พุทธสาวกพุทธสาวิกา

สงั คมคึกษา ชนั้ ม.3

พระอญั ญาโกณฑญั ญะ  ประวตั ิและผลงาน พระอญั ญาโกณฑญั ญะเป็นพระสงฆร์ ปู แรกในพระพทุ ธศาสนา เกดิ ในตระกูลพราหมณ์ของ ตระกลู “โทณวตั ถุ” ใกลก้ รงุ กบลิ พสั ดุ์ เดมิ ชอ่ื วา่ โกณฑญั ญะ ไดศ้ กึ าจนจบไตรเพทชนั้ สงู และวชิ าการ ทานายลกั ษณะอยา่ งเชย่ี วชาญ เมอ่ื เจา้ ชายสทิ ธตั ถะประสตู ไิ ด้ 5 วนั บรรดาพราหมณ์ทงั้ หลายตา่ ง พจิ ารณาตรวจดพู ระลกั ษณะของเจา้ ชายสทิ ธตั ถะอยา่ งละเอยี ด มคี วามเหน็ วา่ ถูกตอ้ งตามตารามหา บุรษุ ลกั ษณะ พยากรณ์ศาสตร์ ไดท้ านายเป็น 2 นยั เหมอื นกนั ทงั้ หมดวา่ “พระราชกุมารน้ี ถา้ เป็น ฆราวาสจะไดเ้ ป็นพระเจา้ จกั พรรดผิ ยู้ ง่ิ ใหญ่ ถา้ ออกผนวชจะตรสั รเู้ ป็นพระพทุ ธเจา้ เป็นศาสดาเอก ของโลก” สว่ นโกณฑญั ญะพราหมณ์ ไดต้ รวจดแู ละทานายเพยี งกรณเี ดยี ววา่ “จะตอ้ งออกผนวชและไดต้ รสั รู้ เป็นพระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ อยา่ งแน่นอน” และทา่ นตงั้ ใจวา่ หากยงั มชี วี ติ อยจู่ ะออกบวชตาม เจา้ ชายสทิ ธตั ถะเสดจ็ ออกผนวชและทรงบาเพญ็ ทุกรกริ ยิ าอยู่ ณ ตาบลอรุ ุเวลาเสนานิคม โกณ ฑญั ญะพราหมณ์ จงึ ไดช้ วนพราหมณ์ทร่ี ว่ มกนั ทานาย 4 คน คอื วปั ปะ ภทั ทยิ ะ มหานามะ และอสั ส ชริ วมเป็น 5 คน เรยี กวา่ “ปัญจวคั คยี ”์ ออกบวชตดิ ตามคอยเฝ้าปรนนิบตั ริ อวา่ เม่อื พระพทุ ธเจา้ บรรลุ ธรรมแลว้ จะไดส้ งั่ สอนตนดว้ ย เมอ่ื พระพทุ ธเจา้ ทรง เลกิ บาเพญ็ ทกุ รกริ ยิ าปัญจวคั คยี ม์ คี วามเขา้ ใจวา่ พระพทุ ธเจา้ คงไมส่ ามารถทจ่ี ะบรรลุธรรมพเิ ศษไดจ้ งึ พา กนั ละทง้ิ ไปอยปู่ ่าอสิ ปิ ตนมฤคทายวนั แขวงเมอื งพาราณสี หลงั จากพระพทุ ธเจา้ ไดต้ รสั รแู้ ลว้ ทรงระลกึ ถงึ ปัญจวคั คยี ท์ เ่ี คยอปุ ัฏฐากจงึ เสดจ็ ไปยงั “ธมั มจกั รกปั ปวตั น สตู ร”เม่อื จบพระธรรมเทศนาโกณฑญั ญะไดร้ ธู้ รรมตามพระพทุ ธเจา้ พระพทุ ธองคท์ รงทราบจงึ เปล่งอทุ านวา่ “อญั ญาสวิ ะตะโภโกณฑญั ญะ” แปลวา่ “โกณฑญั ญะไดร้ แู้ ลว้ หนอ” เพราะพระดารสั ทว่ี า่ “อญั ญาส”ิ คา วา่ “อญั ญา” จงึ เป็นคานาหน้าชอ่ื ทา่ นวา่ “อญั ญาโกณฑญั ญะ” ตงั้ แตน่ นั้ มา

