Important Announcement
PubHTML5 Scheduled Server Maintenance on (GMT) Sunday, June 26th, 2:00 am - 8:00 am.
PubHTML5 site will be inoperative during the times indicated!

Home Explore ဗိုလ်မှုးချုပ်ဟောင်းကျော်ဇော အတ္ထုပ္ပတ္တိ -၅

ဗိုလ်မှုးချုပ်ဟောင်းကျော်ဇော အတ္ထုပ္ပတ္တိ -၅

Published by accmelibrary, 2022-11-18 09:05:36

Description: ဗိုလ်မှုးချုပ်ဟောင်းကျော်ဇော အတ္ထုပ္ပတ္တိ -၅

Search

Read the Text Version

AdkvfrSL;csKyfa[mif;ausmfaZm. twˆKy`wWd tydkif; (5) ZGef/ 2007 ckESpf? trSm 1989 ckESpf ygwDwGif; z±kdz&Jjzpfr_}uD; ay:ayguf+yD;aemuf A[kdaumfrwDacgif;aqmifrsm; tem;,l=u&ef A[kdu qHk;jzwfvkduf &ygawmhonf? u|efawmftem;,lzkd@ xGufcGmcgeD;wGif ygwDA[kdukd qufvufOD;aqmif&ef wm0efay;jcif;cH&onfh A[kdacgif;aqmifxJrS wOD;wnf;usef&pfol/ EkdifiHa&;OD;aqmiftzGJ@0if &JabmfxGef; (Akdvf=uifarmif) u “at;at;aq;aq; em;em;aeaeae&if; ukd,fa&;twÎKy`wWd a&;ygvm;”[k wkdufwGef;cJhzl;ygonf? jynfwGif;&Sd u|efawmfESifhacwf+ydKifrdwfaqGrsm;/ EkdifiHa&;vkyfazmfukdifzufa[mif;rsm;uvnf; vl}uHKrsm;ESifh vSrf;wkdufwGef;cJh=u ygonf? okd@aomf u|efawmfu twÎKy`wWdqkdwm ukd,faorS wjcm;vlawG a&;=uvdrfhrnf[k oabmxm;um a&;zkd@pdwfrul;cJhyg? 2003 cEk pS af &muaf wmh u|efawmf twÎKyw` adW &;csifvmygon?f xkdtcsed wf Gif u|efawmthf ouf 80 ausmaf eyg+y?D tawmfarhavsmph jyKvmojzifh a&;zkd@rvG,fulawmhyg? okd@aomf u|efawmfa&;rnfqkdv#if a&;Ekdifonfhtcsuftvufrsm; &Sdygonf? 1? u|efawmfhom;}uD; atmifausmfaZm (ukdjrarmif) rSm a&$vDwGif aexkdifae&mrS ArmjynfwGif;rS pmtkyfpmwrf;rsm; &oavmuf &SmazGpkaqmif;ay;ojzifh u|efawmf,cifu a&;om;xkwfa0zl;onfh pmtkyfpmwrf;rsm; tm;vHk;eD;yg;r# jyefvnf&&Sd±Hkr#ru e0w acwf/ etz acwf xkwfor# orkdif;pmtkyfrsm;vnf; &&Sdxm;ojzifh vkdtyfonfhtcsuftvuf taxmuftxm;rsm; &wefoavmuf &Ekdifygonf? 2? ygwDrS &Jabmfrsm;onf ygwDhtmabmf “jynfol@tm%m” *sme,fukd tqufrjywf qufvufxkwfa0=u&m xkd*sme,ftwGuf vkdtyfonfhorkdif;ta=umif;t&m/ tcsuftvufrsm;ukd u|efawmfhxH r=umc% pma&;ar;jref;=u/ aqmif;yg;rsm;twGuf tcsuftvufrsm; awmif;cH=uvkyf=u&m/ u|efawmfhrSm xkdjyefpmrsm;. rdwWLrsm; &Sdaeojzifh tcsuftvufrsm; tawmftoifh pHkvifpGm&Sdaeygonf? 3? xkd@jyif ‘jynfol@bufawmfom;rsm;pmay’rS OD;atmifapmOD;onf ‘orkdif;jzpf&yfrSef ay:aygufa&;’ qkdaom aºu;a=umfoHjzifh pmtkyfpmwrf;rsm; r=umc%xkwfwwf&m olu ol@pmtkyfrsm;twGuf u|efawmfhukd trSmpmrsm;/ aqmif;yg;rsm; awmif;avh&Sdygonf? xkdaqmif;yg;rsm;rSmvnf; orkdif;0iftjzpftysufrsm;omjzpfojzifh u|efawmfhtwÎKy`wWda&;&mwGif rsm;pGmtaxmuftul &apEkdifygonf? 4? 199& ckESpf/ AkdvfcsKyfatmifqef; vkyf}uHcH&r_ ESpfig;q,fjynfhtcsdefwGif BBC rS txl;tpDtpOfw&yftwGuf u|efawmfhukd pmjzifhar;jref;qufoG,f+yD; awG@qHkar;jref;cef;vkyf&mwGif orkdif;0ifta=umif;t&mawmfawmfrsm;rsm; yg0if+yD;/ xkdtar;tajzrsm;ukd ‘w&m;ctH ppbf ,of vl ’J qadk om acgi;f pOjf zihf pmtyk wf tyk vf n;f xwk jf zpcf yhJ gon?f xrdk S tqu&f um useof wi;f Xmersm;uvn;f tcg}u;D / &uf}uD;rsm; (Oyrm-vGwfvyfa&;ae@/ awmfvSefa&;ae@) wGif awG@qHkar;jref;cef;rsm; tqufrjywfvkyfvm&m/ u|efawmf. ajzqkdcsufrsm;rSm rdwWLrsm;&Sdojzifh tcsuftvuf pkaqmif;+yD;ovkd jzpfaeygawmhonf? 5? xkd@tjyif u|efawmfukd,fwdkifvnf; rSwfrdor#awGukd t=urf;zsif;csa&;xm;/ ae@pOfrSwfwrf;rsm;xwJ Gif a&;xm;rd pwmrsm;vnf; &Sdaeygonf? xkdrSvnf; tcsuftvufrsm; &ygonf? xkd@a=umifh u|efawmf 2003 ckESpfrSpI ukd,fwkdifa&;twÎKy`wWdukd tykdif;rsm;cGJI a&;om;vm&m ,cktykdif; 5 +yD;oGm; yg+yD? 1976 ckESpf/ Zlvkdif 20 &ufae@wGif u|efawmfvGwfajrmufa'o ArmjynfuGefjrLepfygwD&Sd&mokd@ a&muf&Sdonfhta=umif; azmfjy+yD; tykdif; 5 ukd tqHk;owfvkdufygonf? TwGif u|efawmf. yk*~vdub0 +yD;qHk;oGm;+yD jzpfygonf? u|efawmfygwDokd@ jyefa&muf+yD;aemuftykdif;rSm ygwDorkdif;ESifh qufpyfaeojzifh u|efawmfhom;orD;rsm;tygt0if aemufrsdK;quf &Jabmfrsm;u qufIwm0ef,l/ okawoejyK a&;om;oGm;=u&ef wkdufwGef;&ayonf? u|efawmf ,ck touf 88 ESpf &Sd+yDjzpfI u|efawmf qufra&;Ekdifawmhyg? u|efawmf em;yg&apawmh? TwGif pum;csyftjzpf ajymvkdwmwck &Sdygonf? u|efawmfukd,fwkdifa&; twÎKy`wWdpmtkyfwGif u|efawmf aemufqufwGJtjzpf xyfxnfhcsifonfh pm&Gufpmwrf;tcsdK@ &Sdygonf? yxrpmwrf;rSm u|efawmfygwDukd a&muf+yD;aemuf 1976 ckESpf/ =o*kwfv 10 &ufwGif “jynfol@toH” rSaeI toHv$ifhcJhaom u|efawmf. ‘wkdif;jynfokd@ wifjycsuf’jzpfygonf? xkd@tjyif 1999 ckESpf/ 'DZifbm 3 &ufae@wGif touf 80 jynfhaom u|efawmfhtm; *k%fjyKuAsmwyk'fukd uAsmq&m (ukd) 0i;f wixhf eG ;f u pyaf y;czhJ ;l ygon?f u|eaf wmtf ouf 80 jyn+hf y;D aemuaf e@ 1999 cEk pS /f 'ZD ibf m 4 &uwf iG f u,G vf eG cf ahJ om u|eaf wmZhf e;D onf a':oef;pdefukd &nfn¸ef;+yD; xkduAsmq&muyif *k%fjyKuAsmwyk'f a&;ay;cJhzl;ygonf? xkduAsmESpfyk'frSm u|efawmfhb0wGif ta&;}uD;aom tcsdefESifhtjzpftysuftrSwftom;tjzpf &Sdaeojzifh TpmtkyfwGif aemufqufwGJ 'kwd,pmwrf;ESifh wwd,pmwrf;tjzpf xnfhoGif;azmfjyvkdufygonf? xkduAsmESpfyk'fukd pyfqkday;cJhonfh ukd0if;wifhxGef; tm;vnf; aus;Zl;txl;wifa=umif; azmfjytyfygonf? u|efawmfh Tpmtkyfjzpfajrmufa&;twGuf 0kdif;0ef;ulnDvkyfaqmifay;cJh=uonfh &Jabmfrsm;tm;vHk;ukdvnf;aumif;/ xkwfa0 ay;onfh ‘\"l0Hpmay’ukdvnf;aumif; aus;Zl;txl;wif&Sdygonf? AkdvfausmfaZm 24-4-07 1

yOPrykdif; 1957 ckESpf/ Zlvkdifvqef;rSm u|efawmf &efukef+rdK@/ prf;acsmif;&yf/ qDqHkvrf;/ tdrftrSwf 36okd@ r*Fvm'Hk {nfhcHa*[mrS ajymif;a&$@ oGm;cJhygonf? u|efawmfpkaqmif;xm;wJh aiGav;u oHk;axmifausmfavmufyJ&Sdvkd@ tJ'Dtdrf0,fzkd@ vkdtyfwJhaiGukd u|efawmfhtpfukd}uD; OD;yku xwk af y;ygon?f aemiuf srS u|eaf wmahf jruuG uf dk a&mi;f +y;D qyEf idk yf gon?f u|eaf wmZhf e;D &@J zcivf n;f u,G vf eG of mG ;+yjD zp+f y;D / o@lrcd if a':wiuf u|efawmfwkd@rdom;pkeJ@twl vkdufaewmjzpfvkd@ olwkd@&J@ oHk;q,ftdrf}uD;ay: vliSm;wif+yD;/ tdrfaxmify&dabm*awGudkawmh u|efawmfwkd@ tckaer,fh prf;acsmif;tdfrfukd o,f,l+yD; oHk;pGJcJh&ygawmhonf? u|efawmfhom;orD;rsm;ukdawmh tdrfeJ@eD;onfh pdef@zDvkdrDemuGefAifhausmif; (aemifprf;acsmif; txu 2) rSm xm;ygonf? rdef;uav; ausmif;jzpfaomfvnf; a,musfm;av;rsm;ukd av;wef;txd vufcHojzifh armifESpfr ig;a,mufpvHk;ukd tJ'Dausmif;rSmyJ xm;vkdufygonf? u|efawmfhESpfr0rf;uGJrsm;rSm xkdausmif;xGufrsm;jzpfojzifh xkdausmif;rS c&pf,mefr,foDv&ifq&mr}uD;rsm;eJ@ &if;ESD;ojzifh olwkd@wm0ef,l ausmif;tyfay;cJh=uygonf? om;orD;rsm; ausmif;udpP+yD;wmeJ@ u|efawmf a&S@a&;udpPtwGuf pOf;pm;vkyfaqmif&ygawmhonf? tJ'Dacwf (zqyv tpkd;&acwf) wkef;u 'Drkdua&pDvnf; toifhtwifh&SdaewJhumvjzpfvkd@ a&S@av#muf wkdif;jynfeJ@ jynfolvlxk twGuf EkdifiHa&;vkyfrnfqkdv#if vkyfEkdifwJh tcGifhtvrf;awG &Sdaeygonf? 'DtwGuf jyifqifonfhtaejzifh u|efawmfwyfu rxGufrD trsdK;rsdK; ajymqkdcsufrsm;ukd &Sif;vif;ajymjy&ef owif;pm&Sif;vif;yGJw&yfukd u|efawmfjyKvkyfcJhyg onf? 1957 cEk pS f/ Zlvidk vf 6 &uaf e@wGif u|eaf wmaf exdkif&m aetrd fwiG yf if owif;pm&Si;f vi;f yJG jyKvyk cf hjJ ci;f jzpfygonf? owi;f pmwkud f toD;oD;rS owif;axmuftawmfrsm;rsm; wufa&mufcJhygonf? u|efawmfhtaeeJ@ t\"duxm; ajymqkdcJhr_rsm;uawmh u|efawmfhtay: pGyfpGJcsufrsm; rckdifvHkyHk/ oufaorjynfhpHkyHk/ txl;ojzifh u|efawmfhukd pepfwus w&m;r#wr_ &SdpGm ppfaq;jcif;/ xkacscGifhjyKjcif;rsm; r&SdyHkawGukd u|efawmfajymqkd&Sif;vif;cJhygonf? aemuaf e@owi;f pmrsm;wiG f u|eaf wm.f ajym=um;csutf jynthf pukH dk xnohf iG ;f azmjf y=u+y;D t,'f wD mtmabmf tce;f rsm;rvS n;f u|efawmf. awmif;qkdcsufjzpfaom‘±Hk;wifppfaq;yg’qdkonfh tcsufukd txl;tav;ay;a&;om;=uygonf? txl;ojzifh vuf0Jbuf ,drf;onfh owif;pmrsm;/ *sme,frsm;u u|efawmf. wkdif;jynftay:pGrf;pGrf;wrH aqmif&GufcJhr_rsm;tay: tus,fw0ifh a&;om;=uygonf? tcsdK@wyfrawmfwGif;u u|efawmfhukd av;pm;=unfndK=uonfh wyfrSL;wyfom;rsm;uvnf; u|efawmfeJ@twl wkdufyGJrsm;rSm yg0ifcJh=uyHk/ u|efawmf. aqmif&Gufcsufrsm; pwmrsm;ukd tcef;qufaqmif;yg;rsm;tjzpf a&;om;=uygonf? xkdpOfu zqyv tpkd;&twGif; jcpm;r_/ vmbfpm;r_/ tcsif;csif;tjyeftvSefpGyfpGJr_rsm;eJ@ emrnfysufpjyKvmcsdefeJ@vnf; wkdufqkdif aeojzifh tpkd;&ukdwkdufckdufa0zefonfh t&Sdefjzifhvnf; a&maeygonf? xkdowif;pm&Sif;vif;yGJwGif owif;axmufwOD;u jynfwGif;ppf&yfpJa&;eJ@ ywfoufI u|efawmf.oabmxm;ukd ar;jref;&m u|efawmfu oD;jcm;xkwfjyefygrnf[k ajymqkdvkduf+yD; u|efawmfru|rf;usifonfh EkdifiHa&;/ pD;yGm;a&;jy\\emrsm;ukdyg tus,fw0ifh tcsdef,l avhvm+yD;rS atmufwkdbm 27 &ufwGif ‘jynfwGif;+idrf;csrf;a&;ESifh ywfoufI u|efawmf. oabmxm;’qkdonfh pmwrf;wapmif xkwfjyef vkdufygonf? xkdpmwrf;ukd tykdif;rsm;cGJI owif;pmrsm;u azmfjy=u+yD; aemufykdif;wGifvnf; pmtkyftjzpf xkwfa0cJhygonf? xkdpmwrf;i,fwGif tykdif;av;ykdif; yg&Sdygonf? 1? yxrykdif;wGif jynfwGif;ppf 10 ESpfc&D;ukd t=urf;zsif; azmfjyxm;ygonf? 1948 ckESpfukefcgeD;rSpI wkdufcJh&aom autif'Dtkd (KNDO) wkd@tygt0if tjcm;vufeufukdif tzGJ@tpnf;rsm;jzpfonfh tvHjzL/ tvHeD uGefjrLepf/ &JabmfjzL/ &ckdifolykefrsm;ponfh wjynfvHk; twkdif;twmeJ@ tESH@tjym;jzpfcJhonfh wkdufyGJrsm;ta=umif; azmfjyxm;ygonf? 2? 'wk ,d yidk ;f wiG f ‚ 10 EpS cf &;D twiG ;f tp;dk &EiS ohf yl ek rf sm; EpS Of ;D EpS zf u.f vu&f tdS ajctaersm;udk a0zeof ;kH oyxf m;+y;D / tu,If Ttwkdif; qufwkdufckdufygu tem*wf. tvm;tvmukd u|efawmfa0zefwifjyxm;ygonf? Ttykdif;wGif u|efawmfu “EdkifiHa&;onf jynfwGif;ppftwuftus. ausm±kd;r¾dKifjzpfonf? ppfa&;onf taxmuftul tykdif;om jzpfonf? olykefta&;edrhfaprnfh xl;jcm;onfh EkdifiHa&;ajymif;vJr_ rygbJ ppfa&;oufoufjzifhom &ifqkdifaev#if olykefta&;rSm tvGef&Snf=umcufcJEkdifa=umif;/ vuf&Sdtpkd;&taeeJ@ ppfa&;oufoufcsnf; tm;rukd;bJ EkdifiHa&;t& }udK;pm;oifha=umif;/ Ttwkdif; qufoGm;aeygu jynfwGif;ppf}uD; &Snf=umoGm;rnfh tvm;tvm&Sda=umif;/ ppfwyfwkd;csJ@&I jynfwGif;pD;yGm;a&;vnf; usqif;Ekdifa=umif;” pwmrsm;ukd tao;pdwf tcsuftvufrsm; xkwfjy/ &Sif;vif;jy+yD;/ ppfa&;oufoufjzifh aemufxyf 7 ESpfqufwkdufv#ifvnf;/ olykeftiftm; rusqif;Ekdifa=umif; a&;om;xm;ygonf? 3? ww,d yidk ;f wiG f ppEf iS Ehf idk if aH &;. &n&f ,G cf surf sm;/ ppEf iS jhf ynof vl xl /k ppEf iS Ehf idk if aH &;acgi;f aqmirf sm;. wm0eqf upf yaf eyrkH sm;udk tus,fw0ifh a&;om;xm;ygonf? txl;ojzifh EkdifiHa&;acgif;aqmifrsm;taejzifh ppfEkdifa&;twGufomru ppfukdrlv EkdifiHa&;&nfrSef;csufrS aoGzDroGm;atmifESifh ppf+yD;aemuf +idrf;csrf;a&;umvwnfaqmufa&;twGuf wm0ef&Sda=umif;pwmawG yg&Sdygonf? ppfonf jzpf&efvG,fulaomfvnf; t+yD; owf&ef cufcJwwfa=umif;ESifh ppf.'%fukd jynfolvlxku t\"du cH&a=umif;awG yg&Sdygonf? 4? pwkwÎykdif;wGifrl vuf&SdjynfwGif;ppfukd rnfuJhokd@ tqHk;owfoifhonfukd a&;om;wifjyxm;ygonf? xkdpOfu 0ef}uD;csKyfOD;Ek ajym=um;onfh rdef@cGef;ukd ukd;um;+yD; jynfolvlxku ppftwGuf ay;&aomtzkd;tcrsm;ukd axmufjy+yD; “jynfwGif;ppfjzpf&jcif;tay: Ekdiif Ha&; acgif;aqmifrsm;taeeJ@ wm0ef&Sda=umif;/ EkdifiHa&;acgif;aqmifrsm;taeeJ@ ppfeJ@ ywfoufI xifjrif,lqyHk ayghqrSm;,Gif;jcif;ta=umif;&if;rSm 2

ArmjynfvGwfvyfa&;&cgp tawG@t}uHK/ A[kokwenf;yg;r_ a=umifhvnf;aumif;/ pdwful;qENawGukdvnf;aumif;/ a'go - arm[rsm;ukd a&S@xm;rdaoma=umifhvnf;aumif; rSm;cJh=uyHk/ b,fola=umifh/ b,f0gha=umifh[k qufvuftjiif;ryGm;oifhawmhbJ trSm;0efcH±HkrubJ? trSm;ukd &J&J0Hh0Hhjyif=u&ef” wkdufwGef;xm;ygonf? vuf&SdEdkifiHa&;acgif;aqmifrsm;taejzifh vuf&Sdwkdif;jynftajctae/ ESpfOD;ESpfzuf &yfwnfae&aom tajctaewkd@ukd wdwdusus qef;ppf=unfh±SK+yD;/ jynfolvlxktem*wftusdK;ukd rqef@usifapbJ/ usdK;a=umif;r#wI ,xmblwusaom enf;vrf;jzifh &yfpJ=u&ef wkdufwGef;xm;ygonf? (xkdtcsdefu q&m}uD;ocifukd,fawmfr_dif; OD;pD;I v_yf&Sm;aeaom jynfwGif;+idrf;csrf;a&;v_yf&Sm;r_ vlxkqENjyyGJ}uD;rsm;vnf; w+cdrfh+cdrfhESifh wEkdifiHvHk; usif;yae=uygonf?) u|efawmfxkdpmwrf;a&;om;&ef jynfwGif;ppfjy\\emukd tao;pdwfavhvmavav jynfwGif;ppfa&&Snf+yD; jynfolwkd@. qif;&J'kuQ tE W&m,frsm;ukd jrifavavjzpfum jynfwGif;+idrf;csrf;a&;onfom tem*wfEkdifiHopf xlaxmifEkdifa&;twGuf aomhcsufjzpfa=umif; ykdrkdI oabmaygufvmygonf? vuf&Sdjynfolvlxkwkd@. 'kuQrsdK;pHk qHkcsufjzpfaeonfh jynfwGif;ppf}uD;ukd jynfolvlxktusdK;pD;yGm;jyK EkdifiHa&; tajccHay:wGif &yfpJEkdifygu wkdif;jynftay:t}uD;rm;qHk; tusdK;jyKEkdifcsuf[kvnf; ,Hk=unfvmrdygonf? xkd@a=umifhyif u|efawmfonf q&m}uD;ocifukd,fawmfr_dif;. “jynfwGif;+idrf;csrf;a&; &SpfOD;aumfrwD”tzGJ@0ifwcsdK@ESifh aqG;aEG; wkdifyif+yD; xkdtzGJ@ESifhyl;aygif;v_yf&Sm;&ef pDpOfygawmhonf? okd@aomf 1958 ckESpf/ atmufwkdbmvwGif yxrt}udrf Akdvfae0if;OD;pD;I ppftm%modrf;yGJ ay:aygufvm&m v_yf&Sm;r_rsm; cufcJvm+yD; 1959 ckESpfwGif xkdjynfwGif;+idrf;csrf;a&; &SpfOD;aumfrwDukd zsufodrf;ypfcJh&onf? zqyv tpkd;&uGJ/ oef@&Sif;tpkd;&wufeJ@ tajctaeawG ±SKyfaxG;ae&mrS 0ef}uD;csKyfOD;Eku AkdvfcsKyf}uD;ae0if;ukd tm%mv$Jajymif; ay;onfqkdum tdrfapmifhtpkd;&wufvmjcif; jzpfygonf? tdrfapmifhtpkd;&uvnf; 1960 ckESpf/ azazmf0g &Dv 6 &ufae@wGif a&G;aumufyGJ usif;yay;cJhonf? xkda&G;aumufyGJwGif u|efawmfonf woD;yk*~vtrwfa[mif;tjzpf =unfhjrifwkdifawmifykdif; rJqENe,frS yg0if,SOf+ydKifcJhygonf? oef@&Sif; zqyv rS ocifpHa0/ wnf+rJ zqyv rS Akdvfp=umESifh yrnw rS EkwfxGufvm+yD; woD;yk*~vtjzpf 0ifvmonfh OD;atmifoef; (AdkvfcsKyftpfukd) wkd@ESifh ,SOf+ydKif&jcif; jzpfygonf? rJqG,fw&m;yGJrsm; jyKvkyf&mwGif tpyxrykdif;wGif u|efawmfu wkdif;jynfwnfaqmufa&;/ xlaxmifa&; vkyfief;pOfrsm;ukdom tav;ay;a[majym&m vltrsm;u }udKufESpfoufjcif;r&SdvSay? u|efawmf. a&G;aumufyGJulnDa&; tzGJ@0ifrsm;u EkdifiHa&;t&wkdufckduf ajymqkdae=uonfh wjcm;trwfavmif;rsm;. a[majymcsufrsm;ukd oGm;a&mufem;axmif=u+yD; u|efawmfhukd jyefvnfajymjyum jyef&Sif;vif; ajym=um;&ef wkdufwGef;=uygonf? okd@jzifh u|efawmfrSm aemufykdif;rJqG,f w&m;yGJrsm;wGif EkdifiHa&;t&a&m/ yk*~dKvfa&;t&yg ajymqkdr_rsm; yg0ifvm&ygawmhonf? txl;ojzifh wnf+rJ zqyv (qkd&S,fvpfrsm;) ta=umif; ajyma[mojzifh wcsdK@jynfolrsm; todenf;ao;aom twGif;a&;rsm;ygojzifh vltrsm; tawmfoabmus=uygonf? rJqG,fw&m;yGJrsm;rSmvnf; tvGefpnfum; }uD;us,fvmygonf? u|efawmf. a&G;aumufyGJ ulnDa&;tzGJ@wGif u|efawmf. ,cifwyfrawmfxJwGif wm0eftwlxrf;aqmifcJhzl;onfh &Jabmf a[mif;rsm;/ wcsdK@rSm awmjyefvufeufcsrsm;/ xkd=unf@jrifwkdif awmifykdif;rJqENe,f &yfuGuftoD;oD;rS u|efawmfhtm; yk*~dKvft& av;pm; =unfndKolrsm;/ wcsdK@u&ifwkdif;&if;om; acgif;aqmifrsm; pojzifh tv$maygif;pHkrS vlyk*~dKvftrsdK;rsdK; yg0ifcJh=uygonf? EkdifiHa&;e,fy,f txl;ojzifh vuf0Jbuf,drf;onfh tzGJ@tpnf;rsm;rS vlyk*~dKvftcsdK@vnf; vma&mufulnD=uygonf? vltm;eJ@ ulnDEkdifolu ulnD/ aiGtm;eJ@ ulnDEkdifolu aiGtm;ulnDeJ@ bufpHku 0kdif;0ef;ulnDol tawmfyifrsm;jym;cJhygonf? xdkolrsm;tm;vHk;ukd u|efawmf,cktxd owd& aus;Zl;wifvsuf &Sdygonf? okd@jzifh 1960 ckESpf/ azazmf0g&Dv 6 &uf a&G;aumufyGJwGif taxGaxGa&G;aumufyGJ usif;ycJh&m u|efawmf±_H;edrfhoGm;+yD; yxp trwfavmif; ocifpHa0 EkdifoGm;ygawmhonf? u|efawmfwkd@ Armjynfolrsm;onf EkdifiHa&;t& tvGefvufawG@uspGm pOf;pm;wwfolrsm; jzpfygonf? [email protected] wnf+rJ zqyv (qkd&S,fvpfrsm;) tay: tawmfjywfom;pGmjrifxm;+yD; jzpfygonf? &&Sdvmonfh EkdifiHa&;tm%mudk ppfwyfESifhaygif;+yD; ukd,fusdK; pD;yGm;vkyfrnfholrsm;/ jynfolvlxktrsm;pkukd eif;zdxm;rnfholrsm;tjzpf (vufawG@t&) odjrifxm;+yD; jzpfonf? 1958 ckESpf ZGefv 9 &ufae@u wnf+rJ zqyv u v$wfawmfwGif oef@&Sif; zqyv ukd t,Hkt=unfr&Sd tqkdwifoGif;+yD; rcJ cJG phJ Ouf oe@f&iS ;f rsm;buuf tomrJ &pS rf aJ v;jziohf m tEidk &f omG ;czhJ ;l ygon?f xadk e@u vw$ af wmwf iG ;f tajctaersm;udk a&',D rdk S wudk ±f udk f toHv$ifhay;&m wEkdifiHvHk; &ifwrrjzifh aecJh&onfukd wkdif;oljynfom;rsm;u rarhEkdifao;yg? tdrfapmifhtpkd;&vufxufwGifvnf; ppfAkdvfrsm;. rw&m;&rf;um;r_ukd trsdK;rsdK;cHcJh&onfh tjzpfoepfrsm;uvnf; &Sdaeygonf? jynfwGif;ppf}uD;twGif; txl;ojzifh wkdif;&if;om; a'orsm;ESifh e,frsm;wGif ppfwyf.vkyf&yfrsm;ukdvnf;aumif;/ jyLapmxD;/ vJAD;ponfh ppfwyf. vufukdifwkwfrsm;. ESdyfpufr_rsm;ukd vnf;aumif;/ a&G;aumufyGJjyifqifcsdefumvrsm;twGif; 'Drkdua&pDwpHkw&m zGifhay;xm;&csdefwGif jynfoltrsm;od&Sdatmif ajymqkdolrsm;/ a&;om;olrsm; ay:aygufcJhygonf? xkd@a=umifhyif jynfolvlxku ppfwyf.axmufcHr_&aeonf[k xif&aom wnf+rJukd tjywfz,f&Sm;ypf vkduf+yD;/ oef@&Sif;ukd yHkatm+yD; tonf;=um;u rJjym;rsm;ukd ay;ypfvkdufjcif;jzpfonf? wEkdifiHvHk; 0gxdefoGm;ygawmhonf? (oef@&Sif;. ta&mifrSm t0ga&mifjzpfygonf?) u|efawmf a&G;aumufyGJ±_H;&onfh t\"duta=umif;&if;rSm Tjynfolvlxk. oef@&Sif; zqyv rsm;tay: tm;ukd;tm;xm; yHkatmvkdr_pdwf\"mwf tajccHa=umifh jzpfygonf? 3

tjcm;ta=umif; tao;tr$m;rsm;vnf; &Sdygao;onf? Oyrm wnf+rJtrwfavmif; Akdvfp=umtwGuf t&efxm;aomrJrsm;ukd rdrdwkd@ rEkdifEkdifawmhrSef;odvmwJh naeykdif;wGif oef@&Sif;trwfyHk;xJyJ xnfhay;vkdufr_/ oef@&Sif;rsm;bufu rJqG,fa[majymyGJrsm;wGif rdrdwkd@u tpkd;&zGJ@zkd@om ta&;}uD;a=umif;/ rdrdwkd@tpkd;&jzpfvmv#if AkdvfausmfaZmudk ypfxm;rSm r[kwfa=umif;pojzifh a[majymr_rsm;/ u|efawmf. rJykH;wGif u|efawmfppf0wfESifh ±kdufxm;aom \"mwfyHkukd uyfxm;jcif; (wcsdK@u ppfqkdv#if a&awmif ppfraomufvkdyg[k ajymqkdaeaomtcsdef) ponfrsm;jzpfygonf? wu,af wmh xadk &;G aumuyf rJG mS jynof vl xl .k “torH xuG af om awmvf eS af &;w&y”f om jzpcf yhJ gawmoh n?f xadk &;G aumuyf jJG zihf u|efawmfwkd@ Armjynfolrsm;u ppfwyfukd yxrOD;qHk;t}udrf EkdifiHa&;t& z,fcsvkdufjcif; jzpfygonf? oe@f&iS ;f tp;dk & wuvf m+y;D aemuf Avdk af e0i;f onf xvdk xl .k wn+f rqJ e@fusiaf &;vid_ ;f updk ;D +y;D / wyrf awmxf rJ S “rrd .d burf vudk af &; n¸ef=um;csufukd rvkdufem”[kqkdum a&G;aumufyGJtwGif; wnf+rJbufu yif;ay;cJhonfh wyfrSL;}uD;rsm;ukd xkwfy,fypfvkdufygonf? Akdvfae0if;. wu,fh&nf&G,fcsufrSm ol@tm;+ydKifqkdifEkdifonfh ppfbuf0gcsif; rwdrf;r,drf;jzpfaeonfh wyfrSL;}uD;rsm;udk ol@&mxl; vHk+cHKa&; twGuf z,f&Sm;&efom jzpfygonf? xkdz,f&Sm;cH&onfh wyfrSL;}uD;rsm; tkyfpkwGif ,ck NLD OuUÏjzpfaeonfh OD;atmifa&$ (xkdpOfu ajrmufykdif;wkdif; - wkdif;rSL;/ AdkvfrSL;csKyf) vnf; yg0ifoGm;ygonf? xkdpOfu jyKwfoGm;onfh wyfrSL;rsm;ukd EkdifiHjcm;okd@ oHtrwf}uD;rsm;tjzpf apv$wfcef@xm;r_rsm;a=umifh jzKwfcscH&onfh wyfrSL;}uD;rsm;uvnf; auseyf=uygonf? jynfoltrsm;.tjrifwGifvnf; Akdvfae0if;rSm awmfwnfhrSefuefol[k xifrSwfoGm;Ekdifygonf? Tenf;jzifh Akdvfae0if;onf rdrdtm;wifay;cJhonfh jynfolvlxk. pGef@ypfjcif;cHvkduf&+yDjzpfaom q&m&if;wnf+rJrsm;ESifh vrf;cGJ vkdufygawmhonf? wyfwGif;wGifvnf; wpHkw&m =oZm&Sdaeonfh qkd&S,fvpfwyfrSL;rsm;ukdvnf; z,fxkwfvkdufEkdif+yDjzpfonf? Akdvfae0if;. Tvkyf&yfonf ol@ukdf,fusdK;twGufawmh tvGefajymifajrmufonfhvkyf&yfwck jzpfygawmhonf? jynfolvlxktwGif;rSmvnf; ol@tay: EkdifiHa&;t& tjrifaumif;rGefap+yD; ppfwyfwGif;rSmvnf; ol@tm;,SOf+ydKif Ekdifonfh tvm;tvm&Sdonfh wyfrSL;tcsdK@ukd z,fxkwfvkduf Ekdifygonf? Ta&G;aumufyGJwGif tEkdif&vmaom oef@&Sif;tpkd;&wufvmaomtcg jynfwGif;+idrf;csrf;a&;vkyfief;rsm; jyefvnf touf0if vmygonf? xkd@a=umifh 1959 ckESpfu ysufoGm;aom yxrjynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJ@tpm; 'kwd,jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJ@ aqmif&Guf&ef EkdifiHa&;acgif;aqmiftcsdK@ESifh aqG;aEG;wkdifyif=u+yD; “jynfwGif;+idrf;csrf;a&; E_d;aqmfa&;tzGJ@” ukd 22-5-60 ae@wGif u|efawmftyg yk*~dKvf ajcmufOD;jzifh zGJ@cJhygonf? xkdolrsm;rSm 1? q&m}uD;ukdf,fwkdif OD;aqmifum 2? u|efawmf AkdvfausmfaZmu t}uHay;tjzpfvnf;aumif; 3? OD;baomf 4? OD;ausmf 5? v$wfawmfa&S@ae}uD; OD;xGef;wifESif@ 6? OD;oef@Zif (awmfbk&m;av;) wkd@ jzpf=uygonf? xkdtzGJ@rSm E_d;aqmfa&;tzGJ@om jzpfygonf? xkdtcsdefu q&m}uD;ocifukd,fawmfr_dif;rSm touf 80 ausmfae+yDjzpfojzifh tawmf tiftm; csnfheJ@ae+yDjzpfaomfvnf; u|efawmftygt0if vlawmfawmfrsm;rsm; yg0ifv_yf&Sm;vmojzifh vnf;aumif;/ 0ef}uD;csKyfOD;Ekukd,fwkdif uvnf; +idrf;csrf;a&;twGuf urf;vSrf;csuftopfrsm; jyKvkyfvmojzifhvnf;aumif; tm;wuf&$ifvef;vmygonf? q&m}uD;tawmftwef usef;rmvmaomtcg rsufpdwGif;rS wdrfukd cGJpdwfuko&ef ta&S@*smr%Dokd@ xGufcGmoGm;ygonf? u|efawmfwkd@ E_d;aqmfa&;tzGJ@onf jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tay: jynfolwkd@ jyefvnfpdwf0ifpm; wufºuvmap&ef E_d;aqmfjcif;/ jynfwGif;+idrf;csrf;a&;atay: xm;&Sdonfh jynfolrsm;. oabmxm;ESifh EkdifiHa&; acgif;aqmifrsm;. oabmxm;rsm;ukd wD;acgufavhvmjcif;/ aemifzGJ@pnf;rnfh “jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJ@”twGif; yg0ifrnfholrsm;udk &SmazGa&G;cs,fjcif;ponfh vkyfief;rsm;ukd qufwkdufvkyfukdfif=u& ygawmhonf? xdkuJhokd@ jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJ@ zGJ@pnf;a&;twGuf vHk;yef;aepOfrSmyif ArmjynfY trsdK;om;a&;jy\\emwck ay:aygufvm ygonf? 1961 ckESpf/ Zefe0g&DvwGif Armhwyfrawmf. w±kwfjzLwkdufa&; rJacgifppfqifa&;}uD;twGif; w±kwfjzLppfXmecsKyftwGif;rS tar&ud evf yk vf uef urf sm; zr;f q;D rjd ci;f / tar&ud evf yk f puaf v;v;kH wyf w±wk jf zLav,mO}f u;D u w±wk jf zLwyaf wtG ay: &ud mQ csay;aepOf Armhwkdufav,mOfESifhwkdufyGJjzpf&m xkdav,mOf}uD;vnf; ysufus+yD;/ Armhwkdufav,mOfwpif;vnf; ysufusoGm;ygonf? xkdav,mOfrS av,mOfrSL; AkdvfyDwm usqHk;oGm;&ygonf? xkd@a=umifh ArmjynfwGif w±kwfjzLta&;tcif;}uD; xyfrHay:aygufvm+yD; vlxku tar&duefoH±kH; a&S@ qENjyr_rsm; ay:aygufvmcJhygonf? xdk@a=umifh xkdta&;tcif;ukd vlxkod&Sdyg0ifvmap&ef pnf;±Hk;v_H@aqmf&ef&nf&G,f+yD; &efukef+rdK@wGif;&Sd EkdifiHa&;ygwDrsm;/ ausmif;om; tzGJ@tpnf;rsm;/ 1961 ckESpf/ azazmf0g&Dv 27 &ufwGif pk±Hk;aqG;aEG;wkdifyif=u+yD; “Armjynf w±kwfjzL usL;ausmfr_ESifh e,fcsJ@qef@usifa&; trsKd ;om;aumrf w}D u;D ”udk z@JGpn;f c=hJuygon?f u|eaf wmthf m; OuÏU wiaf jrm‡ u=f u+y;D / 'Ok uÏU rsm;tjzpaf wmh Avdk tf ek ;f wi/f Ae;f armwf iaf tmif polrsm; jzpfygonf? tvkyftr_aqmiftzGJ@xJwGif ausmif;om;acgif;aqmifrsm;/ jynfol@&Jabmfacgif;aqmifrsm;/ vlrsdK;pkacgif;aqmifrsm;ESifh xkdtcsdefu ao'%fu vGwf+idrf;csrf;omcGifh &vmonfh AkdvfrSL;cspfaumif;vnf; ygvmygonf? xkdtzG@JwGif tv$mtoD;oD;rS yk*~dKvfpHk ygvm&m/ pma&;q&mrsm;/ *Dwpm qkdrsm;/ owif;pmq&mrsm;/ trsdK;orD;tzGJ@ acgif;aqmifrsm;/ &[ef;oHCmrsm;pojzifh tawmfyifpHkvifygonf? tzGJ@tpnf;aygif; 29 zGJ@ESifh woD;yk*~v rsdK;cspfrsm; yg0if=uygonf? &efukef+rdK@ t&Siftm'dpP0Ho ausmif;wkdufwGif usif;yjcif;jzpfygonf? xkdtpnf;ta0;}uD;wGif u|efawmfu w±kwfjzLusL;ausmfr_orkdif;ESifh e,fcsJ@pGufzufr_rsm;ukd twkdcsKyfI ajryHkESifhwuG &Sif;vif;wifjy+yD; ,if; tE W&m,frsm;ukd rnfuJhokd@ckcHumuG,f&ef/ qef@usif&efenf;vrf;rsm;ukdyg aqG;aEG;wifjycJhygonf? xkdrdef@cGef;. ed*Hk;ykdif;wGif u|efawmfu atmufygtwkdif; wifjycJhygonf? “,cktcg rJacgifppfqifa&;rSm qDwkd;.vuf&mjzpfa=umif; vufyl;vuf=uyf jynfolwkd@a&S@arSmufwGif rdxm;+yD;jzpfygw,f? Arm tp;dk &buuf ouqf idk &f my*k Kd~ vrf sm;uvn;f '[D maw[G m qwD ;dk vuaf tmucf jH zpaf =umi;f e@J w±wk jf zL[m tar&ud e&f @J wynvhf u&f i;f awG 4

jzpfa=umif; ajymcJhygw,f?” “'Dawmh &efol&J@ &nfrSef;csufrsm;ukd tcktcg usaemfwkd@oJoJuGJuGJ od=u+yDjzpfygw,f? ” “e,cf s@Jorm;rsm;[m Armjynrf mS o&l @Jvuef uuf idk zf Ed ydS af &;wyf w±wk jf zLwyuf odk m csxm;wmr[wk bf ;l ? rrd wd @kd&@J trsKd ;om;a&; rausreyf yËdyuQjzpfae=uwJh vlrsdK;pkrsm;&J@ wcsdK@aomtpdwftykdif;rsm;ukdvnf; jzm;a,mif;aoG;aqmif+yD;/ olwkd@&J@ ppftiftm;ukd wkd;csJ@+yD; wzufu jynfwGif;ppfeuf±_dif;atmif vkyfaew,f?” “'Dr#eJ@yJ &efol&J@ &nf&G,fcsuf[m a&&SnfzdESdyfusL;ausmfa&;jzpfvkd@ tvGef}uD;rm;a=umif; xif&Sm;ygw,f? &efol[m wu,fvnf; tiftm;}uD;wJh &efoljzpfw,f? 'Dvkdtiftm;}uD;wJh &efolu jywfom;wJh EkdifiHa&;&nfrSef;csufeJ@ usL;ausmf pGufzufaewmukd ayghayghqq ,lq&if rSm;ygvdrfhr,f? 'Djy\\em[m tE W&m,f}uD;rm;vSygw,f?” “'D&efol&@JaemufrSm }uD;rm;whJ ppfa&;/ EkdifiHa&;/ pD;yGm;a&;tiftm;&Sdaevkd@ 'D&efolukd ppfa&;wckwnf;e@J b,fvkd enf;e@JrS t+yD;wkdif ajz&Sif;Ekdfifr,fr[kwfyg? ppfa&;oufoufqkd&if &efolqDwkd;ppftkyfpk[m ppfa&;tiftm;}uD;oljzpfygw,f? a=umuf&GH@rnf r[kwfyg? aemuf+yD; abmf'ge,fpyfrsm;rSm aemufqHk;EkdifiHa&;enf;rygbJ/ oHwrefa&;&m v$rf;rkd;r_rygbJ &efolukd tukefarmif;xkwfEkdifonfxm;OD;/ tiftm;}uD;wJh &efol jyefr0ifEkdifatmif qufvufxdef;odrf; umuG,fxm;zkd@[m rvG,fygbl;? ” “'ga=umifh ppfa&;oufoufomru wwkdif;jynfvHk; jynfolvlxk pnf;±Hk;tHkºuv_yf&Sm;r_rygbJ t+yD;wkdif armif;xkwfajz&Sif;Ekdifr,f r[kwfyg? e,fcsJ@orm;rsm;[m Twkdif;jynfay:rSm ol@&J@ukd,fusdK;pD;yGm;rsm;&SdwJhtwGuf jynfolawGu tHkºuv_yf&Sm;vmrSmukd ta=umufqHk; jzpfygw,f? aemuf+yD; urBmt&yf&yfrS e,fcsJ@usL;ausmfr_rsm;ukd wrsdK;om;vHk; jynfoltrsm; pnf;±Hk;v_yf&Sm;rSom atmifjrif=up+rJjzpfygw,f? e,fcJs@orm;rsm;[m wjcm;t&mxuf jynfoltrsm; Ekd;=um;odjrif+yD; pnf;±Hk;qef@usifvmrSmukd tpkd;&drfqHk;jzpfw,f? ta=umuf&GH@qHk; jzpfygw,f? 'g[m usL;ausmfvmol e,fcsJ@wkd@udk wkdufxkwfa&;rSm txda&mufqHk;vufeuf jzpfw,fvkd@ ,lqygw,f?” “'Dvkd vlxkwkdufyGJrsm; 0ifrSom wzufu ppfqifa&;ESifh oHwrefa&;&mwkdufyGJrsm;rSm rsm;pGmtaxmuftul&apygw,f? 'ga=umifh ppfrsufESm 3 &yf/ ppfa&;/ oHwrefa&;/ vlxkwkdufyGJeJ@ wkdufyGJ0ifrSom jywfom;pGm atmifjrifEkdifr,fjzpfyg w,f? ” “'DtxJrSm vlxkwkdufyGJ[m ta&;t}uD;qHk; jzpfygw,f? usaemfhukd,fawG@t& jynfolvlxk&J@ axmufcHv_yf&Sm;r_rsm;[m ppf ajrjyifrSm rsm;pGm tusdK;&SdapcJhygw,f? 1954 ckESpf/ bk&ifhaemifppfqifa&;rSm vlxkv_yf&Sm;r_eJ@ eD;uyfpGmqufpyfr_eJ@ awG@}uHK&vkd@ ppfa&;rSm rsm;pGm wyef;omcJhygw,f? wyfrawmfom;awG[m zufqpfawmfvSefa&;aemufykdif;rSm 'Dwkef;uavmuf pdwf\"mwfwufºur_ wcgr# r&SdcJhyg?” “&efolqkd&if pdwf\"mwfwkefv_yfygw,f? olrsm;EkdifiH usL;ausmfzkd@vmwJh&efol[m tdrf&SifwtdrfvHk;u qef@usif&if b,fvkd a&&Snf aexkdif tjrwfxkwfzkd@ jzpfEkdifyghrvJ? tenf;qHk; 'DEkdifiHrSm olwkd@ukdvufcHr,fh opPmazmufenf;enf; &SdrS/ 'DopPmazmufawGuvnf; tdrfrSm =oZm&SdOD;rSom jzpfEkdifwm? 'Dawmh 'Dvkdjynfolvlxku qef@usif&if ola&m ol@ukdvufcHcsifwJh opPmazmufa&m vuf&GH@aemufqkwf&rSm \"rRwmyg?” “usaemf&J@ bk&ifhaemifppfqifa&;rSwfwrf; ed*Hk;csKyfrSm 'Dppfqifa&; atmifjrifjcif;&J@ tajccHta=umif;&if; (7) csufteuf jynfolvlxkwkdufyGeJ @J ywfouf+yD; (3) csuf xnfhoGif;a&;om;rdwmukd zwfjyvkdygw,f? wcsufrSm ‘wkdif;jynfvlxk v_yf&Sm;r_ t&Sdeft0ga=umifh wyfrawmftm;wufºu+yD; &JpGrf;owWda&m/ vHk@v0D&d,yg ppf+yD;acwfwyfrawmforkdif;wGif r}uHKbl;avmufatmif wufwufºuºu&Sdjcif;’? aemufwcsufrSm ‘wkdif;jynfv_yf&Sm;r_[m &efol@pdwf\"mwfukdyg ,drf;,kdiftm;enf;apjcif;’(‚rSm ppfajrjyif&Sdwkdufaeaom w±kwfjzL&efolrsm; ukdom t\"duqkdvkdcJh[ef &Sdonf? ol@aemuf }udK;ukdife,fcsJhorm;tzkd@ xkdxufykdpdwfxdckdufrnfjzpfonf?) aemufwwd,tcsufrSm ‘rdrdwkd@u xkd;ppf}uD;paomtcg wu,fhtm;xufykdrkdI tiftm;tvGef}uD;rm;av[ef owif;pmq&mrsm;jzifh 0g'jzef@jcif;rsm;’jzpfygonf?” 'gha=umifhyJ 'Djy\\em&J@ t&if;cHtajzeJ@ t\"dutiftm;[m vlxkwkdufyGJomjzpfa=umif;/ aemuf 'DwkdufyGJ[mvnf; a&&Snf wkduf&rSmjzpfa=umif; wifjycJhygonf? 'ghtjyif 'Dtpnf;ta0;}uD;rSm u|efawmfhtaeeJ@ b,fvkd yg0ifr,fqkdwJhta=umif; uwdopPmpum;eJ@twl tpkd;&ukdvnf; wkdufwGef;yef=um;&mrSm atmufygtwkdif; ajym=um;cJhygao;onf? “usaemfhtzkd@ t&ifwkef;uqkd&if tckvkde,fcsJ@usL;ausmfr_rsm;ukd wyfOD;uae+yD; ppfom;}uD;wa,muftaeeJ@ wkdufckdufumuG,f cJhygw,f? wkdif;jynfwm0efukd ausyGefpGm xrf;aqmifcJhygw,f? ,ckvJ EkdifiHom;wa,muftaeeJ@ usaemfEkdifiH&J@ e,fcJs@usL;ausmfr_ tE W&m,frsm;ukd b,fvkdumuG,fEkdifrvJqkd+yD; usaemfenf;vrf;&Smawmh txufuajymcJhwJh jynfolvlxku usL;ausmfqef@usifr_wkd@ukd qef@usiftHkºuv_yf&Sm;wJhtcg vlxkwkdufyGJrSm usaemfyg0ifEkdifa=umif; jrifvmygw,f? 'DwkdufyGJ[m usaemfaqmif&GufcJhzl;wJh ppfa&;wkdufyGJ xufyif v_yf&Sm;Ekdif&if wefckd;}uD;rm;vSa=umif; usaemfxifjrifrdygw,f? 'DwkdufyGJ[m usaemfaqmif&GufcJhzl;wJh ppfa&;wkdufyGJxufyif vy_ &f mS ;Eidk &f if wecf ;kd }u;D rm;vaS =umi;f usaemxf ijf rirf yd gw,?f 'ga=umihf 'vD edk ,cf s@J usL;ausmrf &_ euf dk umu,G qf e@fusizf @dk usaem&f @JceG tf m;udk jynfolvlxkeJ@twl toHk;jyK+yD; qef@usifumuG,foGm;zkd@ 'Dtpnf;ta0;}uD;rSm usaemfuwdjyKygw,f?” “aemuftpkd;&ukd usaemfyef=um;wkdufwGef;vkdwmuawmh-(u) ,ckwkdufaewJh ppfqifa&;eJ@ ppfa&;t& usefao;wJh w±kwfjzLrsm;ukd t+yD;tykdif wkdufxkwfa&; }udK;yrf;&ef? (c) EkdifiHa&;tm;jzifh ‚wkd@tjrefqHk; vHk;0qkwfcGmoGm;&ef ukvor*~wGif xdxd a&mufa&muf ta&;,laqmif&Guf&ef? (*) tpkd;&[m tHkºuwkdufyGJ0ifvmaom jynfolvlxkESifhtwl AkdvfcsKyfatmifqef;acwfuvkd yl;aygif;vufwGJ+yD; usL;ausmfol&efolrsm;ukd qef@usif=uzkd@ jzpfygw,f?”vdk@ ed*Hk;csKyf ajym=um;cJhygonf? TtrsdK;om;aumfrwDuyif 1961 ckESpf/ rwfv 12 &ufwGif wkdif;jynfokd@ E_d;aqmfyef=um;v$mwapmif xkwfa0+yD; w±kwfjzL usL;ausmfr_orkdif;tusOf;csKyfukd azmfjyum w±kwfjzL.aemufrS }udK;ukdifv_yf&Sm;aeol tar&duefe,fcsJ@. t}uHtpnfrsm;ukd azmfxkwf &Sif;vif;+yD; wrsdK;om;vHk; pnf;vHk;nDnGwfpGmjzifh tHkºuqef@usif=u&ef E_d;aqmfcJhygonf? 5

