ปฏิบัติผดุงครรภ์ไทยเตรียมพร้อมสอบใบประกอบ (อาจารย์)

ปฏบิ ตั ผิ ดุงครรภ์ไทย เตรียมพร้อมสอบใบประกอบ อ.บุษบามินตรา ดฐิ ประวรรตน์

บทท่ี 4 การปฏสิ นธิและการต้งั ครรภ์

การซกั ประวตั ิ1.อายุ ท่ีอยู่ อาชีพ ระยะเวลาการแต่งงาน2.ประวตั ิทวั่ ไป - ประวตั ิครอบครัว ภาวการณ์เจบ็ ป่ วยทางสามีและบุคคลในครอบครัวท้งั 2 ฝ่ าย - ประวตั ิเจบ็ ป่ วยในอดีต ท่ีเกิดข้ึนในระยะก่อนต้งั ครรภ์ ซ่ึงอาจมีผลต่อสุขภาพของมารดา และทารกขณะต้งั ครรภ์ - ประวตั ิการคลอด จานวนคร้ังของการแทง้ และการต้งั ครรภ์ อาการผดิ ปกติในช่วงก่อนคลอด วธิ ีการคลอด จานวนบุตร และอาการผดิ ปกติในช่วงหลงั คลอด - ประวตั ิการมีระดู อายขุ องการมีระดูคร้ังแรก อาการในช่วงการมีระดู และประวตั ิการมีระดู คร้ังสุดทา้ ย - อาการผดิ ปกติที่ตอ้ งพบแพทย์ การมีเลือดออกในช่องคลอด บวมบริเวณหนา้ เทา้ นิ้วมือ ปวดศีรษะมาก ตาพร่า ปวดทอ้ ง อาเจียน ไขห้ นาวส่ัน มีน้าใส่ไหลออกมาจากช่องคลอด เดก็ ไม่ดิ้น

- การนดั ตรวจครรภ์ 28 wk. นดั ทุกเดือน / 28-36 wk. นดั ทุก 2 wk. / 36 wk. นดั ทุก 1 wk.- การตรวจครรภ์ คน้ หาสิ่งผดิ ปกติ และหาทางป้ องกนั การคลอด โดยใหค้ าแนะนา- การตรวจเลือด หาเช้ือกามโรค หรือตรวจหาอาการผดิ ปกติ หรือโรคอ่ืนๆ- การตรวจปัสสาวะ หาน้าตาล / โรคเบาหวาน และไข่ขาวในปัสสาวะ/ Urine Albumin

การใหค้ าแนะนาผตู้ ้งั ครรภ์1.มารดาหวั นมจมหรือคุด และมีอาการคนั หนา้ ทอ้ ง ผดุงครรภไ์ ทยควรปฏิบตั ิอยา่ งไร - ใชผ้ า้ ชุบน้าอุ่นประคบแลว้ ดึงหวั นมวนั ละ 2 คร้ัง และผา้ ชุมน้าอุ่นประคบหนา้ ทอ้ งและตามตวั ท่ีคนั2.มารดาต้งั ครรภ์ 6 เดือน - หา้ มมีเพศสมั พนั ธโ์ ดยเดจ็ ขาดการแทง้ (ครรภว์ ปิ ลาส)1.การดูแลรักษาหญิงท่ีมีอาการแทง้ มีวธิ ีปฏิบตั ิอยา่ งไร - ใหน้ อนพกั ใชย้ าระบายน้ามนั ละหุ่ง ถา้ อาการไม่ดีใหส้ ่งต่อแพทยผ์ ดู้ ูแลรักษา2.มารดามีอาการเจบ็ ทอ้ งอยา่ งรุนแรง หนา้ ทอ้ งตึง ตกเลือด ฟังเสียงหวั ใจไม่ไดย้ นิ ตรวจพบทารกตายในครรภ์ จะปฏิบตั ิอยา่ งไร - ส่งโรงพยาบาลทนั ที ช่วยป้ องกนั การชอ็ ค หรือใหย้ าบารุงหวั ใจครรภผ์ ดิ ปกติ หรือการต้งั ครรภผ์ ดิ ปกติ1.ถา้ รกเกาะต่า หรือการทอ้ งนอกมดลูกมีวธิ ีปฏิบตั ิอยา่ งไร - ส่งใหแ้ พทยแ์ ผนปัจจุบนั อยา่ งเดียว2.ถา้ ครรภเ์ ป็นพิษ ปัสสาวะไข่ขาว ควรมีคาแนะนาอยา่ งไร - หมน่ั ตรวจครรภส์ ม่าเสมอ เม่ือตรวจพบควรมาพบแพทย์

