Оюунлаг залуус 2016

Сувилахуйн клуб, Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхим, Сувиулахуйн сургууль, АШУҮИС “ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ Эмхэтгэсэн: Эх, хүүхдийн сувилахуйн тэнхимийн эрхлэгч Б.Азжаргал (MSN) Улаанбаатар хот 2016 он

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ ГАРЧИГ Аман илтгэл 1. Компьютер болон гар утастай харилцах үеийн толгой, хүзүү, мөрний байрлалын өөрчлөлт Х. Баттуяа1 Л.Ома1 Ө. Сарнай1 Б. Цэнд-Аюуш1 , Б. Мөнх-Эрдэнэ2 1 Хөдөлгөөн засал 4-2,2 АШУҮИС-СС ББСТ 2. Залуу насанд хүрэгчдийн мессеж бичин алхах нь аюулгүй байдалд хэрхэн нөлөөлөх вэ? Б. Ариунтунгалаг1, З.Буянжаргал1, Х.Оралган1, Г.Сувд-эрдэнэ1, Д.Батлхам2 1Хөдөлгөөн засалч 4 курс, 2ББСТ-ийн багш /АУ-ны докторант/ 3. Эх барихын яаралтай тусламжийг үзүүлэхэд гарч буй бэрхшээлийн судалгаа 1Д. Дөлгөөн, 2М. Занданцог, 3Б. Должин, 4А. Золжаргал, 5Ч. Дорждэрэм, 1Б. Азжаргал 1,2,3,4,5АШУҮИС-ийн Сувилахуйн сургууль, сувилахуйн бакалавр 3-2 анги 1АШУҮИС-ийн Сувилахуйн сургууль Эх хүүхдийн сувилахуйн тэнхим 4. 3-5 насны хүүхдийн өсөлт хөгжилтөнд цэцэрлэгийн хоол нөлөөлсөн байдал 1Ц. Даш-Өлзий,2 Б. Цэрэннадмид, 3Г.Намуун, 1Хөдөлгөөн засал 4-1,Бие бялдар судлалын тэнхим 2АШУҮИС, Эм зүй Био-Анагаахын сургууль 3АШУҮИС, Сувилахуйн сургууль 5. Иргэдийн эмийн зохистой хэрэглээний мэдлэг, хандлага дадал Г.Баасандаваа1, Т.Буянхишиг1, У.Уранжаргал1,Г.Болоржаргал1, Р.Оюунцэцэг1, Б.Баасанцэрэн1, Н.Сүнжидмаа1, Я.Энхжаргал2, Д.Баттогтох2 1АШУҮИС-Сувилахуйн Сургуулийн СБ4-1 2АШУҮИС, Сувилахуйн сургууль, НЭМС тэнхим 6. Настанд үзүүлсэн гэрийн сувилгааны үр дүнг тооцсон нь Н.Айкүмис, Б.Батдулам, Ц.Баярмаа, Л.Одгэрэл Е илтгэл 1. Компьютер дээр удаан ажилладаг болон олон цагаар хичээл хийдэг оюутнуудын хүзүү болон мөрний булчингийн үйл ажиллагааны ядралыг бууруулах дасгал нь ажлын бүтээмжид нөлөөлөх нь Б.Гансүрэн 1, Б.Рэнцэнханд 1, Б.Солонго 1, Б. Оргил1 , Д.Батлхам2 1 СС, Хөдөлгөөн засалч-4 2 АШУҮИС, СС 2. Оюутан сурагчдын гараа зөв угаах мэдлэгийг харьцуулан судалсан нь Б. Болорчимэг1, Б. Азжаргал1 1 БЭМБ, МУБИС,Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС [email protected] 3. Хэвтэн эмчлүүлэгчдийн сэтгэл ханамж Д.Лхам1, Ч.Энхчимэг1, Э.Бадамханд1, Х.Мөнхдулам1, Б.Цэвэлмаа1,Э.Цэрэндулам1, Я.Энхжаргал2 АШУҮИС-Сувилахуйн сургууль 4. Бага насны хүүхдийн өсөлт хөгжлийн судалгаа 5. ГССҮТ-ийн хэвтэн эмчлүүлэгчдийн эмчилгээний хоолны талаарх сэтгэл ханамжыг судалсан дүн Б.Номинбилэг1,Б.Мөнхнаран2,А.Сарантуяа3,Л.Одгэрэл4, 2

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ 5АШУҮИС-ийн Сувилахуйн сургууль 6. Хүүхдийн тоглоомын талбай,аюулгүй байдал 1. Н.Оюунцэцэг2. Э.Энхзаяа3. Э.Мөнгөнтуул4. Я.Энхжаргал 1,2 – Сувилахуйн бакалвар 2-7 ангийн оюутан 3,4 – АШУҮИС Сувилахуйн сургуулийн НЭМС багш 7. Цэцэрлэгийн насны хүүхдийн гарын ариун цэврийн байдалд хийсэн судалгаа А.Даваасүрэн1 С.Жанерке1 Д.Ишинхорол1 Э.Лхам-Янжин1 Б.Мөнхнаран1 Б.Мөнхзул1Ц.Ганцэцэг2П.Одонжил3 Я.Энхжаргал3 1АШУҮИС, Сувилахуйн сургууль, ЭСАЗ 4-3 анги 8. Сувилагч мэргэжлээр суралцагсдын сэтгэл ханамжид хийсэн судалгаа Ч. Мөнхзул1, Р. Жазира1, П. Одонжил2 9. Оюутны биеийн жингийн байдалд хийсэн судалгаа Б.Лхагвасүрэн1, Ж.Мөнхчулуун1, Орхон2, Я.Энхжаргал3 10. “СХД-ийн зарим хороодын ЭМ-ийн V бүлгийн настнуудын бие, нийгэм, сэтгэлзүйн байдлыг үнэлсэн дүн” Л. Солонгоо Б. Должин, Л.Одгэрэл1 11. 3-5 настай хүүхдийн шүд угаах дадал 12. Гуяны урд талын булчингийн чангарал нь нурууны өвдөлтөнд нөлөөлөх нь А.Минжмаа1 , Г.Цэнд1 , З.Мөнхзул1, Б.Болортуяа1, Д.Батлхам2 13. Дөнгөж төрсөн нярайн ихэс хүйн морфометрийн үзүүлэлтийг судалсан нь Х.Баасансүрэн 1Б.Ариунжаргал1Э.Нямжаргал1Ч.Оюунчимэг 2 Я.Оюунбилэг 14. Жирэмсэн эхийн антрофометрийн үзүүлэлт болон ургийн жингийн хоорондын хамаарлыг судлах нь Айсулу1, Болормаа1, Хоролгарав1, Пүрэвдулам1 Я.Оюунбилэг2 15. Охидын жирэмслэлт ба үр хөндөлт Д.Аман1, Ж.Буяннэмэх1, П.Цэцэгмаа2 16. Хөхний өмөнгийн эрсдэлт хүчин зүйлийг тодорхойлох судалгаа 1 Ж.Энхмаа. АШУҮИС-ийн СС 2Э.Мөнхтуул, 3С.Чимэдмаа. 4Д.Оролжав.АШУҮИС-ийн СС.СБ-31 3

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ АМАН ИЛТГЭЛ 4

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ КОМПЬЮТЕР БОЛОН ГАР УТАСТАЙ ХАРИЛЦАХ ҮЕИЙН ТОЛГОЙ, ХҮЗҮҮ, МӨРНИЙ БАЙРЛАЛЫН ӨӨРЧЛӨЛТ Х. Баттуяа1 Л.Ома1 Ө. Сарнай1 Б. Цэнд-Аюуш1 , Б. Мөнх-Эрдэнэ2 1 Хөдөлгөөн засал 4-2,2 АШУҮИС-СС ББСТ Түлхүүр үг: Толгойн урагш шилжилт, Тойрог мөр, Компьютер, Гар утас Үндэслэл Хүмүүсийн толгойн байрлал ньяс булчингийн системийн бүтэц , наснаас хамаарсан өөрчлөлт , хөдөлгөөний чадвар , ажил мэргэжил , амьдралын дадлаас шалтгаалан янз бүрийн байрлалд байдаг1,2. Толгойны урагш шилжилт нь хамгийн түгээмэл тохиолддог буруу байрлалын 1 бөгөөд энэ нь биеийн хүндийн төв унах босоо шугамаас толгой урагш байрлалд шилжихийг хэлэх ба хүзүүний нугаламын доод хэсгээр нугалах, дээд хэсгээр тэнийлгэх хөдөлгөөн хийгддэг3,4.Толгой урагш шилжилт нь хүзүүнд нөлөөлөөд зогсохгүй багана нурууны цээжний хэсэг болон мөрний бүслүүрийн хэсгийн яс булчингийн тэнцвэрт байдлыг алдагдуулдаг7. Толгой , мөр урагш шилжих үед хүзүүний ард талын буюу дагзны доорх булчингийн богиносол, хүзүүний урд талын булчингийн сулрал буюу уртсал, далны ойртуулагч булчингийн сулрал үүсч нугалам хоорондын холбоосуудад ирэх ачаалал нэмэгдэнэ5. Энэхүү булчингийн тэнцвэрт байдлын алдагдал нь удаан хугацаанд үргэлжилвэл үе болон булчинд ирэх ачаалал хэт нэмэгдэж, эмгэг төрх байдал8 ,өвдөлт , бадайралт , үйл ажиллагааны алдагдал мөн олон төрлийн мэдрэл булчингийн шинж тэмдгүүд үүсгэх шалтгаан болдог. Сүүлийн үеийн судалгаагаар толгойны урагш шилжилт толгой, хүзүүний өвдөлт, яс булчингийн системийн эмгэг, чамархай-эрүү орчмын эмгэг, тойрог хэлбэрийн мөр,мөрний бүслүүрийн болон нурууны өвдөлт үүсэхэд нөлөөлдөг хэмээн авч үзсэн байдаг5,6. Цэх байрлалд суух нь их биеэр бөгтийж суусантай харьцуулахад багана нуруу болон нуруу эгцлэгч булчинд бага хэмжээний ачаалал өгдөг11. Цэх суух үед багана нурууг тогтворжуулагч гүний булчингуудын идэвхижил их байх ба нуруу , хүзүү,дал зөв байрлалд байснаар үенд ирэхачаалал болонтрапезийн дээд салааны идэвхжил багасна.Буруу төрх байдлаар суух үед толгой, мөрний урагш шилжилт нэмэгдэж , цээжний кифоз нэмэгддэг Сүүлийн үед компьютер болон ухаалаг утасны хэрэглээ маш их өссөн, бөгөөд үүнтэй холбоотой толгойны урагш шилжилт нэмэгдэх нь маш түгээмэл тохиолдох болсон8. Компьютерийн дэлгэцийн өндөр нэмэгдэх тусам толгой, их биеийн нугалах хөдөлгөөн багасч цэх суухад дэмжлэг болдог9,10.Компьютер аливаа ажлыг үр дүнтэй, бүтээмжтэй болгож өгдөг хэдий ч нөгөө талаар VDT синдром, харааны өөрчлөлт, толгойн өвдөлт үүсгэх ба хамгийн түгээмэл тохиолддог нь яс булчингийн системийн өвчлөл юм12,13. Монголд компьютер болон гар утас ашиглах үед гарах төрх байдлын өөрчлөлтийг судалсан судалгааны ажил ховор мөн оюутнуудын компьютер, гар утасны хэрэглээ их байдаг зэргээс үндэслэж бид судалгаандаа өдөр тутмын хэрэглээ болсон компьютер, гар утсыг ашиглах үеийн толгой, хүзүү, мөрний байрлалын өөрчлөлтийг судлахаар болсон. Зорилго  Компьютер болон гар утастай харилцах үеийн толгой, хүзүү болон мөрний байрлалын өөрчлөлтийг судлах Зорилт  Компьютер ашиглах үед толгой хүзүү болон мөрний байрлалыг стандарт байрлалд зөв, буруу болон стандарт бус байрлалд буруу суух үед хэрхэн өөрчлөгдөж байгааг судлах  Гар утас ашиглах үед толгой хүзүү болон мөрний байрлалыг зөв болон буруу байрлалд ашиглах үед хэрхэн өөрчлөгдөж байгааг судлах Судалгааны хэрэглэгдэхүүн , арга зүй СудалгаандааСувилахуйнсургуулийн 1-4р күрсэд суралцдаг 18-24 насны нийт 30 оюутан /эрэгтэй-10 , эмэгтэй-20/ хамруулсан. Судалгаанд хамрагсадыг компьютер болон гар 5

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ утаснаас мэдээлэл унших үед хажуугийн хавтгайгаас өндөр хурдны камераар бичлэг хийсэн. Оюутнуудыг төрх байдал, компьютер, гар утас ашиглах хугацаа, хүзүүний өвдөлт зэргийг үндэслэж сонгон авсан бөгөөд компьютер ашиглах үеийн байрлалыг 3 бүлэг , гар утас ашиглах үеийн байрлалыг 2 бүлэгт хуваасан. Компьютерашиглахүеийнбайрлал: 1. Стандарт байрлалд зөв суух 2. Стандарт байрлалд өөрийнхөөр суух 3. Стандарт бус байрлалд өөрийнхөөр суух Гар утас ашиглах үеийн байрлал: 1. Гар утсыг зөв байрлалд ашиглах 2. Гар утсыг дурын байрлалд ашиглах Компьютерийн 1 болон 2бүлгийн оюутнуудад мэдээллийг уншуулахдаа 80 см-н өндөртэй ширээн дээр компьютерийг байрлуулан дэлгэцийн налууг 150, дэлгэцийндээд өнцөг харааны түвшинд, дэлгэц нүд 2-ын хоорондох зайг 60-70 см байхаар тохируулан 50см-н өндөртэй сандал дээр суулгасан . Гар утасны 1 бүлгийн оюутнуудад мэдээлэл уншуулахдаа утсыг харааны түвшинд тохойн үеэр 900 нугалсан байрлалд 2 гараар бариулан 50 см-н өндөртэй сандал дээр суулгасан.Компьютерын 3-р бүлэг, гар утасны 2-р бүлгийн оюутнуудыг стандарт бус байрлалд өөрийнхөөр нь суулгасан. Толгой хүзүү мөрний байрлалыг A , B , C, D өнцгөөр хэмжсэн. А өнцөг нь нүдний гадна булангаас чихний омог хүртэл , В өнцөг нь чихний омогоос хүзүүний С7 нугаламын арын сэртэн хүртэл , С өнцөг нь С7 арын сэртэнгээс далны акриомон сэртэнхүртэл, D өнцөг нь далны акромион сэртэнгээс чихний омог хүртэлх өнцгийгSilicon CoachPro8 программыг ашиглан өнцгийн хэмжилт хийсэн. Статистик боловсруулалтыг SPSS программыг ашиглан хийсэн. Хэрэглэгдэх зүйлс: Ширээ 80 см , Сандал 50 см , Ухаалаг гар утас , Нөүтбүүк , Маркер , Өндөр хурдны камер , Vas үнэлгээ Судалгааны үр дүн Хүснэгт 1. Гар утас ашиглах үеийн төрх байдлыг харьцуулсан үр дүн. № Үзүүлэлтүүд Зөв байрлал Хувь хүний байрлал Р утга 1 А өнцөг 8.3±4.7 23.0±10.9 P<0.001 2 B өнцөг 41.5±6.6 24.7±12.4 P<0.0001 3 C өнцөг 61.0±11.6 75.8±16.8 P<0.008 4 D өнцөг 18.8±16.0 33.2±16.0 P<0.009 Хүснэгт 2. Стандарт байрлалд зөв суух болон өөрийнхөөрөө суух үеийн төрх байдлыг харьцуулсан үр дүн. № Үзүүлэлтүүд Зөв байрлал Хувь хүний байрлал Р утга 1 А өнцөг 9.4±3.8 7.6±4.6 P<0.396 2 B өнцөг 50.4±9.1 34.8±16.0 P<0.011 3 C өнцөг 79.0±15.4 58.8±13.1 P<0.112 4 D өнцөг 19.6±4.7 28.1±12.5 P<0.080 6

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ Хүснэгт 3. Стандарт байрлалд зөв суух болон стандарт бус байрлалд өөрийнхөөр суух үеийн төрх байдлыг харьцуулсан үр дүн. № Үзүүлэлтүүд Зөв байрлал Хувь хүний байрлал Р утга 1 А өнцөг 9.4±3.8 11.3±8.8 P<0.605 2 B өнцөг 50.4±9.1 24.0±9.5 P<0.001 3 C өнцөг 79.0±15.4 70.3±27.5 P<0.476 4 D өнцөг 19.6±4.7 42.6±7.3 P<0.0001 Хүснэгт 4. Стандарт байрлалд өөрийнхөөр суух болон стандарт бус байрлалд өөрийнхөөр суух үеийн төрх байдлыг харьцуулсан үр дүн. № Үзүүлэлтүүд Стандарт байрлалд Стандарт бус байрлалд Р утга хувь хүний байрлал хувь хүний байрлал 1 А өнцөг 7.6±4.6 11.3±8.8 P<0.265 2 B өнцөг 34.8±16.0 24.0±9.5 P<0.091 3 C өнцөг 58.8±13.1 70.3±27.5 P<0.685 4 D өнцөг 28.1±12.5 42.6±7.3 P<0.024 Хэлцэмж Сүүлийн жилүүдэд компьютер болон ухаалаг утасны хэрэглээ ихэссэнтэй холбоотойгоор төрх байдлын өөрчлөлт ихээр үүсэх болсон.Удаан хугацаагаар компьютер ашиглах үед үүсэх толгой урагш шилжих эмгэг төрх байдлын талаарх судалгааны материал олон байдаг ч гар утас ашиглах үед үүсэх төрх байдлын өөрчлөлтийн талаарх судалгаа ховор байдаг нь манай судалгааны шинэлэг болон давуу тал юм. Монгол улсад 2014 онд Мэдээллийн Технологи, Шуудан Харилцаа Холбооны Газрын гаргасан статистик баримтаар интернетэд бүртгэлтэй хэрэглэгчдийн тоо 2009 онд 109000 байсан бол 2014 онд 762000 болж өссөн. Үүрэн телефоны хэрэглэгчдийн тоо 2009 онд давхардсан тоогоор 2.2 сая байсан бол 2014 онд 4 сая болж өссөн байна14. PhD, PTSung Min Son удирдсан “Толгой урагш шилжсэн болон тойрог хэлбэрийн мөр үүссэн төрх байдал дахь дээд мөчдийн булчингийн идэвхжилийн өөрчлөлт”15 судалгаандаа толгой, мөрний урагш шилжилт нь буруу суух үед ихсэж байгаа талаар бичсэн байна. Дээрх судалгаатай бидний хийсэн судалгааны үр дүн ижил гарсан нь буруу суулт нь эмгэг төрх байдал үүсгэхэд нөлөөлж байгааг харуулж байна. Энэхүү судалгаа хийгдсэнээр олон нийтэд толгой урагш шилжих, тойрог мөр үүсэх эмгэг төрх байдал, хүзүү мөрний өвдөлтөөс сэргийлэх, мөн компьютер болон гар утас ашиглах үеийн зөв суух ач холбогдлыг ойлгуулах ач холбогдолтой юм. Дүгнэлт 1. Компьютер ашиглах үед стандарт болон стандарт бус байрлалд буруу суухыг стандарт байрлалд зөв суухтай харьцуулахад толгойн урагш шилжилт их байна. 2. Гар утсыг буруу байрлалд ашиглахыг зөв байрлалд ашиглах үетэй харьцуулахад толгой, мөрний урагш шилжилт их байна. Талархал Бидний судалгааг хийгдэхэд туслалцаа үзүүлсэн ББСТ-ын багш нар болон судалгаанд хамрагдсан нийт оюутнуудадгүн талархал илэрхийлье Ашигласан материал 1. Biemond A, De Jong JM: On cervical nystagmus and related disorders. Brain, 1969, 92: 437–458. 2. Hagberg M, Wegman DH: Prevalence rates and odds ratios of shoulderneck diseases in different occupational groups. Br J Ind Med, 1987, 44:602–610. 3. Salahzadeh Z, Maroufi N, Ahmadi A, et al.: Assessment of forward head 7