xkdtwGif; jynfol@v$wfawmfvnf; usif;yae&m rwfv 13 &ufae@wGif 0ef}uD;csKyfOD;Eku v$wfawmfwGif w±kwfjzL usL;ausmfr_ESifh ywfoufI rdef@cGef;&Snf}uD;wck ay;ygonf? 0ef}uD;csKyf. rdef@cGef;wGif xkdtcsdefu wjcm;e,fcJs@tusL;ausmfcH EdkifiHrsm;jzpfonfh uGef*kdESifh vmtkdEkdifiHrsm;ta=umif;om &Snfvsm; pGm ajymqkdoGm;+yD; rdrdwkdif;jynf. tE W&m,f}uD;jzpfaeaom w±kwfjzLudpPukd 10 rdepfr#om ajymoGm;ay onf? ajymor#tykdif;uav;wGif vnf; TtE W&m,f}uD;ukd omrefjy\\emav;tjzpfom wifjyoGm;onf? 0ef}uD;csKyfwOD;taejzifh rdrdwkd@EkdifiH tusL;ausmfcHae&r_tay: rsdK;cspfpdwfaemufcHjzifhvnf;aumif;/ tcsKyftjcmtm%mykdif EkdifiHtjzpfvnf;aumif; em=unf;cHcufpGm ajymaejcif;eJ@rwlbJ EkdifiHwEkdifiHtm; awmif;yefaeonfhoabmom zHk;v$rf;aeayonf? xkd@tjyif w±kwfjzLusL;ausmfr_rsm;ukd ,ciftcgrsm;u w±kwfjynfol@orRwEkdifiHukdom &nf&G,fa=umif; ajymcJhaomfvnf; T rdef@cGef;wGifrl Armjynfukd &nf&G,fonf[k qkdvmygonf? okd@aomf tb,fa=umifh Todk@ usL;ausmf&onfqkd onfh&nf&G,fcsufukd tus,f w0ifh aqG;aEG;xm;jcif; r&Sdyg? Tokd@ ppfrufa&;wGif &efol. EkdifiHa&;&nfrSef;csufukd rSefuefpGm roHk;oyfEkdifygv#if xkdjy\\emukd atmifjrifpGm rajz&Sif;Ekdif±Hkr#ru ykdIyiftE W&m,fusa&mufEkdifygonf? xdk@a=umifh u|efawmfwkd@ trsdK;om;aumfrwDu rwfv 15 &ufae@wGif owif;pmrsm;okd@ xkwfjyefcsufwapmif xkwfjyef+yD; OD;Ek. rdef@cGef;onf tE W&m,f&Sda=umif;/ w±kwfjzLusL;ausmfr_. aemufuG,frS e,fcs@Jorm;rsm;. olwkd@tusdK;pD;yGm;twGuf urBmt&yf&yf wkdif;jynf trsm;tjym;wGif Tenf;rsm;twkdif; ppfa&;/ EkdifiHa&;/ aoG;cGJa&;enf;aygif;pHkjzifh aESmifh,SufzdESdyf+cdrf;ajcmufaea=umif;/ TtE W&m,f}uD;ukd ppfa&;enf;jzifhomru EkdifiHa&;enf;jzpfonfh wrsdK;om;vHk; pnf;vHk;nDnGwf+yD; qef@usifv_yf&Sm;=u&efvkda=umif;wkd@ukd wifjyvkdufygonf? xkd@tjyif u|efawmfwkd@onf &efukef+rdK@twGif; &yfuGuftoD;oD;wGifvnf; tzGJ@cGJrsm;udk zGJ@pnf;wnfaxmifcJhygonf? &yfuGufvkduf aqG;aEG;yGJrsm;a[majymyGJrsm; jyKvkyf&m/ tif;pdefc±kdifonf twufºuqHk;jzpfcJhonf? aqG;aEG;a[majymyGJrsm;rprD *Dwpmqkdrsm;jzpfonfh ukdjrwfav;/ pEN,m;cspfaqG polrsm; acgif;aqmifonfh tzGJ@u aw;oDcsif;rsm;/ oDqkdajzazsmf=uygonf? tvGefwufºuvef;qef;onfh EkdifiHa&;ywf0ef;usifw&yfukd zefwD;EkdifcJhygonf? Tw±kwfjzL usL;ausmfr_ESifh e,fcsJ@qef@usifa&;trsdK;om;aumfrwD. ±Hk;ukdvnf; u|efawmf.aetdrf (prf;acsmif;/ trSwf 36 - qDqHkvrf;) rSmyif owfrSwfxm;ygonf? xdktrsdK;om;aumfrwD rzGJ@rDav;rSmyif u|efawmfu yk*~dKvfa&;E_d;aqmfcsufpmwrf;wapmif xkwfjyefcJhygao;onf? 1961 ckESpf/ Zefe0g&DvtwGif; rJacgifppfqifa&;eJ@ ywfoufI u|efawmf.oabmxm;ukd xkwfjyefjcif; jzpfygonf? xkdpmwrf;wGif w±kwfjzLrsm;onf e,fcsJ@tm;ukd;jzifh u|efawmfwkd@. vGwfvyfa&;}uD;ukd +cdfrf;ajcmufaea=umif;/ wyfrawmfonf jyif;xefpGm tm;rxkwfbJ atmifjrifxajrmufEkdifrnfr[kwfa=umif;/ xkd@a=umifh jynfolvlxktaygif;ESifh ygwDtzG@Jtpnf;toD;oD;u TuhJodk@ cJ,Of;yifyef;pGm wkdufckdufay;aeonfh wyfrawmfukd 0kdif;0ef;axmufcHtm;ay;&ef yef=um;a=umif;/ oufqkdif&m tm%mykdifrsm;uvnf; ,cifppfqifa&;}uD;rsm;uJhokd@ owif;axmufrsm;ukd ppfajrjyifv$wfI jynfoltrsm; pdwf0ifpm;vmatmif wifjyapvkda=umif; ponfwkd@ yg&Sdygonf? xkd@tjyif wyfrawmfwGif;&Sd wyfrSL;wyfom;taygif;ukdvnf; atmufygtwkdif; yef=um;xm;ygao;onf? “wyfrawmfESifh a&S@wef;ppfqifa&; uGefrif'grsm; trSL;jyK+yD; &Jabmfrsm;/ t&m&Sdrsm; wyfrSL;rsm;tm;vnf; yef=um;ygonf? ppfqkdonfrSm raumif;aomt&m/ aoG;xGufoH,kd jzpf&aomt&m/ tenf;ESifhtrsm; pGef@pm;&aomt&mjzpfygonf? okd@&mwGif u|efawmfwkd@ rmS e,cf s@Jpepaf tmurf mS vjl zpvf m&ojzihf rvoJ$ mI T&eof ul dk touaf y;wudk cf udk &f ygon?f u|eaf wmwf @dk b;dk ab;rsm;vn;f o@lacwef @Jol wudk cf &hJ ygon?f x@dka=umihf &aJ bmtf aygi;f rmS tcutf crJ sm;EiS hf &iqf idk &f rnjf zpaf omvf n;f xuof eaf om rsKd ;csppf wd jf zihf aemuqf ;kH Te,cf s@J &efolukd }udK;pm;+yD; wm0efausyGefpGm wkduf ckduf=uvdrfhrnf[k ar#mfvifh,Hk=unfonf?” “Tokd@&J0HhpGm wkdufckduf=u&mwGif wzufwGif rvkdtyfaom xdckdufqHk;±_H;r_rsm; rjzpf&atmifESifh atmifyGJukd rdrdbufrS tustqHk; enf;pGmjzifh &&Sdatmif tpGrf;ukef aphpyfaocsmr_ESifh }uD;rm;aom vHk@v0D&d,wkd@jzifh }udK;pm;tm;xkwf=uvdrfhrnf[k ,Hk=unfygonf?” “ppfOD;pD;Xme&Sd &JabmfnDaemif ppfOD;pD;t&m&Sdrsm;tm;vnf; yef=um;ygonf? u|efawmfrSm ,ck‘rJacgifppfqifa&;’ ae&mrsm;ukd 1955 cEk pS uf yif ava=umi;f ui;f axmurf j_ zihf apph ypf mG =un±hf a_ vvh m+y;D jzpIf vn;f aumi;f / w±wk jf zLw@dk. vyk &f nuf idk &f nf tusi\"hf avrh sm; ukdvnf; ,cifwkdufyGJrsm;. tawG@t}uHKt& od+yD;jzpfIvnf;aumif;/ wpHkw&m od&Sdar;jref;vkdaomf tcsdefra&G;ulnD&ef toifh&Sdygonf?” “EkdifiHom;wa,muftaejzifhvnf;aumif;/ u|efawmfhtaejzifhvnf;aumif; Tokd@ulnD&ef rsm;pGmvkdvm;ygonf? 0wW&m;vnf; &Sdonf[k ,lqygonf”[k a&;om;yef=um;xm;ygonf? Eidk if aH wm0f e}f u;D csKyEf iS hf umu,G af &;0e}f u;D jzpaf om O;D Exk oH @dkvn;f aumi;f / ppOf ;D p;D csKyAf vdk cf sKyaf e0i;f xoH @dkvn;f aumi;f o;D oe@fpm rsm;vnf; a&;om;ay;ykd@cJhygonf? twGif;oabmuawmh txufygyef=um;v$mESifhtwlwlyif jzpfygonf? xkdpmukd 1961 ckESpf/ Zefe0g&Dv 19 &ufae@pGJjzifh xkwfjyefcJhygonf? xdktrsdK;om;aumfrwD}uD;uyif OD;pD;+yD; 1961 ckESpf/ {+yDv 9 &ufae@ uefawmfrifyef;+cHwGif +rdK@vHk;u|wf qENjyyGJ}uD;w&yfukd pnf;±Hk;usif;ycJh&m vlxkodef;csDwufa&mufcJhygonf? &efukef+rdK@wGif; &yfuGuftoD;oD;rSvnf;aumif;/ &efukefywf0ef;usif&Sd +rdK@e,ftoD;oD;rS vnf;aumif; vltiftm;trsm;tjym; wufa&muf&m owif;pmrsm;u vGwfvyfa&; }udK;yrf;onfhumv 46-47 ckESpfrsm;aemuf t}uD;rm; qHk;aom vlxkqENjyyGJ}uD;[k a&;om;=uygonf? xkdqENjyyGJ}uD;wGif u|efawmfrdef@cGef;ajymqkd&m ta=umif;t&m tawmfrsm;rsm;rSm ,cifwifjycsufxJrSyif jzpfygonf? trsdK;om; aumfrwD zGJ@pnf;onfhae@u u|efawmf &Sif;vif;wifjycJhonfh rdef@cGef;ay:tajcwnf+yD; ajym=um;cJhjcif; jzpf ygonf? 6

xdkae@u u|efawmfwkd@ wifoGif;=uonfh aºu;a=umfoH 3 &yfrSm- - w±kwfjzLusL;ausmfr_ wkdufckduf=u/ wkdufckduf=u - tar&duefe,fcsJ@pGufzufr_ qef@usif=u/ qef@usif=u - trsdK;om;nDnGwfa&; wnfaqmuf=u/ wnfaqmuf=u æ æ [lI jzpfygonf? Te,fcsJ@qef@usifa&; trsdK;om;aumfrwD vkyfief;jzifh u|efawmfwkd@wawG tvkyfrsm;ae=u+yD;/ wwkdif;jynfvHk; vSnfhvnfpnf;±Hk; a[majymae&ygon?f Tonrf mS e,cf s@Jqe@fusiaf &;tajccjH zp+f y;D jynwf iG ;f +ird ;f csr;f a&;vy_ &f mS ;rt_ wuG vf n;f taxmutf ul jzpaf eygon?f xkd@aemuf jynfwGif;+idrf;csrf;a&; 'kwd,tzGJ@ukd 1961 ckESpf/ rwfv 9 &ufae@wGif q&m}uD;r_dif;.aetdrf/ prf;acsmif;/ trSwf 5 csrf;omvrf;wGif zGJ@pnf;cJhygonf? xkdtzGJ@wGif yg0ifolrsm;rSm OuUÏrSm q&m}uD;ukd,fwkdifjzpf+yD;/ 'kOuUÏtjzpf u|efawmfu aqmif&Gufonf? useftzGJ@0ifrsm;rSm 1? O;D baomf (,cif &pS Of ;D aumrf w0D i)f 2? O;D xeG ;f wif (vw$ af wmaf &@Sae}u;D / tz@JG. taxaG xG twiG ;f a&;rLS ;) 3? O;D ausmf (E;_d aqmaf &;tz@JG0i)f 4? O;D oe@fZif (awmbf &k m;av;/ aemif O;D atmiaf Z[k trnaf jymi;f ) 5? a':trd pf ;dk (q&m awmf O;D OwrW . ErS ) 6? re;f ausmtf ;kH (u&itf rsKd ;om; acgif;aqmif) 7? OD;bausmf (v$wfawmfa&S@ae}uD;) 8? OD;vSausmf (v$wfawmfa&S@ae}uD;) wkd@ jzpfygonf? xkd'kwd, jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJ@wGif twGif;a&;rSL;tzGJ@ukdvnf; zGJ@pnf;xm;ygonf? xkdolrsm;rSm - 1? pma&;q&m}uD; Aef;armf wifatmif 2? v$wfawmfa&S@ae}uD; OD;vSwif (uavmiftrnf armifarmifwif) 3? OD;wifa&$ (rHk&Gm) 4? OD;pkd;rif; (Avp) 5? apmausmfpkd; (tif;pdefrS u&iftrsdK;om;acgif;aqmif) 6? u|efawmf trnfrrSwfrdawmhaom wGHaw;rS u&iftrsdK;om;acgif;aqmifwOD;wkd@jzpf=uonf? xkdtwGif;a&;rSL;tzGJ@0ifrsm;. wm0efrsm;rSm vkdtyfonfh tultnDrsm;jzifh tzGJ@ukd ulnDyHhykd;jcif;/ EkdifiHa&;ESifh +idrf;csrf;a&;vkyfief;rsm;ukd bufpHku avhvmoHk;oyf+yD; tzGJ@ukd t}uHay;wifjyjcif;/ a'otoD;oD;Y +idrf;csrf;a&;tzGJ@rsm;zGJ@&mwGif vufvSrf;rDoavmuf ulnDzGJ@pnf; ay;jcif;/ tzGJ@0ifrsm;ESifhtwl e,fvSnfha[m ajymyGJrsm;okd@ vkdufyga[majym&jcif;wkd@ jzpf=uygonf? u|efawmfwkd@. tzGJ@ukd yifwkdiftultnD ay;aeaom yk*~dKvftcsdK@vnf; &Sd=uygao;onf? ‚wkd@rSm 1? ocifbarmif 2? ocifaxG;ESifh 3? usHKrai; ocifwifarmifwkd@ jzpfygonf? wjynfvHk;&Sd EdkifiHa&;wufºuolrsm; tm;vHk;avmufeD;eD; yg0ifvm=u+yD; aiGa&;a=u;a&;t&vnf; tultnD tawmf&vkdufygao;onf? e,fc±kdiftawmfrsm;rsm;wGif tzGJ@cGJrsm;vnf; ay:aygufvmygonf? wu,fawmh u|efawmfwkd@ T'kwd,jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJ@ zGJ@a&;jyifqif&mwGif xifwmxuf tcsdeftawmf=umoGm;&onfh ta=umif;&if;rSm yxrjynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJ@ ysufoGm;onfukd pdwfysufoGm;aom xkdpOfu tiftm;t}uD;qkH; twkduftcH EkdifiHa&; ygwD}uD;u awmfawmfESifh axmufcHr_ray;aoma=umifh jzpfygonf? xkd@a=umifh u|efawmfwkd@rSm 'kwd,tzGJ@ukd rv$Jra&Smifom zGJ@vkduf& aomfvnf; tm;r&vSyg? okd@aomf u|efawmfwkd@ xkdtzGJ@zGJ+yD; pnf;±Hk;v_H@aqmf&mwGif u|efawmfwkd@ ar#mfrSef;xm;onfxuf vsifjrefpGmouf0if v_yf&Sm; }uD;xGm;vmygawmhonf? TwGif u|eaf wmf oicf e;f pmwck &&cdS yhJ gonf? Tonrf mS jynfolwkd@ vkdvm;awmifhwaom vrf;pOfta=umif;w&m; reS uf efygv#if vlxk}uD;u vsifjrefpGm v_yf&Sm;xºu+yD; axmufcHvmwwfonfqkdonfh tcsufyifjzpfygonf? txl;ojzifh vlxku rdrdwkd@bufu &yfwnf aeolrsm;[k owfrSwfxm;cH&olrsm;u OD;aqmifygu xkd,Hk=unfr_ESifhyif ykdrkdjrefqefpGm axmufcHvmEkdifygonf? xodk icf e;f pm &ryS if e*udk tm;r&w&jzpaf eaom u|eaf wmwf @dkwawvG n;f pwd of uof m&m&+y;D wuºf uvy_ &f mS ;aeaom vxl Ek iS hf twl qufvuf}udK;pm; v_yf&Sm;&ygawmhonf? u|efawmfwkd@. TtzGJ@ukd yxrqHk;pwif+yD; zdwfac:aom e,fc±kdifrSm ykodrf+rdK@ jzpfygonf? 1961 ckESpf/ arvukefykdif;wGif pwif oGm;a&muf=uonf? ykodrfc±kdif jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzJ@Gukd pwifzGJ@pnf;+yD; zdwfac:olrSm OD;atmifrkd; jzpfygonf? yrnw rS acgif;aqmifwOD; jzpfygonf? *syef BDA acwfu u|efawmfhwyfrS ppfAkdvfa[mif;wOD; (emrnfarhae) uvnf; wufºupGm OD;aqmifvmygonf? aemuf ykodrfc±kdif/ omaygif;+rdK@e,fu zdwfvmI wqufwnf;oGm;&ygao;onf? u|efawmfESifhtwl OD;baomf/ OD;oef@Zifwkd@yg0ifygonf? xkd@aemufwGifawmh atmufArmjynf/ txufArmjynf wcGifwjyif tESH@/ e,ftoD;oD;u zdwfac:vmojzifh u|efawmfESifhtwl tzGJ@0ifrsm; oGm;a&mufa[majym pnf;±Hk;v_H@aqmf=uygonf? u|efawmfrSm w±kwfjzLusL;ausmfr_ESifh e,fcsJ@qef@usifa&; trsdK;om;aumfrwDukdvnf; OD;aqmifae&ojzifh wcgw&H xkdESpfzGJ@ (trsdK;om;aumfrwDESif@ jynfwGif;+idrf;csrf;a&;) ukdaygif;I zdwf=um;cH&jcif;rsm;vnf; &Sdygonf? tajccHvkyfief;csif;uvnf; ruGJjym;vSyg? &efukefc±kdiftwGif; wkdufe,fwkdif;vkdvkdrSmvnf; a[majympnf;±Hk;vm&m 1961 ckESpf/ =o*kwfv 20 &ufae@wGif &efukefc±kdif/ jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJ@ wkdufe,fau'gaygif;pHk tpnf;ta0;}uD; vkyfEkdifcJhygonf? &efukef+rdK@ =unfhjrifwkdif&Sd pvif;ausmif;wkduftwGif; jyKvkyfcJh+yD; wdyfacGESifhoGif;xm;aom q&m}uD;. rdef@cGef;ukdvnf; zGifhjy=uygonf? jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJ@rS twGif;a&;rSL;tzGJ@0ifESifh &efukef c±kdifjynfwGif;+idrf;csrf;a&;[email protected];a&;rSL; OD;wifa&$ (rHk&Gm) u jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJ@ ay:ayguf&yHkta=umif;ESifh &efukefc±kdif jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJ@ zGJpnf;vm&yHkta=umif;rsm;ukd wifjyygonf? xtdk pn;f ta0;}u;D wiG f u|eaf wmof nf jynwf iG ;f +ird ;f csr;f a&;tz@JG. oabmxm;rsm;tay:tajccIH ta=umi;f t&m tawmpf vkH if onfh rdef@cGef;w&yfukd ajym=um;cJhygonf? xkdrdef@cGef;wGif jynfwGif;ppfjzpf&jcif;ta=umif;rsm; txl;ojzifh e,fcsJ@pepf. aoG;cGJa&;ESifh wkdufckdufzdESdyfa&;enf;vrf;rsm;ukd Arm EkdifiHwGifomru wjcm;ukdvkdeDEkdifiHrsm;. tawG@t}uHKtjzpftysufrsm;ESifhyg wifjyajymqkdcJhygonf? xkdrdef@cGef;twGif;rS wcsdK@tcsufrsm;ukd xkwfEkwfwifjy&aomf - “Armjynwf iG f Avdk cf sKyuf sq;kH omG ;&jci;f rmS e,cf s@Jorm;EiS hf widk ;f &i;f om;opmP azmurf sm; y;l aygi;f vyk }f urH j_ zpaf =umi;f tm;v;kH o&d +dS y;D 7

jzpyf gw,?f 'vD dk Avdk cf sKyf usq;kH omG ;&wm[m u|eaf wmwf @dkwidk ;f jynuf dk jynwf iG ;f pp}f u;D &@J wcH g;0udk y@dkaqmivf udk jf ci;f jzpyf gw,?f Avdk cf sKy[f m vuf0Jtiftm;pkrsm; nDnGwfa&;eJ@ wrsdK;om;vHk; pnf;vHk;nDnGwfa&;udk qufvufxdef;odrf;umuG,f+yD; ArmjynfrSm ºuif;usefwnf&SdaewJh e,cf s@Jpepuf dk t+y;D widk pf m&i;f &iS ;f / armi;f xwk +f y;D awmh jynphf wkH hJ trsKd ;om;vwG vf yaf &;e@J e,cf s@JtrcDS udk i;f whJ trsKd ;om;p;D ymG ;a&; xal xmiaf &; ukd csDwufoGm;EkdifwJh tvm;tvmukd e,fcsJ@orm;rsm;u odcJhygw,f? 'Dvkdom csDwufoGm;Ekdifr,fqkd&if e,fcsJ@orm;rsm;[m vlaygif;oef; 20 &SdwJh aps;uGufu olwkd@tusdK;pD;yGm;tm;vHk; vufvGwfqkwfcGmoGm;&r,f jzpfygw,f? ” “Armjynuf dk +zKd c&JG mrmS Avdk cf sKyaf tmiqf e;f vyk }f ucH &H jci;f [m yxrtqiohf m jzpyf gao;w,?f 'ad emuf +Awd od #tp;dk &e@J Armtp;dk & wkd@ csKyfqkdwJh EktufwvDpmcsKyf[m u|efawmfwkd@ +ydKuGJa&;twGuf 'kwd,tqifhjzpfygw,f? 'DpmcsKyf[m +Adwdo#tpkd;&tay: aphpyfcsKyfqkd &wJhtwGuf ArmjynfvGwfvyfa&;eJ@ e,fcsJ@trSDckduif;wJh trsdK;om;pD;yGm;a&; wnfaqmufr_twGuf wkdif;jynfopfwnfaxmifEkdif/ rwnf axmifEkdifwkd@tay: oabmuGJvGJ+yD; jyif;xefwJh yËdyuQrsm;/ EkdifiHa&;ygwDrsm;/ tzGJ@tpnf;rsm;t=um; ay:xGufcJhygw,f? 'gukd jynfolawGukd wifjypnf;±Hk;=u&if; EkdifiHa&;tusyftwnf;/ 'Drkdua&pDtusyftwnf; qkdufa&muf+yD; jynfwGif;ppf}uD; jzpfvmwmyg?” “'ghtjyif tm%mykdif tkyfcsKyfolawG[m ta&;w}uD; ajz&Sif;&r,fh vlrsdK;pka&;&m jy\\emukdvnf; rSefuefpGm rajz&Sif;EkdifcJhbl;? e,fcsJ@orm;u 'DtrsdK;om;a&; yËdyuQrsm;ukd olwkd@tusdK;twGuf 0iftoHk;cscJh=uvkd@ jynfwGif;ppf}uD;[m ykdeuf±_dif;cJh&w,f? tcsKyfrSmawmh 'DjynfwGif;ppf}uD;[m e,fcsJ@orm;ESifh wkdif;&if;om; azmufjyefa&;orm;rsm;a=umifh jzpfcJh&jcif; jzpfygw,f? ” wjcm; vGwfvyfcgp EkdifiHrsm;twGif; e,fcsJ@orm;rsm;. EkdifiHa&;enf;t& aoG;cGJyHkrsm;ukdvnf; Oyrmay; wifjy&mrSm - - w±kwfjynfukd azmfrkdqmu|ef; (xkdif0rf) ESifh tar&duef 7 eHygwf a&wyf}uD;eJ@ cGJjcm;xm;+yD; ukvor*~rSm vlOD;a& oef; 600 ausmf&SdwJh w±kwfjynf}uD;ukd todtrSwfrjyKbJ vlOD;a& &Spfoef;om&Sdaom azmfrkdqmukd todtrSwfjyKxm;ay;+yD; w±kwfjynf ESpfjynfjzpfzkd@ }uHpnfaeyHk? tdENd,rSmvnf; 1949 vGwfvyfa&;ay;+yD;aemuf rlpvif-[dENLcGJyHk/ ygupPwefESif tdEdN,cGJvkdufyHk/ ta&S@ygupPwefESifh taemuf ygupPweftjzpf xyfrHcGJvkdufyHk/ uuf&SrD;,m;jy\\emwef;vef;jzpfatmif vkyfxm;+yD; [dENL-rlqvifyËdyuQ/ t\"du±k%f;rsm;a=umifh vltrsm;tjym;aoausae&yHk? tm&Swkduf&Sd jyifopf. t}uD;qHk;tifykdif,m}uD; tif'kdcsdKif;em;ukd vGwfvyfa&;ay;wJhtcg tpdwfpdwftjr$mjr$mawG cGJyHk/ AD,uferf/ vmtkd/ uarBm'D;,m; 3 ykdif;tjyif/ AD,uferfukd ajrmufydkfif;/ awmifykdif;xyfcJvG kdufao;yHk/ ,ckvnf; vmtkdukd ESpfykdif;xyfcGJzkd@ tar&duefu }udK;pm;aeyHk? tmz&durS uGef*kdrSmqkd&ifvnf; uGef*kdtrsdK;om;acgif;aqmif e,fcsJ@qef@usifa&;orm; vlrGefbmukd owfypf+yD;/ wkdif; jynfukdvnf; tpdwfpdwftjr$mjr$m cGJypfyHk? ta&S@tv,fykdif; tm&yfEkdifiHawGxJrSmvnf; enf;rsdK;pHkcGJzkd@ }udK;pm;=uyHk/ ,cifu r&SdcJhwJh tpPa&;EkdifiHukd tm&yfawG =um;xJrSm wnfaqmufay;+yD; yËdyuQawG tqufrjywfatmif zefwD;aeyHkrsm;ESifh e,fcs@Jpepf. ppfa&;enf;rsm;/ pD;yGm;a&;enf;rsm;jzifh wkdif;jynfwkdif;tm; 0ifa&mufjc,fvS,f vkyfaqmifaeyHkukd u|efawmf tus,fw0ifh &Sif;jyygonf? 'gth jyif widk ;f jynwf naf qmuaf &;twuG f vxl uk tdk m;ru;dk bJ e,cf s@Judk tm;uwdk hJ tp;kd &rsm;[m e,cf s@Jtutl nD e@J acs;airG sm;udk acs;,l+yD;/ e,fcsJ@pD;yGm;a&; pufuGif;atmuf epfoxufepf&yHk/ aemufqHk; jynfolrsm;u pD;yGm;a&;usyfwnf;I pD;yGm;a&;wkdufyGJrsm;/ EkdifiHa&;v_yf&Sm;r_rsm; }uD;xGm;vmwJhtcg xkdv_yf&Sm;r_rsm;ukd ygvDref'Drkdua&pDrsdK;eJ@ rxdef;odrf;EkdifawmhwJhtcg toifh&Sd+yDjzpfwJh ppfwyfrsm;eJ@ tm%modrf;=uojzifh/ 'Drkdua&pD crf;ajcmuf&yHkrsm;udkyg u|efawmf &Sif;jyygonf? xkd@tjyif u|efawmfwkd@ vGwfvyfa&;&+yD;aemuf qufvufav#mufvSrf;&rnfhvrf;rSm jynfolwkd@ csrf;om0ajymwJhEkdifiHjzpfzkd@ e,fcsJ@ trSDckduif;wJh trsdK;om;pD;yGm;a&;ESifh 'Drkdua&pD wnfaqmufa&;omjzpfa=umif;/ TawmfvSefa&; vrf;a=umif;rSeftwkdif;om csDwufEkdif=u r,fqkd&if ,ckvkdjynfwGif;ppf}uD;vnf; ay:aygufp&m r&Sda=umif;/ jynfwGif;ppfa=umifh ay:aygufvmonfh tusyftwnf;rsm;jzpfonfh pD;yGm;a&;jy\\em/ vlrsdK;pkjy\\em/ ynma&;jy\\em/ 'Drkdua&pDa&;jy\\emrsm; ay:aygufvmp&mr&SdbJ/ wrsdK;om;vHk; wufwufºuºujzifh trsdK;om;pD;yGm;a&;ukd xlaxmifEkdifrSm jzpfa=umif;awGukdvnf; ajymjyygonf? jynfwGif;ppftwGif; wkduf±kdufepfemqHk;±_H;r_rsm;ukdvnf; udef;*%ef;rsm;ESifhtwl u|efawmfwifjyajymqkdcJh+yD; jynfwGif;ppf&yfpJa&; enf;emrsm;udkvnf; aqG;aEG;jyygonf? ppf&yfpJ&mwGif yxrenf;jzpfonfh tjyKwfwkdufa&;/ vufeufcsa&;vrf;onf 13 ESpfausmfonfhwkdif bmrSrxl;jcm;bJ/ jynfolawG om epfem+yD;&if; epfemae=umif;/ Tvrf;onf ratmifjrifEkdifa=umif; b0ay;todESifh jynfolawGu odae+yD; jzpfojzifh 'kwd,enf;jzpfonfh wzufESifhwzuf rsufESmcsif;qkdifaqG;aEG;ajz&Sif;onfh enf;vrf;om&Sda=umif;/ Tenf;onf jy\\emrsm;ukd ajyajyvnfvnf ajz&Sif;,lonfh enf;vrf;jzpfI ppf&yfpJ+yD;onfhaemufwGifvnf; tem*wf+idrf;csrf;a&;ukd ykdrkdwnf+idrfapEkdifrnfh enf;vrf;jzpfa=umif;/ tem*wf'Drkdua&pD wkd;wufzGH@+zdK;a&;ukdvnf; tusdK;jyKrSmjzpfa=umif;? xkd@a=umifh q&m}uD;ocifukdf,fawmfr_dif; OD;aqmifwJh u|efawmfwkd@ jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJ@u jynfolwkd@tusdK;twGuf jynfwGif; ppfukd tjyKwfwkdufa&;enf;r[kwfb/J q&m}uD;tpOfwpkduf yef=um;chwJ hJ aqG;aEG;ajz&Sif;,lwheJ nf;e@J ajyvnfatmif ajz&Sif;+yD; &yfpzJ kd@ yef=um; a=umif;/ ,cktpnf;ta0; wufa&mufvmwJh vlyk*~dKvfrsm;[mvnf; bmtcuftcJrsm;eJ@ &ifqkdifyg&ap/ u|efawmfwdk@ESifh twlvufwGJ+yD; rqkwfrepf }udK;pm;csDwufvkyfaqmif=uzkd@ wkdufwGef;Ekd;aqmfyga=umif;- aemufqHk;ed*Hk;csKyftaeESifh ajymqkdcJhygonf? aemufykdif;wGif u|efawmfwkd@. rdef@cGef;rsm;ukd pkaygif;+yD; pmtkyf±kdufESdyf xkwfa0um e,ftoD;oD;okd@vnf; jzef@csday;cJhygonf? Tenf;jzifh u|efawmfwkd@tzGJ@onf jynfwGif;+idrf;csrf;a&;v_yf&Sm;r_twGif; jynfolvlxk}uD;yg0ifvmatmif pnf;±Hk; v_yf&Sm;=uygonf? 8

Tae&mwGif ta=umif;wkdufqkdifvmojzifh u|efawmfwkd@ &&SdcJhonfh vGwfvyfa&;ESifhywfoufaom u|efawmf. tjriftcsdK@ukd wifjy vkdygonf? TvGwfvyfa&;&zkd@ u|efawmfwkd@ Armjynfolrsm; wav#mufvHk; wkdufyGJ0ifvm&wJh &nf&G,fcsufrSm e,fcsJ@pepfatmufrS vHk;0 vGwfajrmufonfh 'Drkdua&pD zGH@+zdK;wkd;wufaom/ trsdK;om;pD;yGm;a&;wnfaqmufEkdifaom EkdifiHopfwnfaxmifzkd@ jzpfygonf? Tonfukd wav#mufvHk; awmif;qkdwkdufyGJ0ifcJh=uygonf? okd@aomf u|efawmfwkd@ tawmifhw}uD; awmifhwcJhonfh vGwfvyfa&;ukd &+yD;aemuf u|efawmfwkd@EkdifiHwGif jynfwGif;ppfrD;}uD; awmufavmif+yD; jy\\emaygif;pHkESifh tusyftwnf;rsm; qkdufa&mufvmygawmhonf? wkdif;jynfwnfaqmufa&;ukd wnDwnGwfwnf; wufnDvufnD rvkyfEkdif=uawmhbJ tcsif;csif;uGJ+yJ/ owfjzwf/ ppfrufcif;=u&ygawmhonf? TuohJ @dk jzp&f jci;f t\"ud ta=umi;f rmS e,cf s@Jorm;EiS hf e,cf s@Jp;D ymG ;a&;pepaf =umihf jzp&f ygon?f e,cf s@Jorm;rsm;onf vwG vf ycf gp EkdifiHrsm;wGif awmfvSefa&;vrf;a=umif;twkdif; csDwuf+yD; trSDckduif;aom trsdK;om;pD;yGm;a&;pepf xlaxmifrSmukd tvGefpkd;&drfygonf? 'Drkdua&pDwkd;wufxGef;um;vmrSm tvGefpkd;ygonf? 'Drkdua&pDwkd;wufxGef;um;vmygu jynfolvlxk}uD;onf rdrdwkd@. tusdK;pD;yGm;twGuf pnf;±Hk;v_yf&Sm;vm=u+yD; e,fcsJ@eJ@tm;vHk;tquf jzwfawmufum }uD;rm;wJh e,fcsJ@qef@usifa&;a&pD;a=umif;xJrSm wcJeufpkaygif;nDnGwf+yD; awmfvSefa&;udk tqHk;xdwkdufyGJ0if=urnfukd olwkd@em;vnf=uonf? ArmjynfwGif 1945 ckESpf vufeufukdif zufqpfawmfvSefa&;}uD;ESifh 1945 - 4& ckESpf/ AkdvfcsKyfatmifqef; acgif;aqmifaom vlxkwkdufyGJ}uD;rsm;ukd awG@}uHKcJh&+yD;jzpfonf? 'kwd,urBmppft+yD; ay:aygufvmonfh ukdvkdeDEkdifiHrsm;. trsdK;om;vGwfajrmufa&;wkdufyGJ 'Da&t&Sdefa=umifh ukdvkdeDEkdifiHrsm;ukd vGwfvyfa&;ay;zkd@ jzpfvmaomtcg vGwfvyfa&;tvH/ vGwfvyfa&;oDcsif;pwJh tay:,Htcsuftvufukdom ay;csif+yD; tESpfom&jzpfwJh olwkd@. pD;yGm;a&;udk xdef;odrf;zkd@ qufvufwkd;csJ@Ekdifzkd@ enf;vrf;aygif;pHk oHk;cJhygawmhonf? xkd@a=umifhyif Armjynf e,fcsJ@=oZmatmufu tjywftowf±kef;xGuf+yD; trsdK;om;pnf;vHk;nDnGwfa&;/ trsdK;om; pD;yGm;a&;ukd wnfaxmifcsif+yD; wu,fvnf; wnfaxmifEkdifpGrf;&SdwJh AkdvfcsKyfatmifqef;ESifhwuG ol@tpkd;&wzGJ@vHk;ukd vkyf}uHowfjzwfjyvkdufygonf? Tvkyf}uHr_onf Armjynfukdomru trsdK;om;vGwfajrmufa&;rsm;twGuf }udK;yrf;aeonfh EkdifiHrsm;ESifh awmfvSefa&;orm;rsm;tm;vHk;udk e,fcsJ@orm;rsm;u cyf=urf;=urf; +cdfrf;ajcmufjyvkdufjcif;vnf; jzpfygonf? e,fcsJ@orm;rsm;u [email protected];pD;yGm;ukd wkduf±kduf+cdrf;ajcmufEkdifonfh rdrdwkd@=oZmrukdufEkdifonfh EkdifiHi,fav;rsm;rS trsdK;om; acgif;aqmifrsm;udk Tenf;rsm;jzifh vkyf}uHowfjzwfvmonfrSm ,ckwkdifjzpfygonf? AkdvfcsKyfatmifqef;ukd ArmjynfEkdifiHa&; ZmwfcHkay:rS z,f&Sm;+yD;vkdufaomtcg +Adwdo#e,fcsJ@orm;rsm;. ajymifajrmufvSonfh aemufEkdifiHa&;tuGufwuGuf xyfay:xGufvmygonf? TonfrSm ArmjynfolawG&J@ rsufpdxJwGif t*Fvdyftvkdawmf&d/ e,fcsJ@aemufvkduf[k ay:vGif+yD;om;olrsm; (Oyrm - b}uD; bazw@dk ) udk peG @fypvf udk +f y;D Armjynvf wG vf yaf &;wudk yf tGJ wiG ;f u vwG vf yaf &;o&l aJ umi;f rsm;tjzpf jynof ul wpwkH &m totd rwS jf yKxm; orl sm;udk ‚w@dk. vuaf 0ctH optf jzpf ar;G jrL,vl udk jf ci;f yif jzpyf gon?f Ten;f jzihf O;D EEk iS hf zqyv tzG@Judk tm%mtyvf udk yf gawmoh n?f OD;Ekonf ‘vlrGJwkd@. xGuf&yfvrf;’qkdaom pmtkyfukd bmomjyefcJhr_/ ocifEktjzpf wkd@Armtpnf;t±Hk;acwfwGif v_yf&Sm;cJhr_/ ukd}uD;Ektjzpf ausmif;om;acgif;aqmifrsm;t=um; ausmf=um;cJhr_pwmrsm;a=umifh ArmjynfolvlxktwGif;rSmvnf; wpHkw&m=oZm&Sdygonf? okd@aomf rdrda&S@wGif AkdvfcsKyfatmifqef;ukd owfjyxm;jcif;a=umifhvnf;aumif;/ ol@yifukd,f tajccH&yfwnfcsufa=umifhvnf;aumif;/ OD;Ekonf aysmhnHh ,drf;,kdif+yD; e,fcsJ@ t*Fvdyfukd tvGefvkdufavsmaphpyfum ‘Ek-tufwvDpmcsKyf’ukd csKyfqkdcJhygonf? xkdpOfu u|efawmfwkd@wawG e,fcsJ@orm;ESifh raphpyfbJ vGwfvyfa&;ukd qufvuftjywftowf wkdufyGJ0ifcJhygu jynfwGif;ppf jzpfp&m ta=umif;r&Sday? okd@aomf ‘Ek-tufwvDpmcsKyf’ csKyfqkdvm+yD;aemuf TpmcsKyfukd vufcHol/ vufrcHol uGJ=u&mu jynfwGif;ppf}uD; jzpfay:vmcJh ayonf? xkdpOfu ‘Ek-tufwvDpmcsKyf’ukd vufrcHolrsm;/ +Adwdo#e,fcsJ@orm;ay;aom vGwfvyfa&;onf EkdifiHa&;t&yif jzpfonf? pD;yGm;a&;t& rvGwfvyf[k ajymqkdrdcJholrSefor#ukd “uGefjrLepfwHqdyf” wyfay;cJhygonf? oufouf zqyv tpkd;&ukd qef@usifcsifvkd@/ qlylcsifvkd@[k orkwfcJhygonf? (1988 ckESpf/ ta&;awmfyHk}uD;twGif; usif;ycJhonfh rqv . aemufqHk;tpnf;ta0;wGif rqv ygwDOuUÏ}uD; OD;ae0if;u t*FvdyfawGu usKyfwkd@ukday;cJhwJh vGwfvyfa&;[m EkdifiHa&;t& vGwfvyfwmyJjzpf+yD;/ pD;yGm;a&;usawmh vGwfvyfcGifh ray;cJhygbl;vkd@ 0efcH ajymqkdoGm;wmukd tHh=ozG,f=um;&ygonf?) xkduJhokd@ e,fcsJ@orm;ESifh aphpyfcJh&aoma=umifh u|efawmfwkd@onf wkdif;jynfvGwfvyfa&; &+yD;aomfvnf; ukd,fykdif trsdK;om; pD;yGm;a&;ukd atmifjrifatmif rxlaxmifEkdifcJhyg? wkdif;jynf. pnf;vHk;nDnGwfa&; +ydKuGJatmif zqyv vuf,m*kd%f;u jyKvkyfcJhonfukd ,cktcg OD;Eka&;onfh ‘wmawpaeom;’wGif tawmfjynfhjynfhpHkpHk awG@&ygonf? wu,fawmh OD;Ekonf ukd,fvGwf±kef;+yD; a&;jcif;om jzpfum/ xkdpOfu OD;Ekvnf; tvkdwltvkdygyif jzpfygonf? xkdpOfu ArmhEkdifiHa&;ZmwfcHkay:wGif a&muf&Sdaeonfh ArmhEkdifiHa&;acgif;aqmiftm;vHk;rSmvnf; touft&G,f i,f&G,fEke,fcJh =u+yD;/ pdwf\"mwfrmefrmeawGuvnf; t+ydKiftqkdif }uD;rm;aecJh=uygonf? e,fcsJ@orm;. y&d,m,fa00kpfukdvnf; rjrifEkdifcJh=uyg? xkd@a=umifhyif trsdK;om;nDnGwfa&;rSm +ydKuGJoGm;&jcif;jzpfygonf? trsdK;om;nDnGwfa&; +ydKuGJv#if trsdK;om;pD;yGm;a&;ukd vGwfvGwfvyfvyf wnfaqmufEkdifrnf r[kwfa=umif; aumif;aumif;od+yD; trsdK;om;nDnGwfa&;ukdvnf; r+ydKuGJatmif xdef;odrf;Ekdifonfh trsdK;om; 9

acgif;aqmiftrsm;pkrSmvnf; xkdtcsdefu vkyf}uHcHvkduf&+yD; jzpfayonf? xkdokd@ EkdifiHa&;t& trsdK;om;nDnGwfa&;}uD; +ydKuGJ+yD; jynfwGif;ppf}uD; jzpfay:vmonfhtcg useftusyftwnf; aygif;pHkvnf; usa&mufvm+yD; zqyvtpkd;&rSm vHk;0yif e,fcsJ@=oZmcH/ trSDcdkcH jzpfoGm;&ygawmhonf? Oyrm - xkdacwftcsdefu Armjynf pD;yGm;a&;vkyfief;}uD;rsm;ukd =unfhyg? yxrtcsufrSm e,fcsJ@orm;rsm;u ukdvkdeDa[mif;u pD;yGm;a&;tajccHrsm;ukd yHkpHopfwrsdK;ESifh qufvufcsKyfukdifxm;onf? zqyvtpkd;& taeESifh bD-tkd-pD ukr`%DESifh erRwlabmfwGif;rsm;wGif zufpyfvkyf&jcif; jzpfonf? xkdvkyfief;rsm;udk wefzkd;jzwf+yD; tpkd;&u w0ufukd tpkxnfh0if+yD; zufpyfukr`%D xlaxmif&jcif;jzpfonf? u|efawmfwkd@onf xkdvkyfief;rsm;ukd jynfolykdifvkyf&rnfhtpm; ukdvkdeDa[mif;u e,fcsJ@pD;yGm;a&;udk w&m;0ifwnf&Sdatmif u|efawmfwkd@u jynfol@b¾maiG t&if;pkdufxkwf+yD; vkyfay;cJh=u&ygonf? Tenf;jzifh e,fcsJ@orm;rsm;udk umuG,fay;+yD; vkyfief;wkd;csJ@ tjrwf,lzkd@twGuf vkyfay;cJh&ygonf? xkd@tjyif e,fcsJ@orm;rsm;u apv$wfcJhonfh t}uHay;qkdolrsm;/ pD;yGm;a&;tultnD/ urBmhb%facs;aiGpwmrsm;rSm vnf; olwkd@. pD;yGm;a&; pufuGif;xJu rvGwfEkdifatmif aESmifh,SufzsufqD;onfh vufeufrsm;jzpfygonf? u|efawmfwkd@ ArmjynftaeESifh vGwfvyf+yD;wJhaemuf awmifolv,form;rsm;xHrS&onfh pyg;rsm;a&mif;&aiGay:rSm xkdpOfu pyg; aps;vnf; tvGefaumif;onfhtwGuf tjrwftpGef; tvGefyif&cJhygonf? xkdtjrwfrsm;ESifh ukd,fykdifpufr_vufr_vkyfief;rsm; wnfaxmifEkdif ygonf? okd@aomf 'gawGukd vufawG@taumiftxnf razmfEkdifatmif e,fcsJ@orm;rsm;onf jynfwGif;azmufjyefa&;orm;rsm;/ ru|rf;usif orl sm;/ r±;dk om;orl sm;EiS hf vr;f vzJ$ suqf ;D c=hJ uon?f jynof rl sm; &&xdS m;onhf tjrwaf irG sm; a&xJ tv[\\ arsmomG ;atmif vyk =f uygon?f u|efawmfwkd@. ukaËESpf&mausmf ukefusonf[k qkdaom ‘jynfawmfom pDrHudef;’rSm Tenf;jzifh vrf;v$JzsufqD;onfh enf;vrf;jzpfonf? xkdpOfu OD;Eku vlwukd,f/ wkdufwvHk;/ um;wpD;/ vc &Spf&musyfjzifh jynfawmfomap&rnf[k uwday;aºu;a=umfcJhzl;ygonf? zqyv tpkd;&taeESifh pD;yGm;a&;pDrHudef;rsm;ukd a&;qGJzkd@ tar&dueft}uHay;rsm;ukd ac:zdwf+yD; pDrHudef;rsm; a&;qGJckdif;&m tvGJvGJ tacsmfacsmfawGjzpfatmif vkyfypf=uygonf? t\"duukefypPnf;xkwfvkyfa&;wGif rjr‡KyfESHbJ ukefypPnf;o,f,lykd@aqmifa&;vrf;yef; taqmuf ttvkH yk if e;f rsm;rmS aitG &i;f tE;DS rsm; jrK‡ yEf vHS udk yf gon?f wu,af wmh xudk ohJ @dk vr;f rsm;azmuvf yk jf ci;f rmS vn;f e,cf s@Jorm;rsm;. p;D ymG ;a&;/ zdESdyfa&;&nf&G,fcsufrsm;twGufyif &nf&G,fygonf? trsdK;om;pufr_vufr_ xlaxmifa&;vkyfief;rsm;rSmvnf; apwemrrSefwmrsm;ukd awG@Ekdifygonf? Oyrm - orkdif;csnfpuf}uD;ukd urBmhb%fu acs;aiGjzifh wnfaqmufonf? oHk;ukaËeD;yg; ukefusonf[k qkdaomfvnf; xpdk u}f u;D rmS tar&ud eEf idk if rH S putf a[mi;f }u;D jzpof n?f xpdk uEf iS vhf n&f rnhf 0g*rG ;f rmS vn;f tar&ud e0f g*rG ;f EiS rhf S txn&f uvf yk Ef idk of n?f xkd@a=umifh tar&duefrS 0g*Grf;ukd rSm,lwifoGif;&onf? xkd@a=umifh 0g*Grf;aps;ukd tar&duefu }udKufovkd upm;Ekdifonf? okd@a=umifh ESpfpOf t±_H;ay:onf? urBmhb%facs;aiG t&if;rajymESifh twkd;awmif rqyfEkdif? xkd@twl t*FvdyfESifh zufpyfwnfaxmifonfh bD-yD-tkdif ac: aq;0g;xkwfvkyfa&;puf±Hk/ oH&nf}udKpufpwmrsm;rSmvnf; 'Dvkdyif jy\\emaygif;pHk ay:ygonf? e,fcs@Jb%fwdkuf}uD;rsm;tm;vHk;ukdvnf; qufvufzGifhvSpfxm;&SdcGifhjyK+yD;/ ‚wkd@. }uD;rm;vSonfh aiGt&if;tESD; rsm;jzifh ArmEkdifiH pD;yGm;a&;xJ wkd;0ifvmonfukd vufykduf=unfhaecJh=u&ygonf? jynfwGif;ppfukdvnf; zqyvu wtm;zdwkdfufaeojzifh vufeufcJ,rf;rD;ausmufrsm; 0,f,l&efaiG rvHkavmufonfhtcg urBmh b%fponfh e,fcsJ@b%ft&if;tESD;rsm;ukd tm;ukd;+yD; twkd;}uD;ay; aiGacs;&onf? 0,f,l&onfh ypPnf;rsm;uvnf; e,fcsJ@orm;rsm;. vufeuf+ydKifqkdifwyfqifr_a=umifh acwfrrDawmhonfh (olwkd@twGufvnf; toHk;rusawmhbJ ykdv#Haeonfh) ppfvufeufypPnf;rsm;ukd olwkd@ }udKufaps;ESifh 0,f,l&jyefygonf? e,fcsJ@orm;rsm;rSm Tenf;jzifh ypPnf;tay:rSma&m/ acs;aiGtay:rSmyg ESpfxyftjrwf&=uygonf? u|efawmfwkd@ EkdifiHrsm;uawmh rdat;ESpfcgem jzpf&yg onf? Tenf;jzifh zqyv tpkd;&onf e,fcsJ@orm;ESifhaygif;I pDrHudef;trsdK;rsdK;/ vkdifpiftrsdK;rsdK;xGifum AsL±kdu&uft&if;&Sifvlwef;pm; w&yfukd arG;jrLay;vkdufygawmhonf? rdrdukd,fusdK;pD;yGm; wkd;wufa&;ay:rSmom tajccHvm=uojzifh jynfolvlxkukd tm;rukd;EkdifawmhbJ/ e,fcs@Jorm;ukdom vHk;0pD;yGm;a&;/ EkdifiHa&;/ ppfa&; tm;vHk;rDSckd&onfh tajctae jzpfvmygonf? e,fcs@Jorm;rsufESmom =unfhae&onfhb0 a&muf&ygawmhonf? xkdpOfu 0ef}uD;csKyfOD;Ek tar&duefe,fcsJ@ukd b,fvkdrsufESmvkyfonfukd u|efawmfhukd,fawG@wck ajymjyvkdygonf? 1954 - 55 ckESpf/ u|efawmfwkd@ w±kwfjzLwkdufckdufa&; ppfqifa&;rsm; vkyfaepOfumvwGif 0ef}uD;csKyfOD;Eku a&S@wef;u &Jabmfrsm; tm; ar;jref;tm;ay;pum;ajym=um;&ef u|efawmfwkd@ a&S@wef;XmecsKyf ±Hk;pkduf&m rkdif;qwfokd@ wyfrawmfav,mOfi,fwpif;ESifh a&muf&Sd vmygonf? u|efawmfwkd@u wyfrsm;ukd wef;pDay;+yD; OD;Ekukd =o0g'pum;ajym=um;&ef awmif;qkd&ygonf? O;D Euk wyrf awmof m;rsm;udk pwd \"f mwxf uof epf mG / o&l owadW jymiaf jrmupf mG jzihf wudk cf udk =f u&ef wudk wf eG ;f +y;D / o&l aJ umi;f wO;D udk Oyrmay; ajym=um;omG ;ygon?f oOl yrmay;ajym=um;onhf o&l aJ umi;f rmS ‘a*sm0h g&iS wf e’f O;D aqmiwf udk cf udk cf ohJ nhf tar&ud ef vwG vf yaf &; wkdufyGJtwGif;u tar&duefol&Jaumif;av;wa,mufta=umif; jzpfygonf? tar&duef tm;ay;ulnDr_jzifh Armjynftm; usL;ausmfvmonfh w±kwfjzLrsm;tm; t±kd;a=ua=u t&nfcef;cef; wkdufckduf&rnfh olrsm;ukd tar&duefol&aJ umif;ta=umif; tom;ay;ajym=um;onfh OD;Ektay: u|efawmfwkd@wawG tawmfyif pdwfqkd;a'goxGufrd=uonf? aemufrS wGufrdonfrSm OD;Eku tar&dueftpkd;&ukd rsufajzpum;yg;vkdufwmyJ[k wGufqrdygawmhonf? xkduJhokd@ e,fcsJ@orm;rsm;ukd rsufESmvkyf t}udKufay; qufqH&onfh zqyv tpkd;&onf 'Drkdua&pDukdvnf; zdESdyfvm&ygonf? u|efawmfwkd@ vGwfvyfa&;&+yD;v#if 'kwd,tqifhrSm 'Drkdua&pDwnfaqmufa&;/ xGef;um;a&;yif jzpfygonf? wu,fawmh jynfolrsm;. 10

