4_SINIF_SOSYAL_BILGILER_2022_2023

C. Aşağıda Milli Mücadele döneminde Güneydoğu Anadolu bölgesinde Fransızlara ve Ermenilere karşı mücadele veren kahramanlarımızla ilgili açıklamalar verilmiştir. Eşleştirelim. ŞAHİN BEY Mustafa Kemal tarafından Urfa’da görevlendi- ALİ SAİP BEY rildi. Urfa’ya giderek bölge halkıyla birlikte Kuvayı SÜTÇÜ İMAM Milliye birliği kurdu. Urfalılarla birlikte Fransızları şehirden çıkardı. Maraş’ta müezzinlik görevi yaparken Türklere saldıran Ermenilere müdahale etti. Maraş halkının direnişinin sembolü oldu. Fransız ve Ermenilerin Maraş’tan çekilmesinde önemli rol oynadı. Antep’te kurulan Kuvayı Milliye’nin başında yer aldı. Fransızlara karşı kahramanca çarpıştı. Bu çarpışmaların birinde şehit düştü. Antep halkının direniş sembolü haline geldi. D. Aşağıdaki şiiri okuyalım. En güzel el yazımızla yan tarafa yazalım. ANTEPLİ ŞAHİN Bu kaçıncı kurşundur, Bu kaçıncı Bismillah. Bir türkü söylenir Siperlerde her sabah. Ben Antepli Şahin’im ağam Mavzer omzuma yük Ben yumruklarımla dövüşeceğim. Yumruklarım memleket kadar büyük. Y. Bülent BAKİLER 50

Batı Cephesi Kahramanlarımız A. Aşağıda Batı Cephesi ile ilgili ifadeler doğruysa “D”, yanlışsa “Y ” yazalım. BATI CEPHESİ a ( ..... ) Yurdumuzun batısı Yunanlar tarafından işgal edildi. b ( ..... ) Yunanlar 15 Mayıs 1919’da İzmir’i işgal etti. c ( ..... ) İzmir’in işgali yurt genelinde sevinçle karşılandı. d ( ..... ) Ege halkı Yunanların işgalinin ardından örgütle- nerek Kuvayı Milliye birliklerini kurdu. B. Aşağıdaki paragrafı uygun kelimelerle tamamlayalım. Yunanlar silah bölge halkı mücadele milli Yurdumuzun batısında yer alan İzmir ..................... tarafından işgal edildi. Bu işgale sessiz kalmayan ....................................... silahlanarak ............................... kuvvetler anlamına gelen Kuvayı Milliye birliklerini oluşturdu. Bu birliklerin imkanları sınırlıydı. Kısıtlı ..................... ve cephaneleri olmasına rağmen düşmana karşı kahra- manca ............................... ettiler. C. Aşağıda Hasan Tahsin’le ilgili bilgilerden doğru olanlara “D”, yanlış olanlara “Y ” yazalım. Hasan TAHSİN a ( ..... ) Mesleği avukatlıktır. b ( ..... ) Yunanlara ilk kurşunu sıkan kişidir. c ( ..... ) İzmir’in işgaline ses çıkarmamıştır. d ( ..... ) Yunanlarla işbirliği yapmıştır. e ( ..... ) Milli mücadelenin sembol isimlerindendir. f ( ..... ) Yunan askerlerince şehit edilmiştir. 51

D. Aşağıdaki isimleri okuyalım. Soruları cevaplandıralım. İ SME T İ NÖN Ü YÖR Ü K AL İ EFE ŞER İ FE B AC I F EVZ İ PAŞA 1 SORU : Milli mücadele döneminde cepheye kağnıyla cephane taşıyan kahraman Türk kadını kimdir? CEVAP : .......................................................................................................... 2 SORU : Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk başbakanı ve Batı Cephesi komutanlığı yapmış olan Milli Mücadele kahramanı kimdir? CEVAP : .......................................................................................................... 3 SORU : Yunan işgaline karşı Kuvayı Milliye teşkilatını kuran ve Yunanlarla kahra- manca mücadele eden kimdir? CEVAP : .......................................................................................................... 4 SORU : Sakarya Savaşı’nda çok değerli hizmetler veren ve Mustafa Kemal’in tek- lifiyle mareşallik rütbesi verilen komutan kimdir? CEVAP : .......................................................................................................... E. Aşağıdaki ifadeleri harfleri kullanarak eşleştirelim. Şifreyi bulalım. A Kurtuluş Savaşı’nda Türk milletine önderlik eden lider. Direniş E Milli Kuvvetler anlamına gelen birlikler. Hasan Tahsin E Yurdumuzun işgaline zemin hazırlayan anlaşma. Gazeteci Ü Yunanlara ilk kurşunu sıkan kahraman. Atatürk L Yunanların işgal ettiği ilimiz. İtilaf D Yurdumuzu işgal eden devletlerin ortak adı. Kuvayı Milliye C Düşmana ilk kurşunu sıkan kahramanımızın mesleği. İzmir M İşgale sessiz kalmama anlamına gelen kelime. Mondros 52

Kurtuluş Savaşı - Batı Cephesi A. Aşağıda açıklaması yapılan kahramanlarımızı harfleri kullanarak eşleştirelim. A Antep’te yaptığı savunmayla sembol olan kahramanımız. Rahmiye Hanım F Doğu Cephesi’nin başarılı komutanı. Ali Saip Bey A Maraş’ta Fransızlara müdahale eden kahramanımız. Şerife Bacı D Cepheye mermi taşırken donarak şehit olan kahramanımız. Sütçü İmam M Osmaniye’de Fransızlarla çarpışırken şehit düşen kahramanımız. Kazım Karabekir Ü Fransızları Urfa’dan çıkaran kahramanlarımızdan. Şahin Bey B. Milli Mücadele döneminde Batı cephesi’nde Yunanlarla birçok savaş yapılmıştır. Bu savaşları tabloya yazalım. Çanakkale Savaşı BATI CEPHESİNDE YUNANLARLA 1. İnönü Savaşı YAPILAN SAVAŞLAR Sakarya Savaşı 1. Dünya Savaşı 1. Trablusgarp Savaşı Balkan Savaşı 2. 2. İnönü Savaşı Kurtuluş Savaşı 3. Başkomutanlık Meydan Savaşı Kütahya - Eskişehir Savaşı 4. 5. 53

C. Aşağıdaki noktalı yerlere uygun ifadeleri yazalım. Eskişehir Yunanlar Fevzi İnönü Kuvayı Milliye Meydan İsmet Ankara’ya Mudanya Afyon’da Akdeniz’dir. Sakarya Birinci Dünya Savaşı’nın ardından ................... İzmir’i işgal etti. İzmir’in işgaliyle yetinmeyen Yunanlar ................... doğru ilerlemeye başladı. Kurulan ................... birlikleriyle Yunanlara karşı başarılar elde edilse de ilerlemeleri durdurulama- dı. Kurulan düzenli orduyla birlikte ilk olarak ................... Paşa komutanlığında 1. ve 2. ................... Savaşları’nda zaferler kazanıldı. Ancak Kütahya - ................... Savaşları’nda alınan yenilginin ardından Mustafa Kemal Paşa ordunun başına geç- ti. 22 gün 22 gece süren ................... Savaşı’nda Yunan ordusu ağır bir yenilgiye uğratıldı. Genel kurmay Başkanı ................... Paşa’nın hazırladığı taarruz planıyla ................... büyük bir saldırı başlatıldı. Başkomutanlık ................... savaşı kazanıldı. Mustafa Kemal’in “Ordular ilk hedefiniz ................... ileri!” emriyle Yunan ordusu İzmir’den çıkarıldı. Yunanlar barış istemek zorunda kaldı. İmzalanan ................... Ateşkes Anlaşma- sıyla topraklarımızdan çekildiler. Ardından İtilaf Devletleriyle imzalanan Lozan Barış Anlaşması ile yurdumuzun sınırları belirlendi. D. Aşağıda verilen süreçleri oluş sırasına göre numaralandıralım. Yurdumuzun düşmanlar tarafından işgal edilmesi. Ankara’da Büyük Millet Meclisi’nin açılması. Kuvayı Milliye Birliklerinin oluşturulması. Birinci Dünya Savaşı’nın sona ermesi. Mustafa Kemal Atatürk’ün Samsun’a çıkması. Mudanya Ateşkes Anlaşması’nın imzalanması. Sakarya Meydan Savaşı’nda Yunanlar’ın yenilmesi. Mondros Ateşkes Anlaşması’nın imzalanması. Lozan Barış Anlaşmasıyla yurdumuzun sınırlarının belirlenmesi. 1. ve 2. İnönü Savaşlarının kazanılması. Başkomutanlık Meydan Savaşı’yla Yunanların yurdumuzdan çıkarılması. 54

Tekrar Edelim A. Aşağıdaki ülkeleri okuyalım. Soruları cevaplandıralım. ALMANLAR JAPONLAR YUNANLAR İNGİLİZLER FRANSIZLAR ERMENİLER RUSLAR İTALYANLAR GÜRCÜLER 1 Yurdumuz hangi devletler tarafından işgal edildi? a ........................ b ........................ c ........................ d ........................ e ........................ f ........................ 2 Yurdumuzun batısı hangi devlet tarafından işgal edildi? a ........................ 3 Yurdumuzun güneyi hangi devletler tarafından işgal edildi? a ........................ b ........................ 4 İstanbul ve çevresi hangi devlet tarafından işgal edildi? a ........................ 5 Gümrü Anlaşması BMM ile hangi devlet arasında imzalandı? a ........................ 6 Ankara Anlaşması BMM ile hangi devlet arasında imzalandı? a ........................ 7 Kazım Karabekir Paşa’nın doğuda savaştığı devlet hangisidir? a ........................ 55