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ posture in females: observational and photogrammetry methods. J Back MusculoskeletRehabil, 2013. 4. Harman K, Hubley-Kozey CL, Butler H: Effectiveness of an exercise program to improve forward head posture in normal adults: a randomized, controlled 10-week trial. J Manual ManipTher, 2005, 13: 163–176. 5. Nam SH, Son SM, Kwon JW, et al.: The intra- and inter-rater reliabilities of the forward head posture assessment of normal healthy subjects. J PhysTherSci, 2013, 25: 737–739. 6. De-la-Llave-Rincón AI, Fernández-de-las-Peñas C, Palacios-Ceña D, et al.: Increased forward head posture and restricted cervical range of motion in patients with carpal tunnel syndrome. J Orthop Sports Phys Ther, 2009,39: 658–664. 7. Griegel-Morris P, Larson K, Mueller-Klaus K, OatisCA. Incidence of common postural abnormalities inthe cervical, shoulder and thoracic regions and theirassociation with pain in two age groups of healthysubjects. Phys Th er 1992;72:425431 8. 13. Chester JB Jr. Whiplash, postural control andHarman K, Hubley-Kozey CL,Butler H: Effectiveness of an exercise programto improve forward head posture in normal adults: a randomized,controlled 10-week trial. J Manual Manip Ther, 2005,13: 163– 176. 9. De Wall M, Van Riel MPJM, Aghina JCFM, Burdorf A, Snijders CJ (1992)Improving the sitting posture of CAD/CAM workers by increasing VDU monitor working height. Ergonomics 35, 427-36. 10. Kang JH,Park RY, Lee SJ, et al.:The effect of the forward head posture on postural balance in long time computer based worker.AnnRehabil Med,2012,36:98-104. 11. Villanueva MBGV, Sotoyama M, Jonai H, Takeuchi Y,Saito S (1996) Adjustments of posture and viewing parameters of the eye to changes in the screen height of the visual display terminal. Ergonomics, 39, 933-45. 12. Schuldt K, Ekholm J, Harms-Ringdahl K, Nemeth G,Arborelius U (1986) Effects of changes in sitting workposture on static neck and shoulder activity. Ergonomics29,1525- 37. 13. Rempel DM, Harrison RJ, Barnhart S. Work-relatedcumulative trauma disorders of the upper extremity.JAMA 1992; 267: 838-842 14. http://www.itpta.gov.mn/uploads/book/ICT_white.PDF 15. Changes in upper-extremity muscle activities due tohead position in subjects with a forward headposture and rounded shoulders J. Phys. Ther. Sci.27: 1739–1742, 2015 ЗАЛУУ НАСАНД ХҮРЭГЧДИЙН МЕССЕЖ БИЧИН АЛХАХ НЬ АЮУЛГҮЙ БАЙДАЛД ХЭРХЭН НӨЛӨӨЛӨХ ВЭ? Б. Ариунтунгалаг1, З.Буянжаргал1, Х.Оралган1, Г.Сувд-эрдэнэ1, Д.Батлхам2 1Хөдөлгөөн засалч 4 курс, 2ББСТ-ийн багш /АУ-ны докторант/ Түлхүүр үг: Явган зорчигч, аюулгүй байдал, ухаалаг утас, мессеж бичих, алхаа 1. Удиртгал 1.1 Үндэслэл Өнөө үед ухаалаг гар утасны хэрэглээ өссөөр байгаатай холбогдон гар утас нь хүн амын өдөр тутмын хэрэглээний нэг чухал хэсэгт тооцогдоод байна. Ялангуяа залуу насанд хүрэгчдийн дунд бие даан алхах нь ховор болсноор мессеж бичин, утсаар ярин, хөгжим сонсож алхах нь түгээмэл болсон байна. Мэдээллээс үзэхэд дэлхийн хүн амын дунд 77% нь гар утасны мессеж бичих үйл ажиллагааг хэрэглэдэг. Энэ нь хурдан болон зардал багатай харилцаа холбоо тогтоох арга юм[1], [2].2010онд дэлхий даяар 6.1тэрбум \\trillion\\ мессежийг 8

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ хүмүүс хоорондоо илгээсэн байдаг(секунд тутамд 200,000-д тэнцэх мессеж) [3]. Явган зорчигчийн гэмтэл нь АНУ-ын коллежийн оюутнууд болон хүн амын дундах эрүүл мэндийн гол асуудал болж байгаа. 2009 онд бараг 800 залуу насанд хүрэгчид /16-29 нас/ явган зорчигчтой холбоотой гэмтлийн улмаас амь насаа алдсан байна [4]. Анхаарал сарниулан /мессеж бичих, унших, утсаар ярих, хөгжим сонсох, тоглоом тоглох г.м/алхахад аюул үүсч буй нь судалгаагаар нотлогдсон ба ухаалаг гар утас ашигласан явган зорчигчидын орчинтойгоо харилцах харилцаа буурдаг[5]. Тухайлбал алхах үедээ утсаар ярих ба мессеж уншихаас илүүтэй мессеж бичих нь аюулгүй байдалд нөлөөлдөг гэж үзсэн байдаг[6], [7]. Бодит байдал дээр мессеж бичиж алхах нь илүү нарийн төвөгтэй ажил бөгөөд харааны хөдөлгөөний зохицуулалт, 2 гарын эрхий хурууны хөдөлгөөн, танин мэдэхүйн анхаарал зэрэг нь бүгд нэг цэгт төвлөрч байдаг.Алхах үед гар утсан дээр мессеж бичих нь нүдболон гар утасны дэлгэцний хоорондын хамаарал мөн гарны хөдөлгөөн, гадаад орчны хүчин зүйл зэргээс хамааралтай тархинд маш олон төрлийн мэдээлэл боловсруулагдаж байдаг. Lamberg Muraton[8]судалгаагаар мессеж бичиж, унших нь оюун ухааныг дээд зэргээр ажиллуулдаг бөгөөд алхааны хурдыг бууруулах шулуун замаар явахад бие махбодид ихээхэн өөрчлөлт оруулдаг нь батлагдсан.Мессеж бичин алхах үед харааны мэдээллийн дамжилт удааширч утас руу харах чадвар, эргэн тойрноо харах харааны талбайн хамаарал алдагдсанаас оюун ухааны болон харааны чадварын түвшин буурдаг. Харааны талбайн өөрчлөлт үүссэнээр мессеж уншиж бичих үед алхааны зай өөрчлөгдөхтэй холбоотойгоор залуу насанд хүрэгчдийн аюулгүй байдалд эрсдэл учруулна гэсэн таамаглал дэвшүүлж байна. 1.2 Судалгааны зорилго Залуу насанд хүрэгчдийн мессеж бичин алхах нь аюулгүй байдалд хэрхэн нөлөөлөлж буйг судлах 1.3 Судалгааны зорилт 1. Залуу насанд хүрэгчдийн тайван алхах үеийн төрх байдал ба алхааг үнэлэх 2. Залуу насанд хүрэгчдийн мессеж бичин алхах үеийн төрх байдал ба алхааг үнэлэх 3. Залуу насанд хүрэгчдийн тайванболонмессеж бичиналхах үеийн төрх байдал ба алхаанд харьцуулалт хийх 2. Судалгааны арга аргачлал Оролцогчид Бид судалгаандаа 18-25 насны 20 оюутныг хамруулна.Оролцогчид дундаас 18-с доош настай, сүүлийн 3 сар гар утас хэрэглээгүй, мэдрэгчтэй утас ашигладаггүй , мэдрэл болон яс булчингийн тогтолцооны эмгэгтэй, алхааны өөрчлөлтэй оролцогчдыг хасна. Бүх оролцогчдоос судалгаанд оролцохын өмнө судалгааны талаар танилцуулж, зөвшөөрлийг авна. Хэрэв оролцогч нь хэмжилтийн явцад ямар нэгэн өвдөлт эсвэл цааш үргэжлүүлэхэд бэрхшээлтэй болсон тохиолдолд судалгаанд оролцохоос татгалзаж болохыг оролцогчдод танилцуулна. Мөн оролцогчдоос өмнө нь осол гэмтэл авч байсан эсэх, ердийн гар утасны хэрэглээний талаар асуумж авна. Оролцогчдын биеийн жин, өндөр, доод мөчний булчингийн хүч (түнхний нугалах, тэнийлгэх, холдуулах, ойртуулах, өвдөг нугалах, тэнийлгэх, шагай ээтийлгэх, жийх)-ийг үнэлнэ. Судалгаанд оролцогчид нь бие барьсан фудволк болон өөрт тохирсон хөлд эвтэйхэн гутал өмсөнө. 9

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ Үйл явц Оролцогчдын тайван болон зурвас илгээн алхах үеийн алхаа, төрх байдлыг өндөр хурдны камер ашиглан бичлэг хийнэ. 6 м зайд оролцогч бүрийг 2янзаар алхуулна. 1. Тайван алхах (өөрийн хурдаар алхуулна) 2. Утасаар зурвас илгээн алхах (өөрийн хурдаар тайван алхуулна) Судалгаанд оролцогчдыг алхах үед анатомийн онцлох цэгүүд болох ландмаркууд дээр маркеруудыг хажуугийн хавтгайгаас чихний омог [tragus of ear],акромион [acromion midpoint], дунд чөмөгний их эргүүлэг [midpoint of the greater trochanter], дунд чөмөгний гадна ѐрвон [lateral epicondyle of the femur], гадна шагай [lateral malleolus], 5р өлмий ясны толгой [head of the metatarsal] хэсгүүдэд, нүүрний хавтгайгаас, акриомоны урд хэсэг [acromion anterior point], ташааны урд дээд хамар [anterior spine iliac superior] хэсгүүдэд тус тус байрлуулна. Тайван алхах үед 150 см-ийн өндөрт тэмдэгт байрлуулж тэмдэгт рүү харуулан цэх алхуулна. Харин утсаар зурвас илгээн алхах үед бичих зүйлийн бэлдэж өгнө. Энэ үедээ хажуугийн хавтгайгаас 2м зайнаас 130 см өндөрт өндөр хурдны камер байрлуулан бичлэг хийнэ. Улмаар хөдөлгөөний анализ хийх зориулалт бүхий Silicon coach 8motion analysis программыг ашиглан өндөр хурдны камераар бичигдсэн бичлэгт анализ хийж төрх байдал болон алхааны фазыг үнэлнэ.Ингэснээр тайван болон утсаар зурвас илгээн үеийн алхаа, төрх байдлын холбоо хамаарал ялгааг тогтооно. 3. Үр дүн Хүснэгт 1. Тайван үеийн алхаа болон мессеж бичээд алхах үеийн үений далайцын өнцгийг харьцуулсан үр дүн. № Үзүүлэлтүүд Тайван Мессеж Р утга үеийн бичээд алхах алхаа үеийн алхаа 1 Түнх нугалах 15.6±6.9 16.8±7.2 P<0.371 2 Түнх 15.9±7.5 15.0±7.7 P<0.465 тэнийлгэх 3 Өвдөг 68.3±5.9 70.3±5.6 P<0.218 нугалах 4 Өвдөг 20.3±6.8 27.1±8.3 P<0.0001 тэнийлгэх 5 Шагай үеэр 4.5±2.2 7.0±3.5 P<0.114 ээтийлгэх 6 Шагай үеэр 25.8±6.5 26.5±5.0 P<0.699 жийх Хүснэгт 2. Тайван үеийн алхаа болон мессеж бичээд алхах үеийналхааны уртыг харьцуулсан үр дүн. № Үзүүлэлт Тайван Мессеж Р утга үүд үеийн бичээд алхах алхаа үеийн алхаа 1 Алхааны 101.0±5.0 93.3±6.3 P<0.00 урт 01 10

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ Хүснэгт 3. Тайван үеийн алхаа болон мессеж бичээд алхах үеийн хүзүүний шилжилт харьцуулсан үр дүн. № Үзүүлэлтүүд Тайван Мессеж Р утга үеийн бичээд алхах алхаа үеийн алхаа 1 Хүзүүний 29.9±5.2 35.9±5.6 P<0.00 шилжилт 01 4. Хэлцэмж Оролцогчидын тайван болон мессеж бичин алхах үеийг харьцуулан судлах нь залуу насанд хүрэгчидийн аюулгүй байдлыг хангах, эрсдэлээс урьдчилан сэргийлэх ач холбогдолтой юм. Иймээс бид тайван болон мессеж бичин алхах үеийн алхаа, төрх байдлыг харьцуулан судаллаа. Бидний судалгааны үр дүнгээс харахад алхааны урт богиноссон , хүзүүний шилжилт ихэссэн, өвдөгний тэнийлгэх далайц буурсан харагдаж байна. Энэ нь залуу насанд хүрэгчидийн аюулгүй байдалд нөлөөлөх эрсдэлт хүчин зүйл болж байна. Явган зорчигч бие даан зам хөндлөн гарах үедээ тээврийн хэрэгслээр мөргүүлэхээс илүү утсаар мсж бичиж зам хөндлөн гарах үедээ мөргүүлэх нь аюултай байдаг ба анхаарал сарнихгүй зам хөндлөн гарвал эргэн тойрны орчноо илүү харах боломжийг бүрдүүлнэ [9]. Мессеж бичиж алхах нь илүү нарийн төвөгтэй ажил бөгөөд харааны хөдөлгөөний зохицуулалт, 2 гарын эрхий хурууны хөдөлгөөн, танин мэдэхүйн анхаарал зэрэг нь бүгд нэг цэгт төвлөрч байдаг [8]. Энэ нь хүзүүний шилжилт нэмэгдсэнтэй холбоотой юм. Түүнчлэн өвдөгний тэнийлгэх далайц буурсан нь унах эрсдлийг нэмэгдүүлж, динамик тэнцвэрт нөлөөлж болно. Харааны талбайн өөрчлөлт үүссэнээр мессеж уншиж бичих үед төрх байдал болон алхааны өөрчлөлттэй холбоотойгоор залуу насанд хүрэгчдийн аюулгүй байдалд эрсдэл учруулна гэсэн таамаглал таарч байна. 5. Дүгнэлт Энэхүү судалгаагаар оролцогчидын тайван болон мессеж бичин алхах үеийг харьцуулан үзэхэд алхааны урт, хүзүүний шилжилт, өвдөгний тэнийлгэх далайц ялгаатай байгааг тогтоосон. Энэ нь залуу насанд хүрэгчидийн аюулгүй байдалд нөлөөлөх эрсдэлт хүчин зүйлсийг ихээр үүсгэж болзошгүй байна. Иймд алхах үедээ мессеж бичихгүй мөн бусад анхаарал сарниулахуйц эд зүйлсийг хэрэглэхгүй байхыг зөвлөж байна. 6. Талархал Бидний судалгаанд оролцсон нийт оюутан залуусдаа болон Бие Бялдар Судлалын Танхимийн бүх багш нартаа баярласан талархсанаа илэрхийлье. Та бүхэндээ ажлын өндөр амжилтыг хүсэн ерөөж байна. 7. Ашигласан материал 1. Drews FA, Yazdani H, Godfrey CN, Cooper JM, Strayer DL (2009) Text messaging during simulated driving. Human factors 51: 762–770 [PubMed] 2. Hosking SG, Young KL, Regan MA (2009) The effects of text messaging on young drivers. Human factors 51: 582–592 [PubMed] 3. MobiThinking. Global mobile statistics 2011: All quality mobile marketing research, mobile web stats, subscribers, ad revenue, usage trends… 2011 Retrieved 3/11/11 from http://mobithinking.com/mobile-marketing-tools/latest-mobile-stats. 11

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ 4. National Highway Traffic Safety Administration, National Center for Statistics and Analysis. Traffic Safety Facts: 2009 Data. Washington, DC: National Center for Statistics and Analysis; 2009. Available from: http://www- nrd.nhtsa.dot.gov/Pubs/811394.pdf. 5. Nasar J, Hecht P, Wener R. Mobile telephones, distracted attention, and pedestrian safety. Accid Anal Prev. 2008;40(1):69–75. doi: 10.1016/j.aap.2007.04.005. [PubMed] [Cross Ref] 6. Lamberg EM, Muratori LM. Cell phones change the way we walk. Gait Posture. 2012;35(4):688–90. Erratum in. Gait Posture. 2012;36(3):655. doi: 10.1016/j.gaitpost.2012.06.004. [PubMed][Cross Ref] 7. Schabrun SM, van den Hoorn W, Moorcroft A, Greenland C, Hodges PW. Texting and walking: strategies for postural control and implications for safety. PLoS One 2014;9(1):e84312. Erratum in. PLoS One. 2014;9(2) doi: 10.1371/journal.pone.0091489. [PMC free article][PubMed][Cross Ref] 8. Lamberg EM, Muratori LM (2012) Cell phones change the way we walk. Gait and Posture 35: 688–690 [PubMed] 9. Schwebel DC, Stavrinos D, Byington KW, Davis T, O'Neal EE, et al. (2012) Distraction and pedestrian safety: how talking on the phone, texting, and listening to music impact crossing the street. Accident Analysis and Prevention 45: 266–271 [PMC free article] [PubMed] ЭХ БАРИХЫН ЯАРАЛТАЙ ТУСЛАМЖИЙГ ҮЗҮҮЛЭХЭД ГАРЧ БУЙ БЭРХШЭЭЛИЙН СУДАЛГАА 1Д. Дөлгөөн, 2М. Занданцог, 3Б. Должин, 4А. Золжаргал, 5Ч. Дорждэрэм, 1Б. Азжаргал 1,2,3,4,5АШУҮИС-ийн Сувилахуйн сургууль, сувилахуйн бакалавр 3-2 анги 1АШУҮИС-ийн Сувилахуйн сургууль Эх хүүхдийн сувилахуйн тэнхим [email protected] Үндэслэл Эх, барихын яаралтай, анхан шатны тусламжийг үзүүлж байгаа сумын эмнэлэг, үндсэн мэргэжлийн тусламжийг үзүүлж буй аймаг, дүүргийн нэгдсэн эмнэлгийн төрөх- эмэгтэйчүүдийн тасаг, нийслэлийн амаржих газар, эх барих эмэгтэйчүүдийн төрөлжсөн мэргэжлийн тусламж үзүүлж буй гурав дахь шатлалын эмнэлгийн байгууллагуудад яаралтай тусламжийн чанарыг сайжруулах нь эх, нярайн эндэгдлийг бууруулах нэн чухал нөхцөл юм. Иймээс эдгээр түвшинд үзүүлж буй ЭБЯТ-ын байдлыг үнэлж, цаашид хүлээгдэж буй бэрхшээл бүхий асуудлыг тодруулж шийдвэрлэх нь тулгамдсан асуудал юм. Монгол улсын Эх барихын яаралтай, нярайн нэн шаардлагатай тусламжийн өнөөгийн байдал, хэрэгцээний үнэлгээг 2010 онд НҮБ, ЭМЯ, ДЭМБ, НҮБ-ийн хүүхдийн сан, Монголын эх барих эмэгтэйчүүдийн эмч нарын нийгэмлэг хамтран боловсруулж ЭБЯТ-ийн эмнэлзүйн жишиг удирдамжийн хэрэгжилтийг судалж, тухайн үед шаардлагатай зөвлөмжүүдийг боловсруулснаас хойш, ЭБЯТ-ийн үед эмч, эх баригч, эмнэлэгийн мэргэжилтнүүдийн мэдлэг, чадварын талаар хийсэн судалгаа байхгүй байна. Зорилго Судалгаагаар ЭХЭМҮТ-ийн эх барихын яаралтай тусламжид гарч буй бэрхшээлийг илрүүлэх, түүнийг шийдвэрлэх арга замыг илрүүлэхийг зорилоо. Зорилт 1. ЭХЭМҮТ-ийн эх барихын яаралтай тусламжийн үед гарч буй бэрхшээлийг илрүүлэх 2. Эх барихын яаралтай тусламжийн үед гарч буй бэрхшээлийг шийдвэрлэх арга зам бий эсэх, түүнийг илрүүлэх 12