vwG vf yaf &;rmS 'rD udk a&ptD ciG thf a&;rsm; r&vdS #if t\"yd m` ,f r&ydS g? jynof vl xl tk aeEiS hf rrd wd @kdtusKd ;twuG f vwG vf ypf mG ajymqcdk iG /hf a&;om; ciG /hf pn;f ±;kH ciG /hf vyk af qmicf iG Ehf iS hf vwG vf ypf mG ,=kH unuf ;dk u,G cf iG rhf sm; &&dS ygrn?f Tonrf sm;rmS jynof rl sm;. tajcctH ciG thf a&;rsm; jzpof n?f u|eaf wmwf @dkonf uvdk edk bD 0wiG f TtciG thf a&;rsm;udk EpS af ygi;f rsm;pmG q;kH ±;H_ c&hJ on?f vwG vf y+f y;D &iaf wmh xtdk ciG thf a&;rsm; tjynthf 0&&zdS @dk ar#mfvifhcJh=uygonf? &&Sdzkd@ vkdvnf;vkdtyfygonf? xkd'Drkdua&pDtcGifhta&;rsm; &&SdrSomv#if rdrdwkdif;jynf. trsdK;om;pD;yGm;a&;ESifh wkdif;jynf wnaf qmuaf &;vyk if e;f rsm;udk jynof vl xl }k u;D w&yvf ;kH wuºf upmG yg0ivf matmif v@H_aqmpf n;f ±;kH Eidk rf nf jzpyf gon?f e,cf s@JtrcDS udk i;f onhf trsKd ;om;prD uH ed ;f p;D ymG ;a&;}u;D rsm;udk jynof vl xl .k rsm;jym;vaS om wxD iG zf ewf ;D Eidk af om taw@Gt}uKH t&ntf csi;f rsm;udk tm;u;dk trDjS yKI atmifjrifus,fjyef@pGm azmfxkwfEkdifrSm jzpfygonf? okd@aomf jynfolvlxk. tusdK;ukd ukd,fpm;rjyKbJ e,fcsJ@ESifhaygif;um ukd,fusdK;pD;yGm;&Sm csrf;omvm=uonfh tkyfpkd;ol zqyv tpkd;&onf zdESdyfa&; Oya'trsdK;rsdK;ukd ykdrkdqkd;0g;pGm wkd;csJ@toHk;csvmygonf? wkd;wufwJh EkdifiHa&;orm;rsm;/ owif;pmq&mrsm;/ pma&; q&mrsm;/ ausmif;om;rsm;ponfh wkdif;jynf. om;aumif;&wem trsm;tjym;ukd ESpf&Snfaxmifcs ESdyfpufcJh=uygonf? Ten;f jzihf Armjyn}f u;D onf vwG vf yaf &;&+y;D cahJ omvf n;f z@HG+zKd ;w;dk wuof nvhf yk if e;f rsm; rvyk Ef idk =f ub/J jynwf iG ;f ppaf csmuwf iG ;f usum tusyftwnf;aygif;pHkESifh &ifqkdifvm&jcif; jzpfygonf? TyËdyuQwkdufyGJrsm;onf u|efawmfwkd@ &efole,fcsJ@orm;rsm;ESifh wkdufvm cJh&onfh wkdufyGJrsm;.tquf (wenf;) trsdK;om;vGwfajrmufa&;v_yf&Sm;r_rsm;.tquf jzpfygonf? u|efawmfwkd@onf e,fcsJ@ESifhraphpyfbJ tjywftowfwkdufyGJ0ifum awmfvSefa&;enf;jzifh vGwfvyfa&;ukd t&,lum/ e,fcsJ@pepfrS vGwfuif;onfh trsdK;om;pD;yGm;a&;ESifh 'Drkdua&pDEkdifiH xlaxmifEdkifcJhrnfqkdygu jynfwGif;ppfjzpfEkdifp&m ta=umif;r&Sdyg? e,fcsJ@orm;rsm;u ‚wkd@. vufa0cH jynfwGif;azmufjyefa&;orm;rsm; (zqyv vuf,m*kd%f;) ukd topfarG;jrL+yD;/ olwkd@tm; toHk;csI u|efawmfwkd@EkdifiH. trsdK;om;vGwfajrmufa&;vrf;a=umif; wvGJwacsmf jzpfoGm;atmif vkyfvkdufjcif; jzpfygonf? TonfrSm 1948 ckESpfu u|efawmfwkd@ &cJhonfh vGwfvyfa&;ESifh ywfoufonfh u|efawmhftjrif jzpfygonf? trsdK;om;pnf;vHk;nDnGwfa&;ukd rwnfaqmufEkdifbJ/ trsdK;om;pD;yGm;a&;ukd rwnfaqmufEkdifyg? xkd@a=umifh t&if;cHjy\\em jzpfonfh wrsdK;om;vHk; pnf;vHk;nDnGwfa&;twGuf jynfwGif;+idrf;csrf;a&;onf tvkdtyfqHk;jzpfaeojzifh Tvkyfief;wGif u|efawmf0ifa&muf yg0ifcJh&jcif; jzpfygonf? e,fpnf;±Hk;a&;a[majymyGJrsm; u|efawmfwkd@ jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJ@ukd e,frsm;u 1961 ckESpf/ arvykdif;rSpI vma&mufpnf;±Hk; a[majymay;&efESifh jynfwGif; +idrf;csrf;a&;tzGJ@cGJrsm; zGJ@pnf;ay;&ef zdwf=um;=uygawmhonf? jrpf0u|ef;ay:a'o (ykodrfc±kdif) u yxrqHk; jzpfygonf? xkd@aemuf jrpf0u|ef;ay:a'orsm;jzpfonfh rtlyif/ usdKufvwf/ zsmyHk/ bkduav;/ ZvGefponfh +rdK@rsm;okd@vnf;aumif;/ yJcl;wkdif;twGif; +rdK@tawmfrsm;rsm; - (yJcl;/ jynf/ aygif;wnf/ a&$awmif/ }udK@yifaumuf/ rif;vS/ vufyHwef;/ om,m0wD+rdK@rsm;) okd@vnf;aumif;/ rE Wav;wkdif;twGif;vnf; rE Wav;/ ausmufqnf/ jrif;+cH/ ompnf/ aysmfbG,f/ &rnf;oif; ponfh+rdK@rsm;okd@vnf;aumif;/ armfv+rdKif/ xm;0,f/ +rdwfponfh +rdK@}uD;rsm;okd@vnf;aumif; xkdESpfwESpfvHk;ESifh 1962 ckESpf ESpfqef;ykdif;txd r&yfrem; vSnfhvnfoGm;cJh&ygonf? u|efawmfrSm w±kwfjzLusL;ausmfr_ESifh e,fcsJ@qef@usifa&; trsdK;om;aumfrwDOuUÏvnf;jzpfaeojzifh xkdvkyfief;rSmvnf; jynfwGif; +idrf;csrf;a&;ESifhvnf; qufpyfaeojzifh e,frsm;wGif xkdtzGJ@ESpfzGJ@ukd wzGJ@wnf;vkdyif oabmxm;I v_yf&Sm;cJh=u&ygonf? e,rf sm;wiG f u|eaf wmwf @dkonf n - vxl wk &m;a[myrJG sm; jyKvyk uf m jynof vl xl }k u;D tm; jynwf iG ;f +ird ;f csr;f a&;twuG f awmi;f qdk wkdufyGJ0if&ef v_H@aqmfpnf;±Hk;a[majym&m wcgw&H vlxkqENjyyGJ}uD;rsm;o¿mef jzpfoGm;wwfygonf? jrpf0u|ef;ay:u wcsdK@a'orsm;rSm u|efawmfwkd@tm; vma&muf}udKqkdonfh vlxkrSm urf;vHk;n¸wfr#yif jzpfygawmhonf? e,fa'o toD;oD;rSm &Sdae=uonfh EkdifiHa&;orm;rsm;/ ppfjyef&Jabmfrsm;/ jynfol@&Jabmfrsm;/ ausmif;om;rsm;/ vufvkyfvufpm;aps;onfrsm;/ awmifolv,form;rsm;pojzifh tv$maygif;pHkrS vlxkrsm; yg0ifv_yf&Sm;vm=uygawmhonf? wcsdK@+rdK@rsm;wGif +rdK@vHk;u|wfr# xGuf}udKqkd=u+yD; u|efawmfwkd@wawGrSm +rdK@v,fvrf;rwav#muf vrf;av#mufoGm;&+yD; E_wfquf =u&ygonf? wcsdK@+rdK@&Gmrsm;wGif u|efawmfwkd@ukd }udKqkdonfhtzGJ@rsm;u aºu;a=umfoHrsm; [pfaºu;+yD;}udKqdk&m vlxkqENjyyGJ}uD;/ vlxk pDwef;vrf;av#mufyGJ}uD;o¿mef jzpfoGm;ygawmhonf? u|efawmfwkd@ nykdif;a[majymyGJrsm; +yD;oGm;v#if wcsdK@&Gmrsm;u wufvmonfh jynfolrsm;onf rjyef=ubJ u|efawmfwkd@ESifh awG@qHkcGifhawmif;um olwkd@&J@tcuftcJ jy\\emrsm;ukd wifjyajymqkd=u&m wcgw&H rkd;yifvif;oGm;wwfygonf? u|efawmfonf Tnykdif; aqG;aEG;yGJrsm;ukd tvGefyif oabmuscJhygonf? e,fjynfolvlxkESifh u|efawmf yxrqHk; t}udrf &if;ESD;pGm eD;uyfpGm awG@qHkxdawGcJh&ygonf? TvdkrsdK; jynfolvlxk. ,Hk=unf&if;ESD;r_tjynfhjzifh rdrdtm; olwkd@pdwfqEN/ cHpm;csufrsm;ukd zGifh[ajymqkd jcif;cH&aom rnfonfhrsdK;cspfjynfcspf yk*~dKvfrqkd xkdjynfolvlxk}uD;ukd arhaysmufEkdifjcif;vnf;r&Sd/ [email protected];&J'kuQukd ajz&Sif;ay;vkdpdwf/ pmempdwfukdvnf; arhaysmufEkdifjcif;r&SdbJ xkdjynfolrsm;twGuf bmyJay;qyf& ay;qyf&/ ay;qyfcsifonfh oEMdÏmefrSm ykdrkdckdifrmIyif vmyg awmhonf? jynfolvlxkonf Tr#yif tpGrf;xufygonf? jynfolvlxkonf +idrf;csrf;a&;ukd v_dufv_dufvSvJ SJ vkdvm;=uygonf? jynfwGif;+idrf;csrf;a&;onf olwkd@. t\"dujy\\em jzpfaeonf qodk nuf vdk n;f oabmaygu=f uon?f p;D ymG ;a&;/ Eidk if aH &;EiS hf owl @dk.u,dk af &;u,dk wf m jy\\emtm;v;kH onf T+ird ;f csr;f a&; jy\\emay:wiG f wnf&Sdaea=umif; ajymqkd=uygonf? jrpf0u|ef;ay:wGif u&iftrsdK;om;rsm;ESifhvnf; awG@cJh&m jynfwGif;+idrf;csrf;a&;ESifhywfouf+yD; olwkd@u 11

vud_ vf pSJ mG }uKd qakd xmucf aH =umi;f / jynwf iG ;f +ird ;f csr;f a&;tzG@J}u;D taeEiS hf quwf udk af tmijf riaf tmif aqmi&f uG zf @dkEiS hf owl @dktz@dk jynwf iG ;f ppf a=umifh &Gmysufv#if +rdK@ukduyfEkdifolrsm; r[kwfI tvGef'kuQa&muf=u&a=umif;/ xkd@a=umifh +idrf;csrf;a&;&atmif }udK;pm;=uygvkd@ tvGefv_dufvSJpGm ajymqkdcJh=uyg onf? xkd@jyif aus;vufa'orsm;rS jynfolvlxk. qif;&Jusyfwnf;r_rsm;onf u|efawmfwkd@ xifwmxuf trsm;}uD; ykdrkdqkd;0g;wmawG@&ygonf? jynfolvlxkonf xkd 13 ESpfausmfumvtwGif; ‘olykef’trnfwyf+yD; jzpfyGm;cJhaom tzdtESdyf/ txktaxmif;/ tcuftcJrsm;=um;wGif }uD;pGmaomZGJESifh &yfwnfcJh=u&ygonf? xkd@jyif aus;vufvlxkonf tjyKwfwkdufa&;qkdwmukd tveG &f rHG ek ;f +y;D / rEpS of uwf muvdk n;f aw@G&ygon?f x@dka=umiyhf if u|eaf wmwf @dk. EpS Of ;D EpS zf uf aq;G aE;G nEd‡ id_ ;f tajz&mS I jynwf iG ;f +ird ;f csr;f a&; wnfaqmufa&; aºu;a=umfoHukd axmufcH=ujcif; jzpfygonf? u|efawmfwkd@ TuJhokd@ vSnfhvnfa[majym&mwGif u|efawmfESifhtwl yk*~dKvf 3-4 OD; tvSnfhus vkdufyg=uygonf? trsm;pk yg=uolrsm;rSm pma&;q&m}uD; Aef;armfwifatmif/ ausmif;om;acgif;aqmif OD;vS0if; (aemif rqvacwf txl; t&m&Sd)/ jynfol@&Jabmf acgi;f aqmiaf [mi;f rsm;jzp=f uaom Avdk tf ek ;f wiEf iS hf Avdk af tmiEf idk /f O;D oe@fZif (awmbf &k m;av;)/ usKH rai; ociwf iaf rmipf owl @dk jzpf=uygon?f wcgw&H a&S@ae}uD; OD;xGef;wifvnf; ygwwfygonf? u|efawmfwkd@onf e,frsm;wGif nw&m;yGJrsm;usif;y±Hkru xkde,frsm;wGif jynfwGif; +idrf;csrf;a&; tzGJ@cGJav;rsm;ukdvnf; a'ocHEkdifiHa&;orm;rsm;ukd tajccHI zGJ@pnf;ay;cJh=uygonf? u|efawmfwkd@wawG TuJhokd wkdif;jynfw0ef; vSnfhvnfpnf;±Hk; a[majymvkyfaqmif&mwGif jynfolvlxktrsm;pkrSm wcJeuf}udKqkd axmufcHtm;ay;=uaomfvnf;/ renf;vSaom taESmifht,Suf/ tzsuftqD;rsm;ukdvnf; &ifqkdif}uHKawG@cJh=u&ygonf? u|efawmfwkd@tm; zdwfac:onfh tzGJ@xJwGifa&m/ }udKqkd{nfhcHonfh tzGJ@xJwGifa&m/ wufa&mufvmonfh vlxky&dowftwGif;wGifa&m/ vrf;c&D;wav#mufrSm a&m txl;axmufvSrf;a&;rsm;/ pHkaxmufrsm;/ owif;ay;rsm; ygaewwfygonf? xkdolrsm;u u|efawmfwkd@. c&D;pOfrsm; tqifrajy/ racsmarG@&ef/ tzktxpfrsm;jzpf&ef/ vlxku u|efawmfwkd@tm; jy\\emrsm; rwifjy&J&ef trsdK;pHkaESmifh,Suf=uygonf? wcgw&H vlxkw&m;a[majymyGJrsm;wGif wyfqifonfh pum;ajymcGufrsm; toHrxGufwxGuf jzpfaeap&efrsdK;/ w&m;yGJteD;wGifuyfI t+idrfhuwmrsdK;/ w&m;yGJusif;y&efae&m us,fus,f0ef;0ef; r&atmif vkyfwmrsdK;/ taqmufttHk (Oyrm-±kyf&Sif±Hkrsm;) rsm; riSm;&rf;&Jatmif ykdif&Sifrsm;tm; +cdrf;ajcmufwmrsdK;pojzifh enf;vrf;aygif;pHkESifh aESmifh,Suf=uygonf? okd@aomf jynfolrsm;u 'gawGtm;vHk;ukd tefwk&Jygonf? u|efawmfonf Tc&D;rsm; oGm;aepOftwGif; u|efawmf rodaom jynfoltrsm;tjym;. tultnD/ axmufcHr_rsm;ukd ra&rwGufEkdifatmif &&SdcJhygonf? wcsdK@olrsm;onf u|efawmf em;uyfI “b,fol[m pHkaxmuf/ ol@ukd owdxm;yg”qkdonfhpum;rsdK;? “aemufwGJrSm ppfpHkaxmufESpfa,muf ygw,f” qkdonfhowif;rsdK;? “b,foluawmh b,fwkef;u opPmazmufzl;w,f”qkdwmrsdK; ajym=uygonf? wcsdK@pmvdyfuav;rsm; tdwfxJxnfhay;vkdufygonf? u|efawmhfem; wkduf±kduf ruyfEkdifaomfvnf; u|efawmfhem;ygonfh wOD;OD;ukd ajymqkdwwf=uygonf? Tenf;jzifh u|efawmfwkd@onf axmufvSrf;a&;rsm;. tE W&m,f/ rdrdwkd@twGif;0ifI v_yf&Sm;aeaom olrsm;.tE W&m,frS tawmftwef vGwfuif;cJh=u&ygonf? aemufykdif;wGifvnf; TtjzpftysufrsdK; trsm;tjym; }uHKcJh&ygonf? ,ckaemufykdif; u|efawmfonf trsdK;om;'Drkdua&pDtzGJ@csKyfESifh a':atmifqef;pk=unf ta=umif;rsm;udk EkdifiHjcm;a&muf ArmvlrsdK; rsm;ESifh awG@qHkaqG;aEG;&if; “wcsdK@vlrsm;u a':atmifqef;pk=unfu odyfvluJcwfawmfw,f? wcsdK@axmufvSrf;a&;awG/ olv#dKawGqdk&if otl &iof wd wwf ,”f v@dk ajym=uygon?f TwiG f u|eaf wmpf O;f pm;rod nrf mS o@lukd vn;f u|eaf wmuhf dk jynof al wuG tem;uyf ajym=uovdk ajymwmvnf; ygEkdifa=umif; xifjrifrdygonf? aemufwa=umif; u|efawmf pOf;pm;rdonfrSm u|efawmfwdk@ v_yf&Sm;vkyfukdifaeaom EkdifiHa&;rSm jynfolvlxktwGuf/ vlxktusdK;pD;yGm;twGuf jzpfav&m vlxkukd qef@usifaom/ vlxkukd &efolvkdoabmxm;aomolrsm; (Oyrm- axmufvSrf;a&;/ olv#dK/ owif;ay;rsm;) . tajymtqkd/ tjyKtrlrsm;rSm b,favmufyif [efaqmifaumif;apumrl/ wuGufr[kwf wuuG rf mS ay:vmwwyf gon?f u|eaf wmhf taw@Gt}uKH t&awmh tx;l ojzihf vxl .k 'uk aQ 0'emudk rcpH m;Eidk /f rpmemEidk Ef iS hf vuvf wG pf y,f ajymwwfqkdwwf/ vkyfwwfukdifwwfolrsm;onf vuf&SdaxmufvSrf;a&;aomfvnf;aumif;/ aemifwae@ azmufjyefoGm;olrsm; aomfvnf;aumif; jzpfaewwfygonf? Armjynf EkdifiHa&;rkefwkdif;uvnf; tvGefjyif;xefav&m tajccHpdwfrsm; wauG@r[kwfwauG@ zswfceJzswfceJ ay:vmwwf+yD; tqifhwqifha&mufonfhtcg opPmazmufrsm; jzpfoGm;=uygawmhonf? EkdifiHa&;cH,lcsuf jywfom;jyif;xef ygu/ owdtvGefxm;ygu tawmfapmapmuyif vlwa,muf. pdwfaepdwfxm;ukd tuJjzwfEkdifygonf? okd@aomfvnf; u|efawmf. tuJjzwfcsufrsm; wcgw&H rSm;,Gif;wwfonfvnf; &Sdygonf? u|efawmfwkd@. naqG;aEG;yGJrsm;uvnf; tvGefpnfum;ygonf? txl;ojzifh aus;vufawm&Gmu wufvmonfh vlxkrsm;u olwkd@a'orsm;wGif eHrnftrsdK;rsdK;ESifh zGJ@pnf;xm;onfh vufeufukdifwyfrsm; (jyLapmxD;rsm;/ umuG,fa&;rsm;) . tEkdifusifhr_trsdK;rsdK;/ 'kuQtzHkzHkwkd@ukd ajymjywwfygonf? txl;ojzifh tdrfapmifhtpkd;&vufxuf ppfwyf.trdef@jzifh xkwfcJhonfhtrdef@trsdK;rsdK;/ vlxktm; twif;tusyf vkyfaqmifapckdif;onfh tr_rsm;pwmawG ygwwfygonf? wcgw&H trdef@xkwfonfh wyfrSL;}uD;rsm;. uav;uvm; pOf;pm; enf;rsm;/ a&S@aemufrnDonfh trdef@rsm;pwmawG ajymqkd=u&if; ikdtm;xuf&,ftm;&onfh tjzpfrsm;vnf; &Sdygonf? jynfolrsm;. 'kuQ qif;&Jrsm;ukd =um;&onfrSm tvGef&ifarmzG,f&m/ &ifemzG,f jzpfygawmhonf? tvGef=uifemzG,f jzpfygonf? u|efawmf ykodrf+rdK@ukd a&mufpOfu xkduJhokd@aom naqG;aEG;yGJrsm;wGif ykodrfu vlwcsdK@u tdrfapmifhtpkd;&vufxuf olwkd@ ykodrf+rdK@rS tdrfwkdif;&Sd tdrfomrsm;ukd oef@&Sif;a&;twGufqkdum acsmif;rsm;/ jrpfrsm;buf vSnfhaqmufckdif;ojzifh acsmif;a&/ jrpfa&rsm; tnpfta=u;rsm;jzifh a&maESmoGm;um oHk;r&jzpfoGm;&yHkrsm;ta=umif;ajym+yD; xkdtrdef@xkwfonfh taemufawmifwkdif;rSL; (xkdpOfu AkdvfrSL;}uD;=unfarmif jzpfygonf) ta=umif; jy\\emrsm;ukd aoaocsmcsm ravhvmbJ trdef@csvkyfaqmifyHkawGta=umif;ajym+yD; waomaom &,farm=u&ygonf? 12

aemif AkdvfrSL;}uD; =unfarmif wyfuxGuf&+yD;aemuf u|efawmfhqD r=umc% vmvnf&m wae@pum;pyfrdI xkdta=umif;rsm;ukd u|efawmfu ol@ukdajym&mwGif olu bmrSjyefrajymbJ &,fusJusJyJ vkyfaeygonf? wu,fawmh AkdvfrSL;}uD;=unfarmifrSm wkdif;cspfjynfcspfpdwf jyif;xefol jzpfygonf? okd@aomf ppfom;omjzpfojzifh wkdif;jynf wnfaqmufa&;vkyfief;/ wkdif;jynftkyfcsKyfa&;vkyfief;rsm; rvkyfwwf/ ru|rf;usifyg? xkd@tjyif 'Drkdua&pDvkyf[efvnf; r&Sdyg? xkd@a=umifh rdrdapwemESifh vkyfwmyJ[k oabmxm;um tusdK;qufb,fvkd&Sdr&Sd/ vlxkukdvnf; rar;/ rpOf;pm; pGwfvkyfrdjcif;jzpfygonf? wu,fvnf; }udK;pm;yef;pm; olwwfor#/ rSwfor# vkyf&Smygonf? okd@aomf TuJhokd@aom ppfom;vl±kd;}uD;rsdK;ukdyif Akdvfae0if;ppftm%m&Sifpepfu r}udKufEkdifcJhyg? ukd=unfarmifonf ESpfraphcifyif yifpif,lcJh&+yD; yifpifvpmav;jzifh tawmfcsdK@csdK@wJhwJh ae&Smygonf? rdom;pk tokdif;t0kdif;awmifhwif;Iom tay:,H [efrysufaeEkdifjcif; jzpfygonf? olyifpif,l+yD;aemuf u|efawmfh prf;acsmif;/ qDqHkvrf;tdrfukdvnf; r=umc% vmvnfwwfygonf? wcgw&H ol@ZeD; =unf=unf a&m om;orD;rsm;yg ygvmwwfygonf? wcgawmh ola&mufvm+yD; “AkdvfcsKyf u|efawmf 'Dae@ bmeJ@vmcJhovJ odvm;” [k ar;ygonf? u|efawmfu “bmeJ@vmcJhovJAs”[k jyefar;awmh/ olu “u|efawmf tdrfuxGufawmh MI ESpfaumif tdrfa&S@rSm um;eJ@xkdifapmifhaewm aw@Gw,?f 'ge@J u|eaf wmvf n;f t'J uD m;ay:wu+f y;D uJ - ri;f w@dkvn;f igomG ;r,ahf e&mudk vudk rf mS y/J 'aD wmh iguh tdk 'J aD e&mom vudk yf @dkumG v@dk ajym+yD; u|efawmf AkdvfcsKyftdrfvkdufykd@ckdif;vkdufwm”[k ajym+yD; w[m;[m; &,faeygawmhonf? olu tJovkd vlrsdK;jzpfonf? Akdvfae0if;ukdvnf; r}udKuf/ r=unfndK/ Akdvfae0if;vkyfaeonfh rqv qkdwmukdvnf; r}udKuf? ol@wkdif;rSm Akdvfae0if;wkd@u vmusif;yonfh v,form;aqG;aEG;yGJ}uD;rsm;udkvnf; rwufa&muf/ a&SmifaewwfwmawGukd Akdvfae0if;u +idK;xm;+yD; ol@ukd wyfu xkwfypfcJhwmjzpfygonf? ukd=unfarmif taeESifh uGefjrLepfukd qef@usifwmvnf; uGefjrLepfawGrSm 'Drkdua&pDr&Sd[k xifjrifaewma=umifhvnf; jzpfygonf? xkd@jyifolu tar&duef'Drkdua&pDukdvnf; tawmftxif}uD;ygonf? ol. t\"dutm;enf;csufrSm ArmjynfolawG EkdifiHa&;t& wkd;wuf vnS afh jymif;oGm;onahf cwf 1942 - 45 twGi;f ol Armjynfr&dbS /J *syefwGif ppyf nmoif omG ;ae&onhtf wGuf Armjynof rl sm;. Eidk fiHa&;ESifh olru|rf;0if/ r&if;ESD;jzpfoGm;&jcif; jzpfygonf? okd@aomfvnf; jynfolvlxktay: ol.apwemukdrl uG,fvGefoGm;csdeftxd wwfpGrf;Ekdifor#/ prG ;f tm;&odS r# azmjf yomG ;cyhJ gon?f 1990 a&;G aumuyf wJG iG f trsKd ;om;'rD udk a&ptD [email protected] ,m,OD uÏU tjzpEf iS hf tjywtf owf tEidk &f atmif pGrf;aqmifay;oGm;cJhygonf? xkdtcsdefu 'DcsKyf. usefacgif;aqmifrsm;tm;vHk; tusOf;usaeygonf? xkdtcsdefu AkdvfrSL;}uD;=unfarmifvkdyif u|efawmf@qDukd r=umc%vmwwfonhf wyfrSL;}uD;wOD;rSm AkdvfrSL;}uD;wifarmif (pma&;q&m jrwfxef) jzpfygonf? olu &Srf;jynfawmif}uD;wGif wyfrif;vkyfaepOf Akdvfp=uma&mufvm+yD; acwWwnf;ckdum ol@tdrfrSwqifh xkdif;oGm;+yD; OD;Ekwkd@ESifh yl;aygif;oGm;ojzifh Akdvfae0if; t}uD;tus,f pdwfqkd;um zrf;/ jzKwf/ axmifcs+yD;rS t+idrf;pm;ay;jcif;cH&ol jzpfonf? wu,fawmh Akdvfp=um. t}uHtpnfukd olbmrS odwmr[kwf? olwkd@wawG *syefppfwuUokdvfwufaepOf ArmjynfrSm *syefawmfvSefa&; ay:ayguf+yD; *syefppf±_H;um vufeufcs&onf? xkdpOf *syefwGif aomifwifaeaom olwkd@tm;vHk;ukd xkdpOfu *syefjynf&Sd Armjynf. ppfoHrSL; Akdvfp=umu u,fxkwfac:vmI &efukefokd@ jyefa&mufvmjcif; jzpfonf? Taus;Zl;rsufESmjzifh ol@qD0ifvmaom Akdvfp=umukd olu {nfhcHvkdufjcif;yif jzpfonf? Avdk af e0i;f u uwdk iaf rmiuf odk m zr;f q;D axmicf s±rkH u o@lZe;D uydk g zr;f / axmicf sypof n?f uwdk iaf rmiuf dk u|eaf wmof nf tapmyidk ;f uwn;f u &i;f E;DS o&d +dS y;D jzpof n?f u|eaf wmwf @dk uEpDN mcsKytf +y;D z@JGpn;f cohJ nhf trwS f 3 Armah oewuf idk f wy&f i;f rmS u|eaf wmf '&k i;f rLS ;jzppf Of oul 'wk ycf rJG LS ;jzpcf +hJ y;D / u|eaf wmwf @dk twwl yl if ar+rKd @Y ziG vhf pS af om tx;l ppof iwf e;f udk wucf =hJ u&ygon?f (Tta=umi;f t&m awmaf wmf rsm;rsm;ukd ol. ‘wkdif;jynfu EkEk/ rkefwkdif;u xefxef’pmtkyfwGif a&;om;+yD; jzpfygonf?) xkdpOfu u|efawmfwOD;wnf; tdrfaxmifusao;+yD; useft&m&Sdrsm;rSm vlysdKvlvGwfrsm;jzpfonf? xkdpOfu ukdwifarmif (ol@ yxrZeD;) ary,fvfESifh arwWm&Sdae=uaomfvnf; rdef;uav;rdbrsm;u oabmrwlojzifh vufrxyf&ao;bJ &Sdaeygonf? xkdpOfu cspf'kuQa&mufaeol aemufwOD;uawmh ukdvSaz (aemufykdif; awmckdoGm;ol) yg? ukdvSazuvnf; wifwif (vlxk a':trm nDr) ESifh rdbrsm;u cGifhrjyKojzifh vufrxyfEkdif jzpfae&ygonf? u|efawmfhZeD;rSm olwkd@. ykÀm;wkdif jzpfae+yD;/ wae@wrsdK; trsdK;rsdK;jzifh r±kd;Ekdifatmif olwkd@. aomutwuftusukd em;axmifae&ygonf? aemif awmhvnf; olwkd@ESpfwGpJ vHk; ab;bDtultnDjzifh vufxyfjzpfoGm;=uygonf? okd@aomf ary,fvfrSm oufqkd;r&Snfyg? ol. aemufZeD;rSm &Srf;trsdK;orD; jzpfygonf? u|efawmf@tdrfwGif ukd=unfarmif/ ukdwifarmifESifh aemufwOD; ukdwifxGef; (AdkvfrSL;}uD; wifxGef;) wkd@qHkrd=uv#if a&S;a[mif; aESmif;jzpfomru Adkvfae0if;ta=umif;/ ol@ZeD;cifaroef;ta=umif; olwkd@odvmor# =um;vor# aumvm[v tpHkajym+yD; wa0ga0gESifh yGJusaewwf=uygonf? Akdvfpdef0if; 0ef}uD;csKyfjzpfvmawmh zGwf - rdausmif;jzpf/ jrpfrcsrf;omqkd+yD; Akdvfpdef0if; ukd@±kd;um;,m; vkyfor#awGukd ajym+yD; &,faewwf=uygonf? xkdjyif xkdpOfu Akdvfae0if;teD; tem;jym vkyfaeaom Akdvfpef;,k ta=umif;vnf; ygwwfygonf? xkdumvrsdK;wGif u|efawmfhtdrfywfvnf&Sd axmufvSrf;a&;rsm; tvGeftvkyf±_yfoGm;wwf=uygonf? u|efawmf TumvtwGif;u &if;ESD;cJhonfh tjcm;&Jabmf&Jbufrsm;ukdvnf; Tae&mwGif rSwfwrf;wif a&;om;vkdygonf? olwkd@tm; u|efawmf txl;yif owd&vGrf;qGwfrdygonf? 1? Aef;armfwifatmif? ? u|efawmf ol@ukd jynfwGif;+idrf;csrf;a&; vkyfief;rsm;vkyfaqmifaepOfumvrSm pwifod od&Sd&jcif; jzpfygonf? u|efawmf wyfuxGufcgeD;ESifh xGufcgpumvrsm;wGif ol. vif;,kef*sme,fu u|efawmfhta=umif; awmfawmfrsm;rsm; a&;om;cJhwmawGukd owdxm;rdonf? u|efawmfu ol@ukd ‘OD;wifatmif’vkd@yJ ac:ygonf? 13

ool nf u|eaf wmf OuÏU tjzpaf qmi&f uG af om w±wk jf zLusL;ausmrf E_ iS hf e,cf s@Jqe@fusiaf &;trsKd ;om;aumrf wwD iG f 'Ok uwU O;D tjzpf ESifhvnf;aumif;/ jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJ@wGif twGif;a&;rSL;rsm; tzGJ@0ifwOD;tjzpfvnf;aumif; aqmif&GufcJh&m u|efawmfwkd@ twlwuG tpnf;ta0;rsm;xkdifjcif;/ e,frsm;odk@ c&D;xGufa[majym pnf;±Hk;jcif;rsm; vkyfaqmif=u&ojzifh &if;ESD;cifrifvmrd=uygonf? u|efawmf ol@tay: owdjyKcsufrSm wkdif;jynfESifh jynfoltay: rsm;pGmcspfjrwfEkd;+yD; ol@aqmifyk'fjzpfaom rdrdacwfrSm rdrdyckH;ay: usvmwJhwm0efawGukd ausyGefatmifvkyfaqmifa&;udk rsm;pGmtav;xm;+yD;/ tr_udpPwm0efawGukd }udK;}udK;pm;pm;aqmif&GufyHkukd awG@& onf? yifukd,fpdwfaepdwfxm;uvnf; tvGefaumif;rGef+yD; u|efawmfhtay: tvGefn‡mwmav;pm; OD;pm;ay;qufqHwmawGukd c&D;oGm;pOf wav#mufvHk; awG@cJh&onf? tvGefausmf=um;onfh pma&;q&m}uD; jzpfaomfvnf; pmaya&;om;jcif;xuf EkdifiHa&;wm0efawGukd rysufruGuf OD;vnfrokef aqmif&GufcJhonfh olwOD;vnf;jzpfonf? xkdEkdifiHa&;,Hk=unfcsufjzifh jynfol@bufu &yfwnf+yD; a&;om;r_rsm;a=umifh t}udrf}udrf zrf;qD; axmifcs/ aemufqHk; ukdukd;u|ef;okd@yif ykd@/ tusOf;csjcif; cH&ayonf? pD;yGm;a&;t&vnf; cufcJusyfwnf;yHk&ygonf? Tonfukd =unfhjcif; tm;jzifh olonfvkyfoifhvkyfxkdufonfh EkdifiHa&;wm0ef/ awmfvSefa&;wm 0efrSefor#ukd rwGef@rqkwf/ ZGJowWd}uD;rm;pGm rqkwfrepf vHk;yef; tm;xkwf vkyfaqmifoGm;cJholjzpfa=umif; odEkdifygonf? aemufqHk; ukdukd;u|ef;u vGwfvmcsdefwGif ol@usef;rm;a&; ododomom qkd;0g; usqif;aeonfukd awG@&ygonf? ol@wGif wm0efodpdwfvnf; }uD;rm;ygonf? u|efawmfESifhtwl a&eHacsmif;bufwGif nw&m;yGJa[maepOftwGif; vlwpku ppf0wfppfpm;rsm;ESifh w&m;yGJtm; aESmifh,Suf&ef a&mufvmcJh=uygonf? OD;wifatmif a[m+yD;I u|efawmfa[maepOf jzpfygonf? OD;wifatmifonf w&m;a[mpifjrifhay:rS rodrom qif;csoGm;+yD; w&m;yGJ}uD;=uyfolrsm;ESifhtwl xkdvlpkukd wae&modk@ac:oGm;um tusdK; ta=umif; ar;jref;ajz&Sif;+yD; olwkd@ukd jyefoGm;apcJhygonf? u|efawmfonfvnf;aumif;/ w&m;yGJvm y&dowfonfvnf;aumif; wpHkw&m o&d jdS ci;f vn;f r&/dS xcd udk jf ci;f vn;f r&bdS J w&m;yaJG csmarmpmG +y;D q;kH omG ;cyhJ gon?f aemuaf e@usrS u|eaf wmof jd ci;f jzpyf gon?f xadk EmS i,hf uS of l rsm;rSm wnf+rJrsm; jzpf=uonf[k od&ygonf? w&m;yGJrxdckdufatmif OD;wifatmifu =um;0if+yD; ajyvnfatmif ajz&Sif;ay;cJhonf? ol@wGif onf;cHpdwfvnf; }uD;rm;ygonf? ol. “ukdvkdeDacwf jrefrmEkdifiHorkdif;”pmtkyfukd wcsdK@olrsm;u TudpPrSm orkdif;udpP jzpfonf? pmaye,fy,fudpPr[kwfbJ ru|rf;usifonfh orkdif;udpPukd 0ifa&;&rvm;[k jypfwifa0zef=uygonf? olu jyefacsyjcif; rjyK aomfvnf; pdwfaumif;yHkr&yg? u|efawmfhtjrift&awmh OD;wifatmifrSm vuf0JEkdifiHa&;orm;}uD;wOD;jzpfojzifh xl;jcm;onfhEkdifiHa&; tjrirf sm;ygEidk +f y;D / oridk ;f ynmtaeEiS hf yrdk ºdk u,0f vmEidk of n[f k u|eaf wmthf jriuf kd wif jyajymqadk y;onthf cgwiG af wmh opl wd of uof m&m&/ auseyfoGm;yHk&ygonf? u|eaf wmof .l x;l jcm;csu}f u;D wck xyrf aH w@G&&dS onrf mS ool nf jynof vl xl .k &eof &l ebf urf sm;udk jywjf ywof m; om; wi;f wi;f rmrm oabmxm;+yD; a0zefwkdufckdufwwfaomfvnf; wjcm;jynfoljynfom;rsm;/ rdrdESifh vkyfazmfukdifzuf/ &Jabmf&Jbufrsm;tay:wGifrl vGefpGmpdwf&Snf+yD; El;nHhaysmhaysmif;pGm qufqHwwfygonf? u|efawmfwkd@ e,fc&D;rsm;wGif ol.pmzwfy&dowfuvnf; wwyfwtm; yg0ifcJhjcif; jzpfygonf? 1978 ckESpf oluG,fvGefcsdefwGif u|efawmf awmwGif;a&mufaeyg+yD? &efukefwGif usefcJhaom u|efawmhfZeD;u ol@psmye tvGef pnfum;a=umif; ajymjyI aemufrS u|efawmfod&ygonf? tcsdefrwefrD uG,fvGefoGm;cJh&onfh ol@tm; u|efawmf ESajrmrdygonf? 2? v$wfawmfa&S@ae}uD; OD;xGef;wif? ? OD;xGef;wifrSm tawmfapmpGmuyif pwifI q&m}uD;. +idrf;csrf;a&;vkyfief;rsm;wGif yg0ifvkyfaqmifaeol jzpfygonf? u|efawmf jynfwGif;+idrf;csrf;a&;vkyfief;rsm; pwifavhvmonfhtcsdefwGifrS olESifhod&Sdvmjcif; jzpfygonf? pwifod&SdcsdefupI (oltusOf;uscHoGm;onfh tcsdefrsm;uvGvJ kd@) awmufav#muf u|efawmfESifh &if;&if;ESD;ESD;qufqHaech=J uonfrSm u|efawmf awmckdcJhonfh 1976 ckESpftcsdefxdyif jzpfygonf? u|eaf wmEf iS hf O;D xeG ;f wiwf @dkEpS Of ;D Tr#&i;f E;DS cspcf i=fu&jci;f rmS u|eaf wmwf @dk. Eidk if aH &;&nrf eS ;f csucf si;f wnl oD n@ftjyif u|eaf wmwf @dk ESpfOD;. tdrfcsif;eD;onfhta=umif;vnf; yg0ifygonf? ol. tdrfrSm prf;acsmif;vrf;wGif&Sd+yD; u|efawmfh qDqHkvrf;tdrfESifh [kdbufvrf; onfbufvrf;om jzpfygonf? xkd@jyif ol@wGif ukd,fykdifum;vnf;&Sd&m u|efawmfwkd@ oGm;p&m vmp&m&Sdwkdif; olESifhyif oGm;&vm&ygonf? OD;xGef;wifonf w±kwfaoG;yg&Sd+yD;/ zcifrSm tvGefemrnf}uD;onfh a&S@aewOD;vnf; jzpfygonf? olwkd@nDtpfukd tm;vHk;vnf; ynmwwf}uD;rsm; jzpf=uum u|efawmfwkd@t=um; pD;yGm;a&;t& olu tacsmifvnfqHk; jzpfygonf? ol@ ZeD;jzpfolrSmvnf; ynmwwfwOD; jzpfum t&m&Sd}uD;wOD;vnf; jzpfygonf? OD;xGef;wifrSm ol. a&S@aevkyfief; vkyfaqmif&mwGifvnf; aiGa&;a=u;a&;udk y\"merxm;bJ aiGa=u;rwwfEkdifonfh EkdifiHa&; orm;rsm;/ jynof rl sm;burf S vudk yf gay;avh &ydS gon?f Tae&mwiG f taumi;f q;kH om\"urmS oul ,G vf eG cf sed rf mS yif a':atmiqf e;f p=k untf rd f tarGtr_ukd vkdfufygaqmif&GufaeqJjzpfa=umif; awG@&jcif; jzpfygonf? acwftqufquf tpkd;&rsm;. rw&m;pGJqkd/ tr_qifjcif;cH&onfh tr_rsm;bufrS xm0pOfvkdufyg aqmif&Gufay;wwf+yD; wcgw&H a&S@aecyif r&&Smyg? olu tdwfpkdufyif vkyf&ygao;onf? TtwuG af =umiyhf if trd af pmithf p;dk &acw/f awmvf eS af &;aumipf aD cwrf sm;wiG f zr;f q;D axmicf sjci;f c&H +y;D uudk ;dk u|e;f o@dkyif y@dkaqmif tusOf;cs cH&zl;ygonf? aemufykdif; trsdK;om;'Drkdua&pDtzGJ@csKyfwGifvnf; wufwufºuºuyg0ifvkyfaqmifay;r_rsm;ukd =um;od&ygonf? 3? awmbf &k m;av; (o@dkr[wk )f ri;f om;}u;D ? ? aemuyf idk ;f O;D atmiaf Z[k trnaf jymi;f cahJ om oaD ygri;f .ajr;awm/f awmbf &k m; av;rSm u|efawmfESifhpwifod&Sdcsdef 1960 ckESpfrsm;twGif;u OD;oef@Zif[k ac:ygonf? u|efawmfu olESifh pwifod&Sduwnf;u ‘rif;om;}uD;’ [kac:&m TtrnfwGifoGm;+yD; tm;vHk;u Ttwkdif;yif vkdufac:+yD; oluvnf; auseyfyHk&ygonf? u|efawmfwkd@wawG jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJ@ vkyfief;rsm;ESifhywfouf+yD; q&m}uD;r_dif;tdrfrSm tpnf;ta0;rsm; xkdif=uonfh 14

tcgrsm;wGif q&m}uD;u olwkd@ ‘wkd@Armtpnf;t±Hk;’twGuf e,frsm;ukd vSnfhvnfpnf;±Hk;&mrSm ocifxdyfwifukd,fawmf}uD;ukd xdyfqHk;u ae&may;I vlxkukdpnf;±Hk;&yHk/ txl;ojzifh aus;vufvlxkrsm;u rif;om;ygvmw,fqkdI 0rf;omtm;& vma&mufE_wfquf uefawmh=uyHk rsm;ukd jyefvnfpm;+rHK@jyef ajymjywwfygonf? wqufwnf; q&m}uD;u “at;-rif;wkd@vnf; *±kpkduf=u/ awmfbk&m;av;ukd a&S@wif+yD; pnf;±Hk;a&;qif;=uuGm”vkd@ &,f&$ef;zwf&$ef;ESifh awmfbk&m;av;ukd pwwfaemufwwfygonf? wu,fvnf; u|efawmfwkd@e,fbuf pnf;±Hk;a&; qif;&mwGif oDaygrif;.ajr;awmf ygvmonf[laom owif;ysH@ESH@a&muf&Sdonfh aus;vufrsm;u vlxkrsm; wckwfw& +rdK@ay:wufvm+yD; w&m;yGJ wuf=uygonf? rif;om;}uD;rSm vlyHkyef;uav;u EJG@EGJaemif;aemif; ykykysyfysyfuav;om jzpfonf? pum;ajym tvGefcsdKomat;aq;+yD; ±kd;om; yGifhvif;olvnf; jzpfygonf? tvGefcspfp&maumif;ol jzpfygonf? vlyHku at;at;aysmhaysmif;aomfvnf;/ pdwf\"mwfuawmh tvGefrma=um ckdifrmoljzpf+yD; ol@woufwmvHk; jynfolrsm;bufu wpkdufrwfrwf &yfcHoGm;olom jzpfygonf? zrf;qD;axmifcs/ n‡Of;yef;r_rsm;vnf; cHcJh&ol jzpfygonf? 4? a'gufwmqifzkd;? ? u|efawmfwkd@t=um;wGif EkdifiHa&;orm;r[kwfbJ t+rJwef;uef@vef@uef@vef@ ygaeolwOD; &Sdygao;onf? oul awmh a'guwf mqizf ;dk jzpyf gon?f ool nf q&m}u;D rid_ ;f tm; y*k Kd~ vaf &;t& tveG af v;pm;=unnf Kd owl O;D jzpuf m/ q&m}u;D . y*k Kd~ vaf &; q&m0ef}uD;tjzpf arwWmjzifh olbmomol owfrSwf+yD; vma&mufapmifha&Smufukoay;aeol jzpfygonf? olonf vef'efokd@ ynmawmfoif apv$wfjcif;cH&aomfvnf; vef'ef&Sd “um;vfrmhufpf” .tkwf*lukd oGm;a&muftav;jyKrdojzihf b@GJr&&SdbJ jyefvm&oljzpfygonf? aemufykdif; ukd,fykdifaq;cef;av; zGifhxm;&m EkdifiHa&;orm;rsm;/ awmjyefrsm;ESifh olwkd@rdom;pkrsm;rsm;ponhf aiGa&;a=u;a&;racsmifvnfolrsm; tm;vHk;. tm;xm;rSDckd&m aq;cef;av;jzpfvm ygawmhonf? olu aq;tvum; ukoay;±Hkomru wcsdK@vlemrsm;ukd qkdufum;cyif qD;ay;&onfhtjzpfrsdK; r=umc%}uHK&ygonf? tvGefapwem}uD;onfh q&m0efwOD;jzpfygonf? q&m}u;D rid_ f;tm; ykHrSevf ma&muf =un±fh p_ pfaq;+y;D tcsdefrSefrSef tm;aq;xkd;/ tm;aq;oiG ;f ESihf vyk uf kdifuok ay;ygonf? q&m}uD; Tr#txd touf&SnfI temrJhpGm aexkdifoGm;Ekdifr_rSm a'gufwmqifzkd;.aus;Zl;yif jzpfygonf? q&m}uD;. EkdifiHjcm;c&D;rsm;wGifvnf; olu vkdufygapmifha&Smufay;ygonf? ol r=umc% ajymwwfonhf pum;wcGef; &Sdygonf? “avmurSm a&rcsdK;vkd@aowJhrom r&Sdbl;? a&csdK;rSm;vkd@ aowJhromyJ &Sdw,f? 'ga=umifh u|efawmf vef'efrSm aecJhwJhumvwav#muf wcgrS a&rcsdK;cJhbl;” qdkaompum; jzpfygonf? u|efawmf r=umc% owd&aerdygonf? u|efawmf ,ckae&aomt&yfrSm aqmif;wGif;rSm tvGefat;wwfojzifh ('gawmif w±kwfjynfwGif tawmfaEG;aom t&yf jzpfonf?) u|efawmf a&csKd;a=umufaoma=umifh a&csdK;cgeD;wkdif; ol@pum;ukd owd&aewwfrdjcif; jzpfygonf? 5? OD;wifa&$ (rHk&Gm)? ? ukdwifa&$ukd u|efawmf +idrf;csrf;a&;vkyfief;rsm; yg0ifvkyfaqmif&ef pwifavhvm csdefupI ausmif;om;acgif;aqmifa[mif;wa,muftjzpf od&SdcJh&ygonf? v$wfawmfa&S@ae}uD; OD;xGef;wifESifhawmh tapmuwnf;u od&Sd&if;ESD;+yD; jzpf[efwlygonf? aemifjynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJ@ukd zGJ@pnf;&mrSmvnf; xkdtzGJ@}uD;ukd xdxda&mufa&muf us,fus,fjyef@jyef@ tultnD ay;aqmi&f uG Ef idk &f etf wuG f &n&f ,G +f y;D twiG ;f a&;rLS ;tz@JGw&yuf dk z@JGpn;f &m xtdk z@JGwiG f uwdk iaf &$ yg0ivf mygon?f xtdk z@JGxwJ iG f xil ,rf sm; jzpf=uaom udkwifa&$ESifhOD;pkd;rif; (Avp) wkd@rSm toGufvufqHk;/ tvkyftrsm;qHk;jzpfum taxGaxGwm0efrsm;ukd tao;tr$m;txd tm;vHk;odrf;usHK; vkyfaqmif=uolrsm; jzpf=uygonf? u|efawmfwkd@tm;vHk; tawmfyiftm;xm;&ol jzpfygonf? u|efawmf jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJ@wGif 0ifv_yf&Sm;aomtcsdefwGif q&m}uD;r_dif;rSm usef;rma&;t& tawmfusqif;p jyKvm+yD jzpfojzifh tzGJ@. tpnf;ta0;rsm;ukd u|efawmf. prf;acsmif;/ qDqHkvrf;tdrfwGifom jyKvkyfwmrsm;vmygawmhonf? wcgw&H u|efawmfwkd@ e,frsm;rS jyefvmonfhtcg (okd@r[kwf) q&m}uD; pdwf&$ifvef;apcsifonfh tcgrsm;wGifom q&m}uD;. csrf;omvrf;tdrf/ q&m}uD;. tdyf&m ab;wGif jyKvkyf=u+yD; ta=umif;t&mtm;jzifhvnf; ayghayghyg;yg; ta=umif;t&mrsm;om aqG;aEG;=uygonf? rsm;aomtm;jzifh e,frsm;rS vlxkrsm;u q&m}uD;tm; qkawmif;arwWmykd@onfh ta=umif;t&mrsm;/ vufaqmifypPnf;rsm;/ vrf;c&D;twGif;}uHK&onfh &,fp&m/ armp&mrsm;om ajymqkd=uygonf? Tokd@jzifh ukdwifa&$onf u|efawmfhtdrfokd@ r=umc% 0ifxGufoGm;vm&mrS u|efawmfhrdom;pkrsm;ESifhyg odu|rf;cif rif&if;ESD;vm ygonf? u|efawmfhZeD;u wcgw&H aemufajymif+yD; ol@ukd ‘vlysdK}uD;’[k ac:vmygonf? OD;xGef;wifuvnf; wcgw&H ac:a0:aemufajymif wwfygonf? Tvkd aemufzefrsm;vmawmh olu u|efawmfhrSm vufxyfr,fh ZeD;avmif; &Sdygw,f? u|efawmfwk@d +idrf;csrf;a&;&+yD;rS vufxyfr,fvkd@ pDpOfxm;ygw,f’ vkd@ u|efawmfwkd@ukd &if;&if;ESD;ESD; ajymjyygonf? xkdpOfu ukdwifa&$onf &efukef&Sd qkdAD,ufoH±Hk;wGif bmomjyefwOD;tjzpf 0ifa&mufvkyfukdifaeygonf? okd@&mwGif xkdtcsdefu qkdAD,uf±k&Sm;rSm jyefvnfjyifqifa&;orm;[k emrnfqkd;ESifh ausmf=um;aeojzifh urBmhvuf0Javmu. a0zef±_wfcsjcif;udk cHae&&m uwdk iaf &r$ mS jyevf njf yiqf iaf &;orm;rsm; vuaf tmuwf iG f raev/dk tvyk rf vyk vf odk jzihf &awmi&hf cJ xtdk vyk rf S Ewk xf uG vf udk yf gawmoh n?f xkdqkdAD,ufoH±Hk;tvkyfrS EkwfxGuf+yD;v#if+yD;csif; u|efawmfhtdrfokd@ a&mufvmum tvkyfxGufvm+yDjzpfa=umif; tm;&yg;& ajymjyygonf? u|efawmfvnf; Tvkyf&yfrSm csD;usL;zG,fjzpfaomfvnf; ol@pD;yGm;a&;twGuf ylyefrd&m cifAsm;bmvkyfpm;rvJ[k ar;rd&m olu a&S@aevkdufrnf[k qkdygonf? ola&S@aevkduf&mwGifvnf; EkdifiHa&;orm; tr_onfrsm;/ aiGa=u;rwwfEkdifolrsm;xHrS tca=u;aiGr,l±Hkru xkdolrsm; twGuf pm;zG,faomufzG,frsm;yif 0,fjcrf;ay;wwfao;onf[k =um;od&ygonf? olu wzufu a&S@aevkduf&if;/ wzufu pmaypmwrf;/ bmom jyefrsm; a&;om;xkwfa0&m tawmfatmifjrifwmukd awG@&ygonf? 15

