Pdf_สร้างเสริมอีคิวเด็กปฐมวัย

ชอื่ หนังสอื คู่มอื การเสริมสร้าง ความฉลาดทางอารมณเ์ ด็กปฐมวยั ส�ำ หรบั อาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจ�ำ หมบู่ า้ น (อสม.) พมิ พ์ครง้ั ที่ 1 กรกฎาคม 2561 พิมพ์คร้ังที่ 2 เมษายน 2562 จำ�นวนพมิ พ ์ 1,800 เลม่ จดั ทำ�โดย กองส่งเสรมิ และพัฒนาสขุ ภาพจิต กรมสุขภาพจิต กระทรวงสาธารณสขุ พิมพท์ ่ ี บรษิ ทั บยี อนด์ พบั ลสิ ช่งิ จ�ำ กดั สงวนลขิ สิทธ์ติ ามพระราชบัญญัติ ห้ามลอกเลียนแบบสว่ นหน่ึงสว่ นใด ของหนังสือเล่มน้ี โดยไม่ได้รับอนุญาต จากเจ้าของลิขสทิ ธ์ิ

คำ�นำ� ชว่ งแรกเกดิ -5 ปี เปน็ ชว่ งเวลาท่สี �ำ คัญยิง่ ในการเสรมิ สร้าง หล่อหลอม คุณลกั ษณะทพ่ี ึงประสงค์ตา่ ง ๆ เนอื่ งจากสมองของเดก็ วยั นม้ี กี ารเตบิ โตอยา่ ง รวดเรว็ ทง้ั ขนาดและจ�ำ นวนประมาณ 100 พนั ลา้ นเซลล์ ซึ่งเท่ากบั รอ้ ยละ 90 ของเซลล์สมองในวัยผู้ใหญ่ รวมท้ังมีการพัฒนาของการสื่อประสาทที่รวดเร็ว จงึ ถอื เป็นช่วงเวลาทองของการดูแลปลูกฝงั เดก็ ในดา้ นต่าง ๆ ความฉลาดทางอารมณห์ รอื อคี วิ เปน็ คณุ ลกั ษณะทสี่ �ำ คญั และจ�ำ เปน็ ทจ่ี ะ ตอ้ งมกี ารเสรมิ สรา้ งใหเ้ กดิ ขนึ้ ตงั้ แตช่ ว่ งปฐมวยั เพราะเดก็ ทมี่ อี คี วิ ดี จะสามารถ รจู้ กั เขา้ ใจ และควบคมุ อารมณข์ องตนเองได้ มกี ารประพฤตปิ ฏบิ ตั ติ นอยรู่ ว่ มกบั ผอู้ นื่ อยา่ งเหมาะสมและมคี วามสขุ คนทไ่ี ดร้ บั การพฒั นาอคี วิ ตงั้ แตเ่ ดก็ ปฐมวยั จะมคี ณุ สมบตั ขิ องการมอี คี วิ ทด่ี ตี ดิ ตวั ไปและสามารถน�ำ มาใชใ้ นการด�ำ เนนิ ชวี ติ ทุกชว่ งวยั ไดอ้ ย่างอตั โนมตั ิ ซ่งึ คณุ สมบัตเิ หลา่ นี้จะชว่ ยหนนุ เสริมใหเ้ ดก็ เตบิ โต เป็นคนทป่ี ระสบความส�ำ เร็จและมีความสุขได้ บุคคลท่ีมีส่วนสำ�คัญใน การเสริมสร้างอีคิวเด็กปฐมวัยใน ชมุ ชนคอื อาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจ�ำ หมบู่ า้ นหรอื อสม. เนอ่ื งจาก อสม.อยู่ใกล้ชิดครอบครัว ใน ขณะเดียวกัน อสม.เป็นตัวเช่ือม ประสานสำ�คัญระหว่างพ่อแม่ คู่มอื การเสรมิ สรา้ งความฉลาดทางอารมณเ์ ด็กปฐมวยั ก3 สำ�หรับอาสาสมคั รสาธารณสุขประจ�ำ หมู่บ้าน (อสม.)

ผปู้ กครองและเจา้ หนา้ ทสี่ าธารณสขุ ในการสงั เกต ชว่ ยเหลอื เดก็ และครอบครวั สร้างความรู้ความเข้าใจกับครอบครัวให้มีแนวทางในการดูแลเด็กปฐมวัยให้มี ความฉลาดทางอารมณ์ที่ดี เตบิ โตเปน็ เดก็ ดีมคี ณุ ภาพ คู่มอื การเสรมิ สร้างความฉลาดทางอารมณ์เด็กปฐมวยั (แรกเกดิ -5 ป)ี ส�ำ หรบั อาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจ�ำ หมบู่ า้ น(อสม.) พฒั นาภายใตก้ ระบวนการ วิจัยและพัฒนาของกรมสุขภาพจิต มีการทดลองใช้คู่มือในพื้นที่นำ�ร่องและ ปรับเน้ือหาคู่มือให้เหมาะสมในการเสริมสร้างความฉลาดทางอารมณ์ เด็กปฐมวัย ขอขอบพระคุณแพทย์หญิงศุภรัตน์ เอกอัศวิน อาจารย์อมรากุล อินโอชานนท์ และอาจารย์กาญจนา วณิชรมณีย์ ผู้ทรงคุณวุฒิและ ผู้เช่ียวชาญ สำ�หรับการวิพากษ์เน้ือหาคู่มือ นักวิชาการจากศูนย์สุขภาพจิต ตลอดจนอาสาสมัครสาธารณสุขประจำ�หมู่บ้านทุกท่านท่ีมีส่วนร่วมในการ พฒั นาคมู่ อื เลม่ นไ้ี ว้ ณ ทน่ี ้ี และหวงั วา่ คมู่ อื เลม่ นจี้ ะสามารถน�ำ ไปใชเ้ สรมิ สรา้ งให้ เดก็ ปฐมวยั เตบิ โตใชช้ วี ติ ในสงั คมเปน็ คนดี คนเกง่ และมคี วามสขุ อยา่ งเหมาะสม ตามบริบทต่อไป กรมสุขภาพจิต 4ข คู่มือการเสรมิ สรา้ งความฉลาดทางอารมณ์เด็กปฐมวยั สำ�หรับอาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจำ�หมบู่ า้ น (อสม.)

สารบัญ ค�ำ น�ำ ก สารบญั ค ความสำ�คญั ของการเสริมสรา้ งความฉลาดทางอารมณใ์ นเดก็ ปฐมวยั 1 เร่อื งราวบุคคลอีคิวดกี บั ความสำ�เร็จในชวี ิต 2  ตัน ภาสกรนที....ไม่มีอะไรเปน็ ไปไมไ่ ด้ 2  หนงึ่ จักรวาล…ผู้มหี วั ใจของความมงุ่ มน่ั 5 ความหมายของความฉลาดทางอารมณ์ 8 แนวคิดการพฒั นาคณุ ลกั ษณะของความฉลาดทางอารมณ์ 10 อีคิว (EQ) และไอคิว (IQ) 11 สถานการณค์ วามฉลาดทางอารมณข์ องเดก็ ไทย 13 บทบาทของ อสม.ในการเสริมสร้างอีคิวให้กับเดก็ ปฐมวยั 14 เส้นทางการเกดิ ปัญหาพฤตกิ รรม 19 เส้นทางป้องกันปัญหาพฤตกิ รรมและการเสริมสรา้ ง 32 ความฉลาดทางอารมณ์ 42 แนวทางการพฒั นาเพื่อเสริมสรา้ งความฉลาดทางอารมณ ์ คูม่ อื การเสรมิ สร้างความฉลาดทางอารมณเ์ ด็กปฐมวัย ค5 ส�ำ หรับอาสาสมัครสาธารณสุขประจ�ำ หมบู่ า้ น (อสม.)