B. Aşağıdaki tarihleri okuyalım. Soruları cevaplandıralım. 19 Mayıs 1919 23 Nisan 1920 29 Ekim 1923 30 Ekim 1918 3 Aralık 1920 20 Ekim 1921 30 Ağustos 1922 11 Ekim 1922 10 Ağustos 1920 1 Kurtuluş Savaşı’nın başladığı tarih: ..................................................................... 2 Cumhuriyetin ilan edildiği tarih: .......................................................................... 3 BMM’nin açıldığı tarih: ....................................................................................... 4 Mondros Ateşkes Anlaşması’nın imzalandığı tarih: ........................................... 5 Başkomutanlık Meydan Savaşının kazanıldığı tarih: .......................................... 6 Mudanya Ateşkes Anlaşması’nın imzalandığı tarih: .......................................... C. Aşağıdaki şehirleri okuyalım. Soruları cevaplandıralım. Samsun Antalya Sivas İzmir Kars Erzurum Amasya Ankara Bursa 1 BMM’nin açıldığı şehir hangisidir: ...................................................................... 2 Kurtuluş Savaşı’nın başlatıldığı şehir hangisidir: ................................................. 3 Yunanlar’ın işgal ettiği şehir hangisidir: .............................................................. 4 Atatürk’ün kongreler düzenlediği şehirler hangileridir: ..................................... 5 Mudanya Ateşkes Anlaşması hangi şehirde imzalanmıştır: ............................... 6 Ermeniler tarafından işgal edilen şehrimiz hangisidir: ....................................... 56

Etkinliklerle Kurtuluştan Kuruluşa A. Aşağıda kronolojik olarak verilmiş olan olayların tarihlerini yıl olarak yazalım. ............... ............... ............... ............... ............... Atatürk’ün Büyük Millet Sakarya Mudanya Lozan Samsun’a Meclisinin Meydan Ateşkes Barış Çıkması Açılması Zaferi Anlaşması Anlaşması B. Milli Mücadele döneminde Yunanlarla bir çok savaş yapıldı. Aşağıdaki tabloya bu savaşları kronolojik sıraya göre yazalım. II. İnönü Savaşı I. Dünya Savaşı KURTULUŞ SAVAŞI a. I. İnönü Savaşı Sakarya Savaşı b. Balkan Savaşları Çanakkale Savaşı c. Kütahya - Eskişehir Savaşı d. Başkomutanlık Meydan Savaşı e. C. Aşağıda verilmiş olan anlaşmalardan doğru olanı noktalı yere yazalım. Londra Gümrü Sevr Mondros Mudanya Anlaşması Anlaşması Anlaşması Ateşkes Ateşkes Anlaşması Anlaşması Birinci Dünya Savaşı sonunda Osmanlı Devleti ile İti- ........................................ laf Devletleri arasında imzalanan ateşkes anlaşması: ........................................ Kurtuluş Savaşı sonunda Büyük Millet Meclisiyle Yu- ........................................ nanlar arasında imzalanan ateşkes anlaşması: ........................................ BMM ile Ermenistan arasında imzalanan, Ankara hü- ........................................ kümetinin ilk siyasi başarısı olan anlaşma. ........................................ 57

D. Milli Mücadele döneminde sembol olmuş kahramanlarımızın isimlerini noktalı yerle- re yazalım. ......................... ......................... ......................... ......................... ......................... ......................... ......................... ......................... E. Birinci Dünya Savaşı’nın ardından yurdumuzun bir çok bölgesi düşmanlar tarafından işgal edildi. Haritadan yararlanarak soruları cevaplandıralım. İstanbul Samsun Kars İzmir Ankara Maraş Antep Urfa a. İzmir ve çevresini işgal edenler: b. Kars ve çevresini işgal edenler: c. Maraş, Antep ve Urfa’yı işgal edenler: d. Gazi ünvanı verilen ilimiz: e. Şanlı ünvanı verilen ilimiz: f. Kahraman ünvanı verilen ilimiz: g. Milli Mücadelenin ateşinin yakıldığı ilimiz: 58

Doğru : ...... DEĞERLENDİRME - 4 Yanlış : ...... 1. 1. Dünya Savaşı sonunda Osmanlı 6. Yurdumuzun işgalinin ardından halkı- Devleti ile itilaf devletleri arasında im- mız kahramanca mücadele etmiştir. Bu zalanan anlaşma hangisidir? mücadelelerinden dolayı bazı illere ün- A. Uşi Anlaşması vanlar verilmiştir. B. Mondros Ateşkes Anlaşması C.Londra Anlaşması Aşağıdakilerden hangisi ünvan verilen D. Lozan Anlaşması illerden değildir? A. Urfa B. Maraş C. Antep D. Ankara 2. I. İngilizler II. Fransızlar 7. Mustafa Kemal Paşa aşağıdaki tarihle- III. Yunanlar IV. Almanlar rin hangisinde Samsun’a çıkmıştır? V. Amerikalılar A. 19 Mayıs 1919 B. 23 Nisan 1920 1. Dünya Savaşı’nın ardından hangileri C. 29 Ekim 1923 yurdumuzu işgal ettiler? D. 30 Ağustos 1922 A. I - II - III B. I - II - IV C. II - III - V D. III - IV - V 3. Aşağıdakilerden hangisi İzmir’i işgal et- 8. Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun’a çıkı- miştir? şının önemi nedir? A. Yurdumuz işgal edilmeye başladı. A. İngilizler B. Fransızlar B. 1. Dünya Savaşı başladı. C. Kurtuluş Savaşı başladı. C. Yunanlar D. Ruslar D. Osmanlı Devleti yıkıldı. 4. Antep, Maraş ve çevresini işgal eden 9. Mustafa Kemal Samsun’un ardından devlet aşağıdakilerden hangisidir? bazı illerimize ziyaretlerde bulundu. A. İtalya B. Yunanistan Bu iller aşağıdakilerin hangisinde sıra- sıyla doğru olarak verilmiştir? C. Fransa D. İngiltere A. Erzurum, Amasya, Ankara, Sivas B. Sivas, Amasya, Erzurum, Ankara 5. Kilis-Antep yolunda oluşturduğu savun- C. Amasya, Ankara, Erzurum, Sivas mayla Fransızlara geçit vermeyen kah- D. Amasya, Erzurum, Sivas, Ankara ramanımız hangisidir? A. Şahin Bey B. Kazım Karabekir Paşa C. Ali Saip Bey D. Sütçü İmam 59

10. 23 Nisan 1920 tarihinde gerçekleşen 15. Milli Mücadele döneminde Yunanlarla tarihi olay hangisidir? bir çok savaş yapılmıştır. Aşağıdakiler- den hangisi bu savaşlardan değildir? A. Cumhuriyetin ilanı A. Sakarya Savaşı B. Kurtuluş Savaşı’nın başlangıcı B. I. İnönü Savaşı C. Millet Meclisi’nin açılması C. Çanakkale Savaşı D. Atatürk’ün Ankara’ya gelişi D. Başkomutan Meydan Savaşı 11. Büyük Millet Meclisi tarafından Doğu 16. Kurtuluş Savaşı’nın ardından imzalanan Cephesi komutanı olarak görevlendiri- ateşkes anlaşması hangisidir? len hangisidir? A. Ali Saip Bey A. Mondros B. Mudanya B. Fevzi Paşa C. İsmet Paşa C. Lozan D. Sevr D. Kazım Karabekir Paşa 17. Kurtuluş Savaşı’nın ardından imzalanan barış anlaşması hangisidir? 12. Türk ordusunun Yunan ordusuyla yaptığı A. Mondros B. Mudanya ilk savaş hangisidir? A. Çanakkale Savaşı C. Lozan D. Sevr B. I. İnönü Savaşı C. I. Dünya Savaşı 18. Yurdumuzu işgal eden devletlerden D. Sakarya Savaşı hangisi savaşmadan yurdumuzu terk et- miştir? A. İngiltere B. İtalya 13. I. Sakarya Savaşı C. Fransa D. Yunanistan II. Büyük Taarruz III. Büyük Millet Meclisi’nin açılması 19. 29 Ekim 1923’te gerçekleşen tarihi olay hangisidir? Yukarıdaki olayların kronolojik sırala- A. Lozan Barış Anlaşması ması aşağıdakilerden hangisidir? B. Millet Meclisinin açılması C. Cumhuriyetin ilanı A. III-I-II B. I-III-II D. Ankara’nın başkent olması C. II-III-I D. III-II-I 14. Mustafa Kemal’e “başkomutan” ünvanı 20. Yurdumuzun ilk cumhurbaşkanı hangisidir? hangi savaştan önce verilmiştir? A. Kazım Karabekir B. İsmet İnönü A. I. İnönü B. II. İnönü C. Mustafa Kemal Atatürk D. Rauf Orbay C. Sakarya D. Trablusgarp 60