olESifhu|efawmf &efukefc±kdiftwGif;a&m e,f+rdK@rsm;okd@yg twlwl c&D;xGuf pnf;±Hk;a&;qif;&zl;ojzifh ykdrkd&if;ESD;vmygonf? olESifh ol.ZeD;avmif; rjrolwkd@ +idrf;csrf;a&;&rS vufxyf=urnf[k pDpOfxm;aomfvnf; 1963 ckESpf/ Akdvfae0if;. +idrf;csrf;a&; aq;G aE;G yJG ysuof mG ;aomtcgwiG rf l vuxf yvf udk =f u&ygawmoh n?f owl @dk vuxf y+f y;D aemuf owl @dkZe;D armiEf HS u|eaf wmwf @dktrd of @dk vma&muf vnfywf=uygonf? u|efawmfhorD;rsm;u ukdwifa&$.ZeD;ukd ‘rr-rr’ [k ac:a0: E_wfquf&m ukdwifa&$u u|efawmfhorD;rsm;ukd rif;wkd@u ighukdawmh OD;av;ac:+yD; ol@ukdawmh ‘rr-rr’eJ@ac:aewm rw&m;bl;[kajym&m u|efawmhforD;rsm;u 'guawmh rru vSwmukd; æ vkd@ jyefajymygonf? 'gukdawmh olu oabmusyHk &ygonf? w[J[J &,faewm awG@&ygonf? u|efawmf awmckdvm+yD;aemuf olESifha0;uGmoGm;&m 1990 ckESpf/ a&G;aumufyGJt+yD; ukdwifa&$ tzrf;cH&+yD;aemuf axmifxJrSmyif uG,fvGefoGm;a=umif; =um;od&ygonf? jynfol@bufu xm0pOf&yfwnfcJh+yD; pum;ajymqkd&mwGif +yHK;+yHK;+yHK;+yHK;ESifh tvGefoabmoum, aumif;vSonfh ol@ukd u|efawmft+rJtrSwf&aerdygonf? u|efawmf olwdk@tm;vHk;udk trSwf&aerdygawmhonf?? xkdtawmtwGif;u u|efawmfESifh e,fc&D;vkdufolrsm;vnf; rsm;ygonf? usKHrai; ocifwifarmif/ a';'&JrS OD;cifarmifjrifh/ jynfol@ &aJ bmaf cgi;f aqmiaf [mi;f rsm; pojzihf tawmrf sm;rsm; yg0i&f m/ u|eaf wmvf n;f xvdk y_ &f mS ;ru_ dk tawmf yif tm;&auseycf yhJ gon?f e,rf sm;u w&m;yGJrsm;omru &efukef+rdK@wGif; w&m;yGJrsm;uvnf; =umav t&Sdefaumif;av jzpfvmygonf? 'D=um;xJwGif wuUodkvfwGif wuo rS }uD;rSL;Iusif;yonfh a[majymyGJrsm;wGifvnf; u|efawmfhukd zdwf=um;wwfojzifh r=umc%oGm;a&muf a[majymcJh&ygonf? Tokd@ pn;f ±;kH vy_ &f mS ;vmc&hJ m yxrt}urd f +ird ;f csr;f a&;tz@JG (q&m}u;D rid_ ;f O;D p;D cahJ om 1954 cEk pS f tapmyidk ;f rsm;umv vy_ &f mS ;rr_ sm;) . t&edS tf 0grsKd ; v_yf&Sm;tHkºuvm+yD;/ &efukefc±kdif jynfwGif;+idrf;csrf;a&; tiftm;jyyGJ}uD; vkyf&efwmplaepOf 1962 ckESpf/ rwfv 2 &ufae@wGif Akdvfae0if;. 'kwd, t}udrfppfwyftm%modrf;r_}uD; ay:aygufvmygawmhonf? 1962 ckESpf/ rwfv 1 &ufae@nu u|efawmfwkd@wawG urm&Gwf+rdK@e,ftwGif; a[majymyGJvkyfaewJh ae&mukd urm&Gwf&Jpcef;u &JtzGJ@0if tcsdK@a&mufvm+yD; u|efawmfwkd@ a[majymyGJukd apmapmodrf;&ef ajymcJhygonf? u|efawmfwkd@vnf; a[majymyGJ+yD;v#if vkyfaeus aqG;aEG;yGJrvkyfawmhbJ w&m;yGJukd±kyfodrf;+yD; tdrfjyefvmcJh=uygonf? u|efawmf tdrfjyefa&mufcsdefwGif AkdvfrSL;atmiftdrfrSa&m/ Akdvfrif;acgif qDrSa&m v$wfvkdufonfhvlrsm; a&muf&Sdae+yD; u|efawmfhukd apmifhae=uygonf? +yD;aemuf ppfwyfu tm%modrf;+yD;jzpfa=umif;/ 0ef}uD;rsm; tm;vHk;ukd zrf;oGm;+yDjzpfa=umif;/ 0if'grD,mukdvnf; ppfwyfeJ@ 0kdif;xm;a=umif; ajymjy=uygonf? 1960 ckESpf/ a&G;aumufyGJt+yD; OD;Ek&J@ yxp tpkd;& wufvmonfhtcg OD;EktaeESifh 1958 ckESpf/ tdrfapmifhtpkd;&ukd tm%mv$J ay;&onfh jzpf&yftay: oifcef;pm,l+yD; EkdifiHa&;orm;rsm;tcsif;csif;t=um; jyefvnfnDnGwfzkd@ tm;xkwfr_rsm; vkyfvmygonf? jynfwGif;ppf &Sdaeojzifh ppfwyftaeESifh tiftm;}uD;aewmukdvnf; oabmaygufyHk&ygonf? xkd@a=umifh awmwGif;tiftm;pkrsm;ESifh aphpyf&eftm;xkwfr_ rsm;vnf; vkyfaqmifvmygonf? okd@aomf OD;EkESifh ol. yxp tzGJ@0ifrsm;rSm jynfolvlxk tusdK;xuf/ rdrdwkd@ukd,fusdK;pD;yGm;ay:wGifom tm±pkH udk vf yk af qmirf a_ =umihf owl @dktcsi;f csi;f t=um; tutJG +yrJ sm;uvn;f rxed ;f Eidk rf ord ;f Eidk jf zpuf m tjyetf veS f tyyk cf srr_ sm;a=umivhf n;f xkdacwf zqyv/ yxp EkdifiHa&;orm;rsm; *k%foduQm t}uD;tus,f usqif;chJ&ygonf? uG&J +y&J onfh tajccHrsm;rSmvnf; pm;cGufvkr_rsm;u pygonf? ppfwyftaeESifhuvnf; jynfwGif;ppfjzpfr_a=umifha&m/ w±kwfjzLusL;ausmfr_ukd wkdufay;ae&r_a=umifhyg ArmjynfEkdifiHa&; avmuwGif EkdifiHa&;tiftm;pkw&yf jzpfvm&ygonf? xkd@tjyif ppfwyfukd 1950 ckESpfaemufykdif;wGif qkd&S,fvpfwyfrSL;rsm;u tkyfpD;oGm; ygonf? ppfwyfxJu ae&maumif;[lor#udk qkd&S,fvpfwyfrSL;rsm;u &,loGm;ygonf? ppfwyftaeESifh jynfwGif;ppfukdwkduf&if; ppfwyfukd oufomacsmifcsda&;qkdwmukd ta=umif;jyum D.S.I vkyfief; rsm;/ B.E.D.C vkyfief;rsm;ukd 0ifa&mufvkyfukdifvm=uygonf? TwGif ppfwyftm%mESifhaygif;+yD; ppfAkdvfrsm; pD;yGm;a&;vkyfvmum ppfAsL±kdua&pDpepf tpkd@tan‡mufrsm; ay:aygufvmygawmhonf? 1958 ckESpf/ tdrfapmifhtpkd;&vufxufwGif ppfwyfu txufv$mrsm; Tvkyf&yf. t&omukd +rKd;+rKd;jrufjruf cHpm;rdoGm;ygawmhonf? zqyv/ yxp acwfrsm;wGifvnf; ‚wdk@. pD;yGm;a&;ay:vpDt& vkdifpifolaÏ;rsm;ESifhaygif;I EkdifiHa&;orm;rsm;u t&if;tESD; pkaqmif;}uD;xGm;vm&m ppfwyf. pD;yGm;a&;vkyfief;rsm;ESifh yËdyuQrsm; jzpfvmygawmhonf? TwGif ppfwyfu rcHr&yfEkdifjzpfvm+yD; pD;yGm;a&; vnf; vkyfvkd@&/ ppfwyftm%mvnf; vufv$wfp&mrvkdwJh ppftm%modrf;r_awG jzpfvm&jcif; jzpfygonf? EkdifiHwumh tajctaet&uvnf; tm&SwkdufwGif uGefjrLepf'Dv_dif;}uD; (xkdacwfu AD,uferfppfyJG +cdrfh+cdrfhooJ J jzpfaeonfhumv) ukd wm;qD;Ekdifonfh/ uGefjrLepfukd tjywftowfrkef;+yD; wkdufaeonfh jynfwGif;u azmufjyefa&;tif tm;pkrsm; tm%m&r_ukd azmufjyefonfh tiftm;}uD;EkdifiHrsm;u vkdvm;aeonfhtajctae jzpfygonf? xkduJhokd@aom tiftm;pkrsm;ukd 0kdif;IyHkI tm;ay;aecsdefESifhvnf; wkdufqkdifae ygonf? Armjynf jynfolvlxkuvnf; tawmfEkd;=um;wufºuae+yD; jynfwGif;ppf&yfpJa&;/ jynfwGif;+idrf;csrf;a&;rsm;ukd awmif;qkdv_yf&Sm; vm=u&m pD;yGm;a&;uvnf; bufpHk c|wf+cHKusvmojzifh ykdrkdrwnfr+idrf jzpfaeygonf? 0ef}uD;csKyf OD;Ekonf e,fcs@Jtvkdus vuf,morm;}uD; wOD;yifjzpfaomfvnf; Twufºuvmaeaom jynfolvlxk}uD;ukd jywfjywfom;om; &uf&ufpufpuf ESdrfeif;zkd@qkdwmukdawmh vkyfEkdifr,f rxifyg? ypfowfzkd@ qkdwmawmh ykdIyif rjzpfEkdifyg? TumvwGif jynfwGif;ppfa=umifh EkdifiHa&;t&/ pD;yGm;a&;t& tusdK;tjrwf&&Sdaeonfh ppfwyfu tm%modrf;vkduf+yD; jynfol vlxkukd ppftm%m&SifpepfESifh tjywfESdrfeif; zdESdyfypfvkdufjcif; jzpfygonf? ukd,fa&;}uD;yGm;vkdpdwf jyif;xefvSonfh Akdvfae0if;onf ppftm%m&Sifpepfukd xlaxmifvkdufygawmhonf? 1956 ckESpf/ a&G;aumufyGJrsm;t+yD;/ twkduftcH yrnwtrwfrsm;/ tawmfrsm;rsm; 16

ta&G;cHvm&aom tcsdefu Akdvfae0if;ukd,fwkdif u|efawmfhukdajymonfrSm “'Dtwkdif; qufoGm;&ifawmh 'DaumifawG (yrnw rsm;ukd qkdvkdonf) aemufa&G;aumufyGJ ESpf}udrfavmufqkd&if tpkd;&zGJ@oGm;EkdifawmhrSm”[k jzpfygonf? Akdvfae0if;. tajccHpdwfaepdwfxm;rSm TuJhokd@yif jzpfygonf? ol. tusihfoDv pm&dwWrSm vnf; 'Drkdua&pDtvif;a&mifatmufwGif aeEkdifolwOD; r[kwfojzifh TuJhokd@aom 'Drkdua&pDpepfukdvnf; r}udKufEkdif jzpfyHk&ygonf? awmvf eS af &;aumipf tD p;dk &onf ‘pxuG uf wn;f u ,Oof u’dk qodk vydk if wuvf mvmjci;f yif tm%m& yxp acgi;f aqmirf sm;udk omru vlrsdK;pkacgif;aqmifrsm;/ ajray:EkdifiHa&;ygwDrsm;rS acgif;aqmiftrsm;tjym;ukdyg zrf;qD;xdef;odrf;vkdufygonf? xkd@jyif ppfwyf tm%modrf;wufvmjcif;ukd uef@uGufa=umif; a=unmcsufxkwfjyefcJhonfh ausmif;om;tzGJ@tpnf;rsm;ukdvnf; zdzdpD;pD;zdESdyfzkd@ }udK;yrf; vmygon?f ausmi;f om;acgi;f aqmirf sm; =oZm}u;D aerr_ sm;uvkd n;f xed ;f ord ;f wm;q;D v=dk uygon?f x@dka=umiyhf if taqmipf n;f ur;f trsKd ;rsKd ; xkwfjyefvm+yD; &efpvmygawmhonf? xkd@a=umifh wzufowfxkwfjyefonfh taqmifpnf;urf;rsm; ±kyfodrf;ay;&ef qENjyyGJrsm;ukd ausmif;om;tzGJ@tpnf;rsm; (Auo/ wuo/ &uo) OD;pD;I 1962 ckESpf Zlvkdif 6 &ufae@ &efukefwuUokdvfwGif; ay:xGufvm&mrS ausmif;om;rsm;tay: &ef+idK;}uD;pGm xm;&Sd aeonfh Akdvfae0if; OD;aqmifaom ppftkyfpk0ifrsm;onf Armjynforkdif;wGif xkdtcsdeftxd ray:zl;ao;onfh =urf;wrf;&ufpufvSaom “Zlvkdif 7 &uf ypfowfr_}uD;” ukd usL;vGefvkduf=uygawmhonf? xkd@jyif aemufae@ Zlvkdif 8 &ufae@ reufvif;tm;}uD;tcsdefwGif ausmif;om; trsm;tjym; ykef;atmif;ckdv_Haeonf[laom ta=umif;jycsufjzifh wuUodkvfor*~taqmufttHk}uD;ukdvnf; 'kdif;erkdufrsm;jzifh azmufcGJ zsufqD;vkdufygawmhonf? ppftpkd;&u ol@bDvl;±kyfukd txift&Sm; azmfjyvkdufjcif;yif jzpfygonf? okd@aomf Ttjzpftysuf}uD;rSm tvGeft±kyfqkd; tusnf;wefvSojzifh xkdtcsdefu awmfvSefa&;aumifpD0if acgif;aqmifrsm;taejzifh ol@wm0ef/ ukd,fhwm0efyHkcs ajymqkdaer_rsm;ukd T ta&;tcif;}uD;+yD;aemuf ESpfaygif;rsm;pGm qufvufay:xGufaeonfukd awG@&SdEkdifayonf? (1988 ckESpf rwkdifcif AkdvfrSL;csKyfa[mif; atmif}uD;. tdwfzGifhay;pmrsm;ukd =unfhyg? OD;ae0if;. v$wfawmfwGif; ajymqkdcsufrsm;ukdvnf; =unfhyg?) TZlvkdif 7 &uf vlowfyGJ}uD;ESifh or*~taqmufttHk}uD;ukd AHk;cGJzsufqD;vkdufr_rsm;+yKvkyf+yD;aemuf awmfvSefa&;aumifpD tp;dk &onf rrd wd @dk. q;dk 0g;vaS omy&kH yd uf dk jyiqf iEf idk &f etf v@dkimS 1963 cEk pS /f ZeG vf wiG f awmwiG ;f vuef uuf idk f titf m;prk sm;o@dk “+ird ;f csr;f a&; urf;vSrf;csuf”ukd xkwfjyefvkdufygonf? xkd@tjyif u|efawmfwkd@ +idrf;csrf;a&;tzGJ@ukdvnf; olwkd@ESifhtwl wufwufºuºu zdwfac:&ef wkdufwGef;onfh ajymqkdr_rsm;/ vkyf&yfrsm; vkyfaqmifvmygonf? okd@aomf q&m}uD;tygt0if u|efawmfwkd@ jynfwGif;+idrf;csrf;a&; tzGJ@0ifrsm;onf Akdvfae0if; ppftkyfpk. aumufuspf vSnfhzsm;wwfaom trltusifhukd owd&Sd/ owdxm;rd=uojzifh &J&J}uD;a&S@xGuf zdwfac: jcif;rjyKbJ/ cyfrSefrSefyif &yfwnfcJhygonf? u|efawmfwkd@wawG vufeufukdifawmwGif;tzGJ@rsm;ukd Akdvfae0if;vufokd@ 0uGufay;tyf vkdufovkdjzpfrSm/ orkdif;aºu;wifcH&rSmukd tvGefpkd;&drf=uygonf? TumvtwGif;rSmyif Zlvkdif 7 &uf wESpfjynfh tcrf;tem; a&muf&Sdvmygonf? ausmif;om;tcsdK@u +zdKcszsufqD;jcif;cHxm; vkduf&aom or*~taqmufttHkae&mwGif ausmufwkdifi,fav; wwkdifxlvkduf+yD; \"mwfyHkjyyGJrsm;/ txdrf;trSwf tcrf;tem;rsm; vkyfvm =uygonf? ausmif;om;rsm; v_yf&Sm;r_t&Sdef jrifhwufvm+yD; wnrSmawmh taqmifwHcg;rsm;udkydwf+yD; awmif;qdkcsufrsm;wifI qENjyyGJ pwifvkdufygawmhonf? tm%mykdifrsm;uvnf; taqmifwHcg;rsm;ukd zGifhckdif;ygonf? ausmif;om;rsm;uvnf; ‚wdk@ awmif;qkdcsufrsm;r&ygu wHcg;rzGifh[k wif;cHae&m 0kdif;xm;aom ppfwyfu twif;tusyf 0ifa&mufpD;eif;rnfh vuQ%m ay:aygufvm&m wif;rmr_rsm; jrifhrm;vmygonf? Towif;ukd u|efawmfwkd@ =um;od&aomtcg u|efawmfESifh OD;xGef;wifwkd@ESpfOD; q&m}uD;r_dif;tdrfokd@ oGm;a&mufum q&m}uD;udk tusdK;ta=umif; wifjycGifhawmif;+yD; ausmif;om;ta&; q&m}uD;. n¸ef=um;csufjzifh 0ifa&mufjzefajzay;&ef OD;xGef;wif.um;av;jzifh &efukefwuUokdvfokd@ oGm;a&mufcJhygonf? ‘jrefrmhtoH’a&S@a&mufonfhtcsdefwGifrl rnfonfhum;ukdrS qufoGm;cGifhrjyKbJ ppfwyfu wm;qD;ydwfqkd@xm;wm awG@&ygonf? u|efawmfu uif;wm0efcHukd u|efawmfb,folb,f0gjzpfa=umif;/ q&m}uD;r_dif;. n¸ef=um;csufjzifh ausmif;om;rsm;xH oGm;a&muf+yD; wHcg;rsm;zGifhay;&ef arwWm&yfcHzkd@oGm;rSmjzpfa=umif; ajymjyvkdufygonf? uif;wm0efcH ppfAkdvfav;vnf; uysmu,m jrefrmhtoH taqmufttHktwGif; ajy;0ifoGm;ygonf? xkdtxJwGif awmfvSefa&;aumifpD0iftcsdK@ &Sdae+yD;/ ausmif;om;rsm;ta&;udk ukdifwG,fajz&Sif;zkd@ aqG;aEG;yGJxkdifaea=umif; aemufrS u|efawmfod&ygonf? r=umrDrSmyif ppfAkdvfav; jyefxGufvm+yD; u|efawmfwkd@ukd oGm;cGifhjyKvkdufygonf? u|efawmfwkd@ &efukefwuUokdvf ausmif;0if; wHcg;r}uD;a&S@ a&mufaomtcg wHcg;}uD;udk ydwfxm;+yD; ausmif;om; 14 - 5 a,muf uif;apmifhaewm awG@&ygonf? u|efawmfu OD;xGef;wif. arm&pfrkdif;em;um;uav;ay:wufum u|efawmfwkd@ um;a&mufvmoH=um;I taqmiftoD;oD;rS pka0;xGufvm=uaom ausmi;f om;rsm;udk u|eaf wmwf @dk vma&mu&f onhf ta=umi;f &i;f udk ajymjy+y;D owl @dk. acgi;f aqmirf sm;EiS hf aq;G aE;G vadk =umi;f ajymaomvf n;f emrn}f u;D ausmi;f om;acgi;f aqmitf awmrf sm;rsm;udk owl @dk yek ;f a&mS ixf m;cidk ;f +y;D jzpof n?f u|eaf wmwf @dkudk xuG rf aw@Gyg? ausmi;f om;rsm;u wHcg;zGifhqkdv#if zGifhay;rnfjzpfa=umif; okd@aomf olwkd@wHcg;zGifhay;+yD;v#if ausmif;0if;xJodk@ ppfom;rsm; 0ifrvmzkd@vkda=umif;/ ausmif;om; rsm;ukdvnf; rzrf;qD;&ef uwday;zkd@vkda=umif;ajymojzifh u|efawmfESifh OD;xGef;wif ‘jrefrmhtoH’ukd wacgufjyefum ausmif;om;rsm; ajymqkd csufukd u|efawmhftm;xGufawG@onfh ppfAkdvf (Akdvf}uD;wOD;) tm; ajymjyvkdufygonf? r=umrDyif xkdppfAkdvf jyefxGufvm +yD; ausmif;om;awG awmif;qkdonfh tcsufESpfcsufukd vufcHa=umif; ajymygonf? xkd@a=umifh u|efawmfwkd@ ausmif;okd@jyefoGm;=u+yD; tusdK;ta=umif;ajymjyum wHcg;rsm;ukd zGifhckdif;vkdufygawmhonf? u|efawmfwkd@ 17

jyefvmaomtcg ausmif;om;acgif;aqmif ukdwifarmif0if;qkdolukd u|efawmfwkd@um;xJ xnfhay;vkduf=uygonf? u|efawmfwkd@ ol@ukd um;aemufcef;wGif 0SufI ac:vmcJh&ygonf? u|efawmfwkd@um; ajreDukef;okd@ a&mufaomtcg vrf;ay:u vlwOD;u rsufESmukd vuf0g;ESifhtkyfI um;&yf&ef vufjyygonf? u|eaf wmwf @dkum;udk &yaf y;aomtcg xodk ol nf rsuEf mS ukd vu0f g;EiS thf yk vf suyf if um;em;uyvf m+y;D u|eaf wmwf @dk trd &f &dS m vr;f xyd rf sm;wiG f ppfwyfu um;rsm;ESifhydwfI apmifhaea=umif;/ qD;zrf;rSmjzpfa=umif; ajymqkdum tarSmifxJ 0ifa&mufaysmufuG,foGm;ygonf? tcsdefuvnf; vif;tm;}uD;tcsdefeD;ae+yDjzpfojzifh u|efawmfwkd@ tdrfrjyef=uawmhbJ/ q&m}uD;tdrf&Sd&m csrf;omvrf;okd@ oGm;vkdufum eHeufrkd;pifpifvif;rS u|efawmfwkd@tdrfrsm;okd@ jyefvmEkdifygawmhonf? xkdppfum;rsm; rkd;rvif;cifyif jyefodrf;oGm;a=umif; owif;&+yD;rS u|efawmfwkd@ tdrfjyefEkdifjcif; jzpfygonf? aemifrS u|efawmfwkd@od&onfrSm u|efawmfwkd@um;xJ ausmif;om;acgif;aqmifwcsdK@ygoGm;a=umif; owif;tpte &oGm;ojzifh xkdolrsm;ukd zrf;qD;&ef apmifhqkdif;ae=ujcif;om jzpfygonf? u|efawmfESifhygvmaom ausmif;om;acgif;aqmifrSm u|efawmhftdrfwGif ESpf&ufcef@ae+yD;rS tquftoG,f&&m vlwcsdK@ vma&muf ac:,loGm;ygonf? aemifwGif trsdK;om;'Drkdua&pDtzGJ@csKyfrS c&rf;trwf OD;wifarmif0if;jzpfvmolrSm xkdolyif jzpf[ef&Sdygonf? u|efawmf odyfraocsmyg? xkd@aemufrSmawmh jynfwGif;+idrf;csrf;a&;twGuf awmfvSefa&;aumifpDu urf;vSrf;ojzifh aphpyfaqG;aEG;&ef awmwGif;tzGJ@ tpnf;rsm; wokwf+yD;wokwf a&muf&Sdvm&m/ a&muf&Sdonfh tzGJ@wkdif;vkdvkduvnf; q&m}uD;r_dif;tm; OD;pGmyxr vma&mufawG@qHk E_wfquf=u&m/ u|efawmfwkd@ jynfwGif;+idrf;csrf;a&; tzGJ@0ifrsm;rSm rtm;rvyfEkdifatmif tvkyfrsm;oGm;ygawmhonf? yxrqHk; a&mufvmonfhtzG@JrSm tvHeDuGefjrLepfygwD y%mrukd,fpm;vS,ftzG@Jjzpf+yD; &eJ Dausmf0if; OD;aqmifvmygonf? aemufrS ocifpkd; vkdufvmjcif; jzpfygonf? xdktcsdefwGif +idrf;csrf;a&;awmif;qkdonfh vlxkv_yf&Sm;r_}uD;vnf; w+cdrfh+cdrfh wEkdifiHvHk; ay:xGufvmaeygonf? yrnw/ yxp/ zqyv ponfh EkdifiHa&;tiftm;pk tm;vHk;avmufeD;eD; yl;aygif;aqmif&Guf=uojzifh tawmfnDnGwfonfh v_yf&Sm;r_[k ajymqkdEkdifygonf? vlrsdK;pk tzGJ@tpnf; toD;oD;u ukd,fpm;vS,ftzGJ@rsm;vnf; a&muf&Sdvmygonf? xkd@aemuf 1963 ckESpf =o*kwfv 28 &ufae@rSmawmh ArmjynfuGefjrLepfygwDrS y%mrukd,fpm;vS,ftzGJ@ &efukefokd@ a&muf&Sd vmygonf? &JabmfaX; OD;aqmif+yD; AkdvfaZ,svnf; ygvmygonf? =o*kwfv 31 &ufae@wGif q&m}uD;tm; vma&muf*g&0jyKrnf[k axmufvSrf;a&;u ta=umif;=um;xm;ojzifh u|efawmfESifh OD;xGef;wiftygt0if vltcsdK@ q&m}uD;tdrfwGif oGm;apmifhae=uygonf? olwkd@u q&m}uD;tm; OD;oHk;}udrfcs uefawmh=u+yD;aemuf u|efawmfwkd@wawG a&S;jzpfaESmif;jzpfawG ajymqkdrd=uygonf? u|efawmfwkd@ ukd,fpm;vS,ftzGJ@ESifh awG@qHkpOfu txl;ojzifh AkdvfaZ,sESifhawG@qHk+yD; wOD;ESihfwOD;zuf+yD; ESpfa,mufpvHk; rsuf&nf usrdygonf? Tu|efawmfwkd@ESpfOD; wOD;ESifhwOD;zufI rsuf&nfusaeonfhyHkukd owif;axmufwOD;u \"mwfyHk±kdufvkduf+yD; aemufae@owif;pm xJ ygvm&m awG@jrifzwf±_&onfh vltawmfrsm;rsm;vnf; rsuf&nfus=uonf[k =um;&ygonf? aemufykdif; +idrf;csrf;a&;ysufoGm;+yD;aemuf +ird ;f csr;f a&;umvtwiG ;f u ±udk uf ;l cohJ nhf \"mwyf jkH yyEJG iS hf \"mwyf +kH yKd iyf wJG iG f x\"dk mwyf okH nf ww,d q&k a=umi;f o&d ygon?f yxrq&k onyhf rkH mS +ird ;f csr;f a&; ysuof mG ;+y;D aemuf xAdk rmjynuf eG jf rLepyf gwD u,dk pf m;v,S tf z@JG ayguaf cgi;f acsmi;f ukd jzwuf ;l I awmwiG ;f o@dkjyeof mG ;onyhf jkH zp+f y;D / xkdyHkukd ‘jynfoludk ausmckdif;=uav+yD’ [laom acgif;pOfjzifh ±_a'gifh*sme,fu rsufESmzHk;tjzpf azmfjycJhonfhyHk jzpfygonf? xkdukd,fpm;vS,ftzGJ@ &efukefrSm&SdaepOf u|efawmfu u|efawmfhtdrfukdzdwfI xrif;weyfau|;ygonf? OuUÏocifoef;xGef; qrD vS n;f u|eaf wmxhf H y*k Kd~ vaf &;pmwapmif ygvm&m/ owl @dk. +ird ;f csr;f a&;EiS yhf wof uof nhf oabmxm;rsm;/ t\"ud aq;G aE;G rnhf ta=umi;f t&mrsm;ukd xnfhoGif;a&;om; ajymjyxm;ygonf? pm. aemufqHk;ykd'fwGifrl u|efawmfhZeD;tm; E_wfqufa=umif;/ olwkd@a=umifh u|efawmfwkd@ rdom;pk 'kuQa&mufoGm;&onfhtwGuf u|efawmfhZeD;udkawmif;yefa=umif; a&;om;xm;ygonf? awmfvSefa&;aumifpDu +idrf;csrf;a&;twGuf awG@qHkaqG;aEG;&ef urf;vSrf;zdwfac:onfh &nf&G,fcsufukdu olwkd@ ppfbDvl;yHk&dyfukd av#mhcsoGm;&eftwGufom jzpfojzifhwa=umif;/ vufeufukdif wyfzGJ@toD;oD;ESifh awG@qHkaqG;aEG;pOf jynfolvlxkukd wpHkw&m vGwfvyfcGifh ay;xm;&ojzifh EkdifiHa&;tzGJ@tpnf; toD;oD;u (ppftm%m&Sifpepf tE W&m,fukd jrifvmojzifh) jynfolvlxkukd pnf;±Hk;v_H@aqmf vmEkdif+yD;/ vlxkuvnf; wcJeuftHkºuvmum jynfwGif;+idrf;csrf;a&; awmif;qkdv_yf&Sm;r_}uD; us,fjyef@}uD;rm;vmr_a=umifhwa=umif;/ aphpyfaqG;aEG;yGJ umv vwcsdK@ (4 - 5 vtwGif;) t=umrSmyif awmfvSefa&;aumifpDu aqG;aEG;yGJrsm;ukd wzufowf &yfqkdif;ypfvkdufygawmhonf? awmwiG ;f rS vma&muaf q;G aE;G onhf u,dk pf m;v,S rf sm; jyeof mG ;+y;D aemuf xudk mvtwiG ;f wuwf uºf uºu vy_ &f mS ;cohJ nhf Eidk if aH &; orm;rsm;tm;vHk;ukd ykdufpdyfwkduf &SmazGzrf;qD;cJhygonf? u|eaf wmwf @dk +ird ;f csr;f a&;tz@JGvn;f vyk if e;f tm;v;kH &yqf idk ;f omG ;ygawmoh n?f q&m}u;D vn;f pwd tf awmxf cd udk f omG ;+y;D tyd &f mxJ vJoGm;ygawmhonf? xdktcsdefrSpI q&m}uD;onf xlxlaxmifaxmif jzpfrvmawmhbJ wa&Smifa&Smif jzpfae&mrS 1964 ckESpf/ Zlvkdifv 23 &ufae@wGif uG,fvGefoGm;ygawmhonf? Ttjzpftysuf tao;pdwfrsm;ukd u|ef awmfu “q&m}uD;r_dif;. aemufqHk;ae@&ufrsm;”[laom acgif;pOfESifh aqmif;yg;wapmif r=umrDuyif a&;om;xm;&m xkdaqmif;yg;ukdyif jyefvnfazmfjyvkduf&ygawmhonf? q&m}uD;r_dif;. aemufqHk;ae@&ufrsm; q&m}uD; oufawmf 130 jynfh pmapmif xkwfa0zkd@ jyifqifaeonfh &Jabmfrsm;u u|efawmfhukd q&m}uD;ESifhywfoufI aqmif;yg; wkdav; wapmif a&;om;ay;yg&ef awmif;qkdvmygonf? 1964 ckESpf/ Zlvkdifv 23 &ufae@ eHeuf 1 em&D (oef;acgifausmfcsdef) wGif uG,fvGefoGm;aom q&m}uD;onf u|efawmf.vufay: 18

u|efawmfhrsufpdatmufwGifyifjzpfojzifh xkdrarhEkdifzG,f ta=umif;ukdom u|efawmf a&;&ygawmhrnf? q&m}uD;onf woufwmywfvHk; oltifrwef cspfjrwfEkd;aom Armjynfolrsm;.ta&; pGrf;pGrf;wrHaqmif&GufcJh&mwGif ol. aemufqHk;aqmif&Gufcsufrsm;rSm jynfwGif;+idrf;csrf;a&;&&Sda&; jzpfygonf? jynfwGif;+idrf;csrf;a&;twGuf aqmif&Guf&mwGif q&m}uD;onf 1956 ckESpfrSpI yxr (8) OD; aumfrwDzGJ@+yD; aqmif &Gufygonf? xkdtzGJ@ ysuf+yD;aomtcg 1961 ckESpfwGif 'kwd,jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJ@ukd xyfrHzGJ@pnf;+yD; aqmif&GufcJhygonf? xkdtzGJ@wGif q&m}uD;u OuUÏ jzpfygonf? u|efawmfonf xkdpOfu wyfrawmfrS yifpiftem;ay;cHxm;&+yD;jzpfojzifh xkdtzG@JwGif 'kOuUÏtjzpf yg0ifchJygonf? r=umrDu uG,fvGefoGm;ol v$wfawmfa&S@ae}uD;OD;xGef;wifrSm xkdtzGJ@. taxGaxGtwGif;a&;rSL; jzpfygonf? OD;xGef;wifrSm yxr (8) OD;aumfrwD wGifvnf; twGif;a&;rSL;wm0ef,lcJhojzifh +idrf;csrf;a&;vkyfief;rsm;wGif tawG@t}uHKtawmf&Sdaeol jzpfygonf? wjcm;olrsm;vnf; trsm; tjym; yg0if&m pma&;q&m}uD; Aef;armfwifatmif/ awmfbk&m;av;/ rHk&Gm OD;wifa&$/ OD;pkd;rif; (Avp)/ OD;vSausmf/ OD;bausmf/ OD;vSwifponfh v$wfawmfa&S@ae}uD;rsm; jzpf=uygonf? u&iftrsdK;om;acgif;aqmifrsm;jzpfaom ref;ausmftHk;/ apmausmfpdefwkd@vnf; yg0ifygonf? xkd'kwd, jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJ@}uD;ukd vltiftm;rsm;rsm;ESifh zGJ@pnf;+yD; wjynfvHk;wGif vSnfhvnfpnf;±Hk;v_H@aqmfEkdifojzifh e,fc±kdifawmfawmfrsm;rsm;wGif jynfwGif;+idrf;csrf;a&; tzGJ@cGJrsm; wnfaxmifEkdif+yD; &efukefc±kdifwGif; wkdufe,fwkdif;vkdvkdwGif tzGJ@cGJrsm; zGJ@pnf; wnfaxmifvmEkdifygonf? TuJhokd@ t&Sdefaumif;aumif;ESifh v_yf&Sm;aepOfrSmyif 1962 ck/ rwfv 2 &uf Akdvfae0if; tm%modrf;r_ ay:ayguf um awmfvSefa&;aumifpDtpkd;& wufvmygawmhonf? jynfwGif; +idrf;csrf;a&;vkyfief;vnf; wkH@aES;oGm;&ygawmhonf? Akdvfae0if;. awmfvSefa&;aumifpDu 1963 ckESpfwGif awmwGif;tzGJ@rsm;ESifh [efjyaphpyfaqG;aEG;yGJrsm; vkyf+yD; 1963 Ekd0ifbmwGif aphpyfaqG;aEG;yGJrsm; ysufum/ r=umrDrSmyif tzGJ@tpnf;tm;vHk; zsufodrf;onfh trdef@xkwfjyefvkdufojzifh u|efawmfwkd@ jynfwGif;+idrf;csrf;a&; tzGJ@vnf; v_yf&Sm;r_ &yfvkduf&ygawmhonf? q&m}u;D rmS xudk mvwiG f tawmtf itf m; csnehf @Jae+yjD zpof jzihf u|eaf wmwf @dku xtdk z@JGtpn;f rsm; zsuof rd ;f onthf red @fta=umi;f wvHk;wyg'r# rajymbJ zHk;zdxm;=uygonf? q&m}uD;.aetdrf/ prf;acsmif;/ csrf;omvrf;okd@ u|efawmfwkd@wawG oGm;+rJoGm;um aqG;aEG;=u/ wkdifyif=uawG vkyfaeygonf? xkdumvu q&m}uD;tdrfwGif tpOft+rJ rjywf0ifxGuf oGm;vmaeolrsm;xJwGif trsm;qHk;ESifh yHkrSeftusqHk;vl oHk;OD; &Sdygonf? yxr wOD;rSm q&m}uD;. usef;rma&;ukd teD;uyfapmifha&Smuf jyKpkaeaom a'gufwmqifzkd; jzpfygonf? a'gufwmqifzkd;rSm q&m}uD;ESifh aqGrsdK;awmfpyfolr[kwfaomfvnf;/ rsdK;cspfyk*~dKvf}uD;jzpfI q&m}uD;.aqmif&Gufcsufrsm;ukd =unfndKav;pm;+yD; q&m}uD;. orm;awmf}uD;wm0efukd rdrdqENESifh rdrdbmom vmcH,lxm;ol jzpfygonf? wcsdefwGif a'gufwmqifzkd;tm; tpkd;&u e,fajymif;zkd@ pDpOf&m/ u|eaf wmuf xpdk Ouf awmvf eS af &;aumipf D use;f rma&;0e}f u;D / Avdk rf LS ;}u;D v[S exf H y*k Kd~ vaf &;pmwapmiaf &;I a'guwf mqizf ;dk rmS q&m}u;D . ukd,fa&;q&m0ef}uD; jzpfaeI wwfEkdifv#if rajymif;bJxm;ay;yg&ef yef=um;&m/ AkdvfrSL;}uD;vS[efu oabmwlnD+yD; a'gufwmqifzkd;tm; &efukefrSmyJ xm;ay;cJhygonf? AkdvfvS[efrSm u|efawmfwyf&if; 4 wyf&if;rSL; jzpfpOfu aq;rSL;wm0ef,lcJhzl;ojzifh u|efawmfESifh wpHkw&m &if;ESD;r_ &Sdygonf? 'kwd,rSm v$wfawmfa&S@ae}uD;OD;xGef;wif jzpfum/ wwd,rSm u|efawmf AkdvfausmfaZm jzpfygonf? u|efawmfwkd@ ESpfOD;rSm prf;acsmif;&yfuGufxJrSmom aeolrsm;jzpfojzifhwa=umif;/ usefvltawmfrsm;rsm;rSm +idrf;csrf;a&;aphpyfaqG;aEG;yGJ ysufoGm;+yD;aemuf tzrf; tqD;rsm;cH=u&ojzifhwa=umif; jzpfygonf? u|eaf wmwf @dk o;kH O;D onf q&m}u;D qD t+rqJ odk vdk omG ;a&mu=f u+y;D / q&m}u;D EiS hf pum;pjrnaf jymq=dk u/ aq;G aE;G =u vyk =f uygon?f q&m}uD;uvnf; u|efawmfwkd@ oHk;OD; tzrf;tqD;cH&rSm tvGefpdwfylojzifh owd0dD&d,ESifhae&ef rjywfowday;wwfygonf? u|efawmfwkd@ w&uEf pS &f uf o@ltrd rf a&muvf #if o@lor;D ajr;rsm;uvdk w$ If u|eaf wmwf @kd tajctaeudk ar;av&h ydS gon?f x@dka=umiyhf if u|eaf wmwf @dkuvn;f rjywfoGm;a&mufae&ygonf? q&m}uD;rSm +idrf;csrf;a&;aqG;aEG;yGJrsm; ysufoGm;uwnf;u tawmfpdwfxdckdufoGm;ygonf? xkd@a=umifhyif u|efawmfwkd@u tzGJ@ tpnf;rsm; zsufodrf;onfhta=umif; rajymjyjcif; jzpfygonf? okd@aomf wae@ q&m}uD;twGuf uGrf;oD;0,f&m wGif uGrf;oD;xkwfvmonfh owif;pm&GufwGif xkdowif;yg&Sd&mrS q&m}uD; od&SdoGm;ygawmhonf? q&m}uD;u wkdif;jynfawmh ykdqdk;awmhrSmyJ[kqkdum tdyf&mwGif vJoGm;ygawmhonf? xkdtcsdefupI q&m}uD; xlxlaxmifaxmif jzpfrvmawmhbJ/ wa&G@a&G@ usef;rma&;qkwf,kwfvmygawmhonf? u|efawmfwkd@wawG q&m}uD;tdyf&mab;wGifyif 0kdif;0ef;xkdif+yD; q&m}uD;tm; pdwfoufom&m oufoma=umif; ayghayghyg;yg;udpPrsm;om ajymqkdaqG;aEG;=u&ygonf? wcgu u|efawmfq&m}uD; tdyf&mab; xkdifaepOf q&m}uD;u u|efawmfhvufukd av#mufprf;=unfh+yD; vufpGyfvnf; r&Sdyguvm; [k ajymygonf? u|efawmfu u|efawmfwcgrS vufpGyfr0wfzl;a=umif;ajym&m olu at;-igvnf; r0wfzl;bl;uG[k jyefajymygonf? q&m}uD;rSm rSwf^m%faumif;vS+yD;/ &$wfaemufaemufvnf; ajymwwfqkdwwfygonf? wcgu u|efawmfwkd@ a&mufoGm;pOf olu c&D;a&mufrqkduf u|efawmfwkd@ukd “ighqD reufu ocifwif vmoGm;w,fuG”[kajymygonf? u|efawmfwkd@uvnf; ±kwfw&ufjzpfojzifh “b,focifwifvJ q&m}uD;”[k jyefar;&m/ olu &,f&$ef;zwf&$ef;jzifh “b,focifwif jzpf&rvJuG? rD;cGufr_wf ocifwifaygh” [k qdkvkduf ygonf? u|efawmfwkd@vnf; 0kdif;0ef &,farm=u&ygonf? 1964 ckESpf/ Zlvkdifvqef;avmufupI q&m}uD;tajctae tawmfqkd;0g;vmygonf? u|efawmfwkd@ oHk;OD;rSm waeukef q&m}uD; tdrfrSmyif ae&+yD; ntawmfrkd;csKyfrS tdrfjyef=u&ygonf? tajctaeraumif;aomae@rsm;wGif nawmif tdrfrjyefjzpf=uyg? a'gufwmqifzkd;rSmvnf; ae@a&mnyg q&m}uD;em;wGifaeI jyKpkygonf? tmZmenfae@ESifhvnf; eD;aeojzifh &ufrxyfatmif 19

