4_SINIF_SOSYAL_BILGILER_2022_2023

D. Evimizde kullandığımız teknolojik ürünlerden 8 tanesini yazalım. ....................... ....................... ....................... ....................... ....................... ....................... ....................... ....................... E. Aşağıda verilmiş olan meslek sahiplerinin işini kolaylaştıran teknolojik ürünlerden bi- rer örnek yazalım. doktor: .......................... terzi: .............................. kuaför: ........................... mühendis: ....................... fotoğrafçı: ...................... şarkıcı: ........................... manav: ........................... gazeteci: ........................ kasap: ............................ F. Aşağıdaki ifadeleri okuyalım, doğruysa “D”, yanlışsa “Y” yazalım. ( ...... ) Günlük hayatta hemen hemen her alanda teknolojik ürünler kullanılmaktadır. ( ...... ) Teknolojik ürünler insanların zamandan tasarruf etmelerini sağlar. ( ...... ) Teknolojik ürünlerin temeli bilime dayanır. ( ...... ) Teknolojik ürünlere sadece zenginler ulaşabilmektedir. ( ...... ) Günlük hayatımızı kolaylaştıran teknolojik ürünler pek çok zamanda zorlaştırmaktadır. ( ...... ) Bazı teknolojik ürünler doğal çevreye zarar verebilmektedir. ( ...... ) Teknolojik ürünler yanlış kullanıldığında insan sağlığına zarar verir. G. Aşağıdaki tabloyu inceletelim. Teknolojik ürünleri sınıflandıralım. metro telefon stetoskop projeksiyon radyo akıllı tahta dönme dolap çizgi film otobüs mikroskop gemi röntgen CD çalar telsiz bilgisayar İLETİŞİM ULAŞIM SAĞLIK EĞİTİM EĞLENCE 100

Zaman İçinde Teknoloji A. Aşağıda verilen mucitlerle yaptığı buluşları eşleştirelim. El Cezeri günlük hayatta kullanılan makinalar yaptı. Onun makinaları su gücüyle çalışıyordu. Bu makina- lar günümüz robot çalışmalarının ilk örneğidir. Wright kardeşler ilk motorlu uçağı yaptılar. 1903 yılında ilk tayyarelerini uçurdular. Havacılık tarihinin ilk adımını attılar. Lagari Hasan Çelebi, Türk bilginidir. 1633 yılında kendi icadı olan roketle İstanbul açıklarında göğe yükselmiş ve yapmış olduğu paraşütle denize inmiştir. Carl Friedrich Benz günümüzdeki oto- mobillerin ilk örneğini icat eden mühen- distir. 1988 yılında ürettiği otomobilleri satmaya başladı. Aleksander Graham Bel sabit telefon- ların ilk örneği olan telefonu icat eden bilim adamıdır. 101

MİNİ TEST - 8 1. 4. Bilinen en eski deniz feneri, Louis Pastör kuduz aşısı- MÖ 7. yüzyılda bugünkü nı bularak insanlığa büyük hizmet eden bilim adamıdır. adıyla Kumkale’de (Ça- nakkale) yapılmıştır. Louis Pastör yaptığı buluşla hangi alan- Deniz fenerinin bulunması aşağıdakiler- da insanlığa hizmet etmiştir? den hangilerinin işlerini kolaylaştırmıştır? A. İletişim B. Ulaşım A. Gemiciler B. Madenciler C. Sanayi D. Sağlık C. Tüccarlar D. Uçaklar 2. Çok küçük yaşta gözleri- 5. Günümüzde bile önemini hiç kaybet- meyen kurşun kalemi bulan aşağıdaki- ni kaybeden Louis Braille lerden hangisidir? görme engelliler için ka- A. El Cezeri B. Nicolas Conte bartma harfler yaptı. C. Ferdinan Zeppelin D. Steven Paul Jobs Louis Braille’nin yapmış olduğu buluş görme engellilere hangi alanda önemli 6. Aşağıdakilerden hangisi teknolojinin kolaylıklar sağlamıştır? gelişmediği dönemlerde insanların za- manı ölçmek için kullandığı araçlardan A. Sağlık B. Ulaşım biridir? C. Eğitim-öğretim D. Ticaret A. B. C. D. 3. Uzun ömürlü, günümüzdeki ampulü icat 7. Aşağıdakilerden hangisi teknolojik ürün eden mucit aşağıdakilerden hangisidir? değildir? A. Nicolas Conte A. mektup B. robot B. Carl Friedrich Benz C. Leonardo da Vinci C. telgraf D. hoparlör D. Thomas Edison 102

Geçmişten Bugüne Teknoloji A. Aşağıdaki aydınlatma araçlarını karşılaştıralım, noktalı yerlere “önce”, “sonra” sözcük- lerinden uygun olanı yazalım. ................ ................ ................ ................ ................ ................ ................ ................ B. Aşağıda aydınlatmada kullanılan araçlar verilmiştir. Bu araçları geçmişten günümüze sıralayarak tabloya yazalım. GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE floresan gaz lambası meşale mum ampul ateş C. Aşağıdaki iletişim ve ulaşım araçlarını karşılaştıralım. noktalı yerlere “önce”, “sonra” sözcüklerinden uygun olanı yazalım. ................ ................ ................ ................ ................ ................ ................ ................ 103

D. Aşağıdaki iletişim araçlarını inceleyelim. Geçmişten günümüze doğru numaralar kul- lanarak sıralayalım. Aşağıdaki soruları cevaplandıralım. 1. I- meşale II- el feneri 4. İletişim alanında kullanılan teknolojik III- mum IV- gaz lambası ürünlerin kronolojik sıralaması yapıl- dığında aşağıdakilerden hangisi birinci Yukarıdakilerden hangisi diğerlerine sırada yer alır? göre daha sonra keşfedilmiştir? A. telefonla haberleşme A. I B. II C. III D. IV B. internetle haberleşme C. dumanla haberleşme 2. D. mektupla haberleşme 5. I- Röntgen cihazı II- Stetoskop I- Gaz lambasının ışığının az olması III- Teleskop IV- Tansiyon aleti II- Lambaya konulan gazın yaydığı ko- Yukarıdaki teknolojik ürünleri kullanım kunun insanları rahatsız etmesi. alanlarına göre gruplandırdığımızda III-Kullanışlı olmaması hangisi dışarıda kalır? Yukarıdakilerden hangileri bilim adamla- A. I B. II C. III D. IV rının ampulü bulmasında etkili olmuştur? A. I-II B. I-III 6. Teknolojik ürünlerin bir çok yararı olduğu C. II-III D. I-II-III gibi, zararlarının da olduğunu bilmeliyiz. 3. Aşağıdakilerden hangisi, bilgisayar ve internetin olumlu yönlerinden değildir? Uçakların gelişiminde aşağıdakilerden hangisinin etkisi yoktur? A. Eğlenceli vakit geçirmemize yardım- cı olur. A. Az yolcu taşıması B. Yavaş olması B. Ulaşmak istediğimiz bilgilere hızlı bir C. Rüzgâr esaslı çalışması şekilde ulaşmamızı sağlar. D. Bilimin ilerlemesi C. Uzun süreli kullanımlarda bağımlılık yapar, sosyal hayatımızı etkiler. D. Hayal gücümüzü ve yaratıcı düşün- cemizi geliştirir. 104

Bilgiden Gelen Teknoloji A. Aşağıda geçmiş dönemlerde kullanılmış olan ulaşım araçları verilmiştir. Noktalı yerle- re araçların isimlerini yazalım. fayton kağnı yelkenli at arabası kayık ................... ................... ................... ................... ................... B. Aşağıdaki tabloyu inceleyelim, ulaşım araçlarını tabloya yazalım. televiyon gemi ULAŞIM ARAÇLARI otopark mikrofon otobüs uçak bisiklet asansör vinç tren C. Aşağıdaki ifadeleri okuyalım. Yolları karşılaştıralım, noktalı yerlere ifadelerden uygun olanı yazalım. konforlu (rahat) tozlu dar güvenli çok yönlü geniş tehlikeli toprak tek şerit asfalt 105

D. Aşağıdaki ulaşım araçlarının altına “karayolu”, “demiryolu”, “havayolu”, ”denizyolu” sözcüklerinden uygun olanı yazalım. ................... ................... ................... ................... ................... E. Aşağıdaki ifadeleri okuyalım, doğruysa “D”, yanlışsa “Y” yazalım. ( ...... ) Günümüz ulaşım araçları, eski ulaşım araçlarına göre daha rahattır. ( ...... ) Hizmete başlayan ilk trenler oldukça yavaş yol alırlardı. ( ...... ) Günümüz ulaşım araçları güvenlik ön plana alınarak üretiliyor. ( ...... ) Günümüz ulaşım araçları, eski ulaşım araçlarına göre daha yavaştır. ( ...... ) Gelişen teknoloji sayesinde çevre dostu ulaşım araçlarının üretimine ağırlık verilmeye başlanmıştır. F. Aşağıdaki soruları cevaplandıralım. 1. I- hızlı II- güvenli 3. Ulaşım araçlarında kullanılan yakıtların III- çevre dostu IV- rahat çevreyi kirletmesi bilim adamlarını farklı çalışmalar yapmaya yöneltti. Günümüz ulaşım araçları için yukarıda- kilerden hangileri doğrudur? Aşağıdakilerden hangisi bu çalışmaların sonucunda ortaya çıkmıştır? A. I-II-III B. II-III-IV A. Hava yastıklı ulaşım araçları C. I-III-IV D. I-II-IV B. Daha hızlı ulaşım araçları C. Elektrikle çalışan ulaşım araçları D. Bilgisayar donanımlı ulaşım araçları 2. Aşağıdakilerden hangisi çevre dostu bir 4. Mustafa Bey: ulaşım aracıdır? - Bundan 20-30 yıl önce Rize’den İs- A. B. tanbul’a yaklaşık 24 saatte giderken C. D. şimdi 17 saatte gidebiliyoruz. Mustafa Beyin konuşmasından çıkarıla- cak sonuç hangisidir? A. Günümüz ulaşım araçları oldukça rahat. B. Günümüz ulaşım araçları daha hızlı ol- duğu için zamandan tasarruf sağlıyor. C. Günümüz ulaşım araçları daha hızlı olduğu için trafik kazaları arttı. D. Teknolojik gelişmeler hayatımızı olumsuz yönde etkiliyor. 106