Doğru : ...... DEĞERLENDİRME - 5 Yanlış : ...... 1. I- Nasrettin Hoca geçmişten günümüze 5. I- Kına gecesi taşınan milli kültür öğelerimizdendir. II- Bayramlarda büyükleri ziyaret etmek III- Futbol takımı taraftarı olmak II- Günümüzde geleneksel çocuk oyunla- IV- Yazın tatil yapmak için Antalya’ya rının yerini bilgisayar oyunları almıştır. gitmek. III- Her bölgenin kendine ait bir yemek Yukarıdakilerden hangileri ortak kültür kültürü vardır. özelliklerimizdendir? VI- Müzeler bizlere geçmiş hakkında bil- A. I-II B. I-III C. II-III D. II-IV giler verir. Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? 6. Aşağıdakilerden hangisi milli mücadele- A. I-II-IV B. II-III-IV nin başlatıldığı şehirdir? C. I-III-IV D. I-II-III-IV A. Samsun B. Erzurum 2. I- Cumhuriyetin ilanı C. Sivas D. Ankara II- Atatürk’ün Samsun’a çıkışı. 7. Yazılı kaynakların birinde geçmiş dönem- III- Çanakkale Savaşı lerde çocukların oynadığı bir oyun şöyle IV- Meclisin açılması Yukarıdaki olayların kronolojik sıralaması anlatılır. hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir? “Bir yuvarlak cismin etrafına hayvan kılı, A. II-III-IV-I B. I-III-IV-II keçe yada bez sarılmak suretiyle bir cisim C. III-II-IV-I D. IV-III-II-I oluşturuluyor ve çocuklar bu cismi ayak- larıyla tepikleyerek vuruyorlardı ve bu oyuna da “tepik” diyorlardı.” 3. İki yiğit çıkmış meydane Yukarıda belirtilen “tepik” oyunu günümüz İkisi de birbirinden merdane Altta kaldım diye yerinme oyunlarından hangisine benzemektedir? A. basketbol B. futbol Üste çıktım diye sevinme. C. tenis D. hentbol Yukarıdaki dörtlük hangi sporun yapılma- Eyüp - Hacer sından önce söylenir? A. halat çekme B. güreş C. boks D. yüzücülük Mehmet Yusuf Zeynep Ayşe 4. Sakarya Meydan Savaşı’ndan önce Yu- Fatih Osman nanlarla bir çok defa savaşıldı. 8. ve 9. soruları soy ağacına göre ce- Aşağıdakilerden hangisi bu savaşlardan vaplandırınız. değildir? A. Birinci İnönü Savaşı 8. Zeynep, Fatih ve Osman’ın nesidir? B. Başkomutanlık Meydan Savaşı A. Osman’ın halası, Fatih’in teyzesi C. İkinci İnönü Savaşı B. Fatih’in yengesi, Osman’ın teyzesi D. Kütahya - Eskişehir Savaşı C. Osman’ın teyzesi, Fatih’in halası D. Her ikisinin de halası 61

9. Fatih ile Osman arasındaki akrabalık 14. Aşağıdaki yerlerden hangisi savaşma- ilişkisi aşağıdakilerden hangisinde doğ- ru olarak verilmiştir? dan düşman işgalinden kurtarılmıştır? A. Fatih, Osman’ın abisidir. B. Osman, Fatih’in halasının oğludur. A. İstanbul B. Kars C. Fatih, Osman’ın amcasının oğludur. D. Osman, Fatih’in teyzesinin oğludur. C. Maraş D. İzmir 10. Mustafa Kemal’in Kurtuluş Savaşı’ndaki 15. Milli mücadele yıllarında M. Kemal başarısının asıl sebebi aşağıdakilerden hangisidir? birçok şehirde halkla bir araya gelmiş A. Türk milletine güvenmesi, milletinde ona inanması. genelgeler yayınlamış, kongreler dü- B. Disiplinli ve planlı olması. C. İyi bir komutan olması. zenlemiştir. D. İyi bir komutan ve devlet adamı olması. Aşağıdaki illerin hangisine milli müca- 11. Mustafa Kemal Paşa 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkarak Kurtuluş Savaşını dele yıllarında böyle bir çalışma için başlatmıştır. gitmemiştir? Aşağıdaki savaşlardan hangisi Kurtuluş Savaşı’nın içerisinde yer almaz? A. Amasya B. Erzurum A. Sakarya Savaşı B. I. İnönü Savaşı C. Çanakkale Savaşı D. Büyük Taarruz C. Sivas D. Eskişehir 12. Eski bayramlarda mektuplar yazılır, 16. Türk milleti milli mücadele döneminde; tebrik kartları gönderilirdi. Günümüzde I- Doğuda Ermenilerle ise cep telefonlarıyla mesajlar çekiliyor, II- Güneyde Fransızlarla internetten e-postalar gönderiliyor. III- Batıda Yunanlarla savaşmıştır. Yukarıda belirtilenlerden hangisi veya Yukarıdaki açıklamayla kültürün hangi yönü vurgulanmıştır? hangileri doğrudur? A. İnsanları kolaylığa alıştırdığı B. Zaman içerisinde değişebildiği A. I B. II C. II - III D. I - II - III C. Nesilden nesile aktarıldığı D. Yaşantıları olumsuz etkilediği 17. I. İnönü II. Sakarya 13. Aşağıdakilerden hangisi Atatürk’ün kişi- III. Başkomutanlık IV. Kütahya - Eskişehir lik özelliklerinden olamaz? A. Türk milletini çok sevmesi M. Kemal’in komuta ettiği Savaşlar B. Savaş yanlısı olması C. Birleştirici ve bütünleştirici olması hangileridir D. Lider olması A. I-II B. II - III C. III - IV D. II - IV 18. I- Çocuklar cephedeki askerlere ekmek taşıdı. II- Kadınlar, yaşlıların yaptığı cephane- leri savaş alanına ulaştırdı. III- Eli silah tutanlar cephede savaştı. Milli mücadele yıllarında yapılan yuka- rıdaki çalışmalardan aşağıdakilerden hangisine ulaşabiliriz? A. Kadınlar olmasaydı askerler silahsız kalırdı. B. En önemli görevi çocuklar üstlenmiştir. C. Vatan savunmasına herkes katkı vermiştir. D. M. Kemal Türk halkına önderlik et- miştir. 62

03 ÜNİTE İNSANLAR, YERLER VE ÇEVRELER 63

İNSANLAR, YERLER ve ÇEVRELER KONULAR : Yönlerimiz Yön Bulmada Kullanılan Yöntemler Kroki Rize’yi Tanıyorum Afetlere Karşı Önlemlerim NELER ÖĞRENECEĞİZ? Bulunduğumuz Yeri Yön Bulma Yöntemleriyle İfade Edebileceğiz. Kroki Çizebileceğiz. Yaşadığımız Yerdeki Doğal ve Beşeri Unsurları Ayırt Edebileceğiz. Yaşadığımız Yerin Coğrafi Özelliklerini Tanıtabile- ceğiz. Doğal Afetler Öncesinde Gerekli Hazırlıkları Ya- pabileceğiz. 64

Yönlerimiz A. Aşağıdaki yön pusulasının üzerinde noktalı yerlere ana ve ara yönleri yazalım. ................... ..................................... ................ ................... ................. .................................... .................................. .................. .................................... ................. .............G...Ü....N...E...Y.......... ANA YÖNLER ARA YÖNLER 1. 1. 2. 2. 3. 3. 4. 4. 65

B. Aşağıdaki resimde Mert, kollarını kaldırmış ve sol kolu Güneş’in doğduğu yönü gös- termektedir. Buna göre noktalı yerlere uygun yönleri yazalım. a. Mert’in sağ kolu .................. gösterir. b. Mert’in sol kolu .................. gösterir. c. Mert’in ön kısmı .................. gösterir. d. Mert’in arka kısmı .................. gösterir. C. Aşağıdaki resimde Mert sırtını Güneş’in doğduğu yöne çeviriyor. Noktalı yerlere uygun yönleri yazalım. a. Mert’in ön kısmı .................. gösterir. b. Mert’in sol kolu .................. gösterir. c. Mert’in arka kısmı .................. gösterir. d. Mert’in sağ kolu .................. gösterir. D. Aşağıdaki resimde Güneş, okulun olduğu yönden doğmaktadır. Noktalı yerlere uy- gun yapıyı yazalım. MARKET a. Kedinin doğusunda .................. vardır. OKUL KASAP b. Kedinin güneyinde .................. vardır. ECZANE c. Kedinin batısında .................. vardır. d. Kedinin kuzeyinde .................. vardır. 66

Ana ve Ara Yönler A. Aşağıdaki yön pusulalarını inceleyelim. Verilmeyen yönleri bulalım. K Ana yönler doğu, batı, kuzey ve güneydir. BD Doğunun zıt yönü batıdır. G Kuzeyin zıt yönü güneydir. ...... ...... G D ...... ...... K ...... ...... ...... ...... ...... B. Aşağıdaki yön pusulalarını inceleyelim. Verilmeyen yönleri bulalım. K KB KD Ara yönler Kuzeydoğu, kuzeybatı, güneydoğu ve B D güneybatıdır. GB GD Kuzeydoğunun zıt yönü güneybatıdır. Kuzeybatının zıt yönü güneydoğudur. G ...... GD ...... ...... ...... GB ...... ...... ...... ...... KD ...... ...... ...... ...... ...... 67

B. Aşağıdaki krokiyi inceleyelim. İstenilen yeri yazalım. Okul Belediye Bakkal Eczane Park Cami Market Kütüphane Stad a Parkın güneybatısındaki yapı: b Parkın kuzeydoğusundaki yapı: ......................... c Caminin kuzeybatısındaki yapı: ......................... d Belediyenin güneydoğusundaki yapı: ......................... e Kütüphanenin kuzeybatısındaki yapı: ......................... f Park, hangi yapının güneydoğusundadır? ......................... C. Aşağıdaki bulmacayı tamamlayalım. ......................... 1. Kuzeyin zıttı olan yön. 1 5 4 2. Güneşin battığı yön. 7 2 3. Doğu ile güney arasındaki yön. 3 4. Güneşin doğduğu yön. 8 5. Kuzey ile batı arasındaki yön. 6. Yurdumuzun kuzeyindeki deniz. 6 7. Güney ile batı arasındaki yön. 8. Yurdumuzun batısındaki bölge. 68