txl;}udK;pm;+yD; aq;0g;rsm;oGif;um qGJEkdifor# tcsdefukdqGJygonf? Zlvkdifv 22 &ufwGifawmh q&m}uD; owdodyfr&Sdawmhyg? a'gufwmqifzkd;u u|efawmhukd q&m}uD;. vufarmif;aoG;a=umukd zdukdifxm;ap+yD;/ tajctaexl;jcm;&ifajymzkd@ ajymxm;ygonf? olvnf; toufu,faq;trsdK;rsdK; xkd;ay;aeygonf? q&m}uD;. ywfvnfwGif q&m}uD;. rdom;pkrsm;tjyif u|efawmfwkd@oHk;OD; &Sdaeygonf? u|eaf wmvf n;f q&m}u;D vuaf rmi;f ao;G a=umuudk idk +f y;D ao;G cek Ef e_ ;f udk owxd m;ae&m ±wk wf &uaf o;G cek wf m [adk &mu/f 'aD &muf jzpfum &yfoGm;ygawmhonf? u|efawmfvnfvef@+yD; wcsufatmfvkduf&m a'gufwmqifzkd; tajy;tv$m;prf;oyfppfaq;+yD; uG,fvGef oGm;+yDjzpfa=umif; ajymcsvkdufygonf? 1964 ckESpf/ Zlvkdifv 23 &uf eHeuf 1 em&Dtcsdef jzpfygawmhonf? TwGif teD;&Sd q&m}uD;.orD;i,f a': jroDu wcsuf[pfI ikdvkduf&m/ teD;tem; tdrfywf0ef;usifwGif apmifhaeaom a=u;rHk owif;axmufu owif;pmwkdufajy;+yD; owif;ykd@ojzifh aemufae@reuftapmxkwf a=u;rHkowif;pm rsufESmzHk;jynfh q&m}uD;yHkjzifh txl;xkwf xGufvmygawmhonf? jrefrmhtoHuvnf; eHeuf&Spfem&D owif;wGif q&m}uD;uG,fvGefa=umif; xkwfjyefay;&m xkdowif; wjynfvHk; ysH@ESH@oGm;ygawmhonf? TonfrSm q&m}uD; u|efawmf.vufay:wGif uG,fvGefoGm;cJhonfh ta=umif;t&mrsm;ukd u|efawmfrSwfrdoavmuf jyefvnf a&;om;ay;ykd@vkdufjcif; jzpfygonf? 2005 ckESpf/ atmufwkdbm 3 &uf cGefrif;? q&m}uD; uG,fvGefonfhowif; jyef@oGm;+yD;aemuf q&m}uD;. csrf;omvrf;tdrfav;rSm vlrsm;vma&muf *g&0jyK=uojzifh jynf@ESufaeygawmhonf? q&m}uD;. ±kyfuvmyfukd q&m}uD; cgwkdif;tdyfaeus tdrfa&S@cef;uav;rSmyif jyifqifxm;ygonf? aq;±Hk}uD; a&cJwkdufrS vlrsm;ukdac:I rykyfokd;atmif aq;rsm;xkd;&ygao;onf? tdrfa&S@wGifyif r¾yfwck xkd;xm;&ygonf? e,frsm;rS owif; =um;=um;csif; wynfhwyef;rsm; &efukefokd@ a&mufcsvm=uygonf? tapmq;kH a&muvf m=uorl sm;xwJ iG f rE aW v;rS vxl Ok ;D voS nf xudk ,G vf eG of nahf e@rmS yif a&mucf svmygon?f u|eaf wmwf @dkvn;f q&m}uD;OD;a,mukd trSL;jyKI psmyeaumfrwD zGJ@vkdufygawmhonf? xkdpOfu +idrf;csrf;a&;tzGJ@0ifrsm; vlpHkwufpHk rygEkdifawmhacs? wcsdK@vnf; tzrf;cH&+yD;jzpfum/ wcsdK@vnf; wdrf;a&Smifae&csdefESifh oGm;wkd;aeygonf? +idrf;csrf;a&;aqG;aEG;yGJ wzufowf &yfypfvkdufr_twGufa&m/ aqG;aEG;yGJysuf+yD; vlzrf;yGJ}uD;rsm; w&pyf qufvufvkyfaer_ twuG af &m vu%Q my&kH yd f q;dk 0g;aeonhf awmvf eS af &;aumipf oD nf q&m}u;D u,G vf eG of nuhf pd wP iG f 0iaf &muf tjrwxf wk vf mygawmoh n?f u,G vf eG of nahf e@wiG yf if awmvf eS af &;aumipf OD uÏU Avdk af e0i;f .o0%vf m$ EiS thf wl tobk unl aD iG usywf aomi;f udk y@dkvmygon?f xpdk Ouf jyef=um;a&;Xme twGif;0ef OD;apmOD;u q&m}uD;tdrfokd@ a&muf&Sdvm+yD; q&m}uD;OD;a,mukd vma&mufay;tyfygonf? oluyif q&m}uD;. psmyeukd EkdifiHawmfpsmyevkyfv#if odyf}uD;rm;us,fjyef@oGm;rSma=umifh psmyeaumfrwDzGJ@+yD; xkdaumfrwDuyif }udKufovkdpDpOf&ef vkdtyfonfh tultnDrsm;udk olwkd@u ay;ygrnf[k urf;vSrf;ajym=um;vmygonf? q&m}uD;.psmyeukd wrsdK;om;vHk;ESifhqkdifonfh psmye/ jynfol@psmyetjzpf usif;y&ef aumfrwDu qHk;jzwfygonf? csrf;omvrf; tdrfwGif &ufowWwywfxm;+yD; Zlvkdifv 29 &ufae@wGif prf;acsmif;abmhvHk;uGif;wGif trsm;*g&0jyKEkdif&ef ajymif;a&$@xm;&Sd+yD; =o*kwfv 8 &ufae@wGif o+*õK[f&ef qHk;jzwf=uygonf? u|eaf wmwf @dkvn;f psmye cr;f cr;f em;em; usi;f yEidk af &;/ *Al rd mef aumi;f aumi;f wnaf qmuEf idk af &;twuG f tvLS cxH uG =f uygon?f u|efawmfonf 0d\"l&ocifcspfarmif/ vlxkOD;vSwkd@ESifhtwl EkdifiHa&;orm;a[mif;rsm;/ q&m}uD;. vkyfazmfukdifzufa[mif;rsm;/ pme,fZif; avmurvS rl sm; porl sm;qoD @dk u,dk wf idk uf ,dk uf s omG ;a&mutf vLS c=H u&m tvLS airG sm; &u&f uaf &ma&m ay;vLS =uygon?f owi;f pmrsm;xrJ S a=u;r/kH vxl pk onhf owi;f pmwudk rf sm;uvn;f tvLS aiuG dk unl vD ucf aH y;&m e,rf sm;rS tvLS airG sm; a&mu&f vdS mygon?f u|eaf wmwf @dkonf wywfESpfywftwGif;rSmyif tvSLaiG usyfaiGwodef;ausmf &&Sdvmygonf? owif;pmwkdif;vkdvkdrSmvnf; q&m}uD;.*k%ft*Fgrsm;ukd azmfjy=u+yD; q&m}uD;. uG,fvGefjcif;tay: 0rf;enf;ylaqG;a=umif; azmfjy=uygonf? tEkdifEkdifiHu 0rf;enf;a=umif; o0%fv$mawGvnf; a&muf&Sdvmygonf? w±kwfoH±Hk;/ qkdAd,ufoH±Hk;/ ukd&D;,m;oH±kH;/ [efa*&DoH±kH;/ AD,uferfoH±kH; ponfwkd@rS oH±Hk;wm0efcHrsm;vnf; a&muf&Sdvm=u+yD; olwkd@EkdifiHrsm;rSykd@onfh 0rf;enf;o0%fv$mrsm; vm a&muf ay;tyf=uygonf? q&m}uD;. ±kyfuvmyfukd csrf;omvrf;rSm wywfxm;+yD; Zlvkdifv 29 &ufae@rSm tpkd;&uay;wJh prf;acsmif;abmhvHk;uGif; (y'krRmuGif;) xJ a&$@+yD;/ wjynfvHk; jynfolawG *g&0jyKEkdifzkd@ 10 &ufxm;ygonf? xkduGif;xJu r¾yfrSm tpkd;&uyif aqmufay;xm;ygonf? tvSLaiGvnf; aemufxyf ig;axmifusyf xyfay;oGm;ygonf? xkdr¾yfxJwGifyif jycef;av;wck xm;&Sd+yD; q&m}uD;touf&SifpOfu aqmif&GufcJhonfh owif;\"mwfyHk/ rSwfwrf;/ q&m}uD;. toHk;taqmifypPnf;rsm;/ EkdifiHjcm;c&D;pOftwGif; &&SdcJhonf vufaqmifrsm; tawmfpHkpHkvifvif jyoxm;ygonf? u|efawmfwkd@ psmyeaumfrwDu nykdif;awGrSm a[majymyGJawG vkyf&efpDpOfygonf? t\"dupDpOfolu vlxkOD;vSyg? vlxkOD;vSrSm tvGefqufqHa&; nufanmaysmhaysmif;ol jzpfonf? ol. }udK;yrf;r_a=umifhyif usefpmaye,frS tausmftarmf}uD;rsm; tm;vHk; 0kdif;&Hvm=u ygonf? wcsdK@vl}uD;rsm;onf q&m}uD;tm; pmayzcif}uD;tjzpf av;pm;=unfndKaomfvnf; EkdifiHa&;t& tpkd;&+idKjiifonhftvkyfukd vkyfaeojzifh (txl;ojzifh u|efawmfwkd@vkd vlrsdK;rsm;/ vuf0Jorm;rsm;ESifh wGJvGef;ojzifh) q&m}uD;udpPwGif tawmfwGef@qkwfwGef@qkwf 20

jzpaf e=uygon?f xokd rl sm;tm;v;kH Tq&m}u;D psmyeupd aP wG 0idk ;f &yH g0ivf matmif vxl Ok ;D vuS pn;f ±;kH vyk af qmiEf idk cf ahJ yon?f u|eaf wmwf @dk ESifhvnf; &if;ESD;u|rf;0ifoGm;+yD; wOD;tay:wOD; em;vnfoGm;atmif olyifvkyfaqmifay;cJhygonf? xkdnrsm;u a[majymyGJrsm;onf tvGefyifpnfum;ygonf? q&m}uD;. b0jzpfpOfrsm;/ q&m}uD;. pmayuAsm av;csdK;}uD;rsm; ta=umif;/ jynfwGif;+idrf;csrf;a&;c&D;rsm; xGufpOfuta=umif;t&mrsm; tawmfpHkvifygonf? a[majymolrsm;/ pmwrf;zwf=um;olrsm; rSmvnf; EkdifiHa&;avmu/ tEkynmavmuESifh pmayavmuwkd@rS emrnf}uD;yk*~dKvfrsm;jzpf=u&m vma&mufem;axmifolrsm; tawmfyif rsm;jym;ygonf? wn vlxkOD;vS a[majymaepOf q&m}uD; toufi,fi,f&G,f&G,fESifh tdrfaxmifysufoGm;aomfvnf; aemufxyf tkd;tdrf xlaxmifjcif; rjyKawmhbJ igwcgyJ rkdufawmhr,f/ aemufxyfrrkdufawmhbl; - [kajymzl;onfhta=umif;t&mukd xnfhoGif;a[majym&if; vlxkOD;vSu “q&m}uD; OD;&efatmif vkdaygh”[k xnfhoGif;a[majymvkdufygonf? xkdpOfu pma&;q&m}uD; OD;&efatmifrSm b,fESa,muf ajrmufrSef;rod&aom ZeD;topfvufxyf+yD;cgp tcsdefjzpfaeygonf? em;tvGefxkdif;I em;=uyfuav; wyfxm;&aom q&m}uD; OD;&efatmifrSm a[majymyGJ a&S@qHk;wef;wGifyif xkdifae+yD;/ OD;vS a[majymcsufukd yJGusoGm;aom vlxk}uD;ESifhtwl bmrSef;rod nmrSef;rod w+yHK;+yHK;em;axmifae&m vlawGu ykdI yGJusaeygawmhonf? wcgrSmvnf; q&m}uD;. av;csdK;}uD;wyk'fukd &Gwfqkd&mwGif yJcl;blwm±kHwGif cg;ykdufE_dufta=umif;yg&m/ yJcl;om; ocifa[mif; wOD;u xI/ xkd&Gwfqkdolukd yJcl;om;rsm;ukd ESdrf&aumif;vm;[kqkdum &efawG@ygawmhonf? xkdolrSm t&ufrl;ae[efvnf; aygufygonf? ab;u0kdif;0ef;xdef;odrf;vkdufIom yGJrysufoGm;jcif; jzpfonf? tjzpftysufrsm;uawmh pHkvifvSygonf? xkdabmhvHk;uGif;}uD;xJwGif psmyer¾yfukd aqmufvkyfxm;&m vGrf;ol@yef;acGrsm; tzGJ@tpnf;toD;oD;u vma&mufcs=uygonf? wcsdK@ w&m;r0iftzGJ@tpnf;rsm;vnf; b,ftcsdefvmcsrSef; rodyg? vmcswkef;uawmh emrnfwrsdK;ESifhjzpf+yD; vlvpfrS tay:,Huyfxm;onfh pm&GufcGmvkduf&m atmufrSmu w&m;r0iftzGJ@tpnf;rsm;&J@ trnfrsm; jzpfaeygonf? ppfpHkaxmufrsm; ajccsif;vdrfaeonfh =um;rSyif vkyfaqmif=ujcif; jzpfygonf? =o*kwf 8 &ufae@rSmawmh tpdk;&ay;onfh a&$*Hkwkdif bk&m;vrf;&Sd/ uefawmfrif yef;+cHrSm *loGif;jr‡KyfESHygawmhonf? u|efawmfwkd@u xkdae&mwGif ,m,D*lAdrmefaqmufvkyfxm;+yD; xkd*lAdrmefay:wGif q&m}uD; ±kyfuvmyfukd jr‡KyfESHcJhygonf? xkdae@u psmyerSm vlxkw&yfvHk; yg0ifv_yf&Sm;onfh jynfol@psmye}uD; jzpfcJhygonf? q&m}uD; ±kyfuvmyfukd ajcvsifo,faqmif&m vrf;wav#muf OD;0dpm&vrf;ab;wzufwcsufrSma&m/ a±$wd*kHukef;ay:rSma&m vlrsm;}udwf}udwfwdk;aeygawmhonf? uefawmfrif yef;+cHxrJ Sm awmh ±kyfuvyfukd o,faqmifvkd@ r&Ekdifatmifyif vlawGjynfhv#Haeygawmhonf? u|efawmfwkd@ psmyeaumfrwD0ifrsm;rSm psmyeumvtwGif; jy\\emray:ayguf&ef tawmfyif}udK;pm;cJh&ygonf? awmfvSefa&; aumifpDtpkd;&rSm vlxk.pdwfaeoabmxm;ukdodojzifh tay:,Ha&$r_ef}uJ vma&muftultnDrsm;ay;aeaomfvnf; u|efawmfwkd@ psmye aumfrwDxJwGifa&m/ ab;ywf0ef;usifywfywfvnfrSma&m pHkaxmufrsm;/ owif;ay;rsm;/ rsufESmvkdtm;&vkyfvkdolrsm;ESifh jynfhESufa&maxG; ,Sufwifjzpfae+yD; xkdolrsm;u enf;o¿mefaygif;pHkESifh zsufvkdzsufqD;vkyf=u&m u|efawmfwkd@rSm tawmfyif *±kpkdufowdxm;ae=u&ygonf? Tae&mwGifvnf; jynfolrsm;. wm0efodpdwf\"mwfjzifh u|efawmfwkd@em;a&mufatmif today;r_/ owif;ay;r_rsm; &Sdygonf? Oyrm - r¾yftwGif; tvSLaiGvufcHaeol b,fol[m b,fwkef;u ppfaxmufvSrf;a&;jzpfcJha=umif;/ uif;vSnfhay;aeol b,fol[m b,f&yfuGufu owif;ay;jzpfa=umif;pojzifh pmESifhaomfvnf;aumif;/ vlukd,fwkdif tem;uyfIvnf;aumif; ajymqkdowday;oGm;jcif;rsm; &SdcJhygonf? x@dktjyif u|eaf wmwf @dktwuG f t}u;D q;kH tcutf cJ aw@G&jci;f rmS psmyeaumrf wxD aJ &m/ aemuyf idk ;f z@JGon*hf Al rd mef wnaf qmuaf &; aumfrwDxJrSma&m yg0ifvm=uonfh wcsdK@EkdifiHa&;orm;a[mif;rsm;. vkyf[efrsm; jzpfygonf? xkdpOfu awmfvSefa&;aumifpDu jrefrmh qkd&S,fvpfvrf;pOfygwD zGJ@awmhrnfh udpPay:aygufae+yD;/ EkdifiHa&;orm; (txl;ojzifh vuf0Jorm;) trsm;tjym;ukdvnf; ‘txl;t&m&Sdrsm;’ ay;pjyKae&m xkdae&m &Ekd;Ekd;jzpfaeonfhol tawmfrsm;rsm; u|efawmfwkd@ aumfrwDrsm;xJ ygvmae&m olwkd@u awmfvSefa&;aumifpDa&S@ rsufESmaumif;&a&;twGuf u|efawmfwkd@ vkyfief;awGukd uysuf,ysufvkyfvm=uygonf? *lAdrmefwnfaqmufa&;twGuf tvSLcHaiGrsm;uvnf; tawmfvHkvHkavmufavmuf&xm;&m wcsdK@olrsm;rSm xkdaiGrsm;ukd rsufpd usae[efvnf; &Sdygonf? q&m}uD;orD;t}uD; a': jr&Du u|efawmf TudpPrsm; r&dyfrd/ rod&Sd[k xif[ef&Sd+yD; u|efawmfhukd owday;pum; ajymygonf? q&m}uD; ‘pwmvif +idrf;csrf;a&;qk’ &pOfuvnf; wcsdK@vlrsm; TuJhokd@ 0kdif;0ef;+yD;pm;aomufypfzl;a=umif; a': jr&Du ajymjy zl;ygonf? x@dka=umihf u|eaf wmwf @dkrmS tawmyf if pwd af &m/ val &m yiyf e;f =u&ygon?f tp;dk &uay;onhf ajrae&mav;uvn;f rjzppf avmuf jzpf&m xkd&onfh ae&mav;rSmyif q&m}uD;. *k%foduQmESifhukdufnDrnfh x,f0gchHnm;aom *lAdrmefwnfaqmufa&;ukd u|efawmfwkd@ }udK;pm;cJh&ayonf? *lAdrmeftwGuf Adokum&Sm&mwGif u|efawmfhqDukd u|efawmfhrdwfaqG}uD; AkdvfrSL;}uD;=unfarmif (xkdpOfu ol ppfwyfrS yifpif,l+yD; jzpfonf?) ac:vmonfhol@rdwfaqG/ tar&duefjyef AdokumOD;ausmfrif;ukd &&SdcJhygonf? OD;ausmfrif;onf ol@twwfynmykdif;jzpfonfh Adokumynm&yfwGif u|rf;usif±Hkru tajccHEkdifiHa&;t&vnf; rsdK;cspfpdwfjyif;jy+yD; q&m}uD;tm;vnf; =unfndKav;pm;oljzpfojzifh u|efawmfwkd@wawG q&m}uD;*lAdrmefudpPukd ol@tm; yHktyfcJh&ygawmhonf? OD;ausmfrif;u q&m}uD;. *lAdrmefukd tar&dueforRwvifuGef;. *lAdrmefyHkpHukd tajccH,l+yD; q&m}uD;. b0jzwfoef;r_rsm;/ q&m}uD;.pdwfaepdwfxm;pwmrsm;yg ay:vGifatmif yHkpHqGJygawmhonf? u,m;ausmufjymrsm;utp ,Gef;a&$csnfxkd;rsm;tqHk; tpp 21

t&m&m tao;pdwfpDpOf aqmif&Gufygawmhonf? *lAdrmef&J@ rsufESmpmrSmawmh q&m}uD;. *k%ft*Fg (4) &yfukd azmfjyonfh wHqdyf}uD; (4) ckukd wyfqifxm;ygonf? (yl;wGJygyHk) 1? pmay,Ofaus;r_awmfvSefa&;}uD; qifE$JcJhI pmtkyf wHqdyf 2? trsKd ;om;vwG vf yaf &;wudk yf JG qiEf cJ$ IhJ a'gi;f wqH yd f 3? jynfwGif;+idrf;csrf;a&;ESifh urBmh+idrf;csrf;a&;ukd qifE$JcJhI csdK;iSufwHqdyf 4? tzdESdyfcHjynfolrsm;zufrS xm0pOf &yfwnfcJh+yD; tx;l ojzihf tvyk of rm;EiS hf awmiof vl ,of rm;rsm; qi;f &J wGif;rS vGwfajrmufapvkdonfh txdrf;trSwftjzpf wlwHpOf wHqdyf æ wHqdyf}uD; (4) ck wyfqifxm;ygonf? twGif; rsufESmpmrsm;rSmvnf; q&m}uD;. av;csdK;}uD;rsm;rS aumufEkwfcsufrsm;ukd a&;om;xm;ygonf? T*lAdrmef}uD;rSm q&m}uD;. *k%foduQmESifh vkduf avsmatmifyif cHhcHhnm;nm; wnfwnf+idrf+idrf &Sdayonf? q&m}uD;tedpPa&muf+yD; ESpfESpfjynfh 23-7-66 ae@rSm T*lAdrmefukd zGifhvSpfEkdifcJhygonf? pkpkaygif;ukefusp&dwfrSm usyfaiG wodef;cGJeD;yg; jzpfygonf? q&m}uD;. rdom;pk0ifrsm; q&m}uD;.om;ruf q&m}uD;OD;a,m (pma&;q&m }uD; aZ,s) onf q&m}uD;tay:wGif om;oruftjzpf omru EkdifiHa&;wynfh om;ajr;wa,mufvkd av;pm;jyKpk apmifha&SmufcJhwmukd u|efawmfwkd@ av;pm;zG,f awG@cJh&yg onf? q&m}uD;onf orD;}uD;a': jr&DESifh orD;i,f a': jroD w@dkudk yrdk cdk sp[f ef &odS n?f om; - O;D ped nf eG @fudk oyd rf aw@G&acs? OD;a,mESifha': jr&Dwkd@rSm orD;csnfh 3 - 4 a,muf &Sd+yD;/ tm;vHk; tysdK}uD;awGcsnf; jzpfonf? OD;a,mom;rSm xkdpOf u ausmif;om;v_yf&Sm;r_wGif yg0ifojzifh txdef;odrf;cH xm;&&m psmyeae@w&ufrSm axmufvSrf;a&;u vmykd@+yD; uefawmhckdif;ygonf? q&m}uD;uG,fvGefcsdeftxd twlwltdyfoGm;onfh ajr;av; wa,mufvnf; &Sdygonf? q&m}uD;.orD;}uD; a': jr&DrSm zcif}uD;ukd tawmf*±kpkdufapmifha&SmufwmawG@&ygonf? zcif}uD;. taygif;toif;rdwfaqGrsm; ukdvnf; azmfa&GysLiSmpGm {nfh0wfauswwfygonf? q&m}uD;onf touft&G,f }uD;&ifhvmaomtcg wjynfvHk; jynfolrsm;u q&m}uD;. tusiohf vD jzLpirf /_ tx;l ojzihf jynof rl sm;buuf wouyf wvf ;kH &ywf nrf _ pwmrsm;a=umihf tveG yf i=f unnf Kd av;pm;vm=u+y;D / ax&}f u;D 0g}uD;wOD;uJhokd@ oabmxm;=uum 0ifa&mufuefawmh=uwmrsm; tawmfyifrsm;vmojzifh tdrfom;rsm;rSm {nfhcH&wmESifhyif roufom vSyg? q&m}uD; OD;a,mrSm pmayAdrmefwGif yxrykdif;u n¸ef=um;a&;rSL;csKyf jzpfygonf? q&m}uD;OD;a,m qkdAD,uf,leD,Hudk avhvma&; c&;D xuG af ewek ;f / Armjynuf eG jf rLepyf gwrD S tx;l u,dk pf m;v,S wf a,muf +ird ;f csr;f a&;ur;f vrS ;f &ef q&m}u;D trd of @dk a&mu&f vdS m&m O;D a,m. ckwifatmufwGif 0Sufay;xm;cJh&ygonf? TudpP aemif tpkd;&u odoGm;aomtcg OD;a,m EkdifiHjcm;u jyefta&mufwGif yifpifay; vkdufygawmhonf? xtdk x;l u,dk pf m;v,S rf mS vn;f r=umrD vuef ucf svudk yf gawmoh n?f wae@ xodk El iS ahf ': jr&wD @dk ywJG ywJG iG f yuyf i;f w;dk &m a': jr&uD “&Sif'Dvkd vufeufcsr,frSef;od&if u|efrtdrfrSm &Sif&SdpOfwkef;u tpkd;&tyf+yD; qkaiGig;aomif; ,lyg&J@” vkd@ ajymypfcJhzl;ygonf? xkdpOfu uGefjrLepfygwD acgif;aqmifrsm;ukd qkaiGrsm; xkwfxm;cJhygonf? q&m}uD;. orD;i,f a': jroDrSm a': jr&Davmuf pdwf\"mwfrmyHkr&yg? q&m}uD;tm;vnf; tawmftm;ukd; cspfcifyHk&onf? q&m}uD;ESifh ywfoufvmv#if t+rJyifrsuf&nfwprf;prf;jzpfaewwfygonf? q&m}uD;uG,fvGefcgeD; rrmrcsmjzpfaeonhf umv wav#mufvHk;vnf; q&m}uD;tdyf&mab;u rcGmbJ jyKpk&Smygonf? olukd,fwkdifvnf; usef;rma&; aumif;yHkr&yg? u|efawmfwkd@ 1976 ckESpf rwfv 23 &ufae@u q&m}uD; &mjynfhyGJvkyfrnfh tpDtpOftm;vHk;rSm ausmif;om;rsm;&J@ csDwuf qEjN yy}JG u;D a=umihf zsuvf udk &f ygawmoh n?f yiuf ,dk uf u|eaf wmwf @dku q&m}u;D . *Al rd mewf iG f qrG ;f au|;/ pmaya[majymy/JG pmwr;f zwyf rJG sm; vkyf&ef pDpOfxm;jcif; jzpfygonf? okd@aomf wuUokdvfausmif;om;rsm;u “r_dif;&mjynfhyGJ”ukd olwkd@tpDtpOfeJ@ olwkd@jyKvkyfI *lAdrmefokd@ csDwufvmum tav;jyK=uygawmhonf? xkd@a=umifhyif u|efawmfwkd@ pDpOfxm;onfh tcrf;tem;rsm; zsufodrf;vkduf&ygawmhonf? 22

xkdtcgwGifvnf; a': jroDu rsuf&nfwprf;prf;eJ@ “azazwkd@rsm; ukokdvfqkd;vkdufwm/ &mjynfhyGJav;awmif a&Sma&Sm&SL&SL rvkyf&bl;”[k 0rf;yef;wenf; qkdvmygonf? u|efawmfu “[m - r[kwfwmbJ/ b,fES,hfukokdvfqkd;&rvJ? 'g[m q&m}uD;ukd jynfolawGu taumif;qHk; *k%fjyKvkduf wmyJ” vkd@ ajymvkdufrdygonf? u|efawmfonf xkdae@u wu,fyJ 0rf;ajrmuf0rf;om jzpfrdygonf? OD;oef@ta&;tcif;ukd t=urf;zuf+zdKcGJ+yD;/ ausmif;om;rsm;tm; zrf;qD;ESpf&Snfaxmifcs/ ausmif;xkwfESifh &uf&ufpufpuf vkyfjyxm;wm r=umao;yg? rwfv 23 &ufae@rwkdifrDrSmukd enf;trsdK;rsdK;ESifh +cdrf;ajcmufcJhwmyg? 'D=um;xJurS owWdcJausmif;om;rsm; tHkESifhtifESifh xGufvm+yD; q&m}uD;tm; *k%fjyK=ujcif; jzpfygonf? r_dif;uav;rsm; ay:xGufvmjcif;jzpf&m u|efawmfhvkdyif vltawmfrsm;rsm;u 0rf;om}udKqkdtm;&jcif; jzpfrd=uygonf? q&m}uD; uG,fvGefoGm;aomfvnf; q&m}uD;.pdwf\"mwfu &Sifoefusef&pfaeayonf? q&m}uD;. jynfolrsm;bufu xm0pOf &yfwnf+yD; jynfolrsm;.b0 om,m+idrf;csrf;a&;twGuf woufywfvHk; vkyfukdifaqmif&Gufonfh ZGJeyJpdwf\"mwfonf aemifrsdK;quf tqufqufukd orkdif;tarGtjzpf vufqifhurf;ay;chJayonf? xkd@a=umifh r_dif;&mjynfhv_yf&Sm;r_rSm yg0ifchJonfh ausmif;om;acgif;aqmifrsm;rSm axmiwf e;f tusc/H wcsKd @vn;f awmxaJ &muf vuef uuf idk af wmvf eS af &;orm;tjzpEf iS hf ,ck tEpS of ;kH q,=f um+y;D aomtcg ArmjynEf idk if aH &; Zmwcf akH y:wiG f Eidk if aH &;acgi;f aqmirf sm;tjzpf ay:xuG vf m+y;D jzpof n?f q&m}u;D . r+y;D q;kH ao;aomwm0euf dk owl @dkquvf uf aqmi&f uG af y vdrfhrnf? &Spfav;vHk;ta&;awmfyHk twGif;wkef;uvnf; q&m}uD;udk rDvkdufjcif;r&Sdonfh ausmif;om;i,fav;rsm;u rdrdwkd@. cHpm;&csuf rsm;ukd “tbdk;a&”[k wI ausmf=um;vSonfh urBmra=uopf oDcsif;ukd oDqkdcJh=uygonf? aemufwrsdK;quf r_dif;uav;rsm; ay:vmjcif; jzpfygonf? jynfolrsm;bufu tiftm;w&yftjzpf q&m}uD;udk yHkt&dyfazmfovkd qef@usifbuftiftm;pkuvnf; q&m}uD;. trnfemr pGrf;yum;ukd ta=umuf}uD; a=umuf=uygonf? xkd@a=umifhyif e0w/ etz acwftqufqufwGif q&m}uD;. emrnf/ \"mwfyHkwkd@ukd azmfjycGifh ray;jcif; jzpfayonf? q&m}uD;. *k%f&Sdefum; }uD;rm;vSonf? q&m}uD;.b0onf aumif;jrwfvSaypG? q&m}uD; ruG,fvGefrDuyif u|efawmfwkd@. jynfwGif;+idrf;csrf;a&; vkyfief;rsm;rSm ododomom &yfqkdif;oGm;+yDjzpf&m/ q&m}uD; uG,fvGefoGm;+yD;aemuf txl;ojzifh q&m}uD;*lAdrmef wnfaqmuf+yD;aemuf vHk;0&yfqkdif;oGm;&ygawmhonf? +idrf;csrf;a&;tzGJ@0if awmfawmf rsm;rsm;vnf; tzrf;cHoGm;=u&+yD jzpfygonf? u|efawmf. prf;acsmif;rS qDqHkvrf;tdrfuav; u|efawmf wyfuxGuf+yD;aemuf 1957 ckESpf/ Zlvkdifvqef;rSpI 1974 ckESpf/ ESpfv,fykdif;avmuftxd ESpfaygif; 17 ESpfeD;yg; aexkdifcJhonfh prf;acsmif;&yfuGufwGif;&Sd qDqHkvrf; tdrfeHygwf 36 aetdrfav;onf u|efawmfwkd@ rdom;pk pHkpHkvifvifESifh t&Snf=umqHk; aecJh&onfh tdrfuav;jzpfum u|efawmfwkd@ rdom;pktwGuf rarhEkdifzG,f&muav; jzpfygawmhonf? T&yfuGufuav;rSm Arm&yfuGuf oef@oef@av; jzpfonf? u|efawmfwkd@aeaom vrf;uav;rSm vrf;wkdav;jzpf+yD;/ tdrfajc 50 cef@ &Sdygonf? trsm;pkrSm wvkdif;tdrfav;rsm; jzpf+yD;/ ESpfxyftjynfhtdrf 4-5 tdrfom &Sdygonf? ajruGufrSm ay 25 » 50 om&Sdygonf? tdrfwkdif;uvnf; ajrtjynfhaqmufxm;ojzifh tdrfuav;rsm;rSm arSmifukyfukyfav;rsm;om jzpfygonf? u|efawmfwkd@ xkd&yfuGufukd a&mufpu rdv†mpepfrSm Zvm;tdrfompepfjzpfojzifh u|efawmfhom;orD;rsm; r=umc% zsm;=uem=u jzpf=uygonf? aemifrS a&avmif;tdrfompepfjzpfoGm;rS cav;rsm;vnf; oufomoGm;=uygonf? xkd 1950 ckESpfESifh 60 ckESpfrsm;t=um;u vltrsm; pD;yGm;a&; wpHkw&macsmifvnfao;onfhtwGuf o}uFefyGrJ sm;/ oDwif;u|wfyrGJ sm;ukd u|efawmfwkd@&yfuGufawGrSm tvGefpnfum;pGm usif;ywwf=uygonf? tdrfwkdif;uvnf; tpm;taomufrsm; vkyfaqmif+yD; tdrfwkdif;aph av#mufa0wwf=uygonf? aemufykdif; vlawG pD;yGm;a&; usyfvmaomtcg rvkyfEkdif=uawmhyg? u|efawmf Ttdrfuav;wGifaepOf u|efawmfhtdrf ywfywfvnfwGif axmufvSrf;a&;uvlrsm; 0ifa&mufvmygawmhonf? wcsdK@tdrfawGukdawmh tcGifhta&;rsm;ay;I 0,f,lygonf? u|efawmfhtdrf 0ifor#xGufor# vlrsm;ukdvnf; csOf;uyfodrf;oGif;=uygonf? vr;f xyd f wzuwf csuwf iG vf n;f qudk mU ;orm;rsm; ypkH EH iS hf waeuek f qudk mU ;rsm;ay:wiG f xidk af pmiahf eorl sm;vn;f &odS n?f trd af &@S wem&=D um;/ ESpfem&D=um; jzwfav#muf+yD; apmifh=unfhaeolrsm;vnf; &Sdonf? u|efawmf tdrfuxGufwmESifhw+ydKifeuf t&dyfvkdaemufu ygvm wwfygonf? aemufykdif;usavqkd;av jzpfvmygonf? rqv acwfwGif pD;yGm;a&;tuGuftuGif;[lor# rqv u ukdifxm;&m rnfolr# rqv ukd rvGefqefEkdif jzpfvm&ygonf? u|efawmfwkd@ tawmf&if;ESD;onfh &Jabmfrsm;/ rdwfaqGrsm;/ aqGrsdK;rsm; tawmfrsm;rsm; rqv owif;ay;rsm; jzpfoGm;=uygonf? u|efawmfwkd@onf ukd,fhrdom;pk0ifrsm;rSvGJI b,fol@rS r,Hk&Jawmhyg? u|efawmf wyfuxGuf&+yD; xkdtdrfav;okd@ ajymif;a&mufvmpu u|efawmfhZeD;u tdrfazmfav;wa,mufawmh&SdrS jzpfrnf[k ajymvmygonf? u|efawmfhtaeESifh tdrfvHk+cHKa&;twGuf vlykdxm;vkd@ rjzpfa=umif;ESifh tdrftvkyfawGukd u|efawmf ulvkyfyghrnf[kqkdum ESpfodrfh+yD; wm;jrpf&ygonf? olu TudpP wcgyJajymzl;+yD; aemufxyf b,fawmhrS xyfajymqkdjcif;vnf; r&SdawmhbJh tdrftvkyf[lor# wa,mufwnf; usHK;vkyfcJhygonf? ol@rdcif a':wif usef;rmpOfuawmh ol@ukd tawmftwef ulnDEkdifcJhygonf? &efukefwGif ausmif;vm ae=uaom aqGrsdK;eD;pyfuav;rrsm;vnf; 0kdif;0ef;ulnDEkdifor# ulnD=uygonf? u|efawmf wyfuxGuf&onfh 1957 ckESpfwGif u|efawmfhorD;t}uD;qHk; vSvSu ig;wef;r#om &Sdao;+yD; ti,fqHk; om;av; wGwfwGwfrSm xkdESpfurS ausmif;paejcif; jzpfygonf? om;orD; ig;a,mufpvHk;ukd omoemjyKausmif;jzpfonfh jynfvrf;&Sd pdef@zDvkdrDemwGif xm;&m ausmif;p&dwf/ ausmif;um;cuyif u|efawmf&onfh yifpifvpm. xuf0ufcef@ &Sdygonf? ausmif;zGifhp&ufrsm;qkdv#if ESpfpOfa=u;/ 23

t0wtf pm;z;dk / pmtyk zf ;dk / tm;upm;z;dk pojzihf eiahf eatmiaf y;&&m u|eaf wmZfh e;D u 'vD awmh qief @Jq&JG r;f ovydk [J k nn;f wmG ;wwyf gon?f u|efawmf wyfxJrSm &SdpOfuwnf;u wyfrSL;}uD;rsm;twGuf ajrrsm;cGJa0ay;xm;&m/ u|efawmfhwGif ajrESpfuGuf &Sdaeygonf? u|efawmfhemrnfESifh *&efxGufxm;+yD; jzpfygonf? wuGufrSm ewfarmufvrf;oG,frS jzpf+yD; wuGufrSm csif;acsmif;&dyfomwGif;rSm jzpfygonf? u|efawmfu ewfarmufvrf;oG,fu ajruGufukd a&mif;cs+yD; qDqHkvrf;tdrf0,fpOfu wifcJhonfh aºu;ukdqyfum/ usefaiGrsm;ukd b%fxJ oGif;xm;+yD; vpOfvkdtyfor#ukd zJhxkwf&ygonf? xkdaiGukefoGm;aomtcg csif;acsmif;+cHukd wjcrf;zJh a&mif;&ygawmhonf? 1970 ckwGif u|efawmfhorD;t}uD; aq;wuUokdvfrS bGJ@&+yD; orD;ti,fpef;u pD;yGm;a&;wuUokdfvfrSbGJ@&+yD; enf;jyq&mr tvkyfyg &&Sdum qufwkdufom;orD;rsm; ausmif;+yD;oGm;ojzifh usefajrwjcrf;ukd a&mif;csp&mrvkdbJ jzpfoGm;ygawmhonf? (e0w acwfwGif xkd usefajrukd EkdifiHykdiftjzpf odrf;oGm;ygonf?) TumvtwiG ;f u|efawmthf wuG f tyifyef;q;kH tvkyfrSm om;orD;rsm; pmjyay;&aom upd P jzpfygon?f u|eaf wmfw@kd Armjynf. ynma&;peprf sm tveG cf sKd @wahJ y&m ausmi;f om;rsm;udk usL&iS af y;Eidk &f iaf y;/ ray;Eidk &f if ynmjzpjf zpf ajrmuaf jrmuwf wzf @dk rv,G yf g? x@dka=umihf u|efawmfhrSm tykdusL&Sifcvnf; rwwfEkdifojzifh ukd,fwkdifukd,fus oifay;&ygawmhonf? xkdacwfuawmif ynmwwfjzpfzkd@ tvGefyif rvG,ful&m ,ckumvwGifawmh qkdzG,f&m r&Sdawmhyg? aemuyf idk ;f usawmh owl @dkudk pmomru Eidk if aH &;pmayrsm; zwvf matmivf n;f en;f ay;vr;f jy vyk af y;&ygon?f wvw}urd vf n;f olwkd@ESifh tpnf;ta0;oabmrsdK;xkdifum [email protected]@,Gif;csuf/ tm;enf;csufrsm;ukd axmufjy+yD; jyKjyifay;cJh&ygonf? wuUokdvfa&mufukef onfESifh u|efawmfu om;orD;rsm;ukd rdrdwkd@wae@wm awG@}uHKcJh&onfh tjzpftysufrsm;/ ta=umif;t&mrsm;ukd jyefajymjyckdif;ygonf? txl;ojzifh olwkd@bmomolwkd@ rajz&Sif;Ekdifonfh udpPrsm;ukd bmrqkd jyefwkdifyif&ef tm;ay;&ygonf? u|efawmfwkd@ ZeD;armifESHESpfa,mufpvHk; om;orD;rsm; ynmwwfajrmufa&;/ vdrfrma&;jcm;&Sda&;twGuf tm;pkdufvHk;yef;=u &aoma=umifh u|efawmfwkd@ rdciftkd}uD;rsm;tay:rSmawmh wm0efvpf[if;ch=J uygonf? u|efawmfha,muQr a': wifrSm ol@oHk;q,ftdrf}uD;ay: vliSm;wifI xkdtdrfvcav;ESifhyif aexkdifoGm;&&Smygonf/ u|efawmfhrdcif a':wifhrSmrl qkdif;pk&Gm&Sd tdrfESifh+cHukda&mif;um &efukef &Spfrkdif&Sd ^m%pm*Dausmif;wkdufwGif Z&yfuav;waqmifaqmuf+yD; aexkdifoGm;&Smygonf? u|efawmfwkd@onf uav;rsm; ausmif;ydwfcsdef/ tcg}uD;/ &uf}uD;rsm;wGif olwkd@ (a':wifESifha':wifhwkd@ ESpfa,muf/ xkd&SpfrkdifZ&yfwGif twlae=uwmrsm;onf?) qD oGm;a&mufuefawmhonfhtcg rsdK;awmh &Sdwwfygonf? olwkd@ aexkdifraumif;v#ifawmh u|efawmfhorD;u oGm;ac:vm+yD; tdrfrSmxm; ukoay;&ygonf? useftcsdefrsm; wGifawmh u|efawmfwkd@ odyftm±HkrjyKEkdifyg? 1963 ckESpfwGif wyfrawmfyifpifESifh ywfoufI Oya'opfwck ay:vm&m/ u|efawmhf yifpifvpmwkd;aiG aemufjyefa=u; (Back pay) usyfaiG oHk;axmifausmf &vkdufygonf? u|efawmfu xkdta=umif;ukd bmrSrodyg? wyfrawmf rSwfwrf;±Hk;u pma&;rsm;u olwkd@bmom olwkd@wGufcsuf av#mufv$mwif/ aiGxkwfvm+yD;rS vmykd@ygonf? u|efawmfvnf; xkdaiGESifhyif om;oHk;a,mufukd prf;acsmif; jrodef;wef \"rRm±HkrSm &SifjyKay;cJhygonf? 1970 ckESpfrSmawmh u|efawmhfa,muQr a':wif vl}uD;a&m*gjzifh uG,fvGefoGm;+yD; 1972 ckESpf/ =o*kwfvxJrSmawmh u|efawmfhom; ti,fqHk; wGwfwGwf (xGef;at;ausmfaZm) tdyfaq;rsm; tvGeftu|HaomufI owfaooGm;ygonf? xEkd pS uf wwG wf wG of nf &euf ek 0f Zd m… EiS ohf yd wH` uoU vdk /f \"mwak A't\"ud 'wk ,d EpS pf mar;yaJG jzt+y;D otl awmf ajzEidk of jzihf *%k xf ;l xGufvdrfhrnfjzpfa=umif;/ trSwfaumif;v#if pufr_wuUokdfvfokd@ ajymif;vkd@&a=umif; u|efawmfhukd ajymjyxm;ygonf? atmifpm&if; xuG vf maomtcg o@l*%k xf ;l ygrvmyg? TwiG f o@lpwd \"f mwf tawmxf cd udk of mG ;+y;D / o@ltpuf dk atmiaf usmaf Zm tyd &f matmuwf iG xf m;onhf tdyfaq;rsm;ukd ,laomuf+yD; aoa=umif;}uHpnfoGm;jcif; jzpfygonf? xkdpOfu ol@touf 20 yif rjynfhao;yg? u|efawmfwkd@vnf; b,fvkd ajz&rSef;yifrod jzpfoGm;ygawmhonf? u|efawmfhZeD;vnf; ±l;rwwf yHkusoGm;ygawmhonf? tawmf jyif;xefvSonfh avmu\"Hw&m;udk u|efawmfwkd@ tvl;tvdrfh cHvkduf&ygonf? u|efawmfhrdcif}uD;uawmh u|efawmfwkd@wawG awmwGif;a&mufaerS 1983 ckESpfwGif ol@touf 93 ESpf t&G,frSm uG,fvGef tedpPa&mufa=umif; owif;pmxJu ema&;a=umfjimukd awG@&ygonf? u|efawmfhrdcif}uD;rSm bma&m*grS }uD;}uD;rm;rm; r&SdcJhzl;yg? u|efawmfh orD;i,fpef; jyefajymI od&oavmufrSmvnf; acsmif;enf;enf;qkd;+yD; tpm;taomuf ysufoGm;&mrS wntdyf&mxJwGifyif tdyfaysmf&if; uG,fvGefoGm;onf[k qkdygonf? rD;ZmukefqDcef; jzpfoGm;yHk&ygonf? AkdvfcsKyfuawmf a':cif=unf u|efawmfwkd@onf tapmykdif;u tpfr}uD; a':cif=unfESifh odyf&if;ESD;jcif; r&Sdyg? u|efawmf wyfxJaepOf u|efawmfhZeD;uvnf; rdcifESifhuav;apmifha&Smufa&;toif;/ wyfrawmf trsdK;orD;rsm;toif; pwmrsm;rSm 0ifa&mufvkyfudkif&&if; tpfr}uD;ESifh vkyfief;t&/ awG@qHkcifrifr_awmh &SdcJhygonf? xkdpOfuwnf;u u|efawmfhZeD;u ajymzl;onfrSm tpfr}uD;tm; vltawmfrsm;rsm;u 0kdif;=unfndK av;pm;jcif;a=umifh zqyv 0ef}uD;uawmfrsm;u tawmfr±_pdrfhjzpfa=umif; od&ygonf? aemufykdif; oHtrwf}uD;tjzpf wm0efxrf;aqmif+yD; t+idrf;pm;,ljyefvmonfhtcgusrS u|efawmfwkd@ESifh ykdrkd&if;ESD;u|rf;0ifoGm;jcif; jzpfygonf? tpfr}uD;u wuUokdvf &dyfomvrf;wGif rdef;uav;tazmf ESpfOD;oHk;OD;ESifh aexkdifum/ yef;pkduftvGef0goemygojzifh +cHxJwGif yef;trsdK;rsdK; pkdufum/ yef;rsm;ukdvnf; tvSw=unfh=unfhESifh aewwfygonf? u|efawmfwkd@ rdom;pkawGukdvnf; rvmwm=umv#if zkef;quf ac:wwfygonf? txl;ojzifh Zlvkdif 19 &ufteD;ywf0ef;usifwGif olt&if;ESD;qHk; rdom;pkrdwfaqGrsm;ukd w&ufpDcGJI rdom;pkvkdufzdwf xrif;au|;wwfygonf? wcgw&H =o*kwfvtxd rjywfqufwkduf xrif;au|;&onfhtcgrsm; &Sdwwfygonf? 24

tpfr}uD;tdrfwGif EkdifiHa&;orm;a[mif;}uD;rsm;/ oHwrefa[mif;rsm;/ wyfrawmfrS yifpif,loGm;olrsm;/ awmjyefrsm;/ vlpHk0ifxGuf oGm;vm&m/ owif;pHk &wwfygonf? txl;ojzifh rqv acwf tpkd;&. rawmfrwnfh jyKrlcsufrsm;tm;vHk;ukd ol@a&S@wGif vlrsm;uvmI &ifzGifhajymqkdwwf&m u|efawmfwkd@ ol@tdrfoGm;vnfv#if owif;pHk=um;&wwfygonf? ol@tdrfonfab;rJhawmuJhokd@ jzpfae+yD; tpkd;& qef@usifonfhavoHrsm;/ ajymqkdr_rsm;/ ol@tdrfwGif vGwfvGwfvyfvyf ajymqkdEkdifouJhokd@ jzpfaeygonf? rqv tp;dk &uvn;f 'gudk oyd &kH ygon?f wcgawmh a':ci=f untf rd f ocl ;dk c;dk c&H on[f k owi;f xuG vf m&m/ u|eaf wmEf iS uhf |eaf wmhf Ze;D w@dk ure;f uwe;f omG ;a&muof wi;f ar;&ygon?f o@ltrd wf iG f tjyivf ql Idk O,smOaf pmihf (rmv)D wO;Dd om &odS n?f ocl ;dk u trd tf ay:xyf ukd 0&efwmrS ckdIwuf+yD; tdyfcef;bD±kdav;xJwGif xnfhxm;onfh trSwfw&ypPnf;av;rsm;ukdom ,loGm;ygonf? xkdypPnf;av;rsm;rSm tpfr}uD;oHtrwf}uD;tjzpf wm0efxrf;aqmifpOfua&m/ aemufykdif;umvrsm;wGifa&m/ EkdifiHjcm;oHwrefrsm;u trSwfw&ay;onfh vufaqmifypPnf;rsm;om jzpfygonf? tzdk;wefypPnf; rygyg? u|efawmfhtjrifuawmh TudpPukd ppfwyfaxmufvSrf;a&;uyJ vkyf[ef&Sdonf? a':cif=unftm; tpkd;&qef@usifa&;rsm; rjyKvkyf&ef/ rajymqkd&ef/ [ef@wm;jcif;/ +cdrf;ajcmufjcif; jzpf[ef&Sdygonf? O,smOfapmifhu vufaxmufcsyHk &ygonf? a':cif=unfukd,fwkdif uvnf; TuJhokd@yif xifcJhygonf? u|efawmfonf a':cif=unfESifh aemufykdif; &if;&if;ESD;ESD;qufqHvm&if; olr. rsdK;cspfpdwf&Sdr_/ wnfwnf=unf=unfESifh ÁajENoduQm &pdS mG ae&i;f orl tm; vma&mu=f un±hf =_ uonhf Avdk cf sKy.f wynohf m;ajr;tm;v;kH tay: pwd af umi;f / ap wemaumi;f jyn0hf pmG EiS hf ay;weaf y;/ au|;wefau|;/ t}uHay;p&may;ESifh em,u*k%f jynfh0pGm aexkdifaer_/ vma&mufor# vltm;vHk;uvnf; olrtm; av;pm;=unfndKr_ pwmrsm;ukd jrifawG@vm&ygonf? TuJhokd@ jrif&awG@&onfh tcgrsm;wGif a=omf æ AkdvfcsKyfrsm;/ 'gawGukd jrifawG@&&if b,favmufrsm; 0rf;om&SmavrvJ [k AkdvfcsKyftm; wrf;wrdygawmhonf? 1991 cEk pS /f a':atmiqf e;f p=k unf EAdk ,qf &k a=umi;f a&',D odk wi;f a=unmpOrf mS vn;f u|eaf wmof nf a=omæf tprf }u;D rsm;&&dS if b,favmufrsm; 0rf;om&SmavrvJ[k tpfr}uD; a':cif=unftm; wrf;wrdjyefygonf? xkdwuUokdvf&dyfom0if;xJwGif u|efawmfwkd@oGm;wkdif; aemufwtdrf 0ifa&mufvnfywf&ygao;onf? xkd0if;xJwGif wxyftdrf uav;aqmufI rDSckdaeaeaom a':cif=unf.tpfr a':cif}uD; (ocifoef;xGef;.ZeD;) . tdrfjzpfygonf? a':cif}uD;rSm odyfusef;rma&; raumif;vSbJ om;orD;av;rsm;ESifh xkdtdrf0if;twGif;rSmyif aecJhygonf? a':cif=unf. usefnDrrsm;vnf; xkd0kdif;xJwGifyif oD;jcm;tdrf uav;rsm;aqmufI ae=uygonf? u|efawmf awmxJa&muf+yD;aemuf u|efawmfhZeD;vnf; yHkrSefrysuf oGm;a&mufvnfywfa=umif; u|efawmfhZeD;u jyefajymjy zl;ygonf? u|efawmfwkd@onf awmwGif;rSzrf;rd axmifus+yD; vGwfvm=uonfh awmjyefrdom;pkrsm;ESifhvnf; &if;&if;ESD;EDS;cifcifrifrif aecJh=u&ygonf? xkdolrsm;xJwGif u|efawmfwkd@rdom;pkESifh aqGrsdK;om;csif;uJhokd@ awmufav#mufcifrif&if;ESD;cJhonfh rdom;pkwck &Sdygonf? xkdolrsm;rSm AkdvfrSL;cspfaumif;.ZeD; a':cifrsdK;nGef@ESifh om;orD;oHk;OD;wkd@ jzpf=uygonf? u|efawmfESifh AkdvfrSL;cspfaumif;rSm bD'Datuwnf;u od&SdcJh=uaomfvnf; odyf&if;ESD;jcif; r&Sdyg? olaxmifu vGwfvmpOfu u|efawmfwkd@ e,fcsJ@qef@usifa&;/ w±kwfjzLqef@usifa&; trsdK;om;aumfrwDzGJ@onfhumvESifhwkd;ojzifh vma&mufyg0ifcJhzl;aomfvnf; r=umrDrSmyif awmjyefckdoGm;+yD; awmwGif;wkdufyGJwae&mwGif usqHk;oGm;cJh&Smygonf? ol@ZeD;onf a':cifrsdK;nGef@rSm om;orD;oHk;a,mufESifhtwl tawmfqif;&Jyifyef;pGm vkyfukdifpm;aomuf&ygonf? u|efawmf omru u|efawmfwkd@ wrdom;pkvHk;u olwkd@tay: tvGef=uifempGm apmifha&SmufcJh=uygonf? u|efawmfh om;ESpfa,mufzGifhonfh ajreDukef;u pmtkyfqkdifwGif [email protected];av;ukdac:I tvkyfay;xm;+yD; u|efawmfhorD;}uD; tvkyfvkyfonfh ta&S@ykdif;aq;±HkrS q&m0efrsm;twGufay;onfh tdrfcef;wGifrl a':cifrsdK;nGef@ESifh orD;ESpfa,mufukd ac:xm;ygonf? u|efawmf awmckdvmpOf u|efawmfhZeD;wa,mufwnf; xm;cJh&pOfu olrusef;rrmjzpfaewkef; a':cifrsdK;nGef@u orD;}uD;cifrat;ESifhtwl u|efawmfh ZeD;tm; vma&mufapmifha&SmufaexkdifcJha=umif; u|efawmfhZeD;u u|efawmhfukd jyefajymjyygonf? a':cifrsdK;nGef@rSm tvGefpdwf\"mwfckdifrm aumif;rGefoljzpf+yD;/ EkdifiHa&;&yfwnfcsufvnf; jywfom;ygonf? olwkd@rdom;pk csdK@wJhrSef; odojzifh xkdpOfu vkyfom;jynfolowif;pm t,f'DwmcsKyfudkvS+rdKifu ol@ukdowif;pmukd,fpm;vS,f ay;ygonf? olu vufrcHyg? Armjynf uGefjrLepfygwDukd tykwfcwfqHk;a&;om;aeonfh owif;pmu au|;onfhxrif; rpm;csifyg[k qkdcJhygonf? ol@vkyftm;ESifhyif yifyifyef;yef; vkyfukdifpm;aomuf&Smygonf? avxD;Akdvftkef;armif avxD;Akdvftkef;armifrSm axmifouf&Snf±Hkru u|ef;vnf;ESpfu|ef;oHk;u|ef;jyefjzpfum aemufqHk;rS axmifuvGwfvmol jzpyf gon?f oal xmiuf vwG vf mawmh u|eaf wmwf @dkwawG bmEidk if aH &;vy_ &f mS ;rr_ S vyk If r&awmyh g? wcgwcg u|eaf wmthf rd wf iG f qwkH w=f u+y;D a&S;a[mif;aESmif;jzpfrsm;om ajymjzpf=uygonf? ol@ZeD;vnf; tawmfawmfonfh trsdK;orD; jzpfonf? ukdtkef;armifrSm axmifuvGwfvm+yD;vnf; bmrSrvkyfbJ ZeD;u aps;a&mif; au|;wmyJ &Sdonf? olwkd@wGif orD;av;wa,mufvnf; &Sdygonf? ukdtkef;armifrSm tvGefoabmoum, aumif;+yD;/ pdwfESvHk;ESdrfhcsoljzpfum pum;vnf; rsm;rsm;rajymwwfyg? u|efawmfonf 1973 - 74 ckESpfavmufu ol@tm; u|efawmfhtwGuf uGefjrLepfygwDESifh qufay;&ef ajymqkd&m olu}udK; pm;ay;rnfqkd+yD; txufArmjynf 25