Doğru : ...... DEĞERLENDİRME - 9 Yanlış : ...... 1. İnsanlar yaşadıkları güzel anları gele- 5. Aşağıdakilerden hangisi eğitim alanın- cek kuşaklara aktarmak istemişlerdir. da kullanılan teknolojik aletlerden de- ğildir? Güzel anlarımızı ilerleyen zamanlara taşıyabilmek için aşağıdakilerden han- A. B. gisi icat edilmiştir? A. Televizyon C. D. B. Uçak C. Fotoğraf makinesi D. Bilgisayar 2. Babaannem eskiden yaptığımız yemek- 6. I. Tansiyon aleti ler kısa sürede bozulurdu, diye anlat- mıştı bir gün. II. Megafon Yemekler bozulmasın diye bulunan tek- III. Stetoskop nolojik araç hangisidir? IV. İşitme cihazı A. Mutfak robotu Yukarıdakilerden hangileri sağlık ala- B. Buzdolabı nında kullanılan teknolojik aletlerdir? C. Fırın A. I, II, III B. II, III, IV D. Davlumbaz C. I, III, IV D. I, II, IV 3. Gök cisimlerini yakına getiren ve onları 7. Aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? daha iyi tanımamızı sağlayan teknolojik A. Teknolojik ürünler hayatımızı daha da araç aşağıdakilerden hangisidir? zorlaştırmıştır. B. Teknolojik ürünlerden ulaşım alanın- A. Dürbün da yararlanmaktayız. B. Mikroskop C. Teknolojik ürünler sağlık alanında C. Stetoskop oldukça fazla kullanılmaktadır. D. Teleskop D. Teknolojik ürünlerin uzun süreli kulla- nımı sağlığımızı olumsuz etkiler. 4. Aşağıdaki teknolojik aletin hangisinden hemen hemen her alanda yararlanıl- 8. Aşağıdaki teknolojik ürünlerden han- maktadır? gisi sürekli değişim ve gelişim göster- A. Kamera B. Mikrofon mektedir? C. Bilgisayar D. Robot A. Televizyon B. Saat C. Cep telefonu D. Pusula 107

9. 14. Yurdumuzun bazı bölgelerinde dik ara- .................................................................. zilerde yol yapmak imkansızdır. televizyon Yolun yapılamadığı yerlere ulaşmak için radyo tasarlanan ve insanların işlerini kolaylaş- cep telefonu tıran ürün aşağıdakilerden hangisidir? bilgisayar A. helikopter B. teleferik Yukarıdaki noktalı yere aşağıdaki baş- C. gondol D. asansör lıklardan hangisi getirilmelidir? 15. Proje, çevremizdeki bir sorunu çözmek A. Sağlık Araçları için o soruna ilişkin araştırma ve çözüm B. İletişim Araçları önerilerini kapsayan özgün çalışmadır. C. Ulaşım Araçları D. Eğitim Araçları Aşağıda belirtilen durumların hangisine yönelik bir proje çalışması yapılabilir? 10. “Antalya’dan İstanbul’a en hızlı şekilde A. Kış mevsiminde havanın soğuk olması gitmek isteyen iş adamı Feridun Bey, B. Sonbaharda ağaçların yapraklarının aşağıdakilerden hangisine binmelidir? dökülmesi A. Uçak B. Gemi C. Otobüs D. Tren C. Yayaların kırmızı ışıkta karşıya geç- 11. Aşağıdakilerden hangisi teknolojik ge- meleri D. Tüm insanların Fenerbahçe taraftarı lişmeler nedeniyle eski önemini kaybet- olmasını sağlamak miştir? A. Kitap B. Saat 16. Giysiler yıkandıktan sonra kırışmaktadır. Kırışık elbiselerle insanların içine çıkmak C. Takvim D. Mektup hoş karşılanmamaktadır. 12. Aşağıdakilerden hangisi olmasaydı bil- Yukarıdaki sorundan yola çıkılarak ge- liştirilen ürün hangisidir? gisayar günlük hayatımızda bu kadar çok yer almazdı? A. radyo B. çamaşır makinesi C. ütü D. buzdolabı A. Cep telefonu B. İnternet C. Facebook D. Twitter 13. I. Konfor ( rahatlık ) II. Güvenlik 17. Bazı basit gibi görünen tasarımlar günlük hayatta çok işimize yararlar. Olmadığı III. Hız IV. Fiyat durumlarda zor durumlara düşebiliriz. Ulaşım araçlarından uçağın daha çok Yukarıdaki açıklamaya uygun ürün han- gisi olabilir? tercih edilme nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A. I, II B. I, III A. vantilatör B. halı C. bardak D. metro C. II, IV D. I, IV 108

Zarar Vermeden Kullanalım A. Aşağıdaki ifadeleri okuyalım, doğruysa “D”, yanlışsa “Y” yazalım. ( ..... ) Teknolojik ürünler bize ve doğaya zarar vermez. ( ..... ) Çocuklar ve gençler en çok bilgisayar başında vakit geçiriyorlar. ( ..... ) Bilgisayar başında çok zaman geçirmek çocukların gelişimine olumlu katkıda bulunur. ( ..... ) Teknolojik ürünler kullanma kılavuzuna uygun olarak kullanılmalıdır. ( ..... ) Zararlı olduğu için eve bilgisayar alınmamalıdır. ( ..... ) Pillerde bulunan bazı maddeler insan sağlığına ve çevreye zarar verir. ( ..... ) Çocuklar elektrikli ev aletlerini kullanmaktan kaçınmalıdırlar. B. Aşağıda televizyonla ilgili bilgiler verilmiştir. Verilen bilgiler faydalıysa noktalı yere “faydalı”, zararlıysa “zararlı” yazalım. Uzun süre televizyon izlemek. ( ............................ ) Televizyonu yakın mesafeden izlemek. ( ............................ ) Eğlenceli vakit geçirmek. ( ............................ ) Çevremizde olup bitenden haberdar olmak. ( ............................ ) Aile bireyleriyle bağların zayıflaması. ( ............................ ) Arkadaşlarımıza ayrılan zamanın azalması. ( ............................ ) C. Aşağıda bilgisayarla ilgili bilgiler verilmiştir. Verilen bilgiler faydalıysa noktalı yere “faydalı”, zararlıysa “zararlı” yazalım. Ödevlerimizle ilgili araştırma yapmak. ( ............................ ) Eğlenceli zaman geçirmek. ( ............................ ) Uzun süreli hareketsiz kalmak. ( ............................ ) Zamanın çoğunu oyun oynayarak geçirmek. ( ............................ ) Gözlerin sağlığını olumsuz etkilemek ( ............................ ) Arkadaşlarımıza ayrılan zamanın azalması. ( ............................ ) D. Yukarıda televizyon ve bilgisayarın faydalı ve zararlı yönlerinin olduğunu gördük. Bu ürünlerle ilgili sonuç olarak aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? İşaretleyelim. Televizyon ve bilgisayarlar yasaklanmalıdır. Bilgisayar ve televizyon karşısında geçirilen zaman azaltılmalıdır. Sağlığımıza zarar verdiği için çocuklar tarafından kullanılmamalıdır. Bu ürünler amacına uygun kullanılmalıdır. 109

E. Aşağıda pillerle ilgili bilgiler verilmiştir, doğruysa “D”, yanlışsa “Y” yazalım. ( ...... ) Atık piller diğer çöplerden ayrı biriktirilmelidir. ( ...... ) Piller küçük çocukların oynayabileceği şekilde açıkta bırakılmamalıdır. ( ...... ) Biten piller ısıtılıp tekrar kullanılabilir. ( ...... ) Atık piller çevreye atılmamalı, toprağa gömülüp yok edilmelidir. ( ...... ) Şarj edilen piller tercih edilmelidir. 1. Aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? 4. Hangisi doğal çevreye zarar vermez? A. Teknolojik ürünler ihtiyaçlarımızı ve A. Plastik maddeleri doğaya atmak. isteklerimizi karşılamak üzere tasar- B. Geri dönüşüm kutularını kullanmak. lanmışlardır. C. Atık ürünleri yakmak. D. Pilleri suya, toprağa atmak. B. Elektriğin bulunmasıyla teknolojik ürünlerin çeşidi oldukça artmıştır. 5. Bilgisayarın uzun süre oyun amacıyla, veya sohbet amacıyla kullanılması; C. Teknolojik ürünlerin faydalarından çok zararları vardır. I- Zamanın boş yere harcanmasına II- Arkadaşlık ilişkilerinin zayıflamasına D. Oyuncakların bir çoğu pille çalış- III- Aile bireyleri arasındaki ilişkilerin maktadır. zayıflamasına 2. Teknolojik ürünlerin faydaları olduğu IV- Hayal gücümüzün körelmesine verilenlerden hangilerine neden olur? gibi yanlış kullanımdan doğan zararla- rı da vardır. Bu zararlar insan sağlığını olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Aşağıdakilerden hangisi yanlış kullanım- dan dolayı insan sağlığını olumsuz yön- A. I-II-III B. I-III-IV de etkilemez? C. II-III-IV D. I-II-III-IV A. pil B. cep telefonu C. radyo D. televizyon 3. I- Spor yapmak 6. Emel Hanım, yeni aldı- II- Bilgisayar karşısında fazla zaman ğı kazağı yıkayınca bo- geçirmemek. 30 oC’de yıkanır. Ütülenmez. yunun kısaldığını gördü. III- Sakıncalı sitelere girmemek. Kazağın kısalması ile ilgili olarak aşağı- Bilgisayar karşısında uzun süre oturmak dakilerden hangisi söylenebilir? hareketsizliğe neden olur. Hareketsizlik beden sağlığını olumsuz yönde etkiler. A. Çamaşır makinesinde yıkanmış olabilir. B. Kazağın iç kısmında yer alan kullan- Yukarıdakilerden hangilerinin yapılması bu olumsuzlukları azaltır? ma talimatlarına uygun yıkanmamıştır. C. Ütülerse eski uzunluğuna ulaşır. A. I-II B. I-III C. II-III D. I-II-III D. Kazak kalitesiz olduğu için yıkanınca boyu kısalmıştır. 110