คณุ ธรรมทถี่ อื เป็ นแบบอยา่ ง  พระอญั ญาโกณฑญั ญะมคี ุณธรรมทถ่ี อื เป็นแบบอยา่ งหลายประการ ดงั นี้  1. เป็นผมู้ ีความเชื่อมนั่ คอื เชอ่ื อยา่ งไรกท็ าตามทเ่ี ชญิ อยา่ งนนั้ เชน่ เชอ่ื วา่ เจา้ ชายสทิ ธตั ถะจะตอ้ งเสดจ็ ออก ผนวชและไดต้ รสั รอุ ยา่ งแน่นอนจงึ รอคอยวนั เวลาเมอ่ื เจา้ ชายสทิ ธตั ถะเสดจ็ ออกผนวชจงึ ไดช้ กั ชวนเพอ่ื นๆ อกี 4 คน ออกผนวชตาม เป็นตน้  2. เป็นผทู้ ี่สนั โดษและชอบอย่ใู นที่สงดั กลา่ วคอื พระอญั ญาโกณฑญั ญะไมช่ อบอยใู่ กลห้ มบู่ า้ นและเมอื ง ชอบอยตู่ ามวดั ป่าแมบ้ นั้ ปลายชวี ติ ทา่ นยงั กราบลาพระพุทธเจา้ ไปอยใู่ นวดั ป่าฉทั ทนั ต์และนิพพานทน่ี นั่  3. เป็นผมู้ ีประสบการณ์ชีวิตมาก คอื นอกจากจะมอี ายุมากแลว้ พระอญั ญาโกณฑญั ญะยงั ผา่ นเหตุการณ์ ต่างๆมาอยา่ งชดั เจนจนพระพุทธเจา้ ทรงยกยอ่ งวา่ ดเี ดน่ ดา้ นรตั ตญั ญภู าพ

พระมหาปชาบดโี คตรมเี ถรี  ประวตั ิและผลงาน พระมหาปชาบดโี คตรมเี ถรเี ป็นภกิ ษุณรี ปู แรกในพระพธุ ศาสนา ไดร้ บั การยกยอ่ งวา่ เป็นผรู้ รู้ ตั ตญั ญู ทรงเป็นพระราช ธดิ าของพระเจา้ สปุ ปพทุ ธะ แหง่ พระนครเวทหะ พระประยรู ญาตถิ วายพระนามวา่ “โคตรม”ี ทรงเป็นพระภคณิ ีของ พระนางสริ มิ หามายา (พทุ ธมารดา) จงึ เป็นทงั้ พระมาตุจฉาและพระมารดาเลย้ี งของเจา้ ชายสทิ ธตั ถะ พระนางสริ มิ หามายาทรงอภเิ ษกเป็นพระมเหสขี องพระเจา้ สุทโธทนะแหง่ กรุงกบลิ พสั ดุ์ ทรงประสตู เิ จา้ ชายสทิ ธตั ถะ ไดเ้ พบี ง 7 วนั กเ็ สดจ็ สวรรคต พระเจา้ สทุ โธทนะทรงมอบเจา้ ชายสทิ ธตั ถะแก่พระนางมหาปชาบดโี คตรมผี มู้ ศี กั ดิ์ เป็นพระมาตุจฉาใหก้ ารเลย้ี งดตู อ่ มา โดยไดส้ ถาปนาไวใ้ นตาแหน่งพระอคั รมเหสี และไดป้ ระสตู พิ ระโอรสและพระ ราชดิ านามวา่ “นนั ทกุมาร” และ “รปู นนั ทา” เมอ่ื เจา้ ชายสทิ ธตั ถะเสดจ็ ออกผนวชและบรรลธุ รรมเป็นพระพทุ ธเจา้ แลว้ ไดเ้ สดจ็ ไปโปรดพระประยรู ญาติ ณ กรุง กบลิ พสั ดุ์ เสดจ็ เขา้ ไปรบั อาหารบณิ ฑบตในพระราชนิเวศน์ ทรงแสดงธรรมโปรดพระพทุ ธบดิ าและพระน้านาง ยงั พระบดิ าดารงอยใู่ นพระอนาคามี ยงั พระน้านางใหบ้ รรลพุ ระโสดาปัตตผิ ล