wufoGm;ygawmhonf? wvausmfausmf t=umwGifrS jyefa&mufvm+yD; b,fvkdrS tqufr&[k qkdvmojzifh u|efawmfvufav#mh vkduf&ygonf? u|efawmf ygwDxJa&mufrS od&onfrSm xkdumvu yJcl;±kd;r jyKwfoGm;+yDjzpfojzifh ygwD. ajratmufvkyfief;ukd ta&S@ajrmuf a'ou pkpnf;vkduf+yD; topfjyefzGJ@pnf;jyKjyifae&m vla[mif;rsm;ukd b,fol@ukdrS rqufoG,fawmhbJ vlopfrsm;ESifhom pwifv_yf&Sm; aeojzifh ukdtkef;armiftaeESifh b,fvkdrS tquf&Smr&jzpf[ef &Sdygonf? u|efawmf ol@ta=umif;a&;aepOfrSmyif ola&;cJhonfh “tESpf 50 =um+yD;aomtcg” aqmif;yg;rsm;ukd pkpnf;I pmtkyfxkwfrnfh olrsm;u u|efawmfhtm; trSmpma&;ckdif;&m u|efawmfa&;ay;&ojzifh Tae&mwGif ukdtkef;armifukd *k%fjyKaomtm;jzifh xkdtrSmpmukd xnfhoGif; azmfjyvkdufygonf? AkdvfrSL;csKyfa[mif;ausmfaZm. trSmpm u|efawmfwdk@ ArmjynfvGwfvyfa&; }udK;yrf;r_wkdufyGJpOftwGif; EkdifiHjcm;okd@xGufI tultnD&SmazGonfh vli,ftkyfpk ESpfpk &SdcJhyg onf? wpkuawmh ta&S@buf xGuf+yD;/ wpkuawmh taemufbuf xGufcJh=uygonf? trdArmjynf}uD; vGwfvyfa&;&&efqkdaom wckwnf;aom &nfrSef;csufatmufwGif v_yf&Sm;cJh=ujcif; jzpfygonf? ta&S@buf xGuf=uolrsm;onf *syefokd@ a&muf&Sd+yD; AkdvfcsKyfatmifqef; OD;aqmifaom &JabmfoHk;usdyf0ifrsm; jzpfvmum/ taemufbuf xGuf=uolrsm;uawmh tdENd,okd@a&muf+yD; OD;odef;azjrifh OD;pD;onfh avxD;qif;&Jabmfrsm; jzpfvm=uygawmhonf? Tenf;jzifh u|efawmfonf &JabmfoHk;usdyf0if AkdvfausmfaZmjzpfvm+yD;/ oluawmh avxD; Akdvftkef;armif jzpfvmyg awmhonf? u|efawmfwkd@onf acwf+ydKifEkdifiHa&;orm;/ awmfvSefa&;orm;rsm;jzpfcJh=u+yD; 20 &mpk aemufqHk;ykdif;umvrsm;. rsdK;quf&Jabmf &Jbuf/ wkdufazmfwkdufzufrsm;tjzpf wm0eftoD;oD; xrf;aqmifcJh=u+yD; xkdrsdK;qufrsm;. orkdif;ay;wm0efjzpfaom ukdvkdeDArmEkdifiHukd vGwfvyfonfh ArmEkdifiHtjzpf ajymif;vJay;EkdifcJh=uayonf? u|efawmfonf u|efawmfh b0twGuf Torkdif;ay; wm0ef}uD;ukd xrf;aqmifcGifh &cjhJci;f tay: tauseyqf ;kH jzp&f ov/dk &aJ bm}f u;D Avdk tf ek ;f armitf wuG vf n;f tvm;wl auseypf &mEpS of rd phf &m jzpaf yvrd rhf n[f k xiyf gon?f xkd@a=umifhyif olu “u|efawmf jzwfoef;cJh&wJhb0twGuf u|efawmf*k%f,lygw,f” [laom pum;ukd ajymcJhjcif; jzpf[efwlygonf? u|efawmfwkd@onf trdEkdifiH}uD;ukd EkdifiHa&;t& vGwfvyfonfhEkdifiHtjzpf ajymif;vJEkdifcJhaomfvnf; acwfrDwkd;wuf zGH@+zdK;aom acwfopfArmjynf xlaxmifa&;vkyfief;rsm;ukdawmh atmifjrifatmif rvkyfEkdifcJhyg? u|efawmfwkd@ rsdK;qufa[mif;rsm;. Tr+yD;qHk;ao;aom orkdif;wm0efrsm;ukd 21 &mpkopfrS rsdK;qufopfvli,frsm;u +yD;pD;atmif qufvufxrf;aqmif vkyfukdifayvdrfhrnf? vlom;rsm;onf rdrda&S@rsdk;qufa[mif;. yckH;xufrSaeI vlom;wm0efrsm;ukd xrf;aqmif&ojzifh xkda&S@rsdK;qufa[mif;rsm;xuf omatmif vkyfukdifaqmif&GufEkdif&rnf? xkd@jyif aemifvmaemufom; rsdK;qufopfrsm; rdrdwkd@xufomatmifvnf; twwfEkdifqHk; ulnD axmufyHhay;cJh&ayrnf? okd@rSom vlom;wa,muf. wm0efausyGefonf[k qkdEkdifayrnf? &Jabmf}uD; Akdvftkef;armif. “tESpf 50 =um+yD;aomtcg” onf/ aemifrsdK;qufopf vli,frsm;tm; pdwf\"mwfcGeftm; jznfhwif;ay;&m oifcef;pmrsm;,lp&m orkdif;tawG@t}uHK/ tjzpftysufrsm;ukd olyg0ifcJhonfh tcef;u jynfhpHkpGm a&;om;azmfjyxm;ojzifh olruG,fvGefrDajymcJhonfqkdonfh “cifAsm;wkd@ESifhtwl u|efawmf&SdaeOD;rSmyg” qkdonfhpum;. t\"dy`m,fukd tjynfht0qHk; tav;eufqHk; azmfxkwfjyoaeayonf[k u|efawmfxifjrifaerdygonf? xkdpum;pkonf ol.pdwf\"mwf }uH@ckdifr_/ ZGJeyJ}uD;r_/ Armjynf}uD; acwfrD wkd;wufaomEkdifiH rjzpfEkdifao;jcif;tay: wm0efrausavjcif;[k tm;rvkdtm;r&jzpfaer_wkd@ukd azmfjyae+yD;/ aemifrsdK;qufopftwGufawmh tvGefxda&mufonfh tm;ay;0kdif;&H axmufcHoGm;onhf pum;pkvnf; jzpfayawmhonf? &Jabmf}uD;Akdvftkef;armifum; wrsdK;om;vHk;twGuf ol@wm0efol@tcef;ukd b0wav#mufvHk; ausyGefpGm xrf;aqmifoGm;onfh Armjynf}uD;. *k%f,lzG,f om;aumif;wa,muf jzpfygonf? &Jabmf}uD; Akdvftkef;armif. “ukd,fusdK;rzuf/ ±kd;&kd;ukyfukyf aexkdif/ owWd&Sd&Sd vkyfukdifonfh pdwf\"mwf” xm0pOf t\"Gef@&Snfygap? oGm;ESifh+yDjzpf=uaom &Jabmf}uD;wkd@tm;vHk;ukd owd& vGrf;qGwfvsuf- ausmfaZm (AkdvfausmfaZm) 16-3-07 u|efawmf xkdtdrfav;rSmaepOf u|efawmfhqD yHkrSefvma&mufvnfywfolwOD;uawmh u|efawmfwkd@ *syeftwlwloGm;cJhzl;onfh &JabmfoHk;usdyf0if Akdvfapmaemif jzpfygonf? u|efawmfwkd@onf *syefrSm ppfynmoifpOfuwnf;u &if;ESD;cJhygonf? olonf ocifxGef;tkyfwkd@ tzGJ@rS jzpfaomfvnf; u|efawmfwkd@wawGESifh tawmfaumif;rGefpGm &if;ESD;pGm qufqHcJholjzpfygonf? ol@ukd Akdvfae0if;u txl;t&m&Sdwae&m ay;xm;aomfvnf; t&ufpGJaeolwOD;jzpfojzifh b,fawmhrSavmufijcif; r&SdbJ/ t+rJ usywf n;f aewwyf gon?f u|eaf wmqhf vD n;f r=umc%vmvm+y;D aiaG wmi;f wwyf gon?f wae@ ovl mvnaf omtcg ajcvrS ;f awmirf reS bf J rl;±l;aeygonf? u|efawmfu cifAsm; u|efawmhfqDrl;vm&ifawmh wHcg;zGifhray;bl; jyefayawmh[k ESifxkwfvkdufygonf? olu u|efawmfhtdrfa&S@ 26

avSum;xpfwGif xkdifcs+yD; “AkdvfausmfaZm usKyfukd ESifxkwfw,f[kwfvm;/ cifAsm; u|efawmfhukd ESifxkwfw,faemf”[k xyfcsnf;wvJvJ ajymumikd,kdygawmhonf? u|efawmfvnf; rwwfEkdifawmhbJ wHcg;zGifh+yD; tdrfay:ac:wif&ygawmhonf? +yD;awmh xHk;pHtwkdif; awmif;wJhaiG ay;vkduf&ygonf? ol@ZeD;onfrSm tawmf awmf&Smoljzpfygonf? om;orD;rsm;ukd aps;a&mif;au|;+yD; ausmif;xm;ygonf? om;rsm; t&G,fa&muf vmaomtcg &SifjyKtvSLyGJjyKvkyf&m u|efawmfwkd@udkvnf; zdwfojzifh oGm;a&muf&ygonf? tvSLyGJukd urm&GwfrS bkef;}uD;ausmif; wausmif;wGif jyKvkyf&m naeykdif; armif&ifavmif;rsm;ukd qHcs+yD;aomtcg a&pufcszkd@ ol@ZeD;ukd ac:aomtcg ol@ZeD;u olESifha&puftwl rcsvkd[k qkdvmonf? u|efr 'Db0awmh &Sdapawmh oabmxm;ygw,f? olESifhtwl a&pufcs&if aemifb0 olESifhu|efr xyfqHkrSmpkd;vkd@yg? olESifh xyfrqHkvkdawmhygvkd@ ajymygonf? xkdtcg Akdvfapmaemifonf rsuf&nfpufvufESifh wOD;wnf; a&pufcs&ygawmhonf? u|efawmf ol@ta=umif; jyefpOf;pm;rd+yD; ol@ukd w}udrfwcgu ESifxkwfrdr_tay: pdwfraumif; jzpfaerdygawmhonf? »»» » wcgrSmvnf; u|efawmfhqDukd xl;jcm;onfh {nfhonfwa,muf oHk;bD;um;ESifh aygufcsvmygonf? xkdtcsdefu Akdvfae0if;u jrefrmhqkd&S,fvpf vrf;pOfygwD zGJ@pnf;rnfhta=umif; a=unmxm;csdef jzpfygonf? xkd{nfhonfrSm Akdvfae0if;. ZeD;}uD; (uGm&Sif;xm;ol) a':wifwif jzpfygonf? u|efawmf ar+rdK@rSm wkdif;rSL;wm0ef xrf;aepOfu a':wifwif tawmfcsK@dcsdK@iJhiJh ae&a=umif; =um;&ojzifh xkdpOfu zqyv ynma&;0ef}uD; OD;oef;atmifqD odk@ ol@ukd u|efawmfpma&;ay;+yD; p&dwfygay;um v$wfcJhygonf? OD;oef;atmifpDpOfay;ojzifh ar+rdK@wGifyif a':wifwif q&mrtvkyf &&SdcJhygonf? a':wifwifrSm om;ESpfa,mufudkvnf; ausmif;xm;&ygao;onf? aemifawmh Akdvfae0if;u uav;rsm; ausmif;p&dwf axmufyHh[ef &Sdygonf? xkdae@u a':wifwifu u|efawmfhukd 0rf;omtm;&ESifh ajymonfrSm ukdukdwkd@u (Akdvfae0if;ukd ol@tac:) tck qkd&S,fvpfvkd@ ajymae+yD? tJawmh AkdvfausmfaZmukd ypfxm;rSmr[kwfbl;? u|efr 0rf;omvkd@ vmajymwm[k qkdygonf? u|efawmfvnf; ol@ukd {nfhcH+yD; tvmyov†myajymum c%wjzKwfae+yD; oljyefoGm;ygonf? oljyefoGm;rS u|efawmfwkd@ a&tkd;pifu aiGzvm;av;xJwGif aiGw&musyfESifh olar+rdK@rSmaepOfu u|efawmfxkwfay;vkdufaom c&D;p&dwfaºu;ukd vmqyfa=umif; pmav;wapmif a&;xnfhxm;wm awG@&ygonf? olu jyefumeD; tjyifxGufcsifonfqkdI u|efawmfhorD;wa,mufu tdrfomykd@ay;+yD; ol@udkxm;cJhonfh c%wGif olu aiGukdxm;jcif;jzpf[ef &Sdygonf? xkdpOfu vGwfvyfa&;armfuGef;0ifrsm;vnf; ay;aeojzifh u|efawmfhqD axmufcHpm vmawmif;olrsm;vnf; rsm;vSygonf? *syef acwfu vpmxkwfpm&if; twdtus&Sdonfhwkdif;rSm wkdif; 4 wwkdif;yJ &Sdojzifh u|efawmf. axmufcHcsufrSm tawmfyif ta&;ygaeygonf? u|efawmfuvnf; taotcsmppfaq;+yD; u|efawmfukd,fwkdif ,Hk=unfrS axmufcHcsufay;aoma=umifh u|efawmfhaxmufcHcsufygol tawmfrsm;rsm;rSm armfuGef;0if&=uwm rsm;ygonf? u|efawmhfukdvnf; vGwfvyfa&;armfuGef;0if vm,l&ef zdwfpmwcg&zl;ygonf? u|efawmf wufr,lcJhyg? wcgYvnf; Akdvfae0if;u u|efawmfwkd@ *syefjynf ppfynmoifpOfu q&mwmum[m&SDukd zdwfac:+yD; *syefjyeftm;vHk;ESif@ pka0; awG@qHkyGJwyGJvkyf&ef pDpOfygonf? u|efawmfhukd vmzdwfolrSm xkdpOfu axmufvSrf;a&;wm0efcH Akdvfcspfcif jzpfygonf? u|efawmfu zdwfpmukd vufcHxm;vkduf+yD; xrif;pm;yGJokd@ oGm;rwufcJhyg? u|efawmf rwufa&mufojzifh wmum[m&SdDu (xkdtcsdefu pD;yGm;a&;orm; jzpfaeyg+yD) u|efawmfhtwGuf vufaqmiftcsdK@ ay;xm;cJhojzifh xkdvufaqmifrsm;ukd vmay;&if; Akdvfcspfcifu ajymjyonfrSm xkdae@u {nfhonfrsm; pHkvifaomtcg ol Akdvfae0if;ukd tdrfay:wufac:a=umif;/ Akdvfae0if;u AkdvfausmfaZma&m vmovm;[k ol@ukdar;a=umif;/ olu rvma=umi;f ajymawmh Avdk af e0i;f u pwd qf ;dk +y;D oul b,of @ltm;u;dk e@J 'aD vmurf udk af e&wmwek ;f [qk adk =umi;f ajymjyygon?f wquwf n;f Akdvfcspfcifu qufajymonfrSm AkdvfcsKyftay: (u|efawmfhukd qkdvkd) AkdvfcsKyf}uD;u (Akdvfae0if;ukd qkdvkd) oHa,mZOf rjywf&Smygbl;? aemif ol zdwf&if AkdvfcsKyfvmjzpfatmifvmyg[kvnf; ajymoGm;cJhzl;ygonf? Akdvfae0if;uvnf; b,fol@ukdrqkd ESpfbufrsufESm vkyfwwfol jzpfygonf? (OD;Ek. wmawpaeom;wGif 1962 ckESpf ppfwyfu tm%modrf;pOf oltzrf;cHae&pOfrSmawmif OD;Eku Akdvfae0if; yg[efr&Sd[kxifa=umif; a&;om;xm;wmukd =unfhyg? OD;Ekukd ol b,favmuf t,HkoGif;xm;vJ rodyg?) u|efawmf 1957 ckESpf/ ppfwyfu xGufcgeD;/ ppf±Hk;csKyfY u|efawmf Akdvfae0if;ukd oGm;E_wfqufpOf Akdvfae0if;u at;Asm tjyifa&muf+yD;&if u|efawmfhqD at;at;aq;aq;vmawG@vSnfhygOD;[k rSmv$wfygonf? xkd@jyif twGif;0ef±Hk;Y tvkyfvkyfaeaom u|efawmfh OD;av;udkvnf; =um;yGpJ m;wOD;u csOf;uyf+yD; AkdvfausmfaZmemrnfESifh ycJ l;±kd;ru opfuefx±kdufav#mufyg? &&ygaphr,f[k vmajymzl;ygonf? xkd@jyif u|efawmfwkd@ wyfrSL;}uD;rsm;twGuf ay;xm;onfh ajruGufrsm;wGif tdrfaqmufrnfqkdu vkdtyfonfh tdrfaqmufypPnf;rsm; tpkd;& aps;E_ef;ESifh xkwfay;rnf[k u|efawmfESifh tvGef&if;ESD;onfh AkdvfrSL;}uD;jr0if;u u|efawmfhZeD;ukd vmajymygonf? xkdp&dwfukdvnf; rdrdu pkdufp&mrvkd/ iSm;&rf;rnfh oH±Hk;rsm;ukd oHk;ESpfpmav;ESpfpm iSm;&rf;p&dwf/ pmcsKyfcsKyf}udK,l+yD; aqmuf±Hkom jzpfonf? xkdaºu; oHk;av;ESpfESifh ausoGm;ygu rdrdtdrfykdifwvHk;&+yD; tdrfiSm;p&dwf qufpm;&efom jzpfygawmhonf? Tenf;jzifh wyfrSL;}uD;rsm; tdrfwvHk;uae ESpfvHk;/ oHk;vHk; aqmufEkdif=uonf? wyfrSL;}uD;rsm;tm; Akdvfae0if;u jynfol@b¾maiGoHk;+yD; 0,f,lonfhenf;rsm; jzpfygonf? xkd enf;jzifh ppfwyfrS xGuf&onfh wyfrSL;rsm;ukd +idrfatmif olvkyfxm;EkdifcJhygonf? u|eaf wmf bmwcrk S vucf jH ci;f r&bdS J &onyhf ipf iaf v;EiS yhf if avmuif atmif aeygon?f &&xdS m;onhf ajruuG uf dk awmh u|eaf wmf wyfxJrSm aepOfuwnf;uyif u|efawmfhaiGay;+yD; *&efxGufatmif vkyfxm;jcif; jzpfygonf? xkdajruGufrsm;ukd zJhzJha&mif;+yD; tdrfpm;&dwf jznfh&ygonf? 27

jynfwGif;+idrf;csrf;a&; ysufoGm;pOfuvnf; zrf;qD;rnfh vlpm&if;ukd Akdvfae0if;qDwif&mwGif pm&if;xdyfwGifyg0ifonfh u|efawmfh emrnfukd Akdvfae0if;uyJ zsufypfay;vkdufonf[k =um;&ygonf? 1973-74 ckESpf/ rqv zGJ@pnf;tkyfcsKyfyHk a&;qGJ+yD; jynfol@qENcH,lyGJ usif;yzkd@ pkdif;jyif;aepOf u|efawmfhtdrfokd@ prf;acsmif; vtu OuUÏ AkdvfausmfaqGqkdol a&mufvm+yD; xkdqENcH,lyGJtwGuf }uD;=uyfonfhaumfr&SifwGif OuUÏvkyf&ef vmzdwfygonf? u|efawmfvnf; pdwfwkdwkdESifhyif “a[h-rif;wkd@vufxufrSm vlawG'Davmuf 'kuQa&mufaewm 'Dvkdtpkd;&rsdK;ukd igu yckH;eJ@xrf;wifay;&OD;rSmvm;? ightaeeJ@ bmrrS wwEf idk vf @dk xidk =f unahf ewm? wwEf idk &f if ri;f w@dktp;dk & jzKwcf sz@dkawmif igrh mS 0w&W m;&wdS ,”f [k ajymcsvudk yf gon?f ovl n;f jyeof mG ;+y;D txutf qiqhf iuhf dk widk =f um;ygawmoh n?f vtl awmrf sm;rsm;vn;f 'wD csaD wmh u|eaf wmf tzr;f c&H awmrh n[f k xiaf e=uygon?f u|eaf wmf vnf; tawmfowdxm; aexkdif+yD; tajymtqkdvnf; qifjcifygonf? xkdae@uawmh pdwfaygufvm+yD; ajymcsvkdufjcif; jzpfygonf? xkdowif; Akdvfae0if;qD a&mufoGm;aomtcg Akdvfae0if;u “[kwfom;yJuG/ rif;wkd@u oGm;pwmukd;? AkdvfausmfaZmqkdwm a¹rayG;uG? ol@xdrS aygufwm? ol@[mol at;at;aeyap” [kqkda=umif; =um;&ygonf? u|efawmfhqDvnf; b,folrS xyfvmjcif;vnf; r&Sdawmhyg? b,favmufawmif jzpfvmovJqkdv#if xkdqENcH,lyGJrJ±Hkukd u|efawmfhab;tdrfu um;±HkwGif vmzGifh+yD; u|efawmfwkd@ tdrfom;awG rJvmrxnfhrcsif;apmifhum naetcsdefukefrS rJ±Hkydwfygonf? aemufrJpm&if;xGufvmaomtcg rJrxnfhol ajcmufa,muf[k u|efawmfwkd@ tdrfom;rsm;ukd pm&if;jyxm;wm awG@&ygonf? u|efawmfwkd@ukd rJxnfh&ef vmrac:0Hhyg? wjcm;rJ±Hkrsm; vlukefvmxnfhojzifh tapm}uD; ydwfoGm;=uaomfvnf; u|efawmfwkd@ tdrfem;u rJ±HkrSmrl vlukefvmrxnfhao;ojzifh apmifh&onfqkd+yD; tcsdefukefonftxd apmifh+yD;rS rJ±Hkodrf;&ygawmhonf? u|efawmfwkd@ qDqHkvrf;rS tdrfav;rSmyif u|efawmfhorD;ti,f pef;pef;ukd tdrfaxmifcsay;ygonf? pef;pef;u ol@tpfrukd ol oGm;q&m0efav;wa,muf (xkdpOfu tvkyfoifq&m0efav;) ESifh arwWm&Sdaea=umif;/ ol@ta=umif; pHkprf;=unfh+yD; }uD;}uD;rm;rm; tjypfr&Sdv#if xkdolESifh olvufxyfvkda=umif; ajymvmygonf? xkdpOfu pef;pef;rSm pD;yGm;a&;wuUokdvfY enf;jyq&mr vkyfaeygonf? vSvSu ol@oli,fcsif; oGm;aumvdyfY q&mr vkyfaeolrSwqifh xkdoli,fta=umif; pHkprf;&mwGif Aef;armfrSjzpf+yD; jynfe,fpwkdifyifESifh ausmif;wufae&ol jzpfa=umif;/ ±kd;om;}udK;pm; oljzpfa=umif; odvm&ojzifh u|efawmfwkd@vnf; xkdtdrfav;rSmyif tusOf;±Hk; vufxyfay; cJhygonf? orD;i,f vufxyf+yD; wESpft=umwGif om;ti,f ausmfaZmOD;u olESifharwWm&Sdaeonfh pDpDqkdonfh rdef;uav;ESifh vufxyf vkda=umif; ajymvmojzifh u|efawmfwkd@rSm aemufr*FvmudpPukd pDpOf&ygawmhonf? pDpDrSm zwqkd;av;jzpf+yD; tarwck/ orD;wckESifh }uD;jyif; vm&ol jzpfonf? rdcifjzpfolrSmvnf; tpfr}uD;jzpfolESifh wpD;yGm;wnf; twlaevmol jzpfonf? uefawmf}uD; xDvkyfief;ykdif&Sifrsm;jzpf+yD;/ yJcl;bufwGifvnf; aq;vdyfcHkrsm; &Sd=uonf? (aemifrS u|efawmfod&onfrSm pDpD.zcifrSm ArmjynfuGefjrLepfygwD0ifwOD;jzpf+yD; awmckd&mokd@ ygoGm;um ysOf;rem;Y iSufzsm;ESifh usqHk;oGm;ol jzpfygonf?) u|eaf wmZfh e;D rmS xudk mvu ta=umuqf ;kH upd rP mS r*vF maqmizf wd pf m jzpyf gon?f u|eaf wmwf @dkonf r*vF m aqmif zwd pf m&ygu pdwftawmfnpfoGm;wwfygonf? wcgw&H wvwnf; zdwfpmESpfapmifoHk;apmif &wwfygonf? cifrifav;pm;aomtm;jzifh zdwf=um;=uwm jzpfojzifh roGm;Ivnf; raumif;yg? oGm;jyefuvnf; r*FvmyGJESifhtnD xkdufxkdufwefwef vufzGJ@rS aumif;ayonf? vufzGJ@onfhpepfonf r&Sdoifhawmhyg? xkd@a=umifh u|efawmfwkd@ ZeD;armifESHu ukd,fhom;orD;rsm; r*Fvmaqmifawmh r*FvmzdwfpmwGif “vufzGJ@jcif; onf;cHyg”[laom pmwef; xnfh±kdufcJhygonf? orD;pef;pef;wkef;uawmh bmrSjy\\emray:yg? u|efawmfwkd@yJOD;pD;/ u|efawmfwkd@pdwf}udKufyJ vkyf&ojzifh tqifacsmcJhygonf? tdrfrSm tusOf;±Hk;vufxyfvkd@vnf; jzpfonf? okd@aomf u|efawmfhom; r*FvmyGJusawmh rdef;uav;bufu ajymp&mawG jzpfvmygonf? pDpDh }uD;a': }uD;rSm ol@orD;wOD;vnf; r*Fvmaqmif+yD;+yDjzpf&m a[mfw,f}uD;wckckwGif aqmif&rnf[k qkdvmygonf? }uD;a': }uD;bufu =unfhawmhvnf;orD;us wcrf;wem; vkyfay;cJh+yD; wlrusrS jzpfuwwfqef; vkyfay;onf[k tajymcH&rSmpkd;[ef &Sdygonf? pDpDrSm u|efawmfwkd@ vl}uD;rsm;t=um; tawmfAsmrsm;oGm;ygawmhonf? aemufawmh a':odef; (pDpDh }uD;a': }uD;) u a[mfw,frSm tcrf;tem;usif;ya&;ukd tav#mhay;+yD; u|efawmfwkd@u “vufzGJ@jcif; onf;cHyg”ukd u|efawmfwkd@ a,mufsm;av;bufu zdwfonfhzdwfpm w0ufwGifyif ±kdufESdyf&ef tav#mhay;vkduf&ygonf? r*Fvmaqmifukd pDpDwkd@tdrf ausmufajrmif;tdrfwGifyif usif;yjzpfcJhygonf? 1974 ckESpfwGif u|efawmfhom;orD;rsm; tukefbGJ@&ukef+yD;/ tvkyftukdifrsm;ESifhjzpfum/ tdrfaxmifusolrsm;vnf; usoGm;ukef+yD jzpfygonf? u|efawmfh qDqHkvrf;tdrfrSmvnf; tdrfuav;u ao;i,f+yD; ab;ywfvnf axmufvSrf;a&;0kdif;aeojzifh tdrfrS u|efawmf w&ufaysmufr&yg? xdk@a=umifh u|efawmftdrf}uD;}uD;wvHk;0,f&ef pOf;pm;+yD; u|efawmftdrf&Sm&m prf;acsmif;/ ajrmif;jrvrf;xJwGifyif tdrft}uD;}uD;wvHk; &SmawG@ygonf? ay 50 ywfvnf ajruGufwGif [kdbuf'Dbuf 10 aypDcsefum tjynfhaqmufxm;onfh ESpfxyftdrf}uD; jzpof n?f a&;S u|e;f urk %` uD reaf e*smwO;D u aqmucf ohJ jzihf oprf sm;u taumi;f pm;rsm;jzpaf yon?f u|eaf wmqhf qD vkH r;f trd af v;uakd &mi;f / tdrfrSm&Sdor# ypPnf;tm;vHk;csa&mif;um u|efawmf xkdtdrf}uD;ukd aiGwodef;eJ@ 0,fvkdufygawmhonf? u|efawmf vufaqmif&xm;onfh ypPnf;rsm;/ wHqdyfrsm;/ bGJ@rsm;/ EdkifiHjcm;uygvmaom vufaqmifypPnf;rsm;pojzifh tdrfwGif&Sdor# tukefcsa&mif;&ygonf? 1974 cEk pS /f EpS vf nyf idk ;f avmuwf iG f u|eaf wmwf @dkrod m;pk xtdk rd }f u;D o@dk ajymi;f a&@$c=hJ uygawmoh n?f xtdk rd .f um;*adk 'giwf iG &f adS om tdrfiSm;rsm;u awmfawmfESifhz,fray;ojzifh u|efawmfwkd@ tawmf'kuQ a&mufvkdufygao;onf? u|eaf wmwf @dk xtdk rd af jymi;f +y;D aemuf ArmjynEf idk if aH &;rek wf idk ;f yrdk jdk yi;f xevf mygawmoh n?f u|eaf wmof nf q &m}u;D rid_ ;f psmyeupd P/ *lAdrmefudpP +yD;uwnf;u bmEkdifiHa&;pum;rS rajymawmhbJ EkdifiHa&;udpPrsm;wGifvnf; ab;a&Smifaeygonf? u|efawmfhtwGuf vufeufukdif 28

awmfvSefa&;rSvGJI bmrSvkyfp&mr&Sdqkdwm u|efawmfod+yD; jzpfygonf? xkd@a=umifh u|efawmfygwDESifh tquf&atmif }udK;pm;aomfvnf; tqurf &yg? u|eaf wmthf aeEiS hf ygwED iS hf tqu&f z@dkupd rP mS tveG vf #Kd @0uS If vyk uf ikd &f ojzihf rv,G uf vl yS g? t}urd tf csKd @ }uKd ;pm;cahJ omvf n;f ratmifjrifcJhyg? u|efawmfhyHk owif;pmxJ rygatmifvnf; tawmf}udK;pm;aeygonf? tdrfrSmvnf; r=umc% tjyifxGufxGuf=unfh+yD;/ w&uEf pS &f uaf ysmu+f y;D rS jyevf mwmrsKd ;vn;f vyk yf gon?f xpdk Ouf u|eaf wmohf r;D t}u;D vvS rS mS &euf ek tf a&@Syidk ;f aq;±}kHu;D wiG f vuaf xmuf q&m0ef vkyfae&m/ ol@twGuf aq;±Hku ay;xm;aom tdrfcef;wGif u|efawmfwkd@ZeD;armifESH vkdufaewwfygonf? u|efawmf tdrfrSm r&Sdwm yHkrSefjzpfaeatmif vkyfaqmifjcif; jzpfygonf? u|efawmfhtdrfu zkef;ukdvnf; apmifhem;axmifrSef;odojzifh bmudpPrS zkef;ESifhrajymrdzkd@ owdxm;&ygonf? u|efawmf u b,fvkdyif EkdifiHa&;ESifh a0;atmifaeaomfvnf; xkdumvEkdifiHa&; rkefwkdif;jyif;xefvmaomtcg u|efawmftaeESifh wa=umif;r[kwfwa=umif; ywfouf vm&ygawmhonf? 1974 ESpfukefykdif; OD;oef@ta&;tcif; ay:vmawmh 'Dta&;tcif;ukd OD;aqmifaeonfh ausmif;om;acgif;aqmifrsm;u b@JGESif;obif cef;rrSaeI u|efawmfhqD zkef;quf+yD; t}uH^m%frsm; awmif;ygonf? 1976 ckESpf/ r_dif;&mjynfhta&;tcif; t+yD;rSmawmh axmufvSrf;a&;wm0efcH (rsufrSef) AkdvfwifOD;u tac:ckdif;Iygqkd+yD; axmufvSrf;a&;u AkdvfrlS;&Jaq$ESifh txl;pHkprf;ppfaq;a&;Xme n¸ef=um;a&;rSL;OD;oef;wifwkd@ u|efawmfhukd vmac:ygonf? ausmif;om;rsm;ESifh u|efawmf tquftoG,f &Sdonf[k owif;&ojzifh ar;jref;vkdaoma=umifh[k qkdygonf? u|efawmf xkdae@u AkdvfwifOD;ESifh awG@&ygonf? rif;wkd@ ig w,fvDzkef; ajymor#awGukd wdwfeJ@zrf;xm;w,fvkd@ =um;w,f? tJ'DrSm tukef&SdwmyJ[k u|efawmfuajymawmh AkdvfwifOD;u [m - u|efawmfwkd@ twwfynmu ajymoavmuf r[kwfygbl;vkd@ ajymygonf? olwkd@ xkdae@ ae@vnfavmufwGif u|efawmfhukd tdrfjyefykd@ ygonf? xdkuJhokd@ EkdifiHa&;rkefwkdif;rsm; jyif;xefaepOfumvrSmyif 1976 ckESpfZGefvqef;/ we*FaEGae@ wnaewGif u|efawmfh om;ti,f ausmfaZmOD;u “azaz u|efawmhfukd ygwDA[kdu qkwfckdif;vkd@ u|efawmf oGm;awmhr,f”[k E_wfqufvmygonf? xkdpOfu ausmfaZmOD;rSm vufxyf+yD; om;OD;ol&defausmfaZm (,ck vef'ef bDbDpDY tvkyfvkyfae) ukd arG;+yD; wESpfrjynfhwjynfh tcsdef jzpfonf? olonf vufxyf+yD;aemuf pDpDwkd@tdrfwGif vkdufaeaomfvnf; aoma=umae@nae ±Hk;qif;wmESifh ol@ZeD;ESifhtwl u|efawmfwkdf@tdrf jyefa&mufvm+yD; wevFmae@reufrS ±Hk;wuf&if; tdrfjyefoGm;wwf=uygonf? u|efawmfwkd@ ajrmif;jrvrf;tdrfwGif olwkd@ twuG f tce;f wce;f xm;ay;ygon?f oEl iS ohf @ltpuf dk atmiaf usmaf Zmw@dk EpS af ,muf }uwd }f uwd }f uwd }f uwd Ef iS hf Eidk if aH &;vyk af ereS ;f u|eaf wmf &dyfrdaomfvnf; u|efawmfwcgr# ar;r=unfhyg? u|efawmfhorD;}uD; vSvSukdvnf; olwkd@ESifh EkdifiHa&;pum;rajym&ef u|efawmfESifhyJ ajymp&m&Sd ajym&ef rSm=um;xm;ygonf? olwkd@nDtpfukdESpfa,muf tpkd;&qef@usifa&;vkyfief;awG vkyfaea=umif; owif;awGxGufaewm tawmf=um+yD jzpfonf? OD;oef@ta&;tcif; +yD;uwnf;u ausmif;om;ta&;tcif;rsm;ukd vuf0Jvuf,m ESpfbufpvHk;u v_H@aqmfaea=umif; rqv ygwD0ifrsm; t=um; cscsaqG;aEG;ae=u+yD; vuf,mbufuawmh OD;ausmf+idrf;om;rsm;u OD;aqmif+yD;/ vuf0Jbufuawmh AkdvfausmfaZmom;rsm;u OD;pD;a=umif; ajymqkdae=uoH u|efawmfwkd@ jyef=um;xm;+yD; jzpfygonf? r_dif;&mjynfhyGJwGifvnf; olwkd@ESpfa,muf ygyHk&onf? olwkd@ukd,fwkdif yg±Hkru u|efawmfhtdrfwGif vmausmif;wufaeonfh u|efawmfh wlav; (u|efawmfhnDti,fqHk; ukdodef;a&$-om;) armifjrwfausmfukdvnf; [kdckdif;'Dckdif; ckdif;wwf&m/ u|efawmfhZeD;u wqlqlwylyleJ@ wm;qD; uef@uGufwwfygonf? (u|efawmfhwl armifjrwfausmfrSm EkdifiHa&;pdwf0ifpm;yHk &onf? yxrykdif; ol@tpfukdrsm; ckdif;or#ukd vkyfukdif+yD;/ aemufykdif;olukd,fwkdif wufwufºuºu yg0ifvkyfaqmifvm&mrS r_dif;&mjynfh ta&;tcif;t+yD; ausmif;om;rsm; vkdufvHzrf;qD;&mwGif tzrf;tqD;cHoGm;&ygonf?) xkdtxJwGif vuf0Jpma&;q&m}uD; ocifjroef; uG,fvGef&mwGif olwkd@nDtpfukdESpfa,muf psmyeaumfrwDxJyg+yD; 0ifa&muf v_yf&Sm;=u&mu psmyeudpPrsm;+yD;aomtcg xkdpsmyeaumfrwD0ifrsm;tm; zrf;r,fqD;r,f jzpfvmojzifh olwkd@ESpfa,muf ArmjynfuGefjrLepf ygwD ajratmufuvmyfpnf;u awmckdckdif;jcif; jzpf[ef&Sdygonf? u|efawmfonf ausmfaZmOD;. E_wfqufpum;ukd =um;wme@J &ifxwJ Gif 'dwfcejJ zpfoGm;um ol@vufukdvnf; zrf;qxJG m;+yD; “rif;ukd ygwDA[kdu b,folrSef; taotcsm odovm;” [k u|efawmfuar;&m olu “odygw,fazaz? u|efawmfhukd azazhom;rSef; od=uygw,f”[k jyefajzygonf? xkdtcg u|efawmfu “'gqkdæighac:wm jzpfrSm? igqufaewm =um+yD? igvnf; vkdufr,f”[k qkdvkdufygonf? ausmfaZmOD;u ol@qDvmwJh ta=umif;=um;pmrSm azazta=umif;rygyg? 'ga=umifh u|efawmft&ifoGm;+yD; ygwDA[kdukd azaz vmcsifa=umif; tpD&ifcHr,f? +yD;rS vlv$wf+yD; azazhvmac:r,f[kqkdum u|efawmfwkd@om;tz tpDtpOfrsm; tao;pdwfa&;qGJ=uygonf? yxr olwkd@tpDtpOfrSm nDtpfukdESpfa,mufvHk; twlxGuf=u&ef jzpfaomfvnf; tckESpfa,mufpvHk; aysmufoGm;v#if axmuf vSrf;a&;u tdrfukd rsufjcnfrjywf apmifh=unhfrSmjzpfojzifh aemif u|efawmfxGuf&ef vG,fawmhrnf r[kwfyg? xkd@a=umifh zrf;umrS zrf;qkd+yD; atmifausmfaZmukd yHkrysufxm;ch+J yD; ausmfaZmOD;wa,mufwnf; xGufoGm;ygawmhonf? axmufvSrf;a&;rsm;uvnf; awmckdv#if nDtpfukd ESpfa,mufpvHk; oGm;vdrfhrnf[k wGufxm;ojzifh wa,mufu v_yf&Sm;aewmukd apmifh=unfhaeygonf? 'D=um;xJ ol&def@ wESpfjynfh arG;ae@ukd usif;y&ef u|efawmfhZeD;ESifh pDpDtdrfom;rsm; wv_dif;v_dif; jyifae=uygawmhonf? u|eaf wmf ausmaf ZmO;D EiS hf aq;G aE;G onahf e@rmS yif u|eaf wmohf r;D }u;D vvS tS m; ajymjy&m or;D u azazomG ;&if ovl n;f vudk rf n[f k qkdvmygonf? xkdpOfu vSvSrSm &efukefaq;±Hk}uD;Y bGJ@vGefoifwef;wufaeygonf? u|efawmfu azazu tpuwnf;u azazoGm;&if orD;ukdyg ac:oGm;zkd@ pOf;pm;+yD;om;ygvkd@ajym+yD; vSvSaq;±HkrS cGifh&&Sda&;/ rSwfyHkwiftwkrsm; jyKvkyfa&;udpPrsm;ukd aqG;aEG;=uygonf? 29

u|efawmfwkd@onf atmifausmfaZmtm; zrf;rsm;zrf;rvm;[k &ifwxdwfxdwfESifh ae=uygonf? xkdtcsdefu atmifausmfaZmrSm ajreDukef;Y pmtkyfqkdifav; zGifhxm;&m olvnf;t&Sdrysuf pmtkyfta&mif;t0,f vkyfaeygonf? ausmfaZmOD;xGufoGm;+yD; wvrjynfhwjynfh tcsdefrSmyif u|efawmfhom;}uD; atmifausmfaZmu wnaewGif “azaz qufom; a&mufvm+yD”[k owif;ykd@ygonf? u|efawmfu xkdqufom;ukd u|efawmfhtdrfab;um;*kda'gifwGif zGifhxm;aom u|efawmhfom;ruf a'gufwm 0if;vGif. oGm;aq;cef;rSwqifh tdrfay:ac:wifoGm;&ef ajymvkdfufygonf? Tenf;jzifh u|efawmfwkd@tdrfokd@ ArmjynfuGefjrLepfygwDrS qufom;wOD; u|efawmfwkd@ukdac:&ef a&muf&Sdvmygawmhonf? u|efawmf vGwfajrmufa'ookd@ xGufcGmjcif; Akdvfae0if;onf EkdifiHa&;t& tvGeftuif;yg;ol jzpfygonf? ol@wukd,fa& }uD;yGm;r_twGufqkdv#if b,fol@ukdrqdk bmrqdk vkyfoljzpfonf? b,ftcsdefwGif b,fol@ukd cGmI b,ftcsdefwGif b,fol@ukd uyf&rnfukd aumif;aumif; wGufcsufwwfolvnf; jzpfonf? ol@tm;qef@usifol rSefor#ukda&m axmufcHolrsm;ukdyg bmawGpOf;pm;aeonf? bmawGvkyfaqmifaeonfukd t+raJ pmifh=unfh+yD; tpOfrjywf od&Sdae&rS auseyfol jzpfonf? axmufvSrf;a&;bufwGif tvGeftuGufaphol jzpfygonf? u|efawmf wyfuxGuf&uwnf;u u|efawmfhukd rsufjcnfrjywf apmifh=unfh+yD;aeonfukd u|efawmfukd,fwkdifvnf; odonf? u|efawmfhqD 0ifxGufoGm;vmae=uolrsm;vnf; od=uygonf? odatmifvnf; wrifvkyfonfhtcgrsm;vnf; &Sdonf? +cdrf;ajcmufonfh oabmvnf; jzpfygonf? TuohJ @kd vol xd i&f mS ; rsujf cnrf jywf apmi=hf uy=f un±hf a_ eon=hf um;u u|eaf wmf ueG jf rLepyf gwoD @dk vwG af jrmuf xuG af jy;Eikd of nhf tcg vltawmfrsm;rsm;u tawmfyif tHhtm;oifhoGm;=uygonf? xkd@a=umifhyif taemufEkdifiHom; pma&;q&mwcsdK@u u|efawmfhukd Akdvfae0if;u wrifv$wfay;vkduf[ef &Sdonf[kyif a&;om;xm;wm awG@&ygonf? wu,fawmh u|efawmf TuJhokd@ vGwfajrmufvmEkdifonfh tajccHta=umif;&if;rsm; &Sdygonf? xkdta=umif;rsm; rSmæ 1? u|efawmf tdrf}uD;wvHk; 0,fvkdufonfhudpP? ? 1974 ckESpfwGif u|efawmfu tdrf}uD;wvHk; 0,fvkdufjcif;onf u|efawmf vGwfajrmufvkduf&onfh tajccHta=umif;&if;}uD; w&yfjzpfayonf? Ttdrf}uD; u|efawmf0,fvkdufonfhtwGuf vltawmfrsm;rsm;. pdwfxJwGif u|efawmf EkdifiHa&;qufvkyfawmhrSm r[kwfbJ om;orD;rsm;/ ajr;rsm;ESifh at;at;aq;aq;yJ aexkdifawmhrnf[k xifrSwfrSm; oGm;apygonf? xdktcsdefu u|efawmfhorD;i,f pef;pef;. orD;}uD; u|efawmfwkd@. ajr;OD;cifav;ukd u|efawmfwkd@ZeD;armifESH xdef;ae&ygonf? u|eaf wmwf @dk vyl rdk xm;yg? trd af zmvf n;f rimS ;yg? or;D pe;f tvyk of mG ;v#if u|eaf wmwf @dkEpS af ,muf wvnS phf D xed ;f =u&ygon?f u|eaf wmZhf e;D csufjyKwfcsdefwGif u|efawmfu xdef;&ygonf? u|efawmf ajr;yJ xdef;ae&onf[k tjyifwGif owif;xGufaeygonf? 1975 - 76 wGif pkpk (a':atmifqef;pk=unf) &efukefokd@ acwWjyefvmpOf u|efawmfESifhawG@&m olu “OD;av;u ajr;yJ xdfef;aew,f =um;ygvm;? Armjynf}uD;twGuf OD;av;wm0efaus+yDvkd@rsm; OD;av;xifaeovm;”[k u|efawmfhukd &efawG@ygonf? u|efawmfu “rif;pdwfcs yg? OD;av;wm0ef OD;av;ausyGef&ygaphr,f? rif;wkd@vnf; ukd,fhtvSnfhus rEJG@=ueJ@aygh”[k jyefajymcJhzl;ygonf? xkd@a=umifh u|efawmfESifh enf;enf;a0;aeolrsm;u u|efawmf EkdifiHa&;ESifh uif;uif;&Sif;&Sif; aeawmhrnf[k xif=uygonf? u|efawmf touft&G,ft&vnf; &vm+yDjzpfI pGef@pGef@pm;pm; vkyf&rnfhtvkyfukd vkyfawmhrnf r[kwf[k xif[ef&Sdygonf? Akdvfae0if;ukd,fwkdif uvnf; u|efawmf uGefjrLepfygwDtay:wGif pdwfempdwfckaeonf[k xifae[ef &Sdonf? u|efawmfuvnf; tJovkd xifaeatmif ol@em;a&mufEkdifonfh ae&mrS xkdtmabmfrsdK; v$ifhxm;zl;ygonf? Ttcsufa=umifhyif u|efawmfhukd apmifh=unhfonfh tvkyfwGif 0D&d, ayghvm=u[ef &Sdygonf? yuwdbm0t&vnf; tdrf}uD;rSm ESpfxyfjzpfojzifh atmufxyfwGif pef;pef;wkd@ rdom;pkomae+yD; usefvlrsm;u tay:xyfwGif ae=u&m vr;f ru=unIhf rjriEf idk rf oEd idk f &ydS gon?f qqD vkH r;f trd af v;wek ;f url u|eaf wmrf mS trd uf usO;f vn;f usO;f / armS ivf n;f armS iof jzihf tdrfujyifav;rSmyif yufvufukvm;xkdifwvHk;ESifh pmzwfae&&m vrf;ay:u t+rJapmifh=unfhaeolrsm;u jrifae&+yD; enf;enf;aysmufoGm; wmESifh ysmysmovJjzpf+yD; &SmazG=uygonf? ,ckawmh olwkd@taeESifh u|efawmf&Sdr&Sd b,fvkdrS tuJjzwfr& &Sdwwfygonf? xkd@jyif u|efawmfwkd@u Ttdrf}uD;ukd ajymif;cgpyif jzpfao;ojzifh u|efawmfhudk axmufvSrf;a&;xm;onfh olwkd@. axmufvSrf;a&; uGef,uf pepfwus tjynfht0 wnfaqmufr&ao; &Sdygonf? Tonfuvnf; u|efawmfwkd@twGuf tcGifhaumif;w&yf jzpfygonf? 2? 'kwd,ta=umif;uawmh vwfwavm tvGeftusdK;&Sdapvkdufonfh udpPw&yf jzpfygonf? xkdudpPrSm Akdvftkef;ausmfjrifhwkd@ tr_ay:aygufvkdufjcif;yifjzpfygonf? xkdudpPESifh axmufvSrf;a&;tzGJ@tpnf;}uD;w&yfvHk; ±_yf,Sufcwf tvkyfrsm;oGm;ojzifh u|efawmfwkd@ukd apmifh=uyfaer_rsm;vnf; vpf[if;oGm;[ef &Sdygonf? xkdpOfwkef;uawmh bmudpPrSef; rodyg? u|efawmfwkd@ oGm;zkd@vmzkd@jyifqifaepOfrSmyif wae@ vSvS naejyefvm+yD; ajymjyonfrSm olESifhtvkyfvkyfzuf q&m0efrwOD;&Sda=umif;/ xkdq&m0efrrSm avwyfrS ykdif;avmhAkdvf}uD;wOD;.ZeD;jzpf+yD; e0&wf&dyfomwGifaea=umif;/ 'aD e@aq;±kH a&muvf mcsed f aemuuf sojzihf bmjzpof v[J k ar;=un&hf m bmupd rP eS ;f ro/d owl @dkaeonhf e0&w&f yd of mudk reuvf i;f tm;}u;D wiG f ppfwyfESifh0kdif;I olwkd@. tdrfatmufwGif aexkdifonfh AkdvfcsKyfausmfxif. ukd,fa&;twGif;a&;rSL; (P.A) ukd zrf;oGm;a=umif; ajymjyonf[k od&onf? xkd@aemuf vSvSuyJ qufajymjyonfrSm olwkd@vlemcef;rS ol@q&mwa,mufu ajymjyonfrSm “[-nu bmjzpfovJ robd ;l a[?h w@dk vr;f xuJ M.I XmcsKyxf J um;awG 0ivf udk xf uG vf udk ef @J wnv;kH tvyk ±f y_ af e=uwm? upd }P u;D wcck ak wmh jzpaf y:+yD xiwf ,”f [k qkdyg onf? xkdq&mrSm [Jvfyifvrf;xJwGif aexkdifol[k od&ygonf? 30