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ Аргазүй ЭХЭМҮТ-д ажиллаж байгаа эх баригч, сувилагч, эмнэлэгийн мэргэжилтнүүдээс санамсаргүй түүврийн аргаар 21 хүн сонгон авч судалгааг хийсэн. Эх барихын яаралтай тусламжид гарч буй бэрхшээлийг судлахдаа 9 асуулт бүхий асуумж ашиглан судлаач асуух байдлаар мэдээллийг цуглуулсан. Боловсруулалтыг “SPSS 20.0” програм ашиглан хийлээ. Үр дүн Хүйс Эр Хүйс Эм 85.70% 0.004%.70% 4.700%.00% 0.00% 0.004%.70% Эмч Сувилагч Эх баригч Бусад Зураг 1. Судалгаанд оролцогчдын хүйс, мэргэжил Зургаас харахад эх баригч нарын хувьд судалгаанд 85.7% хамрагдсан байна. Ажилласан жил, хүйсээр харуулсан хүснэгт Хүснэгт 1 Ажилласан жил Хүйс Бүгд Р утга Эр Эм 1-5 жил 1(4.7%) 13(61.9%) 14(66.6%) 6-10 жил 0(0.0%) 3(14.3%) 3(14.3%) P<0.001 11-15 жил 0(0.0%) 3(14.3%) 3(14.3%) 16-аас дээш 0(0.0%) 1(4.7%) 1(4.7%) Бүгд 1(4.7%) 20(95.4%) 21(100.0%) Энэхүү судалгаанд нийт 1-5 жил эх барихын тусламж үйлчилгээ үзүүлж буй 14(66.6%), 6-10 жил ажиллаж буй 3(14.3%), 11-15 жил ажиллаж буй 3(14.3%), 16-аас дээш жил ажиллаж буй 1(4.7%) эмч, сувилагч, эх баригч, бусад эмнэлэгийн мэргэжилтэн оролцлоо. Эх барихын яаралтай тусламж өдөр тутмын ажил үүргийн байдал Хүснэгт 2 Хувь Хүйс Бүгд P утга Эр Эм 10% 0(0.0%) 6(28.6%) 6(28.6%) 20% 0(0.0%) 8(37.6%) 8(37.6%) 0.339 30% 0(0.0%) 2(9.4%) 2(9.4%) 40% 1(4.7%) 4(18.8%) 5(23.5%) Бүгд 1(4.7%) 20(95.4%) 21(100.0%) Судалгаанд оролцогдсын өдөр тутмын үйл ажиллагаанд эх барихын яаралтай тусламж хэдэн хувийг эзлэх талаар хариулсан байдлыг авч үзэхэд судалгаанд оролцогсод 100% хариулт өгсөн бөгөөд өдөр тутмын үйл ажиллагааны 10% нь эх барихын яаралтай тусламж байдаг гэж 6 (28.57%), 20% нь 8(38.17), 30% -ийг гэж 2(9.52%) гэсэн бол 40%-ийг эзэлдэг гэж (23.81%) нь хариулсан байна. Мөн 50% болон түүнээс дээш хувийг эх барихын яаралтай тусламж өдөр тутмын үйл ажиллагаанд эзэлдэггүй болох нь судалгаанаас харагдаж байна. Эх барихын яаралтай тусламжийн үед мэдлэг чадвартай эсэх Хүснэгт 3 Мэдлэг Хүйс эм Бүгд Р утга эр 13

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ Тийм 0(0.0%) 13(61.9%) 13(61.9%) Үгүй 0(0.0%) 1(4.7%) 1(4.7%) 0.350 Дундаж 1(4.7%) 6(28.6%) 7(32.9%) Бүгд 1(4.7%) 20(95.4%) 21(100.0%) Эх барихын яаралтай тусламж чанартай үзүүлэхэд эмч, эх баригч, сувилагч бусад эмнэлэгийн мэргэжилтнүүдийн мэдлэг дутагдалтай гэж үзсэн 13 (61.9%), дундаж 4(19%), мэдлэг чадвар хангалттай гэж 4(19%) хариулсан байгаа нь эх барихын яаралтай тусламж үзүүлдэг эмнэлэгийн мэргэжилтнүүдийн мэдлэг, чадварыг чанартай эх барихын тусламж үзүүлэхийн тулд нэмэгдүүлэх шаардлага байгаа нь харагдаж байна. Мэдлэг дутагдалтай байгаа шалтгааны талаар Хүснэгт 4 Шалтгаан Хүйс Эм Бүгд Р утга Эр Сургалт хангалтгүй 1(4.7%) 8(37.6%) 9(42.3%) 3(14.3%) Багш хангалтгүй 0(0.0%) 3(14.3%) 6(28.6%) 0.706 3(14.3%) Зав хангалтгүй 0(0.0%) 6(28.6%) 21(100.0%) Бусад 0(0.0%) 3(14.3%) Бүгд 1(4.7%) 20(95.4%) Эх барихын яаралтай тусламж чанартай үзүүлэхэд эмч, эх баригч, сувилагч бусад эмнэлэгийн мэргэжилтнүүдийн мэдлэг дутагдалтай гэж үзсэн 13 (61.9%), дундаж 4(19%), мэдлэг чадвар хангалттай гэж 4(19%) хариулсан байгаа нь эх барихын яаралтай тусламж үзүүлдэг эмнэлэгийн мэргэжилтнүүдийн мэдлэг, чадварыг чанартай эх барихын тусламж үзүүлэхийн тулд нэмэгдүүлэх шаардлага байгаа нь харагдаж байна. мэргэжилтнүүдийн чадварыг сайжруулахад сургалт явуулах, сургалт явуулах чадварлаг багш нарыг бэлтгэх, мөн эх барихын тусламж үзүүлдэг мэргэжилтнүүдэд сургалтанд хамрагдах цаг, боломжийг гаргаж өгөх шаардлагатай байгааг харуулж байна. Эх барихын яаралтай тусламжийг чанартай үзүүлэхэд гардаг бэршээлийг судалгаанд оролцогсдын тодорхойлсноор авч үзвэл: Тоног төхөөрөмж хангалтгүй Түргэн тусламжийн машингүй Хэт олон үйлчлүүлэгч Ачаалал хэт их 10% 57% 19% 14% Зураг 2. Эх барихын яаралтай тусламж үзүүлэхэд гардаг бэрхшээл Эдгээр бэрхшээлийг шийдэж болох арга замын талаарх нээлттэй асуумжид эмнэлэгийн ачааллыг багасгах, эх баригчдын мэдлэг чадварыг дээшлүүлэхийн тулд ачааллыг багасгаж, шаардлагатай сургалтуудыг зохион байгуулах гэсэн хариултууд ирсэн байна. Хэлцэмж Эх барихын яаралтай тусламж үйлчилгээг чанартай хүргэх нь эх хүүхдийн эндэгдэлийг багасгах, төрөх үеийн хүндрэл, төрсний дараах үеийн хүндрэлүүдээс урьдчилан сэргийлэх үндсэн үйл явц байдаг. Уг судалгааны ажил ЭХЭМҮТ-ийн эх барих эмэгтэйчүүдийн эмнэлэгийн хүрээнд хийгдсэн нь цаашид бусад ижил төрлийн үйлчилгээ үзүүлдэг улсын болон хувийн эмнэлэгүүдээс судалгааг авч нэгтгэн, эх барихын яаралтай тусламжийг 14

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ чанартай хүргэхэд тулгарч буй бэрхшээлийг улс орны хэмжээнд илрүүлж, сайжруулах арга замыг судлан илрүүлэх боломж байгааг харууллаа. 2013 онд судлаач Anne Austin, Hanna Gulema, Maria Belizan, Daniela S Colaci, Tamil Kendal, Mahlet Tebeka, Mengistu Hailemariam, Delayhu Bekele, Yemane Berhane, Ana Langer нарын хийсэн Этиопын Аддис Абабагын эх барихын яаралтай тусламжийг чанартай үзүүлэхэд гарч буй бэрхшээл, ЭМ-ийн тусламж үйлчилгээний мэргэжилтнүүдийн сургалтын чиг хандлага, лавлагаа, удирдагч, түүний талаар хийсэн холимог судалгаагаар үндэсний хэмжээнд хэрэгжүүлж буй “Үндэсний нөхөн үржихүйн Эрүүл мэндийн стратеги”-д үнэлэлт дүгнэлт өгөхийн сацуу, эх барихын яаралтай тусламжийн үед гарч буй бэрхшээлийг үе шатаар нь илрүүлсэн байна. Жишээ нь: судалгааны үр дүнгээс харахад эх барихын яаралтай тусламжид 1-р шатны бэрхшээл: яаралтай тусламж шаардлагатай эх нь тусламж үйлчилгээ авах боломжгүй байх, 2-р шатны бэрхшээл: эхийг эмнэлэгт хүргэх унаа байхгүй, эмнэлэгийн хэт ачааллаас тусламж хурдан очих боломжгүй зэрэг байхад 3-р шатны бэрхшээл: эх барихын тусламж үйлчилгээг чанартай хүргэхэд 1. Тухайн нөхцөлд тусламж үзүүлэхэд эх баригчдын мэдлэг, чадвар хангалтгүй байх ба шалтгаан нь а. Мэдлэгээ эх баригч өөрөө голох б. Сургалт өгөх чадварлаг сургагч багш байхгүй г,м , 2. Эх баригчдын мэдлэг, аргазүйд нөлөөлөх тохирсон удирдлага байхгүй гэх ба энэ нь а. Гарын авлага, эх баригчдын ур чадварыг дүгнэх системтэй хэрэгсэл байхгүй б. Удирдан чиглүүлэгч байхгүй г,м шалтгаан бүрийг илрүүлэн, ярилцлагын аргаар эдгээр бэрхшээлүүдийг шийдэх арга замуудыг илрүүлсэн байна. Цаашид чанартай эх барихын тусламж үзүүлэхэд гарч буй бэрхшээлийг судалж, түүнийг шийдвэрлэх арга замуудын талаар судалгаа хийхдээ дээрх судалгааны ажлын давуу талуудыг тусган хийх боломжтой бөгөөд судалгааны ажлын практик ач холбогдол өндөр гэж үзэж байна. Дүгнэлт 1. Эх барихын тусламж үйлчилгээ үзүүлдэг эмч, сувилагч, эх баригч, эмнэлэгийн мэргэжилтнүүдийн өдөр тутмын үйл ажиллагаанд эх барихын яаралтай тусламж 10-30% ийг ихэвчлэн эзэлдэг. Чанартай тусламж үйлчилгээ үзүүлэхэд эмч, эх баригч, эмнэлэгийн мэргэжилтний мэдлэг чадвар дутагдалтай байгаа гэж үзсэн 13 (61.9%) байна. 2. Эмч, сувилагч, эх баригчид, эмнэлэгийн мэргэжилтнүүдийн ачааллыг багасгах, тоног төхөөрөмжийг нэмэгдүүлэх шаардлагатай байна. Номзүй 1. Б. Жав, Ж. Лхагвасүрэн, Ж. Сарантуяа, Л. Үнэнцацрал Эх барихуй УБ 2007 2. Б. Шижирбаатар Эх барих УБ 2007 3. НҮБ, Монголын эх барих эмэгтэйчүүдийн эмч нарын нийгэмлэг Эх барихын яаралтай, нярайн нэн шаардлагатай тусламжийн өнөөгийн байдал, хэрэгцээний үнэлгээ 2010 Судалгааны өгүүлэл 1. С.Хишгээ, Д.Байгалмаа, Б.Лхагвасүрэн Эх барихын яаралтай болон нярайн нэн шаардлагатай тусламжийн тухайд 2. Anne Austin, Hanna Gulema, Maria Belizan, Daniela S Colaci, Tamil Kendall, Mahlet Tebeka, Mengistu Hailemarian, Delayuhu Bekele, Lia Tadesse, Yemane Berhane, and Ana langer Barriers to providing quality emergency obstetric care in Addis Ababa, Ethopia: Healthcare providers‟ perspectives on training, referrals and supervision, a mixed methods study Website: 1. http://www.ehemut.mn/index.php/2011-08-01-05-49-24# 15

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ STUDY ON PROBLEMS DURING EMERGENCY OBSTETRIC CARE 1Dulguun. D, 2Zandantsog. M, 3Doljin. B, 4Zoljargal. A, 5Dorjderem. Ch, 1Azjargal. B 1,2,3,4,53-2 class of nursing, School of Nursing, MNUMS 1Department of Maternal and Child nursing, School of Nursing, MNUMS [email protected] Objective: A study goal is to detect problems during obstetric emergency care and ways to decide them at National Center for Maternal and Child Health. Method: 21 specialists who are working as physicians, obstetrics, nurses and specialists were selected by descriptive method for study. Questionnaire is included 9 questions and asked by researchers. Data analysis was done by “SPSS 20.0”. Result: Participants‟ 1(4.76%) male and 20 (95.24%) are female. 14(66.6%) of all participants have been working for 1-5 years for an obstetric care and 3(14.3%) were 6-10years, 3(14.3%) were 11-15 years and participant who has been working for more than 16 years was1 (4.7%). About questionnaire of emergency obstetric care covers how many percentages of daily work, participants answered that the 10% of daily work 6 (28.57%), 20% is 8(38.17), 30% is 2(9.52%) and 40% is 5(23.81%). 13 (61.9%) of participants answered that for the qualified emergency obstetric care, skills and knowledge of specialists are still insufficient, 4(19%) is in mean and only 4(19%) answered enough showed that there is a need of improvement on skills and knowledge of medical specialists who are working for emergency obstetric care. Conclusion: Study showed that mostly, 10-30 percent of daily working duty of the physician, midwife, nurse and medical specialists is the obstetric emergency care. 13 (61.9%) of participants answered that a knowledge and skill for qualified obstetric care is still inappropriate. To improve quality of obstetric care, there is need to eliminate a working load of obstetrics, midwives and medical specialists‟ and to involve necessary permanent trainings or to increase time for study. Key words: obstetric emergency care, problems, knowledge, skill, way 3-5 НАСНЫ ХҮҮХДИЙН ӨСӨЛТ ХӨГЖИЛТӨНД ЦЭЦЭРЛЭГИЙН ХООЛ НӨЛӨӨЛСӨН БАЙДАЛ 1Ц. Даш-Өлзий,2 Б. Цэрэннадмид, 3Г.Намуун, 1Хөдөлгөөн засал 4-1,Бие бялдар судлалын тэнхим 2АШУҮИС, Эм зүй Био-Анагаахын сургууль 3АШУҮИС, Сувилахуйн сургууль Товч утга Судалгааны ажлын зорилго; Бие махбодын өсөлт хөгжилтөнд цэцэрлэгийн хооллолт хэрхэн хамаардгийг судлах Судалгааны ажлын арга зүй; Бид тууш судалгааны аргыг ашиглан 2011- 2016 онуудад Говь-Алтай аймгийн Дэлгэр сумын хүүхдийн цэцэрлэгийн 68 хүүхдийг хамруулсан. 2011-2012 оны 4-5 настай хүүхдүүд болон 2015-2016 оны 4-5 настай хүүхдүүдийн өсөлт хөгжлийг харьцуулан судлав. Үр дүн дүгнэлт; 2011-2012 он болон 2015-2016 оны 4-5 настай хүүхдүүдийн өсөлтийг харьцуулан үзэхэд 2015-2016 онд өсөлт өмнөх онуудаас буурсан байна. Хоол хүнсийг нэгжээр тооцоолбол 21 нэгж болох ба эмэгтэй хүүхдүүдийн авах ѐстой хоолны нэгж нь 83,5%-тай тэнцэж байна. Эрэгтэй хүүхдүүд 92,2%-тай тэнцэж байна. Хүүхдийн жилийн нийт өсөлтийн 21,42% нь цэцэрлэгийн хоол хүнснээс, 8.16% нь гэрийн хоол хүнснээс, үлдсэн хувь бусад хүчин зүйлсээс хамаарч байна. Түлхүүр үг: өсөлтийн түвшин, цэцэрлэгийн хоол Судалгааны ажлын үндэслэл Хүүхдийн эрүүл мэндийн асуудал бүх нийтийн анхаарлын төвд тавигдах болсон өнөө үед багш, эцэг эхчүүд, хүүхдээ эрүүл өсгөж, эрүүл мэндийн боловсролтой хариуцлагатай болгох явдал чухал байна. Хүүхдийг эрүүл өсгөж 16

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ хөгжүүлэхийн тулд зөв зохистой хооллолт, таатай орчин бүрдүүлэх, зөв харьцах,зохистой хөдөлгөөнүүд хийлгэх, асаргаа сувилгаа,өсөлт хөгжлийг байнга хянаж эрүүл өсгөх хэрэгтэй. Эдгээр хүчин зүйлсийг тохируулаагүйгээс физиологийн үйл ажиллагаа алдагдах, бодисын солилцооны дүнд үүсэх эцсийн бүтээгдэхүүнүүд биеэс зайлуулагдаагүйгээс биеийг хордуулах, бодисын дутагдалд орж өвчлөх, өсөлт хөгжил удаашрах зэрэг үр дагаврууд гардаг. Судалгааны ажлын зорилго Бие махбодын өсөлт хөгжилтөнд цэцэрлэгийн хооллолт хэрхэн хамаардгийг судлах Судалгааны ажлын зорилт: 1. Судалгаанд оролцогчдын бие бялдрын хөгжлийг тодорхойлох 2. Судалгаанд оролцогчдын хоногт авч буй илчлэгийн хэмжээг тодорхойлох Судалгааны ажлын арга зүй: Бид тууш судалгааны аргыг ашиглан 2011- 2016 онуудад Говь-Алтай аймгийн Дэлгэр сумын хүүхдийн цэцэрлэгийн 68 хүүхдийг хамруулсан. 2011-2012 оны 4-5 настай хүүхдүүд болон 2015-2016 оны 4-5 настай хүүхдүүдийн өсөлт хөгжлийг харьцуулан судлав. Судалгааг намар, өвөл, хаврын улиралд авсан нь гэр орондоо зуны дулаан цагт амраад ирсэн үе болон суралцаад амрах үе хүртэлх хугацааг хамарч байгаа нь тэдний бие бялдрын өсөлт хөгжилд гарч буй өөрчлөлтийг тогтооход илүү тохиромжтой цаг үе юм. Судалгааны ажлын үр дүн 1. 2011-2012 онд 4-5 насны эмэгтэй оролцогчид жилдээ 5.26 см-аар өссөн. Эрэгтэй оролцогчид 6 см-аар өссөн. Харин жингийн хувьд эмэгтэй оролцогчид 1 кг- аар, эрэгтэй оролцогчид 1.5 кг- аар тус тус нэмэгдсэн. 2015- 2016 онд 4-5 насны эмэгтэй оролцогчид жилдээ 4.06 см-аар, эрэгтэй оролцогчид 5.3 см- аар өссөн байна. Харин жингийн хувьд,эмэгтэй оролцогчид 0.5 кг-аар, эрэгтэй оролцогчид 1.1 кг-аар нэмэгдсэн. Энэ 2 оныг харьцуулахад 2015-2016 онд өсөлт өмнөх онуудаас буурсан байна. 2011-2012 онд суралцаж байсан судалгааны оролцогсдын өсөлтийн түвшинг авч үзэхэд, 25% хоцронги, 4.5% маш их хоцронги, 15% дундаас доогуур, 60% хэвийн, 5% дундаас дээгүүр, 0.5% дунджаас илүү байна. 2013-2016 онуудад суралцаж байгаа 2-5 настаны судалгаанд оролцогчдын өсөлтийн түвшинг авч үзэхэд, 10.5% маш их хоцронги, 20% хоцронги, 15% дундаас доогуур, 48% хэвийн, 3% дундаас дээгүүр, 3.5% дунджаас илүү байна. Үүнээс 2015- 2016 оны 4-5 настаны өсөлтийн түвшинг авч үзэхэд, 9.5% маш их хоцронги,10% хоцронги, 23% дундаас доогуур, 53.5% хэвийн, 2% дундаас дээгүүр, 2% дунджаас илүү байна. 2. Хүүхдийн өсөлт хөгжилтийн 85% нь цэцэрлэгийн хооллолтой холбоотой байна. Бидний судалгаагаар эрэгтэй хүүхдүүд цэцэрлэгт хоол хүнсээр авах илчлэгийнхээ 78,4%-ийг, эмэгтэй хүүхдүүд 83,5%-г авч байна. Хоол хүнсийг нэгжээр тооцоолбол 21 нэгж болох ба эмэгтэй хүүхдүүдийн авах ѐстой хоолны нэгж нь 83,5%-тай тэнцэж байна. Эрэгтэй хүүхдүүд 92,2%-тай тэнцэж байна. Хүүхдийн жилийн нийт өсөлтийн 21,42% нь цэцэрлэгийн хоол хүнснээс, 8.16% нь гэрийн хоол хүнснээс, үлдсэн хувь бусад хүчин зүйлсээс хамаарч байна. Судалгааны ажлын хэлцэмж 17