ภาคผนวก 51  แบบสังเกตสำ�หรับการเย่ยี มบ้าน (ส�ำ หรบั เด็กแรกเกดิ -2 ป)ี 52  แบบตดิ ตามการเยี่ยมบ้าน (สำ�หรับเดก็ แรกเกิด-2 ปี) 54  แบบประเมินความฉลาดทางอารมณ์เดก็ อายุ 3-5 ปี 55 ฉบับยอ่ (ส�ำ หรบั พ่อแมผ่ ปู้ กครอง)  แบบประเมนิ ความฉลาดทางอารมณเ์ ดก็ 3-5 ปี 61 ฉบบั 55 ขอ้ (ส�ำ หรบั พอ่ แมผ่ ปู้ กครอง)  พฒั นาการทค่ี วรสงั เกต (หลกั ง่ายๆ เบ้ืองตน้ ในการสงั เกต) 72  สัญญาณเตอื นใจ ห่วงใยพัฒนาการเดก็ 73  รายชอื่ ผรู้ ่วมพฒั นาคมู่ อื การเสรมิ สร้างความฉลาดทางอารมณ์ 75 เด็กปฐมวัย ส�ำ หรับอาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจ�ำ หมบู่ ้าน (อสม.) ในปีงบประมาณ 2561  รายชอ่ื ผู้รว่ มพัฒนาคู่มือการเสริมสรา้ งความฉลาดทางอารมณ ์ 77 เดก็ ปฐมวัยส�ำ หรบั อาสาสมคั รสสาธารณสุขประจำ�หมบู่ า้ น (อสม.) ในปีงบประมาณ 2562 6ง คมู่ ือการเสริมสรา้ งความฉลาดทางอารมณเ์ ดก็ ปฐมวัย ส�ำ หรับอาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจำ�หมู่บ้าน (อสม.)

ความสำ�คัญของการเสรมิ สร้าง ความฉลาดทางอารมณ์ในเดก็ ปฐมวัย ช่วงปฐมวัยคือช่วงเวลาแห่งรากฐานของการพัฒนาท้ังปวง เป็นช่วงวัย ทพ่ี ฒั นาการดา้ นสมองและการเรยี นรเู้ ปน็ ไปอยา่ งรวดเรว็ ทส่ี ดุ ในชวี ติ การพฒั นา ความฉลาดทางอารมณใ์ นเดก็ ปฐมวัยเป็นสง่ิ ท่เี สรมิ สรา้ งให้เกดิ กบั เด็กได้ และ มคี วามส�ำ คญั อยา่ งยง่ิ เพราะเดก็ ทม่ี วี ฒุ ภิ าวะทางอารมณด์ ี จะสามารถควบคมุ และจัดการอารมณ์ได้อย่างเหมาะสม อยู่ร่วมกับผู้อ่ืนได้ รวมท้ังสามารถใช้ สติปัญญาได้อย่างเต็มที่ และเติบโตเป็นคนดี มีความสุขและประสบความ สำ�เร็จในชีวิต นอกจากนี้ ยังเป็นอีกวิธีหน่ึงที่จะช่วยลดปัญหาด้านสุขภาพจิต และพฤติกรรมท่ีไม่เหมาะสมของเด็ก และยังช่วยป้องกันการใช้ความรุนแรง ในสังคมอกี ด้วย คมู่ ือการเสริมสร้างความฉลาดทางอารมณเ์ ดก็ ปฐมวยั 1 ส�ำ หรบั อาสาสมัครสาธารณสุขประจำ�หมูบ่ ้าน (อสม.)

เร่อื งราวบคุ คลอคี ิวดี กบั ความสำ�เร็จในชีวิต ตนั ภาสกรนที.... ไมม่ ีอะไรเปน็ ไปไม่ได้ คณุ ตนั ภาสกรนที เตบิ โตมาจากครอบครัวท่ียากจน ชวี ิตในวยั เดก็ เขา เปน็ คนทเ่ี รยี นหนงั สอื ไมเ่ กง่ แตเ่ ขามใี จมงุ่ มนั่ ทจี่ ะเปน็ นกั ธรุ กจิ เปน็ คนทม่ี อี คี วิ ด้านความกระตือรือร้น สนใจใฝ่รู้ และความมีนํ้าใจช่วยเหลือผู้อ่ืนต้ังแต่ วัยเด็ก ในชว่ งปดิ เทอมเขาจะท�ำ งานไมว่ า่ จะเปน็ ช่วยเสิรฟ์ บะหม่ี ลวกบะหมี่ ขายเฉาก๊วย หรือแมแ้ ตเ่ ลย้ี งไก่ เขาบอกว่า “ชอบท�ำ งาน มีความสุขในการ ทำ�งาน ไม่เคยคิดวา่ เหนื่อย ท�ำ ได้เร่อื ย ๆ” แมใ้ นชว่ งวยั รนุ่ ซง่ึ สว่ นใหญค่ นวยั นกี้่ �ำ ลงั เทย่ี วเลน่ เขายงั คงกระตอื รอื รน้ ทำ�งาน และใหค้ วามช่วยเหลือผอู้ ืน่ หลงั จากเรียนจบมัธยมศกึ ษาปีที่ 3 เขา ตัดสินใจออกมาทำ�งานที่บริษัทซากุระ โดยทำ�หน้าที่เป็นพนักงานขนของ ในโกดัง คุณตันขยันและชอบทำ�งาน มาทำ�งานก่อนบริษัทเปิดและกลับเป็น คนสุดท้ายของบริษัท นอกจากน้ีเขามักจะเสนอขอเข้าไปช่วยงานผู้อื่นเสมอ ไม่ใช่แค่ทำ�หน้าที่ของของตัวเองเสร็จแล้วจบ ซึ่งต่อมาคุณตัน ได้รับการเล่ือน เปน็ ผู้จัดการแผนกท่มี ีอายนุ อ้ ยท่สี ุด โดยคุณตนั มแี นวคิดวา่ เขาไมท่ �ำ เพอ่ื เงิน อยา่ งเดียว ทำ�เพราะถือวา่ ท�ำ มากได้ประสบการณ์มาก 2 คู่มอื การเสรมิ สร้างความฉลาดทางอารมณเ์ ดก็ ปฐมวยั ส�ำ หรบั อาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจำ�หมู่บ้าน (อสม.)

