Nursing Education

ТУСГАЙ ДУГААР Хүнд хэлбэрийн оюуны хомсдол (IQ 20- 35) Хүнд хэлбэрийн сэтгэцийн хоцрогдол нь амьдралын эхний үеүдэд оношлогдох бөгөөд хөдөлгөөний хоцрогдол, хэлд маш хожуу орох, хэлд орохгүй байх, бусадтай харилцах чадваргүй байх, бие махбодийн талаас хавсарсан эмгэг илрэх нь элбэг байдаг. Тэдгээр хүмүүст байнгын сувилахуйн тусламж, хараа хяналт шаардлагатай. Гүнзгий оюуны хомсдол (IQ˂20) Нийт оюуны хоцрогдолтой хүүхдүүдийн 1-2%-ийг бүрдүүлнэ. Тэдний амьдралын эхний үеийн хөгжил маш удаашралтай бөгөөд хавсарсан биемахбодийн эмгэг олонтаа тохиолдоно. Тэдэнд байнгын асаргаа сувилгаа, хараа хяналт шаардлагатай. Оюуны хомсдолын эмгэгийг үнэлгээ: Оюун хомсдолын үеийн нөхөн сэргээх ТАНИН МЭДЭХҮЙН МАТЕРИАЛУУД эмчилгээ: Хөнгөн зэргийн оюун ухааны хомсдол / Оюун хомсдолын эмгэгийн үед үзүүлэх нөхөн IQ 50-70/ сэргээх зарчим гэдэг нь оюун хомсдолтой Хөнгөн оюуны хомсдол хэлбэр нь нийт хүмүүс, тэдний гэр бүлд зориулсан цогц тохиолдлын 80-85%-ийг эзэлнэ. Энэ хүн тусламж үйлчилгээ үзүүлэхэд оршино. нь мэдрэхүй ба хөдөлгөөний чадварууд •• Үйлчлүүлэгчид оюуны хомсдолыг хоцрогдсон байдаг. Тэд ихэвчлэн хэвийн сургуульд суралцдаг ба бага зэргийн урьдчилан сэргийлэх, эрт илрүүлэх дэмжлэгийн тусламжтай мэргэжлийн, •• Оюуны хомсдолтой хүмүүст тогтмол нийгмийн хувьд зорилгодоо хүрч чадна. Тэд нийгмийн болон харилцааны чадварыг үзлэг хийж, хоёрдогч хүндрэлээс бий болгож чадах ч, танин мэдэхүйн урьдчилан сэргийлэх үйл ажиллагааны дутагдалтай байна. •• Үйлчлүүлэгч болон түүний ар гэр, асран Жишээлбэл хийсвэрлэн сэтгэн бодох, хамгаалагчид зөвлөгөө өгөх, асаргаа, өөрийгөө үнэлэх чадвараа хөгжүүлж сувилгаа хийх талаар сургалт, арга зүйн чаддаггүй байна. сургалт зохиох •• Оюуны хомсдолтой хүмүүст боловсрол Дунд зэргийн оюуны хомсдол (IQ 35-50) олгох, мэргэжил сургалтын хөтөлбөрийг Нийт оюуны хомсдолтой бүхий хүүхдүүдийн эзэмшүүлэх хувь хүн бүрт тохирсон 10% эзэлдэг. Харилцааны чадвар энэ сургалтын арга барилаар сургаж, бүлгийн хүүхдүүдэд маш удаан, тэднийг ажиллуулах бусдын хяналтан дор өөрөө бие даан •• Нийгмийн халамжийг дэмжих өөртөө үйлчлэх чадвар, бага зэрэг хийж •• Эмнэлгийн тусламж, сувилахуйн чаддаг зүйлсээ хийхэд сургах боломжтой. тусламж үйлчилгээг амбулаторийн хэлбэрээр үзүүлэхэд чиглүүлэн туслах •• Сэтгэлзүйн тусламж үйлчилгээ үзүүлэх Эцэг эхэд нь зөвлөх алхамууд: Алхам 1: Оюуны хомсдолын талаар эцэг, эхэд нь төөрөгдүүлсэн мэдээлэл өгөхөөс зайлсхийх. Алхам 2: Эцэг, эхэд нь оюуны хомсдолтой хүүхдүүдийнх талаархи хандлагыг АШУҮИС / Сувилахуйн сургууль 101