บทที่ 5 การทาคลอดปกติ

การตรวจปากมดลูก1.ถา้ เปิ ดเท่าเหรียญสลึง รอไปอีก 2 ชว่ั โมง (ยงั ไม่คลอด รอตรวจใหม่)2. ถา้ เปิ ดเท่าเหรียญบาท ตรวจทุกๆ 1 ชวั่ โมง3. ถา้ เปิ ดกวา้ งถึง 3 นิ้ว จะคลอดในชว่ั โมงน้ี แต่ยงั ไม่แน่นอน4. ถา้ ทอ้ งสาว ตอ้ งรออีก 2 ชวั่ โมง เม่ือปากมดลกู เปิ ดกวา้ ง 3 นิ้วอุปกรณ์การทาคลอด 21 ชนิด (จาแค่ 10 ชิ้น) 10. เชือกผกู สะดือ ผา้ ห่อสะดือ 1 ห่อ 19. ด่างทบั ทิม 1 ตลบั1. ผา้ กนั เป้ื อน 1 ผนื2. ผา้ พลาสติกปูรองคลอด 1 ผนื 11. แปรงลา้ งมือ 1 อนั 20. สาลี3. ผา้ เช็ดมือ 2 ผนื4. หมวกคลุมผม 1 ใบ 12. คีมคีบเครื่องมือตม้ 1 อนั 21. ผา้ อนามยั5. กรรไกรปลายป้ านสาหรับตดั สายสะดือ 1 อนั6. ลกู โป่ งยางสาหรับสวนอุจจาระ 1 อนั 13. สบู่ และกล่องสบู่ 1 ชุด7. ลูกโป่ งยางสาหรับดูดเลือด 1 อนั8. ชามกลม 2 ใบ 14. แอลกอฮอล์ 1 ขวด9. ชามรูปไต 1 ใบ 15. ทิงเจอร์ไอโอดีน 50 ซีซี 1 ขวด 16. ยาหยอดตา หรือข้ีผ้งึ ปฏิชีวนะป้ ายตาเดก็ 1 ขวด หรือหยอด 17. แอมโมเนีย 18. มีดโกนหนวดหรือมีดโกน 1 เล่ม

การดูแลดา้ นจิตใจแก่หญิงต้งั ครรภใ์ นขณะรอคลอด1. การกลวั การคลอด ในครรภแ์ รก มารดาอาจดีใจที่การคลอดจะเกิดข้ึน v/s กลวั การคลอด2. การตอบสนองดา้ นอารมณ์ ความกลวั และการเจบ็ ครรภ์ เราควรใหม้ ารดารู้สึกปลอดภยั3. ความตอ้ งการเพอื่ น ความรู้สึกโดดเดี่ยวทาใหเ้ กิดการกลวั การอยเู่ ป็นเพื่อน รับฟัง พดู คุย ใหก้ าลงั ใจ ใหค้ วามมน่ั ใจ ตอ้ งการการเอา ใจ เป็นส่ิงท่ีมีค่ายง่ิ สาหรับมารดา นวดตามร่างการเบาๆ สามารถทาใหเ้ กิดความอบอุ่นใจกระบวนการคลอด อาศยั ช่องคลอด / กาลงั การคลอด / ร่างกายของเดก็ ตอ้ งมีความเหมาะสม - ระยะที่ 1 ต้งั แต่มารดาเจบ็ ครรภจ์ นปากมดลกู เปิ ดพอดีกบั ศรี ษะทารก - ระยะท่ี 2 ต้งั แต่ทารกออกจากปากมดลกู จนกระท้งั ตกฟาก - ระยะท่ี 3 หลงั จากทารกคลอดออกมาแลว้ จนกระท้งั รกออก*** ตกฟาก การที่เดก็ คลอดออกมาจากช่องคลอดแลว้ ***

ลกั ษณะท่าทางที่ทารกจะคลอด1. ท่าทารกควา่ หนา้ ออก หนั หนา้ เขา้ หาหลงั ของมารดา (ตอ้ งหมุนตวั คร่ึงรอบ เพ่อื ไหล่จะไดห้ ลุดออกจากเชิงกราน)2. ท่าทารกหงายหนา้ ออก หนั หนา้ ออกจากทอ้ งของมารดา (ศีรษะพน้ จากมดลูก ศีรษะตะแคงได้ ลอดอุง้ เชิงกราน ตวั ทารกควา่ บ่าจะ หลุดจากช่องเชิงกรานออกมาจากช่องคลอด)3. ท่าทารกเอากน้ ขา หรือเทา้ ออก ตรวจดูพบวา่ นิ้วเทา้ จะเสมอกนั (ควรนาส่งไปคลอดที่ รพ.)4. ท่าทารกเอามือและแขนออก ไม่สามารถทาคลอดท่าน้ีได้ เกิดจากการฝื นทอ้ งมากเกินไป (ควรนาส่งไปคลอดท่ี รพ.)กลไกการคลอดในท่าต่างๆ ของทารก1. ท่าควา่ หนา้ ออก - งอตวั กม้ หนา้ คอพบั คางติดกบั หนา้ อก - เลื่อนลงมาจนศรี ษะจรดปากมดลูก - พลิกหรือหมุนตวั ใหเ้ หมาะกบั ช่องเชิงกราน เพอื่ ศรี ษะจะไดค้ ลอดออกมาได้ - ศรี ษะลอดช่องเชิงกรานและคลอดได้ - หมุนตวั ภายในมดลูกใหพ้ อดี - ตวั กจ็ ะคลอดออกมาพน้ ตวั มารดา