Doğal Çevre Bozuluyor A. Aşağıdaki resimleri inceleyelim. Noktalı yerlere “doğal unsur”, “beşeri unsur” söz gruplarından uygun olanı yazalım. ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... B. Aşağıdaki cümleleri okuyalım. Noktalı yerleri tamamlayalım. etkileşim değişiklik aşırı doğal beşeri hava a. Çevremizdeki fabrikalar, binalar, iş yerleri ....................... unsurlardır. b. İnsanlar daha iyi yaşamak için doğal çevrede ....................... yaparlar. c. Fabrika bacalarından çıkan gazlar ....................... kirliliğine neden olur. d. Yaşadığımız çevrede bulunan dağ, orman, deniz ....................... çevreyi oluşturur. e. İnsanlar yaşamları boyunca doğal çevre ile ....................... halindedir. f. İnsanoğlu bazen doğal kaynakları ....................... ve yanlış kullanabilmektedir. C. Aşağıdaki cümleleri okuyalım, doğruysa “D”, yanlışsa “Y” yazalım. ( ....... ) Toprak, hava, su gibi unsurlar doğal unsurlardır. ( ....... ) Çevremizde gün geçtikçe beşeri unsurlar azalmaktadır. ( ....... ) İnsanoğlunun yaptığı fabrikalar doğayı olumsuz etkilemektedir. ( ....... ) İnsanlar doğal çevreyle uyumlu beşeri unsurlar yapmalıdır. ( ....... ) İnsanlar doğal unsurlar üzerinde değişiklik yapamaz. ( ....... ) İnsanlar, beşeri unsurlar oluştururken doğal dengeyi bozabilir. ( ....... ) Herkes sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir. 111

MİNİ TEST - 9 1. İnsanlar daha rahat yaşamak için doğa- 5. İnsanlar yeni yerleşim yerleri oluştur- da bazı değişiklikler yaparlar. Bu deği- mak için güzelim ormanları acımasızca şiklikler bazı olumsuzlukları da berabe- kesmektedirler. rinde getirir. Ormanların yok edilmesi aşağıdakiler- Buna göre aşağıdakilerden hangisi in- den hangisine neden olur? sanların doğada yaptığı olumsuzluklar- dan değildir? A. Depremlerin artmasına B. Canlı türlerinin yok olmasına A. Tünel yapmak C. Tarım alanlarının azalmasına B. Liman yapmak D. Hortumların oluşmasına C. Yeşil alanlar oluşturmak D. Ağaçları kesmek 6. I- İnsanların daha rahat yaşama isteği II- Nüfusun giderek artması 2. On yıl sonra memleketi Rize’ye dönen III- Yağmurların şiddetli yağması Arzu, yeşil alanların azaldığını, binala- rın ise oldukça arttığını görmüştür. Yukarıdakilerden hangileri insanların Bu durum aşağıdakilerden öncelikle doğal çevrede değişiklik yapmalarının hangisinin sonucudur? A. Havaların kurak gitmesinin sebeplerindendir? B. Toprak kaymalarının fazla olmasının C. İnsanların doğal çevrede değişiklik- A. I-II B. I-III ler yapmalarının D. İnsanların yeşil alanlara önem ver- C. II-III D. I-II-III mesinin 7. Şanlıurfa ve çevresinde yaşayan “ke- 3. İnsanların doğal çevrede yaptıkları de- laynak” kuşlarının sayıları tükenmek ğişiklikler beraberinde pek çok sıkıntıla- üzeredir. ra neden olur. Aşağıdakilerden hangisi buna neden ol- Aşağıdakilerden hangisi hava kirliliğine muş olabilir? neden olmaz? A. Bölgede meydana gelen yangınlar A. Fabrika bacalarından çıkan gazlar. B. Yaşam alanlarının insanlar tarafın- B. İnsanların bilinçsizce avlanması. dan yok edilmesi C. Ormanların yok edilmesi. C. Devlet tarafından koruma altına D. Kömür tüketimi sonucu oluşan duman. alınmaları D. Bölge ikliminin değişmesi 4. I- Balık türlerinin azalması 8. Doğal kaynakların aşırı ve yanlış kul- lanılması çevrenin bozulmasına neden II- Hava kirliliğinin artması olur. Bu nedenle ortaya birtakım sorun- lar çıkar. III- Bazı çocuk oyunlarının günümüzde Aşağıdakilerden hangisi çevre sorunu- oynanmaması na neden olmaz? A. Boş arazilerin ağaçlandırılması Yukarıdakilerden hangisi veya hangileri B. Taşıtlarda benzin kullanılması C. Yeni yerleşim yerlerinin yapılması doğal çevrenin bozulmasının sonucudur? D. Verimi arttırmak için tarım ilaçlarının kullanılması A. yalnız I B. yalnız II C. I-II D. I-III 112

Doğru : ...... DEĞERLENDİRME - 10 Yanlış : ...... 1. I - tansiyon aleti II - saat 5. Geçmişte ........... aydınlatma aracı ola- rak kullanılırken günümüzde ............. III - uçak IV - bilgisayar kullanılmaktadır. Yukarıdaki teknolojik ürünlerden hangisi Cümlesinde noktalı yerlere sırasıyla hangi seçenekteki sözcükler gelmelidir? bir çok alanda kullanılabilmektedir? A. I B. II C. III D. IV 2. Geri dönüşümü olan maddeleri, geri A. mum - telsiz dönüştürdüğümüzde bir çok alanda B. lamba - kandil faydamız olur. C. gaz lambası - floresan D. mektup - lamba Aşağıdakilerden hangisi geri dönüşü- mün faydalı yanlarından değildir? 6. I. Teknolojik ürünlerin kullanım alanları farklıdır. A. Ülke ekonomisine katkıda bulunuruz. B. Doğal kaynaklar daha verimli kulla- II. Bazı icatların mucidi belli değildir. nılmış olur. III. Teknolojik ürünler zaman içerisinde C. Enerji tasarrufu sağlanmış olur. değişime uğramıştır. D. Daha çok ağaç kesmek zorunda kalırız. Yukarıdakilerden hangileri doğrudur? 3. I- Göz bozukluğu A. Yalnız - I B. I - II C. II - III D. I - II - III II- Zaman kaybı III- Bedensel bozukluk 7. I- Siyah - beyaz televizyon, II- Renkli televizyon, Yukarıdakilerden hangileri özellikle III- LDC ekran televizyon Yukarıda verilen televizyonlar aşağıda- televizyon ve bilgisayarın bilinçsiz kul- kilerden hangisine örnek gösterilebilir? lanılması sonucunda oluşacak zararlar A. İletişim araçları hayatımızı kolaylaştırır. arasında yer alır? B. Televizyonların faydalı yönleri oldu- A. I - II B. II - III ğu gibi zararlı yönleri de vardır. C. I - III D. I - II - III C. Teknolojik ürünler zaman içinde geli- şim gösterirler. 4. Teknolojik ürünlerin insan yaşamını ko- laylaştırmasının yanında olumsuz yönleri D. Televizyonlar yaşamımıza renk ka- de vardır. tarlar . Aşağıdakilerden hangisi teknolojinin 8. Aşağıda teknolojik ürünler ve kullanım olumsuz yönlerindendir? alanları verilmiştir. Hangi teknolojik A. İletişim araçları sayesinde her zaman ürünün kullanım alanı yanlış verilmiştir? ve her yerden haberleşebilme. B. Gelişmiş ulaşım araçları ile uzak me- A. CD çalar - eğlence safeleri kısa zamanda gidebilme. B. mikroskop - sağlık C. Özellikle televizyon ve cep telefo- C. floresan - aydınlatma nunun çevreye radyasyon yayması. D. pusula - iletişim D. Aydınlatma araçlarının çevremizi aydınlatması. 113

9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ihti- 14. Aşağıdakilerin hangisi bizi birey ya- yaçtan söz edilmektedir? pan ve başkalarından ayıran en önemli özelliktir? A. Bu ayakkabıların beyazını da istiyorum. B. Arkadaşımın çantasını çok beğen- A. Yaşadığımız ülke B. Babamızın mesleği ve ekonomik du- dim, aynısından almalıyım. C. Pantolonum eskidi yeni bir pantolon rumu C. Duygularımız ve düşüncelerimiz almalıyım. D. Derslerdeki başarı durumumuz D. Vitrindeki elbiseyi görünce dayana- 15. Ağabeyinizin var olduğunu düşünerek, mayıp aldım. aşağıdakilerden hangisi nüfus cüzdanı- nızda kesinlikle farklıdır? 10. Aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğ- rudur? A. park - doğal unsur A. T.C. kimlik no B. göl - beşeri unsur B. Baba adı C. top - doğal unsur C. Anne adı D. halı saha - beşeri unsur D. Doğum yeri 11. Aşağıdaki malzemelerden hangisinin 16. Yurdumuzun düşmanlar tarafından iş- deprem çantasında bulunmasında ge- galinin ardından Kurtuluş Savaşı başla- rek yoktur? mıştır. A. su B. düdük Aşağıdakilerden hangisinin ardından C. radyo D. parfüm düşmanlar işgale başlamıştır? 12. I- bisiklet II- tren A. Çanakkale Savaşı III- uçak IV- otomobil B. Mondros Ateşkes Anlaşması C.Sakarya Savaşı Yukarıdaki ulaşım araçlarının kronolojik D. Uşi Anlaşması sıralaması yapıldığında hangi seçenek doğru olur? 17. Sınıfımızın en gözde öğrencisidir. Ders- lerindeki başarıları, davranışları, arka- A. I - IV - II - III B. I - III - II - IV daşlarına karşı tutumları, öğretmenleri- miz tarafından hepimize örnek gösterilir. C. IV - II - III - I D. II - III - IV - I Örnek bir öğrenci olan İbrahim’den 13. Geçmişi günümüze bağlayan bir köprü- aşağıdaki davranışlardan hangisi bek- dür. Şarkılar, türküler, ninniler, giysiler, ki- lenmez? limler, halk oyunları bu köprüden geçerek günümüze ulaşır. Bu köprü günümüzü de A. Ödevlerini zamanında yapması en güzel şekilde geleceğe taşıyacaktır. B. Arkadaşları arasında ayrım yapması C. Öğretmenini ders anlatırken dikkatli- Yukarıda aşağıdakilerin hangisinden bahsedilmiştir? ce dinlemesi. D. Teneffüste arkadaşları ile birlikte A. vatan B. gelenek C. kültür D. millet oyun oynaması. 114