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ Өнөөдөр өсөлтийн хоцрогдолтой хүүхэд Өмнөд Азид 53,5%, Африкийн Сахарын бүсэд 39,4% Зүүн Өмнөд Азид 38,3%, Төв Америк болон Карибийн бүс орчимд 27,8%, Зүүн хойд Африкийн орчимд 22,2%, Өмнөд Америкт 12,9% байгаа нь дээрх дүгнэлтийг баталж байна. Гэвч дэлхийн олон орон өсөлтийн хоцрогдолтой хүүхдийн эзлэх хувийг бууруулж чадсанбайна.Энэ нь бидний анхаарлыг татажбайна. Оросын эрдэмтдийн (Мартинчик А.Н., Батурин А.К. 1997) хийсэн судалгаагаар олон ам бүлтэй, эцэг, эх нь боловсролгүй өрхийн хүүхдийн хоол тэжээлээрээ авч байгаа өөх тос, илчлэгийн хэрэглээ нь хүн амын хоол тэжээлийн бодисуудын лавлагаа хэмжээнээс бага байсан нь нөлөөлснийг тогтоожээ. Малайзид хийсэн судалгаанаас үзэхэд [385] хүүхэд туранхай, өсөлтийн хоцрогдолд хүргэх гол шалтгаан нь өрхийн орлогын түвшин байсныг илрүүлсэн байна. Бидний судалгаанд оролцогчдын хувьд, хоол тэжээлээрээ хангалттай илчлэг хэмжээгээ авч чадахгүй байгааг харуулж байна. Нийт илчлэгийн ихэнхи хувийг цэцэрлэгээс авч байна. Судалгааны ажлын дүгнэлт 1. 2011-2012 оны хүүхдүүдийн өсөлт хөгжлийн түвшин 25% хоцронги, 4.5% маш их хоцронги, 15% дундаас доогуур, 60% хэвийн, 5% дундаас дээгүүр байна. 2015- 2016 оны хүүхдүүдийн өсөлт хөгжлийн түвшин 10.5% маш их хоцронги, 20% хоцронги, 15% дундаас доогуур, 48% хэвийн, 3% дундаас дээгүүр, 3.5% дунджаас илүү байна. 2. Эрэгтэй хүүхдүүд цэцэрлэгт хоол хүнсээр авах илчлэгийнхээ 78,4%-ийг, эмэгтэй хүүхдүүд 83,5%-г авч байна. Хүүхдийн жилийн нийт өсөлтийн 21,42% нь цэцэрлэгийн хоол хүнснээс, 8.16% нь гэрийн хоол хүнснээс хамаарч байна. Ном зүй 1. Оюунбилэг. А. Хүүхэддээ тохирсон хоолыг нь бэлдэж өгье. УБ 1999 2. Оюунбилэг. А. Хүүхдийн анатоми физиологийн эрүүл ахуй. УБ 2007 3. Оюунбилэг.А. Хүүхдийн эрүүл ахуй. УБ 2009 4. Сүхбат. Г. Хүүхдийн физиологи. УБ 1989 5. Үржээ. Ч. Яслийн хүүхдийн эрүүл ахуй. УБ 1985 6. Монголын хүүхэд эмэгтэйчүүдийн хоол тэжээлийн байдал. UNISEF. УБ 2006 7. Эрүүл хүнс эмнээс чухал. UNESCO. 2006 8. Дашзэвэг Г,Нямдаваа П, Эрдэнэсамбуу Ц. “Хүний биеийн бүтэц, үйл ажиллагааны хэвийн хэмжээ”. УБ. 1980. х.3-70. 9. Лхагва Л. “Хүний амьдралын хэмнэлийн үечилсэн десинхроноз ба насны биохэмнэлийн ангилал” Монголынанагаахухаан. 1998он. №2. х.10-19. 10. Уранчимэг Ш. “Улаанбаатар хотын охид хөвгүүдийн бие бялдрын өсөлт, хөгжлийн онцлог”. Монгол хүн судлал. Тэргүүн дэвтэр. УБ. 1995. х.188-196. 18

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ RELATIONSHIP BETWEEN KINDERGARDEN’S FOOD AND EARLY CHILDHOOD WITH HEALTH GROWTH 1Ts. Dash-Ulzii,2 B. Tserennadmid, 3G.Namuun, 1PT 4-1, 2,3School of Nursing. Health Science University of Mongolia Abstract Purpose; The aim of this study was to determine relationship between relationship between kindergarden‟s food and early childhood with healthy growth Subjects; sixty five healthy subjects participated in this study. We studied relationship between kindergarden‟s food and early childhood with health growth of the 2011-2016 years. Result; We compared of the 2011-2016 years. This study‟s result is childhood growth is decreased of the 2016. Conclusion; the present results suggest that kindergarden;s food effective health early childhood Keyword; kindergarden‟s food, growth ИРГЭДИЙН ЭМИЙН ЗОХИСТОЙ ХЭРЭГЛЭЭНИЙ МЭДЛЭГ, ХАНДЛАГА ДАДАЛ Г.Баасандаваа1, Т.Буянхишиг1, У.Уранжаргал1,Г.Болоржаргал1, Р.Оюунцэцэг1, Б.Баасанцэрэн1, Н.Сүнжидмаа1, Я.Энхжаргал2, Д.Баттогтох2 1АШУҮИС-Сувилахуйн Сургуулийн СБ4-1 2АШУҮИС, Сувилахуйн сургууль, НЭМС тэнхим Товч утга Бид энэхүү судалгаагаар үйлчлүүлэгчдийн эмийн зохистой хэрэглээ, мэдлэгийг судаллаа. Судалгааг нэг агшингийн судалгааны загвараар хийсэн. Бидний судалгаанд нийт 95 үйлчлүүлэгч, 5 эмийн санч хамрагдсаны 35 нь эрэгтэй (37%) 60 эмэгтэй (63%), 4 эмэгтэй, 1 эрэгтэй эмийн санч оролцов. Судалгаанд хамрагдсан үйлчлүүлэгчдийн насыг тодруулахад дунджаар 20-29 насны (26%) хүмүүс байв. Эмийн санчдын жоргүйгээр эм өгч байгаа нь эмийн зохисгүй хэрэглээ их болж байгаа шууд хамааралтай нь батлагдсан. (p<0,007) Түлхүүр үг: Эм, үйлчлүүлэгч, эмийн сан, эмийн санч Үндэслэл: Манай орны хүн амын дунд эмийн зохистой хэрэглээний мэдлэг дутмагаас эмийг өөрийн дураар хэрэглэсний улмаас эмийн гаж нөлөө илрэх, эмэнд хордох, дасал болох явдал элбэгшиж эрүүл мэнд амь насаараа хохирох, антибиотик хэрэглэх антибиотикт дасалтай нянгийн омгууд олноор бий болж, антибиотик эмчилгээний үр нөлөө буурах, нянгийн халдвар хүнд явцтай явагдах зэрэг хүндрэл гарч байна. Орчин үед эмийн үйлдвэрлэл эрчимтэй хөгжиж, эмийн нэр төрөл олширч байгаа нь эмийг зөв сонгох, оновчтой хэрэглэхэд улам бүр түвэгтэй байдлыг бий болгож байгаа бөгөөд зөвхөн эмч, эм зүйч нар төдийгүй энгийн хэрэглэгчдэд ч үнэн зөв мэдээлэл чухал ач холбогдолтой болж байна. 2001 онд Монгол улсын Их Хурлын 68-р тогтоолоор “Эмийн талаар төрөөс баримтлах бодлого” батлагдаж эмийн зах зээлийн үйл ажилагаанд мөрдлөг болгон ажиллаж байна. Эмийн эмчилгээг эмчлүүлэгч бүрийн онцлогт тохируулан төлөвлөж, зохистой хэрэглэснээр хүсээгүй гаж нөлөө болон эмнээс шалтгаалсан эрүүл мэндийн болон эдийн засгийн сөрөг үр дагавраас сэргийлэх, клиник эм зүйн тусламж үйлчилгээний чанарыг сайжруулах олон давуу талтай. Аливаа өвчний үед эмчлүүлэгчид тохирох эмийг, зохих тунгаар, зөв цаг хугацаанд хэрэглэх нь эмийн эмчилгээний чанарыг сайжруулах олон давуу талтай. 2008 онд нийт монгол улсын хэмжээнд шинээр улсын эмийн бүртгэлд бүртгэгдсэн импортын эмийн бүтээгдэхүүнүүдийн 15 орчим хувийг антибиотик эм эзлэж байсан бол 2009 оны байдлаар 25 орчим хувь болон нэмэгдсэн ба ОХУ, БНХАУ, Бангладеш, Энэтхэг, Тайланд зэрэг улсуудаас хамгийн их антибиотик бүртгүүлсэн байна.Дэлхийн эмийн зах зээлд хэрэглэгдэж буй нийт эмийн 6-10% нь хуурамч, дууриамал эм байна. ДЭМБ-т дууриамал эмийн 48,7%-ийг Хятад, Филлиппин, Вьетнам улс, 18,7%-ийг Африкийн орнуудын зах зээлээс бүртгэгдсэн бөгөөд 19

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ хуурамч дууриамал эмийн үйлдвэрлэлээрээ манай орны гол импортлогч болох Орос, Хятад зэрэг улсууд нилээн өндөр байр суурьтай байгаа билээ. Хуурамч дууриамал эмүүд нь ихэвчлэн өндөр үнэтэй өргөн хүрээний хэрэглээний эмүүд байдаг бөгөөд 45,3%-ийг нянгийн эсрэг бэлдмэл эзлэж байна. Монголын иргэд эмийн зохистой хэрэглээний мэдлэг, хандлага, дадлыг хэрхэн эзэмшиж байгаа гэдэг нь энэ ажлыг хийх үндэслэл болсон юм. Зорилго: Иргэдийн эмийн зохистой хэрэглээний мэдлэг, хандлага дадлыг судлах. Зорилт: 1. Эмийн сангаар үйлчлүүлэгчдийн эмийн зохистой хэрэглээ, мэдлэгийг асуумж судалгаагаар дүгнэх. 2. Дүүрэг тус бүрээс нэг эм зүйч сонгон авч асуумжийн аргаар судалгаа авч дүгнэлт хийх. Судалгааны хэрэглэгдэхүүн ба арга зүй: Судалгааг нэг агшингийн судалгааны загвараар хийсэн. 1-р зорилтын хүрээнд нэг агшингийн судалгааны загвар ашиглан нийслэлийн таван дүүрэг (Баянзүрх, Сонгинохайрхан, Хан уул,Чингэлтэй, Сүхбаатар) сонгон судалгаа авах. Дүүрэг тус бүрээс санамсаргүй тохиолдолоор 20 үйлчлүүлэгчийг сонгон “Асуумжийн аргаар” судалгаа авч мэдлэг, хандлагад нь үнэлгээ өгөх. 2-р зорилтын хүрээнд нэг агшингийн судалгааны загвар ашиглан нийслэлийн таван дүүрэг (Баянзүрх, Сонгинохайрхан, Хан уул,Чингэлтэй, Сүхбаатар) тус бүрээс 1 эм зүйчээс “Асуумжийн аргаар” судалгаа авч дүгнэлт хийх. Үр дүн: 1-р зорилтын хүрээнд 5 дүүргийн нийт 95 үйлчлүүлэгч, 5 эмийн санч хамрагдсаны 35 нь эрэгтэй (37%) 60 эмэгтэй (63%). Судалгаанд хамрагдсан үйлчлүүлэгчдийн насыг тодруулахад дунджаар 20-29 насны (26%) хүмүүс байв. (Зураг1) Зураг 1. Эмийн сангаар үйлчлүүлсэн хүмүүсийн насны ангилал (%) Зураг 2. Эмийн зохистой хэрэглээний талаарх мэдлэгийг жорын дагуу хэрэглэдэг, гэр бүл найз нөхдөд дур мэдэн эмийг хэрэглэдэг хүн бий эсэхтэй харьцуулахад (р=0,01) статистик ач холбогдол бүхий хамаарал илэрсэн. 20

Зураг 3 “ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ зураг 4 Зураг 5. Энэ нь эмчийн заалтгүй, цаг эмийн санчдаас авсан судалгаагаар : заваа хэмнэж байна гэх зэргээр Зураг 7. Эмийн сангаар өдөрт 170 хүн өөрсдийн дураар эм хэрэглэдэг хүмүүс дийлэнх хувийг эзэлж байна. үйлчлүүлэгчдээс 130 хүн (76%) жоргүй , Зураг 6. 40 хүн (24%) жорын дагуу үйлчлүүлж 2-р зорилтын хүрээнд 5 дүүргийн байна. Өдөрт жоргүй эм худалдан авах гэж… Жоргүй Жортой 76% 24% Зураг 8. Үүнээс үзэхэд амьсгалын гаралтай өвчин их байна. Дүгнэлт 1. Иргэд эмийг зохисгүй хэрэглэдэг, мэдлэг дутмаг нь энэхүү судалгаагаар харагдаж байна. 2. Иргэдийн эмийг зохисгүй хэрэглэж байгаа нь эмийн санчдаас нөлөөлж байгаа (p<0,007) статистик ач холбогдол бүхий хамаарал илэрсэн. 3. Цаашид Монгол улсад эмийн зохистой хэрэглээг сайжруулах зайлшгүй шаардлагатай байгаа бөгөөд дээрх үзүүлэлтүүдийг нөлөөлөх хүчин зүйлүүдтэй нь холбож гүнзгийрүүлэн судлах, хүн амын дунд зохиох эмийн зохистой хэрэглээний талаар хийх мэдээлэл, сурталчилгааг өргөжүүлж, эрүүл мэндийн боловсрол олгох үйл ажиллагааг сайжруулах шаардлагатай байна. Ном зүй: 1. Ч.Ерөөлт, Г.Чүлтэмсүрэн “Эм судлал” 2010 он хуудас 5 2. ДЭМБЭРЭЛИЙН БАЯНЖАРГАЛ'Эмийн жор бичилт ба эмийг жороор олгох үйл ажиллагаанд хийсэн судалгаа' хуудас 7 21

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ 3. ДАМДИНСҮРЭНГИЙН АРИУНАА 'Зүрхний архаг ишеми өвчин оноштой хэвтэн эмчлүүлсэн настнуудын эмийн хэрэглээний судалгаа' хуудас 8 4. Монголмед сайт П.Батхуяг, Ж.Баярмаа нарын Эмийн зохистой хэрэглээний зарим судалгаа НАСТАНД ҮЗҮҮЛСЭН ГЭРИЙН СУВИЛГААНЫ ҮР ДҮНГ ТООЦСОН НЬ Н.Айкүмис, Б.Батдулам, Ц.Баярмаа, Л.Одгэрэл Судалгааны үндэслэл: Гэрийн сувилахуйн тусламж үйлчилгээ нь жил ирэх тутам дэлхийн улс орнуудад хурдацтай хөгжиж байна1. АНУ-ын Гэрийн Сувилахуйн Үндэсний нийгэмлэгээсгэрийн сувилахуйн тусламж үйлчилгээгэдэг нь “архаг, хурц болон гамшигт нэрвэгдсэн хурц өвчтэй болон нэрвэгдсэн ххүмүүст гэрийн орчинд хэрэгцээтэй шаардлагатай байгаа эмчилгээ асаргаа сувилгааг үзүүлэх мэргэжлийн цогц үйл ажиллагаа” хэмээн анх тодорхойлсон байдаг2. Гэрийн сувилахуйн тусламж нь тухайн хүний гэрт, дасан зохицсон орчинд нь гэр бүлийн гишүүдийн хяналтанд хийгддэгээрээ давуу талтай3. Олон улсын жишгээс харахад гэрээр үзүүлэх тусламж нь багийн зохион байгуулалт, олон мэргэжлийн багаар эмч, сувилагч, хөдөлгөөн засалч, хэл засалч, нийгмийн ажилтан, сайн дурын гишүүд, хоол судлаач гэсэн мэргэжлийн хүмүүсээс бүрдсэн хүмүүс ажилладаг4. Монгол Улсын сайдын 2004 оны 136 тоот тушаалд “гэрээр үзүүлэх сувилахуйн тусламжийг өрхийн эмнэлэг үзүүлнэ” гэж заасан байсан ч сувилагчийн ажлын ачаалал болон тухайн сувилагчийн ажилд хандах хандлагаас хамааран гэрийн сувилахуйн тусламж үйчилгээ шаардлагатай хүмүүст сувилахуйн тусламж үйлчилгээ хангалтгүй, хэвтрийн өвчтэй хүмүүсийг гэр бүлийн гишүүд өөрсдөө асран сувилж байна5. Монгол Улсад 2013 онд Эрүүл мэндийн сайдын 472 тоот тушаалаар гэрийн сувилахуйн тусламж үйчилгээг анх Дархан-Уул аймгийн нэгдсэн эмнэлэгт “Гэрийн үзүүлэх сувилахуйн тусламж”-ийн багийг байгуулсан ч архаг өвчтэй, хэвтрийн дэглэмтэй хүнд ажлын хажуугаар тусламж үзүүлэх тухай хууль батлагдсан байдаг 6. Эрүүл мэндийн анхан шатны тусламж үйлчилгээ гэрээр үзүүлэх сувилахуйн тусламж үйлчилгээ төдийлөн хангалтгүй байгаа учир бид энэхүү судалгааг хийхээр боллоо. Зорилго:Монгол улсын настнуудын гэрийн сувилахуйн тусламж авч буй байдлыг судлахад оршино. Зорилт: 1. Гэрийн сувилахуйн тусламжийн өнөөгийн байдлыг судлах. 2. Настны сувилахуй хичээл дээр оюутнуудын гэрээр сувилгаа хийсэн байдлыг үнэлэх. 3. Гэрээр сувилгаа үзүүлсэн настнуудынсэтгэл ханамжийн хуудсанд дүгнэлт хийх. Судалгааны хамрах хүрээ: Судалгааг Улаанбаатар хотын Баянгол дүүрэг, Баянзүрх дүүрэг, Хаан-Уул дүүрэг, Чингэлтэйн дүүргүүдийн өрхийн эмнэлэгүүдийг түшиглэн хэвтрийн болон архаг өвчтэй хүмүүстгэрийн сувилахуйн тусламж үзүүлсэн. Судалгаанд хамруулах шалгуур:Хөдөлмөрийн чадвараа алдсан настан, Асран хамгаалагчгүй ганц бие настан, ЭМ-ийн V бүлгийн болон хэвтрийн настнууд, Амьдралын баталгаажих түвшингээс доогуур орлоготой настнуудыг хамруулсан. Судалгааны ажлын практик ач холбогдол:Гэрийн нөхцөлд үзүүлж буй сувилахуйн тусламжинд хамрагдсан хүмүүсийн сэтгэл ханамж болон гэрийн сувилахуйн тусламжийн өнөөгийн байдлыг тодорхойлсон. Судалгааны ажлын материал аргазүй:Улаанбаатар хотын АШУҮИС, СС-ийн сувилахуйн диплом болон бакалаврын III дамжааны ангийн оюутнуудын 2013, 2014, 2015 онд гэрээр үзүүлсэн сувилахуйн тусламж үйлчилгээний тайлангийн материал болон үйлчлүүлэгчээс авсан сэтгэл ханамжийн баримтыг ашигласан. 22