Yön Bulmada Kullanılan Yöntemler A. Aşağıdaki haritayı inceleyelim. Soruları cevaplandıralım. Edirne Sinop Rize Yozgat Erzurum İzmir Mardin Muğla Adana a. İzmir’in kuzeyindeki il : .................... b. Erzurum’un en batısındaki il : .................... c. Yozgat’ın kuzeyindeki il : .................... d. Yozgat, hangi ilin batısındadır : .................... e. Rize, Sinop’a göre hangi yöndedir : .................... f. Rize, Erzurum’a göre hangi yöndedir : .................... B. Cümlelerdeki noktalı yerleri uygun ifadelerle tamamlayalım. pazar yeri sinema (Pusulanın renkli ucu kuzey yönünü gösterir.) okul park Kuzeyde olan yerleşim birimi: ............ tiyatro Sinemanın pusulaya göre yönü: ............ havuz Tiyatronun pusulaya göre yönü: ............ Pazar yerinin pusulaya göre yönü: ............ Havuzun sinemaya göre yönü: ............ Güneyde olan yerleşim birimi: ............ 69

C. Aşağıdaki açıklamayı okuyalım. Noktalı yerleri tamamlayalım. ÇUBUK YÖNTEMİ Güneşli bir günde yere bir çubuk dikilir. Çubuğun göl- gesi izlenir. Sabah vakti çubuğun gölgesi batıyı, akşama doğru doğuyu, öğle vaktinde ise kuzeyi gösterir. a Güneş’in doğduğu anda yani sabah vakti çubuğun gölgesi .................. gösterir. b Güneş’in tepede olduğu anda yani öğle vakti çubu- ğun gölgesi .................. gösterir. c Güneş’in battığı anda yani akşam vakti çubuğun gölgesi .................. gösterir. d Kuzeyi bulduğumuzda yüzümüzü o yöne döne- riz. Kollarımızı sağa sola açarız. Sağ kolumuz .................., sol kolumuz .................., arkamız .................. gösterir. e Çubuğun gölgesi .................. vaktinde en uzun, .................. vaktinde en kısa seviyededir. 70

Yön Bulmada Kullanılan Yöntemler A. Aşağıdaki açıklamayı okuyalım. Cümleler doğruysa “D”, yanlışsa “Y” yazalım. KUTUP YILDIZI Kutup Yıldızı yön bulmada yararlanılan gök cisimlerinden biridir. Kutup Yıldızı’na Demirkazık da denir. Yüzümüzü Kutup Yıldızı’na döndüğümüzde önümüz kuzeyi, arkamız güneyi, sağımız doğuyu, solumuz batıyı gösterir. Kutup Yıldızı çevresindeki yıldızlardan daha parlak ve büyüktür. a Güneş gibi Kutup Yıldızı da yön bulmamıza yardımcı olur. (.....) b Güneş’ten gece, Kutup Yıldızı’ndan gündüz yararlanırız. (.....) c Kutup Yıldızı’na yüzümüzü döndüğümüzde arkamız batıyı gösterir. (.....) d Pusulanın bulunmasında önce, gemiciler Kutup Yıldızı yardımıyla yön bulurlardı. (.....) B. Aşağıdaki açıklamayı okuyalım. Soruları görsele göre cevaplandıralım. YOSUNLAR Yön bulmada ağaç ve taşların yosun tutmuş yüzlerinden yararlanırız. Çünkü ağaçların ve taşların yosun tutmuş yüzleri kuzeyi gösterir. kasap a Bakkal ağacın ..b..a..t.ı.s.ı.n..d..a..d.ı.r.............. BAKKAL b Kasap ağacın ................................ c Berber ağacın ............................... BERBER d Köpek ağacın ................................. 71

C. Aşağıdaki açıklamayı okuyalım. İfadeler doğruysa “D”, yanlışsa “Y” yazalım. KARINCALAR Karınca yuvaları yön bulmada kullanılır. Karıncalar toprak- ları yuvalarının ağzına yığarlar. Yuvanın girişi güneyi, toprak- ların yığıldığı yer kuzeyi gösterir. a Doğada karınca yuvaları yön bulmamızda bize yardımcı olur. ( ...... ) b Kutup Yıldızı her zaman doğuyu gösterir. ( ...... ) c Karınca yuvalarının giriş kısmı genellikle güneyi gösterir. ( ...... ) d Ağaçların yosun tutmuş kısımları kuzeyi, arka kısımları güneyi gösterir. ( ...... ) e Karıncalar yuva yaparken çıkardıkları toprakları genellikle kuzeye yığarlar. ( ...... ) D. Aşağıdaki açıklamayı okuyalım. Noktalı yerleri tamamlayalım. PUSULA Benim adım pusuladır. Ben yön bulma aracıyımdır. Benimle yönünüzü kolaylıkla bulabilirsiniz. Orta kısımda bulunan ibre sağa sola hareket eder. İbremin bir ucu renklidir. Beni zemine yatay olarak tuttuğunuzda renkli ucum kuzeyi gösterir. KUZEYİ a Ağaç ve taşların yosunlu tarafı .................. gösterir. GÜNEYİ b Karınca yuvalarının girişi .................. gösterir. c Kutup Yıldızı daima .................. gösterir. d Pusulanın renkli ucu .................. diğer ucu ise .................. gösterir. e Öğle vaktinde çubuğun gölgesi .................. gösterir. 72

Yer Tarifi Yapalım (Kroki) A. Kroki ile ilgili bazı ifadeler verilmiştir. Krokinin çağrıştırdıklarını noktalı yere yazalım. KELİMELER KROKİ 1. Dünya deniz 2. 3. kabataslak çizim 4. yön orman kuş bakışı uzay B. Aşağıdaki ifadeleri okuyalım, doğruysa “D”, yanlışsa “Y” yazalım. ( ..... ) Her hangi bir yerin kuş bakışı görünümünün kabataslak çizimine kroki denir. ( ..... ) Her hangi bir yerin üstten görünümüne kuş bakışı görünümü denir. ( ..... ) Her hangi bir yerin ölçü kullanmadan göz kararı çizimine kabataslak çizim denir. ( ..... ) Krokide işaretler bölümü yer alır. ( ..... ) Krokilerde sembollerin yanı sıra yön gösteren okta bulunmalıdır. C. Aşağıdaki krokiyi inceleyelim. Soruları cevaplandıralım. a. Ali’ye eczaneye nasıl gideceğini yön- O B leri kullanarak tarif edelim. Evden çıkıp doğuya gitmeli. b. Ali’ye evden okula nasıl gideceğini yönleri kullanarak tarif edelim. P M E H c. Ali okuldan çıkınca parka gitmek isti- yor. Yönleri kullanarak tarif edelim. İŞARETLER BÖLÜMÜ YÖN OKU kuzey d. Ali parkta oynadıktan sonra hastane- O: Okul B: Belediye de çalışan annesinin yanına gitmek is- tiyor. Yönleri kullanarak tarif edelim. M: Market P: Park E: Eczane H: Hastane Ali’nin evi 73

D. Aşağıdaki krokide işaretler bölümü ve yön oku verilmiştir. Ancak kroki üzerinde işaretler gösterilmemiştir. Yönergelerden yararlanarak kroki üzerinde işaretleri uygun yere yazalım. Atatürk Cumhuriyet Caddesi Caddesi a. Atatürk Caddesi’nin kuzeyinde ve ortadaki yapı “postane”dir. b. Postanenin güneyindeki yer, “yeşil alan”dır. Kurtuluş Caddesi c. Yeşil alanın batısındaki yer “kütüphane”dir. d. Kütüphanenin kuzeyindeki yer “valilik”tir. İŞARETLER BÖLÜMÜ YÖN OKU e. Valiliğin en doğusundaki yer “banka”dır. kuzey f. Kütüphanenin güneydoğusundaki yer “cami”dir. V: Valilik B: Banka g. Caminin batısındaki yer “hastane”dir. h. Caminin doğusundaki işyeri “eczane”dir. P: Postane K: Kütüphane H: Hastane C: Cami Y: Yeşil alan E: Ev E. Krokiyi inceleyelim, soruları cevaplandıralım. (Yön okuna dikkat edelim.) B İŞARETLER BÖLÜMÜ YÖN OKU kuzey TL O: Okul B: Berber S: Stad S F T: Tiyatro Y: Yurt : Otopark F: Fırın OY : Manav L: Lunapark 1. Fırının kuzeyindeki işyeri hangisidir? 4. Manavın güneydoğusundaki yer hangisidir? A. otopark B. manav A. lunapark B. tiyatro C. lunapark D. tiyatro C. otopark D. berber 2. Manavın güneyindeki yapı hangisidir? 5. Fırının kuzeydoğusundaki yer hangisidir? A. tiyatro B. stad A. tiyatro B. manav C. yurt D. fırın C. yurt D. otopark 3. Manavın kuzeybatısındaki yer hangisidir? 6. Tiyatronun batısındaki yer hangisidir? A. berber B. lunapark A. berber B. lunapark C. okul D. otopark C. manav D. stad 74

Doğru : ...... DEĞERLENDİRME - 6 Yanlış : ...... 32 7 4 1 2 1 KUZEY 6 5 GÜNEY 3 1. Şekilde 2 numaralı yön aşağıdakiler- 6. Şekilde 2 numaralı yön aşağıdakiler- den hangisidir? den hangisidir? A. Kuzey B. Batı A. Batı B. Doğu C. Doğu D. Kuzeybatı C. Güney D. Kuzeybatı 2. Şekilde 4 numaralı yön aşağıdakiler- Edirne Sinop Artvin den hangisidir? A. Güneydoğu B. Güneybatı Muğla Hatay Hakkari C. Kuzeydoğu D. Kuzeybatı 7. Edirne yurdumuzun hangi yönündedir? 3. Kaç numaralı ok işareti güneybatıyı A. Kuzeybatı B. Güneydoğu göstermektedir? C. Güneybatı D. Kuzeydoğu A. 4 B. 5 C. 6 D. 7 8. Hakkari yurdumuzun hangi yönünde- dir? 4. Kaç numaralı ok işareti kuzeybatıyı gös- termektedir? A. Kuzeybatı B. Güneydoğu C. Güneybatı D. Kuzeydoğu A. 4 B. 5 C. 6 D. 7 5. Şekilde 1 numaralı yön aşağıdakiler- 9. Yurdumuzun güneybatısında olan ilimiz den hangisidir? hangisidir? A. Kuzeydoğu B. Kuzey A. Edirne B. Artvin C. Batı D. Doğu C. Muğla D. Hakkari 75