05 ÜNİTE ÜRETİM, DAĞITIM VE TÜKETİM 115

ÜRETİM, DAĞITIM VE TÜKETİM KONULAR : İsteklerimiz, İhtiyaçlarımız Ekonomik Faaliyetler Bizim İçin Çalışanlar - Meslekler Bilinçli Tüketici Olalım Bütçemizi Yapalım NELER ÖĞRENECEĞİZ? İstek ve İhtiyaçlarımızı Ayırt Ederek İkisi Arasında Bilinçli Seçimler Yapabileceğiz. Ailemizin ve Yakın Çevremizdeki Ekonomik Faali- yetleri Tanıyacağız. Bilinçli Tüketici Davranışlarını Kavrayıp Uygulaya- cağız. Kendi Bütçemizi Oluşturacağız. Çevremizdeki Kaynakları İsraf Etmeden Kullana- cağız. 116

İsteklerimiz, İhtiyaçlarımız A. Aşağıdaki tabloyu inceleyelim. İnsanlar için öncelikli olanları tabloya yazalım. ÖNCELİKLERİMİZ eğlence oyun tatil seyahat eğitim barınma tiyatro sağlık müzik beslenme B. Aşağıdaki ifadeleri okuyalım doğruysa “D”, yanlışsa “Y” yazalım. ( ...... ) Yeme, içme gibi ihtiyaçlar temel ihtiyaçlardır. ( ...... ) Yaşamımızı sürdürmek için gerekli olan her şey ihtiyaçtır. ( ...... ) İnsanların ihtiyaçlarının yanı sıra istekleri de vardır. ( ...... ) Tatil yapmak, sinemaya gitmek sosyal ihtiyaçlarımızdandır. ( ...... ) Mevsim şartlarına göre giyinmek istektir. C. Aşağıda insanlar için gerekli olan ihtiyaçlar verilmiştir. Bu ihtiyaçları numaraları kulla- narak önceliğine göre sıralayalım. 1. giyinme 1. bisiklet 1. oyuncak 2. dondurma 2. barınma 2. ayakkabı 3. elma 3. atkı 3. sağlık 4. okul 4. kalem 4. seyahat ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... D. Aşağıdaki ifadeleri okuyalım. Noktalı yerlere “istek”, ihtiyaç” sözcüklerinden uygun olanı yazalım. a. Hafta sonu denize yüzmeye gitmek. ( ............................ ) b. Okula başlarken çanta almak. ( ............................ ) c. Beden eğitimi dersi için spor ayakkabı almak. ( ............................ ) d. Doğum gününde muzlu, çilekli pasta istemek. ( ............................ ) e. Haftada en az bir kere banyo yapmak. ( ............................ ) 117

E. Aşağıda verilmiş olan ürünleri bir grup halinde düşünelim. Bu grup içinde öncelikli olanı noktalı yere yazalım. çay kola süt meşrubat ........................ toka kemer küpe gömlek ........................ ziyafet kahvaltı piknik eğlence ........................ su kek börek pilav ........................ F. Aşağıdaki ifadeleri okuyalım. Tabloları inceleyelim. Noktalı yerlere uygun ifadeleri yazalım. isteklerimiz temel ihtiyaçlar sosyal ihtiyaçlar ............................. ............................. ............................. Barınma Sinema Oyun Sağlık Eğlenmek Muz Beslenme Tatil Kayak 1. Aşağıdakilerden hangisi temel ihtiyaçla- 3. İhtiyaçlarımız temel ihtiyaçlar ve sosyal ihtiyaçlar olarak ayrılır. rımızdan değildir? A. ekmek B. ilaç Aşağıdakilerden hangisi sosyal ihtiyaçtır? C. kitap D. kazak A. uyumak B. dinlenmek C. giyinmek D. eğlenmek 2. Bizim için istek olan bir şey başkası için 4. Bazı şeyler büyükler için istekken, çocuk- ihtiyaç olabilir. Bisiklet bazen istek, bazen lar için ihtiyaçtır. ise ihtiyaçtır. Aşağıdakilerden hangisi bu açıklamaya Aşağıdaki durumların hangisinde bisiklet uygundur? ihtiyaç değildir? A. oyun B. eğlence A. Engelli bir çocuğun okula bisikletli C. otomobil D. banyo yapmak sandalyeyle gitmesi. 5. I- İsteklerimiz, ihtiyaçlarımızdan önce gelir. B. Markette çalışan görevlinin siparişleri II- Hayatımızı devam ettirebilmek için bisikletle götürmesi. gerekli olan şeylere “ihtiyaç” denir. C. Bir çocuğun hafta sonlarında evin Yukarıdaki ifadeler için hangisi doğrudur? önünde bisiklet sürmesi. A. Yalnız I doğru B. İkisi de yanlış D. Bisiklet yarışlarına katılacak bir yarış- C. İkisi de doğru D. Yalnız II doğru macının bisiklet alması. 118

Ekonomik Faaliyetler A. Aşağıda yurdumuzda yapılan çeşitli ekonomik faaliyetler verilmiştir. Resimlerin belir- tiği ekonomik faaliyetleri yazalım. Arıcılık Balıkçılık ..................................... ..................................... Seracılık Hayvancılık ..................................... ..................................... Madencilik Ormancılık ..................................... ..................................... Dokumacılık Mobilyacılık ..................................... ..................................... Çiftçilik İnşaatçılık ..................................... ..................................... 119

MİNİ TEST - 10 1. Benim ailem yaz döneminde topladıkla- 5. Erzurum-Kars yöresinde yaz yağışları- rı fındıkları satarak gelir elde eder. Elde nın fazlalığı geniş arazilerde gür otlak- edilen bu gelirle geçimimizi sağlarız. ların oluşmasına neden olmaktadır. Yukarıdaki ailenin geçim kaynağı olan Yukarıdaki açıklamanın sonucu olarak ekonomik faaliyet hangisidir? bölgedeki en önemli ekonomik faaliyet hangisidir? A. Balıkçılık B. Dokumacılık C. Tarım D. Arıcılık A. Hayvancılık B. Ormancılık C. Balıkçılık D. Madencilik 2. Zonguldak ilimizde taş kömürü çıka- 6. rılmaktadır. Bu bölgede binlerce insan ocaklarda çalışmaktadır. Yukarıdaki açıklamaya göre bölgede en önemli ekonomik faaliyet hangisidir? A. Mobilyacılık B. İnşaatçılık Yukarıdaki resimde ifade edilen ekono- C. Seracılık D. Madencilik mik faaliyet türü hangisidir? A. İnşaatçılık B. Mobilyacılık C. Seracılık D. Turizm 3. Aşağıdaki illerin hangisinde balıkçılık 7. Antalya bölgemize milyonlarca turist sektörünün olduğu söylenemez? gelmektedir. Bu durum bölgede hangi ekonomik faaliyetin gelişmesine katkı A. Sinop B. İzmir sağlamıştır? C. Ankara D. Rize A. Mobilyacılık B. Arıcılık C. Mühendislik D. Otelcilik 4. Bahar gelince tarlayı sürer ve tohumu- 8. Pamuk üretiminin yapıldığı bir bölgede nu eker. Yaz gelince ekinini biçer ve sa- hangi ekonomik faaliyet daha ön plana tar. Yıl boyunca geçimini sağlar. çıkar? Yukarıda belirtilen ekonomik faaliyet hangisidir? A. Sanatçılık B. Çiftçilik A. Teknoloji B. Dokumacılık C. Ormancılık D. Hayvancılık C. Tarım D. Ormancılık 120

Bizim İçin Çalışanlar - Meslekler A. Aşağıdaki bulmacayı tamamlayalım. 1. Toplumun ekmek ihtiyacını karşılayan meslek grubu. 2 3 2. Sınıfta eğitim-öğretim işlerini yürüten eğitim uzmanı. 4 3. Toplumun huzurundan ve güvenliğinden sorumlu meslek mensubu 4. Hastaları tedavi eden sağlık uzmanı. 1 B. Aşağıda meslekler ve bu mesleklerden biriyle ilgili açıklamalar verilmiştir. Açıklamayı okuyalım, açıklamaya uygun mesleği maviye boyayalım. İnsanların ulaşım ihtiyacının karşılanması sonucunda doğmuş bir meslektir. veteriner manav futbolcu şoför Toplumun haber alma ihtiyacından doğmuş bir meslektir. avukat doktor gazeteci vali Lokantalarda müşterilerin ihtiyacını karşılayan meslek grubu. operatör garson müfettiş terzi Herkesin sebze ve meyve yetiştirememesi sonucu doğan meslektir. çiftçi veteriner zabıta fırıncı Elektronik eşyaların arızalanması sonucu doğan meslektir. yazıcı tamirci demirci itfaiyeci C. Aşağıdaki ipuçlarını değerlendirerek istenilen mesleği bulalım. Yangına müdahale eder. Saçlara ve sakallara şekil Keser, biçer, diker. Gerektiğinde mahsur kal- verir. Elinden iğnesi eksik olmaz. mış insan ve hayvanlara Makas en büyük yardımcı- yardım eder. sıdır. ................................ ................................ ................................ Güzel bir Türkçeyle konu- Düdüğünü öttürür, oyunu Mağaza ve marketlerde şurlar. durdurur. çalışırlar. Haberleri sunarlar. Düdüğünü öttürür, oyunu Para alır, para üstü verirler. başlatır. ................................ ................................ ................................ 121