2. ท่าทารกหงายหนา้ ออก - หงายหนา้ ข้ึนจนทา้ ยทอยจรดหลงั - เล่ือนลงมาจนศีรษะจรดปากมดลูก - พลิกหรือหมุนศีรษะใหพ้ อเหมาะกบั ที่จะลอดช่องเชิงกราน เพื่อใหศ้ ีรษะทารกลอดออกมาได้ - ศรี ษะลอดช่องเชิงกราน และคลอดออกมาได้ - พลิกหรือหมุนตวั ภายในมดลกู ใหพ้ อดีกบั ช่องเชิงกราน - ตวั ทารกกจ็ ะคลอดออกมา พน้ ตวั มารดาการคานวณอายคุ รรภ์ GA และกาหนดวนั คลอด EDCตวั อย่าง สตรีมาฝากครรภ์ วนั ที่ 20 สิงหาคม 2560 จากประวตั ิประจาเดือนวนั แรกของประจาเดือนคร้ังสุดทา้ ย LMPคือ วนั ที่ 20 มิถุนายน 2560 ดงั น้นั จงหาอายคุ รรภแ์ ละกาหนดคลอดการหาอายุครรภ์LMP = 20 มิ.ย. มี 30 วนั ดงั น้นั 30-20 = 10 วนั 10+31+20 = 61 วนั หาร 7 = 8 wk. 5 วนั # ก.ค. มี 31 วนั 20 ส.ค. มี 31 วนั ดงั น้นั มี 20 วนัการหากาหนดคลอดEDC = (LMP+ 7 วนั ) - 3 เดือน = (20+7) - 3 เดือน = 27 มีนาคม 2561 #

วธิ ีการตดั สายสะดือ1. ทาความสะอาดเครื่องมือ โดยการตม้ -น่ึง2. รูดสายสะดือไปทางรก 2-3 คร้ัง กดบีบจนไม่มีเสน้ เลือดเตน้ จึงผกู ไวเ้ ปราะหน่ึงห่างจากทอ้ งทารก 2-3 นิ้ว3. รีดออกทางรกอีก 2 นิ้ว แลว้ ผกู ไวอ้ ีกเปราะหน่ึง4. มือซา้ ย นิ้วช้ี นิ้วกลาง นิ้วหวั แม่มือ จบั สายสะดือชิดกบั ทอ้ งทารก จึงใชก้ รรไกรตดั สายสะดือตรงกลาง เปราะท่ีผกู ไว้ ใหเ้ หลือความยาวติดกบั ตวั ทารก 2 นิ้ว จากน้นั ใช้ ทิงเจอร์ไอโอดีน หรือแอลกอฮอลเ์ ช็ดแผลหลงั จากน้นั ตรวจดูอาการมารดา1.คลึงมดลูกใหเ้ ลก็ ลง2. ใชผ้ า้ สาลี หรือผา้ อนามยั ท่ีสะอาด ซบั น้าคาวปลาวนั ละ 2-3 คร้ัง3. อยา่ ใหม้ ารดาลุกข้ึนนงั่ เป็นอนั ขาด4. รับประทานยาขบั น้าคาวปลา หรือยาควนิ ิน และแอสไพริน อยา่ งละ 1 เมด็ เม่ือครบ 5 วนั ค่อยลุกข้ึนมานง่ัวธิ ีป้ องกนั รกบิน ผกู ซ้าท่ีสายสะดือแลว้ ใชไ้ มต้ บั คาบท่ีสายสะดือ แลว้ ผกู โยงกบั ขาผคู้ ลอดจนกวา่ จะคลอดรก