หลังจากน้ัน คุณตัน ได้ลาออกมาเปิดร้านหนังสือย่านชลบุรี เขายังคง ท�ำ งานมากกวา่ คนอนื่ โดยใหข้ อ้ คดิ วา่ “หนทางเดยี วทจี่ ะประสบความส�ำ เรจ็ ได้เขาต้องทำ�งานให้มากกว่าคนอ่ืน เพราะความสำ�เร็จไม่ได้หล่นลงมาจาก ฟ้าแล้วเราออกไปเก็บได”้ รา้ นอนื่ ขายหนังสือวนั ละ 8 ช่วั โมง คุณตันขายวัน ละ 18 ชวั่ โมง รา้ นอื่นเปดิ ขาย 7 โมงเช้า แต่คณุ ตันขายตี 5 รา้ นอนื่ ปิดรา้ น 2 ทมุ่ คุณตนั ปิดตี 2 ในเรือ่ งความมุ่งมน่ั พยายาม เขาให้แนวคิดไว้อยา่ งนา่ สนใจวา่ “ผมเชอื่ วา่ เรามโี อกาสเหมอื นกนั เพยี งแตม่ นั จะมาหาเราเมอ่ื ไหร่ บางคนโชคดตี ง้ั แต่ ปแี รก บางคนท�ำ งานแป๊บเดยี วก็ดี บางคนทำ�งาน 5 ปยี ังไม่ดี บางคนขยัน และประหยัดมา 10 ปยี งั ไม่เห็นผลเลย แตม่ ันอาจจะไปเห็นผลปีที่ 11 บาง คนทำ� 20 ปีจึงจะเห็นผล...โอกาสจะมาหาเราเม่ือไหร่ไม่รู้ แต่ถ้าวันหน่ึง โอกาสมาแลว้ เราไมพ่ รอ้ ม เรากพ็ ลาดโอกาส หรอื วนั นอ้ี ะไรกด็ ี แตค่ ณุ ท�ำ ตวั เหลวไหล มนั กส็ ายไปแลว้ ทกุ คนตอ้ งพรอ้ ม ตอ้ งมคี วามหวงั ความพยายาม ต้องใหญ่ ความทุ่มเทต้องเยอะ คิดแล้วต้องลงมือทำ� มีคนทำ�แต่ไม่คิด อันนี้เจ๊งแหงๆ หรือคิดแล้วไม่ได้ทำ� แม้แต่คิดว่าจะประสบความสำ�เร็จมัน ยงั ไมม่ เี ลย” นอกจากนี้ เขาชอบสังเกตพฤติกรรมลูกค้าว่าลูกค้าชอบหนังสือ เล่มไหน เมื่อลูกค้าเดินมาท่ีร้าน เขาสามารถหยิบหนังสือใส่ถุงได้ทันที ทำ�ให้ ยอดขายหนงั สอื รา้ นคณุ ตนั มากกวา่ เจา้ อนื่ ๆ ในยา่ นนน้ั ความส�ำ เรจ็ ทเ่ี กดิ ขนึ้ น้ี เป็นผลจากความใสใ่ จเข้าใจอารมณ์ผู้อ่ืน คมู่ อื การเสริมสร้างความฉลาดทางอารมณเ์ ดก็ ปฐมวัย 3 ส�ำ หรบั อาสาสมคั รสาธารณสุขประจ�ำ หมู่บ้าน (อสม.)

เส้นทางชีวิตสายธุรกิจของคุณตัน ต้องผ่านความร้อนหนาว ผ่านบท ทดสอบ ชว่ งทเ่ี ขาท�ำ ธรุ กจิ เรยี ลเอสเตท รฐั บาลประกาศคา่ เงนิ บาทลอยตวั ท�ำ ให้ สถานะทางธุรกิจทก่ี ำ�ลงั จะมเี งิน 100-200 ล้านบาท กลายเปน็ มีหน้รี อ้ ยกว่า ลา้ นบาท แมว้ า่ เขาจะเจอสถานการณเ์ ชน่ นี้ เขาพยายามแกป้ ญั หา คอ่ ยๆ แกว้ กิ ฤติ เจรจาประนอมหนี้ คอ่ ยๆ ใชห้ นท้ี งั้ หนธ้ี นาคารและหนน้ี อกระบบ และเรม่ิ ตน้ ใหม่ สง่ิ ทท่ี �ำ ใหค้ ณุ ตนั สามารถผา่ นพน้ ปญั หาไปไดค้ อื การปรบั ตวั ตอ่ ปญั หา ซงึ่ เปน็ อีกคณุ ลกั ษณะประการหน่ึงของอคี ิว ประการสำ�คัญ คุณตัน มีนํ้าใจรู้จักแบ่งปัน ในการดำ�เนินธุรกิจ ทเี่ หน็ เดน่ ชดั คอื บรษิ ทั ไมต่ นั จ�ำ กดั และมลู นธิ ติ นั ปนั ทม่ี งุ่ เนน้ ความสขุ มากกวา่ ผลก�ำ ไร และมอบโอกาสตอ่ ไปยงั คนอนื่ ๆ เชน่ การมอบทนุ การศกึ ษาใหก้ บั เดก็ ท่ีขาดแคลนทุนทรัพย์ การเข้าไปมสี ่วนรว่ มดา้ นสง่ิ แวดล้อม เปน็ ต้น สุดท้าย เขาฝากถึงคนรุ่นใหม่เกี่ยวกับการใช้ชีวิตไว้ว่า “ถึงคุณจะขยัน มาก คุณจะเก่งมาก คุณจะพยายามมาก ท่ีสำ�คัญอย่าลืมเป็นคนดีด้วย เพราะคนดีวนั หน่งึ จะมคี วามหมาย....และไมม่ อี ะไรทีเ่ ปน็ ไปไมไ่ ด้” เรยี บเรียงเรือ่ งราวจาก ประวตั คิ ณุ ตัน ภาสกรนที กับชวี ติ ที่ฝ่าฟนั http://takach.blogspot.com/2012/03/blog-post.html ตัน ภาสกรนที ผูช้ ายตัน ทไ่ี ม่เคยตัน http://toranin.blogspot.com/2012/05/blog-post_15.html 4 คูม่ อื การเสรมิ สร้างความฉลาดทางอารมณ์เด็กปฐมวัย สำ�หรับอาสาสมคั รสาธารณสุขประจำ�หมบู่ า้ น (อสม.)

หนึง่ จกั รวาล… ผมู้ ีหวั ใจของความมงุ่ ม่นั “หน่ึง จักรวาล” ช่ือนี้คงเป็นท่ีคุ้นหูของใครหลายคน จากรายการ I Can See Your Voice และ The Mask Singer นอกจากนี้ เขายังเปน็ หนึง่ ในนักดนตรีแถวหน้าของประเทศไทย ที่ได้รับการยกย่องในการทำ�งานทั้ง เบือ้ งหนา้ และเบือ้ งหลังในเสน้ ทางสายดนตรี แตก่ อ่ นทจ่ี ะมาเปน็ นกั ดนตรที มี่ ชี อื่ เสยี งและเปน็ ทยี่ อมรบั จนศลิ ปนิ แนว หน้าหลายคนอยากรว่ มทำ�งานด้วยอยา่ งทุกวนั นี้ ชวี ติ ของ หนึง่ จักรวาล มิได้ โรยด้วยกลีบกุหลาบ แต่หากต้องผ่านบททดสอบมากมายท่ีต้องอาศัยพลังใจ การปรับตวั หรือการมอี ีคิวทดี่ นี ั่นเอง ชีวิตในวัยเด็กของคุณหน่ึง จักรวาล เติบโตจากเด็กสลัมคลองเตย ซงึ่ เปน็ ทร่ี กู้ นั วา่ เปน็ คนในชมุ ชนยากจน เปน็ แหลง่ มวั่ สมุ อบายมขุ และยาเสพตดิ ซึ่งเขาได้โพสท์ในเฟสบุ๊คถึงความเป็นมาของเขาประโยคหน่ึงว่า “สถานะเรา ไม่มเี งินเรียนดนตรี แตว่ ันนเ้ี รา 2 คนมาถงึ จุดนไี้ ด้ ไม่ใช่เพราะโชคช่วยแน่ๆ แต่มันคอื ความพยายามและดน้ิ รน เรา 2 คนภูมิใจในบ้านเกิดของเรา และ ไม่เคยอายใครท่ีจะบอกว่าเรา 2 คนเป็นเด็กคลองเตย” จากข้อความน้ี แสดงให้เห็นถึงคุณลักษณะของอีคิวคือ ความพอใจในตนเอง ซ่ึงเป็น คณุ ลักษณะของอคี วิ ดา้ นสุขที่จะพัฒนาไปเป็นความภาคภมู ิใจในตนเอง คู่มือการเสรมิ สรา้ งความฉลาดทางอารมณเ์ ดก็ ปฐมวยั 5 ส�ำ หรบั อาสาสมคั รสาธารณสุขประจำ�หม่บู า้ น (อสม.)