D. Aşağıdaki mesleklerin karşısına çalışma alanlarından uygun olanı yazalım. eğitim sağlık ulaşım iletişim hizmet kaptan:....................... hemşire: ..................... öğretmen: .................. eczacı: ....................... postacı: ...................... makinist: ..................... berber: ...................... bahçıvan: ................... muhabir:..................... tezgâhtar: .................. ebe: ........................... kasap: ........................ E. Aşağıdaki ifadeleri okuyalım. Doğruysa “D”, yanlışsa “Y” yazalım. a. ( ...... ) Meslek, bir kimsenin boş zamanlarını değerlendirmek için yaptığı iştir. b. ( ...... ) Teknolojinin ilerlemesi yeni mesleklerin doğmasına neden olmaktadır. c. ( ...... ) Meslekler, toplumda oluşan ihtiyaçların karşılanması sonucunda oluşmuştur. d. ( ...... ) Günümüzde ihtiyaç kalmadığından dolayı bazı meslekler önemini kaybetmiştir. e. ( ...... ) Toplumdaki iş bölümü, toplum hayatını kolaylaştırır. f. ( ...... ) İnsanların beslenme ihtiyacından dolayı sekreterlik mesleği doğmuştur. g. ( ...... ) İnsanların yaşadığı dönemin ihtiyaçlarına uygun meslekler edinmelidirler. 1. Aşağıdaki mesleklerden hangisi “ba- 4. Yeni nesil sizin eseriniz olacaktır. rınma” ihtiyacından dolayı doğmuş bir Milletleri kurtaranlar yalnız ve an- meslek değildir? cak onlardır. Onlar toplumun en fedakâr ve saygı A. inşaat mühendisi B. mimar değer insanlarıdır. M. Kemal ATATÜRK C. sıvacı D. zabıta 2. Zamanın ihtiyaçlarına göre, bazı mes- Yukarıda Atatürk’ün övgüyle bahsettiği lekler önemini yitirmektedir. meslek sahipleri aşağıdakilerden hangi- sidir? Aşağıdaki mesleklerden hangisi günü- müzde önemini yitirmiştir? A. spiker B. avukat A. askerler B. doktorlar C. nalbant D. mühendis C. mühendisler D. öğretmenler 3. Günümüzde iş adamları çok yoğun 5. I- Yeni buluşlar II- Eğlence olarak çalıştıkları için kendilerine yar- III- İhtiyaç IV- İstek dımcılar almaktadırlar. Bu yardımcılar iş adamlarının işlerini düzenlemekte ve Yukarıda belirtilenlerden özellikle han- onların işlerini hafifletmektedirler. gi ikisi mesleklerin ortaya çıkmasında önemlidir? Yukarıda belirtilen meslek türü aşağı- dakilerden hangisidir? A. yönetmen B. sekreter A. I-II B. II-IV C. muhabir D. hizmetli C. I-IV D. I-III 122

Bilinçli Tüketici Olalım A. Aşağıdaki açıklamalarla verilen kelimeleri eşleştirelim. Şifreyi bulalım. T Gereğinden fazla tüketme, harcama. etiket Ç Ailenin geçimini sağlamak için kazanılan ücret. Ü Ailenin temel ihtiyaçlarını karşılamak için yapılan harcama. gider ŞİFRE E Bir kimsenin geçimini sağlamak için sürekli yaptığı iş. israf B Ürünün fiyatını belirten bölüm. gelir .... .... .... .... .... meslek B. Aşağıdaki alışveriş listesini ve fiyatlarını inceleyelim. Ürünlere ödenecek tutarları he- saplayalım. Soruları cevaplandıralım. ALIŞVERİŞ LİSTESİ ÜRÜNÜN MARKET FİYATI ÖDENECEK TUTAR Yarım kilogram toz şekeri Kilogram Fiyatı: 2 ................................... 2 kg patates Kilogram Fiyatı: 1 ................................... Yarım litre süt Litre Fiyatı: 4 ................................... 3 kg domates Kilogram Fiyatı: 1 ................................... İki paket makarna Paket Fiyatı: 2 ................................... Yarım kilo kıyma Kilogram Fiyatı: 24 ................................... 4 paket krema Paket Fiyatı: 2 ................................... 2 kg tavuk Kilogram Fiyatı: 7 ................................... 1. Hangi ürünün fiyatı en yüksektir? ( ................ ) 2. Alışveriş listesindeki ürünlerden hangisi ihtiyaçtan çok istektir? ( ................ ) 3. Ürünlere ödenecek toplam tutar kaç TL’dir? ( ................ ) 4. Nalan Hanım yarım kilogram değil de 1 kg kıyma alsaydı kaç TL öderdi? ( ................ ) C. Aşağıdaki ifadeleri okuyalım, doğruysa “D”, yanlışsa “Y” yazalım. ( ..... ) Alışveriş yaparken pahalı ürün satan marketleri tercih etmeliyiz. ( ..... ) İçecek alırken plastik kaplardakilerin yerine şişede olanları almalıyız. ( ..... ) Alacağımız ürünlerin poşetlerinin temiz, şeffaf olması gerekir. ( ..... ) Özellikle gıda ürünlerinde üretim ve son kullanma tarihi olmalıdır. ( ..... ) Alışveriş yaptıktan sonra para üstünü ve fişi kontrol etmeliyiz. ( ..... ) Ürünlerin üzerinde TSE damgası olmasına dikkat etmeliyiz. 123

D. Aşağıdaki amblemi inceleyelim. Amblemin hangi kuruma ait olduğunu işaretleyelim. Türkiye Serbest Ekonomisi Türkiye Sanayi Endüstrisi Türk Standartları Enstitüsü Türk Sanatçıları Enstitüsü E. Aşağıdaki amblemi inceleyelim. Amblemin anlamını işaretleyelim. Kaliteli Ürün Geri Dönüşüm Sağlıklı Üretim Test Edilmiş Ürün F. Aşağıdaki soruları cevaplandıralım. 1. Alışveriş yaparken aşağıdakilerden han- 4. Emre ve ağabeyi Mert birlikte bir bisik- gisine dikkat etmek diğerlerine göre daha let almak istiyor. Bunun için para birik- önemlidir? tirmeye karar veriyorlar. A. fiyatına B. TSE damgasına Emre ve ağabeyi aşağıdaki harcama- C. Ambalajına D. Markasına lardan öncelikle hangisinden tasarruf etmelidirler? 2. Üzerinde TSE damgası bulunan ürün bizlere neyi ifade eder? A. Beslenme masraflarından B. Eğlence harcamalarından A. Ürünün fabrikada üretildiğini C. Eğitim harcamalarından B. Ürünün gerekli kalitede ve nitelikte ol- D. Ulaşım giderlerinden duğunu 5. Aşağıdaki ürünlerin hangisinde “TSE” C. Türkiye’de üretildiğini damgası olmaz? D. Fiyatının uygun olduğunu A. telefon B. ütü 3. Bir ürün alırken dikkat etmemiz gereken C. kitap D. bilgisayar özellikler vardır. 6. Aşağıdakilerden hangisi alışveriş liste- Aşağıdakilerden hangisi dikkat etmemiz sinde yer almaz? gereken özelliklerden değildir? A. çay bardağı A. Sebze ve meyvelerin taze olması B. sebze ve meyve B. Üretim tarihi C. kira ödemesi C. Ürünün konduğu kutunun şekli D. yumurta D. Son kullanma tarihi 124

Bilinçli Tüketici Olalım A. Bilinçli tüketici, tüketimle ilgili sembolleri bilir. Aşağıdaki sembolleri inceleyelim, tüke- timle ilgili olanları “maviye”, olmayanları “sarıya” boyayalım. H B. Aşağıdaki soruları annemize veya babamıza soralım. Bilinçli bir tüketici olup olmadık- larını tespit edelim. ( Sorulara “evet”, ya da “hayır” şeklinde cevap vermelerini isteyelim. ) BİLİNÇLİ TÜKETİCİ MİYİZ? Evet Hayır Alışverişe çıkarken alışveriş listesi hazırlıyor musunuz? Malın fiyat ve kalitesini değişik mağazalardan araştırıyor musunuz? Alacağınız üründe kullanma kılavuzu olmasına dikkat ediyor musunuz? Alacağınız üründe garanti belgesinin olması sizin için önemli midir?, Ürünlerin üzerindeki TSE damgasının anlamını biliyor musunuz? Alışveriş yaparken ihtiyaçlarınıza öncelik veriyor musunuz? Bir ürünü tercih ederken reklamların etkisinde kalıyor musunuz? Mağazaya girdiğinizde satıcının sizi yönlendirmesine izin veriyor musunuz? Haksızlığa uğradığınızda satıcıyı nereye şikayet edeceğinizi biliyor musunuz? Market alışverişinin ardından para üstü ve fişi kontrol ediyor musunuz? Annenizin veya babanızın cevaplarını kontrol ediniz; Sizce anneniz ve babanız bilinçli bir tüketici midir? C. Dayanıklı tüketim mallarının “garanti belgesi” ve “kullanma kılavuzu” olur. Aşağıdaki- lerden hangileri dayanıklı tüketim malıdır? İşaretleyelim. 125

D. Bilinçli bir tüketici şikayeti olduğunda aşağıdakilerden hangisini aramalıdır? İşaretleyelim. ALO ALO ALO ALO ALO POLİS ACİL İTFAİYE TÜKETİCİ JANDARMA 155 112 110 177 156 E. Bilinçli bir tüketici şikayeti olduğunda aşağıdakilerden hangisini aramalıdır? İşaretleyelim. TÜKETİCİ GENÇLİK TÜKETİCİYİ ESNAF HAKEM VE KORUMA VE HEYETİ DERNEĞİ SPOR SANATKARLAR MÜDÜRLÜĞÜ ODASI 1. Emrah Bey, aldığı süpürge makinesi bo- 3. Metin Bey buzdolabı almak istiyor; zuk çıkınca değiştirmesi için mağazaya götürdü. Mağaza sahibi hatalı kullanım I- Garanti belgesi sonucu makineyi bozduğunu ve geri alamayacağını söyledi. II- Son tüketim tarihi Emrah Bey aşağıdakilerden hangisini ya- III- TSE belgesi parsa onun bilinçli bir tüketici olduğunu anlarız? gibi özelliklerin hangilerine dikkat etme- A. Mağaza sahibiyle tartışıp kavga etmeli. B. Bir daha o mağazadan alışveriş yapmamalı. lidir? C. Makineyi sinirle yere vurup parçalamalı. D. Şikayetini Tüketici Hakları Derneği’ne A. I-II B. I-III bildirmeli. C. II-III D. I-II-III 2. 4. Yusuf: TSE üretim şartlarına göre üretilmiş. SÜT Ü...r..e..M.t.i.l..di.k..i.tğ..a.i..r.Y...e...r. : Gizem: Satıcı üç yıl garantisi olduğunu ............................. Üretim Tarihi: söyledi. 05.01.2011 Sinem: Fiyatı benzer ürünlere göre ucuz. Son Tüketim Ömer: Televizyonda reklamını izledim, Tarihi: ...................... çok güzeldi. Yukarıdaki süt kutusunu dikkatlice inceleyelim. Dört arkadaş alacakları bir kamera Kutunun üzerinde verilmeyen bilgilerden hakkında araştırma yaparak yukarıdaki hangisinin bilinmemesi en önemli prob- görüşleri belirtmiştir. Hangisinin görüşü lemdir? kamerayı almak için yeterli bir görüş de- A. Sütün miktarının ğildir? B. Sütün markasının C. Sütün son kullanım tarihinin A. Yusuf B. Gizem C. Sinem D. Ömer D. Sütün hangi bölgeden toplandığının. 5. Bilinçli bir tüketici balık alırken aşağıdaki- lerden hangisine dikkat eder? A. Yakalandığı denize B. TSE damgasına C. Garanti belgesine D. Taze olup olmadığına 126