10. “Güneşin doğduğu yöne ......I....... , battı- 16. Aşağıdakilerden hangisi evin kuşbakışı görünümüdür? ğı yöne .........II........ denir. Yukarıdaki cümlede numaralandırılmış A. B. yerlere sırasıyla hangileri gelmelidir? A. batı, doğu B. doğu, kuzey C. doğu, güney D. doğu, batı 11. Güneş doğduğu anda yüzümüzü Gü- C. D. neş’e döndüğümüzde sağ kolumuz han- gi yönü gösterir? A. Doğu B. Batı 17. Aşağıdaki yerleşim yerlerinden hangisi- C. Kuzey D. Güney nin krokisi çizilmez? 12. Güneş batarken sol kolumuzu Güneş’e A. Şehir B. Sokak uzattığımızda sırtımız hangi yönü gösterir? C. Cadde D. Okulun çevresi A. Kuzey B. Batı 18. Krokide kullanılan “kabataslak çizim” ile C. Güney D. Doğu anlatılmak istenen hangisidir? 13. Aşağıdakilerden hangisi yön gösterme A. Kuş bakışı olarak çizim aracıdır? B. Ölçü kullanılarak yapılan çizim C. Göz kararı yapılan çizim A. Teleskop B. Dürbün D. Cetvel kullanılarak yapılan çizim C. Pusula D. Stetoskop 14. Aşağıdaki zaman dilimlerinin hangisinde 19. Aşağıdaki durumların hangisinde kroki- gölge boyu en kısadır? lerden yararlanırız? A. Sabah güneş doğarken A. Adres tarifi yaparken B. Öğle vakti B. Şehrin planı yapılırken C. İkindi vakti C. Hava durumu raporu hazırlanırken D. Akşam güneş batarken D. Çocuk oyun alanları yapılırken 20. I. Yön oku II. Levhalar 15. Ormanda ağaçların yosun tutmuş yüzleri III. İşaretler bölümü hangi yönü gösterir? Krokide yukarıdakilerden hangilerinin olması gerekir? A. Kuzey B. Doğu A. I - II B. II - III C. Batı D. Güney C. I - III D. I - II - III 76

Çevremizde Neler Var? A. Aşağıdaki açıklamaları okuyalım. Verilmiş olan unsurları inceleyelim. Noktalı yerlere “beşeri” ya da “doğal” yazalım. Çevremizde insanla il- Çevremizde doğayla gili olan unsurlara “beşeri ilgili olan unsurlara “doğal unsur” denir. unsur” denir. Bulut Tünel Baraj Mağara ..................... ..................... ..................... ..................... Bataklık Dağ Stadyum Ova ..................... ..................... ..................... ..................... Cami Fabrika Köprü Dere ..................... ..................... ..................... ..................... Tarla Toprak Lunapark Kulübe ..................... ..................... ..................... ..................... Havuz Şelale Sahil Liman ..................... ..................... ..................... ..................... Deniz Peri Bacası Spor Salonu Nehir ..................... ..................... ..................... ..................... 77

B. Aşağıdaki tablolar “doğal unsur”, “beşeri unsur” şeklinde gruplandırılmıştır. Gruplara aynı unsurdan birer örnek yazalım. 1 Ada 1 Sepet 1 Üst Geçit 2 Gökyüzü 2 Kilim 2 Demiryolu 333 1 Kütüphane 1 Otlak 1 Sis 2 Atlı Karınca 2 Göl 2 Çayır 3 3 3 1 Otopark 1 Irmak 1 Orman 2 Havaalanı 2 Çöl 2 Tepe 333 C. Aşağıdaki ifadeleri okuyalım. Doğruysa “D”, yanlışsa “Y” kutusunu özenle boyayalım. a Çevremizde doğal olarak oluşmuş unsurlar vardır. DY b Doğal unsurların oluşumunda insanların etkisi yoktur. DY c Beşeri unsurlar insanların ortaya koyduğu ürünlerdir. DY d Binalar ve yollar doğal unsurlardır. DY e Ağaçlar ve kuşlar beşeri unsurlardır. DY f İnsanlar ihtiyaçlarını karşılamak için doğada değişiklik yapar. DY g Köyler, doğal olarak oluşmuş unsurlardır. DY h Yeryüzü şekilleri insanlar tarafından değiştirilemez. DY ı Toprak, hava, su doğal unsurlar değildir. DY i Doğal unsurların olduğu yerde beşeri unsurlar bulunmaz. DY j Kuş yuvası doğal, kafes ise beşeri unsurdur. DY 78

Hava Durumu A. Hava olayları çeşitli sembollerle gösterilir. Aşağıdaki hava olaylarıyla sembollerini harfleri kullanarak eşleştirelim. Şifreyi bulalım. M YI R Y Ğ Gök Gürültülü Parçalı Güneşli Sis Sağanak Yağışlı Az Bulutlu Bulutlu Bulutlu Y RO A A Ğ U Sağanak Karla Karışık Rüzgârlı Yağışlı Sıcak Soğuk Kar Yağışlı Yağmurlu Yağmurlu B. Aşağıdaki ifadeleri okuyalım, noktalı yerlere uygun ifadeleri yazalım. meteoroloji iklim hava tahmini hava olayı hava durumu a. Bir bölgede görülen rüzgâr, yağış, sıcak, soğuk gibi oluşumların tamamına ............................................ denir. b. Bir bölgede uzun gözlemler sonucu oluşmuş hava durumuna ......................... denir. c. Atmosferde meydana gelen hava olaylarını ve bu hava olaylarının canlılar üzerinde doğuracağı sonuçları inceleyen bilim dalına ............................... denir. d. Hava olaylarının önceden tespit edilerek açıklanmasına ................................ denir. e. Bir bölgede kısa bir süre içinde etkili olan hava olaylarına ............................. denir. 79

C. Hava olayları bazı meslek gruplarını olumsuz yönde etkiler. Bu nedenle bu meslek grupları hava durumlarını günlük olarak takip ederler. Tabloyu inceleyelim, belirtilen meslek gruplarını tabloya yazalım. MESLEKLER berber balıkçı kaptan doktor çiftçi şoför gazeteci avukat öğretmen D. Hava olaylarını gözlemleyen ve gözlemlerini insanlarla paylaşan kurum aşağıdakiler- den hangisidir? Sarıya boyayalım. DEVLET DEMİR YOLLARI TÜRK HAVA YOLLARI TÜRK HAVA KURUMU DEVLET METEOROLOJİ İŞLERİ E. Aşağıdaki ifadeleri okuyalım doğruysa “D”, yanlışsa “Y” yazalım. ( ...... ) ( ...... ) a Çığ, bir hava olayı değildir. ( ...... ) b Yağmur her mevsimde görülebilecek bir yağış türüdür. ( ...... ) c Pusula, hava durumu tahmini yapılırken kullanılan bir araçtır. ( ...... ) d Bir ilin ikliminden bahsedebilmek için o ilde uzun yıllar yaşamak gerekir. ( ...... ) e Bazı kuş türleri hava olaylarından etkilendikleri için göç ederler. ( ...... ) f Hava olayları can ve mal kaybına neden olabilir. g Yoğun sis, uçak seferlerinin iptaline neden olabilir. F. Aşağıda Rize ilinde haziran ayına ait 1 haftalık hava durumu verilmiştir. Tabloyu ince- leyelim, soruları cevaplandıralım. İlk 3 soru doğruysa “D”, yanlışsa “Y” yazalım. GÜNLER HAVA SICAKLIK 1. ( ..... ) Çarşamba gününden sonra sıcaklık sürekli artmıştır. OLAYI 2. ( ..... ) Haftanın üç günü yağmurlu geçmiştir. Pazartesi 23 3. ( ..... ) Yağmur, hava sıcaklığının düşmesine neden olmuştur. Salı 22 4. Haftanın en sıcak ve en soğuk günleri: Çarşamba 20 ........................................................................ . Perşembe 24 5. Sıcaktan ve yağmurdan hoşlanmayan Emine Teyze Cuma 27 Cumartesi 25 hangi gün alışverişe çıkmalıdır. Pazar 30 ............................................................................... . 80

Hava Durumu A. Aşağıda Sinop ilimizde bir hafta boyunca gözlem yapılarak hava durumu kaydedilmiş- tir. Tablodan yararlanarak, boş tabloyu ve grafiği dolduralım. GÜNLER Pazartesi Salı Çarşamba Perşembe Cuma Cumartesi Pazar SABAH Bulutlu Bulutlu Güneşli Yağmurlu Sisli Güneşli Yağmurlu ÖĞLEDEN Güneşli Sisli Bulutlu Güneşli Bulutlu Yağmurlu Güneşli SONRA HAVA OLAYI SEMBOL TOPLAM Bulutlu ......... Yağmurlu ......... Güneşli ......... Sisli ......... Sayı 5 4 3 2 1 Bulutlu Yağmurlu Güneşli Hava Olayı Sisli 81

B. Aşağıdaki grafiği inceleyelim. Soruları cevaplandıralım. Sayı Güneşli Yağmurlu Rüzgârlı Karlı Hava Olayı NOT: Her sembol 2 günü göstermektedir. Sisli 1 Güneşli gün sayısı kaç gündür? 2 Yağmurlu gün sayısı kaç gündür? 3 En sık ve en seyrek hangi hava olayları yaşanmıştır? 4 Sisli ve rüzgarlı günler toplam kaç gündür? 5 Karlı gün sayısı kaç gündür? 6 Hangi mevsimde grafik oluşturulmuş olabilir? 82