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ УБ хотын БГД, БЗД, СХД, СБД, Хан-Уул дүүргүүдэд үзүүлсэн гэрийн сувилахуйн тусламжийн материалуудыг ашиглан сувилахуйн тусламжийн төрөл, тусламж авсан хүмүүсийн тоо болон сувилахуйн онош, тусламж үзүүлэхэд хэрэглэсэн материал, үйлчлүүлэгчийн сэтгэл ханамжийн үр дүнг тооцож боловсруулалт хийсэн. Судалгааны ажлын үр дүн Бидний судалгаанд оролцогчдын 70% нь эмэгтэй, 30% нь эрэгтэй настнууд байлаа. 2011, 2014, 2015 онуудад гэрийн сувилахуйн тусламжийг нийт 180 хүнд оюутнууд үзүүлсэн байна.Гэрээр үзүүлсэн сувилахуйн тусламжийг2013 онд 34.4% , 2014 онд 27.7%, 2015 онд 37.7% нь хамрагдсан байна. Судалгаанд хамрагдсыг хүйсээр нь авч үзвэл : эрэгтэй-54, эмэгтэй-126 . Судалгаанаас 40% нь харвалтын дараах саажилтын улмаас хэвтэрт орсон, 22% нь архаг өвчтэй, 21% нь гэнэтийн осол гэмтлээс алдсан, 17% асран хамгаалагч хүмүүс, байсан болж хөдөлмөрийн чадвараа алдсан хүмүүс байлаа. Гэрээр үзүүлж буй сувилахуйн тусламжийн байдал 2015 оны байдлаар судалгаанд хамрагдсан үйлчлүүлэгчдийн хамгийн залуу нь 40, хамгийн өндөр настай нь 104 настай үйлчлүүлэгч байлаа. Судалгаанд хамрагсдаас Чингэлтэй дүүргийн 70-79 настай ахмадуудад гэрийн сувилахуйн тусламжинд хамгийн их хамрагдсан байна. 2014 оны байдлаар судалгаанд хамрагдсан үйлчлүүлэгчдийн хамгийн залуу нь 40, хамгийн өндөр настай нь 100 настай үйлчлүүлэгч байлаа. Судалгаанд хамрагдагсдаас Баянзүрх дүүргийн 60-69 настай ахмадуудад гэрийн сувилахуйн тусламж их үзүүлсэн байна. 2011 оны байдлаар судалгаанд хамрагдсан үйлчлүүлэгчдийн хамгийн залуу нь 40, хамгийн өндөр настай нь 103 настай үйлчлүүлэгч байлаа. Судалгаанд хамрагдагсдаас Хаан-Уул дүүргийн 70-79 настай ахмадуудад гэрийн сувилахуйн тусламж их үзүүлсэн байна. 2011 онд сувилгааны төрлөөр гэрийн сувилахуйн тусламж үзүүлэхэд амин үзүүлэлтийгхамгийн өндөр хувь эзэлсэн байна.2014 онд амин үзүүлэлт болон иллэг массаж өндөр хувьтай байна. 2015 онд амин үзүүлэлт, зөвөлгөө өгөх, бариа заслын тусламж өндөр үзүүлэлттэй гарсан . Монгол улсын гэрийн сувилахуйн тусламж үзүүлж буй өнөөгийн байдал: Манай улсад гэрийн сувилгааг өрхийн сувилагч нар сард нэг удаа үзүүлдэг. Учир нь гэрийн сувилахуйн тусламж үзүүлэх сувилагчийн тоо нь бага, байнга гэрийн сувилахуйн тусламж үзүүлэхэд өрхийн сувилагч нарын цаг нь хүрэлцэхгүй байна. 35% гэрийн 34% хэрэглэгдэх сувилахуйн материал тусламж үзүүлэх хүрэлцэхгүй сувилагч хомс 31% цаг нь хүрэлцэхгүй Монголд гэрийн сувилахуйн тусламж хөгжихгүй байгаа шалтгаан: 50 48 43 43 мэргэжлийхэнрсэугвлиэглдаэгхч мхүартэелрциэахлгүхйцүарглэбсцаэгнаххгүүүйгийн хүндрэл 23

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ Судалгааны дүгнэлт : 1. Гэрийн сувилахуйн тусламжийн өнөөгийн байдлыг судлахадсувилагч нар бүх төрлийн тусламж үзүүлэх боломжтой хэдий ч ажлын хажуугаар давхар ажиллах боломжгүй буюу ажлын ачааллал ихтэй, тусламж үзүүлэх цаг бага, хэрэглэх материал хүрэлэхгүй, нэг хүнд байнга очиж тусламж үзүүлж чаддаггүй байгаа учир үр дүн гарахгүй байна. 2. Настны сувилахуй хичээл дээр оюутнууд 2013-2015 онд гэрээр нийт 180 настанд сувилгаа хийсэн байна. 3. Гэрээр сувилгаа үзүүлсэн настнууд 100% сэтгэл ханамжтай байсан ч архаг өвчтэй болон хэвтэрт байгаа хүмүүст гэрийн сувилахуйн цогц тусламж үйлчилгээ (бие, нийгэм, сэтгэлзүй)гэрийн сувилахуйн тусламжийн баг хэрэгцээтэй байна . Цаашидхэрэгцээтэй гэрийн сувилгаа: Гэрийн орчинд гэрийн сувилгаа үзүүлэх мэргэжсэн сувилагч болон гэрийн сувилахуйн тусламж үзүүлэх баг олноор байгуулж хооллох, бүх биеийн угаалаг хийх, бие засуулах, ор засаж өгөх, байрлал солих, массаж хийх зэрэг гэрийн сувилгааг олноор үзүүлэх шаардлагатай байна. Гэрийн нөхцөлд сувилахуйн тусламж авсанаар үйлчлүүлэгчийн сэтгэл ханамж ба цаашид шаардлагатай тусламж: Гэрийн нөхцөлд сувилахуйн тусламж авсан бүх үйлчлүүлэгчийн сэтгэл ханамж нь өндөр байсан бөгөөд үзүүлсэн тусламж үйчилгээ нь бүх настнуудад маш ихтаалагдсан байгаа нь энэхүү тусламж хэрэгцээтэй байгааг илэрхийлж байна Тусламж үзүүлсэн хүмүүсийн саналаар шаардлагатай тусламж үйчилгээ нь: • Эмч сувилагчийн байнгын хяналтанд байхыг хүсдэг -32.5% • Байнга гэртээ байлгаж сувилахуйн тусламж авахыг хүсдэг хүмүүс буюу сувилахуйн бүх тусламж шаардлагатай -34.3% • Иллэг массаж-15.6% • Бүх биеийн угаалга - 12.5% Ашигласан ном зүй: 1. Хүн амын Насжилтын асуудлаарх үндэсний стратеги.2006. х .13 2. World Health Organization. Epidemiology and prevention of cardiovascular diseases in elderly people: Geneva; 1995. p.2 3. Монгол улсын хүн амын насжилтын асуудлаарх үндэсний стратеги, 2009.х.9 4. Ахмад настны нийгмийн хамгааллын тухай хууль, Төрийн мэдээлэл. Улаанбаатар. 2006 х.85 5. World Health Organization. Epidemiology and prevention of cardiovascular diseases in elderly people: Geneva; 1995. p 24

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ Е- Постер 25

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ КОМПЬЮТЕР ДЭЭР УДААН АЖИЛЛАДАГ БОЛОН ОЛОН ЦАГААР ХИЧЭЭЛ ХИЙДЭГ ОЮУТНУУДЫН ХҮЗҮҮ БОЛОН МӨРНИЙ БУЛЧИНГИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ЯДРАЛЫГ БУУРУУЛАХ ДАСГАЛ НЬ АЖЛЫН БҮТЭЭМЖИД НӨЛӨӨЛӨХ НЬ EFFECT OF DIFFERENT TYPES OF REST-BREAK INTERVENTIONS ON NECK AND SHOULDER MUSCLE ACTIVITY,PERCEIVED DISCOMFORT AND PRODUCTIVITY IN SYMPTOMATIC VDU OPERATORS: A RANDOMIZED CONTROLLED TRIAL Б.Гансүрэн 1, Б.Рэнцэнханд 1, Б.Солонго 1, Б. Оргил1 , Д.Батлхам2 1 СС, Хөдөлгөөн засалч-4 2 АШУҮИС, СС Товч агуулга Тус судалгаанд олон цагаар Компьютер ашигладаг мөн удаан хугацаагаар сууж хичээл хийдэг 25 оюутныг асуумжын аргаар сонгон оролцуулна. Оролцогчдыг 3 бүлэгт хуваан 40 мин-н турш компьютерт текст бичих даалгавар өгөх бөгөөд даалгаврын дунд завсарлага авч тухайн үед нь эхний бүлэгт сунгалт хийж, 2 дахь бүлэгт гар мөр хүзүүний идэвхитэй далайцын дасгал, 3 дахь бүлгийг гарыг доош унжуулан амраана. Даалгаврын өмнө болон дараа хүзүүний ROM болон VAS, Borg үнэлж сунгалт болон далайцын дасгал хэрхэн нөлөөлж буйг дүгнэх. Түлхүүр үг Сунгалтын дасгал, далайцын дасгал, суугаа ажил, компьютер Удиртгал Компьютер дээр ажиллах нь дэлгэцийн өмнө удаан хугацаагаар суух болон гарын хөдөлгөөн ижил давтамжтайгаар удаан үргэлжилж байдгаараа онцлог юм1. Суугаа болон бичгийн ажил хийдэг хүмүүс, оюутнуудын дунд хүзүү болон мөрний булчингийн эмгэг ба өвдөлт нилээдбайдаг.1 Энэ нь гол төлөв trapez, sternocleidomastoidus булчин болон хүзүү мөрний эргэн тойрны булчинд \\rotator cup, deltoid \\нөлөөлж ажлын бүтээмжийг бууруулдаг2.Мөн хүзүү мөр өвдсөнөөс шалтгаалан нуруу өвдөх тохиолдол олон байдаг нь нурууны\\ erector spine\\ булчингийн чангаралаас үүдэлтэй юм2. Үүнтэй холбоотойгоор оюуны ачаалал нэмэгдэх, логик сэтгэлгээ буурах, ихээхэн стресс үүсдэг2. Тиймээс энэ төрлийн ажил нь маш өндөр эрсдэлтэй гэж үздэг ба эрсдэлт хүчин зүйлийг үүсгэж байдаг1 . хүзүү нурууны өвдөлт нь эдийн засагт ч ихээхэн нөлөөлдөг ба тайландын нэгэн мэс засалчдын багын хийсэн судалгаагаар оффис ажил хийдэг хүн бүр хүзүү, нурууны булчингийн өвдөлтөнд жилдээ 1339 америк доллар зарцуулдаг гэсэн тооцоо гарсан байна2. Иймээс ажлын дундуур завсарлага авах нь биеийн ачаалал болон сэтгэл санаа стресс бууруулах эерэг нөлөө үзүүлж болно1. Мөн булчинг зөв сэргээх нь энэ төрлийн эрсдэл өндөртэй мэргэжилтэй холбоотой булчингийн эмгэгээс зайлсхийх чухал ач холбогдолтой1 гэсэн үндэслэлээр бид энэ судалгааг хийлээ. Зорилго: Удаан хугацаагаар ком-н ард суудаг болон хичээл хийдэг оюутнуудын дунд хүзүү болон мөрний булчингийн үйл ажилгааны ядралын үед , завсарлага авч ажилах мөн тус булчинг суллах, дасгал хийх нь ажлын бүтээмжид хэрхэн нөлөөлж байгааг судлах Зорилт:  Далайцын дасгалын үр нөлөөг судлах  Сунгалтын дасгалын үр нөлөөг судлах  10 мин-н турш амраахын үр нөлөөг судлах  Дээрх 3-н дасгалын үр нөлөөг харьцуулан судлах Арга аргачлал: 26

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ Судалгаанд сувилахуйн сургуулийн 1-4 курсын оюутнуудаас асуумжийн аргаар 25 оюутныг сонгож хамруулна. Судалгаанд оролцогчдын дундаж нас 18-25 байна.4 цаг тогтмол компьютерийн ард суугаа ажил хийдэг , булчингийн тааламжгүй байдал Борг- 9 байх(borg scale6-20 ), VAS-4-6(0-өвдөлдгүй ,10 -маш хүчтэй). Судалгаанд оролцогчдод тус судалгааны талаар мэдээлэл өгч, зөвшөөрөл авах. Оролцогчдыг 3 бүлэгт хуваан 40 мин-н турш компьютерт текст бичих даалгавар өгөх бөгөөд даалгаврын дунд завсарлага авч тухайн үед нь эхний бүлэгт сунгалт хийж, 2 дахь бүлэгт гар мөр хүзүүний идэвхитэй далайцын дасгал, 3 дахь бүлгийг гарыг доош унжуулан амраана.Амраах явцдаа оролцогчдоос өвдөлтийг асуух мөн борг-н үнэлгээгээр ачаалал даах чадварыг тогтоох Даалгавар эхлэхийн өмнө болон дасгал сунгалтын явцад VAS болон боргоор үнэлэх.Даалгавар эхлэхийн өмнө болон дасгал сунгалтын дараа хүзүүний ROM үнэлэх Судалгаанд хэрэглэгдэх зүйл:  Гонометр \\ROM\\  Зөв суухад тохиромжтой сандал, ширээ  Цаг  Borg үнэлгээ  VAS үнэлгээ Компьютер, суумжНас Курс өдөрт хэдэн цаг сууж хичээл хийдэг вэ хичээл хийх үед мөр болон хүзүү өвддөг үү Өвддөг бол амраах зорилгоор ямар нэг дасгал хийдэг үү Хичээл хийх явцдаа амардаг уу Өвдөлтийг бууруулах сунгалтын эсвэл далайцын дасгал мэдэх үү Судалгааны ажлын үр дүн Хүснэгт 1. Сунгалтын дасгал хийсэн бүлэг хүмүүсийн дасгалын өмнөх болон дараах үзүүлэлтүүдийг харьцуулсан үр дүн. № Үзүүлэлтүүд Дасгалын өмнө Дасгалын дараа Р утга 1 Хүзүү нугалах 27.7±6.4 34.5±7.6 P<0.001 2 Хүзүү тэнийлгэх 20.0±7.4 29.0±3.9 P<0.001 3 Хүзүү баруун тийш 33.0±5.8 40.3±5.3 P<0.001 эргүүлэх 4 Хүзүү зүүн тийш эргүүлэх 34.5±5.4 38.7±5.3 P<0.014 5 Боргийн үнэлгээ 9.4±0.6 6.0±0.1 P<0.0001 6 Өвдөлт (VAS) 4.3±0.8 1.8±0.1 P<0.0001 Хүснэгт 2. Далайцын дасгал хийсэн бүлэг хүмүүсийн дасгалын өмнөх болон дараах үзүүлэлтүүдийг харьцуулсан үр дүн. № Үзүүлэлтүүд Дасгалын өмнө Дасгалын дараа Р утга 1 Хүзүү нугалах 19.0±7.3 26.0±6.9 P<0.001 2 Хүзүү тэнийлгэх 28.5±8.1 32.2±5.0 P<0.051 3 Хүзүү баруун тийш 35.0±4.7 38.0±4.8 P<0.005 эргүүлэх 4 Хүзүү зүүн тийш эргүүлэх 39.5±5.5 39.0±5.1 P<0.343 27

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ 5 Боргийн үнэлгээ 9.3±0.4 6.6±0.9 P<0.001 6 Өвдөлт (VAS) 3.6±0.8 2.7±1.1 P<0.029 Хүснэгт 3. Дасгал хийлгүй 5 минут амарсан бүлэг хүмүүсийн дасгалын өмнөх болон дараах үзүүлэлтүүдийг харьцуулсан үр дүн. № Үзүүлэлтүүд Дасгалын өмнө Дасгалын дараа Р утга 1 Хүзүү нугалах 38.0±2.7 38.0±2.7 P<1.00 2 Хүзүү тэнийлгэх 36.0±4.1 38.0±2.7 P<0.178 3 Хүзүү баруун тийш 40.6±2.6 42.0±2.7 P<0.226 эргүүлэх 4 Хүзүү зүүн тийш эргүүлэх 40.0±3.5 42.0±2.7 P<0.178 5 Боргийн үнэлгээ 9.0±0.1 9.0±0.1 P<1.00 6 Өвдөлт (VAS) 4.4±0.5 4.4±0.5 P<1.00 Хүснэгт 4. Сунгалтын дасгал болон далайцын дасгалын дараах үр дүнгийн харьцуулалт № Үзүүлэлтүүд Сунгалтын Далайцын Р утга дасгалын бүлэг дасгалын бүлэг 1 Хүзүү нугалах 34.5±7.6 26.0±6.9 P<0.031 2 Хүзүү тэнийлгэх 29.0±3.9 32.2±5.0 P<0.150 3 Хүзүү баруун тийш 40.3±5.3 38.0±4.8 P<0.416 эргүүлэх 4 Хүзүү зүүн тийш эргүүлэх 38.7±5.3 39.0±5.1 P<0.908 5 Боргийн үнэлгээ 6.0±0.1 6.0±0.9 P<0.081 6 Өвдөлт (VAS) 1.8±1.1 2.7±1.1 P<0.068 Судалгааны хэлцэмж Nakphet et Chaikumarn all нарын судалгаанд оператор ажил эрхэлдэг хүмүүс хамрагдан. Энэхүү хүмүүсийн дунд trapez, sternocleidomastoidus, булчинд сунгалтын дасгал trapez, sternocleidomastoidus,rotator cup, deltoid булчинд далайцын дасгал хийлгэн EMG булчинг суллан амрааж байсан. сунгалтын дасгал болон далайцын дасгалыг удаан, олон давтамжтай хийх нь булчингийн чангаралаас сэргийлдэг гэсэн үр дүн гарсан1. Бидний хийсэн судалгаа нь олон цагаар Компьютер ашигладаг мөн удаан хугацаагаар сууж хичээл хийдэг оюутнуудад сунгалтын дасгал /идэвхгүй аргаар/, далайцын дасгал/идэвхтэй аргаар/ амраах дасгал хийлгэсэн. Сунгалтын дасгалын дараа ROM нэмэгдэн биеийн ачаалал болон сэтгэл санаа стресс бууруулах эерэг үзүүлдэг гэсэн үр дүн гарсан. 1 Дээрх судалгаатай харьцуулахад далайцын дасгал болон сунгалтын дасгалын хамт EMG ашиглаж чадаагүй нь манай судалгааны дутагдалтай тал болсон. Дүгнэлт нөлөөлж 1. Далайцын дасгал болон сунгалтын дасгал нь ажилын бүтээмжид байсан. 2. Сунгалтын дасгал нь далайцын дасгалаас илүү үр дүнтэй байсан. Ашигласан хэвлэл:  International Journal of Occupational Safety and Ergonomics (JOSE) 2014,  Effect of Different Types of Rest-BreakInterventions on Neck and Shoulder Muscle Activity, Perceived Discomfort andProductivity in Symptomatic VDU Operators 28