Bütçemizi Yapalım A. Aşağıda belirtilen durumları öncelik sırasına göre numaralandıralım. Isınma Bisiklet Eğlence Gıda Tatil Okul Masrafı Oyuncak Giyim Faturalar Otomobil B. Aşağıdaki tabloyu inceleyelim. Verilen ifadeleri kaynaklar bölümünde uygun yere ya- zalım. rüzgâr su maaş nakliye ücreti inek şoför tohum terzi makine kasap esnaf pilot toprak elektrik parası kira geliri DOĞAL İNSAN PARA KAYNAKLAR KAYNAKLARI KAYNAKLARI C. Cümleleri okuyalım, noktalı yerleri tamamlayalım. Bütçe Ücret İsraf Yapılan bir çalışma veya işin karşılığında alınan paraya ............................... denir. Bir kurumun, bir ailenin gelir ve giderlerinin toplamına ............................... denir. Var olan kaynakların hesapsız olarak harcanmasına ............................... denir. 127

D. Aşağıda Erol - Nevin Özer ailesinin aylık gelirleri ve giderleri verilmiştir. Bütçeyi in- celeyelim, soruları cevaplandıralım. GELİR GİDER ( AYLIK HARCAMALAR ) Nevin Özer’in aylık kazancı: 750 Ev Kirası : 450 Su : 20 Erol Özer’in aylık kazancı: 1250 Gıda : 600 Telefon : 30 Ulaşım : 150 Giyim : 120 Toplam: ................. Eğitim : 250 Doğalgaz : 30 Elektirik : 50 Harçlık : 40 TOPLAM GİDER: .................. Özer ailesinin toplam geliri kaç TL’dir.? ( ..................... ) Özer ailesinin aylık gideri kaç TL’dir? ( ..................... ) Özer ailesi eylül ayında kaç TL tasarruf yapmıştır? ( ..................... ) Özer ailesinin faturalarının toplamı kaç TL’dir? ( ..................... ) Özer ailesinin en fazla harcama yaptığı alan hangisidir? ( ..................... ) E. Aşağıda “Güneş” ailesinin “kasım” ayı bütçe grafiği verilmiştir. Grafiği inceleyelim, soruları cevaplandıralım. Güneş ailesinin aylık geliri toplam kaç TL’dir? 600 ........................................ . 500 Güneş ailesinin aylık gideri toplam kaç TL’dir? ( Dikkatli ol! ) 400 ........................................ . Güneş ailesinin giyim, sağlık 300 ve fatura giderleri toplamı kaç TL’dir? 200 ........................................ . Güneş ailesi, diğer aylarda 100 da aynı miktarda tasarruf et- tiğine göre, yıllık tasarrufları giyim sağlık fatura gıda ısınma tasarruf kaç TL’dir? ........................................ . 128

Doğru : ...... DEĞERLENDİRME - 11 Yanlış : ...... 1. Daha çok turizm bölgelerinde çalışırlar. 5. Manavın sebze-meyve satması Kuaförlerin saç yapması Turistlere yardımcı olurlar. Polislerin güvenliği sağlaması. Toplumda farklı işlerin olması hangisine Yukarıda bahsedilen meslek grubu aşa- örnek olur? ğıdakilerden hangisidir? A. İnsanların gönüllü olarak çalıştığına A. nakliyeci B. taksi şoförü B. İhtiyaçların farklı meslekler doğur- C. rehber D. muhabir duğuna 2. EKONOMİK C. İnsanların gittikçe zenginleştiğine FAALİYET ÖNLEM D. Bazı mesleklerin önemini yitirdiğine Üretim Üretilmiş malı tüketicinin ala- bileceği yere ulaştırma işi. Doğal kaynakları işlemden Dağıtım geçirerek ürüne dönüştürme. Ürünlerin belli bir ücret Tüketim 6. karşılığında alınıp kullanılması Bir kimsenin geçimini sağla- Meslek 12 3 mak için sürekli yaptığı iş. Yukarıda ekonomik faaliyetler ile açık- Yukarıdaki bilgisayarların geçmişten lamaları eşleştirilmiştir. günümüze doğru sıralanışı hangisidir? Eşleştirmelerin doğru olması için eko- A. 2-3-1 B. 1-2-3 nomik faaliyetlerden hangi ikisi yer de- C. 3-1-2 D. 2-1-3 ğiştirmelidir? 7. Emine Hanımın yeni aldığı mutfak ro- A. üretim-tüketim B. tüketim-meslek botu iki gün sonra arızalandı. Mutfak C. dağıtım-meslek D. üretim-dağıtım robotunu bir komşusuna gösterdi. Kom- şusu sizin bir hatanız yok, dedi. 3. Aşağıdaki açıklamalardan hangisi eko- nomik faaliyet değildir? Emine Hanım, fabrika hatasından kay- A. Serkan’ın reklam filminde oynaması. naklanan bu arıza nedeniyle öncelikle B. Murat’ın tiyatro kulübünde çalışma- aşağıdakilerden hangisini yapmalıdır? lara katılması. C. Annemin dokuduğu patikleri satması. A. Mutfak robotunu tamirciye götür- D. Babamın her sabah gidip dükkanı melidir. açması. B. Eşinden mutfak robotunu tamir et- 4. Türkiye haritasının karşısına geçtiğimiz- mesini istemelidir. de aşağıda belirtilenlerden hangisi yan- lış olur? C. Mutfak robotunu garanti belgesiyle birlikte mağazaya götürmelidir. A. Haritanın alt kısmı güneyi gösterir. B. Sağ taraf batıyı gösteriyor. D. Mutfak robotuyla birlikte tüketici C. Üst kısım kuzeyi gösterir. haklarını koruma derneğine başvur- D. Sol taraf batıyı gösterir. malıdır. 129

Edirne Samsun Serdar babasından aldığı haftalık harç- lığını planlı bir şekilde harcamaktadır. Ankara Maraş Kars Aşağıda Serdar’ın bir haftalık planla- Antep Urfa masını gösteren grafik verilmiştir. İzmir Harcama Miktarı (TL) (Haritayı inceleyelim 9. 10. 11. ve 12. 30 soruları cevaplandıralım.) 25 8. Kurtuluş Savaşı’nda güney cephesinde 20 savaştığımız ülke hangisidir? 15 10 harcama grupları A. Almanya B. İngiltere 5 C. Yunanistan D. Fransa eğitim yiyecek ulaşım tasarruf 9. Kurtuluş Savaşı’nda doğu cephesinde aşağıdakilerin hangisiyle savaşılmıştır? 14. Grafiğe göre Serdar’ın harcamalarının toplamı kaç TL’dir? A. Fransızlar B. İtalyanlar A. 20 B. 30 C. 45 D. 55 C. Ermeniler D. Yunanlar 15. Serdar, fiyatı 53 TL olan bir çantayı al- 10. M. Kemal Paşa’nın Kurtuluş Savaşı’nı mak istiyor. Yukarıdaki şekilde tasarruf başlattığı şehir hangisidir? yapmaya devam ederse en az kaç haf- ta sonra çantayı alabilir? A. Edirne B. Samsun A. 4 B. 5 C. 6 D. 7 C. Ankara D. Maraş 16. Herkes sağlıklı ve dengeli bir çevrede 11. 23 Nisan 1920’de BMM’nin açıldığı yaşama hakkına sahiptir. ilimiz hangisidir? Aşağıdakilerden hangisi bu hakkımızın bize yüklediği sorumluluklardan biridir? A. Ankara B. İzmir A. Fiziksel özelliklerimizi geliştirmek. C. Antep D. Kars B. Trafik kurallarına uymak. C. Doğal güzellikleri korumak. 12. Emirhan resim yapmayı, Cenk ise bul- D. Okuldaki kulüp çalışmalarına katılmak. maca çözmeyi çok seviyor. 17. Bir kimsenin geçimini sağlamak için sü- Yukarıdaki bilgilere göre öğrencilerin rekli yaptığı işe meslek denir. hangi özellikleri verilmiştir? Aşağıdakilerden hangisi yukarıdaki A. Duygusal B. Fiziksel açıklamaya göre bir meslek olarak ka- C. Kişilik D. İlgi ve Hobileri bul edilmez? 13. 1- lokum 2- sucuk 3- burger A. kuyumculuk B. öğretmenlik 4- baklava 5- pizza 6- kebap C. dağcılık D. gazetecilik Yukarıda verilen yiyeceklerden hangi- 18. Aşağıdakilerden hangisinin ham mad- leri milli kültürümüzü yansıtmaktadır? desi farklıdır? A. 1-2-3-5 B. 2-3-4-6 A. yoğurt B. ekmek C. 1-4-5-6 D. 1-2-4-6 C. bisküvi D. pide 130

06 ÜNİTE ETKİN VATANDAŞLIK 131

ETKİN VATANDAŞLIK KONULAR : Ben Çocuğum Haklarımla Varım Sorumluluk Üstleniyorum Eğitsel ve Sosyal Etkinliklere Katılıyorum Özgürlük ve Bağımsızlık NELER ÖĞRENECEĞİZ? Çocuk Olarak Haklarımızın Farkına Varacağız. Aile ve Okul Yaşamında Söz ve Eylemlerimizin So- rumluluğunu Fark Edeceğiz. Okul Yaşamımızda Gerekli Olan Eğitsel ve Sosyal Etkinlik Örneklerini Göreceğiz. Ülkenin Bağımsızlığı ile Bireysel Özgürlüğümüz Arasındaki İlişkiyi Açıklayacağız. 132