การปฏิบตั ิเม่ือทารกคลอด1. ลา้ งมือใหส้ ะอาด2. สาลีเช็ดในปากและจมกู ทารก3. หยอดตาเดก็ ดว้ ยกรดเงิน 0.1% (ป้ องกนั เช้ือโกโนเรีย)4. น้ามนั มะกอกทาตวั ทารก เชด็ ใหแ้ หง้ และห่อดว้ ยผา้ ขนหนูใหท้ ารกอุ่นอาการผดิ ปกติท่ีควรส่งต่อโรงพยาบาล (อ่านอาการเพม่ิ เติม)ตวั อย่าง มารดามีเลือดออกมากผดิ ปกติหลงั คลอดทารก 500-600 ซีซี ไม่มีอาการปวดแต่อยา่ งใด คาถาม 1. จงวนิ ิจฉยั อาการท่ีกล่าวมาขา้ งตน้ 2. จงบอกวธิ ีปฏิบตั ิของผดุงครรภไ์ ทยแผนโบราณ คาตอบ 1.อาการตกเลือดหลงั คลอด 2. ป้ องกนั การชอ็ คเนื่องจากเสียโลหิตมาก / หมน่ั ฟังเสียงหวั ใจตรวจทารกและตรวจอาการทว่ั ไปของผคู้ ลอด / ควรใหร้ ับประทานยาหอมบารุงหวั ใจก่อนนาส่งโรงพยาบาล

ตัวอย่าง มารดามีอาการหนา้ ซีด ริมฝีปากซีด เปลือกตาซีดขาว ชีพจรเตน้ เร็ว เหง่ือออกมาก เหนื่อย คอแหง้ กระหาย หาว** กระสับกระสาย ตะคริว คาถาม 1. จงวนิ ิจฉยั อาการท่ีกล่าวมาขา้ งตน้ 2. จงบอกวธิ ีการปฏิบตั ิแกของผดุงครรภไ์ ทยแผนโบราณ คาตอบ 1. ภาวะตกเลือดภายนอก 2. ตรวจใหถ้ ี่ถว้ นวา่ ตกเลือดเนื่องจากอะไร ถา้ เน่ืองจากการฉีกขาดของช่องคลอด ใหใ้ ชผ้ า้ กอ๊ ชอุดไวใ้ หแ้ น่นก่อนเม่ือรกออกมาแลว้ จึงนาส่งโรงพยาบาลโดยด่วน / ถา้ เน่ืองจากรกติดคา้ งควรช่วยเหลือมดลูกจนหดรัดตวั ดีแลว้ หรือบีบมดลูก เพ่ือให้รกหลุดจากผนงั มดลกู / รกติดคา้ งแน่นไม่หลุด หรือเศษรกติดคา้ ง จาตอ้ งลว้ งออก โดย ส่งโรงพยาบาลโดยเร็วท่ีสุด

บทท่ี 6 การดูแลมารดาและทารก ในระยะหลงั คลอด

การช่วยมารดาเม่ือคลอดบุตรแลว้1. ใหก้ ินยาควนิ ิน + เอสไพริน อยา่ งละ 1 เมด็ แลว้ คลึงมดลกู2. เมื่อรกออก ใหท้ านยาประสะไพล3. หา้ มมารดาลุกนง่ั เป็นอนั ขาด อาจลม้ สลบ และตายได้4. บาดแผล 2 ซ.ม. ข้ึนไป ส่ง รพ. / 1 ซ.ม. ไม่ตอ้ งเยบ็ ลา้ งวนั ละ 2 คร้ัง ใชด้ ่างทบั ทิมละลายน้าอุ่น แลว้ ซบั ใหแ้ หง้ โรยยาผงจนหายการปฏิบตั ิตวั ระหวา่ งอยไู่ ฟ1. รับประทานยาควนิ ิน 1 เมด็ ต้งั แต่วนั แรกคลอด ตอนเชา้ และกลางคืน จนครบ 5 วนั2. รับประทานยาขบั นา้ คาวปลา ต้งั แต่วนั คลอดบุตรวนั แรก ทุกๆ 3 ชวั่ โมง วนั ท่ี 2 รับประทาน 3 คร้ัง/วนั วนั ที่ 3-4 รับประทาน เชา้ และเยน็ วนั ท่ี 5 รับประทาน 1 คร้ัง/วนั3. รับประทานน้าเกลือ ชื่อโซดาไฮซัลเฟต ต่อไปอีก 6 สปั ดาห์ วนั ละ 2 คร้ัง

* ถา้ มีอาการ ไม่สบาย หนกั คิว้ ปวดศีรษะคาแนะนา ใหร้ ับประทานยา ควนิ ิน* ถา้ มีอาการ ไม่สบาย คนั ช่องคลอดคาแนะนา ลา้ งช่องคลอดดว้ ยน้าอุ่นผสมด่างทบั ทิม เชา้ -เยน็* มารดาคลอดบุตรได้ 3 วนั แต่ยงั ไม่ถ่ายอุจจาระ (ทอ้ งผกู )คาแนะนา ใหก้ ินน้ามนั ละหุ่ง 1 ชอ้ นโต๊ะ* มารดานอนไม่หลบัคาแนะนา ใหใ้ ชย้ าระงบั ประสาทเลก็ นอ้ ย เช่น ยาโปแตสเซียมโบรไมด์ 30 ซีซี ก่อนนอน