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ ОЮУТАН СУРАГЧДЫН ГАРАА ЗӨВ УГААХ МЭДЛЭГИЙГ ХАРЬЦУУЛАН СУДАЛСАН НЬ Б. Болорчимэг1, Б. Азжаргал1 1 БЭМБ, МУБИС,Сувилахуйн сургууль, АШУҮИС [email protected] Товч утга Дэлхий дээр хамгийн нийтлэг үхлийн аюултай өвчлөл нь халдварт өвчин юм. Жил бүр 3.5 сая хүүхэд суулгалт, амьсгалын замын хурц халдвараар 5 нас хүрэлгүй нас барж байна1,2. Эдгээр өвчнийг бууруулах арга зам нь гараа зөв угаах явдал юм3,4. Анх 1847 онд Венийн төрөх эмнэлэгт гараа зөв угаахын ач холбогдлын талаар авч хэлэлцсэн. Үүнээс хойш Эрүүл мэндийн ажилтан гарын ариун цэврийг сахиснаар эхийн эндэгдэл буурсан байна5. Гараа бохирдсон тохиолдол бүрт угаах нь биднийг олон халдварт өвчнөөс хамгаалж чадна гэдгийг бид олон судалгаанаас харж болно. “Олон улсын үндэсний өвчнийг судлах нийгэмлэг‟‟-ээс гарын эрүүл ахуйн удирдамж гаргасан6. НҮБ-ээс 2008 онд жил бүрийн 10 сарын 15-ны өдрийг “ Дэлхийн гар угаах өдөр” гэж тунхагласан11. Эдгээр судалгаанууд нь их дээд сургуулийн оюутнуудын болон ерөнхий боловсролын сургуулиудын сурагчдын гар угаах мэдлэг, туршлага, ур чадвар, болон бусад хүчин зүйлийг судлах үндэслэл болсон. Зорилго Оюутан, сурагчдын гар зөв угаах мэдлэгийг үнэлэх, сургалт хэрхэн нөлөөлж буй байдлыг тодорхойлох. Үр дүн Дунд ангийн сурагчид гараа угаах зөв угаах мэдлэг нь бага байгаа бөгөөд нас нэмэгдэх тусам гараа зөв угаах мэдлэг нь (r=(0,6)2=0.36= 36%)-иар нэмэгдэж байна. Мөн гараа хангалттай зөв угаадаг сурагчид 10 буюу (33%) байлаа. Эндээс ЕБС-ийн 3- н сурагч тутмын нэг нь гараа зөв угаадаг байна. Мөн хүйсийн хувьд эрэгтэй сурагчид нь эмэгтэй сурагчидаасаа гараа зөв угаах мэдлэг илүү байна. Нас нэмэгдэхэд нэг өдөрт гараа савангаар угаасан тоо (r=(0,3)2=0.09=9%)-иар нэмэгдэж байна. Мөн гараа хангалттай зөв угаадаг оюутнууд 12 буюу (40%) байлаа. Эндээс Их Дээд сургуулиудын 10-н оюутан тутмын 4 нь гараа зөв угаадаг байна. Мөн хүйсийн хувьд эрэгтэй оюутнууд гараа зөв угаах мэдлэг нь эмэгтэй оюутнуудаас бага зэрэг их байна. Дүгнэлт: Оюутан болон сурагчдын гараа зөв угаах мэдлэгийг үнэлэхэд оюутнууд сурагчдаас илүү сайн байв. Харин хүйсийн хувь эрэгтэй хүмүүс нь эмэгтэйчүүдээсээ илүү зөв мэдлэгтэй байна. Түлхүүр үг: Гараа зөв угаалт, сургалтын үр дүн, оюутан, сурагч. Судалгааны ажлын үндэслэл Дэлхий дээр хамгийн нийтлэг үхлийн аюултай өвчлөл нь халдварт өвчин юм. Жил бүр 3.5 сая хүүхэд суулгалт, амьсгалын замын хурц халдвараар 5 нас хүрэлгүй нас барж байна1,2. Эдгээр өвчнийг бууруулах арга зам нь гараа зөв угаах явдал юм3,4. Анх 1847 онд Венийн төрөх эмнэлэгт гараа зөв угаахын ач холбогдлын талаар авч хэлэлцсэн. Үүнээс хойш Эрүүл мэндийн ажилтан гарын ариун цэврийг сахиснаар эхийн эндэгдэл буурсан байна5. Гараа бохирдсон тохиолдол бүрт угаах нь биднийг олон халдварт өвчнөөс хамгаалж чадна гэдгийг бид олон судалгаанаас харж болно. “Олон улсын үндэсний өвчнийг судлах нийгэмлэг‟‟-ээс гарын эрүүл ахуйн удирдамж гаргасан6. НҮБ-ээс 2008 онд жил бүрийн 10 сарын 15-ны өдрийг “ Дэлхийн гар угаах өдөр” гэж тунхагласан11. Эдгээр судалгаанууд нь их дээд сургуулийн оюутнуудын болон ерөнхий боловсролын сургуулиудын сурагчдын гар угаах мэдлэг, туршлага, ур чадвар, болон бусад хүчин зүйлийг судлах үндэслэл болсон. Судалгааны ажлын зорилго Оюутан, сурагчдын дунд гар угаах мэдлэгт сургалт хэрхэн нөлөөлж буй байдлыг судлах Зорилт 1. Оюутан, сурагчдын дунд гар угаах мэдлэгийг сургалтын өмнө болон дараах байдлаар судлах 2. Оюутан, сурагчдын дунд гар угаах чадварыг нь ажиглалтаар судлах 3. Сургалтын үр дүнг харьцуулан судлах Судалгааны ажлын шинэлэг тал Энэхүү судалгааг их сургуулийн болон ерөнхий боловсролын сургуулийн сурагчдын дунд сургалтын үр дүн нөлөөлж буй эсэхийг судалснаараа шинэлэг болж байна. Судалгааны ажлын практик ач холбогдол Судалгааны үр дүнд сургагч багш сургалтын үр дүнд үнэлгээ өгсөнөөрөө цаашид сургалтанд анхаарах зүйлс, хувь хүний ур чадварыг сайжруулах, эрүүл мэндийн хичээлийн нийгэм дэхь ач холбогдлыг таниулах зөвлөмж гаргаснаараа ач холбогдолтой болно. 29

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ СУДАЛГААНЫ АРГА ЗҮЙ Судалгааны загвар Улаанбаатар хот дахь Их сургуулийн оюутнууд болон Ерөнхий боловсролын сургуулийн сурагчдын дунд аналитик судалгааны нэг агшингийн загварыг ашиглан сургалтын үр дүнг тодорхойлсон судалгаа болно. Судалгааны хүрээ ба түүвэр МУБИС-ийн Урлаг,Биеийн тамирын сургуулын 30 оюутанг болон Хөгжим бүжиг сургуулийн 30 сурагчийг санамсаргүй түүвэрлэлтийн аргаар судалгаанд орох зөвшөөрлийг авсаны дараа хийж гүйцэтгэв. Судалгааны материал цуглуулсан аргууд А. Асуумж судалгаа Судалгааг судалгааны ажлын зорилго, зорилттой уялдсан асуумжаар, судалгаанд оролцогчоор өөрөөр нь бөглүүлэн авсан. Асуумж судалгааны карт нь: гарыг энгийн аргаар хэзээ угаах, хэрэглэгдэх зүйлс, ач холбогдол, анхаарах зүйлс, угаалтын хугацаа, халдвараас хамгаалах гол зүйлийн тухай, нян бактерийн тархалт, өдөрт гар угаах давтамж, заавал угаах тохиолдлууд гэсэн 9 бүлэг 40 асуулт бүхий асуумжийг оюутнуудаас, халдварт өвчнөөс өөрийгөө хамгаалах, гар угаалтын үед савангаар үрэх хугацаа, нян, бактерийн тархах замууд, гар угаах давтамж, гар угаах тохиолдлууд гэсэн 5 бүлэг 18 асуулт бүхий асуумжаар сурагчдаас судалгааг авсан болно. Б. Ажиглалтын судалгаа Ажиглалтын судалгааг хийхдээ гар угаах стандартыг ашиглан шалгуур үзүүлэлтээр шалган судалсан. Шалгуур үзүүлэлтэд гар угаах стандартын дагуу нийт 12 үйлдлээр шалгасан болно. В. Гар угаалтыг шалгах glo-germ box-ийг ашиглан үнэлэх үнэлгээ Г. Сургалтын үр дүнгийн үнэлгээ Гар угаалтын талаарх үндсэн ойлголтыг өгөх зорилгоор сургалтын материалыг бэлтгэж сургалт хийсэн ба 12 асуумжийн дагуу хариултыг сонгох хэлбрээр өөрөө хариулах асуумжийг боловсруулан сургалтын үр дүнгээр авах ѐстой мэдлэгийг судалсан болно. Хариултыг тухайн агуулгыг огт зөвшөөрөхгүй байна, зөвшөөрөхгүй байна, мэдэхгүй байна, зөвшөөрч байна, бүрэн дүүрэн зөвшөөрч байна гэсэн үндсэн 5 хариултаар үнэлсэн. Судалгааг хийсэн арга аргачлал Гар угаалтын талаарх мэдлэг, чадварыг судлахын тулд оюутнууд болон сурагчдад өөрөө хариулах асуумж боловсруулан өгч мэдээллийг цуглуулсан. Мэдээллийн тоон өгөгдлийг шинжлэхийн тулд SPSS 17 программыг хэрэглэсэн. Асуумж дахь нээлттэй асуултыг кодлон, ангилж, уг ангилалын дагуу тоон мэдээлэл рүү хувирган шинжлэв. Цаасан дээр байгаа мэдээлэл болон шивж оруулсан мэдээлэл хоорондоо таарч байгаа эсэхийг санамсаргүй сонгосон асуумжаар шалгасан. Асуумж судалгааны мэдээллийг 2015 оны 02 дугаар сараас 2015 оны 04 дүгээр сард цуглуулсан. Судалгааг явуулахаас өмнө нэг өдрийн туршилт судалгаа явуулж, асуумжийг оюутан болон сурагчдаар бөглүүлсний дараа ойлгомжгүй асуулт, давхардсан үг хэллэг, утга найрлагын алдаа зэргийг эргэж зассан. 30

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ Ажиглалтын судалгааны түүврийг 2015 оны 02 дугаар сард, гар угаалтын glo-term box-ийн үнэлгээг 2015 оны 02-04 сард цуглуулсан болно. Ажиглалтын судалгааны мэдээллийг ангилан, тоон мэдээлэлд хувирган үр дүнгийн боловсруулалтыг хийсэн. Дээрх үндсэн судалгаануудыг хийх явцад сургалтын материалыг бэлтгэн РРТ –ээр эхний судалгаа болон гар угаалтыг үнэлсэний дараа сургалтаар мэдээлэл өгч дахин судалгааг өмнөх асуумж, шалгуур үзүүлэлт болон box-оор үнэлж харьцуулсан үр дүнг тоон утгаар болон зургаар илэрхийлсэн болно. Үр дүнгийн боловсруулалт Судалгааны мэдээллийг ᠋SPSS17.0 программд оруулан, боловсруулалт хийсэн болно. График дүрслэлийг EXCEL2007 программд хийсэн. СУДАЛГААНЫ АЖЛЫН ҮР ДҮН СУРАГЧДЫН ГАРАА ЗӨВ УГААХ МЭДЛЭГИЙГ ҮНЭЛСЭН НЬ Хүснэгт4.1.1. Халдварт өвчний тархалт, урьдчилан сэргийлэлтийн байдал (Хүйсээр) Үзүүлэлт Нийт Эрэгтэй Эмэгтэй Тоо Тоо Хувь Тоо Хувь Халдварт өвчний тархалтаас өөрийгөө хамгаалж чадах хамгийн чухал зүйл юу вэ? Эмчид үзүүлэх 15 7 46.7% 8 53.3% Гараа зөв, тогтмол угаах 9 6 66.7% 3 33.3% Ханиад хүрсэн хүмүүсийн дунд маск 6 2 33.3% 4 66.7% зүүх Гараа угаахдаа үедээ хэдий хугацаанд гараа савантай нь үрдэг вэ? 5 секунд 11 5 45.5% 6 54.5% 15 секунд 16 8 50.0% 8 50.0% 60 секунд 3 2 66.7% 1 33.3% Нян, бактери ихэвчлэн яаж тархдаг вэ? Уух зүйлээ хуваалцах 15 9 60.0% 6 40.0% Аман дээр үнсэх 7 4 57.1% 3 42.9% Угаагаагүй гараараа нүүрэн дээр 8 2 25.0% 6 75.0% 30 15 50.0% 15 50.0% хүрэх Нийт Судалгаанд нийт 30-н сурагч хамрагдсанаас хүйсийн харьцаа нь тэнцүү байв. халдварт өвчний тархалтаас өөрийгөө хамгаалж чадах хамгийн чухал зүйлийг нийт сурагчдын 15 нь эмчид үзүүлэх гэсэн ба үүнд эрэгтэй 7 (46.7%) эмэгтэй 8 (53.3%) байлаа. Үүнээс үзэхэд ихэнхи сурагчид халдварт өвчний тархалтаас өөрийгөө хамгаалж чадах хамгийн чухал аргыг эмчид үзүүлэх гэж үзэж байна. Зураг4.1.1. Гараа угаах үедээ гараа савандах хугацаа (Хүйсээр) 100.0% 80.0% 66.7% Эрэгтэй 60.0% 45.5% 50.0% Эмэгтэй 40.0% 20.0% 54.5% 50.0% 33.3% .0% 5 секунд 15 секунд 60 секунд 31

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ 5 секунд гараа угаадаг сурагчдын 45.5% нь эрэгтэй сурагч, 15 секунд гараа угаадаг сурагчид хүйсийн хувьд адилхан, 60 секунд гараа угаадаг сурагчдын 66.7% нь эрэгтэй сурагчид байлаа. Эндээс дүгнэхэд эрэгтэй сурагчид гараа угаахдаа илүү секунд зарцуулдаг байна. Зураг4.1.2. Нян бактерийн тархалтын талаар (Хүйсээр) 100.0% 80.0% 60.0% 57.1% 75.0% 60.0% 40.0% 40.0% 42.9% 25.0% Эрэгтэй 20.0% Эмэгтэй .0% Уух зүйлээ Аман дээр Угаагаагүй хуваалцах үнсэх гараараа нүүрэн дээр хүрэх Нян, бактери ихэвчлэн уух зүйлээр тархдаг гэж 15 сурагч үзжээ. Хүйсийн хувьд уух зүйлээ хуваалцах гэдэгт эрэгтэй сурагчид 60%-г эзэлж байсан ба аман дээр үнсэх гэхэд мөн эрэгтэй сурагчид 57.1%-г эзэлж эмэгтэй сурагчдаас их байлаа. Харин угаагаагүй гараараа нүүрэн дээр хүрэхэд нян, бактери дамждаг гэж эмэгтэй сурагчид 75%-г гэзэлж байв. Хүснэгт4.1.2. Гараа ямар үед угаах талаар (Хүйсээр) Үзүүлэлт Нийт Эрэгтэй Эмэгтэй Тоо Тоо Хувь Тоо Хувь Хамараа оролдсон эсвэл ухсаны дараа Зөв 24 12 50.0% 12 50.0% Буруу 6 3 50.0% 3 50.0% Ариун цэврийн өрөө орсны дараа Зөв 21 12 57.1% 9 42.9% Буруу 9 3 33.3% 6 66.7% Хоол идэхийн өмнө Зөв 26 14 53.8% 12 46.2% Буруу 4 1 25.0% 3 75.0% Нийтийн копьютер, ширээ болон бусад эд зүйлс хэрэглэсний дараа Зөв 19 12 63.2% 7 36.8% Буруу 11 3 27.3% 8 72.7% Бөмбөгөөр тоглосны дараа Зөв 25 12 48.0% 13 52.0% Буруу 5 3 60.0% 2 40.0% Нүүрэндээ хүрэхийн өмнө Зөв 27 12 44.4% 15 55.6% Буруу 3 3 100.0% 0 .0% Нийт 30 15 50.0% 15 50.0% Эндээс ихэнхи нь зөв хариулсан буюу 30-н сурагчаас багадаа 19 ихдээ 27 зөв хариулжээ. Зөв болон буруу хариулсан сурагчдын хүйсийн харьцаа ерөнхийдөө оролцоо байна. 32

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ Хүснэгт4.1.3. Нас болон гараа угаах хугацааны хамаарал Үзүүлэлт Дундаж r Нас 15.8 0.6 Хугацаа 13.6 Нас болон гараа угаахад зарцуулдаг цаг хоорондын хамаарлыг үзэхэд (r=0,6) байлаа. Эндээс нас нэмэгдэхэд гараа угаахад зарцуулдаг цаг нэмэгддэг байна. Зураг4.1.3. Гараа зөв угаах мэдлэгийг үнэлсэн оноогоор 3% 6 оноо 20% 7 оноо 8 оноо 44% 9 оноо 33% Сурагчдын гараа зөв угаадаг эсэх үнэлгээнд хамгийн ихдээ 9-н оноо авахаас сурагчид тус тус дээрхи зурган дээрхи оноог авлаа. Ихэнхи буюу 33% нь 9-н оноо авч хангалттай сайн байлаа. ОЮУТНЫ ГАРАА ЗӨВ УГААХ МЭДЛЭГИЙГ ҮНЭЛСЭН НЬ Зураг4.2.1. Судалгаанд хамрагдалтын байдал (Хүйсээр) 46.7% 53.3% Эрэгтэй Эмэгтэй Судалгаанд нийт 30-н оюутан хамрагдсанаас 16 (53.3%) нь эрэгтэй, 14 (46.7%) эмэгтэй оюутнууд байлаа. Зураг4.2.2. Энгийн аргаар гараа угаах байдал 53.3% .0% Үйлдэл хийхийн өмнө… 30.0% Сургуульдаа ирмэгц,… 3.3% Бие зассаны дараа 13.3% .0% 20.0%40.0%60.0%80.0%100.0% Гарыг энгийн аргаар шаардлагатай тохиолдол бүрт угааж байх гэж ихэнхи буюу 53.3% нь үзжээ. Мөн 30% нь үйлдэл хийхийн өмнө болон дараа гэсэн байв. 33

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ Зураг4.2.3. Гар угаахад хамгийн чухал хэрэглэгдэх зүйл 43.3% Халдварын эсрэг 56.7% үйлчилгээтэй саван Халуун хүйтэн ус Гар угаахад хамгийн их хэрэглэгдэх зүйлийг 56.7% нь халдварын эсрэг үйлчилгээтэй саван мөн үлдсэн хувь нь халуун хүйтэн ус гэж үзжээ. Зураг4.2.4. Энгийн аргаар гар угаахын ач холбогдол Нянгийн тоог багасгах 43.3% Халдвар үүсгэгчээс 23.3% өөрийгөө болон… 16.7% Зөв гар угаалт нь 10.0% 6.7% халдвараас… Эмнэлгийн ажилтнаас үйлчлүүлэгчид нян… Үйлчлүүлэгчээс эмнэлэгийн орчинд… .0% 20.0%40.0%60.0%80.0%100.0% Гарыг энгийн аргаар угаахын ач холбогдлыг 43.3% нь нянгийн тоог багасгах, 23.3% нь халдвар үүсгэгчээс өөрийгөө болон үйлчлүүлэгчийг хамгаалах гэж үзлээ. Зураг4.2.5. Гар угаахад анхаарах зүйлс Бөгжөө авах 36.7% 26.7% Хумс богино, будаггүй байх 20.0% Цагаа тайлах 16.7% Угаасны дараа заавал тос… .0% .0% 20.0% 40.0% 60.0% 80.0% 100.0% Гарыг угаахад бөгжөө авах хэрэгтэй 36.7%, халдваргүйжүүлэх уусмал хэрэглэх 26.7%, хумс богино будаггүй байх 20%, цагаа тайлах 16.7% нь анхаарах хэрэгтэй гэж үзлээ. 34