u|efawmfu xkdudpPudk odaomtcg TonfrSm u|efawmfwkd@twGuf tcGifhaumif;jzpfEkdifonf[k wGufrdygonf? (u|efawmf awmxJa&muf+yD; tawmf=umrS Akdvf}uD;tkef;ausmfjrifhwkd@ tr_qkdwm od&ygonf?) 3? wwd,ta=umif;uawmh u|efawmfwkd@ c&D;pOftwGif; jyifqif&mwGif tcsdefa&G;cs,fr_utp tvGeftao;pdwf+yD; pepfwus aphaphpyfpyf bufpHkjyifqifcJhr_a=umifhvnf; jzpfygonf? tcsdefwkdtwGif; uGufwdusatmif pDpOfEkdifI jzpfygonf? xkdESpfu tmZmenfae@ Zlvkdif 19 &ufonf ±Hk;ydwf&uf pae/ we*FaEGESifhqufae+yD; ±Hk;qufwkdufydwfcsdef jzpfygonf? T±Hk;ydwf&uf twGif; u|efawmfwkd@ &efukefrS xGufcJh=ujcif; jzpfygonf? u|efawmfwkd@wGif rSwfyHkwif twkrsm;tjyif vSvS. tvkyfa&$@ajymif;v$mtwkvnf; ygvmygonf? vSvSrSm erfhcrf;aq;±Hkokd@ ajymif;&onfh q&m0efwOD;tjzpfvnf;aumif;/ u|efawmfu ol@ukd apmifha&SmufvkdufvHykd@aqmif ay;onfh OD;av;tjzpfvnf;aumif; [efaqmifcJh=uygonf? vSvSrSm xkdc&D;rxGufcif wywftvkdwGif ol@bmomol rouFmI aq;ppf=unfh&mrS nmzuftqkyfxdyfwGif wDbDa&m*g jzpfyGm; aea=umif; odvkduf&ygonf? xkd@a=umifh olu xkd\"mwfrSefjyI ol@tcef;tkyfq&mxHrS vkyfoufcGifh 10 &uf,l+yD;/ wDbDaomufaq;ESpfrsdK; ukdvnf; oHk;av;vpm awmif;vmcJhygonf? xkdudpPa=umifh u|efawmfwkd@ wtdrfom;vHk; aq;±Hkajy;aq;ppf&/ \"mwfrSef±kduf&ESifh tvkyf±_yf oGm;=u&ygonf? TudpPukdvnf; w,fvDzkef;rSwqifh a&;}uD;cGifus,fvkyf+yD; u|efawmfwkd@ [kdvlajym/ 'Dvlajym ajymqkd=uygonf? u|efawmfwkd@udk apmifhaeonfh axmufvSrf;a&;rsm; rsufpdvnfap&ef jzpfygonf? u|efawmfu wcsdK@rdwfaqGawGaqGrsdK;awGukd orD;pdwf\"mwf xdckdufaea=umif; wae&m&moGm; tem;,laecsifaea=umif;/ u|efawmfvnf; vkdufoGm;r,fvkd@ pOf;pm;xm;a=umif;pwmawG zkef;ESifhajymqkd owif;v$ifhwmvnf; vkyfygonf? xtkd csed uf r;dk wiG ;f }u;D jzp&f m um;vr;f rrsm;udk a&ausmwf wof jzihf u|eaf wmohf m; uadk tmif (atmiaf usmaf Zm) udk um;jrijhfriwhf p;D iSm;ckdif;&molu tar&duefa'gh*spfwpD;ukd rE Wav;okd@ toGm;tjyefwntdyf aiGusyfoHk;axmifESifh iSm;xm;ygonf? u|efawmfwkd@ paeae@reufykdif;wGif u|efawmfhZeD;ukd zGifhajymjy=uygonf? om;i,fukdausmf (ausmfaZmOD;) awmckdoGm;&mwGif vrf;c&D;Y zsm;aea=umif;=um;&ojzifh vkdufac: =urnf[k ajymjyygonf? u|efawmfwkd@ om;tzwawG ajryHkwcsyfESifh nnrSm }udwf}udwf }udwf}udwf vkyfaeonfukd wnolxtvm awG@xm;ojzifh olr,Hkyg? olygvkdufrnf[k qkdygonf? vSvSu ararygvkduf&if tm;vHk;rdukefrSm? tm;vHk;aysmufv@kd rjzpfbl;? araru tdrfrSm [efrysufaecJhyg? oHk;av;&uf=umatmif olwkd@ukd vSnfhjzm;xm;EkdifrS tm;vHk;vGwfrSmvkd@ azsmif;zsygonf? xkd@aemuf ukdatmifonf tdrfwGif a&mufaeonfh ygwDrSqufom;ESifh t&ifxGufoGm;ygonf? vSvSu tdrfrSzkef;ESifhyif ol@vlemcef;rS wm0efusaeaom tvkyfoifq&m0efav;tm; olwDbDjzpf+yD; aoG;tm;enf;vGef;aoma=umifh rdk&mrif tm;aq;oGif;&ef aq;±HkvmcJhrnf[k csdef;ygonf? u|efawmfhorD;i,f pef;wkd@ZeD;armifESHukdvnf; tdrftay:xyfokd@ ac:vkdufum u|efawmfhZeD;tm; ajymjyonfhtwkdif;yif ajymjy vkdufygonf? pef;uawmh u|efawmfwkd@ ajymwm,Hkygonf? xdktcsdefwGifyif u|efawmfhatmufnD ukdoef;xGef; oHk;q,frS uysmu,m a&mufvmygonf? armifjrwfausmfukd nuyif axmufvSrf;a&;u oHk;q,ftdrfwGif vmzrf;oGm;+yD; 'Dae@reufapmapm &efukefykd@vkduf+yD[k=um;a=umif; armifjrwfausmfzcif (u|efawmfh nDti,fqHk;) ukdodef;a&$u &efukefu [kdaumifESpfaumif (u|efawmfhom;ESpfa,muf) vnf; b,fvkdaer,frod/ tukdoGm;ajymacsyg? a&Smifcsdef&&ifvnf; aumif;wmayghqkd+yD; v$wfvdkufvkd@ vm&onf[k qkdygonf? (trSefrSm u|efawmfwkd@ awmckdzkd@ jyifqifpOf vSvSu armijf rwaf usmyf g wygwn;f ac:omG ;rn[f k qydk gon?f u|eaf wmuf val wrG sm;aev#if tE &W m,f &odS n?f x@dka=umiahf emurf S vmac:wmayg?h tckawmh vGwfvGwfu|wfu|wf jzpfatmif ol@ukd oHk;q,f jyefckdif;xm;&atmif[k ajymxm;+yD; ausmif;rsm;vnf; ydwfxm;ojzifh oHk;q,f ol@rdbrsm;qD jyefckdif;xm;jcif; jzpfygonf? armifjrwfausmfonf r_dif;&mjynfh v_yf&Sm;r_wGif yg0ifr_jzifh axmifusoGm;+yD; vGwf+idrf;csrf;omcGifhESifh vGwfvm+yD; aemuf 1980 ckESpfwGif u|efawmfwkd@&Sd&m yefqef;okd@ a&muf&Sdvm+yD; u|efawmfwkd@ESifh awmufav#muf aexkdifcJhygawmhonf?) u|eaf wmuf uodk e;f xeG ;f udk ri;f vJ &euf ek rf mS =um=umraee@J? tcyk J o;kH q,f jyeaf wm?h igw@dk =unahf &mS iyf grh ,qf udk m o@ltm;vn;f jyefckdif;vkduf+yD; u|efawmfwkd@om;tz oHk;bD;um;wpif;ESifh &efukefaq;±Hk}uD;okd@ xGufvmcJhygonf? u|efawmfwkd@ukd apmifh=unhfonfh axmufvSrf;a&;rsm;onf aq;±Hk}uD;a&S@aygufrS u|efawmfwkd@ om;tz oHk;bD;um;ay:rSqif;+yD; aq;±Hkay:wufoGm;onftxd u|efawmfwkd@ aemufu ygvmcJhygonf? aq;±Hk}uD;. a&S@ay:wDukdatmufwGif olwkd@ &yfapmifhaeonfukd u|efawmfwkd@ aq;±Hkay:u jrif&ygonf? vSvSonf olwm0efusaeonfh vlemaqmifokd@oGm;+yD; olzkef;qufxm;onfh q&m0efav;ukd tcsdefr&Sdvkd@ 'Dae@awmh aq;roGif; ao;bl;? aemufae@rS vmcJhr,f[kajym+yD; u|efawmfwkd@om;tz vlaotavmif;rsm;cs&m aemufbuf\"mwfavSum;ESifh atmufqHk;xyfokd@ qif;cJhygonf? udkatmifu &ifcGJ±HkaxmifhwGif iSm;xm;aomum;ESifh apmifhaeygonf? u|efawmfwkd@u aq;±Hk}uD; xkdaemufayguf (tokbrsm; cs&m wHcg;ayguf) rS xGufvmcJh=uygonf? um;orm;ukdvnf; aq;±Hk}uD;rS q&m0efwa,muf tarGudpPjzifh rE Wav;oGm;p&m&SdI wnvHk; um;armif;+yD; reuf rE Wav; ta&mufykd@&ef/ rE Wav;rS naewGif jyefxGufvmrnf[kajym+yD; toGm;tjyefiSm;xm;jcif; jzpfygonf? ukdatmifu olwkd@oli,fcsif; armif&J0if; (,ck =opaw;vs a&mufaeol) ukd tazmfac:cJhygonf? u|efawmfwkd@ rE Wav;rSwqifh c&D;quf&mwGif vrf;wGif w&ufESpf&ufavmuf =umEkdifao;&m xkdumvtwGif; um;q&mudk rsufjcnfrjywfapmifh=unfhzkd@ vlvkdojzifh ac:vm&jcif; jzpfygonf? um;armif;&efvnf; vkdtyfaumif;vkdtyfEkdifojzifh um;armif;wwfol armif&J0if;ukd ac:vm&jcif; jzpfygonf? u|eaf wmwf @dk trE_ iS yhf wof u+fy;D armi&f 0J i;f crsm tzr;f c&H +y;D axmif EpS f t&nS }fu;D usomG ;a=umi;f aemuyf idk ;f wiG f u|eaf wmwf @dk =um;&ygon?f u|efawmfwkd@ naeoHk;em&DavmufrS &efukefrS xGuf&ygonf? um;q&mu \"mwfqDvHkavmufatmif vkdufpkaeojzifh xkdtcsdefrS xGufvm&jcif; jzpfonf? um;ujrifhojzifh tawmftqifajyygonf? wckqkd;onfrSm um;a&S@cef;u rSefay:wGif ±kyf&Sifa=umfjimwck 31

a&;uyfxm;ojzifh jzwfoGm;jzwfvmrsm;u a=umfjimomru um;xJukdyg pdwf0ifwpm; =unfh=unfhae=uygonf? xkdum;q&mrSm tawmf-awmfonf? um;ukd nvHk;aygufarmif;&mwGif oltdyfcsifvmygu um;&yf+yD; um;vrf;ay:qif; 'kef;ajy; ygonf? oHk;av;acgufajy;+yD;rS um;ay:wuf qufarmif;ygonf? vrf;wGif yJcl;t0ifwGif rSwfyHkwifwcsufppf+yD; b,fae&mrSmrS xyfrppf awmhyg? um;ay:wGif um;py,f&mwOD;vnf; ygygonf? u|efawmfwkd@ reufvif;tm;}uD;wGif rE Wav;okd@ 0ifygonf? ygwDrS aemufqufom;wa,mufu um;wpD;iSm;xm;+yD; rE Wav; awmifajcrS apmifhaernf[kqkdojzifh u|efawmfwkd@ &efukefu iSm;vmaomum;ukd rE Wav;awmifajc wae&mwGif &yfckdif;+yD; u|efawmf/ vSvS/ ukdatmifESifh ygwDrS yxrqufom;&aJ bmfwkd@ um;ay:rSqif;um u|efawmfwkd@ udpP&SdI c%oGm;OD;rnf/ naejyefqHkrnf[k armif&0J if;ukd E_wfquf+yD; xGufcJhygonf? (armif&J0if;u xkdum;q&mESifh rcGJrcGmae+yD; naeusrS w,fvDzkef; wae&mrSqufum u|efawmfwkd@wawG rvmEkdifawmha=umif;/ xkd@a=umifh olyJ &efukefjyef&rSm jzpfa=umif;ajymum um;q&mESifhtwl &efukefjyef&ef pDpOfxm;ygonf?) u|efawmfwkd@ xkdum;ay:rS qif;+yD;/ enf;enf;av;av#mufoGm;awmh xkd-aemufqufom;ukdawG@um oliSm;xm;aom *spfum;jzifh u|efawmfwkd@awmufav#muf vm±_d;okd@ qufwufcJhygonf? ar+rdK@okd@ reuf 10 em&Davmufa&muf&m/ um;q&mrSm um;ukd ar+rdK@em&Dpif}uD; teD;wGif &yf+yD;ae&m u|efawmfwkd@rSm &ifwxdwfxdwfESifh ae&ygonf? u|efawmfonf ar+rdK@wGif wkdif;rSL;tawmf=umvkyfcJh&m ar+rdK@wGif todrdwfaqGrsm;ojzifh todESifhwkd;rSm pkd;ae&jcif; jzpfonf? ±kwfw&uf rsufESmodESifhwkd;u olwkd@vmE_wfqufv#if rod[efaqmifI jii;f v$wf&ef u|efawmuf udkatmiEf iS fhvvS uS kd oif=um;xm;ygonf? rxifrwS of nhf ae&mwiG f rxifrwS folESifh qkHaw@Gygu xiaf ,mixf ifrmS ; jzpfwwfa=umif;/ xkd@a=umifh ukd,fuZGwfjiif;v#if olwkd@b,fvkdrS wwfEkdifrSmr[kwfa=umif; ajymjyxm;&ygonf? vrf;wGif wa,mufa,muf ukd rdoGm;v#if usefolu ukd,fhvrf;ukd,f qufav#mufzkd@/ zrf;rdolukd *±krpkdufzkd@ukdvnf; rSmxm;&ygonf? u|eaf wmwf @dk e,pf yaf csmi;f udk jzw&f rnuhf pd &P odS jzihf u;l w@dkr&ydS gu u,dk [hf mu,kd jf zw&f ef vwl idk ;f twuG f avacgi;f t;kH wv;kH pvD n;f aqmifckdif;xm;ygonf? u|efawmfwkd@ iSm;vmaomum;onf vm±_d;a&mufcgeD; wem&Dc&D;cef@tvkdwGif ysufygawmhonf? b,fvkdrS jyifr&awmhojzifh u|efawmfwkd@ }uHKwJhum; wm;pD;+yD; c&D;quf&ef '±kdifbmu ajymvmygawmhonf? xkd@a=umifh u|efawmfwkd@onf ESpfokwfcGJvkdufygonf? u|efawmf/ vSvSESifh 'kwd,qufom;av;u wokwf/ ukdatmifESifh yxrqufom;u wokwfcGJ+yD; vm±_d;rSm qHkrnhfae&m tcsdef;tcsufvkyfum u|efawmfwkd@tokwfu 0DvD*spfum;av;wpD;udkwm;+yD; wufpD;vmcJh=uygonf? xkdum;ukd armif;vmolrSm tawmf &nfrGefoljzpf+yD; um;ykdif&Sifukdf,fwkdifyif jzpf[efwlonf? um;aemufwGifvnf; vlvwfykdif;wOD; tdyfvkdufvm&m oluxxkdif+yD; u|efawmfwkd@ tm; ae&may;ygonf? um;u vm±_d;*dwfokd@ a&mufaomtcg *dwfapmifhu um;armif;vmoltm;-reufutwkdif;yJvm;[kar;&m/ xkdolu [kwfw,f? reufu vltwkdif;yJ[k ajzojzifh bmrS rppfaq;bJ v$wfvkdufygonf? u|efawmfwkd@ vm±_d;t0iftxGuf*dwf tvGefusyfonf[k =um;xm;ojzifh &ifwrr vmcJh&m/ ,ckvkd acsmarmoGm;awmh tawmfpdwfat;oGm;ygonf? um;armif;olrSm u|efawmfwkd@tm; bmrSar;jref;pyfpkjcif;r&SdbJ vm±_d;+rdK@xJ a&mufvmaomtcg b,fykd@ay;&rvJ[k u|efawmfwkd@ tm; ar;ygonf? u|efawmfwkd@u um;*dwf (wuUpD*dwf) wckck ykd@ay;yg[kajymawmh oluwae&mwGif um;ukdxkd;&yf+yD; 'Duae a&Swnfhwnfh qif;+yD;av#mufoGm;&if *dwfawG@vdrfhr,fqkdum u|efawmfwkd@tm; csxm;cJhygonf? (aemifrS u|efawmfwkd@ od&onfrSm u|efawmfwkd@ aysmufqHk;aea=umif;/ awG@&Sdolrsm;u ta=umif;=um;&ef tpkd;&u \"mwfyHkrsm;ESifhwuG owif;pmrsm;u a=unmaomtcg u|efawmfwkd@ &efukefrS rE Wav;okd@ tvmiSm;vmaom um;orm;u vufOD;r_&Sd&Sd tpkd;&ukd tusdK;ta=umif; ajymjyojzifh xkdrSwqifh rD;ckd;ºuufav#muf vkduf&mwGif xkdu|efawmfwkd@ vm±_d;t0if um;}uHK ac:wifcJhaomolvnf; tzrf;cH&um axmifus+yD; pD;yGm;awmif ysufoGm;&Smonf[k =um;&ygonf?) u|efawmfwkd@ wuUpDwpD;iSm;+yD; a[mfw,fwckokd@ ykd@ckdif;&ygonf? xkda[mfw,f wnf;ckdcef;wGif tcef;wckiSm;+yD; u|efawmfESifh vSvS om;tzESpfa,muf wnf;ckd+yD;/ u|efawmfwkd@ESifh ygvmaom qufom;av;u tjyifxGuf penf;em&efESifh tpm;taomufrsm;0,f&ef xGufoGm;ygonf? oljyefvmawmh nwkdif;wnf;ckdcef;rsm;ukd ppfaq;wwfa=umif;/ rae@nuwif xkdwnf;ckdcef;ukd ppfaq;a&;0ifao;a=umif;/ oEl iS rhf suEf mS owd a,muf w;dk aeojzihf ol u|eaf wmwf @dkEiS hf twrl wn;f cbdk J wae&momG ;wn;f rmS jzpaf =umi;f / ol reuf 8 em&rD S ay:rvmv#if rdrdwdk@bmom erfhcrf;um;*dwfokd@oGm;&ef rSm=um;ygonf? olajymjyI od&ao;onfrSm u|efawmfwkd@aemufrSm usefcJhonfh ukdatmifESifh qufom;wOD;rSm &Jum;wpD;ukd wm;pD;vma=umif;/ olwkd@vnf; +rdK@t0if bmrStppftaq; r&Sda=umif;/ acsmarma=umif;/ tckvnf; wjcm; wnf;ckdcef;wckwGif wnf;aea=umif;/ reuf 8 em&DwGif um;*dwfwGifqHk&ef csdef;xm;a=umif;ajym+yD; xGufoGm;ygawmhonf? u|efawmfwkd@ om;tz wnvHk; =uuftdyf/ =uufEkd; tdyf=uygonf? reuf 7 em&DcGJavmufwGif xkdqufom;av; a&mufvm&m u|efawmfwkd@ tawmf0rf;omoGm;ygonf? u|efawmfwkd@oHk;OD; a[mfw,fteD;&Sd qkdifwqkdifwGif reufpmpm;=u+yD; wuUpDjzifhyif erfhcrf; um;qdyfokd@ oGm;a&muf=uygonf? um;qdyfwGif ukdatmifwkd@ a&mufESifhae+yD; jzpfonfukd awG@&ygonf? u|efawmfwkd@ um;vufrSwf0,f+yD; tokwfESpfokwfcGJ um;ESpfpD;ay: wuf=uygonf? u|efawmfwkd@um;ay: wGif erfhcrf;rS vm±_d;okd@ vmoDcsif;qkdonfh &Srf;rdef;rysdKav;wtkyf ygvmygonf? uav;rav;rsm;rSm ±kyf&nfom;om;em;em;ESifh oGufoGufvufvufuav;rsm;jzpf&m vrf;wav#mufawG@&onfh ppfaq;a&; orm;rsm;onf xkduav;rav;rsm; ESifhom w&if;wESD;E_wfqufa&maESm ajymqkdaeojzifh u|efawmfwkd@wawGtawmf uHaumif;cJhygonf? usefc&D;onfrsm;udk rnfol@udkr# *±krpkdufvSawmhbJ 0wfauswef;ausom ppfaq;wmawG@&ygonf? u|efawmfwkd@ vm;±_d;u txGuf emrnf}uD;vSonfh at'D (A.D) *dwwf Gif um;ay:rS c&D;ontf m;v;kH qi;f &+yD; ppaf q;a&;*dwfwiG f tppfaq;cH&ygonf? u|efawmfwkd@ om;tzESpfa,muf ppfaq;ola&S@a&mufaomtcg vSvSu ol@vufukdiftdwfxJrS rSwfyHkwif txkwfvkdufwGif tdwfxJwGifygonfh q&m0efoHk;em;=uyf xGufusvm&m ppfaq;aeolpma&;u armh=unfhvkduf+yD; a=omf- tpfr}uD;u 32

tpkd;&tr_xrf;vm;[k ar;ygonf? vSvSu [kwfuJh? u|efr erfhcrf;jynfol@aq;±Hk}uD;ajymif;vmwJh (A.S) vufaxmufq&m0efyg? u|efrrSm (Transfer Order) a&$@ajymif;trdef@vnf; ygygw,f? 'DrSm =unfhOD;rvm;[k qkdaomtcg xkdpma&;u ysmysmovEJ Sifh [m-rvkdygbl;/ rvkdygbl;? oGm;yg tpfr}uD; &ygw,f[k qkdygonf? vSvSu u|efawmfhvufqG+J yD; 'guawmh u|efrukdvkdufykd@wJh u|efrOD;av;/ u|efrwdk@ oGm;awmhr,faemf/ aus;Zl;wifygw,f[k E_wfquf&m xkdpma&;uav;u tpfr}uD; a&S@uuif;awGrSmvnf; (Government service) tpkd;&tr_xrf;vkd@om ajymyg? bmrS ppfaq;rSm r[kwfygbl;[k rSmvkduf&Smygao;onf? (1980 ckESpfrsm;twGif; ygwDwGif;okd@ vlopf&JabmftcsdK@ a&mufvm&m olwkd@ A.D *dwftjzwf tawG@t}uHKukd u|efawmfwkd@tm; jyefajymjyzl;ygonf? olwkd@tm; xkd*dwfwGif ppfaq;olrsm;u-u|efawmfwkd@ 'D*dwfu odyfewf}uD;wm/ AkdvfcsKyfausmfaZmwkd@ wrdom;pkvHk; 'DuvGwfxGufoGm;wmav? *dwfw*dwfvHk;vnf; tvkyfjyKwfxGufoGm;wmyJ? olwkd@ezl;rSm pmuyfxm;wmrS r[kwfwm/ u|efawmfwkd@u b,fvkdvkyf odEkdifrSmv?J cifAsm;wkd@vkd aumif;a&mif;aumif;0,form;awGqkd&ifawmh bmylp&m&SdovAJ sm? u|efawmfwkd@u v$wfay;ygw,f[k ajymv$wfvkdufonf[k qkdygonf? u|efawmfwkd@vnf; aq;±Hkokd@ tvkyfajymif;vmonfh q&m0ef[k qkdvkdufojzifh apwemAvyGjzifh ewfvrf; n¸efvkdufaom xkdpma&;av;tm; owd&oem;aerdygonf?) u|efawmfwkd@ vrf;wav#mufvHk; wHwm;wkdif;/ +rdK@t0iftxGufwkdif; um;ay:rSqif; vrf;av#muf&+yD; *dwfwGifxkdif apmifhaeolrsm; a&S@ujzwfum rSwfyHkwifjy tppfaq;cH+yD;rS um;ay: jyefwuf&ygonf? xkdae@rSm wevFmaehjzpfojzifh ±Hk;ydwf&uf zGifhpae@jzpfojzifh ppfaq;oltm;vHk; Holiday mood 0ifum/ ayghwD;ayghq ppfaq;=uygonf? u|efawmfwkd@ =um;xm;wmeJ@ rwlyg? erfhcrf;u tqkdawmf uav;rav;rsm;rSm xkda'owGif a&yef;pm;olrsm; jzpf[ef&Sdygonf? olwkdav;awG=um; u|efawmfwkd@ om;tz ra,mifrvnf a&mav#muf ygvm&m olwkd@av;awGESifh E_wfqufzkd@/ pum;pjrnfajymzkd@om pdwftm;oefae=uonfh xkduif;orm;rsm;/ vl0ifr_}uD;=uyfa&;*dwfapmifhrsm;u u|efawmfwkd@om;tztm; iJhapmif;Iyif r=unfhyg? u|efawmfwkd@xkwfjyaom rSwfyHkwifu'fjym;rsm;ukdvnf; aoaocsmcsm r=unfhyg? [kdvSnf h'DvSefvkyf+yD; u|efawmfwkd@tm; jyefay;+yD;/ vufjzifhtjref um;ay: jyefwuf&efom n¸ef;aeygonf? u|efawmfwkd@ESifhygvmaom qufom; uav;rSmvnf; &Srf;uav;yifjzpf&m xkdtqdkawmftkyfESifh &Srf;vkd w&if;wESD;qufqHajymqkdaeojzifh ol@twGufvnf; tqifajyaeygonf? ukdatmifwkd@ESpfa,mufvnf; aemufum;ESifhyif ygvm&m u|efawmfwkd@a&S@u ppfaq;a&;wck+yD;IxGufv#if olwkd@um;u aemufu 0ifvmwwfygawmhonf? Tokd@oGm;ae&mu u|efawmfwkd@ erfwGef@wHwm;ukd ausmf+yD;aomtcg ukdatmifwkd@ESpfa,muftm; wHwm;wzuf xdyf tay:bufwGif&Sdaom wJwef;vsm;qDokd@ ppfAkdvfwa,mufu ac:oGm;wmukd awG@vkduf&ygawmhonf? xkdppfAkdvfu olwkd@ESifh &,f&,f armarm ajymajymqkdqdk pum;wajymajymESifh ac:oGm;aewm awG@&ojzifh pdwfxJtenf;i,fat;&aomfvnf; pdwfawmhwxihfxifh jzpfae ygon?f (aemirf S o&d onrf mS uadk tmihf oil ,cf si;f D.S.A qi;f wa,muf jzp+f y;D uadk tmiuhf adk w@Gojzihf 0r;f omtm;&ac:omG ;+y;D pum;pjrnf ajymwmomjzpfa=umif;/ ukdatmifu tvkyfjyKwfoGm;ojzifh pdwfnpf+yD; xGufvnfaea=umif; ajymjy+yD; jyefqif;vmcJha=umif; od&ygonf? ukdatmifrSm b@GJ&+yD;cgpu urm&Gwf pD;u&ufpuf±Hkw±HkwGif tvkyfoift&m&Sdtjzpf tvkyfvkyfaech+J yD; 1974 - 75 tvkyform; ta&;tcif; t+yD;wGif tvkyfjyKwfcJhygonf?) TvEdk iS hf u|eaf wmwf @dk c&;D EiS vf m&m ae@vnxf ri;f udk uwG cf idk wf iG f 0,pf m;+y;D erchf r;f o@dka&mucf ge;D 10 ridk cf e@ftvwdk iG f u|eaf wmwf @dk qufom;uav;u um;&yfckdif;+yD; u|efawmfwkd@ 'DrSmyJ qif;awmhrnf[k ajymqkd+yD; um;ay:u qif;=uygawmhonf? u|efawmfwkd@ qif;aom tcg um;py,f,mu a=omf æ cifAsm;wkd@u 'Dvkdukd;vkd@ qkdvkdfufygonf? xkdae&mrSm u|efawmfwkd@ ajratmuf&Jabmfrsm; oHk;aeusvrf; jzpfojzifh um;py,f,mav;u Tonfukd &nf&G,fI ajym[ef&Sdonf? u|efawmfwkd@ oHk;+yD;aemuf xkdvrf;ukd rnfolr# roHk;awmh? u|efawmfwkd@vnf; &ifxJ'dwfueJ jzpfoGm;aomfvnf; [efrysuf um;ay:rSqif;um um;vrf;b,fbuf&Sd awmifukef;wukef;ay:&Sd bkef;}uD;ausmif;&Sd&m oGm;aomvrf;okd@ qif;av#muf=uygonf? u|efawmfwkd@ pD;vmonfhum; rsufpdatmufrS aysmufoGm;rS vm&mvrf;jyefvSnfh+yD; um;vrf;jzwfum um;vrf; nmbufab;&Sd awmtyk wf iG ;f 0iuf m vol mG ;vr;f av;twidk ;f quaf v#muaf wmh e,pf yaf csmi;f udk a&muof mG ;+y;D ur;f wiG vf n;f u;l w@dkavaS v;wp;D uyxf m; wm awG@&ygonf? avSorm;vnf; tqifoifhyif awG@&ygonf? u|efawmfwkd@onf xkdacsmif;ukd ul;wkd@avSav;ESifhjzwf+yD; urf;ay:wufum awG@&onfh vrf;uav;twkdif; av#mufvm&m pyg;cif;}uD;wckab; v,fuefoif;ay:wufav#mufvkdufpOf “azaza&/ azaza&”[k atmf+yD; vuf}uD;ajr‡muf a0S@,rf;+yD; ajy;vmonfh u|efawmfhom;ti,f ausmfaZmOD;ukd awG@vkduf&ygawmhonf? olu u|efawmfwkd@xuf wvcef@apmI ygwDokd@ xGufcGmoGm;oljzpf&m ol@ukd awG@vkduf&aomtcg u|efawmfwkd@ ygwDokd@ acsmacsmarmarm vHk+cHKpGmqkdufa&muf+yDqkdwmukd odvkduf&ygawmhonf? u|efawmfwkd@ESifh ausmfaZmOD;/ olESifhtwlygvm+yD; }udKapmifhaeaom ygwDajratmufXme au'gwOD;jzpfonfh &JabmfaZmf0if;wkd@ tusdK;ta=umif; ajymaepOfrSmyif u|efawmfhom;t}uD; ukdatmifESifh qufom;&Jabmfwkd@ a&mufcsvmygonf? xkdae&monf Armjynf uGefjrLepfygwD. a&S@wef;pcef;axmuf&Sd&m ref[kdif;&Gmav; jzpfygonf? xdkae@onf 1976 ckESpf/ Zlvkdifv 20 &ufae@ jzpfygawmhonf? u|efawmfonf tcuftcJtrsdK;rsdK;/ tauG@taumuftrsdK;rsdK;ukd jzwfausmf+yD; ESpf&Snfvrsm; cGJcGmcJh&onfh “tdrf” (ygwD) okd@ jyefvnfa&muf&SdcJhygawmhonf? ? 33

ukd;um;onfhpmtkyfpmwrf;rsm; 1? pma&;olukd,fwkdif a&;om;cJhonfh pmtkyfrsm; 1-1? zufqpfawmfvSefa&; 2? trsdK;om;vGwfajrmufa&;wkdufyGJrsm; jynfol@bufawmfom;rsm;pmay 3? jynfwGif;+idrf;csrf;a&;oabmxm;ESifh vufa&G;pifrdef@cGef;rsm; 4? urBmppfESifh +idrf;csrf;a&; 5? orkdif;rSefuluGufrsm; jynfol@bufawmfom;rsm;pmay 6? w&m;cHtppfb,folvJ ‚ 7? rD'D,mavmuESifh tifwmAsL;rsm; ArmjynfuGefjrLepfygwD/ A[kd0g'jzef@csda&;Xme 2? wjcm;pmtkyfrsm; 2-1? vGwfvyfa&;a&$&wk (jynfwGif;ppfESpfig;q,f) atmifapmOD; 2? wkdif;jynfuEkEk rkefwkdif;u xefxef AkdvfrSL;}uD;a[mif;wifarmif 3? rkefwkdif;vGefaomf ‚ 4? rkefwkdif;ukdvGefI tefwkavaomf rkd;rkd;wma&mpH 5? wyfrawmforkdif; (yxrwGJ rS pwkwÎwGJtxd) wyfrawmfarmfuGef;wkduf 6? jynfwGif;qlylaomif;usef;r_orkdif; (tykdif; 4 ykdif;) ‚ 7? q&m}uD;ocifukdawmfr_dif; vlxka':trm *? owif;pmrsm;ajymwJhppftwGif;Armjynf vlxkOD;vS 9? wmawpaeom; OD;Ek 10? orkdif;rSefuluGuf 2 jynfol@bufawmfom;rsm;pmay 11? q&m}uD;ocifukd,fawmfr_dif; ESpf 130 jynfh (txl;xkwf) \"l0Hpmay 12? bHkb0rSmjzifh ocifwifjr 13? zufqpfawmfvSefa&;XmecsKyfESif wkdif;}uD; 10 wkdif; ocifwifjr 14? Burma in Revolt Bertil Litner 34

aemufqufwGJ (1) AkdvfrSL;csKyfa[mif;ausmfaZm. wkdif;jynfokd@ wifjycsuf (10-8-76) cspfvSpGmaom tzdESdyfcH vkyfom;jynfolrsm;jzpfwJh vlrsdK;aygif;pHkyg0ifwJh tvkyform;/ v,form;/ +rdK@aevkyfpm;ukdifpm; qif;&Jom;rsm;/ ynmwwfrsm;/ trsdK;rsdK;aom tvwfwef;v$mrsm;/ trsdK;rsdK;aom vkyfief;ukdifief;&Sifrsm;ESifh &[ef;oHCmrsm;cifAsm;- aemufrsdK;qufwckvHk; vlnGef@wkH;atmif tnGef@csdK;cHae&wJh ausmif;om;rsm;/ vli,frsm;cifAsm;? aemuf ae0if;-pef;,k ppfwyftwGif;&Sd trsdK;rsdK;aomvufeufukdiftzGJ@tpnf;rsm;rS t&m&Sdt&mcH/ t=uyfwyfom;rsm;cifAsm; u|efawmf[m ae0if; tkyfpkd;r_ukd awmfvSefwkdufckdufzkd@ ArmjynfuGefjrLepfygwDacgif;aqmifwJh vGwfajrmufwJhe,fajrukd tcuftcJ trsdK;rsdK;ukd jynfolrsm;tultnDjzifh ausmfjzwf+yD; a&muf&Sdaeyg+yD? tb,fa=umifh u|efawmf[m vufeufukdifawmfvSefa&;vkyfzkd@ xGufvm&ovJqkdwm u|efawmfhtaeESifh wkdif;jynfukd &Sif;jyzkd@ wm0ef&Sdygw,f? wckwnf;aom t\"duta=umif;uawmh u|efawmfwkd@ jynfolawGukd ae0if;-pef;,kppftkyfpku u|efawmfwkd@ wkdif;jynforkdif;rSm r}uHKzl;avmufatmif tzufzufu ESdyfuGyfr_/ aoG;pkyfr_a=umifh jynfolawG cHpm;ae&wJh 'kuQt00ukd u|efawmfhtaejzifh b,fvkdrS vufykduf =unfhraeEkdifvkd@ygyJ? 'ga=umifh vGefcJhwJhESpftawmf=umuwnf;u ae0if;tkyfpkd;r_ukd wGef;vSefwkdufzsufzkd@ trsdK;rsdK;}uHqcJhygw,f? jynfoleJ@ wyfwGif; wpdwfwykdif;tajctaea=umifh ae0if;[m u|efawmfhukd axmifcsrxm;ayr,fh tapmifht=uyftrsdK;rsdK;/ olv#dKtrsdK;rsdK;ESifh rv_yfEkdifatmif csKyfukdifxm;ygw,f? ,ckrSyJ &wJhtcGifhta&;ukd jzpfovkd toHk;cs+yD;/ jynfolwkd@&J@ &efol}uD; ae0if;ppftpkd;&ukd jynfolwkd@ESifhtwl wkdufzsufypfzkd@ vufeufukdifawmfvSefa&;e,fxJ a&mufcJhygw,f? u|efawmftckvkd ae0if;tkyfpkd;r_ukd wGef;vSefwkdufzsufzkd@ vkyfwmukd/ jynfolw&yfvHk; 0rf;ajrmuf0rf;om axmufcHr,fqkdwm oHo,r&Sdyg? jynfol@qENESifhtnD vkyf&w,fqkdwm oHo,r&Sdyg? ae0if;-pef;,kwkd@ jynfol@tay: &ufpufpGm zdESdyfyHkukd =unfh=uprf;yg? olwufvm+yD; r=umrDvykdif;twGif; 1962 ck/ Zlvkdifv 7 &ufta&;tcif;}uD; jzpfcJhygw,f? 'Dta&;tcif;rSm tjypfrJh vufeufrJh ausmif;om;awGukd atmfwkdrufwpf*sDo&D;-*sDzdk;awGESifh +rdK@odrf;ppfwyfu &efoludk vkdufvHacsr_ef;ovkd twif;ypf/ twif;vkduf/ twif;owf=uw,f? raovkd@ '%f&m&wJhausmif;om;awGukd vkdufzrf;rdor# vufpwHk;owfypfw,f? wGif;}uD;awGwl;+yD; ajrjr‡Kyf— tpazsmufvkdufw,f? tenf;qHk; 100 rS 200 =um; towfcH&w,f? aoG;acsmif;pD;cJhw,f? om;orD;csif; pmem=unfhyg? jynfolwkd@&ifrSm b,fvkdaervJ? rdbawG[m tavmif;awmifrawG@&? ro+*õK[f&bl;? wcsdK@rdbawG ±l;wJhvl ±l;oGm;=uw,f? aemufxyf+yD; Armjynf&Sde,fcsJ@qef@usifa&; AdrmefwckjzpfwJh/ orkdif;0if or*~taqmufttHk}uD;ukd Zuf&Jvuf&J +zdKcGJvkdufw,f? aemufae0if;uxyf+yD; t±l;trl; aoG;±l;aoG;wef; jynfolawGukd qef@usifjyvkdufyHku aemifvnf; \"m;\"m;csif;/ vSHvSHcsif; acsr_ef;ypfr,fvkd@ a&'D,kdu }udrf;0g;vkdufw,f? e,fcsJ@+Adwdo#awmif tESpf 100 oltkyfpkd;r_rSm 'Davmuf&ufpuf&rf;um;r_}uD;rsdK; rvkyf&JcJhbl;? e,fcsJ@vufyg;ap ae0if;uawmh ol@tkyfpkd;r_ wESpfrjynfhcifrSm vkyfjy&JcJhw,f? 'g[m bmukdjyvkdufovJ- 'g[m jynfoltusdK;jyKr,fqkdwJh rqv vrf;pOfvm;? 'g[m acwfajymif;awmfvSefa&;qkdwmvm;? 'g[m jynfoludkcspfygw,fqkdwJh jynfol@wyfrawmfvm;? 'g[m ae0if;&J@ zufqpfbDvl;±kyf bGm;bGm;ay:wmyJ r[kwfvm;? 'g[m tm%mukd bmESifhrSrvJEkdifwJh irf;irf;wuf tm%m±l;}uD;qkdwm ay:wmyJ r[kwfvm;? 'g[m jynfolawGtay: ae0if;wkd@u b,fvkdoabmxm;w,fqkdwm jyvkdufwmyJr[kwfvm;? e,fcsJ@orm;awmif rvkyf&Jvkd@ aemufwvSrf;qkwf&wJh umvrSm ae0if;[m yg;uGufom; vlpGrf;aumif;}uD; vkyfjycJhw,f? e,cf s@Jqe@fusiaf &;wudk yf tJG qiqhf ihf *%k af &miaf jymicf whJ hJ owadW jymicf whJ hJ u|eaf wmwf @dk&@J ausmi;f om;vil ,af wuG dk 'vD tdk =ur;f zuf &mESifhcsD+yD; owfjyvkd@ a=umufrwJhvm;? olwkd@&J@ &mZyv†ifa&m +rJrwJhvm;? ausmif;om;vli,fawGtygt0if u|efawmfwkd@&J@ jynfolawG[m +Adwdo#e,fcsJ@orm;ukd tefwkcJhwJh jynfol/ zufqpf *syefukd xcscJhwJhjynfol/ ae0if;wkd@&J@ocif e,fcsJ@awGukd armif;xkwfcJhwJh jynfolawGqkdwm ae0if;wkd@arhaeyHk&w,f? orkdif;u 'D&mZ0wfaumifukd cGifhv$wfrwJhvm;? 'DaemufrSm ae0if;wkd@u jynfol@aoG;awGayusHaewJh zufqpfbDvl;±kyfukd zHk;uG,fa&;/ vSnfhpm;a&;twGuf rqv ygwDqkdwJh qkd&S,fvpftwk ygwDw&yfukd ol@a=u;pm;wyfukd A[kdjyK+yD; 1963 rSm zGJ@pnf;cJhw,f? 'DvkdeJ@ wzufu qdk&S,fvpftwkta,mifESifh rEkd;=um; 35

ao;wJh jynfolwpdwfwykdif;ukd vdrfnmzkd@eJ@/ Ekd;=um;wJh jynfoltrsm;pkukd *wfpwmykdpHkaxmufwyfvkd jynfol@zdESdyfa&; wyfzGJ@}uD;wwyftjzpf zdESdyfzkd@ ppfwyfygwD zGJ@cJhw,f? 'DvkdygwDxJ r0ifvkdwJholawGukdvnf; r0ifbJrae&Jatmif tusyfukdifcJhw,f? aemuf ae0i;f [m q&dk ,S vf ptf wuk dk uidk ,f r;f +y;D jynof yl idk vf yk wf ,af [qh +dk y;D y*k v~ ud yidk f vyk if e;f uikd if e;f tm;v;kH udk urG ;f ,mqidk f omomavmufup+yD; vufawG@avsmfa=u;ray;/ odrf;usHK;vk,uf,l=uw,f? tusdK;qufuawmh trsdK;om;pD;yGm;a&; emvefrxlEkdifatmif usqif;apcJhw,f? e,fcsJ@aygif;pHkukd ykdrSDckd&+yD; ukefaps; E_ef;awG w[kefxkd;wufcJhw,f? jynfolawG ykdusyfwnf;vmcJhw,f? olwkd@rSmawmh um;awGwkdufawG wkd;wufvmw,f? qkd&S,fvpftwkjzpfa=umif;/ e,fcsJ@vufyg;apjzpfa=umif; xyfzGifhjywmu e,fcsJ@ykdif bDtkdpDa&eHukr`%Dukdodrf;awmh r&Sufra=umuf e,fcsJ@auseyfavmufatmif aphpyf+yD;avsmfa=u;ay;cJhw,f? emrnfqkd;vSwJh ‘Ek-tufwvD’pmcsKyfukd ,cktxd rzsuf0Hhao;bl;? ae0if;wkd@[m wjznf;jznf;us,fjyef@vmwhJ ArmjynfuGefjrLepfygwDe@J vlrsdK;pktoD;oD;u ol@tkyfpkd;r_ukd vufeufpGuJ kdif awmfvSefae =uwJh vufeufawGukd jzKwfypfzkd@eJ@ jynfolw&yfvHk;ukd vSnfhpm;zkd@ 1963 ckESpfrSm [efjy+idrf;csrf;a&;twkukd vkyfcJhw,f? aemufqHk; olomv#if +idrf;csrf;a&;ukd zsufqD;wJh w&m;cHtjzpf ay:cJhw,f? aemufae0if;wkd@[m olwkd@jrwfpGef;r,f/ tusdK;&Sdr,fxifwJh xkwfvkyfa&;ESifh ukefoG,fa&;vkyfief;ukdifief; tao;t}uD; wck+yD;wck xyfodrf;=u/ vk,uf=uvkd@ trsdK;om;pD;yGm;a&; ykdIykdIysufpD;vm/ aps;E_ef;awGykd}uD;vm/ xkwfvkyfr_awGusqif;vm/ wkdif;jynfpD;yGm;a&;z±kdz&J jzpfvm&w,f? aemufqHk; 1967 rSm Armjynforkdif;rSm wcgrS r}uHKzl;wJh qefravmuf xrif;iwf&r,fhudef; qkdufvmw,f? qefjy\\em jzpfvmawmh ,cife,fcsJ@rsm;vkd vrf;v$Jzkd@ w±kwfArmta&;tcif; ae0if;wkd@zefwD;+yD;/ w±kwftrsdK;orD; - trsdK;om; rsm;pGmukd owfjzwfcJhw,f? aemuftiwfrcHEkdifwJh jynfolawG[m qefjy\\emwkdufyGJ quf0ifvmwJhtcg &ckdifrSm &ufpufpGm ypfowf+yD; ESdyfuGyfjyvkdufw,f? tawmfrsm;rsm; jynfolawG usqHk;&jyefw,f? 'Denf;ESifh ae0if;wkd@[m bmyJyg;pyfuajymaeae olwkd@vlwef;pm;tusdK;ukd xdckdufr,fqkd&if zufqpfbDvl;jzpfa=umif; zGifhjyzkd@ 0efrav;=ubl;? 'DvkdESifh aoewfw,rf;,rf;ESifh owfjzwf+cdrf;ajcmuf+yD; wav#mufvHk; tkyfpkd;vmcJhw,f? 'DtxJu yHko¿meftrsdK;rsdK;eJ@ ae0if;tkyfpkd;r_ukd awmfvSeftmcHwJhol jynfol@om;orD;aumif;rsm;[m tusOf;axmifxJrSm tcsdK@towfcH&/ tcsdK@vlpOfrrDatmif n‡Of;yef;cH&/ tcsdK@ ukdukd;u|ef;ykd@cH&w,f? 'Dn‡Of;yef;r_[m *syefzufqpfawGvkdyJ tvGef&ufpufw,f? ae0if;tusOf;pcef;awGrSm tmZmenftawmfrsm;rsm; usqHk;cJh&w,f? 'tD xrJ mS *syeaf wmvf eS af &;acgi;f aqmi}f u;D wO;D jzpwf hJ Avdk rf LS ;}u;D Ax;l &@Jom;wa,mu[f mvn;f rsuvf ;kH ue;f atmif EydS pf ucf &H +y;D aemuf taoowfypfjcif;cH&w,f? ae0if;zdESdyfr_/ aoG;pkyfr_[m ykdvkd@jyif;xefvmw,f? jynfolwkd@ usyfwnf;r_[mvnf; ykdjyif;xefvmw,f? qefravmufwJh tiwfjy\\em[mvnf; ykd}uD;xGm;vmw,f? 1974 arvrSm acsmufa&eHajr tvkyform;rsm;u qefjy\\em ajz&Sif;ay;zkd@ pwifaygufuGJvmw,f? aemuf &efukef+rdK@awmftygt0if txufatmuf Armjynfpuf±Hktvkyf±HkawG qefvHkavmufatmifay;a&;eJ@ olwkd@ukd zdESdyfxm;wJh vkyfom;aumifpDawGzsufodrf;a&;oydwfrsm;[m ae0if;aoewfawG vSHpGyfawGa&S@rSm ra=umufr&GH@ wck+yD;wck aygufuGJay:xGufvmw,f? tvkyform;awG[m iwf+yD;awmhtaorcHbl;/ wkdufyGJESifh&ifqkdifr,fvkd@ oEdMÏmefcs+yD; &J&J}uD;wkdufyGJ0ifvm=uw,f? 'DwkdufyGJ[m tr_xrf; t&mxrf;awGtxd ul;puf+yD; jynfvHk;u|wfoydwf}uD; aygufuGJawmhrwwf jzpfvmw,f? ae0if; ppftkyfpk[m uref;uwef; olwkd@enf;a[mif;twkdif; 'Dta&;+idrf;oGm;atmif tiftm;t}uD;qHk;jzpfwJh &efukef tvkyf orm;awGukd ypfowfjyvkdufw,f? tvkyform;ESifhjynfol 100 avmuf aoausysufpD;&jyefw,f? ae0if;wkd@&J@ vufawG[m txyfxyfaoG;pGef;cJh=u+yD? aemuf 1974 'DZifbm ausmif;om;ta&;tcif;rSm ae0if;tkyfpkd;r_ukd &efukefwuUokdvfrsm;ESifh ausmif;aygif;pHk ausmif;om;rsm;ESifh &[ef;oHCmrsm; yl;aygif;+yD; wkdufyGJ0ifcJhw,f? rE Wav;u tvm;wlausmif;om;rsm;ESifh oHCmrsm;yg0ifvmw,f? 6 &ufvHk;vHk;tefwk+yD; oydwfarSmufqENjycJh=uw,f? 'Dausmif;om;ta&;ukd ae0if;wkd@u t=urf;zuf+zdKcGJvkdufvkd@ &efukef+rdK@vlxktcsdK@[m a'goxGuf+yD; qef@usif qENjyw,f? wcsdK@u 0ef}uD;rsm;±Hk;ESifh *gwfwJtcsdK@ukd 0kdif;0ef;qENjyzkd@ }udK;pm;w,f? tcsdK@u vrf;pOfygwDESifh aumifpD±Hk;rsm;ukd rD;±_d@ zsufqD;ypf=uw,f? owWd&SdpGmESifh vSHpGyfawGukd tefwkvkdufw,f? tJ'DjynfolawGukd aoG;at;at;ESifh vlowftzGJ@u vkdufvHypfowf+yD; ESdyfuGyfvkdufw,f? tenf;qHk; 'Dta&;tcif;rSm jynfolESifh ausmif;om; 150 ausmf aoaus'%f&m&ch=J uw,f? txufyg 1974 ckESpf tvkyform;ta&;tcif;ESifh 'DZifbmausmif;om;ta&;tcif;[m ae0if;wkd@=oZmESifh oduQmukd xyfrH+yD; t}uD;tus,f usqif;apcJhjyefw,f? aemuf ausmif;om;rsm;ESifh tvkyform;rsm;[m tcGifhtcg&wkdif; ae0if;zdESdyfr_ukd awmfvSefwkdufckdufcJh=uw,f? 1975 ck ZGefvrSm rEpS uf ao;G acsmi;f p;D cwhJ hJ tvyk of rm;ta&;tci;f EpS yf wvf nqf EjN yy}JGu;D udk ausmi;f om;awuG usi;f y+y;D / ae0i;f w@dkudk tewf vk udk jf yewf ,?f ,ckaemufqHk; 1976 ck rwfv q&m}uD;ocifukd,fawmfr_dif; &mjynfhrSm axmifaygif;rsm;pGmaom ausmif;om;awG ae0if;ukd 36

