิก H2PO4- ไซยำไนดไ์ อออน HCN CN- ไฮโดรเจนซัลไฟดไ์ อออน HS- ซัลไฟดไ์ อออน S2- 4. ถ้ำเรยี งลำดบั ควำมแรงของคกู่ รดตำมขอ้ 3. ได้ ดงั นี้ HS- < HCN < H2PO4- < CH3COOH < HSO4- คเู่ บสของคกู่ รดทกี่ ำหนดให้จะเรยี งลำดบั ควำมแรงของคเู่ บสจำกน้อยไปมำกไดอ้ ยำ่ งไร _______S__O_4_2_- _<__C_H__3C__O_O__-_<__H_P__O_4_2_-_<__C_N__-_<__S_2_-_________________________________________ ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________ 5. เพรำะเหตใุ ดควำมแรงขแงคเู่ บสในขอ้ 4. จงึ เรยี งลำดบั ไดเ้ ช่นนน้ั _______เ_น_่อื __ง_จ_า_ก_ถ__า้ _ค_กู่ __ร_ด_ม_ี_ค_ว_า_ม__แ_ร_ง_ม__า_ก_ค__ู่เบ__ส_จ__ะ_ม_ีค_ว__า_ม_แ_ร__ง_น_้อ_ย___________________________ ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________ 35

ชุดการเรียนรู้ รายวิชาเคมี เรอ่ื ง กรด- เบส โดยใช้รูปแบบการจดั การเรยี นรูว้ ฏั จกั รการเรยี นรู้ 5Es ร่วมกบั การเรียนรูเ้ ชิงรุก (Active Learning) เพื่อพัฒนาทกั ษะการแกป้ ัญหา ของนักเรียนชั้นมัธยมศกึ ษาปที ี่ 5 สิรลิ ักษณ์ วงษช์ ารี