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ Зураг4.2.6. Гар угаахад зарцуулдаг хугацаа, давтамжын талаар 30 сек, 4 -6 удаагийн 40.0% давтамжтай 30.0% 16.7% 20 – 30 сек , 3 - 4 удаагийн 6.7% давтамжтай 6.7% 1мин, 5-6 удаагийн давтамжтай 1-2 мин, 2-4 удаагийн давтамжтай 40- 60 сек, 4 -5 удаагийн давтамжтай .0% 20.0%40.0%60.0%80.0%100.0% Судалгаанд хамрагдсан оюутнуудын 40% нь 30 сек 4 -6 удаагийн давтамжтай, мөн 30% нь 20 – 30 сек 3 - 4 удаагийн давтамжтай гараа угаадаг байна. Зураг4.2.7. Халдварт өвчнөөс сэргийлэх хамгийн чухал аргын байдал 100.0% 80.0% Эмчид үзүүлэх 60.0% 50.0% 50.0% 50.0% Гараа зөв, тогтмол угаах 40.0% 30.0% 31.2% 28.6% Ханиад хүрсэн 20.0% 20.0% 18.8% 21.4% хүмүүсийн дунд маск зүүх .0% Нийт Эрэгтэй Эмэгтэй Халдварт өвчний тархалтаас өөрийгөө хамгаалж чадах хамгийн чухал арга нь нийт оюутнуудын 50% нь эмчид үзүүлэх гэж үзсэн ба хүйсийн хувьд мөн 50 50-н хувь нь эмчид үзүүлэхийг Халдварт өвчний тархалтаас өөрийгөө хамгаалж чадах хамгийн чухал арга гэж үзэв. Зураг4.2.8. Нян бактерийн тархалтын талаар 100.0% 80.0% 64.3% Уух зүйлээ 60.0% 56.7% хуваалцах 50.0% Аман дээр үнсэх 40.0% 26.7% 31.3% 21.4% Угаагаагүй 20.0% 16.7% 18.8% 14.3% гараараа нүүрэн дээр хүрэх .0% Нийт Эрэгтэй Эмэгтэй Нян бактери ихэвчлэн уух зүйлээ хуваалцаснаас тархдаг гэж үзжээ. Харин эрэгтэй оюутнуудын 50%, эмэгтэй оюутнуудын 64.39 нь уух зүйлээ хуваалцахаар тархдаг гэж үзсэн байна. 35

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ Хүснэгт4.2.1. Оюутнуудын гараа зөв угаах мэдлэгийн үнэлгээ (Хүйсээр) Үзүүлэлт Нийт Эрэгтэй Эмэгтэй Тоо Хувь Тоо Хувь Тоо Хувь Хамараа оролдсон эсвэл ухсаны дараа Буруу 5 16.7% 4 25.0% 1 7.1% 75.0% 13 92.9% Зөв 25 83.3% 12 Ариун цэврийн өрөө орсны дараа Буруу 3 10.0% 0 .0% 3 21.4% Зөв 27 90.0% 16 100.0% 11 78.6% Хоол идэхийн өмнө Буруу 3 10.0% 0 .0% 3 21.4% Зөв 27 90.0% 16 100.0% 11 78.6% Нийтийн копьютер, ширээ болон бусад эд зүйлс хэрэглэсний дараа Буруу 4 13.3% 1 6.3% 3 21.4% Зөв 26 86.7% 15 93.8% 11 78.6% Бөмбөгөөр тоглосны дараа Буруу 2 6.7% 1 6.3% 1 7.1% 92.9% Зөв 28 93.3% 15 93.8% 13 Нүүрэндээ хүрэхийн өмнө Буруу 3 10.0% 2 12.5% 1 7.1% Зөв 27 90.0% 14 87.5% 13 92.9% Нийт 30 100.0% 16 100.0% 14 100.0% Эндээс олонх нь зөв хариулсан ба 30-н оюутнаас багадаа 25 ихдээ 28 зөв хариулжээ. Зөв болон буруу хариулсан сурагчдын хүйсийн харьцаа ерөнхийдөө эрэгтэй оюутнууд илүү зөв хариулсан байна. Хүснэгт4.2.2. Нас болон савангаар гараа угаасан тоо хоѐрын хамаарал Үзүүлэлт Дундаж Стандарт r хазайлт Нас 20.7 0.7 0.3 Гараа угаах тоо 2.1 0.9 Нас болон нэг өдөрт гараа савангаар угаасан тоо хоорондын хамаарлыг үзэхэд (r=0,3) байлаа. Эндээс нас нэмэгдэхэд нэг өдөрт гараа савангаар угаасан тоо нэмэгддэг байна. Зураг4.2.9. Оюутнуудын гараа зөв угаах мэдлэгийн үнэлгээний оноо 13.33.3 11 оноо 12 оноо 26.7 56.7 13 оноо 14 оноо Оюутнуудын гараа зөв угаадаг эсэх үнэлгээнд хамгийн ихдээ 14-н оноо авахаас оюутнууд тус тус дээрхи зурган дээрхи оноог авлаа. Ихэнхи буюу 56.7% нь 12 оноо авч хангалтгүй байлаа. 36

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ Зураг4.2.10. Оюутнуудын гараа зөв угаадаг байдал 40.0 Зөв Буруу 60.0 Нийт судалгаанд хамрагдсан 30-н оюутнуудын 12 (40%) гараа зөв угаадаг гэж үнэлэгдэж байна. ХЭЛЦЭМЖ Гараа хэзээ угаах талаарх мэдлэг нь сургалтын өмнө зөвхөн ямар нэг үйлдэл хийхийн өмнө болон дараа гараа угаана гэж хариулсан нь 16.0% байсан бол бусад тохиолдлуудад 0.0%- тай байна. Сургалтын дараа сургуульд ирмэгц болон явахын өмнө 33.3%, үйлдлийн өмнө болон дараа 33.3%, бие зассаны дараа 16.7%, хамраа цэвэрлэсний дараа болон гар дотроо найтаасны дараа 16.7% гэж тус бүр хариулсан нь Д. Цэгмид нарын оюутны гарын ариун цэвэр сэдэвт судалгааны ажлын үр дүнтэй ижил байна. Энэ нь гар угаах талаарх мэдлэг хангалтгүй гэдгийг харуулж байна. Дүгнэлт 1. Дунд ангийн сурагчид гараа угаах зөв угаах мэдлэг нь бага байгаа бөгөөд нас нэмэгдэх тусам гараа зөв угаах мэдлэг нь (r=(0,6)2=0.36= 36%)-иар нэмэгдэж байна. Мөн гараа хангалттай зөв угаадаг сурагчид 10 буюу (33%) байлаа. Эндээс ЕБС-ийн 3- н сурагч тутмын нэг нь гараа зөв угаадаг байна. Мөн хүйсийн хувьд эрэгтэй сурагчид нь эмэгтэй сурагчдаасаа гараа зөв угаах мэдлэг илүү байна. 2. Нас нэмэгдэхэд нэг өдөрт гараа савангаар угаасан тоо (r=(0,3)2=0.09=9%)-иар нэмэгдэж байна. Мөн гараа хангалттай зөв угаадаг оюутнууд 12 буюу (40%) байлаа. Эндээс Их Дээд сургуулиудын 10-н оюутан тутмын 4 нь гараа зөв угаадаг байна. Мөн хүйсийн хувьд эрэгтэй оюутнууд гараа зөв угаах мэдлэг нь эмэгтэй оюутнуудаас бага зэрэг их байна. 3. Сургалт өмнөх гар угаах мэдлэг сургалтын дараах мэдлэгийг харьцуулан судлаад үзэхэд дээшилсэн байгаа нт үр дүнгээс харагдаж байна. НОМ ЗҮЙ 1. www. News.mn “Дэлхий мэдээ” 2. Эрүүл мэндийн Сайдын 2014 оны 127 дугаар тушаал “Эрүүл мэндийн сургалт, сурталчилгааг эрчимжүүлэх тухай” 3. Jay Hardy. 2008. Hand washing facts. 3(45): 18-21. 4. Walker CL, Rudan I, Liu L, Nair H, Theodoratou E, Bhutta ZA, O'Brien KL, 5. Эй Си Эф Монгол ОУБ. 2014. Дэлхийн гар угаах өдөрт. 1 - 12. 6. Campbell H, and Black RE. 2013. Global burden of childhood pneumonia and diarrhoea. Lancet 381(9875):1405-1416. 7. Biznetwork.mn 8. Эрүүл Мэндийн Сайдын 2014 оны 186, 187 дугаар тушаал “Халдвар, хамгаалалын тухай” 9. http://www.nccd.gov.mn (ХӨСҮТ) 10. www. Moh.mn 37

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ ХЭВТЭН ЭМЧЛҮҮЛЭГЧДИЙН СЭТГЭЛ ХАНАМЖ Д.Лхам1, Ч.Энхчимэг1, Э.Бадамханд1, Х.Мөнхдулам1, Б.Цэвэлмаа1,Э.Цэрэндулам1, Я.Энхжаргал2 АШУҮИС-Сувилахуйн сургууль И-мэйл хаяг [email protected] 1.Үндэслэл Эрүүл мэндийн байгууллагуудаар хэвтэн эмчлүүлж байгаа үйлчлүүлэгчид болон эмч, эмнэлгийн мэргэжилтний хоорондох харилцаа хандлага , ур чадвар, ѐс зүйн зарчимууд зөрчигдсөнөөс тусламж үйлчилгээний чанар хүртээмж буурж байгаатай холбогдуулан сэтгэл ханамжийг олон улсын туршлага, өөрийн салбарын онцлогт тулгуурласан нэгдсэн аргачлал, асуулгаар судлах замаар тусламж, үйлчилгээний чанар, хүртээмжийг нэмэгдүүлэх, байгууллагын соѐл, ажлын нөхцөл, сахилга хариуцлагыг дээшлүүлэх, нотолгоонд тулгуурласан төлөвлөлт хийх, шийдвэр гаргалтад судалгааны үр дүнг ашиглах болно. Эрүүл мэндийн байгууллагуудын эмнэлгийн мэргэжилтний ѐс зүй харилцаа хандлага ,ур чадвар сайн байхын зэрэгцээ мэргэжлийн ѐс зүйн зарчмаа чанд баримталж энэрэнгүй сэтгэлээр өвчтөн үйлчлүүлэгчтэй эелдэг харилцах шаардлага зүй ѐсоор тавигдаж байна. Орчин үед эмнэлгийн мэргэжилтэний харилцаа хандлага, ѐс зүй , тусламж үйлчилгээний чанар хүртээмж үйлчлүүлэгчдийн сэтгэл ханамжид төдийлэн хүрч чадахгүй байгаатай холбогдуулан асуулгаар судлах замаар тусламж, үйлчилгээний чанар, хүртээмжийг нэмэгдүүлэх, байгууллагын соѐл, ажлын нөхцөл, сахилга хариуцлагыг дээшлүүлэх, нотолгоонд тулгуурласан төлөвлөлт хийх, шийдвэр гаргалтад судалгааны үр дүнг ашиглахад энэхүү ажлын үндэслэл болж байна. 2.Зорилго: Эрүүл мэндийн байгууллагаар хэвтэн эмчлүүлж байгаа үйлчлүүлэгчдийн сэтгэл ханамжийг судлах. 3.Зорилт: 1. Эрүүл мэндийн байгуулагын үйл ажилгааны талаарх хэвтэн эмчлүүлж байгаа үйлчлүүлэгчдийн сэтгэл ханамжийг үнэлэх. 2. Эмнэлгийн ор хоног үйлчлүүлэгчид хэр хүрэлцээтэй байгааг судлах. 3. Хэвтэн эмчлүүлэх тасгийн эмч, эмнэлгийн мэргэжилтний харилцаа хандлагыг судлах 4.Судалгааны материал арга зүй Судалгааг асуумжын аргаар авч дүгнэлт хийнэ.  1-р Зорилтын хүрээнд: Эрүүл мэндийн байгуулгын үйл ажилгааны талаарх хэвтэн эмчлүүлж байгаа үйлчлүүлэгчийн сэтгэл ханамжыг үнэлэхдээ орчин бүрдүүлж зөвшөөрөл авч асуумжийн аргаар үнэлгээ өгнө.  2-р Зорилтын хүрээнд Эмнэлгийн ор хоног үйлчлүүлэгчид хүрэлцээтэй байгаа эсэхийг үнэлгээ өгнө.  3-р Зорилтын хүрээнд Хэвтэн эмчлүүлэх тасгийн эмч, эмнэлнийн мэргэжилтний харилцаа хандлагат үнэлгээ өгнө. 5. Судалгааны хамрах хүрээ: 1. Баянгол дүүргийн ШУГТ эмнэлэгт хэвтэн эмчлүүлэгчдийг хамруулна. 6. Судалгааны тойм Энэхүү судалгаанаас үзэхэд тус эмнэлэгт хэвтэн үйлчлүүлэгсдийн ор хоногийн хугацаан дахь сэтгэл ханамжийг харьцуулахад “p=0.01”, эмч эмнэлэгийн ажилтан хувийн эмнэлэг, эмийн санг санал болгосон болон сүлжээний бүтээгдэхүүн, хувиасаа эм зарах үйлдэл гаргасан эсэхийг харьцуулахад “p=0.01” статистикийн өндөр магадлалтай байна. Түлхүүр үг: Үйлчлүүлэгч , эмнэлэгийн мэргэжилтэн , сэтгэл ханамж. 38

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ 7. Үр дүн: 1. Баянгол дүүргийн ШУГТ эмнэлэгт хэвтэн эмчлүүлж буй 70 хүн хамрагдсан. График1. Насны ангиллаар авч үзвэл судалгаанд 40-49 насны үйлчлүүлэгчид илүүтэйгээр хамрагдсан байна. График2. Нийт 70 үйлчлүүлэгчээс 36 нь эрэгтэй , 34 нь эмэгтэй хамрагдав. График 3. Үйлчлүүлэгчдийн сэтгэл ханамжийн судалгаанд хамрагдсан хүмүүсийн ихэнхи нь хөдөө орон нутгаас ирж үйлчлүүлсэн байна. 39

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ График 4. Тус судалгаанд хамрагдагсдын 27% нь дотоод шүүрлийн тасаг, 20% нь зүрх судасны тасаг, 19% нь хоол боловсруулах эрхтэн тогтолцооны тасаг, 21% нь мэс заслын тасаг, 6% нь нүдний тасаг, 7% нь мэдрэлийн тасагт хэвтэн эмчлүүлж байна. График 5. Судалгаанд хамрагдагсдын тус эмнэлэгээр үйлчлүүлэх болсон шалтгааны 34% нь харъяаллын дагуу, 36% нь доод шатны эмнэлгийн бичгээр, 23% нь тусламж үйлчилгээний чанар сайтай учраас, 7% нь бусад шалтгаантай байна. 40

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ График 6. ШУГТЭ –н үйлчлүүлэгчдийн хэвтэж эмчлүүлсэн ор хоногийн хугацаанд сэтгэл ханамжийн түвшин 3% нь маш хангалтгүй, 3% нь хангалтгүй, 13% нь дунд зэрэг, 29% нь сайн, 53% нь маш сайн гэсэн үнэлгээ өгсөн байна. График 7. Эмнэлэгийн мэргэжилтэн нь үйлчлүүлэгчидийн 99%-д нь эмчилгээ сувилгааны хийх гэж буй үйлдлээ тайлбарласан бол 1% нь тайлбарладаггүй гэсэн байна. 6% Тийм 94% График 8. Судалгаанаас үзэхэд эмч, эмнэлгийн мэргэжилтэн нь хувийн эмнэлэг, эмийн сан санал болгосон нь 6% харин 94% нь үгүй гэсэн хариулт өгсөн байна. График 9. Үйлчлүүлэгчдийн 9% нь эрүүл мэндтэй холбоотой зөвлөгөө аваагүй бол 91% нь авсан гэсэн сэтгэл ханамжтай байна. График 10. Хэвтэн эмчлүүлэгчдийг эмнэлэгээс гарахад 77% буюу 54 хүнийг үдэн гаргасан гэсэн сэтгэл ханамжтай байна. 41

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ ДҮГНЭЛТ: Судалгаанд төв эмнэлэг, тусгай мэргэжлийн төвүүдийн 6 тасагт хэвтэн эмчлүүлсэн 70 эмчлүүлэгч хамрагдав.Үйлчлүүлэгчдийн дийлэнх нь эмч, эмнэлгийн мэргэжилтний ѐс зүй, харилцаа, хандлага, байгууллагын соѐл, зохион байгуулалтад сэтгэл ханамжтай байна.  Сэтгэл ханамжгүй байдал эмнэлгийн мэргэжилтний ѐс зүй, харилцааны соѐлд илүү тохиолдож байна.  ЭМЯ-ны харьяа байгууллагууд нь өөрийн байгууллагад холбоотой, сэтгэл ханамж багатай үзүүлэлтүүдийг сайжруулах, ялангуяа ажлын байрны аюулгүй, тав тухтай орчинг бүрдүүлэх, үйлчилгээний соѐл, ѐс зүй, харилцаа, хандлагыг сайжруулах арга хэмжээг авах шаардлагатай байна.  Мөн эрүүл мэндийн байгууллагууд нь сэтгэл ханамжийн судалгааг тогтмолжуулах, дүн шинжилгээ хийх, үр дүнг ашиглах, төлөвлөлтөнд тусган хэрэгжүүлж, хэвших хэрэгтэй байна. Ном зүй 1. Pubmed.com 2. Mongolmed.mn 3. Оргил Б., Баярцэцэг Ц., Гүндэгмаа Ц., Жаргал Т., Нийгмийн эрүүл мэнд судлал УБ., 2012 х. 308-309. БАГА НАСНЫ ХҮҮХДИЙН ӨСӨЛТ ХӨГЖЛИЙН СУДАЛГАА Б.Пагам1 Ч.Амаржаргал1 Б.Билэгмэдэх1 О.Эрдэнэбулган1 Г.Болоржаргал1 Л.Хишигдэлгэр21АШУҮИС, Сувилахуйн сургууль, ЭСАЗ 4-1 анги 2АШУҮИС, Сувилахуйн сургууль, Эх хүүхдийн сувилахуйн тэнхим И-мэйл: [email protected] Утас: 99692762 Abstract In this study we have tried to show the overweight children development 1-3 years old with centile method and study was conducted among 231 children. Also 130 of them were male (56%), 101of them were female (44%). According to the study 20% of them were underdeveloped about the physical development among toddlers and 31% of them were highly developed. Therefore it is necessary to help the children to reach the normal stage who is under development stage.Research study shows that of overweigh and obesity has increased so we have to prevent from overweight because study shows that 41% of them were in normal weight, 38% of them were in overweight, 17% of them were in obesity, 4% of them were thin. Товч утга Бидэнэхүүсудалгаагаар 1-3 настайхүүхдийнөсөлтхөгжил, 231хүүхэдхамрагдсаны мариагцентилийнаргыгашигланүнэлсэнбөгөөднийт 130эрэгтэй (56%), 101эмэгтэй (44%) байв. Судалгааныүрдүнгээсхарахадхүүхдийнөсөлтхөгжилболонбиебялдрынхөгжлийн 20% хоцронго, 31% ньхөгжлөөртүрүүлэнгэүзүүлэлттэйбайна.Иймээсхөгжлөөрхоцронгобайгаахүүхдүүдийг хөгжүүлжхэвийнхэмжээндхүргэхньчухалюм.Хүүхдийнмарианүзүүлэлтийнхувьд 41% хэвийн, 38% тарган, 17% мариалаг, 4% туранхайдуубайгааньхүүхдийгхэттарганболохооссэргийлэххэрэгтэйгхаруулжбайна. 42