Ben Çocuğum Haklarımla Varım A. Aşağıda Çocuk Hakları Sözleşmesinden alınan maddeler verilmiştir. Maddeleri oku- yalım, arka sayfadaki soruları cevaplandıralım. Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi: Sözleşme 20 Kasım 1989 tarihinde kabul edilmiştir. Türkiye dahil olmak üzere 142 ülke sözleşmeyi kabul edip imzalamıştır. Türkiye bu sözleşmeyi 2 Ekim 1995’te uygulamaya başlamıştır. Madde 1: On sekiz yaşına kadar her insan çocuk sayılır. Madde 2: Her çocuk temel yaşama hakkına sahiptir. Madde 3: Devlet, çocuğun hayatta kalması ve gelişmesi için gerekli tedbirleri almalıdır. Madde 4: Devletler, çocukları ırk, renk, cinsiyet, dil ya da başka düşüncelerden dolayı ayrıma tabi tutamazlar. Madde 5: Her çocuk isim hakkına, vatandaşlık kazanma hakkına, ana-babasını bilme ve onlar tarafından bakılma hakkına sahiptir. Madde 6: Ana-babası, ayrı devletlerde oturan bir çocuk olağanüstü durumlar hariç, hem ana hem de babası ile düzenli olarak görüşme hakkına sahiptir. Madde 7: Devletler, çocukların yasa dışı yollarla ülke dışına çıkarılıp geri döndürülme- mesi halleriyle mücadele için önlemler alırlar. Madde 8: Devletler, çocuğun kendini ilgilendiren her konuda görüşlerini serbestçe ifade etme hakkını kullanmasına imkan sağlar. Madde 9: Çocuk düşüncesini özgürce açıklama hakkına sahiptir. Madde 10: Zihinsel ya da bedensel engelli çocukların toplumsal yaşama etkin biçimde katılmasını kolaylaştıracak önlemlerin alınması devletin görevidir. Madde 11: Çocukların sağlık hizmetlerinden yararlanmaları en doğal haklarıdır. Madde 12: Çocuklar, fırsat eşitliği temeli üzerinde eğitim alma hakkına sahiptir. Madde 13: Devletler, çocukların her türlü tehlikeli işte ya da eğitimine zarar verecek, sağlığını olumsuz yönde etkileyebilecek işlerde çalıştırılmasına karşı koruma hakkını kabul ederler. Madde 14: Devletler, çocuğun dinlenme, boş zaman değerlendirme, oynama ve yaşına uygun eğlenceler düzenleme, sanatsal yaşama serbestçe katılma hakkını ta- nırlar. Madde 15: Devletler, silahlı çatışmadan etkilenen çocuklara koruma ve bakım sağlamak amacıyla her türlü önlemi alırlar. 133

a. Türkiye, Çocuk Hakları Sözleşmesini ne zaman kabul etti? b. Dünya’da bazı ülkelerde isim konulmamış çocuklar var. Bu durum Çocuk Hakları Söz- leşmesinin hangi maddesine aykırıdır? c. Çocukların kendini ilgilendiren konularda düşüncelerini söylemesi Çocuk Hakları Söz- leşmesinin hangi maddesine uygundur? d. Babası farklı bir ülkede yaşayan bir çocuk annesiyle yaşamaktadır. Babasıyla gö- rüşmesi engellenmektedir. Bu durum Çocuk Hakları Sözleşmesinin hangi maddesine aykırıdır? e. Hafta sonu öğrencilerin dinlenmesi, tatil yapması Çocuk Hakları Sözleşmesinin hangi maddesiyle uyumludur? f. Dünya’nın bazı ülkelerinde çocuklar gıdaya ve temiz suya ulaşamıyorlar. Bu durum Çocuk Hakları Sözleşmesinin hangi maddesine aykırıdır? g. Çocukların ağır işlerde çalıştırılmaları Çocuk Hakları Sözleşmesinin hangi maddesine aykırıdır? h. Bedensel engelli çocuklar için düzenlenen okullar Çocuk Hakları Sözleşmesinin hangi maddesi ile uyumludur? 134

Ben Çocuğum Haklarımla Varım A. Aşağıdaki ifadelerle uygun resmi işaretleyelim. Çocuklara ırkları, renkleri, cinsiyetleri ve dinleri dolayısıyla ayrım yapılamaz. Çocuk Hakları Sözleşmesi çocukların eğitim görme hakkını güvence altına alır. Çocukların ağır işlerde çalışması Ço- cuk Hakları Sözleşmesine aykırıdır. Çocuklara düzenli ve nitelikli sağlık hizmeti verilmesi zorunludur. Çocukların dinlenme, eğlenme hakları ellerinden alınamaz. Çocuklar aileleriyle ve sevdikleriyle yaşama hakkına sahiptir. 135

B. Aşağıdaki cümleleri okuyalım. Doğruy- C. Aşağıdaki satırlara örnekte olduğu gibi sa “D”, yanlışsa “Y” yazalım. hakkınız olduğunuzu düşündüğünüz du- rumlar yazalım. a. Çocuk Hakları Sözleşmesi sadece Amerika tarafından kabul edildi. a. Hayvanları çok seviyorum. Evde kuş besleme hakkımı kullanmak istiyorum. b. Çocuk Hakları Sözleşmesi yetişkin- lerin haklarını güvence altına almıştır. b. Ayşe benim çok iyi arkadaşım. Sınıfta onunla oturmak istiyorum. c. Türkiye kanunlarını Çocuk Hakları Sözleşmesine uygun düzenlemiştir. d. Dünya üzerinde eğitim hakkını kul- c. lanmayan çocuklar vardır. e. Özel bakıma ihtiyacı olan çocuk- d. ların gereksinimlerini karşılamak dev- e. letin görevidir. f. g. f. Ailelerin çocuklarını istedikleri işte h. çalıştırma hakkı vardır. ı. g. Çocuklar yaşadıkları vatanların- dan çıkarılmaya zorlanamaz. h. Her çocuğun isim hakkı vardır. Do- ğan ger çocuğa bir isim verilmelidir. ı. Ailelerin çocuklarını koruyamadığı yerde çocukları devlet korumak zo- rundadır. 136

Sorumluluk Üstleniyorum A. Aşağıdaki belirtilen ifadeleri harfleri kullanarak eşleştirelim. L Yaşımız ilerledikçe görev iş bölümü yapılması çok önemlidir. Ç Çocuklar sorumluluk duygusunu karşı sorumlulukları vardır. U Birlikte yaşayanların birbirlerine vermek doğru değildir. M Aile bireyleri arasında ve sorumluluklarımız artar. C Evdeki ve okuldaki yapmamız gereken görevler vardır. T Tutamayacağımız sözler ilk olarak ailede öğrenir. K Yaptığımız işlerin sonuçlarına ailemize danışmalıyız. O Bir iş yapmadan önce sorumluluklarımız farklıdır. U Bazen kendimiz seçmesekte getirenler toplumda sevilirler. U Sorumluluklarını yerine katlanmasını bilmeliyiz. B. Aşağıdaki cümlelerde ailede yerine getirmemiz gereken sorumlulukların önündeki ku- tuyu boyayalım. Sabah kalkınca elini, yüzünü yıkayıp, kahvaltı yapmak. Banyoda bozulan musluğu tamir etmek. Sabah ve akşam yatmadan önce dişlerini fırçalamak. Televizyon izlemek, oyuncaklarımızla oynamak. Marketten alınacakların listesini hazırlamak. Yemek sofrası hazırlanırken annemize yardım etmek. Bahçede oyun oynarken kardeşimize göz kulak olmak. 137

C. Evde yerine getirmemiz gereken so- D. Okulda yerine getirmemiz gereken rumluluklarımızı maddeler halinde sorumluluklarımızı maddeler halinde yazalım. yazalım. a. Gereksiz yere yanan lambayı söndür- a. Erken kalkıp, okula zamanında gitmek. mek. b. b. c. c. d. d. e. e. f. f. g. g. h. h. 138

Eğitsel ve Sosyal Etkinliklere Katılıyorum A. Aşağıdaki resimleri inceleyelim. Katılmak istediğiniz sosyal etkinliğin kutusunu boyayalım. 139

MİNİ TEST - 11 1. Aşağıdakilerden hangisi spora ilgi du- 5. I. Yeni arkadaşlar kazanırız. yan bir öğrencinin katılması gereken sosyal etkinliktir? II. Gelişmemize katkı sağlar. A. Tiyatro etkinliği III. Yeteneklerimizin gelişmesine katkı sağlar. B. Satranç etkinliği Okulda düzenlenen etkinliklere katılan öğrencilerde yukarıdaki değişiklikler- C.Futbol takımı den hangisi veya hangileri gerçekleşir? D. Folklor ekibi A. Yalnız I B. Yalnız II C. I-II D. I-II-III 2. Çevremizi yeşillendirelim projesi kap- 6. Serkan bilgisayar, robot gibi elektro- samında fidan dikme etkinliğine katılan nik ürünlerin çalışma sistemlerini merak Merve nasıl bir kazanım elde eder? eden bir çocuktur. Serkan aşağıdakiler- den hangisine katılmalıdır? A. Çevre bilinci gelişir. B. Derslerinde başarılı olur. A. Sanat etkinliği C. Düzenli ve tertipli olur. D. Hayvanlara olan sevgisi artar. B. Spor etkinliği 3. Sosyal etkinliklere katılan çocukların C. Gezi etkinliği en önemli kazanımı aşağıdakilerden hangisidir? D. Teknoloji etkinliği A. Bedensel olarak güçlenir. B. Kendilerine olan özgüvenleri artar. C. Boş zamanlarını değerlendirmiş olurlar. D. Kitap okuma alışkanlığı kazanırlar. 7. I. İlgi duyması II. Yeteneğinin olması 4. Resim yeteneği iyi olan bir çocuğun III. Babasının istemesi hangi etkinliğe katılması beklenir? Yukarıda belirtilen durumlardan hangi- A. Satranç turnuvası leri sosyal etkinliklere katılmada belir- B. Okul korosu leyicidir? C. Karikatür yarışması D. Futbol turnuvası A. I-II B. I-III C. II-III D. I-II-III 140