ไม่เพียงเท่าน้ี เน่ืองมาจากฐานะของครอบครัวท่ียากจน จึงไม่มีเงินซ้ือ เคร่ืองดนตรี ช่วงท่ีหนึ่งเรียนมหาวิทยาลัย เขาต้องตื่นเช้ามากเพ่ือแอบซ้อม เปยี โน ซง่ึ เปน็ เครอ่ื งดนตรที เ่ี ขาชอบและยงั ตอ้ งท�ำ งานไปดว้ ย ท�ำ เชน่ นจ้ี นรา่ งกาย ผ่ายผอม แต่เขากม็ องว่า สิ่งท่ีท�ำ อยู่ มันคือ “ความสขุ ” แสดงให้เห็นถึงความ อบอุ่นใจ การรูจ้ ักปรบั ใจและการพอใจในชีวติ กว่าจะมาเป็นนักดนตรีท่ีมีความสามารถต้องอาศัยการฝึกซ้อม แต่การ ฝกึ ฝนของหน่ึง จักรวาลอาจไมเ่ ปน็ อยา่ งนักดนตรีหลายๆ คน อย่างท่ไี ดก้ ล่าว ขา้ งตน้ เขาไมม่ เี งนิ ทจ่ี ะซอื้ เครอื่ งดนตรหี รอื เงนิ ส�ำ หรบั เขา้ คอรส์ เรยี นดนตรี แต่ เขากไ็ ม่ย่อทอ้ ใช้สิ่งทต่ี ิดตวั มา ท�ำ ตามสง่ิ ที่พอ่ สอน ซ่ึงพ่อของเขาเปน็ ครูสอน รอ้ งเพลงให้กับนักร้องลูกทุ่งชือ่ ดงั หลายคน เขาใช้หูฟัง ใชจ้ ินตนาการและการ สังเกต หาเสยี งของตวั โน๊ตจากคยี ์บอรด์ เวลาทีพ่ อ่ ของเขาสอนคนอ่นื ร้องเพลง เขาฝึกอยู่อย่างน้จี นสามารถเล่นได้เปน็ เพลง นอกจากนี้ แม้ว่าเขาจะไม่ได้เข้าเรียนในสาขาเอกวิชาเปียโนอย่างท่ีเขา วาดฝนั ไว้ แตเ่ ขากไ็ มล่ ะความพยายาม ดว้ ยการแอบไปดคู รซู อ้ มเปยี โน โดยเอา เงนิ ท่ไี ด้จากการเก็บเศษกระดาษ เศษเหล็ก เกบ็ ขวดชงั่ กิโลขายมาซอื้ หนังสอื โนต๊ เพลงทค่ี รทู า่ นนเี้ ลน่ อยู่ เวลาครซู อ้ ม เขาจะเปดิ โนต้ เพลงหนา้ เดยี วกบั ทคี่ รู เลน่ จนิ ตนาการวา่ เสยี งโนต้ เพลงแตล่ ะตวั เปน็ อยา่ งไร เขาตอ้ งการใหเ้ ลน่ เปยี โน ได้จริงๆ จงึ ขอพ่อแมไ่ ปเลน่ ดนตรที ี่คาเฟ่ ซงึ่ แรกๆ กเ็ ลน่ ได้บ้าง ไม่ได้บา้ ง ถูก นกั ดนตรดี า่ หรอื ตอ่ วา่ แตพ่ อผา่ นไปสกั 2-3 เดอื น กเ็ รมิ่ พฒั นาฝมี อื เสยี งตอ่ วา่ ก็เงียบหายไป แต่หน่ึง จักรวาลก็ไม่หยุดอยู่แค่นั้น... เขารู้สึกว่าตัวเองไม่ควร หยุดอยู่แค่น้ี เขาจึงไปเล่นที่คาเฟ่ท่ีมีความยากท่ีท้าทายความสามารถของเขา เพม่ิ ขนึ้ อกี 6 คมู่ อื การเสรมิ สรา้ งความฉลาดทางอารมณเ์ ด็กปฐมวยั ส�ำ หรับอาสาสมัครสาธารณสขุ ประจ�ำ หมบู่ า้ น (อสม.)

จากเรอ่ื งราวชวี ติ ของการฝกึ ซอ้ มดนตรขี องหนงึ่ จกั รวาล ท�ำ ใหเ้ ราเหน็ ถงึ การปรับตวั ต่อการเปลย่ี นแปลง ปรบั ตวั ต่อปญั หา เขาไม่ได้โทษสง่ิ แวดล้อม หรือบุคคลอื่นๆ ท่ีเป็นอุปสรรคต่อการได้เล่นดนตรีแต่กลับปรับชีวิตและใช้ โอกาสทมี่ เี รยี นรสู้ งิ่ ทตี่ นเองใฝฝ่ นั ใหไ้ ดม้ ากทสี่ ดุ และทส่ี �ำ คญั สงิ่ ทเ่ี หน็ ไดช้ ดั คอื ความกระตอื รอื รน้ สนใจใฝร่ ู้ และความมงุ่ มน่ั พยายาม ในการฟนั ฝา่ อปุ สรรค พากเพยี รพัฒนาตนเองจนประสบความสำ�เรจ็ ในส่ิงท่เี ขาชอบ เรยี บเรียงเรอ่ื งราวจาก https://men.mthai.com/infocus/131704.html https://www.prachachat.net/d-life/news-55182 คู่มอื การเสรมิ สรา้ งความฉลาดทางอารมณ์เดก็ ปฐมวัย 7 ส�ำ หรบั อาสาสมคั รสาธารณสุขประจำ�หมู่บา้ น (อสม.)

ความหมายของ ความฉลาดทางอารมณ์ ความฉลาดทางอารมณ์หรืออีคิว (Emotional Quotient) คือ ความ สามารถท่ีจะเข้าใจและควบคุมอารมณ์ของตนเองได้อย่างเหมาะสมตามวัย สามารถปรับตัวและอยูร่ ่วมกับผู้อ่ืนได้อย่างมคี วามสุข กรมสุขภาพจิตได้ให้นิยามของความฉลาดทางอารมณ์ในวัยเด็ก ดังนี้ “ความสามารถในการรู้จัก เข้าใจ และควบคุมอารมณ์ของตนเองได้ สอดคลอ้ งกบั วยั มกี ารประพฤตปิ ฏบิ ตั ติ นในการอยรู่ ว่ มกบั ผอู้ นื่ อยา่ งเหมาะ สมและมีความสขุ ” อีคิว ประกอบด้วยดา้ นย่อย 3 ดา้ น ไดแ้ ก่ ด้านดี ดา้ นเก่ง และดา้ นสขุ โดยคุณลักษณะแต่ละดา้ นสำ�หรับเด็กแรกเกดิ -5 ปี มีดงั น้ี ดา้ นดี คือความสามารถที่จะอยู่ร่วมกับผู้อ่ืน ไดแ้ ก่ รจู้ กั อารมณข์ องตนเองและผอู้ นื่ มนี าํ้ ใจ รู้วา่ อะไรถกู อะไรผดิ 8 คูม่ ือการเสรมิ สร้างความฉลาดทางอารมณ์เดก็ ปฐมวยั ส�ำ หรับอาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจ�ำ หมบู่ ้าน (อสม.)