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ Түлхүүрүг:Хүүхдийнөсөлтхөгжил, биебялдар Үндэслэл Хүүхдийнбиебялдрынөсөлтньулсорнынийгэмэдийнзасгийнхөгжил, хотжилт, ахуйамьдралыннөхцөл, нийгмийнхүчинзүйлүүдээсшалтгааланхувьсахшинжтэй ч удамшлаарнөхцөлдөнтухайнүндэстнийбиологийнонцлог, хүнамзүйнбайдлыгхаруулахчухалүзүүлэлт болдог.1Хүүхдийнбиебялдрынхөгжилньтэднийамьдралынтүвшин, биемахбододорчныүзүүлэхнөлөөгүнэлэх, эмнэлэгурьдчилансэргийлэхажлынүрдүнгдүгнэхшалгуурболдогучраасхүүхдийнбиебя лдрынхөгжлийгнэгаргачлалындагуутухайнгазарнуттийнхааясүндэс, насхүйс, газарзүйнбайрлал, цагуурынонцлог, амьдралынбайдлыгхаргалзанөсөлт, хөгжилтийнтүвшингтогтоон 5-10 жилтутамдахинсудалдагбайна.2Хүүхдийнбиебялдрынхөгжлийгсудлахньхүүхдийнэрүү лмэндийнбайдлыгижбүрнээрньүнэлэх, өвчнөөсурьдчилансэргийлэх, эрүүлжүүлэхажлынүрдүнгтооцоходзайлшгүйшаардлагатайтулгамдсанасуудлыннэгба йдагучраасэнэхүүсудалгааныүндэслэлболсонюм. Зорилго  Баганасныхүүхдийнөсөлтхөгжлийн байдалд үнэлгээ өгөх Зорилт  Хүүхдийнөсөлтхөгжлийнсудалгааггаргасныүндсэндээрөсөлтхөгжил ньхэвийнявагдажбайгааэсэхийгтодорхойлно. Судалгааныаргазүй: УБТЗ-ын 185-р цэцэрлэгийн 2-4 настайхүүхдийн 5 бүлэгангийгсонгонавчнийт 242 хүүхдийнөсөлтхөгжлийгцентилийнаргаар хэмжилтхийн судалгаагявуулсан. Судалгааны үр дүн: Судалгаанд 1-3 насны 231 хүүхэд хамрагдлаа. Үүнээс 130 буюу 56% нь эрэгтэй, 101 буюу 44% нь эмэгтэй хүүхэд байсан (Зураг 1). Хүйс 44% эр 56% эм Зураг 1. Хүүхдийн хүйсний харьцаа (%) Судалгаанд 1-2 настай 99 хүүхэд, 3 настай 132 хүүхэд хамрагдсан (Зураг 2). 132 150 95 100 50 4 0 1 настай 2 настай 3 настай Зураг 2. Хүүхдийн насны харьцаа 43

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ Центилийн Б аргаар биеийн өндөр, жин, цээжний тойргийн хэмжээнүүдийн баганы дэс дугаарын нийлбэрээр хүүхдийн бие бялдрын хөгжлийг үнэлэхэд 49% нь хэвийн үзүүлэлттэй байлаа (Зураг 3). Б арга 31% 20% хөгжлөөр хоцронго хэвийн 49% хөгжлөөр түрүүлэнгэ Зураг 3. Хүүхдийн бие бялдрын хөгжлийн үзүүлэлт (%) Центилийн В аргаар хүүхдийн мариаг биеийн өндөр, жингийн хүснэгтээр үнэлэхэд 41% нь хэвийн, 38% нь тарган үзүүлэлттэй байлаа (Зураг 4). 95 88 100 80 60 38 40 1 9 20 0 Зураг 4. Хүүхдийн мариан үзүүлэлт Хэлцэмж: Эдгээр хэмжээсүүд хүүхдийн суурь хөдөлгөөний чадвар, хөдөлгөөний чадамжийн тунхаглал юм. Шведийн судалгаагаар цэцэрлэгийн насанд хийгдсэн хэт таргалалтын судалгаа нь 2-3 настай хүүхдийн 60%-нь илүүдэл жинтэй байгаа нь бидний судалгааны үр дүнтэй ойролцоо байлаа. 2011 оны хүүхдийн хэт таргалалтаас сэргийлсэн Cochrane –ны дахин туршилтаар 0-5 настай хүүхдийн таргалалтын 0,26 кг/м квадрат дундаж бууралт ихэнхдээ хөгжингүй оронд тохиолдож байна гэдэгтэй бидний судалгаа санал нэг байна. Шотландын сургуулийн өмнөх насны хүүхдийн судалгаагаар биеийн хөдөлгөөнүүд нь суурь хөдөлгөөний чадварыг дээшлүүлсэн ч жин бие махбодын индекс нөлөөлөөгүй гэж гарсан бөгөөд судлаачид жин БМИ хөдөлгөөний дозын тохироо дутсанаас болсон гэж үзсэн байна. Иймээс бодлогод суурилсан олон талт хөтөлбөрийг СӨНХ-ийн хүүхдийн биеийн хөдөлгөөнд суурилсан сургалтанд илүү анхаарах хэрэгтэйг судалгааны үр дүн харуулж байна. Дүгнэлт: 1. Хүүхдийн өсөлт хөгжилд үнэлгээ хийхэд 20% нь хөгжлөөр хоцронго, 31% нь хөгжлөөр түрүүлэнгэ үзүүлэлттэй байна. 44

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ 2. Хүүхдийн мариан үзүүлэлтийн хувьд 41% нь хэвийн, 38% нь тарган, 17% нь мариалаг,4% ньтуранхайдуу байгаа нь хүүхдийг хэт тарган болохоос сэргийлэх хэрэгтэйг харуулж байна. Талархал: Бидний судалгааны ажилд туслалцаа үзүүлсэн УБТЗ-ын 185-р цэцэрлэгийн хамт олонд талархлаа илэрхийлье. Ном зүй: 1. Амардулам.Н , Купул.Ж , Бурмаа.Б. Монгол хүүхдийн бие бялдрын өсөлт хөгжлийн судалгаа, эрүүл ахуйн үнэлгээ, өнөөгийн хэрэгцээ. Монголын анагаах ухаан, 2009, 3(137) 2. Орч. Ц. Тамир Бага насны хүүхдийн бие бялдрын хөгжилд суурилсан олон талт арга барил, 2014 3. Оюунбилэг.А. Хүүхдийн эрүүл ахуй, х.22-33 4. Хүүхдийн анагаахын тэнхим Хүүхдийн өвчний онош зүй, 2014 5. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/ overweight/obese child ГССҮТ-ИЙН ХЭВТЭН ЭМЧЛҮҮЛЭГЧДИЙН ЭМЧИЛГЭЭНИЙ ХООЛНЫ ТАЛААРХ СЭТГЭЛ ХАНАМЖЫГ СУДАЛСАН ДҮН Б.Номинбилэг1,Б.Мөнхнаран2,А.Сарантуяа3,Л.Одгэрэл4, 5АШУҮИС-ийн Сувилахуйн сургууль Судалгааны үндэслэл: Хоолоор эмчлэх арга нь физиологийн шаардлагын үүднээс ¿зэхэд бие махбодид хамгийн òохиромжтой арга юм. Тодорхой найрлага бүхий хоолны өвөрмөц технологиор бэлтгэн эмчилгээний болон өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор хэрэглэх хоолыг эмчилгээний хоол гэнэ. / Эрүүл мэндийн сайдын 2007 оны11 тоот тушаалын хавсралт / Эмчилгээний хоол нь:  Тухайн өвчний эдгэрэлтийн явцад сайнаар нөлөөлөх эмчилгээний өндөр чанартай байх.  Эмийн болон эмчилгээний бусад аргын үр нөлөөг сайжруулах суурь болох чанартай байх.  Найрлагын тохироо, илчлэг чанарын хувьд өвчтний бие махбодын физиологийн шаардлагыг аль болохоор бүрэн хангасан байх.  Тухайн өвчний үед үйл ажиллагаа нь хямарсан эрхтэн системийг гамнах үйлчилгээтэй байх ѐстой .  Эмчилгээний хоол нь өнгө үзэмж сайтай хоол идэх дур хүслийг татахуйц байх ѐстой.  Эмчилгээ,сувилалын хоол нь өвчний үе шат, ºвчтний биеийн байдал, тухайн үед зонхилон илэрч байгаа бодисын солилцооны хямралын байдал /х¿нд, хөнгөн/ зэргээс шалтгаалан найрлагын тохироо, илчлэг чанар, бэлтгэх арга технологийн хувьд харилцан адилгүй байх шаардлагатай . Судалгааны ажлын зорилго: Ýìíýëýãò õэвтэн эмчлүүлэгчдэд тухайн өвчтний оношинд тохирсон эмчилгээний хоол өгч байгаа эсэх,эì÷èëãýýíèé õîîëîíä òàâèãäàõ øààðäëàãà õàíãàñàí ýñýõèéã ñóäëахад оршино. Судалгааны зорилт: 1 Ýì÷ë¿¿ëýã÷èä тохирсон эмчилгээний хоол өгч байгаа ýñýõèéã òîãòîîõ 2 ¯йлчлүүлэгч эмчилгээний хоолны талаар мэддэг эсэхийг судлан тогтоох 45

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ 3 Эмнэлэгийн ажилчид эмчилгээний хоолны талаар өвчтөнд мэдээлэл өгдөг эсэхийг судлах Судалгааны арга аргачлал: 2016 оны 1 сараас 3 сар хүртэлх хугацаанд ГССҮТ-ийн тархи нуруу нугасны тасагт хэвтэн эмчлүүлсэн 200 өвчтөнг хамруулан асуумжын аргаар энэхүү судалгааг хийсэн. Судалгааны ажлын үр дүн: Бүлэг I :Нийт дүнгээр Судалгаанд хамрагдсан нийт 200 үйлчлүүлэгч эмчилгээний хоолны талаар мэдээлэлтэй эсэхийг судалсан. сонссон эмчилгээ 40хүн ний 20% хоолны мэдээлэл талаар гүй 70хүн мэдээлэл 35% ттэй 90хүн… Зураг: 1 Үйлчлүүлэгчийн эмчилгээний хооллолт Судалгаагаар авч үзэхэд судалгаанд хамрагдсан нийт үйлчлүүлэгчдийн 35% нь эмчилгээний хоолны талаар мэдээлэлгүй байна. /Зураг 1/ Бүлэг II: Шаардлага хангасан эмчилгээний хоол идэж чадаж байгаа эсэх 60 45 55 50 шаардлага 40 хангасан… 30 20 10 0 чадаж чадахгүй байгаа 90хүн байгаа Зураг :2 С1у1д0ахлүнгааны үр дүнгийн байдал 46

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ Судалгаанд хамрагдсан үйлчлүүлэгчдийн 55% нь шаардлага хангасан эмчилгээний хоол идэж чадахгүй байна. /Зураг 2/ Бүлэг III: Эмнэлгийн ажилчид эмнэлэгийн хоолны талаар мэдээлэл өгдөг эсэх 80 эмнэлэгийн ажилчид 70 60 эмчилгээний хоолны талаар 50 40 43.5м% эдээл5э6л.5%өгдөг /зураг 3/ 75% 30 20 10 25% 0 мэдээлэл өгдөг мэдээлэл хоол тарааж асуудаггүй 87 хүн өгдөггүй 113хүн байгаа хүнээс 150хүн ямар хоол иддэг талаар нь асуудаг 50хүн Энэхүү судалгаагаар үзэхэд эмчлүүлэгчдийн 75% нь эмчилгээний ямар хоол идэх ѐстойгоо эмнэлгийн ажилтанаас асуудаггүй байна. Нийт судалгаанд хамрагдсан үйлчлүүлэгчийн 56.5%-д нь эмнэлгийн ажилтан эмчилгээний хоолны талаар мэдээлэл өгдөггүй байна. /зураг 3/ Манай эмнэлгийн хоолны амт чанар ямар байна гэж асуухад амтлагч болон өөх тос ихтэй мөн хоолны амт дунд зэрэг, øààðäëàãà õàíãàääàãã¿é гэж хариулсан байна. Дүгнэлт: Судалгаанаас харахад эмнэлгийн ажилчид ýì÷ë¿¿ëýã÷äýä эмчилгээний хоолны талаар хангалттай мэдээлэл өгдөггүй, хоолыг тарааж буй тогооч ямар хоол идэх ѐстойг õýëäýãã¿é ìºí ýì÷ë¿¿ëýã÷ ÿìàð õîîë èääýã òàëààð асуудаггүй . Эмчийн заалтын дагуу îíîøиíä тохирсон хоолыг үйлчлүүлэгчдэд өгääºãã¿é, ºã÷ áàéãàà õîîë ýì÷èëãýýíèé õîîëíû øààðäëàãàä íèéöäýãã¿é байна. Санал: 1 Хоол зүйч эмчтэй болох. 2 Эмч, сувилагч, тогооч нар бүгд үйлчлүүлэгчиддээ эмчилгээний хоолны талаарх мэдээлэл сургалтыг ÿâóóëæ áàéõ. 3 Эмчлүүлэгчдèéí оношинд тохирсон хоолыг байнга өгч байх 4 Ýì÷ë¿¿ëýã÷èä ÿìàð õîîë èäýæ áàéãààãàà тогооч нараас àñóóæ ëàâëàæ áàéõ 5 Ýì÷ë¿¿ëýã÷äèéí õîîë íü ýì÷èëãýýíèé õîîëíû øààðäëàãà õàíãàñàí áàéõ зэрэг саналыг дэвшүүлж байна. Ашигласан ном зүй: 1. Эмчилгээ сувилалын хоолны удирдамж. УБ.2009.Х.8. 2. М.Оюунбилэг зөв хооллохын учир. УБ.2014. Х.13 3. ДЭМБ.“Эрүүл монгол хүн” үндэсний хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх гарын авлага. УБ.2007. Х.24. 4. Ч.Одгэрэл. Настны хоол тэжээлийн онцлог . УБ.2010. Х.18. 5. Ш.Болд. Анагаах увдис. 2009. Х.23. 47

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” эмчилгээ ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ ний сонссон хоолны 40хүн талаар 20% мэдээлэл мэдээлэл ттэй гүй 70хүн 90хүн 45% 35% Зураг: 1 Үйлчлүүлэгчийн эмчилгээний хооллолт Судалгаагаар авч үзэхэд судалгаанд хамрагдсан нийт үйлчлүүлэгчдийн 35% нь эмчилгээний хоолны талаар мэдээлэлгүй байна. /Зураг 1/ Бүлэг II: Шаардлага хангасан эмчилгээний хоол идэж чадаж байгаа эсэх 60 55 50 45 40 шаардлага 30 хангасан… 20 10 0 чадаж байгаа чадахгүй 9З0ухүрнаг :2 1б1Са0йухгдаүнабаалйгадаанлы үр дүнгийн Судалгаанд хамрагдсан үйлчлүүлэгчдийн 55% нь шаардлага хангасан эмчилгээний хоол идэж чадахгүй байна. /Зураг 2/ 48

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ Бүлэг III: Эмнэлгийн ажилчид эмнэлэгийн хоолны талаар мэдээлэл өгдөг эсэх 80 эмнэлэгийн ажилчид 70 60 эмчилгээний хоолны талаар 50 40 43.5м% эдээлэ56л.5%өгдөг /зураг 3/ 75% 30 20 10 25% 0 мэдээлэл өгдөг мэдээлэл хоол тарааж асуудаггүй 87 хүн өгдөггүй 113хүн байгаа хүнээс 150хүн ямар хоол иддэг талаар нь асуудаг 50хүн Энэхүү судалгаагаар үзэхэд эмчлүүлэгчдийн 75% нь эмчилгээний ямар хоол идэх ѐстойгоо эмнэлгийн ажилтанаас асуудаггүй байна. Нийт судалгаанд хамрагдсан үйлчлүүлэгчийн 56.5%-д нь эмнэлгийн ажилтан эмчилгээний хоолны талаар мэдээлэл өгдөггүй байна. /зураг 3/ Манай эмнэлгийн хоолны амт чанар ямар байна гэж асуухад амтлагч болон өөх тос ихтэй мөн хоолны амт дунд зэрэг, øààðäëàãà õàíãàääàãã¿é гэж хариулсан байна. Дүгнэлт: Судалгаанаас харахад эмнэлгийн ажилчид ýì÷ë¿¿ëýã÷äýä эмчилгээний хоолны талаар хангалттай мэдээлэл өгдөггүй, хоолыг тарааж буй тогооч ямар хоол идэх ѐстойг õýëäýãã¿é ìºí ýì÷ë¿¿ëýã÷ ÿìàð õîîë èääýã òàëààð асуудаггүй . Эмчийн заалтын дагуу îíîøиíä тохирсон хоолыг үйлчлүүлэгчдэд өгääºãã¿é, ºã÷ áàéãàà õîîë ýì÷èëãýýíèé õîîëíû øààðäëàãàä íèéöäýãã¿é байна. Санал: 6 Хоол зүйч эмчтэй болох. 7 Эмч, сувилагч, тогооч нар бүгд үйлчлүүлэгчиддээ эмчилгээний хоолны талаарх мэдээлэл сургалтыг ÿâóóëæ áàéõ. 8 Эмчлүүлэгчдèéí оношинд тохирсон хоолыг байнга өгч байх 9 Ýì÷ë¿¿ëýã÷èä ÿìàð õîîë èäýæ áàéãààãàà тогооч нараас àñóóæ ëàâëàæ áàéõ 10 Ýì÷ë¿¿ëýã÷äèéí õîîë íü ýì÷èëãýýíèé õîîëíû øààðäëàãà õàíãàñàí áàéõ зэрэг саналыг дэвшүүлж байна. Ашигласан ном зүй: 6. Эмчилгээ сувилалын хоолны удирдамж. УБ.2009.Х.8. 7. М.Оюунбилэг зөв хооллохын учир. УБ.2014. Х.13 8. ДЭМБ.“Эрүүл монгол хүн” үндэсний хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх гарын авлага. УБ.2007. Х.24. 9. Ч.Одгэрэл. Настны хоол тэжээлийн онцлог . УБ.2010. Х.18. 10. Ш.Болд. Анагаах увдис. 2009. Х.23. 49

“ОЮУНЛАГ ЗАЛУУС” ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ ХҮҮХДИЙН ТОГЛООМЫН ТАЛБАЙ,АЮУЛГҮЙ БАЙДАЛ 1. Н.Оюунцэцэг2. Э.Энхзаяа3. Э.Мөнгөнтуул4. Я.Энхжаргал 1,2 – Сувилахуйн бакалвар 2-7 ангийн оюутан 3,4 – АШУҮИС Сувилахуйн сургуулийн НЭМС багш Үндэслэл Монгол улс сүүлийн жилд нийгмийн бүхийл салбарын шинэчлэлийг эрчимтэй хийж байна.Тэр дундаас барилгын салбар илүү эрчимтэй хөгжиж байна.Гэсэн хэдий ч бага насны хүүхдийн тоглоомын талбайд төдийлөн анхаарал хандуулдаггүй. Энд тэнд ямар зай байгаа түүнийг ашиглаж мөн машины замтай ойролцоо барьдаг учраас бага насны хүүхдүүд аюул осолд өртөх нь элбэг байгаа боловч энэ талаарх тоо баримт алга. Харин гадны орон буюу АНУын хүүхдийн тоглоомын талбайн судалгааг харахад 200 мянга гаруй хүүхэд тоглоомын талбайгаас унаж бэртсэний улмаас яаралтай түргэн тусламжийн төвд ханддаг байна. Үүний 25% нь эвдэрсэн тоглоомоос 56% нь материалын шаардлага хангаагүйгээс 72% хуучирсан тоглоомоос болдог. Мөн жилдээ шаардлага хангаагүй тоглоомын талбайд тоглож байхдаа бэртсэний улмаас АНУ-ын хүүхдүүд 14сая хичээлийн өдрийг алдаж хичээл хоцрогдож энэ нь тоглоомын талбайн шаардлага хангаагүйгээс үүддэг. Зорилго Монголын хойч үе ирээдүй болсон бага насны хүүхдийн тоглоомын талбайн аюулгүй байдал судлах Арга Аргачлал Асуумж судалгааны аргаар эцэг эхчүүдийн оролцуулан авлаа. Энэхүү судалгаандаа гэр хороолол болон байшин хороолол гэсэн ангилалтайгаар нийт 120 судалгаандаа хамруулав. Үр дүн Хүснэгт 1. Тоглоомынталбаймашинызамхоѐрынхоорондохзай 100 50 58.6 48.8 25.83628.5 40 Байшин 28 15.5 22.6 Гэр хороолол Нийт 0 1-5 метр 5-10 метрТүүнээс дээш Хүснэгт 2. Тоглоомын талбайн тохижилт аюулгүй байдал Хүснэгт 3. Хаана цагийг өнгөрүүлдэг 50