การรัดหนา้ ทอ้ งขนาดผ้า กวา้ ง 8 นิ้วฟุต ยาว 2 เมตรประโยชน์ 1. ป้ องกนั ไม่ใหม้ ดลกู เคล่ือน 2. ไม่ใหผ้ นงั หนา้ ทอ้ งหยอ่ นยาน 3. ใหอ้ วยั วะทุกส่วนที่หยอ่ นยานกลบั เขา้ ท่ีเดิมระยะเวลา การพนั รัดหนา้ ทอ้ งไวส้ กั 15 วนัการทบั หมอ้ เกลือหลงั คลอดบุตรถา้ คลอดธรรมดา 10-12 วนั / ถา้ ผา่ คลอด ครบ 1 เดือน ถึงทบั หมอ้ เกลือได้อปุ กรณ์ทบั หม้อเกลอื (ใหอ้ ุปกรณ์และตวั ยามาใหเ้ ลือกตอบ) 1. เตาถ่าน 1 เตา 2. เกลือเมด็ 3. หมอ้ ดินใบเลก็ 2 ใบ 4. ผา้ ขาวขนาด 50*50 เซนติเมตร 1 ผนื 5. เคร่ืองยา ไดแ้ ก่ ไพล วา่ นนางคา การบรู ใบพลบั พลึง

เครื่องยาเขา้ กระโจมไดแ้ ก่ ใบมะกรูด ใบมะนาว ใบมะขาม / ใบส้มโอ ใบส้มป่ อย / ใบข่า ใบวา่ นน้า ใบพลบั พลึง / ตะไคร้ท้งั 5 ผกั บุง้ แดง ท้งั 5 / อยา่ งละ 1 กามือ และการบรูวธิ ที า นาเครื่องยาทุกชนิดใส่หมอ้ ตม้ ใส่น้าใหเ้ ตม็ หมอ้ (ตอ้ งใชเ้ ตาถ่าน) ปิ ดฝาหมอ้ จนกวา่ จะใช้ เพอื่ ป้ องกนั กลิ่นยาจะหนีไปเวลาในการเข้ากระโจม ใชเ้ วลาเขา้ กระโจมไม่เกิน 15-20 นาที เวลาออกจากกระโจมแลว้ ตอ้ งรอใหต้ วั แหง้ เสียก่อน แลว้ จึงเอาน้าตม้ ยาผสมอาบหมายเหตุ ถา้ มารดาเป็นไข้ หา้ มทาเดจ็ ขาด

สาเหตุที่มดลกู หดตวั ชา้ มากในรายต่อไปน้ี1. มีกอ้ นโลหิตยงั ตกคา้ งมดลกู2. มีเศษรกตกคา้ งอยใู่ นมดลูก3. มีเน้ืองอกท่ีตวั มดลกู4. ทารกไม่ไดด้ ูดนมแม่ เช่น ทารกเกิดก่อนกาหนด ไม่มีกาลงั ดูดนม หรือเกิดแลว้ ตาย5. มดลกู อกั เสบทว่ั ไปสาเหตุที่มารดามีความรู้สึกเจบ็ ทอ้ งหลงั คลอด เนื่องจากมดลูกบีบตวั ดว้ ยเหตุ 3 ประการ คือ1. มกั เกิดในหญิงเคยมีบุตรแลว้ หลายคน2. เกิดเมื่อเดก็ ดูดนม3. เกิดเมือยงั มีกอ้ นโลหิตตกคา้ ง

ลกั ษณะของทารกท่ีเจริญเติบโตดี1. น้าหนกั ข้ึนทุกๆ วนั ๆ ละประมาณ 150-200 กรัม2. ควรถ่ายอุจจาระ วนั ละ 3-4 คร้ัง ลกั ษณะสีเหลืองเหลว ไม่เป็นมูกนมปน3. ผวิ หนงั ทารกแดงเปล่งปลง่ั และร้องเสียงดงั แขง็ แรงเล่นหวั ดี ดูดนมไดด้ ี นอนหลบั เป็นปกติในการเยยี่ มคร้ังหน่ึงๆ ตอ้ งสงั เกตอาการทวั่ ไปของมารดา วา่ มารดาสบายดีหรือไม่ และวดั อุณหภูมิของร่างกาย จบั ชีพจรดูวา่ ปกติหรือไม่ ถา้ ผดิ ปกติมาก เช่น หญิงหลงั คลอดมีอาการไขส้ ูง และชีพจรเตน้ เร็ว ตอ้ งนึกถึงสิ่งต่อไปน้ี1. สนั นิบาตหนา้ เพลิง2. น้าคาวปลาเดินไม่สะดวก3. นมคดั มากและอกั เสบแดง4. ไขจ้ ากสิ่งอื่นๆ เช่น ไขจ้ บั สน่ั หวดั