Doğru : ...... DEĞERLENDİRME - 7 Yanlış : ...... 1. Aşağıdakilerden hangisi hava olayların- 6. Erzurum’da kış mevsimleri oldukça soğuk dan değildir? geçer. Yazları ise sıcaktır fakat kısa sürer. A. yağmur B. fırtına Yukarıda Erzurum’un nesinden bahse- C. çığ D. rüzgâr dilmiştir? 2. HAVA OLAYLARI A. Günlük hava olaylarından. B. Tarihi eserlerinden. .............S...i.s............... .........H.....o...r..t..u...m............ C. Doğal güzelliklerinden. D. İkliminden. ............K...a....r............. .................................... 7. I- Okulların tatil olması, II- Yolların kapanması, Yukarıdaki tabloda noktalı yere hangisi III- Uçak seferlerinin iptal edilmesi, gelmelidir? A. tsunami B. toprak kayması Yoğun kar yağışı ve yoğun yağmur yu- C. deprem D. dolu karıdakilerin hangisine sebep olur? 3. Hava durumunu spiker; “Meteoroloji- A. I-II B. I-III den alınan son bilgilere göre yarın Trab- C. II-III D. I-II-III zon’da yoğun sis görülecektir.” şeklinde bir haber sunmuştur. 8. Aşağıdaki olaylardan hangisi genelde bir mevsimde görülür? Bu haber aşağıdakilerden en çok han- gisini ilgilendirir? A. kar B. yağmur C. dolu D. sel A. işçileri B. şoförleri P.tesi Salı Çarş. Perş. Cuma C. polisleri D. çocukları Sabah 4. I- Hava olayları günlük yaşantımızı etkiler. II- Gün içinde farklı hava olayları görü- Öğle lebilir. Akşam III- Fırtına, rüzgâr etkisiyle oluşan bir (9. ve 10. soruları tabloya göre cevap- hava olayıdır. landıralım). Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğru- 9. Yukarıdaki tablodan aşağıdakilerden dur? hangisine ulaşabiliriz? A. I-II B. I-III A. Sonbahar mevsimine aittir. C. II-III D. I-II-III B. Nisan ayında gözlenmiş hava olaylarıdır. C. Bu bölge ılıman iklime sahiptir. 5. Bir bölgede görülen iklimi etkileyen fak- D. Haftanın ilk günü yağmurlu geçmiştir. törlerden biri de denizdir. Denizin iklimi ılımanlaştırıcı etkisi vardır. 10. Emrah hangi gün okula giderken ıslan- mıştır? Aşağıda verilen illerimizden hangisinde denizin etkisinden bahsedilemez? A. Konya B. İzmir A. pazartesi B. salı C. Rize D. Antalya C. perşembe D. cuma 83

11. P.tesi Salı Çarş. Perş. Sabah Öğle Akşam (15. ve 16. soruları haritaya göre ce- vaplandırınız.) Yukarıda belirtilen hava durumuna göre gün içerisinde hava durumunun en fazla 15. Yurdumuzun batısında görülen hava değiştiği gün hangisidir? olayı aşağıdakilerden hangisidir? A. pazartesi B. salı B. karlı D. perşembe A. yağmurlu C. çarşamba C. bulutlu D. güneşli 12. Yandaki sembol hava olay- 16. Yukarıdaki haritaya göre aşağıdakiler- larından hangisini ifade et- den hangisi yanlıştır? mektedir? A. Yurdumuzun doğusunda kar yağışı A. bulutlu B. yağmurlu görülecek. C. sisli D. gök gürültülü B. Yurdumuzun güneyi bulutlu olacak. 13. I- Bir yerde kısa bir süre içinde sıcak- C. Yurdumuzun kuzeydoğusunda sis gö- lık, yağış, rüzgar gibi olayların gös- rülecek. terdiği durum. D. Yurdumuzun kuzeyi gün içerisinde yağmurlu olacak. II- Havanın yer değiştirmesinden olu- 17. Hava olaylarının bir çok alanda etkileri şan esinti. vardır. III- Hava tahmin uzmanı. Aşağıdakilerden hangisi hava olayları- nın sonucu değildir? Yukarıda açıklamaları yapılan terimler hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir? A. giyim biçimi B. kuraklık C. bitki örtüsü D. yer altı kaynakları I II III 18. Her hangi bir yerde bir günde meydana A. iklim bulut meteorolog gelen hava olayları o yerin günlük hava durumudur. B. hava olayı rüzgâr meteoroloji Buna göre aşağıdaki ifadelerden hangi- C. hava durumu bulut meteoroloji sinde hava durumundan söz edilmemiştir? D. hava durumu rüzgâr meteorolog 14. Bazı kurumlar meteoroloji müdürlükle- A. Pazar günü hava güneşliydi ailecek rinden sürekli bilgi isterler. denize gittik. Aşağıdaki kurumlardan hangisinin sü- B. Dün hava oldukça rüzgarlı olduğu rekli bilgiye ihtiyacı yoktur? için evden çıkamadım. A. Hava Yolu Şirketleri C. Yaz mevsimi için yeni kıyafetler al- B. Türk Silahlı Kuvvetleri dım. C. Basın-Yayın Kuruluşları D. Hastaneler D. Önceki gün sis nedeniyle zincirleme trafik kazaları olmuş. 84

Yaşadığım Yer - Rize’yi Tanıyalım A. Aşağıda Rize ile ilgili verilen bilgileri okuyalım. ÇAYIN BAŞKENTİ RİZE AYDER YAYLASI: Hem sağlık, hem ÇAY BİTKİSİ: Yurdumuzda en çok tü- de doğa turizmi ile ön plana çıkan ketilen içeceklerden olan çayın yüzde Ayder Yaylası Rize’nin Çamlıhemşin yetmişinden fazlası Rize ilimizde üre- ilçesinin sınırları içerisinde yer alır. tilir. Bölge halkının en önemli geçim kaynağıdır. YÖRESEL YEMEKLERİ: Kara laha- RİZE’DE YETİŞEN ÜRÜNLER: Rize nası, mısır ekmeği, tavada hamsisi, ilinin mandalinası, siyah üzümü, inci- hoşmerisi, muhlaması ve laz böreği ri, armutu, karayemişi, kivisi cana can ön plana çıkan yöresel yemekleridir. katar. 85

B. Aşağıdaki Türkiye haritasını inceleyelim. Soruları cevaplandıralım. Erfelek Türkeli Ayancık Gerze Boyabat Dikmen Durağan Saraydüzü a Arka sayfada tanıttığımız Rize yurdumuzun hangi yönündedir? b Yukarıdaki haritada ön plana çıkarılan Sinop’un ilçelerini yazalım. 1. ........................ 2. ........................ 3. ........................ 4. ........................ 5. ........................ 6. ........................ 7. ........................ 8. ........................ c Sinop’tan Rize’ye giderken hangi şehir merkezlerinden geçeriz? 1. ........................ 2. ........................ 3. ........................ 4. ........................ d Sinop ile komşu olan iller hangileridir? 1. ........................ 2. ........................ 3. ........................ e Marmara Denizi’ne kıyısı olan illerimiz hangileridir? 1. ........................ 2. ........................ 3. ........................ 4. ........................ 5. ........................ 6. ........................ 7. ........................ f Yurdumuzun doğusunda bizlere komşu olan ülkeler hangileridir? 1. ........................ 2. ........................ 3. ........................ 4. ........................ 86

Fiziki Harita A. Aşağıdaki metinde noktalı yerlere uygun ifadeleri yazalım. çukurlar renklerin dağları ovaları fiziki derinlikler Siyasi ve .......................... haritalar yaygın olarak kullanılmaktadır. Fiziki harita- larda yükseltiler ve .......................... gösterilir. Bu haritalarda yükseltiler koyu ye- şilden kahverengiye, .......................... ise açık maviden koyu maviye doğru değişen renk tonlarıyla ifade edilir. Fiziki haritalarda bölgemizde yer alan .........................., ........................... rahatlıkla bulabiliriz. Fiziki haritaların sağ alt köşesinde .......................... hangi değere karşılık geldiğini gösteren basamakları vardır. B. Aşağıda 1. tablodaki ifadelerin devamı 2. tabloda verilmiştir. Rakamları kullanarak ifadeleri tamamlayalım. 1. TABLO 2. TABLO 1 İl, ilçe merkezlerini ..... siyasi haritalarda bulabiliriz. 2 Siyasi haritalarda bir ilin ..... koyu yeşilden başlar. 3 Ülkemize komşu devletleri ..... derinliklerini bulabiliriz. 4 Bölgemizdeki dağları ..... haritalarda kahverengi ile gösterilir. 5 Fiziki haritalarda yükseltiler ..... gösteren haritalar siyasi haritalardır. 6 Fiziki haritalarda denizlerin ..... koyu yeşil ile gösterilir. 7 Yüksek dağlar fiziki ..... fiziki haritalarda bulabiliriz. 8 Yükseklikler, deniz ..... seviyesinden itibaren ölçülür. 9 Yüksekliği düşük olan yerler ..... sınırlarını tespit edebiliriz. 87