ด้านเกง่ คอื ความสามารถทจี่ ะพฒั นาตนเองไปสู่ ความส�ำ เรจ็ ในชวี ติ ไดแ้ ก่ กระตอื รอื รน้ /สนใจ ใฝ่รู้ ปรบั ตวั ตอ่ การเปลี่ยนแปลง และกล้าพดู กลา้ บอก ด้านสขุ คือความสามารถสร้างความสุขให้ ตนเองได้ ได้แก่ มีความพอใจ อบอุน่ ใจ และ สนกุ สนานรา่ เรงิ คณุ ลกั ษณะดา้ นยอ่ ยตา่ ง ๆ ของอคี วิ ในเดก็ ปฐมวยั หากไดร้ บั การสง่ เสรมิ อย่างเหมาะสม จะพัฒนาให้เกิดความฉลาดทางอารมณ์ท่ีดีในวัยเรียนจนถึง วยั ผใู้ หญ่ เชน่ ถา้ เดก็ รจู้ กั อารมณต์ นเองในวยั แรกเกดิ -5 ปี กจ็ ะสามารถควบคมุ อารมณ์ของตนเองได้ในวัยเรียน และรู้จักที่จะควบคุมตนเองได้เม่ือเขาโตเป็น ผู้ใหญ่ หรือการปลูกฝังให้เด็กเรียนรู้ท่ีจะปรับตัวต่อการเปล่ียนแปลง เม่ือเด็ก เข้าสู่วัยเรียน จะสามารถปรับตัวต่อปัญหาและรู้จักตัดสินใจแก้ปัญหาได้เมื่อ อยใู่ นวยั ผู้ใหญ่ เปน็ ตน้ แนวคิดในการพฒั นาคณุ ลกั ษณะด้านย่อยตา่ ง ๆ เพอื่ ใหเ้ ด็กเติบโตเปน็ ผทู้ มี่ ีอคี วิ ดี รายละเอียดแสดงดังตาราง คมู่ อื การเสริมสรา้ งความฉลาดทางอารมณ์เด็กปฐมวัย 9 ส�ำ หรับอาสาสมัครสาธารณสุขประจำ�หมบู่ ้าน (อสม.)

แนวคิดการพัฒนาคุณลกั ษณะ ของความฉลาดทางอารมณ์ เดก็ กอ่ นวยั เรยี น (3-5 ป)ี ด1.ี รูจ้ ักอารมณ์ เก2.ง่ กระตือรือร้น/ ส3ุข. มีความพอใจ มนี ํา้ ใจ สนใจใฝ่รู้ อบอุ่นใจ ปรับตวั ตอ่ การ รู้ว่าอะไรถกู เปลยี่ นแปลง สนกุ สนาน อะไรผิด กล้าพดู กลา้ บอก ร่าเริง เด็กวัยเรยี น (6-11 ป)ี ด1.ี ควบคมุ อารมณ์ เก2.ง่ มงุ่ มัน่ พยายาม ส3ุข. พอใจในตนเอง ใส่ใจและเข้าใจ ปรบั ตวั ตอ่ ปัญหา รจู้ กั ปรบั ใจ อารมณผ์ ู้อ่ืน ยอมรับผดิ กลา้ แสดงออก รื่นเรงิ เบิกบาน อยา่ งเหมาะสม วยั รุ่น/ผู้ใหญ่ (12-60 ป)ี ด1.ี ควบคุมตนเอง เก2.่ง มแี รงจูงใจ ส3ขุ . ภมู ิใจในตนเอง เห็นใจผูอ้ ืน่ ตดั สนิ ใจ พอใจในชีวิต รบั ผดิ ชอบ และแกป้ ัญหา สขุ สงบทางใจ สมั พันธภาพ 10 คู่มอื การเสริมสร้างความฉลาดทางอารมณเ์ ดก็ ปฐมวยั สำ�หรบั อาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจำ�หม่บู า้ น (อสม.)

อคี วิ (EQ) และ ไอควิ (IQ) นอกจากความฉลาดทางอารมณ์หรืออีคิวที่ได้อธิบายข้างต้น แล้ว ยงั มีความฉลาดอกี ด้านหนึง่ ทมี่ คี วามสำ�คญั และพูดถงึ กนั บอ่ ย ๆ คอื ความฉลาดทางสตปิ ญั ญา หรอื ไอควิ (Intelligence Quotient: IQ) ซึ่งเป็นความสามารถทางความคิด ความหมายของความฉลาด ทางสติปัญญา คือความสามารถของสมองในการคิด วิเคราะห์ การใชเ้ หตุผล การคำ�นวณ การเชอ่ื มโยง การสรา้ งความคดิ รวบยอด โดยความสามารถด้านสติปัญญาสามารถวัดออกเป็นค่าตัวเลขได้ ด้วยแบบทดสอบมาตรฐานที่ใช้วัดความสามารถทางสติปัญญา หรือ เรียกว่าระดับสติปัญญา ค่าไอคิว ปกติจะอยู่ที่ประมาณ 90-110 (กรมสขุ ภาพจิต, 2559) คู่มอื การเสริมสร้างความฉลาดทางอารมณ์เดก็ ปฐมวยั 11 สำ�หรับอาสาสมัครสาธารณสขุ ประจ�ำ หมบู่ ้าน (อสม.)

จากความหมายของอีคิวและไอคิว จะเห็นได้ว่าเป็นความสามารถ ท่ีแตกต่างกัน โดยอีคิวเป็นความสามารถด้านอารมณ์ และไอคิวเป็นความ สามารถด้านสติปัญญา ซ่งึ ความสามารถทง้ั 2 ด้านนี้ต่างมีความส�ำ คัญต่อการ เรียนร้ขู องเด็ก อย่างไรก็ตาม จากการศึกษาวิจัยพบว่า ความสามารถทางอารมณ์ และสงั คมเปน็ ปจั จยั ทมี่ คี วามส�ำ คญั ตอ่ ความส�ำ เรจ็ ในชวี ติ มากกวา่ ไอควิ ถงึ 4 เทา่ (Feist & Barron, 1996) ? FROG 12 คู่มือการเสรมิ สรา้ งความฉลาดทางอารมณเ์ ด็กปฐมวัย ส�ำ หรับอาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจ�ำ หมบู่ ้าน (อสม.)

สถานการณค์ วามฉลาดทางอารมณ์ ของเดก็ ไทย จากการส�ำ รวจความฉลาดทางอารมณข์ องเดก็ ไทยวยั เรยี น เมอ่ื ปี 2554 ดว้ ยแบบประเมนิ อคี วิ ฉบบั 55 ขอ้ พบวา่ คะแนนเฉลย่ี ความฉลาดทางอารมณ์ ระดับประเทศอยูต่ ํ่ากว่าเกณฑ์ปกติ โดยมคี ่าคะแนน 45.12 (คา่ คะแนนปกติ 50-100) ในดา้ นยอ่ ย พบดา้ นทค่ี ะแนนตา่ํ ไดแ้ ก่ การปรบั ตวั การควบคมุ อารมณ์ การยอมรับถูกผิด ความพอใจในตนเอง ความใส่ใจและเข้าใจอารมณ์ผู้อื่น การรู้จักปรับใจ ดา้ นท่ีเปน็ จุดอ่อนมาก ไดแ้ ก่ ความมุ่งมน่ั พยายาม ความกลา้ แสดงออก และความรนื่ เริงเบกิ บาน ในปี 2559 กรมสขุ ภาพจติ ได้ส�ำ รวจสถานการณอ์ ีคิวเดก็ ไทย (นักเรยี น ชนั้ ป.1) ในเดก็ จ�ำ นวน 23,274 ราย โดยใชแ้ บบประเมนิ ความฉลาดทางอารมณ์ เด็กอายุ 6-12 ปี (ฉบับยอ่ ) สำ�หรบั ครู ผลการส�ำ รวจพบว่า เด็กสว่ นใหญม่ อี ีควิ อยู่ในเกณฑ์ปกติ (ร้อยละ 64) อย่างไรก็ตาม เด็กร้อยละ 23 มอี ีควิ อยใู่ นเกณฑ์ ทคี่ วรไดร้ ับการพัฒนา 13% 23% EQ ควรได้รับการพฒั นา 64% EQ ปกติ EQ สงู กวา่ ปกติ คมู่ อื การเสรมิ สร้างความฉลาดทางอารมณ์เดก็ ปฐมวัย 13 สำ�หรบั อาสาสมัครสาธารณสขุ ประจ�ำ หมู่บา้ น (อสม.)