сайжруулахад туслах (хүлээн зөвшөөрөхгүй •• Эцэг, эхчүүд хүүхдээ хүмүүжүүлэхэд байх, татгалзах, илт гадуурхах, ялгаварлах) нь тэднийг сургалт хамруулж, хэрхэн гар хүрэх гэм буруутай мэдрэмж төрүүлэхээс тусалж үзүүлэх талаар зөвөлгөө өгөх зайлсхийх. ёстой. Тэдний сэтгэл ханамжийг Алхам 3: Хүүхдээ хэрхэн сургах талаар нэмэгдүүлж, илүү их халамж, эцэг, эхэд нь мэдлэг өгөх анхааралтай байхыг ойлгуулна. •• Эцэг, эхчүүдэд оюуны хомсдолтой хүүхдүүд ямар нэгэн цогц чадваргүй, энгийн аргаар давтан сурах замаар суралцдаг гэдгийг ойлгуулах. 102 MNUMS / School of Nursing

V МЭДЭЭЛЭЛ

MoMeNT төслийн тухай танилцуулга Сувилахуйн сургууль нь Европын Монголын талаас Холбооны Ерасмус Дээд боловсролыг •• СЭМҮТ чадавхжуулах төслийн санхүүжилтээр •• Эрдэнэт хот дахь БОЭТ хэрэгжих Монголын Сэтгэцийн Эрүүл •• Монголын сувилагч нарын нийгэмлэг Мэндийн сувилахуйн мэргэшүүлэх сургалтын хөтөлбөр боловсруулах 991500 Европын талаас еврогийн “MoMeNT” төслийг 2019 оноос 3 жилийн хугацаанд хэрэгжүүлэхээр боллоо. •• Өмнөд Лондон Маудслеу Эрүүл Мэндийн Тусламжийн Итгэмжит Сан •• Лондонгийн Өмнөд Банкны их Төслийн төслийн удирдагчаар Эссексийн сургууль их сургуулийн проф, АШУҮИС-н зочин •• Финляндын Эрүүл мэнд, нийгмийн профессор Фиона Нолан ажиллана. Мөн хамгааллын үндэсний хүрээлэн Европын 3 сургууль: оролцон хэрэгжүүлэх юм. •• Их Британийн Эссексийн их сургууль Энэхүү төслийн нээлт нь 2019 оны 01 •• Голландын Утрехтийн Хэрэглээний сарын 7-ны өдөр Европын Холбооны ШУИСургууль Ерасмус Дээд боловсролыг чадавхжуулах •• Финляндын Туркугийн Хэрэглээний төслийн санхүүжилтээр хэрэгжих Монголын ШУИСургууль Сэтгэцийн Эрүүл Мэндийн сувилахуйн Монголын талаас 3 сургууль: мэргэшүүлэх сургалтын хөтөлбөр АШУҮИС-н тэргүүлэн, Этүгэн их сургууль, боловсруулах төсөл АШУҮИС дээр болж Энэрэл дээд сургуулийн үндсэн өнгөрлөө. хэрэгжүүлэгч байгууллагаар оролцож байна. Мөн төслийг хэрэгжүүлэхэд хамтрагч 6 байгууллага: 104 MNUMS / School of Nursing