Özgürlük ve Bağımsızlık A. Aşağıdaki kelimelerle anlamlarını eşleştirelim. bağımsızlık Herhangi bir koşulla sınırlamaya, zorlamaya, kısıtlama- ya bağlı olmaksızın düşünme ve davranma durumu. özgürlük Bir toplumun ekonomik, siyasal yönlerden başka bir toplumun güdüm ve yönetimi altında bulunmaması. esaret Kölelik, tutsaklık, esirlik, Özgür, bağımsız olmama du- rumu. cumhuriyet Bir toprak parçası üzerinde kural koyma gücünü elinde bulundurma. egemenlik Milletin, egemenliğini kendi elinde tuttuğu ve bunu belirli süre- ler için seçtiği milletvekilleri aracılığıyla kullandığı yönetim biçimi. B. Aşağıdaki cümleler doğruysa “D”, yanlışsa “Y” yazalım. a. ( ..... ) Yurdumuzun yönetim şekli cumhuriyettir. b. ( ..... ) Kurtuluş Savaşı ile özgürlüğümüzü ve bağımsızlığımızı kazandık. c. ( ..... ) İtilaf Devletleri yurdumuzu işgal ederek milletimizi esaret altına almak istiyorlardı. d. ( ..... ) Yurdumuzda egemen olan kesim şehirde yaşayanlardır. e. ( ..... ) Mustafa Kemal Atatürk yurdumuzun kurucusu ve ilk cumhurbaşkanımızdır. 141

C. Aşağıdaki şiiri uygun kelimelerle tamamlayalım. DÜNYA ÇOCUK BAYRAMI Dünya’da Kiminin saçı ..................... Kiminin saçı sarı, kolay ..................... buluştu, Dünya’nın çocukları. Her Yirmi Üç Nisan’da herkese ..................... bu olay. Buluşma nedenini, Ankara’da Açıklamak çok ..................... Bu kocaman ..................... konuklarla Ülke sayısı çoktur. Oysa ki hiç birinin siyah ..................... Bayramı yoktur. Dünya’nın çocukları coşuyor ..................... koşuyor, Her Yirmi Üç Nisan’da yurdumuza Cıvıldaşıp ..................... Türkiye ....................., tekrarlanır Kalpler sevgiyle dolsun. çocuk Dünya çocuk Bayramı, ..................... kutlu olsun Altan ÖZYÜREK EGEMENLİK KAYITSIZ ŞARTSIZ MİLLETİNDİR. Mustafa Kemal ATATÜRK 142

Etkinliklerle Kendimi Değerlendiriyorum A. Etkin vatandaşlık süresince öğrendiklerimizin kutusunu boyayalım. Teknoloji Sosyal Etkinlik İsim Hakkı Tasarım Mucit Haklarım Haritası Oryantiring Zamanda Sorumluluklarım Topluluğu Yolculuk Çocuk Hakları Bilinçli Kullanıcı Çocuk Bayramı Sözleşmesi Üretim - Tüketim Egemenlik Gelir - Gider Özgürlük İhtiyaç mı, Şair öğrenciler 23 Nisan 1920 İstek mi? Bağımsızlık Türkiye Büyük 143 Millet Meclisi

B. Aşağıdaki cümleler doğruysa “D”, yanlışsa “Y” yazalım. a. ( ..... ) Türkiye Büyük Millet Meclisi 23 Nisan 1920’de açıldı. b. ( ..... ) Türkiye, Çocuk Hakları Sözleşmesini kabul eden ülkelerdendir. c. ( ..... ) Çocukların korunmasında en büyük sorumluluk polislerindir. d. ( ..... ) Devletlerin özgürlüğü vardır, bireylerin özgürlüğü yoktur. C. Aşağıdaki noktalı yerlere uygun ifadeleri yazalım. sorumlusu ilgi doğuştan sözün a. Bazı çocuklar ....................... veya sonradan engelli olabilir. b. Dünya’da yaşanan savaşların ............................ çocuklar değildir. c. Söylediğimiz her ....................... sorumluluğu bize aittir. d. Katılacağımız sosyal etkinlikleri ....................... alanımıza göre seçeriz. D. Aşağıdaki cümlelerin önlerindeki numaraları kullanarak eşleştirelim. 1 Resim ve müziğe ilgim var. Çevre Kulübü 2 Doğayı ve canlıları çok seviyorum. Spor Kulübü 3 Futbol konusunda yetenekliyim. Edebiyat Kulübü 4 Hikaye ve şiir yazıyorum. Sanat Kulübü 144

Doğru : ...... DEĞERLENDİRME - 12 Yanlış : ...... 1. Aşağıdaki ifadelerden hangisi evdeki 4. “Okulda dersler arasında teneffüsler sorumluluklarımızdan değildir? yapılıyor. Çocuklar zil çalınca bahçeye çıkıyor.” A. Yemek masasının hazırlanmasına yardım etmek. Okullardaki bu uygulama çocukların hangi hakkının uygulamasıdır? B. Sokakta yürürken kaldırımın sağın- dan yürümek. A. Eğitim B. Sağlık C. Dinlenme D. Yaşama C. Ev işlerinde annemize yardımcı ol- mak. D. Kıyafetlerimizi çıkarınca dolaba asmak. 2. Aslı’nın 3 yaşında kardeşi var. Annesi 5. Yurdumuzda şehirleşme gün geçtikçe mutfakta yemek yapacağı zaman As- artmaktadır. Şehirleşmeyle birlikte ye- lı’dan kardeşine göz kulak olmasını istiyor. şil alanlar yok olmaktadır. Ayrıca oyun alanlarına da yer verilmemektedir. Annesi tarafından Aslı’ya yüklenen so- rumluluk hangisidir? Bu durum Çocuk Hakları Sözleşmesinin hangi maddesine aykırıdır? A. Kardeşini okula götürmesi. B. Kardeşinin yemeğini yedirmesi. A. Yaşama hakkı B. Eğitim hakkı C. Kardeşinin oyuncaklarını toplaması. D. Kardeşini kollaması. C. İsim hakkı D. Oyun hakkı 3. Arzu: Ödevlerimi zamanında ve eksik- 6. Çocuk Hakları Sözleşmesi nerede ve siz yaparım. ne zaman kabul edilmiştir? Tekin: Sınıf panosunun düzenlenmesine A. Birleşmiş Milletlerde 1989’da. yardım ederim. B. Unesco’da 1989’da. C. Avrupa Birliği’nde 1992’de. Merve: Otobüste yaşlılara yer veririm. D. Ankara’da 1995’te. Cemre: Sınıfta söz alarak konuşurum. 7. Çocuklar ifade özgürlüğü kapsamında aşağıdaki haklardan hangisine kavuş- Yukarıdaki çocuklardan hangisi kendine muştur? karşı olan sorumluluğunu anlatmıştır? A. Oyun oynama hakkı A. Arzu B. Tekin B. Bir işte çalışma hakkı C. Merve D. Cemre C. Düşüncelerini açıkca söyleme hakkı D. Okula gitme hakkı 145

8. Türkiye Büyük Millet Meclisi nerededir? 13. I. Badminton takımı II. Şiir dinletisi A. İstanbul B. Ankara III. Futbol turnuvası C. Eskişehir D. İzmir IV. Tiyatro gösterisi 9. 23 Nisan 1920’de gerçekleşen tarihi Yukarıdakilerden hangileri okullarda olay hangisidir? düzenlenen sanatsal faaliyetlerdir? A. Atatürk Samsun’a çıktı. A. I-II B. II-III B. Büyük Millet Meclisi açıldı. C. II-IV D. I-IV C. Cumhuritet ilan edildi. D. Kurtuluş Savaşı sona erdi. 14. Ayşe’nin sesi çok güzeldir. Öğretmeni- nin Ayşe’yi hangi faaliyete yönlendir- mesi daha doğru olur? 10. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin önemi A. Resim faaliyetlerine nedir? B. Spor faaliyetlerine C. Tiyatro faaliyetlerine A. Ülkenin yönetimi halka verildi. D. Müzik faaliyetlerine B. Ülkenin yönetimi askerlere verildi. C. Ülkenin yönetimi padişaha verildi. 15. Okullarda derslerin yanı sıra öğrenciler D. Ülkenin yönetimi bir gruba verildi. ................... alanları doğrultusunda bir araya gelerek faaliyetler yürütürler. 11. Özgürlük ve bağımsızlık Türk milletinin karakteridir. Bu ifadeyi doğrulayan olay Yukarıdaki ifadede noktalı yere hangisi hangisidir? gelmelidir? A. Padişahlığın kaldırılması. A. İlgi B. alaka B. Büyük Millet Meclisi’nin açılması. C. başarı D. zayıf C. Kurtuluş Savaşı’nın başlatılması. D. Ankara’nın başkent olması. 16. İlkokullarda 1. sınıflara başlayan öğ- renciler için çeşitli etkinlikler yapılır. 12. Özgürlük ve bağımsızlık kavramlarının Bu etkinliklerin düzenlenmesinin nedeni zıt anlamlısı aşağıdakilerden hangisidir? hangisidir? A. Hürriyet B. İstiklal A. Okuma faaliyetleri C. Dayanışma D. Esaret B. Başarı artırma faaliyetleri C. Gezi faaliyetleri D. Uyum faaliyetleri 146

07 ÜNİTE KÜRESEL BAĞLANTILAR 147

KÜRESEL BAĞLANTILAR KONULAR : Ülkeleri Tanıyalım Komşularım NELER ÖĞRENECEĞİZ? Dünyadaki Çeşitli Ülkeleri Tanıyacağız ve Tanıta- cağız. Türkiye’nin Komşularını ve Diğer Türk Cumhuri- yetleri İle Olan İlişkileri Öğreneceğiz. Ülkemizin Sahip Olduğu Kültürel Unsurlarla Farklı Ülkelere Ait Kültürel Unsurları Karşılaştıracağız. 148

Ülkeleri Tanıyalım A. Aşağıdaki tabloda dört kıtanın her birinden beşer ülke ismi verilmiştir. Ülkeleri yer- lerine yazalım. İNGİLTERE İRAN TUNUS PERU FAS NORVEÇ PAKİSTAN KANADA BREZİLYA ÇİN ÜRDÜN FİNLANDİYA İTALYA SOMALİ ARJANTİN HİNDİSTAN NİJERYA MEKSİKA AZERBAYCAN TÜRKİYE AVRUPA ASYA AFRİKA AMERİKA 1 1 1 1 2 2 2 2 3 3 3 3 4 4 4 4 5 5 5 5 B. Aşağıdaki ülkelerin başkentlerini araştıralım, yazalım. a ENDONEZYA b JAPONYA c ALMANYA d IRAK e ROMANYA f CEZAYİR g FRANSA h ŞİLİ ı KATAR i ZAMBİYA j KAMERUN k İSPANYA 149