บทบาทของ อสม. ในการเสรมิ สรา้ งอคี วิ ใหก้ บั เดก็ ปฐมวยั เป็นท่ียอมรับว่าครอบครัวเป็นพ้ืนฐานหลักและมีความสำ�คัญต่อการ พัฒนาเดก็ ทุกด้าน ปจั จบุ นั ปญั หาครอบครัวและสังคม เชน่ ครอบครัวหยา่ รา้ ง พอ่ แมท่ ะเลาะกนั ใชค้ วามรนุ แรง ครอบครวั เลยี้ งเดย่ี ว มมี ากขน้ึ ซง่ึ มผี ลกระทบ ตอ่ อารมณแ์ ละจติ ใจของเด็ก และส่งผลตอ่ การพฒั นาอคี วิ เดก็ อาสาสมัครสาธารณสุขประจำ�หมู่บ้านหรือ อสม.เป็นบุคคลสำ�คัญ ในการเสริมสร้างอีคิวเด็กปฐมวัย เน่ืองจาก อสม.อยู่ใกล้ชิดครอบครัว ในขณะเดยี วกนั อสม.เปน็ ตวั เชอื่ มประสานส�ำ คญั ระหวา่ งพอ่ แมผ่ ปู้ กครองและ เจ้าหนา้ ท่สี าธารณสขุ ในการสังเกต ชว่ ยเหลือเด็กและครอบครวั สร้างความรู้ ความเข้าใจกับครอบครัวให้มีแนวทางในการดูแลเด็กปฐมวัยให้มีความฉลาด ทางอารมณ์ท่ีดี เติบโตเป็นเดก็ ดมี คี ณุ ภาพ 14 ค่มู ือการเสรมิ สร้างความฉลาดทางอารมณ์เด็กปฐมวยั ส�ำ หรับอาสาสมัครสาธารณสขุ ประจ�ำ หมู่บา้ น (อสม.)

บทบาทหลักของ อสม. ในการเสริมสรา้ งอีคิวให้กับเด็กปฐมวยั มีดังนี้ 3ส.เสริมสร้ากงับอกคี าิวร 02. ใส่ใจ 03. ส่งตอ่ 01. สอดสอ่ ง ส01อ.ดส่อง อสม. สามารถสอดสอ่ ง เพือ่ เสริมสร้างอคี ิวให้เดก็ แรกเกดิ -5 ปี โดยการ เด็กแรกเกดิ -2 ปี สงั เกตพฤตกิ รรมเสยี่ งของพอ่ แมห่ รอื ผดู้ แู ลเดก็ และตวั เดก็ รวมถงึ สงั เกต สมั พนั ธภาพในครอบครวั รว่ มกบั การใชแ้ บบสงั เกตส�ำ หรบั การเยย่ี มบา้ นในเดก็ วยั แรกเกิด-2 ปี สงั เกตพฤติกรรมการเลยี้ งดขู องพอ่ แม่ รวมทั้งพฤติกรรมเล้ียงดูของปู่ย่าตายายหรือ ผู้ดูแล สังเกตสภาพแวดล้อมที่บ้านเพ่ือประเมิน พฤตกิ รรม ความรกั ความอบอนุ่ ความผกู พนั ระหวา่ ง พอ่ แม่ และคนในครอบครัว คู่มอื การเสรมิ สร้างความฉลาดทางอารมณ์เดก็ ปฐมวยั 15 ส�ำ หรบั อาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจำ�หมบู่ ้าน (อสม.)

เด็ก 3-5 ปี สังเกตพฤติกรรมการเล้ียงดูของพ่อแม่ ผู้ดูแล สภาพแวดล้อมท่ีบ้าน รว่ มกบั ประเมินความฉลาดทางอารมณ์ สงั เกตพฤติกรรมการเล้ียงดูของพ่อแม่ รวมท้ังพฤติกรรมเลี้ยงดูของปู่ย่าตายายหรือ ผู้ดูแล สังเกตสภาพแวดล้อมที่บ้านเพ่ือประเมิน พฤตกิ รรม ความรกั ความอบอนุ่ ความผกู พนั ระหวา่ ง พ่อแม่ และคนในครอบครวั ประเมินความฉลาดทางอารมณ์ โดยใช้แบบประเมินความฉลาดทางอารมณ์ สำ�หรบั เดก็ อายุ 3-5 ปี ฉบบั ยอ่ 15 ข้อ เพอ่ื ประเมนิ และช่วยส่งเสริมพัฒนาการทางอารมณ์ของเด็ก แตล่ ะคนได้อยา่ งเหมาะสม พฤติกรรมเสย่ี งของเด็ก เช่น พัฒนาการเด็กไม่สมวัย เด็กไม่สนใจ สงิ่ แวดลอ้ ม รอ้ งโยเย รอ้ งไหม้ าก กรดี รอ้ ง มพี ฤตกิ รรม การเล่นที่รุนแรงเกินเด็กปกติในวัยเดียวกัน สังเกต บาดแผล รอย ทร่ี า่ งกายเด็ก 16 คูม่ อื การเสริมสร้างความฉลาดทางอารมณเ์ ด็กปฐมวัย สำ�หรับอาสาสมัครสาธารณสขุ ประจำ�หมู่บา้ น (อสม.)

ใ0ส2่ใ.จรับฟัง โดยการพดู คยุ ใหค้ �ำ แนะน�ำ เพอื่ เสรมิ สรา้ งอคี วิ ใหก้ บั เดก็ ตามเสน้ ทาง ป้องกนั ปญั หาพฤตกิ รรมและเสริมสรา้ งความฉลาดทางอารมณ์ นอกจากน้ี อสม. ควรเป็นผู้ฟงั ทีด่ ี โดยต้องสามารถจับประเดน็ ส�ำ คญั จากค�ำ พูดของอีกฝ่ายและใชก้ ารสงั เกตด้วยการ ใชส้ ายตา ใช้หู ดูจากสีหน้า ฟงั นา้ํ เสียง ท่าทาง และระดับเสียง ใชค้ วามใสใ่ จ เพอื่ รับรอู้ ารมณแ์ ละความรูส้ กึ ทแี่ ทจ้ ริง ของผ้พู ดู โดยไมด่ ่วนสรปุ เปน็ การ แสดงออกใหผ้ ้เู ลา่ รบั รวู้ ่าเราตัง้ ใจ ใสใ่ จ ตดิ ตามฟัง และถา้ มีการพดู คุยให้ก�ำ ลังใจ หรอื ช่ืนชมในจังหวะทเ่ี หมาะสมจะยง่ิ ท�ำ ให้ ผเู้ ล่ามีความรสู้ ึกวา่ เรามคี วามจริงใจและ เห็นความส�ำ คัญของเขา คู่มอื การเสริมสรา้ งความฉลาดทางอารมณ์เดก็ ปฐมวยั 17 ส�ำ หรบั อาสาสมัครสาธารณสุขประจ�ำ หม่บู า้ น (อสม.)