C. Aşağıdaki Akdeniz ve Ege bölgelerinin fiziki haritalarını inceleyelim. Bu şehirlerimizle ilgili ifadeler doğruysa “D”, yanlışsa “Y” yazalım. AKDENİZ BÖLGESİ EGE BÖLGESİ SULTAN DAĞLARI KAZDAĞI ALAÇAMBDOAZĞDLAAĞRI TÜRKMEN DAĞI MADRADAĞI KÜTAHYA ISPARTA R EGE YUNUS DAĞI SİMAV DAĞLARI LA SALDA BURDUR S MURAT DAĞI AFYON GÖLÜ O ATI TORO R ANTALYA T O ÇUKUROVA İZMİR B S L NUR DAĞLARI BOZ DAĞLAR KULA DAĞLARI A R O R TA DENİZİ AKÇALI DAĞLARI AKDENİZ YÜKSEKLİK VE DERİNLİK BASAMAKLARI YÜKSEKLİK VE DERİNLİK BASAMAKLARI 2000 1500 1000 500 300 100 0 200 500 1000 m 2000 1500 1000 500 300 100 0 200 500 1000 m a ( ..... ) Ege Bölgesi’nin doğusu, batısından daha yüksektir. b ( ..... ) Akdeniz Bölgesi’nin güneyi dağlarla çevrilidir. c ( ..... ) Kütahya ve çevresinin yüksekliği 200 - 400 m aralığındadır. d ( ..... ) Akdeniz Bölgesi’ndeki yeşil renkli bölgeler, kahverengi renkli bölgelerden daha alçaktır. e ( ..... ) Simav, Alaçam ve Kula Dağları Ege Bölgesi’nde yer alır. f ( ..... ) Çukurova’nın denizden yüksekliği 300 - 500 m aralığındadır. g ( ..... ) Ege Bölgesi’nde açık mavi renkle ifade edilen yerlerin derinliği 1000 metre- den fazladır. h ( ..... ) Sarı renkte boyanmış yerler, kahverengi renkle boyanmış yerlerden daha yük- sektir. ı ( ..... ) Ege Bölgesi’nde denizden uzaklaştıkça yükseltiler artmaktadır. i ( ..... ) Burdur, Isparta yöresi, Antalya’ya göre daha dağlıktır. j ( ..... ) İzmir ve çevresi, Afyon ve çevresinden daha alçaktır. k ( ..... ) Akdeniz Bölgesi’nin kuzeyi Toros Dağlarıyla çevrilidir. l ( ..... ) Salda Gölü, Akdeniz Bölgesi’nin en yüksek yeridir. m ( ..... ) Nur Dağları, Akdeniz Bölgesi’nin en yüksek dağlarıdır. 88

Doğal Afetlere Hazır Olalım A. Aşağıda heyelan, çığ ve sel ile ilgili ifadeler doğruysa “D”, yanlışsa “Y” yazalım. a 1 ( ..... ) Heyelanın diğer adı toprak kaymasıdır. 2 ( ..... ) Toprak kütlesinin kayarak yer değiştirmesi olayına HEYELAN heyelan denir. 3 ( ..... ) Yüksek ses ve gürültü heyelana neden olur. 4 ( ..... ) Heyelan genelde yağışların az olduğu dönemler- de gerçekleşir. 5 ( ..... ) Doğal bitki örtüsü korunarak heyelanın gerçek- leşmesi azaltılabilir. b 1 ( ..... ) Aşırı yağmurlar sonrasında çığ oluşur. 2 ( ..... ) Yamaçlardaki kar kütlelerinin koparak aşağıya ÇIĞ doğru düşmesi olayına çığ denir. 3 ( ..... ) Harekete geçen kar kütleleri durdurulamaz. 4 ( ..... ) Çığ, can ve mal kaybına neden olmaz. 5 ( ..... ) Çığ tehlikesi olan yamaçlar ağaçlandırılmalı, yüksek ses çıkarılmamalıdır. c 1 ( ..... ) Aşırı yağmurların ardından oluşan ani, büyük ve düzensiz su akıntısına sel denir. SEL 2 ( ..... ) Sel daha çok yağışların az olduğu bölgelerde meydana gelir. 3 ( ..... ) Ağaçlar kesilerek sel tehlikesi azaltılabilir. 4 ( ..... ) Sel daha çok ilkbaharda gerçekleşir. 5 ( ..... ) Evler akarsu kenarlarına yapılmalıdır. İNSANLARI BİLİNÇLENDİRELİM, DOĞAL AFETLERDEN KORUNALIM. 89

B. Aşağıdaki noktalı yerlere uygun doğa olayını yazalım. Yıldırım Dolu Hortum Fırtına a .............................. : Yıkıcı güce sahip, dönerek gezen rüzgâr türüdür. b .............................. : Buz biçiminde yere düşen bir yağış çeşididir. c .............................. : Gök gürültüsü ve şimşek biçiminde görülen, havayla yer arasındaki elektrik boşalmasıdır. d .............................. : Yoğun yağmur getiren şiddetli rüzgârlardır. C. Aşağıdaki noktalı yerlere doğal afete neden olan “hava olayını” yazalım. Y A ĞM U R KAR R Ü ZGÂ R SİS 1 .................... Sebep Olur SEL 2 .................... Sebep Olur ÇIĞ 3 .................... Sebep Olur HEYELAN 4 .................... Sebep Olur HORTUM D. Aşağıdaki soruları cevaplandıralım. 1. Murat: 3. “Yamaçların ağaçlandırılması” hangi doğal afetin oluşmasını engellemede et- - Yaşadığım yer dik yamaçlarla çevrili, kili değildir? engebeli bir yapıya sahiptir. Yağışların fazla olduğu bir bölgedir. Yamaçlar A. deprem B. heyelan C. çığ D. sel ağaçlandırılmamış olduğu için yamaç- lardaki toprak, aşağıya büyük parçalar halinde kayar. 4. Yurdumuzda aşağıdaki doğal afetlerden hangisi diğerlerine göre daha çok mal Murat’ın anlattığı doğal afet hangisidir? kaybına neden olur? A. sel B. deprem C. çığ D. heyelan A. heyelan B. sel C. deprem D. çığ 2. Doğal afetlerin oluşumunda hava olay- larının ve insanların etkisi vardır. 5. Aşağıdakilerden hangisi doğal afetler- den değildir? Aşağıdaki afetlerden hangisinin oluşu- munda insanların etkisi yoktur? A. sel B. deprem A. kasırga B. tsunami C. çevre kirliliği D. hortum C. heyelan D. çığ 90

Deprem A. Aşağıdaki ifadeleri okuyalım doğruysa “D”, yanlışsa “Y” yazalım. a. ( ...... ) Türkiye bir deprem ülkesidir. b. ( ...... ) Yurdumuzun büyük bir kısmı deprem kuşağı içinde yer alır. c. ( ...... ) Deprem bir hava olayıdır. d. ( ...... ) Gelişen teknoloji sayesinde depremin nerede ve ne zaman olacağını önceden haber alabilmekteyiz. e. ( ...... ) Deprem can ve mal kaybına neden olur. f. ( ...... ) Deprem yer kabuğunun kırılması sonunu oluşan yer sarsıntısıdır. B. Aşağıda deprem öncesinde, deprem anında ve sonrasında yapılacaklar karışık olarak verilmiştir. Cümlelerin önündeki rakamları tabloda doğru yerlerine yazalım. 1. Binanın depreme dayanıklılığı kontrol edilmelidir. 2. Deprem çantası hazırlanmalıdır. 3. Elektrik sigortası, su ve doğalgaz vanaları kapatılmalıdır. 4. Önceden belirlenen çıkış yolları kullanılmalıdır. 5. Balkona çıkılmamalıdır. 6. Pencere ve kapılardan uzak durulmalıdır. 7. Deprem sırasında ve sonrasında yapılacaklar konuşulmalıdır. 8. Açık alandaysak binalardan ve elektrik direklerinden uzak durulmalıdır. 9. Telefonlar meşgul edilmemeli, yalnızca acil durumlarda kullanılmalıdır. 10. Sağlam bir eşyanın yanına çökülmelidir. 11. Yaşam üçgeni oluşturulmalıdır. 12. Binalar, güvenli yapı kurallarına göre yapılmalıdır. Deprem Öncesinde Deprem Sırasında Deprem Sonrasında Yapılacaklar Yapılacaklar Yapılacaklar .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... 91

C. Deprem çantası hazırlayalım. Aşağıdaki listeden deprem anında lazım olacaklardan 10 tanesini tabloya yazalım. düdük kalem parfüm pet su DEPREM ÇANTASI tarak bisküvi kitap radyo bilgisayar yedek pil ............................. ............................. çakı battaniye makas ............................. ............................. sargı bezi ............................. ............................. tabak el feneri ............................. ............................. ............................. ............................. (Deprem çantasına özellikle insanların hayatlarını sürdürebileceği, yardım isteyebileceği, dış dünyadan haber alabileceği malzemeler konulmalıdır.) D. Aşağıdaki ifadeleri okuyalım, eşleştirelim. Depremden önce çök, kapan, tutun Deprem sırasında elektrik, su, doğalgaz vanalarını kapat Depremden sonra deprem çantasını hazırla E. Aşağıdaki soruları cevaplandıralım. 1. I- Köprü altlarında 3. Hangisi depremden önce alınacak ted- II- Evlerin çatılarının altında birlerden değildir? III- Açık alanlarda Deprem sonrasında yukarıda belirtilen A. Barajların ve su kanallarının yapıl- ması yerlerden hangisi veya hangileri gü- venlidir? B. Binaları az katlı ve dayanıklı yapmak. C. Acil kurtarma ve yardım ekipleri A. Yalnız I B. Yalnız III C. I-II D. I-III kurmak. D. İnsanları deprem konusunda bilgi- 2. Aşağıdakilerden hangisi doğrudur? lendirmek. A. Depremi hissettiğimizde hemen ko- şarak dışarı çıkmalıyız. 4. Türkiye’nin büyük bir kısmı tehdidi al- tındadır. B. Doğal afetler insan hayatını etkiler. C. Deprem anında en güvenilir yer Çok fazla can ve mal kaybına neden olabilir. merdiven altlarıdır. D. Boş araziler ağaçlandırıldığında Çok hızlı ve ani olarak gelişir. Bahsedilen doğal afet hangisidir? depremler önlenir. A. Deprem B. Çığ C. Sel D. Heyelan 92