ตวั อย่าง มารดาหลงั คลอด 1 สปั ดาห์ มีอาการชีพจรเตน้ เร็ว 120 คร้ัง/นาที ไขส้ ูงทนั ทีทนั ใด และหนาวสัน่ มีมดลกู บวมอกั เสบ คาถาม 1. จงวนิ ิจฉยั โรคท่ีกล่าวมาขา้ งตน้ 2. จงบอกชื่อยา สมุนไพรในตารับยาที่ใชใ้ นการรักษา และวธิ ีการปรุงยา 3. จงใหค้ าแนะนาแก่มารดา คาตอบ 1. โรคสนั นิบาตหนา้ เพลิง 2. ชื่อยาแกส้ ันนิบาตหนา้ เพลิง สมุนไพรในตารับยา ไดแ้ ก่ ใบมะกา ตาลึง ยาดา ฝักคูณ ผลมะคาดีควาย มะกรูด ใบส้มป่ อย วธิ ีการปรุงยา ตม้ รับประทาน 3. คาแนะนา - รักษาช่องคลอดใหส้ ะอาด และเครื่องมืออุปกรณ์ท่ีใชต้ อ้ งสะอาดทุกอยา่ ง - ใชย้ าจาพวกยาฆ่าเช้ือโรค เพราะมีเช้ืออยใู่ นโลหิต - เม่ือตรวจพบรีบนาส่งโรงพยาบาลไดท้ นั ที

สันนิบาตหนา้ เพลิง1. สาเหตุที่ทาใหเ้ กิดสนั นิบาตหนา้ เพลิง 1.1 ในระยะต้งั ครรภ์ ไดแ้ ก่ - ป่ วยเป็นโรคเร้ือรังต่างๆ เช่น บิด ไขจ้ บั สน่ั กามโรค มีพษิ เกิดจากการต้งั ครรภม์ าแลว้ - ขาดอาหาร ไดร้ ับอาหารไม่เพยี งพอในช่วงต้งั ครรภ์ - ร่วมเพศกบั สามีในระยะ 3 เดือนแรก และในเดือนหลงั ของการต้งั ครรภ์ 1.2 ในขณะคลอด ไดแ้ ก่ - ตกโลหิตมาก หรือไดร้ ับบาดเจบ็ จากการคลอด - ความสกปรกมาจากผทู้ าคลอด - ถุงน้าทนู หวั ทารกแตกอยนู่ านต้งั แต่ 4 ชว่ั โมง ข้ึนไปก่อนทารกคลอด 1.3 ในระยะเวลาหลงั คลอด ไดแ้ ก่ - ทาการลา้ งช่องคลอด หรือตรวจทางช่องคลอด ในช่วงสัปดาห์แรกหลงั คลอด - น้าคาวปลาเดินไม่สะดวก หรือเดินนอ้ ยกวา่ ปกติ - ทารกตาย และเน่าอยใู่ นครรภ์ หรือมีเศษรกคา้ งในครรภ์

2. อาการของสนั นิบาตหนา้ เพลิง 2.1 อาการจะปรากฏในวนั ท่ี 2-4 หลงั คลอด 2.2 มีไขต้ ลอดเวลา หนาวส่นั ไขส้ ูงกวา่ ธรรมดา 2.3 ชีพจรเร็ว มากถึง 120 คร้ัง/นาที 2.4 อาการหนาวสน่ั ในรายที่เช้ือไม่รุนแรง คนไขจ้ ะหนาวๆ เท่าน้นั ถา้ มีอาการหนาวส่ันแสดงวา่ มีพิษในโลหิตมาก 2.5 มดลูกบวม อกั เสบ กดบริเวณมดลูกดา้ นหนา้ จะรู้สึกเจบ็ มาก มดลกู เขา้ อู่ชา้ เพราะมีโลหิตคง่ั คา้ งอยมู่ าก 2.6 ทอ้ งร่วง อาเจียน แต่ไม่ทุกราย 2.7 อาการอื่นๆ เช่น ปวดศรี ษะมาก นอนไม่หลบั ลิ้นหนาขาว เหงื่อออก สติฟ่ันเฟื อน