ส03ง่ ต. ่อ ในรายทพ่ี จิ ารณาแลว้ วา่ เกนิ ความสามารถของ อสม. ใหส้ ง่ ตอ่ เจา้ หนา้ ที่ สาธารณสุขหรือเจา้ หน้าทที่ เ่ี กย่ี วขอ้ งเพอ่ื ดูแลตอ่ ไป ในกรณดี งั ต่อไปน้ี เด็กแรกเกดิ -2 ปี อสม.พบปัญหาครอบครัว เช่น ปัญหาความรุนแรง พ่อแม่หรือผู้ดูแล ใชย้ าเสพตดิ สภาพครอบครวั ยากจนมากหรอื เดก็ ทมี่ พี ฒั นาการไมส่ มวยั พอ่ แม่ ไมพ่ าเด็กออกนอกบ้านเลย เดก็ ร้องอาละวาด เปน็ ต้น เดก็ 3-5 ปี เด็กท่ีมีความฉลาดทางอารมณ์ตํ่ากว่าเกณฑ์ปกติ ให้ส่งต่อเจ้าหน้าที่ รพ.สต.หรอื เจ้าหน้าท่ีสาธารณสขุ เพื่อทำ�แบบประเมินฉบับเต็ม(55 ขอ้ ) ต่อไป ปัญหาพฤติกรรมท่ีซับซ้อน (พฤติกรรมท่ีแปลกกว่าชาวบ้าน) อสม. ไม่สามารถแกไ้ ขได้ดว้ ยตวั เอง เชน่ ปญั หาการกนิ พฤตกิ รรมพดู โกหก พี่น้อง อิจฉากัน ลกู ไม่อยากไปโรงเรยี น เป็นตน้ อสม.พบปัญหาครอบครัว เช่น ปัญหาความรุนแรง พ่อแม่หรือผู้ดูแล ใช้ยาเสพติด สภาพครอบครัวยากจนมาก หรือเด็กท่ีมีพัฒนาการไม่สมวัย เด็กทำ�ร้ายตนเอง ร้องไห้โยเยมาก ไม่สบตา ไม่พาที ไม่ชี้น้ิว มีบาดแผลตาม รา่ งกาย ฟกชํ้า เป็นตน้ 18 คูม่ ือการเสริมสร้างความฉลาดทางอารมณเ์ ด็กปฐมวยั สำ�หรบั อาสาสมัครสาธารณสขุ ประจำ�หมบู่ ้าน (อสม.)

ปัญหาพฤติกรรม-อารมณ์ของเด็กปฐมวัย มีผลกระทบ ตอ่ ความฉลาดทางอารมณข์ องเดก็ แมว้ า่ สว่ นหนง่ึ เกดิ จากสงิ่ ที่ ติดตัวเด็กมา แต่อีกส่วนหนึ่งที่สำ�คัญเกิดจากสภาพแวดล้อม และการอบรมเล้ียงดู พฤติกรรมการอบรมเล้ียงดูของพ่อแม่ มผี ลต่อพฤติกรรมของลกู ดงั นี้ คมู่ อื การเสริมสร้างความฉลาดทางอารมณ์เด็กปฐมวยั 19 สำ�หรับอาสาสมัครสาธารณสุขประจ�ำ หมูบ่ ้าน (อสม.)

20 คมู่ อื การเสริมสรา้ งความฉลาดทางอารมณเ์ ด็กปฐมวัย เด็กอายุแรกเกดิ -2 ป สำ�หรบั อาสาสมคั รสาธารณสุขประจ�ำ หมบู่ า้ น (อสม.) พฤตกิ รรมของพอแม พฤติกรรมของลกู ทเี่ กิดขึ้น ผลทีเ่ กดิ กบั ลูกในอนาคต ทิ้งใหลกู อยูคนเดยี ว โยเย งอแง รอ งไห วยั 3-5 ป : ไมมีเหตผุ ล ไมสนใจ รอคอยไมเปน ไมรูจักอารมณตนเอง สิ่งรอบตัว เดก็ ตกใจ ตกใจงา ย วิตกกังวล ไมกลาแสดงออก กลัว รองไห ขาดความมน่ั ใจทจ่ี ะทำสง่ิ ตา ง ๆ ทำให ขาดโอกาสในการเรียนรูสิ่งใหม ๆ วัยเรียน : ไมไ วใ จ ไมส นใจความรสู กึ ผอู น่ื หนเี รยี น รสู กึ ตนเองไมม คี ณุ คา ดอ้ื ตอ ตา นผใู หญ

เดก็ อายแุ รกเกดิ -2 ป พฤตกิ รรมของพอ แม พฤตกิ รรมของลกู ทเ่ี กดิ ข้ึน ผลทเ่ี กดิ กับลูกในอนาคต คู่มือการเสรมิ สร้างความฉลาดทางอารมณ์เด็กปฐมวัย ไมแ สดงความรกั โยเย งอแง รองไห วัยเรียน : (ตอ) ส�ำ หรบั อาสาสมคั รสาธารณสุขประจำ�หมบู่ ้าน (อสม.) ไมม ปี ฏิสัมพนั ธกบั ลกู ไมม ีเหตผุ ล ไมส นใจ ตอตานกฎเกณฑ เลยี นแบบการใช เชน ไมพ ดู คยุ สง่ิ รอบตัว เดก็ ตกใจ พฤตกิ รรมกา วรา ว โดยใชเสียงดัง ไมโอบกอด ไมส นใจ กลัว รอ งไห กับคนอื่น เขากับผูอื่นไดยาก เวลาลกู รองไห วยั รุน : ควบคมุ อารมณต นเองไมไ ด หนเี รยี น มั่วสุม ติดยาเสพติด มีเพศสัมพันธ กอนวัยอันควร มแี นวโนม ทจ่ี ะทำ ผิดกฎหมายและพฤติกรรมเสี่ยง ไมยับยั้งชั่งใจ เปลี่ยนคูนอน/แฟน เสี่ยงตอการเกิดโรคทางจิตเวช 21

22 คมู่ อื การเสริมสรา้ งความฉลาดทางอารมณเ์ ด็กปฐมวัย เด็กอายุแรกเกดิ -2 ป สำ�หรบั อาสาสมคั รสาธารณสุขประจ�ำ หมบู่ า้ น (อสม.) พฤติกรรมของพอ แม พฤตกิ รรมของลูกทเ่ี กิดข้นึ ผลท่ีเกิดกบั ลูกในอนาคต พอ แมลงโทษลกู รนุ แรง โยเย งอแง รอ งไห วัยผูใหญ : (ตะคอก ดเุ สียงดงั ) ไมมเี หตุผล ไมสนใจ อารมณไ มม น่ั คง มปี ญ หาสมั พนั ธภาพ ส่งิ รอบตัว เดก็ ตกใจ กบั ผอู ่ืน ปรบั ตวั ไมไ ด รสู กึ ไมม คี ุณคา กลวั รอ งไห ในตนเอง ไมไววางใจผูอื่น อารมณ ไมมั่นคง หยาราง เสี่ยงตอการ เกิดโรคทางจิตเวช

เด็กอายุ 3-5 ป พฤตกิ รรมของพอแม พฤติกรรมของลูกท่เี กิดข้นึ ผลทีเ่ กิดกบั ลูกในอนาคต วยั เรียน-วยั รุน วยั ผูใหญ : คู่มือการเสรมิ สร้างความฉลาดทางอารมณ์เด็กปฐมวัย - เอาตัวเองเปน - ขาดความเอื้อเฟอเผื่อแผ ส�ำ หรบั อาสาสมคั รสาธารณสุขประจำ�หมบู่ ้าน (อสม.) ศูนยกลาง ขาดจิตสาธารณะ - ไมรูจักแบงปน - เสียสละไมเปน คิดถึงแตตัวเอง - สัมพันธภาพกับผูอื่นไมดี ไมสอนลกู ใหรจู กั แบง ปน 23

24 คมู่ อื การเสริมสรา้ งความฉลาดทางอารมณเ์ ด็กปฐมวัย เดก็ อายุ 3-5 ป สำ�หรบั อาสาสมคั รสาธารณสุขประจ�ำ หมบู่ า้ น (อสม.) พฤติกรรมของพอ แม พฤตกิ รรมของลกู ทเี่ กิดขน้ึ ผลทเี่ กดิ กับลูกในอนาคต วัยเรียน-วัยรุน วัยผูใหญ : ตามใจลกู มากเกนิ ไป - เอาตนเองเปน ใหญ - ไมมีวินัย มีโอกาสติดเกม ทำใหลูกทุกอยาง - ไมรูจักแบงปน เชน แตงตัวให - ขาดความรบั ผดิ ชอบ ชอบโทษคนอื่น ปอนอาหารให - ไมเ ห็นอกเห็นใจคนอ่นื - มพี ฤตกิ รรมรนุ แรง กระทำรนุ แรงผอู น่ื - ไมรับฟงผูอื่น - ปรับตัวเขากับผูอื่นไมได - เด็กจะชวยเหลือ - เห็นแกตัว ไมชวยเหลือผูอื่น - ไมรูจักรอคอย ไมอดทน ตนเองไมได - คิดเองไมเปน ความสามารถในการ ตัดสินใจไมดี ขาดความมั่นใจ ในตนเอง - ชอบพึ่งพาผูอื่น