Doğal Çevre ve Afetler A. Aşağıdaki ifadeleri okuyalım. Doğruysa “D”, yanlışsa “Y” yazalım. a Çevremizde insanla ilgili olan unsurlara “doğal unsur” denir. ( .... ) b Tünel, beşeri unsura örnek verilebilir. ( .... ) c Çevremizde doğayla ilgili olan unsurlara “doğal unsur” denir. ( .... ) d Mağara, doğal unsura örnek verilebilir. ( .... ) e Kapalı spor salonu, beşeri unsurdur. ( .... ) f Boş arazilerin ağaçlandırılması doğal çevrenin dengesini bozar. ( .... ) g İnsanlar doğal çevrede değişiklikler yapmaktadır. ( .... ) h Yeni yerleşim yerleri oluşturmak için ormanlar kesilebilir. ( .... ) ı Toprak, hava ve su doğal çevrede oluşan tüm olumsuzluklardan etkilenir. ( .... ) i Çocukların bilgisayar bağımlılığı doğal çevrenin bozulması sonucudur. ( .... ) j İnsanlar doğal bitki örtüsünü korumak zorundadırlar. ( .... ) k Beşeri unsurların artması, nüfusun hızla artmasının sonucudur. ( .... ) l Hava olayları beşeri unsurdur. ( .... ) B. Aşağıdaki cümlelerdeki noktalı yerlere uygun kelimeleri yazalım. deprem heyelan çığ sel sarsıntıya pencere kapılardan insanların aşırı a Yer kabuğunun hareketiyle oluşan ................... deprem denir. b Kar kütlelerinin hızla yamaçlardan yuvarlanmasıyla oluşan olaya ................... denir. c Yağmurların ................... yağması sonucu oluşan su baskınına .................. denir. d ..................., toprak kaymasının diğer adıdır. e Özellikle çığın oluşmasında ................... da etkisi vardır. f Yurdumuzun büyük bir kısmı ................... kuşağı içinde yer alır. g Deprem sırasında ........................... ve ................... uzak durulmalıdır. 93

C. Aşağıdaki bulmacayı dolduralım. Yandaki kelimelerden yararlanalım. 1. Deprem sonrasında lazım olabilecek malzemelerin konulduğu eşya. RÜZGÂR 2. Deprem anında tehlike oluşturmaması için duvara monte edilmelidir. 3. Deprem sonrası iletişim anlamında işimizi en çok kolaylaştıracak PİLOT TOPRAK teknolojik araç. KAYMASI 4. Uçak sürücüsü. 5. Heyelan. ÇIĞ 6. Su baskını. 7. Deprem sonrasında ........................... telleri ve direklerinden DOLAP YER uzak durmalıyız. 8. Y apay kelimesinin zıt anlamlısı. KABUĞU 9. D epremin gerçekleştiği katman. DOĞAL 10. Önlem sözcüğünün eş anlamlısı. 11. Sele neden olan yağış türü. TELEFERİK 12. Şiddetlisi fırtınaya neden olur. DEPREM ÇANTASI 1 4 2 7 RADYO 96 5 ELEKTRİK 10 8 YAĞMUR 3 TELEFON 12 BASKIN 11 SEL TEDBİR DOĞALGAZ 94

Doğru : ...... DEĞERLENDİRME - 8 Yanlış : ...... 1. I. İl merkezleri 6. Sağ kolumuzu güneş’in doğduğu yöne II. Hava olayları uzattığımızda arkamızda kalan yön aşa- III. Dağların yüksekliği ğıdakilerden hangisidir? IV. İlçe merkezleri A. doğu B. batı Yukarıdakilerden hangilerini siyasi hari- C. kuzey D. güney talarda bulabiliriz? A. I - II B. II - III Edirne C. I - IV D. I - III Sinop İzmir Hakkari 2. Fiziki haritalarda sıfırdan iki yüz met- reye kadar olan yerler hangi renkle gösterilir? ( Haritayı inceleyelim, 7.8. ve 9. soru- ları haritaya göre cevaplandıralım.) A. Koyu mavi B. Koyu yeşil 7. Edirne, Sinop’a göre hangi yöndedir? C. Açık mavi D. Kahverengi A. batı B. doğu C. güney D. kuzey 3. Yeryüzündeki çukurları ve yükseklikle- 8. Sinop, Hakkari’nin hangi yönündedir? ri göstermek için hazırlanan haritalar hangileridir? A. kuzeybatı B. güneydoğu C. güneybatı D. kuzeydoğu A. Siyasi B. İklim 9. İzmir’den hareketlenen bir uçak önce C. Maden D. Fiziki Sinop’a, oradan da Hakkari’ye uçuyor. 4. Doğu Anadolu Bölgesi yurdumuzun en Uçağın izlediği yön sırasıyla hangi se- yüksek bölgesidir. Bu bölge Fiziki hari- çenekte verilmiştir? tada hangi renkle gösterilir? A. güneydoğu - güneybatı A. Mavi B. Kahverengi B. kuzeydoğu - kuzeybatı C. Yeşil D. Turuncu C. kuzeydoğu - güneydoğu D. güneybatı - kuzeydoğu 10. Aşağıdakilerden hangisi doğal unsur değildir? 5. Aşağıdakilerin hangisinin yardımıyla A. Van Gölü yönümüzü bulamayız? B. Karadeniz Sahil Yolu C. Konya Ovası A. Güneş B. Ay D. Ege Denizi C. Kutup Yıldızı D. Pusula 95

11. Aşağıdakilerden hangisi duygusal özel- 16. Çığ, can ve mal kaybına neden olan bir likler arasında gösterilemez? doğal felakettir. A. endişeli olmak B. dokunmak Aşağıda çığ hakkında verilen bilgiler- C. korkmak D. sinirlenmek den hangisi doğrudur? A. Genelde yaz aylarında oluşur. 12. Aşağıdaki görsellerden hangisi beşeri B. Daha çok düz yerlerde meydana gelir. unsurlardandır? C. Deprem birlikte oluşan bir afettir. D. Eğimin fazla olduğu yamaçlarda görülür. A. B. 17. Gönderdeki bayrak kuzeydoğu yönünde C. D. dalgalanmaktadır. Rüzgarın hangi yönden estiği söylenebilir? A. güney B. kuzey C. kuzeybatı D. güneybatı 13. 18. 1 2 34 akarsu bulut tarihi eser havuz Yukarıdaki işaretler hangisiyle ilgili de- 5 6 78 ğildir? uçak deniz havaalanı ova A. hava olayı B. meteoroloji Yukarıdaki tabloda belirtilenlerden C. metro D. hava durumu hangileri beşeri unsurdur? A. 2-3-6-8 B. 1-4-5-7 C. 1-4-5-8 D. 3-4-5-7 14. Her hangi bir yerin kuş bakışı olarak ka- 19. I- Can ve mal kaybına bataslak çizimine ........................ denir. II- Denizlerde tsunamilere Noktalı yere hangisi gelmelidir? III- Toprakta derin çatlakların oluşması- na neden olur. A. plan B. bütçe C. kroki D. beşeri Yukarıda belirtilen doğal afet aşağıda- kilerden hangisidir? 15. Aşağıdakilerden hangisi deprem sıra- A. çığ B. sel C. deprem D. heyelan sında yapmamız gerekenlerden biridir? 20. Depremden önce, deprem tahliye çan- A. Sağlam ve dayanıklı binalar yapmak tası hazırlanmalıdır. B. Deprem konusunda insanları bilgi- Aşağıdakilerden hangisi deprem tahliye lendirmek çantasında bulunması gerekenlerden C. Deprem çantası hazırlamak değildir? D. Pencere ve kapılardan uzak durmak A. düdük B. el feneri C. kamera D. radyo 96

04 ÜNİTE BİLİM, TEKNOLOJİ VE TOPLUM 97

BİLİM, TEKNOLOJİ VE TOPLUM KONULAR : Teknolojik Ürünler Zaman İçinde Teknoloji Geçmişten Bugüne Teknoloji Bilgiden Gelen Teknoloji Zarar Vermeden Kullanalım NELER ÖĞRENECEĞİZ? Çevremizdeki Teknolojik Ürünleri Kullanım Alan- larına Göre Sınıflandırabileceğiz. Kullandığımız Teknolojik Ürünlerin Mucitlerini ve Bu Ürünlerin Zaman İçindeki Gelişimini Öğreneceğiz. Teknolojik Ürünlerin Hayatımıza ve Çevremize Yaptığı Değişikliklere Göre Geçmiş İle Bugüünkü Kullanımlarını Karşılaştıracağız. İhtiyaçlarımızdan Yola Çıkarak Kendimize Özgü Ürünler Tasarlamaya Yönelik Fikirler Geliştireceğiz. Bilinçli Bir Kullanıcı Olmanın Önemini Kavrayacağız. 98

Teknolojik Ürünler A. Aşağıdaki resimleri inceleyelim. Ürünlerin isimlerini yazalım. B. Aşağıdaki tabloyu inceleyelim. Teknolojik ürünleri tabloya yazalım. TEKNOLOJİK ÜRÜNLER soba dolap televizyon koltuk radyo kravat kum saati zil tren el feneri süpürge telefon halı düdük matkap bilgisayar C. Aşağıdaki açıklamalarla, bu açıklamaya uygun teknolojik ürünü harfleri kullanarak eşleştirelim. Şifreyi bulalım. R Annelerimizin mutfaktaki en büyük yardımcısıdır. kumanda Şifre: .... .... .... .... .... .... .... .... Ü Kuyumcular, o olmasa dükkanlarını kapatırlardı. mikrofon T Uzakları yakın eder, demirden bir kuştur. uçak O Toplama, çıkarma, çarpma, bölme onunla çok kolay. fırın S O olmasaydı çok katlı binalar yapılır mıydı acaba? hesap makinesi M Televizyon denince akla gelir, anında kanalları değiştirir. projeksiyon B Sınıfta kullanırız, öğrenmemize yardımcıdır. hassas terazi E Uzaklara sesimizi iletir, herkesin duymasını sağlar. asansör 99