tefwk+yD; csDwuftav;jyKw,f? aemufwuUokdvf bGJ@ESif;obifcef;rukd odrf;ykduf+yD; oydwfarSmufvkduf=uw,f? ae0if;wkd@u rsm;jym;vSwJh ausmif;om;tHkºur_ukd a=umufvef@+yD;/ uref;uwef;wjynfvHk;&Sd/ wuUokdvfESifhaumvdyf ausmif;rsm;ukd ,cktxd tuef@towfr&Sd ydwfvkdufw,f? ausmif;om;awGukdvnf; axmifESifhcsD+yD; wpdrfhpdrfh ,cktxd vkdufzrf;aew,f? tcsdK@ukd w&m;pGJ+yD; ESpf&Snfaxmifcsaew,f? 'g[m bmujkd yov?J ae0i;f w@dku Armjynvf wG af jrmuaf &;wudk yf oJG ridk ;f rmS r}uKH z;l atmif jynof al wuG dk ao;G acsmi;f p;D owjf yaewhJ txJu jynfolawG[m OD;rnGwfbJ wAkdvfuswAkdvfwuf vGwfajrmufa&;wkdufyGJ/ 'Drkdua&pDwkdufyGJukd tqufrjywf qifE$JcsDwufaew,f? 'gaw[G m ae0i;f tyk pf ;dk ru_ mvtwiG ;f jynof al wuG dk o@lq&me,cf s@Jaw/G zuqf paf wvG ydk J zEd ydS wf ,qf wdk mudk u|eaf wmtf en;f i,f wifjywm jzpfygw,f? 'Dvkdae0if;&J@ zdESdyfr_eJ@ aoG;pkyfr_a=umifh jynfolawG b,fvkd'kuQawG/ qif;&Jusyfwnf;r_awG a&mufcJh&w,fqkdwm wwkdif;jynf vHk;todygyJ? jynfolawG qif;&Jusyfwnf;r_ESifh ywfoufvkd@ aemufqHk;jzpfysufcJhwJh tjzpftysufw&yfukd wifjyyghr,f? ,ckESpfOD;ykdif;rSm &efukef+rdK@vnf ±kyf&Sif±Hkw±HkrSm ±Hkapmifhwa,muf[m/ trsm;jzpfaewJhtwkdif; w[kefwkd;wufaewJh ukefaps;E_ef;ESifh om;orD; 6 a,mufukd b,fvkdrS 0atmifrau|;Ekdifvkd@ arSmifckd±kyf&SifvufrSwfa&mif;+yD; tdrfaxmifukd jznfhwif;cJh&w,f? wae@rSm tzrf;cH&+yD; axmifcscH&w,f? 'Dtvkyform;&J@ ZeD;[m uav; 6 a,mufESifh b,fvkdau|;arG;&rvJqkd+yD; xdwfvef@+yD; &ifaoG;awGa&m/ ola&m owfaozkd@ }udK;pm;w,f? cav;ti,fqHk;ukd owft+yD;/ usefuav;rsm; atmf[pfikdaºu;vkd@ tdrfeD;em;csif;rsm;u vmu,fwif&w,f? 'DtrsdK;orD;[m ±l;oGm;w,f? pdwWZaq;±Hkukd ykd@vkduf&w,f? tcktxd &Sdaumif; &SdaeOD;r,f? wcsKd @rbd rsm;[m uav;rsm;udk rau|;Eidk af wmvh @dk bwl m±rkH sm;/ oabmF qyd rf sm;rmS ypxf m;cwhJ hJ trr_ sm;[mvn;f ra&wuG Ef idk bf ;l ? 'Dvkd tvm;wl udpPawG[m jynfolawG=um;rSm rjywf=um;ae&w,f? +rdK@aevkyfpm;ukdifpm; qif;&Jom;awG txl;ojzifh atmufajcr_xrf;&mxrf;vcpm;awG[m r0w0pm;ae&wm =umvS+yD? wcsdK@ xrif;csdKifhawGrSm yJjyKwfawmif rygEkdifawmhbl;? qm;ESifhxrif;pm;ae&olawG/ qefjyKwfyJ aomufae&olawG/ eyfrSefrpm;&olawG rsm;- rsm;vm=u+yD? vlvwfwef;pm;xJu trsm;pk[m qif;&JrGJjymusvm=uw,f? rdrd&Sdor# ypPnf;awGa&mif;+yD;/ rD;zkdacsmif jznfh&w,f? vlcsif; awG@=u&if wae@wjcm;wufvmwJh ukefaps;E_ef;ukd =unhf+yD; “a&S@b,fvkd vkyf=u&rvJ”qkdwm vlwkdif;E_wfu ajymaeuspum; jzpfae+yD? aus;vufrSma&m/ v,form;awG =unfhygOD;? ya'o&mZfajr&Sifpepf&J@ zdESdyfaoG;pkyfr_[m qufvuf&Sifoef }uD;xGm;aew,f? 'DtajccHay:rSm ppftpkd;&&J@ pDrHudef;oD;ESHawG pkdufysdK;a&;ESifh vuf0g;}uD;tkyfr_/ vk,ufr_wkd@a=umihf v,form;xk}uD;[m qif;&J'kuQa&mufae =u&w,f? pyg;aps;wufvmwm [kwfyg&J@? ukefaps;E_ef;u ol@xufckefwufaeawmh txl;ojzifh tvwfatmufv$mv,form;/ qif;&JwJh v,form;ESifh v,fulvDrsm;[m 'kuQt}uD;qHk;ygyJ? wcsdK@w&GmvHk;rSmrS av;ig;tdrfavmufyJ qDav;ysm;av;ESifh pm;Ekdif=uw,f? olwkd@'kuQ[m wcsdK@rSm +rdK@u qif;&JwJhtvkyform;awG&J@ 'kuQxuftyHk}uD;qkd;ygw,f? wcsdK@cg;aumh+yD; +rdK@ajy;wufvm=uw,f? t&Sufta=umufaemufxm;+yD; t0wfrvHkr+cHKESifh awG@&mtvkyftwif;wkd;acG@ vkyfukdifpm;aomuf&w,f? ynmwwfawGa&m b,fvkdvJ? olwkd@oduQmukd tapmfum;cHae&w,f? ae0if;wkd@ukd cg;usdK;atmif atmufrusdK@wJhvlawG[m enf;rsdK;pHkESifh ta&;,lcHae&w,f? }udrf;armif;toa&zsufcHae&w,f? tvkyfr&SdwJh ynmwwfOD;a&[m wae@wjcm; rsm;vmw,f? ae0if;wkd@[m ynmwwf tvkyfvufrJhawG EkdifiHa&;tHkºur_xJ yg0ifwmrsm;vmrSmpkd;vkd@/ ynmwwfawG uef@owfzkd@/ 0dZ…mESifhody`H &Spfwef;uwnf;u cGJ+yD;/ pmar;yGJawGukd cufoxufcufatmif zspfn‡pfvmw,f? bGJ@&jyefawmhvnf; tvkyf&Smr&vkd@ ta=umfa&mif;pm;ae=u&wJhvlawG/ qkdufum;eif;pm;ae=u&wJhvlawG[m renf;ygbl;? ausmif;om;awGukd &efolawGvkd oabmxm;+yD;/ uav;awG&J@ ^m%Av/ pm&dwWAv/ um,Avwkd;wufa&;xuf ajymif;jyef/ b,fynmrS ususeerwwfatmif/ pm&dwWawGysufatmif vkyfcJhw,f? aemufqHk; ausmif;awG[m ynmoifwJhXmer[kwfbJ/ uav;awGukd csKyfaESmifwJh axmifESifhwlaew,f? q&mawGukd axmifrSL;awG 0g'gawGvkd ausmif;om;awGukd zdESdyfzkd@ ajcmufvSef@+yD; twif;ckdif;w,f? ae0if;[m ausmif;om;ESifh vli,fawGukd a=umufw,f? ol@&mZyv†if zif+rJzkd@ 'Duav;awGukd bufaygif;pHk zsufqD;ypfrS jzpfr,fvkd@ ,lq+yD; vlnGef@wkH;atmif/ vlt-vleawG/ arSmifckdawG/ pm&dwWysufawG/ wukd,faumif;orm;awG/ a=u;pm;ppfom;awG- tcsKyfrSm jynfol@&efolawGtxd jzpfvmatmif wav#mufvHk; tpDtpOf&Sd&SdESifh ,kwf,kwfrmrm vkyfukdifcJhw,f? 'DxJu ausmif;om;vli,f trsm;pk}uD;[m/ ol@acwfESifholEkd;}um;+yD; ,cifaemifawmfrsm;&J@vrf;twkdif; ae0if;wkd@ukd jyefwkdufvm =uwJhtwGuf/ ae0if;wkd@tzkd@ tusyftwnf;}uD; jzpfaew,f? ausmif;om;vli,fawG[m rdbawG qif;&JwJhb0/ rdrdwkd@&J@ xGufvrf;r&SdwJh tvkyfvufrJhjzpf&r,fhb0ukdjrif+yD; ae0if;wkd@tm; qe@fusiaf &;a&p;D a=umi;f xuJ dk rsm;oxurf sm;rsm; 0ivf m=u+y/D 'ga=umihf 'jD y\\emruidk Ef idk vf @dk ausmi;f udk tue@ftowrf &dS ywd xf m;&w,?f aemuf ae0if;vufeufukdifwyfwGif; atmufajcwyfom;wyf=uyfawGa&m - olwkd@vnf; jynfolawGESifhtwlwl qif;&uJ syfwnf;=uw,f? txl;ojzifh a&S@wef;a&mufaepOf aemufykdif;usefcJhwhJ rdom;pkawG[m tvGefusyfusyfwnf;wnf; ravmufri jzpf=u&w,f? rdrda,mufsm;&J@ &duQmxuJ Ekd@qD/ o=um;pwJh ukefajcmufukd tjyifa&mif;+yD;/ 0rf;pmxJ xn+hf y;D wtrd af xmivf ;kH r#pm;&wbhJ 0u a,musfm;u a&@Swe;f cek pvf / &pS vf =umatmif omG ;ae&awmh '&D ud mQ udk r&awmbh /J a,musfm;u 37

v$JcJhwJh vpmav; rjzpfpavmufESifh ukyfukyfowfowf pm;aomuf&w,f? wcsdK@awmem;awmifem;eD;wJh wyfawGqkd&if om;r,m;awG[m 0g;r#pfcsdK;a&mif;&/ xif;acGa&mif;&/ wcsdK@+rdK@ xJoGm; usyef;vkyf&/ wcsdK@wyf&if;u xkwfa&mif;wJh ypPnf;wcsdK@ukd arSmifckda&mif;pm;=u&w,f? aemuf+yD; a,mufsm; usef;usef;rmrmESifh jyefa&mufyghrvm;/ usqHk;cJhrvm;/ '%f&m}uD;awG&rvm;vkd@vnf; ylyef&w,f? a,mufsm;awG usqHk;yvm;qdk&if/ wcsdK@tdrfaxmifonfvkdif;[m urBmysufravmuf idkaºu;&w,f? atmufajcvGwf&wJh b0 a&muf&w,f? rESpfu ae0if;wkd@u taxGaxGusyfwnf;vkd@ wyfwGif;&duQmav#mha&; vkyfvmw,f? wyfawGu rauseyfvkd@ wyfrSL;}uD;awG qif;+yD; &Sif;jy&w,f? a&S@wef;wae&mrSm wyf=uyfwOD;u - 'gbm pnf;a0;yGJrSm 'Dvkdajymw,fvkd@ owif;&w,f? “u|efawmfwkd@ a&S@wef; t=um}u;D ae+y;D rS aemuyf idk ;f wy&f i;f trd af xmiof nvf idk ;f udk jyeaf &muaf wm/h r,m;aw/G or;D awG iwjf ywvf eG ;f v@dk jynwhf eqf m jzpaf e+yAD s”v@dk rcHEkdifvGef;vkd@ &ifzGifhw,fvkd@ =um;&w,f? 'gawG[m ae0if;wkd@ tkyfpkd;r_atmufrSm jynfolawG b,fvkdcHpm;ae&w,fqkdwmukd u|efawmfjrif&=um;&or# tusOf;ajymjy &wmyg? ukvor*~pm&if;tif;t& Armjynf[m urBmrSm tqif;&JqHk; av;ig;EkdifiHrSm ygae+yDvkd@ od&w,f? 'Davmufobm0t&if;tjrpf ºu,f0wJhwkdif;jynf/ urBmay: qefta&mif;&qHk;wkdif;jynfxJyg0ifcJhwJh wkdif;jynf[m bma=umifh ae0if;tkyfpkd;r_ ESpftenf;i,ftwGif;rSm 'Davmufqif;&Jusyfwnf;oGm;&ovJ? e,fcsJ@ ya'o&mpfajr&SifESifh AsL±kdu&uft&if;&Sif;pepfawGukd ukd,fpm;jyKwJh ae0if;wkd@&J@ zdESdyfr_/ aoG;pkyfr_a=umifhyJ r[kwfvm;? tm;vHk;csKyfajym&&if ae0if;vufatmufjynfolawG bufaygif;pHk 'kuQa&mufae=uw,f? EkdifiHa&;t&=unfh&if bmrS vGwfvyfr_r&Sdbl;? 'Drkdua&pDr&Sdbl;? ajymykdifqdkykdifcGifhr&Sdbl;? aemufqHk;ae0if;&J@ jynfol@w&m;±Hk; qkdwmawGu vlyk*~dKvfwa,muf&J@ *k%foduQmESifh ckcHumuG,fEdkifr_ukd ±kyfodrf;vkdufw,f? pD;yGm;a&;t& iwfiwfjywfjywf c|wf+cHKusae=u+yD? vlr_a&;t&vnf; wcgu trsdK;*k%frmeESifh 0ifh0ifhºum;ºum; jrifhrm;wJh pm&dwWESifh&yfwnfvmcJhwJh u|efawmfwkd@ jynfolawG[m tckqkd&if rdrdwdk@ *k%foduQmESifhpm&dwWukd ae0if;wkd@&J@ ±kdufcsdK;jcif;cHae&+yD? usef;rma&;rSmvnf; qif;&Jusyfwnf;vkd@ a&m*gb,xlajym/ ukp&maq;r&Sd/ olwkd@rSmawmh acgif;ukdufwmup+yD; EkdifiHjcm;oGm; uk=u/ aq;qdkvnf; EkdifiHjcm;aq;rS/ ArmjynfrS bD - yD - tkdif aq;qkdv#if wd&p>mefukwJhaq;avmuf oabmxm;w,f? csKyfvkduf&if ae0if;wkd@wawG[m olwkd@ukd,folwkd@ EdkifiHjcm;u vma&muf usL;ausmfwkdufckdufodrf;ykdufwJh ppfwyfawGvkd oabmxm;yHk&w,f? jynfolawGukd olwkd@odrf;ykdufu|efjyKcH&wJh wkdif;wyg;aus;u|eft±kdif;awGvkd oabmxm;yHk&w,f? vlowf/ rD;±_d@/ rk'drf;usifh/ ypPnf;vk/ vlawG&J@ *k%foduQmukdapmfum; pwJhtvkyfawGukd vkyfae=uw,f? oHk;ESpfoHk;rkd;tkyfpkd;pOfu *syefzufqpfwyfawG&J@ vkyfenf;rsdK;ygyJ? &efukef+rdK@u jynfolawG[m ae0if;ppfwyfu jynfolawGukd aoG;at;at;ESifh =uufiSufawGypfovkdvkduf+yD; ypfowfwmawG aw@Gcgpu “[-'aD umiaf wG val wrG S [wk &f @Jvm;/ &upf uvf cS snvf m;/ EvS ;kH om; &&dS @Jvm;”v@dk ar;=u/ ajym=uw,?f treS af wmh aus;vurf mS 'vD ydk pof wrf a_ w/G v,k urf ;D &KS @dra_ wG vyk af ewm[m =umv+S y/D 'gawuG ae0i;f qwdk m b,vf vdk ql wdk m u|eaf wmwf @dkoridk ;f rmS jri&f +yjD zpwf ,?f yk*~dKvfa&;t& rajymvkdayr,fh EkdifiHa&;tajccHjzpfvkd@ ae0if;ta=umif; tenf;i,fajymvkdao;w,f? wae@rSm ae0if; 'DvkdjzpfEkdifw,fqkdwm ArmjynfEkdifiHa&;acgif;aqmiftcsdK@[m apmpGmuwnf;u }udKwifjrifcJhw,f? *syef awmfvSefa&;+yD;p t*Fvdyf0ifvmprSm tJ'Dwkef;u awmfvSefa&;acgif;aqmifawG[m AdkvfcsKyfatmifqef;tygt0if ae0if;udpPukd aqG;aEG;=u w,?f ae0i;f [m &mx;l Xme wn+f ird vf mwhJ *syeaf cwaf emuyf idk ;f up+y;D pm&wd yW suvf mr/_ *%dk ;f crJG a_ wG ay:vmw,?f aemu*f syeaf wmvf eS af &; twGif;rSmvnf; uysufuacsmfvkyfr_awG=unfh+yD; a&S@rSm 'Dvl[m tcGifhom&if e,fcsJ@ESifhaygif;+yD; zufqpfppftm%m&Sif vkyfEkdifwJhvlvkd@ wGuf=u+yD;/ ,ckapmapmuwnf;u wyfuxkwfypfvkdufzkd@ aqG;aEG;=u/ pkdif;jyif;=uw,f? ae0if;&J@ aumufuspfr_/ ESpfbufrsufESmvkyfr_ESifh wnf&SdcJhwJh EkdifiHa&;tajctaea=umifh [kdwkef;uwnf;u jzKwfrcsEkdifcJhbl;? 'gawGukd ,cktouf&Sifusefao;wJh/ [kdwkef;u awmfvSefa&; acgif;aqmifwcsdK@ukd ar;=unfhEkdifw,f? 'g[m orkdif;tawG@t}uHKw&yfygyJ? uJ-u|efawmf ae0if;wkd@atmuf jynfol@'kuQt00 wifjycJhygw,f? 'Dvkd wrsdK;om;vHk; vlnGef@wkH;atmif vkyfaewmawGukd 'DvkdyJ =unfhae=urvm;? txl;ojzifh rsdK;cspfjynfcspfawGu =unfhaeEkdifrvm;? jynfolawGrSm xGuf&yfvrf;r&Sdawmhbl;vm;? tjcm;wzufukd vSnfh=unhfawmh ArmjynfuGefjrLepfygwD acgif;aqmif+yD; tzdESdyfcHawmfvSefwJh jynfolrsm;ESifh vlrsdK;pkrsm; yl;aygif;+yD; vufeufukdifawmfvSefa&; qifE$JaewJh jynfol@'Drkdua&pDawmfvSefa&;}uD;ukd jrifw,f? jynfol@'Drkdua&pDawmfvSefa&;qkdwm ae0if;wkd@tkyfpkd;r_ukd wjynfvHk;&Sd tzdESdyfcHjynfolESifhvlrsdK;pktm;vHk; tHkºuawmfvSef jzKwfcs±Hkomru/ 'DaemufrSm vGwfvyfwJh/ 'Drkdua&pDxGef;um;wJh/ trSDckduif;+yD; om,m0ajymwJh vlrsdK;rsm;wef;wlwJh u|efawmfwkd@tm;vHk; ar#mfrSef;cJhwJh EkdifiHxlaxmifr,fqkdwm u|efawmfem;vnfw,f? 'DawmfvSefa&;[m rif;ajymif;rif;vGJvkyf±Hkr[kwfbl;? aemufb,fawmhrS jynfolwkd@ 'D'kuQrsdK;rawG@}uHK&wJh 'Drkdua&pDopfEkdifiHukd xlaxmifrSm jzpfw,f? uJ-wkdwkdajym&&if ae0if;wkd@ rif;qdk;rif;npfawGatmufrSm jynfolawG&J@aoG;awG/ rsuf&nfawG acsmif;pD;atmif tzdESdyfcH&wJh ukdvkdeDwykdif;/ ya'o&mZfwykdif; tkyfpkd;r_ukdyJ vlnGef@wkH;atmif cHae=urvm;? 'Drif;qkd;rif;npfawGatmufu vGwfajrmuf±Hkru aysmf&$ifcsrf;ajr@wJh EkdifiHopfxlaxmifEkdifwJh/ uGefjrLepfygwD acgif;aqmifwJh 38

jynfol@'Drkdua&pD awmfvSefa&; a&pD;a=umif;xJ0if+yD; yl;aygif;awmfvSef=urvm;? u|efawmfwkd@a&S@rSm aoa&;&Sifa&; vrf;ESpfoG,f &yfaeygw,f? u|efawmfwkd@ b,fvrf;ukd vkdufrvJ? jynfol@'Drkdua&pDvrf;uvGJvkd@ tjcm;vrf;rsm;&Sdao;vm;? r&Sdyg? urBmukd=unfhyg? orkdif;ukd=unfhyg? b,frSmrS r&SdEkdifyg? 'kwd,urBmppft+yD; vGwfvyfw,fqkdwJh EkdifiHawG ay:xGef;cJhwJh tESpf 30 orkdif;ukd jyef=unfhyg? 'ghtjyif u|efawmfwkd@ab;u w±kwfjynf}uD;ukd =unfhyg? u|efawmfwkd@vkd EkdifiHawG&J@ vGwfajrmufa&;[m uGefjrLepfygwDOD;aqmifwJh jynfol@'Drkdua&pDawmfvSefa&; qifE$Jjcif;jzifhom &&SdEkdifw,f? avmavmq,f rae@wae@u jzpfysufcJhwJh tif'kdcsdKif;em;ukd =unhfyg? aemuf+yD; ta&S@tm&Sawmifykdif;wckvHk;ukd =unfhyg? tJ'DjynfolawG[m wjcm;vrf;r&Sd/ 'Dvrf;ukdyJ vkdufae=u+yD? w+cdrfh+cdrfh atmifyGJopfawG &ae=u+yD? ta&S@tm&Sawmifykdif;omru tm&S-tmz&du-vufwiftar&duu oef;aygif; 2000 r#&SdwJh jynfolawG[m orkdif;a&pD;a=umif; taeESifh 'Dvkdif;twkdif; toGiftrsdK;rsdK;ESifh pwifae=u wkdufyGJ0ifae=u+yD? uJ-u|efawmfwkd@wkdif;jynf&J@ aemufqHk; tESpf 20 &J@ orkdif;tjzpfukdyJ =unfhyg? 'Dvrf;uvGJ&if wjcm;vrf;&Sdao;&J@vm;? ae0if;wkd@ tkyfpkd;r_ukd b,folawGuom wu,fwkdufzsufEkdifrvJ? 'kwd,-wkdufzsuf+yD; b,folawGuom jynfolawG aysmf&$ifcsrf;ajr@wJh EkdifiHopfukd wnfaxmifEkdifrvJ? u|efawmfwkd@rsufpda&S@rSm u|efawmfwkd@ av#muf&r,fhvrf;[m &Sif;vmygw,f? wcsdK@rsdK;cspfjynfcspfawG/ jynfolawGu e,fcsJ@eJ@azmufjyefa&;orm;awG 0g'jzef@vkd@ uGefjrLepfeJ@aygif;a&;ukd &GH@wGef@wGef@jzpfae =uw,f? ppfrSefwJh rsdK;cspfjynfcspfyk*~dKvfqkdwm bmvJ? rdrdwukd,f aumif;pm;a&;twGuf atmf[pfae=uwJh vlnmawG r[kwfbl;? a&muf&SdaewJhacwfeJ@tnD rdrdtrsdK;/ rdrdjynfolwkd@ vGwfajrmufa&;/ vGwfvyfa&;/ w&m;r#wwJh 'Drkdua&pDtcGifhta&;&&Sda&;ESifh qif;&Jjcif;rS vGwfuif;wJh om,m0ajymwJh EkdifiHopfxlaxmifa&;ukd a&S;±_&rSmjzpfw,f? u|efawmfwkd@rsdK;cspfjynfcspfawG[m [kd0HomEkacwfu rsdK;cspf}uD;awGvkd/ trsdK;-bmom-omoemvkd@ aºu;a=umf&r,fhacwf r[kwfawmhbl;? 'Dacwf[m jynfol@'Drkdua&pDacwfjzpfw,f? 'Dacwf&J@ rsdK;cspfawG[m jynfolwu,fvGwfajrmufapcsif&if 'DawmfvSefa&;}uD;ukd OD;aqmifqifE$JaewJh uGefjrLepfygwDESifhaygif;rS jzpfEkdifr,f? 'ga=umifh u|efawmfwkd@jynfol@xGuf&yfvrf;[m 'kwd,urBmppf}uD;t+yD; tESpf 30 urBmhorkdif;/ tif'kdcsdKif;em;ESifh ta&S@awmif tm&SESifh u|efawmfwkd@EkdifiH tESpf 20 ausmf jzpfay:r_orkdif;awGukd =unfh+yD; wjcm;vrf;r&Sd/ ArmjynfuGefjrLepfygwDacgif;aqmifwJh jynfol@ 'Drkdua&pDawmfvSefa&;}uD;om &Sdw,fqkdwm &Sif;&Sif;}uD;jrifEkdifygw,f? tcsKyrf mS Armjynf jynof @l'rD udk a&paD wmvf eS af &;[m tEpS of m&tm;jzihf e,cf s@J/ ya'o&mZaf jr&iS Ef iS hf AsL±udk &uf t&i;f &iS pf epuf dk qef@usifwJh jynfolvlxk}uD;&J@ awmfvSefa&;jzpfw,f? ArmjynfuGefjrLepfygwDrSwqifh tvkyform;vlwef;pm;u acgif;aqmifwJh tvkyf orm;ESifh v,form;vlwef;pm; r[mrdwfzGJ@r_ay:rSm tajccHwJh +rdK@ae\"e&Sifaygufp vlwef;pm;/ trsdK;om;\"e&Sifvlwef;pm;ESifh vGwfvyfr_ESifh 'Drkdua&pDukd cspfjrwfEkd;wJh rsdK;cspfjynfcspfawGyg0ifwJh awmfvSefa&;}uD;jzpfw,f? cspfvSpGmaom jynfolrsm;/ trsdK;om;rsm;cifAsm;- uJ-'gjzifh u|efawmf[m uGefjrLepfygwDacgif;aqmifwJh jynfol@'Drkdua&pDawmfvSefa&;xJ bma=umifh yg0ifvm&ovJqkdwm &Sif;avmufyg+yD xifygw,f? aemufu|efawmf ajymvkdwmwcsuf &Sdygao;w,f? jynfwGif;jynfy tawG@t}uHKrsm;t& jynfol@'Drkdua&pDawmfvSefa&;rSm vufeufukdifwdkufyGJo¿mef[m t\"dujzpfw,f? wcsdefwnf;rSm ae0if;wkd@atmufa&mufaewJh jynfolawG tHkºuxºuvmrSom 'DvufeufukdifwkdufyGJ[m vsifjrefpGm a&S@okd@ csDwufEkdifr,f? ae0if;wkd@ zdESdyfr_atmufu rcHr&yfEkdifjzpfaewJh jynfolawGukd pnf;±Hk;+yD; vGefcJhwJh tvkyform;/ v,form;/ ausmif;om;vli,fpwJh jynfol@ wkdufyGJrsm;vkd wkdufyGJtoGif;trsdK;rsdK;ESifh vufeufukdifawmfvSefa&;}uD; aygif;pyfrSom vsifjrefpGm atmifjrifEkdifr,f? u|efawmfhtaeeJ@ ae0if;wkd@atmufrSm 'Dtxufu vkyfief;rsdK;awGvkyfvkd@ b,fvkdrS a&&SnfrjzpfEkdifbl;? 'ga=umifhvnf; vufeufukdifawmfvSefa&; qifE$Jzkd@ vGwfajrmufwJh e,fajrxJ vmcJh&ygw,f? aemufwa=umif;vnf; u|efawmfwifjyzkd@ &Sdygw,f? 'guawmh ae0if;atmufu vufeufukdif wyfrawmfom;awG twGufyg? ae0if; vufeufukdifppfwyfwGif; &Sd=uwJh t&m&Sd/ t&mcH/ t=uyf/ wyfom;rsm;ESifh tjcm;vufeufudkifrsm; cifAsm;- u|efawmfjynfol@vufeufukdif awmfvSefa&;xJyg&wJh aemufwa=umif;[m cifAsm;wkd@twGufvnf; jzpfygw,f? tm;vHk;od=uwJhtwkdif; ae0if;atmufu vuf&Sdppfwyf}uD;ukd pwifwnfaxmifwJhyk*~dKvfawGxJrSm u|efawmf[m t\"du yk*~dKvfrsm;tcef;u ygcJhwJhol jzpfw,f? txl;ojzifh ta&;ygqHk;jzpfwJh *syefawmfvSefa&;eJ@ ppf+yD;acwf ppfwyforkdif;[m u|efawmfhyk*~dKvfa&;eJ@ wqufwnf;jzpfw,f? 'Dwkef;u u|efawmfom ae0if;vkd/ ya'o&mZf rif;om;wyg;vkd tavvkdufaer,fqkd&if onfppfwyfeJ@ wkdif;jynf 39

tajctae[m b,fvkdjzpfvmEkdifr,fqdkwm awG;=unfhEkdifygw,f? u|efawmfwkd@ rsdK;cspfjynfcspfawG 'Dwyf}uD; vGefcJhwJh tESpf 35 ESpfu pwifwnfaxmifcJhwm[m bma=umifhvJ? u|efawmfwkd@wkdif;jynf rvGwfvyfao;bl;? u|efawmfwkd@jynfolawG rvGwfajrmufao;bl;? u|efawmfwkd@jynfolawG e,fcsJ@/ ya'o&mZfajr&SifeJ@ AsL±kdu&uft&if;&SifawGatmufrSm qif;&Jaew,f? 'ga=umifh jynfolawG/ trsdK;om;awG u|efb0u vGwfajrmufzkd@ qif;&jJ cif;u vGwfajrmufzkd@/ wef;wl&nfwl vlcsif;wlwl olcsif;r#r#/ oduQm&Sd&Sd/ aysmf&$ifcsrf;ajr@pGm aeEkdif=uzkd@jzpfw,f? uJ-,ck=unfh=uprf;yg? u|efawmfwkd@ cspfvSwJhwkdif;jynf}uD; ae0if;qkdwJh e,fcsJ@vufyg;ap tm%m±l;/ rif;qkd;rif;npfatmufrSm b,fb0 a&mufae+yDvJ? u|efawmftxufu ajymcJh+yD? vGwfvyfa&;qkdwm b,frSmvJ? jynof wl @kd aysm&f i$ cf sr;f ajr@a&;/ om,m0ajyma&;/ we;f wal &;qwkd m b,rf mS v?J 'aD e&mrmS ae0i;f w@dku 1948 cEk pS uf / E-k tuwf vD vGwfvyfa&;udk vufn‡dK;xkd;jycsifjyr,f? [kwfuhJ? 'DvGwfvyfa&;[m b,fol@ vGwfvyfa&;v?J opPmazmufawG/ e,fcs@Jtvkdawmf&dawGjzpfwhJ ae0if;wkd@&J@ vGwfvyfa&;omjzpfw,f? jynfolawG ykdzdESdyfcH&/ ykdaoG;pkyfcH&/ jynfol@rsuf&nfawG/ aoG;awGacsmif;pD;aewJh vGwfvyfa&;om jzpfw,fr[kwfvm;? jynfolawGb0eJ@ ae0if;wkd@b0 rdk;eJ@ajr}uD;vkd uGmjcm;w,fr[kwfvm;? jynfolawGwae@wjcm; vl±kyfray:atmif iwfiwfjywfjywf c|wf+cHKusvmoavmuf ae0if;wkd@eJ@ taygif;ygwkd@&J@ rdom;pkeJ@ aemufvkdufawGrSmawmh a&$awG/ pdefausmuf&wemawG/ um;awG/ tdrfawG/ wkdufawG/ ajrawG/ +cHawG/ EkdifiHjcm; - [kdEkdifiH'DEkdifiHawGrSm wrsdK;/ jynfwGif;rSmwzHk/ ajymifajymifwrsdK;/ v#dK@0SufwzHk jzef@xm;w,f? wcsdK@u wkdufwvHk;uESpfvHk; oHk;vHk;/ r,m wa,mufu ESpfa,muf oHk;a,mufxd wtdrfwaqmifpD xm;Ekdif=uw,f? olwkd@u cifAsm;wkd@ukyfay: cGpD;+yD; ajymw,f? rif;wkd@awG 'DvGwfvyfa&;}uD;ukd rif;wkd@toufeJ@vJ+yD; umuG,f&r,f wJh? uJ-cifAsm;wkd@ b,fol@vGwfvyfa&;ukd b,folawGtusdK;twGuf toufay;umuG,f&rvJ? tckcifAsm;wkd@ b,fb0a&mufae+yDvJ? cifAsm;wkd@ ppfwyf}uD; jyef=unfhprf;yg? pufqkyfzG,fa=u;pm;wyf}uD; jzpfae&+yD? vGwfvyfa&;ukd umuG,fygqkd+yD;/ cifAsm;wkd@ jynfolawG&J@ om;orD;jzpfwJh ausmif;olausmif;om;awG/ vli,fawG/ xrif;r0vkd@ qefay;ygvkd@ awmif;wJhtvkyform;awG/ v,form;awG/ +rdK@aeqif;&Jom;awGukd t}udrf}udrfypfowfckdif;w,f? aoG;acsmif;pD;ae+yD? cifAsm;wkd@b0[m tm%m±l;ae0if; rif;qdk;rif;npf&J@ yg;uGufom;/ vufr&GH@vlowform;awG jzpfae&+yD? aemuf+yD; cifAsm;wkd@ aexkdifa&;b0[mvnf; u|efawmftxufu ajymcJhovkd jynfolawGb0twkdif; 0rf;r0-cg;rvSESifh bmrSajyma&;qkdcGifh&SdwJhb0r[kwfbl;? tzdESdyfcHb0yJ r[kwfvm;? cifAsm;wkd@awGxJu ol@pdwf}udKufjynfolawG ykdowfEkdifr,fxifwJh vlwcsdK@ukd &mxl;}uD;awGESifh vmbfxkd;cJhw,f? 'DvkdESifh wyf=uyf}uD;uae AkdvfrSL;}uD;awGtxd ESpftenf;i,ftwGif; wkd;ay;zkd@ 0efrav;bl;? 'gayrJh aemufxyfowfzkd@ aemufvlukd wifay;zkd@/ a&S@vlukd uefxkwfzkd@vnf; 0efrav;bl;? ol@pdwf}udKuf jynfolawGukdowfzkd@ vuf&GH@wJhrsdK;cspfawG/ tpOftvm&SdcJhwJh/ av;pm;jcif;cH&wJh wyfrSL;wyfom;awGukdawmh wOD;+yD;wOD; uefxkwfw,fr[kwfvm;? 'gawGa=umifh &mxl;}uD;wJhvlawGvnf; pdwfwxifhxifhae&wJhb0 r[kwfvm;? awG;=unfh&if cifAsm;wkd@b0u ykdqkd;w,f? jynfolawGvkd tzdESdyfcH&/ aoG;pkyfcH&vkd@ wxdwfxdwfwvef@vef@ iwfjywfqif;&JwJh b0a&m/ aemufjynfolawGukd owfjzwfae&wJhb0a&m jzpfaew,f? 'Dvkd ESpfxyfuGrf; qkd;0g;vSwJhb0qkd;u cifAsm;wkd@ ±kef;xGuf=uyg? cifAsm;wkd@ 'Dtwkdif;oGm;&if ae0if;wkd@atmufrSm tawmrowfwJh jynfol@owfyGJawG vkyfoGm;&vdrfhr,f? cifAsm;wkd@vufrSm jynfol@aoG;awG ayoxufayvm+yD; vlwa,muf&J@ *k%foduQm bmrS&SdawmhrSm r[kwfbl;? jynfol@&efoltjzpf jynfolwkd@&J@ orkdif;ay;jypf'%fudk e,fcsJ@/ zufqpfwkd@ vrf;twkdif; ae0if;wkd@ESifhtwl cH&awmhr,f? aemif om;pOfajr;quf acgif;azmf&JrSm r[kwfbl;? orkdif;tr_dufyHkxJ jynfolawGu pGef@ypf=uvdrfhr,f? aemif cifAsm;wkd@&J@ EkdifiHa&;/ pD;yGm;a&;/ vlr_a&;vGwfajrmufr_[mvnf; &EkdifrSmr[kwfbl;? cifAsm;wkd@ epfoxufepf+yD;/ vljzpfusdK;±_H;wJhb0 a&mufoGm;r,f? 'ga=umifh cifAsm;wkd@b0 vGwfajrmufa&;[m jynfolawGESifhtwl tm%m±l;ae0if; rif;qkd;rif;npfukd awmfvSefwkduf ckdufzkd@ wvrf;om &Sdw,f? wjcm;vrf;r&Sdbl;? rrSm;wJha&S@aer&Sdqkdovkd/ cifAsm;wkd@ tvSnfhpm;cH&vkd@ jynfol@tay: trSm;t,Gif;awG jyKcJhrd&ifvnf; rdrdtrSm;ukd &J&J}uD; aemifw&+yD; jynfol@bufukd OD;vSnfh=uyg? 'g[m u|efawmfhtaeeJ@ u|efawmfwkd@ wnfaxmifvmcJhwJh ppfwyftwGif;u t&m&Sdt&mcHwyf=uyf wyfom;awGukd vrf;rSefa&mufatmif wm0efodpdwfeJ@ wwfEkdifor# ulnDvrf;jywmyJ? ae0if;-pef;,k rif;qkd;rif;npfatmuf tzdESdyfcH/ tvSnfhpm;cHae&wJh wyfrSL;wyfom;rsm;cifAsm;- ae0if;-pef;,k rif;qkd;rif;npfawGukd jynfolawGeJ@ twlvufwGJ wkdufckdufzkd@/ jynfol@tusdK; wu,fOD;xdyfxm;wJh Armjynf uGefjrLepfygwDacgif;aqmifwJh jynfol@wyfrawmfbufukd ul;ajymif;vm=uygvm;cifAsm;? cifAsm;wkd@ u|efawmfwkd@ jynfolwkd@eJ@twl b0opf/ wyfopf/ EkdifiHopfxlaxmifa&;twGuf ae0if;-pef;,k rif;qkd; rif;npfawGukd 40

wkdufckdufacsr_ef;=uygpkd@? 'Dvkdacsr_ef;zkd@twGuf cifAsm;wkd@vufxJu jynfolawGukd owfckdif;wJhvufeufukd 'Dtm%m±l; rif;qkd;rif;npfawG bufukd vSnfh=uygpkd@? jynfolawGeJ@ vufwGJ=uygpkd@? jynfol@'Drkdua&pD awmfvSefa&;a&pD;a=umif;}uD;xJ yg0if=uygpkd@? cspfvSpGmaom jynfolrsm;/ trsdK;om;rsm;cifAsm; - u|eaf wmwf @dk widk ;f jynef @Jjh ynof al wuG dk vnl eG @fw;kH atmif zEd ydS af o;G pyk af ewhJ ae0i;f -pe;f ,k ri;f q;dk ri;f npaf wuG dk yokH ¿metf rsKd ;rsKd ;e@J wkdufyGJqif=uygpkd@? u|efawmfwkd@acwf&J@ orkdif;ay;wm0efukd u|efawmfwkd@ausyGefatmif xrf;aqmif=uygpkd@? jynfol@'Drkdua&pDawmfvSefa&;}uD;xJ enf;trsdK;rsdK;eJ@ yg0ifqifE$J=uygpkd@? 41

aemufqufwGJ (2) xeG ;f awmuqf J ju,ef oD hdk ywhdk hJ uAsmo0%f &Spfq,f æ æ wJh wdkufyGJ0iftefwk&if; tESpfºu,fºu,f vl@b0rSm 'kwd,urBmppftwGif; [kdifeefa&muf vSywJh orkdif;a=umif;eJ@ trdEkdifiH vGwfajrmufzkd@ ppfynmoif EkdifiHom;aumif; yDopGm orkdif;0if &JabmfoHk;usdyf pm&if;rSm vlxkacgif;aqmif yDopGm ‘ukda&$’[m *k%fajymifpGm jzwfoef; AkdvfausmfaZm jzpfvmw,fæ rkefwkdif;vrf;ay:u =u,feD trdjynftwGuf *k%f,lp&m 0ifvmwJh*syef[m u|efawmfwkd@twGuf *k%f,lp&m EkdifiHtay:quf u|efjyK =unfndKpGm OD;ckduf vlxktay: &ufpuf E_wfcGef;qufovkdufygw,f OD;av;a& zufqpfyDyD &rf;um;awmh zufqpfrsm;ukd armif;xkwfa&; OD;av;&J@ zufqpfqef@usifa&; wyfaygif;pk}uD; zGJ@Ekdifzkd@ jzwfoef;cJh+yD;ESpf&Spfq,f AkdvfcsKyfatmifqef;ESifhocifpkd;wkd@ v#dK@0SufawG@ ESpf ESpfq,fpDpdwfykdif; yxrqHk;awG@ aqG;aEG;wJhae&mtrSef[m orkdif;aemufcHum;awGeJ@ ,SOfpyf yJcl;pHjywyf&if;u av;av;jrwfjrwf =unfhrdwJhtcg AkdvfausmfaZm&J@ckwifay:rSmæ zufqpfawmfvSefa&; (1) [pfaºu;+yD; azmf=uawmh AkdvfausmfaZm[m wkdif; (4) &J@ 1919 rS 1939 ppfa&;acgif;aqmifwOD; jzpfcJhw,f zufqpfawmfvSefa&;rSm ygcJhw,f e,fcsJ@qkd; vufatmuf zGm;ajrmuf+yD;arG;vm bkd;ab;awG[m a&$bkdEG,f om,m0wDoHk;q,f[m arG;Zmwd *VKef\"dywd q&mpH&J@ awmfvSefoH \"m;a&mif=um;rSm }uD;jyif;um vlvm;ajrmuf 'l;raxmufwwfolawG&J@ yJhwifoH ESvHk;om;tcHay: yl;uyf awmfvSefpdwf\"mwfeJ@ rsdK;cspf0dnmOf pdrfh0if+yD; tarG&cJhava&mhovm; e,fcsJ@orm;ukd qef@usif u|efjyKolawGukd qef@usifzkd@ &ifukdaumh+yD; vuf±Hk;ajrmuf ra=umufw&m;pkdufxlum axmifhoHk;&mjynfhrSm ygcJhw,f e,fcsJ@qef@usifa&;orm;aumif; jzpfcJhw,f (2) 1939 rS 1959 e,fcsJ@qdk;ukd qef@usif 42

zufqpfqef@usifa&; wm0efauscJhw,fæ awmfvSefa&;orm; yDcJhw,fæ t*Fvdyfjyeft0if toifhjyifvmwJh puULjzLpmwrf; (4) EkdifiHeJ@t0Sef;qef@usif=u orkdif;0ifaeol&deftpnf;ta0;yGJ 1979 rS 1999 &J&J&ifh&ifhqifE$J=u ArmhvGwfvyfa&;twGuf toifhjyif ukd,fusdK;rSefor# pGef@v$wf&if; tqdkjyKcsufawGwif=uwJhtcg tvif;opfqD ar#mf&nf AkdvfausmfaZm&J@tqkd[m =u,feDa&mifwvufvuf trsdK;om;aoG;pnf;nDnGwfa&;tqkdyg tcef;quforkdif;pOf vGwfvyfa&;a=unmt+yD; wlwHpOfukd qufo,faqmif ta&;}uD;wm0efrsm;ukd xrf;aqmif *k%fa&mifajymifajymif aecJhw,fæ orkdif;wGifatmif todtrSwfjyK=u& ppfaoe*FAsL[mrSm wacwfxl 'kuQawGukd xDrxif w±kwfjzLusL;ausmfolrsm;ukdarmif;xkwfa&; xm0pOf &J&ifhr_eJ@ bk&ifhaemifppfqifa&;&J@ Adokum vlxktusdK;qufvHk;yef; &ef}uD;atmif ppfqifa&;&J@ Adokum EkdifiHw0Sef;&J@ ta&;awmf wdkif;jcm;&efukdumuG,f&mrSm trdEkdifiHawmf&J@ tem*wfta&; tc&mtcef;uygcJhw,f bHkta&;rSefor# yg0ifum EkdifiHom;aumif; yDcJhw,fæ &moufyefawmfvSefa&;orm;qkdwm - 'Dvkdyg (3) &moufyefEkdifiHa&;orm;qkdwm - 'Dvkdyg EkdifiHukdcspf jynfolcspfwJh 1959 rS 1979 rsdK;cspftppfqkdwm - 'Dvkdyg æ æ vkd@ pHerlemaumif; rsm;pGmjycJhw,f jynfwGif;ppfrD;ckd;awGonf;xef qufvuf+yD;vnf; jyaew,fæ EkdifiHeJ@t0Sef; &[ef;&Sifvlwkd@&J@qEN tck q&m}uD; ocifukd,fawmfr_dif;u OD;aqmif+yD; pdef&wkawG vGefajrmufvkd@ +idrf;csrf;a&;&ap&m &apa=umif; tESpf (80) ajrmufawmif wkdifcJh+yD oGef;avmif;+yD; }udK;ukwf &mjynfhqD csDwuf&if; tm;xkwf+yD; aqmif&Guf=uwJhtcg tvif;opfawG qufjzef@a0 trdArmjynf}uD; omapa&; trdajrtwGuf quf*k%faqmif jynfwGif;ppf&yfpJa&; *k%fa&mifajymifajymif qufjzwfoef; jynfwGif;+idrf;csrf;a&; orkdif;tcef;cef;&J@ pmrsufESmawGay:rSm raES;rzifh wufºu AkdvfausmfaZmqkdwm orkdif;0if 'kwd, OuUÏtjzpfygcJhw,f xm0pOf pHerlemjyK ta&;}uD;wJhtcef;u ygcJhw,fæ av;pm;r_eJ@ OD;ckdufum E_wfcGef;qufovkdufygw,f æ OD;av;a& æ ppftm%m&Sifwkd@ wufvm Armjynf}uD; wkd;+yD;arSmif AkdvfausmfaZm&J@ tESpf (80) jynfharG;ae@okd@ æ +idrf;csrf;a&;t&dyfta&miftm;vHk; uG,faysmuf wkdufyGJ0ifae=uqJ wkdufyGJ0ifae=uaom ppfzdeyfatmufu jynfolawG &Jabmf&Jbuf jynfol@bufawmfom;rsm;. ukd,fpm; 'kuQawGyifv,fa0=uawmh trdajrukd vGwfajrmufcsif 0if;wifhxGef; jynfolukd u,fwifcsifvGef;vkd@ wlwHpOfukd qkyfukdif 1999 ckESpf 'DZifbmv (3) &ufae@rSm usa&mufr,fh azmufjyefolawGukd &ifqkdifzkd@ AkdvfausmfaZm&J@ tESpf (80) jynfh arG;ae@okd@æ vufeufukdifawmfvSefa&;qD a&mufvmw,f =u,feDwvufvuf vif;cJhw,f 43

aemufqufwGJ (3) vrG ;f armp&m uAsmwy'k vf ydk gyvJ m; a':a': (1) ausmif;om;vli,for*~acgif;aqmifawGtxd t=umqHk;cGJzl;wm trsdK;orD;awG[m a':a':odcJh&ovkd 1976 uae 1980 æ ? urBm}uD;w0uf }udKqkdum{nfhcH xrf;&Gufxm;&wJholawGqkdwm xrif;csdefwefxrif; 1976 rSm r,Hkp&mr&Sd vufzuf&nfcsdefwef vufzuf&nf r_dif;&mjynfht+yD; a':a':hukdjyef=unfh =unf=unfjzLjzL*±kpkduf orD;}uD;ukdygac:oGm; yg&rDjznfhzufqkdwmxuf v_dufv_dufvSJvSJ apwemºu,fcJholyg? om;ESpfa,mufvnf;rusef &Jabmf&Jbufvkdwjzm a':a':hukdyJcsefxm;awmh ESrav;yrmwenf; a':a':[m tH}udwf+yD;aecJh& rdcif}uD;vkdwoG,f uGefjrLepfr[kwfygbl; 80 ckESpfusrStcGifhay: 0wfig;oG,fukd ausmfvGef 'gayrJh a':a':tajy;vkdufvmcJhw,f? rGefjrwfwJharwWmpdwfeJ@ uGefjrLepf&J@ZeD; t&dyfvkdtwlvkduf ypPnf;rJhtawG;tac:awG=um; a':a':b0rSm pHxm;xkfdufwJholawGxJrSm usifhom;&atmif}udK;pm;&if; AkdvfrSL;csKyfuawmfvkd@vJ ta':[m æ? ukd,fhbk&m;ukd ukd,f&Sdckd; tac:cHcJhzl; wdkif;rSL;uawmfvkd@vnf; (2) tac:cHcJhzl; OD;av;&J@aemuf olykefuawmfvkd@vnf; aumufaumufygatmif vkdufvmp tac:cHcJhzl; OD;av;uqkdifu,fay:wif bmrSrxl;ygbl; c&D;ESif=uawmh OD;av;&SdwJhae&m aemufua':a':cjrm a':a':hurBmaygh vrf;w0ufrSmvdrfhus b,frSmjzpfjzpfae&Jw,f? OD;av;urod awG;rdawG;&mtm±Hkpkduf (4) wkduf}uD;a&mufrSodowJh OD;av;rkd@ aeraumif;&if jyefvSnfh+yD;jyefac:& rdcif}uD;vkd *±kpkduf awmfvSefa&;orm;wa,muf&J@ZeD;b0 aq;wkdufaq;au|; usifhom;&atmifaecJhw,f? ukd,fwkdifay;&rSauseyf jrwfEkd;wwfvGef;wJhta':[m a':a':[m &mZ0ift&G,faxmufvkd@ ukd,fwkdifaq;±Hka&muf&csdeftxd awmfvSefa&;orm;r[kwfygbl; rdrda&m*gxuf OD;av;twGufyJpdwfyl 'gayrJh ±kd;±kd;om;om;aecJhw,f? emvefxlzkd@ar#mfvifhcJh&Smw,f 'gayrJh æ ? awmfvSefa&;orm;&J@ZeD; ykdufawGeJ@aq;ykvif;rsKd;pkH=um; awmfvSefa&;orm;}uD;&J@ ajcvSrf;wkdif;twGuf (3) a&m*gtm;ukdckcH&if; wr#Of;r#Of;vkdufarm aemufwef;uaetiftm;jznfh AkdvfausmfaZmAkdvfausmfaZmeJ@ arsmaevkdufowd&vmvkduf vaygif;rsm;pGm arwWmtjynfheJ@ulnDcJholyg? b,folawGb,fvkdajymajym b,fvkdac:ac: a':a':[m EkdifiHa&;orm;r[kwfygbl; a':a':hESvHk;om;xJ 'gayrJh pGJaewmu “tukda&$” EkdifiHa&;orm;&J@ZeD; a':a':b0rSm q&m}uD;ocifukd,fawmfr_dif;utp a':a':eJ@tukda&$ Aef;armfwifatmifwkd@tv,f twlaevm=u&mu 44

wpHkw&mukdapmifhvifh em;pGifh toifh æ toifh jyifaea&mhovm;? 99 ckESpf 'DZifbm (3) &uf OD;av;&J@ touf (80) jynfh arG;ae@ æ æ b,farhEkdifyghrvJ aoG;a=umxJu tm±HkodeJ@ (80) jynfhukd E_wfcGef;quf pum;vHk;awGxGufrvmayr,fh tukda&$odEkdifw,fqkdwm,Hk=unf&if; tm;wif;xm;cJhor#awGajzcs (3) &ufae@n vGefajrmufvkd@ (4) &ufae@a&mufwmeJ@ 'DZifbmzGm;a':a':[m 'DZifbmzGm; c&D;azmf}uD;ukd csefxm; &moufyeftem;,loGm;yHk[m vGrf;armp&m uAsmwyk'fvkdygyJvm;a':a':&,f? ? 0if;wifhxGef; (14-12-99) (4-12-99) ae@rSm uG,fvGefoGm;&SmwJh a':a': - a':oef;pdefokd@ æ æ 45


Like this book? You can publish your book online for free in a few minutes!
Create your own flipbook