ตวั อย่าง น้าคาวปลาไม่ออกไม่ไหล จะมีคาแนะนาและวธิ ีช่วยเหลืออยา่ งไร คาตอบ 1. ใหฝ้ ื นมดลกู ข้ึนขา้ งบน หรือผลกั มดลูกไปมา 2. ใหล้ า้ งมดลูก เชา้ -เยน็ ดว้ ยน้าผสมด่างทบั ทิม หรือน้ายาปรอทคลอไรด์ หรือแซฟลอนตวั อย่าง มารดาหลงั คลอดในระหวา่ งอยไู่ ฟ มีอาการปวดทอ้ งมากแทบจะทนไม่ไหว มีคาแนะนาและวธิ ีช่วยเหลืออยา่ งไร คาตอบ กินยาทิงเจอร์ฝิ่ นการบรู หรือจนั ทลีลา ใชค้ วามร้อนทบั หนา้ ทอ้ งอุ่นจดั ๆ* ภาวะเต้านมคดั ตอ้ งใชว้ าสลีนทาที่หวั นมแลว้ เอาน้าอุ่นๆ ประคบ* ภาวะนมคดั มาแต่กาเนิด ตอ้ งใช้ การบรู 2 ออนซ์ และแอลกอฮอล์ 12 ออนซ์ ละลายเขา้ ดว้ ยกนั ใชท้ าหวั นมวนั ละหลายๆ คร้ัง

บทท่ี 7 การเจริญเตบิ โตและการดูแลทารก

การเล้ียงทารกดว้ ยนมมารดา1. การใหน้ มทารก - หลงั ทารกเกิด 2 วนั แลว้ ดูดนมมารดาขา้ งละ 3 นาที - วนั ท่ี 3 ใหท้ ารกดูดนมเพม่ิ เป็นขา้ งละ 5 นาที - วนั ท่ี 4 เพม่ิ ข้ึนเป็นขา้ งละ 7 นาที - วนั ที่ 5 เพ่มิ ข้ึนเป็นขา้ งละ 10 นาที - การใหน้ มทารกควรใหเ้ ป็นเวลาห่างกนั 3 ชวั่ โมงต่อคร้ัง2. ประโยชน์ - ภายในทอ้ งทารกมีเวลาวา่ งมากข้ึน - ทารกมีเวลาพกั ผอ่ นนอนมาก - ทารกมีกาลงั แรงท่ีจะดูดนม

การใหอ้ าหารทารกในวยั ต่างๆ 2 เดือน ใหน้ ้าส้มค้นั หรือน้าผลไมเ้ ลก็ นอ้ ย 3 เดือน ใหก้ ลว้ ยน้าวา้ บด หรือกลว้ ยหกั มุกเผาบด พอควร 4 เดือน ใหข้ า้ วบดกบั น้าแกงจืด 5 เดือน ใหไ้ ข่แดงสุกเพ่มิ 6-7 เดือน เพิ่ม ตบั บด ปลา เน้ือหมูสับ 8-10 เดือน ใหข้ า้ วและกบั วนั ละ 2 ม้ือ ใหข้ นมปังบา้ งตดั เป็นชิ้นๆ ใหเ้ ดก็ ถือกิน เพื่อใหเ้ หงือกและฟันแขง็ แรง 1 ปี ใหอ้ าหารและผลไมอ้ ยา่ งผใู้ หญ่ ยกเวน้ อาหารที่มีรสเผด็ ร้อน วนั ละ 3 ม้ือตวั อย่าง ทารกมีอาการ ขากรรไกรแขง็ ชกั กระตุก คาถาม 1. จงวนิ ิจฉยั โรคที่กล่าวมาขา้ งตน้ 2. จงบอกคาแนะนา คาตอบ 1. โรคสะทา้ น / บาดทะยกั ในเรือนไฟ 2. รักษาสายสะดือใหด้ ี ทาความสะอาดทุกอยา่ งอยา่ ใหเ้ ปี ยกน้าจนกวา่ จะหลุด

ตวั อย่าง ทารกปัสสาวะไม่ออก ผา้ ปเู ตียงไม่เปี ยกเลย ร้องไหบ้ ่อย จะมีวธิ ีดูแลรักษาอยา่ งไร อาการปัสสาวะไม่ออก คาตอบ วธิ ีดูแลรักษา 1. ทอ้ งผกู ใหส้ วนน้าอุ่น 2. แช่น้าอุ่น 1 ชวั่ โมง 3. ใชส้ บิรทเอเทอร์ไนเตรท 4. ยงั ไม่ออกส่งโรงพยาบาลตวั อย่าง ทารกมีอาการเหง่ือออก มือเยน็ เทา้ เยน็ นิ้วหงิก ร้องเป็นพกั ๆ บางคร้ัง ร้องกร๊ีด * คาถาม 1. จงวนิ ิจฉยั อาการท่ีกล่าวมาขา้ งตน้ 2. จงบอกวธิ ีการรักษาอาการดงั กล่าวคาตอบ 1. ปวดทอ้ งของทารกในเรือนไฟ 2. วธิ ีการรักษา - เคาะทอ้ งดู - ทอ้ งข้ึนใช้ โซดาไยคาร์บอเนต ผสมน้าอุ่น 1-2 หยด - ทิงเจอร์การบูร 2-3 หยดแกท้ อ้ งผกู - สวนน้าอุ่น ผา้ พนั ทอ้ งใหอ้ ุ่น เช่น ใชใ้ บพลลู นไฟนาบทอ้ งใหอ้ ุ่น หรือใชม้ หาหิงคุ์ ทาทอ้ งไวบ้ า้ ง