เดก็ อายุ 3-5 ป พฤติกรรมของพอ แม พฤติกรรมของลกู ทีเ่ กดิ ขึ้น ผลท่ีเกิดกับลูกในอนาคต คู่มือการเสรมิ สร้างความฉลาดทางอารมณ์เด็กปฐมวัย ŒË ÍÂÒ‹ ·Ó - ขาดความมั่นใจ วัยเรียน : ส�ำ หรบั อาสาสมคั รสาธารณสุขประจำ�หมบู่ ้าน (อสม.) ในตนเอง ขาดแรงจงู ใจในการเรยี นรู ขาดจนิ ตนาการ ÒÁ äÁä‹ ´Œ และความคิดสรางสรรค ไมสนใจใฝรู - ขาดความสุข สนุก โดนรงั แก/รงั แกผอู น่ื มพี ฤตกิ รรมโกหก หามทุกอยาง ราเริง วติ กกังวล ดือ้ เงียบ วัยรุน-วัยผูใหญ : - ไมกลาแสดงออก ไมเห็นคุณคาในตนเอง คนหาตัวตน - ขี้กลัว เก็บกด ไมได ถูกชักจูงไดงาย ไมมีสัมพันธภาพ กับผูอื่น วิตกกังวล คิดเองไมเปน อารมณ ความสามารถในการตัดสินใจไมดี ขาดความมั่นใจในตนเอง ไมกลาคิด 25 ไมกลาทำ

26 คมู่ อื การเสริมสรา้ งความฉลาดทางอารมณเ์ ด็กปฐมวัย เด็กอายุ 3-5 ป สำ�หรบั อาสาสมคั รสาธารณสุขประจ�ำ หมบู่ า้ น (อสม.) พฤตกิ รรมของพอ แม พฤตกิ รรมของลกู ท่เี กดิ ขนึ้ ผลทเ่ี กดิ กับลูกในอนาคต ลงโทษรนุ แรง - รงั แกคนอ่นื วัยเรียน : - หวาดกลัว ทะเลาะวิวาท แกลงผูอื่น ขาดความ - รูสึกตนเองไมมคี ุณคา เห็นอกเห็นใจผูอื่น ขาดการเอาใจเขา - ใชอารมณ มาใสใ จเรา มพี ฤตกิ รรมโกหก วติ กกงั วล ดื้อเงียบ

เด็กอายุ 3-5 ป คู่มือการเสรมิ สร้างความฉลาดทางอารมณ์เด็กปฐมวัย พฤตกิ รรมของพอ แม พฤติกรรมของลูกท่ีเกิดขนึ้ ผลทีเ่ กดิ กับลกู ในอนาคต ส�ำ หรบั อาสาสมคั รสาธารณสุขประจำ�หมบู่ ้าน (อสม.) ลงโทษรนุ แรง - รงั แกคนอื่น - หวาดกลวั วัยรุน : - รสู ึกตนเองไมมคี ณุ คา ทะเลาะวิวาท กา วราวรนุ แรง มั่วสุม - ใชอารมณ เสี่ยงตอการทำผิดกฎหมายและ พฤตกิ รรมทางเพศ ทำรายตนเอง/ผอู นื่ เสย่ี งตอ การเปน โรคทางจติ เวช (ซมึ เศรา วิตกกังวล) สัมพันธภาพกับพอแมไมดี วัยผูใหญ : มีแนวโนมใชความรุนแรงกับคนใน ครอบครัวและผูอื่น 27

28 คมู่ อื การเสริมสรา้ งความฉลาดทางอารมณเ์ ด็กปฐมวัย เดก็ อายุ 3-5 ป สำ�หรบั อาสาสมคั รสาธารณสุขประจ�ำ หมบู่ า้ น (อสม.) พฤตกิ รรมของพอ แม พฤตกิ รรมของลูกที่เกิดขน้ึ ผลท่เี กดิ กบั ลูกในอนาคต ไมสอนลกู เรือ่ งวินัย - รอคอยไมได วัยเรียน : ความถกู ผดิ การควบคมุ - แสดงอารมณ ไมรูจักผิดชอบชั่วดี ไมมีความอดทน อารมณ ควบคมุ ตัวเอง ขาดวินัย ไมมีความรับผิดชอบ และจัดการอารมณ ไมเหมาะสม วัยรุน-วัยผูใหญ : ตัวเอง เชน เก็บกด หรอื ขาดความยบั ยง้ั ชง่ั ใจ ไมม คี วามรบั ผดิ ชอบ ควบคุมอารมณไมไ ด ควบคุมตัวเองไมได ขาดเปาหมาย ในการดำเนนิ ชวี ติ มปี ญ หาสมั พนั ธภาพ กับผูอื่น มีแนวโนมในการใชสิ่งเสพติด และมีพฤติกรรมใชความรุนแรง

เด็กอายุ 3-5 ป คู่มือการเสรมิ สร้างความฉลาดทางอารมณ์เด็กปฐมวัย พฤตกิ รรมของพอ แม พฤติกรรมของลกู ท่เี กดิ ข้นึ ผลที่เกิดกบั ลูกในอนาคต ส�ำ หรบั อาสาสมคั รสาธารณสุขประจำ�หมบู่ ้าน (อสม.) ไมเ คยชืน่ ชมลกู - ไมพึงพอใจในตนเอง เปรยี บเทยี บลูก - ไมมีคุณคาในตนเอง วัยเรียน : กบั คนอื่น - ขาดความกระตอื รอื รน ภใไมนารตคจู นภกั เชูมอน่ืงิใจชใมนตตนนเอเองแงลขะาผดอู นค่ื วขาามดมคั่นวาใจม วัยรุน-วัยผูใหญ : ไมเ หน็ ความสำคญั และคณุ คาในตนเอง มองโลกในแงราย ซึมเศรา มีแนวโนม ในการใชสิ่งเสพติด เห็นความสำคัญ คนอน่ื มากกวา คนในครอบครวั ตดิ เพอ่ื น เสี่ยงตอการถูกชักจูงไปในทางที่ไมดี ไดงาย 29

30 คมู่ อื การเสริมสรา้ งความฉลาดทางอารมณเ์ ด็กปฐมวัย เดก็ อายุ 3-5 ป สำ�หรบั อาสาสมคั รสาธารณสุขประจ�ำ หมบู่ า้ น (อสม.) พฤตกิ รรมของพอแม พฤติกรรมของลูกท่ีเกดิ ขน้ึ ผลท่ีเกดิ กบั ลูกในอนาคต อารมณไมม น่ั คง - สับสนในการกระทำ วัยเรียน : ขนึ้ ๆ ลงๆ เชน อารมณดี ของพอแม อารมณ สงผลตอการเรียน ดื้อเงียบ ไมใสใจ ไมลงโทษ อารมณไมดี ไมมั่นคง ความรูสึกของผูอื่น ไมเกิดการเรียนรู ลงโทษ วาอะไรถูกอะไรผิด ปรับและควบคมุ อารมณ - ไมมีเหตุผล วัยรุน-วัยผูใหญ : ตัวเองไมได ชอบระบาย - ขาดความมั่นใจ ขาดความมั่นใจในตนเอง ขาดความ อารมณตวั เองกบั เด็ก ภาคภูมิใจในตนเอง ในตนเอง - ความสัมพันธกับพอแม ไมดี มีความรูสึกวา พอแมไมรัก - ดานชาตอการกระทำ ของพอแม