คณุ ธรรมท่ีคณุ ควรยึดถือเป็นแบบอย่าง  พระมหาปชาบดโี คตรมเี ถรี มคี ุณธรรมทค่ี วรยดึ ถอื เป็นแบบอยา่ งหลายประการ ดงั น้ี  1. เป็นผทู้ ่ีมีความอดทนและตงั้ ใจ คอื แมจ้ ะรวู้ า่ พระพทุ ธเจา้ ไมท่ รงอนุญาตใหส้ ตรบี วชเป็นพระภกิ ษุณี กไ็ มย่ อ่ ทอ้ อดทนรอคอยเวลาและจงั หวะ ประกอบกบั มคี วามตงั้ ใจแน่วแน่ทจ่ี ะบวช ในทส่ี ุดกไ็ ดบ้ วชเป็นภกิ ษุณีสมประสงค์  2. เป็นผทู้ ี่มีความเพียรพยายาม คอื แมจ้ ะบวชเม่อื มอี ายมุ ากแลว้ แตก่ ไ็ มล่ ะความเพยี รพยายาม ตงั้ ใจประพฤตปิ ฏบิ ตั ิ ธรรมจนสาเรจ็ มรรคผลเป็นพระอรหนั ต์  3. เป็นผทู้ ่ีเหน็ แก่ประโยชน์ส่วนรวม คอื หลงั จากบวชแลว้ ทา่ นไดท้ างานเป็นประโยชน์แก่สถานบนั พระภกิ ษุณีหลาย ประการ เชน่ ทา่ นเหน็ วา่ ระเบยี บในทางวนิ ยั ปฏบิ ตั เิ หมาะสมกบั พระภกิ ษุสงฆ์ แตม่ ปี ัญหาสาหรบั พระภกิ ษุณสี งฆ์ จงึ กราบทลู ขอพทุ ธานุญาตใหม้ กี ารเปลย่ี นแปลงเพอ่ื ใหเ้ กดิ ความสะดวกและเหมาะสมกบั พระภกิ ษุณี  4. เป็ นผทู้ ่ีทีประสบการณ์ในชีวิตมาก คอื นอกจากมอี ายมุ ากแลว้ พระมหาปชาบดโี คตรมเี ถรยี งั ผา่ นโลกและเหตกุ ารณ์ ตา่ ง ๆ มาอยา่ งชดั เจน จนพระพทุ ธเจา้ ทรงยกยอ่ งวา่ ดเี ดน่ ดา้ น รตั ตญั ญภู าพ

พระเขมาเถรี  ประวตั ิและผลงาน พระเขมาเถรี ไดร้ บั การยกยอ่ งจากพระพทุ ธเจา้ วา่ เป็นผมู้ ปี ัญญาพระนางเกดิ ในราชสกุล กรงุ สาคละ แควน้ มทั ทะ ไดน้ ามวา่ “เขมา” เพราะพระนางมผี วิ พรรณเลอ่ื มเรอื งรองดงั สนี ้าทอง เมอ่ื เจรญิ พระชนั ษาแลว้ ไดอ้ ภเิ ษกสมรสเป็นมเหสขี องพระเจา้ พมิ พสิ ารแหง่ กรงุ ราชคฤหเ์ มอ่ื พระพทุ ธเจา้ ประทบั อยู่ ณ พระวหิ ารเวฬุวนั วนั ใกลก้ รงุ ราชคฤหน์ นั้ พระนางทราบวา่ พระ พทุ ธองคท์ รงแสดงธรรมเรอ่ื งโทษในรปู สมบตั ิ ดงั นนั้ พระนางซง่ึ เป็นผหู้ ลงมวั เมาในรปู โฉม ของพระนาง ฝ่ายพระเจา้ พมิ พสิ าร เมอ่ื ทราบความกท็ รงดารวิ า่ “เราเป็นอคั รอุปัฏฐากของพระศาสดา แต่ พระอคั รมเหสขี องเราน้กี ลบั ไมไ่ ปเฝ้าพระพทุ ธเจา้ ” พระองคจ์ งึ คดิ หาอุบายดว้ ยการใหก้ วผี ู้ ฉลาดประพนั ธบ์ ทกวพี รรณนาถงึ ความงามของพระวหิ ารเวฬุวนั แลว้ รบั สงั่ ใหน้ าไปขบั รอ้ ง ใกล้ ๆ ทพ่ี ระนางเขมาเทวปี ระทบั





พระเจ้าปเสนทิโกศล

คณุ ธรรมท่ีควรยึดถอื เป็นแบบอย่าง