ตัวอย่าง ทารก 3 เดือน มีอาการทอ้ งอืด ทอ้ งเฟ้ อ ตาเหลือง 5-6 วนั ตวั เหลือง ฉี่ข้ีเหลือง ทอ้ งผกู โลหิตออกทางปาก จมกู คาถาม 1. จงวนิ ิจฉยั โรคท่ีกล่าวมาขา้ งตน้ 2. จงบอกวธิ ีการรักษาอาการดงั กล่าว คาตอบ 1. โรคหลอดน้าดีตนั ของทารก 2. วธิ ีการรักษา - กินโซดาไบคาร์บอเนตละลายน้าจางๆ - ผา้ ชุบน้าอุ่นปิ ดชายโครงขวา หรือใชใ้ บพลู ใบพลบั พลึงพออุ่นๆ กไ็ ด้สารอก 7 คร้ัง จะเกิดเม่ือ - รู้ชนั คอ เพราะเสน้ เอน็ ไหว / ทารกจะตวั ร้อน สารอกนม โยเย - รู้ควา่ กระดูกสนั หลงั คลอน / มีไข้ ทอ้ งเดิน - รู้นง่ั กระดูกกน้ กบขยายตวั / ถ่ายเป็นมูก ตวั อุ่น ทอ้ งอืด - รู้คลาน ตะโพกและเขา้ เคลื่อน / เปลี่ยนอิริยาบถจะมีอาการ - รู้ดอกไมข้ ้ึน (ฟันข้ึน) ซางจะทาโทษ - รู้ยนื กระดูกท้งั 300 ท่อน น้นั สะเทือน และเสน้ เอน็ กระจายสิ้น / สารอกกลาง - รู้ยนื รู้ยา่ ง เพราะไส้ พงุ ตบั ปอด คลอน / สารอกใหญ่

ศลิ ปะการกวาดยา1. เตรียมอุปกรณ์ในการกวาดยา ไดแ้ ก่ ครกบดยาขนาดเลก็ (โกร่งบดยา) และผา้ ขาวที่สะอาดใชเ้ ชด็ มือ 1 ผนื2. น้ากระสายยา ไดแ้ ก่ เหลา้ ขาว น้าสุก เกลือ มะนาว** เดก็ อายไุ ม่ถึง 1 เดือน หา้ มใชเ้ หลา้ ขาวเป็นน้ากระสายยา เพราะ ประสาทยงั อ่อนอยู่3. ส่วนมากยาท่ีหมอเตรียมมากวาดยาเดก็ คือ ยากวาดแสงหมึก (หมึกหอม/ลูกจนั ทร์/ดอกจนั ทร์/ลูกกระวาน/กานพลู)เพราะ ยากวาดแสงหมึกสามารถรักษาโรคไดถ้ ึง 4 อาการ โดยเปล่ียนน้ากระสายยา4. ยาท่ีใชร้ ักษาโรคของแต่ละอาการได้ เช่น- แกต้ วั ร้อน ละลาย น้าดอกไม้ (ดอกยสี่ ุ่น/กหุ ลาบมอญ) เป็นกระสายยา- แกท้ อ้ งข้ึน ละลาย น้าใบกระเพราตม้ เป็นกระสายยา- แกไ้ อ ขบั เสมหะ ละลาย น้าลกู มะแวง้ เครือ/มะแวง้ ตน้ เป็นกระสายยา- แกป้ ากเป็นแผล แกล้ ะออง ละลาย น้าลกู เบญกานี เป็นกระสายยา ฝนทางปาก5. การเตรียมตวั ของหมอกวาดยา- ตอ้ งตดั เลบ็ ใหส้ ้นั เสมอ และไม่คม- ตอ้ งลา้ งมือใหส้ ะอาด และเชด็ มือใหแ้ หง้- เมื่อกวาดยาคนหน่ึงแลว้ กต็ อ้ งลา้ งมือไว้ เตรียมกวาดยาคนใหม่- ตอ้ งถามแม่เดก็ วา่ ทานขา้ วมาหรือยงั เพราะทานมาแลว้ กวาดยาเดก็ จะอาเจียน

6. การกวาดยา - ใชน้ ิ้วช้ีในการกวาดยา ใหก้ วาดไปท่ีโคนลิ้น กวาดไปในทางเดียวกนั ไม่กวาดกลบั ไปกลบั มา - ถา้ เดก็ เลก็ ใหใ้ ชน้ ิ้วกอ้ ยในการกวาดยากไ็ ด้

Good Luck