ТУСГАЙ ДУГААР Энэхүү төсөл нь Монгол улсын дээд Австрали, Канад, Шинэ Зеланд, Хятад, боловсролын байгууллагуудыг шинэчлэх, Японы эмнэл зүйн практик, сургалтын олон улсад гарахад дэмжлэг үзүүлэх, талаар мэдээллийг цуглуулан Сэтгэцийн Сэтгэцийн эрүүл мэндийн сувилахуйн эрүүл мэндийн сувилахуйн хөтөлбөрийн төгсөлтийн дараах сургалтын хөтөлбөрийг жишиг тогтоох, боловсруулж, Сэтгэцийн эрүүл мэндийн 2. Төгсөлтийн дараах сургалтын 4 модультай тусламж үйлчилгээг сайжруулан, сувилагч хөтөлбөрийг Монгол улсын зан заншил, эрх нарын нийгэмд эзлэх байр суурийг зүйн орчин болон эрүүл мэндийн салбарын нэмэгдүүлэн, олон нийтийн Сэтгэцийн ажиллах хүчин болон тусламж үйлчилгээний эрүүл мэндийн тухай ойлголт, хандах онцлогийг тусган боловсруулах хандлагыг өөрчлөхөөс гадна сургалтын 3. СЭМҮТ-ийн 10 - 11, БОЭТ-ийн 1-2 шинэ технологи, заах аргуудыг нэвтрүүлэн сувилагчийг 18 сарын сургалтад хамруулах багш нарыг чадавхжуулах зорилготой. 4. Сургалтын хугацаанд багш оюутнууд Төслийг хэрэгжүүлснээр Монгол нь Англи хэлний эрчимжүүлсэн сургалтад улсад олон нийтэд суурилсан эрүүл хамрагдаж, Англи, Финляндын хамтран мэндийн тусламж үйлчилгээг үзүүлэх ажиллаж байгаа 3 улсын их сургууль болон үндэсний стратегийг хэрэгжүүлэхэд дөхөм сэтгэцийн эмнэлэгт айлчилж, ажиглагчаар болж, Сэтгэцийн эрүүл мэндийн сувилахуйн дагалдана. Нийт 15 багш 12 оюутнууд 3 мэргэжлийн нэр хүнд өссөнөөр Монгол улсад удаагийн 2 долоо хоногийн хугацаатай сувилагчаар элсэх оюутны тоо нэмэгдэх, сургалтад хамрагдана. олон улсын болон орон нутгийн эмч сувилагч 5. Төслийн хугацаанд нийт 7 том хурал, нарын хамтарсан судалгааны үр дүнг олон уулзалт төлөвлөгдсөний 4 нь Улаанбаатар улсын сэтгүүлд хэвлүүлэх, олон улсын хотод, 3 нь Европт зохиогдоно. хуралд оролцох, илтгэл тавихад дэмжлэг 6. Багш нарт багшлах ур чадварын үзүүлнэ. Үүгээр зогсохгүй энэхүү төсөл нь сургалтыг явуулж Европын сургуулиудад дэлхийд сэтгэцийн эрүүл мэндийн салбарт айлчилж туршлага судалснаар сургалтын сургалтын хөтөлбөр боловсруулахаар олон чанар сайжирна. улсын баг хамтран ажиллаж байгаа анхны 7. Төслийн хүрээнд Монгол-Европын төсөл бөгөөд Монгол улсыг сэтгэцийн эрүүл их сургуулиуд холбоо тогтоож хамтран мэндийн тусламж, тэр дундаа сувилахуйн ажилласнаар цаашид урт хугацааны хамтын тусламжаар тэргүүлдэг орон болгох зэрэг ажиллагааны үндэс суурийг тавьж байна. олон талын үр өгөөжтэй төсөл юм. 8. Жил бүр Монгол Европын судлаачдын хамтарсан ЭШ-ний өгүүллэг 3-ыг Төслийн хүрээнд нийтлүүлэхээр зорьж байна. 1. Англи, Финлянд, Голланд, Монгол улс болон бусад улс орнуудын тухайлбал АШУҮИС Сувилахуйн сургууль MoMeNT төслийн Монголын баг МЭДЭЭЛЭЛ АШУҮИС / Сувилахуйн сургууль 105

БЭСТСЭЛЛЕР НОМ Розалинда Алфаро Лефевре Сэтгэн Бодох, Эмнэлзүйн Эргэцүүлэл ба Эмнэлзүйн Шийдэл - 2019 Сувилагч нь «Зүгээр л асардаг, тусалдаг хүн» гэсэн ойлголтыг өөрчлөх, багаар ажиллах, аливааг бодитоор харах, сэтгэн бодох, асуудлыг оновчтой эрэмблэх, нэгтгэх, мэргэжлийн ажилбарт бие даан зөв шийдвэр гаргах, түүндээ хариуцлага хүлээх чадварт суралцахад туслах НОМ. Сувилагч мэргэжилтэн өөртөө болон бусдад илүү ээлтэй орчин бүрдүүлж, зөв хариу үйлдэл үзүүлэн, нөхцөл байдлыг гартаа авахад дэм өгөх НОМ. Орчин цагийн сувилахуйн боловсрол, тусламж үйлчилгээнд үйл ажиллагаанд бодолд суурилсан, эргэцүүлэн сэтгэж, аливаа асуудлыг шүүн тунгаадаг мэдлэг, чадвартай сувилагчийг бэлтгэхэд хэрэгтэй НОМ. Энэхүү номноос та бүхэн (critical thinking) сэтгэн бодох, шүүн тунгаах, шүүмжлэлт бодол, эргэцүүлэх, нухацтай хандах гэдэг үгийн чухал-ыг ойлгоно. Та эргэцүүлэх сэтгэх чадварт суралцсанаар: зүрх сэтгэл, уураг тархи хоёроо хослуулан ажиллуулж, өөртөө итгэх итгэлтэй, санаачлагыг гартаа авч, бие даан ажиллах чадвартай болсноор үйлчлүүлэгчид гарах үр дүн сайжирч, ажилдаа сэтгэл ханамжтай байх болно. 106 MNUMS / School of Nursing

ТУСГАЙ ДУГААР БИД 5S+1S менежментийг хэрэгжүүлж байна МЭДЭЭЛЭЛ 5S+1S дэмжих зөвлөл АШУҮИС / Сувилахуйн сургууль 107

тэмдэглэл ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ 108 MNUMS / School of Nursing