Πρότυπο Γυμνάσιο Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης Μαθήματα Ιστορίας της Τέχνης. Μια περιδιάβαση στην τέχνη από την Προϊστορία μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο Τόνια Καφετζάκη (επιμέλεια κειμένων) - Χριστίνα Παπαδάκη (εικαστική επιμέλεια) 5. Ρωμαϊκή Τέχνη (2ος αι. π.Χ.- 5ος αι. μ.Χ.)
Ιστορικό πλαίσιο Η Ρώμη, κυρίαρχη στην ενοποιημένη το κράτος χωρίζεται επίσημα σε ιταλική χερσόνησο, αναδεικνύεται δυτικό και ανατολικό. ανάμεσα στον 2ο π.Χ. και 1ο μ.Χ. αι. σε Το δυτικό θα διαλυθεί, ενώ το κοσμοκράτειρα, απλωνόμενη στην ανατολικό θα συνεχίσει τη δική του Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική. Το 146 ιστορική πορεία. Είναι η γνωστή μας π.Χ. έχει πλέον υποτάξει και τον ελλαδικό «βυζαντινή αυτοκρατορία», όπως χώρο και στη συνέχεια θα καταλύσει τα ονομάστηκε από τους ιστορικούς ελληνιστικά βασίλεια της Ανατολής. Έτσι πολύ αργότερα. η Μεσόγειος γίνεται ρωμαϊκή θάλασσα (mare nostrum). Το ρωμαϊκό πολίτευμα εξελίχθηκε σταδιακά σε αυτοκρατορικό, με τις εξουσίες συγκεντρωμένες στα χέρια του αυτοκράτορα (imperator). Από τον 3ο αι. μ.Χ. αρχίζει η κρίση, εσωτερική και εξωτερική (εισβολές βαρβάρων). Το 330 μ.Χ. ο αυτοκράτορας Μέγας Κωνσταντίνος μεταφέρει την πρωτεύουσα στην Κωνσταντινούπολη και το 395, με τον θάνατο του Θεοδοσίου,
Ρωμαϊκή τέχνη Επιρροές από Ετρουσκική και (κυρίως) Ελληνική τέχνη
Η καλλιτεχνική κληρονομιά των Ετρούσκων Ετρούσκοι: αρχαίος λαός που κατοικούσε στην κεντρική ιταλική χερσόνησο (Ετρουρία, κατά τους Ρωμαίους, ή Τυρρηνία, κατά τους Έλληνες)
Ετρουσκική σαρκοφάγος (6ος αι. π.Χ.) μήκος 2 μ. Ρώμη, Εθνικό Μουσείο Ετρούσκων Villa Giulia
Συμποσιαστές. Τοιχογραφία από τον τάφο των Πανθήρων (470 π.Χ.) Νεκρόπολη Montorozzi, Ταρκυνία
Η επίδραση της ελληνικής τέχνης Τόσο έντονη ώστε να μιλά κανείς για ελληνορωμαϊκό πολιτισμό
Ρωμαϊκή τέχνη Γενικά χαρακτηριστικά • Θαυμασμός ελληνικής τέχνης ▼ Αντιγραφή πρωτότυπων ελληνικών έργων Μίμηση Εμφάνιση της έννοιας της συλλογής και του συλλέκτη καλλιτεχνημάτων • Ανάπτυξη του πορτρέτου, με ρεαλισμό και προσπάθεια έκφρασης του ψυχισμού του εικονιζόμενου • Νέος καλλιτεχνικός τύπος: η εικονιστική προτομή Επιδιώκεται η ομοιότητα με το εικονιζόμενο πρόσωπο • Νέος καλλιτεχνικός τύπος: το ιστορικό ανάγλυφο • Η αρχιτεκτονική η τέχνη που κατ’ εξοχήν εξέφρασε το ρωμαϊκό πνεύμα
Αρχιτεκτονική Είναι η τέχνη που εκφράζει πιο πολύ από όλες το ρωμαϊκό πνεύμα, την αγάπη για το μεγάλο, το επιδεικτικό
Αρχιτεκτονική: Γενικά χαρακτηριστικά Κατασκευές τεράστιες, στέρεες, που ► εξυπηρετούν υλικές και κοινωνικές ανάγκες ► εκφράζουν το μεγαλείο της Ρώμης Σχέδιο ρωμαϊκών πόλεων βασικά το ίδιο με των ελληνικών Μεγάλης κλίμακας οικοδομικά προγράμματα Μεγάλα έργα: δρόμοι, γέφυρες, υδραγωγεία, συγκροτήματα κατοικιών Ναοί και δημόσια κτήρια σε δεύτερη μοίρα Από την ελληνική τέχνη, δανείστηκαν το κορινθιακό κιονόκρανο, (προσφέρεται για διακοσμητικότητα, επίδειξη πολυτέλειας και πλούτου), συνδυασμένο με ιωνικά στοιχεία. Γενικά, συνεχίζεται η χρήση των ελληνικών ρυθμών σε νέους συνδυασμούς που υπηρετούν το «αυτοκρατορικό» πνεύμα του μεγάλου και ισχυρού κράτους. Πλούσια διακόσμηση Νέες οικοδομικές μέθοδοι Ανακάλυψη είδους τσιμέντου (το κτίσιμο γίνεται με τούβλα και ισχυρό ασβεστοκονίαμα που αντέχει πολύ στο χρόνο) Εκτεταμένη χρήση θόλων και καμαρών για τη στέγαση των μεγάλων κατασκευών Νέα επιτεύγματα της μηχανικής τα τόξα και οι αψίδες
Αρχιτεκτονική Κατηγορίες κατασκευών Έργα που εξυπηρετούσαν τις ανάγκες του κράτους (δρόμοι που συνέδεαν τη Ρώμη με σημαντικές επαρχίες, γέφυρες , υδραγωγεία ) Έργα που στόχευαν στην προσφορά ανέσεων στις ανώτερες κοινωνικές τάξεις (θέρμες, επαύλεις ) Έργα που πρόσφεραν ψυχαγωγία για το λαό (ιππόδρομοι, θέατρα, αμφιθέατρα, βιβλιοθήκες) Έργα προβολής και προπαγάνδας (θριαμβικές αψίδες, που στήνονταν προς τιμή των νικητών στρατηγών για την υποδοχή τους και προς ανάμνηση των ρωμαϊκών θριάμβων)
Αρχιτεκτονική Ένα χαρακτηριστικό ρωμαϊκό κτίσμα: Το Κολοσσαίο • Τεράστιο αμφιθέατρο, όπου γίνονταν αγωνίσματα (μονομαχίες μονομάχων μεταξύ τους ή με άγρια θηρία). Στα υπόγεια βρίσκονταν τα κλουβιά των θηρίων που με αναβατόρια μετέφεραν στον αγωνιστικό χώρο • Τις κερκίδες του αμφιθεάτρου στο εσωτερικό υποβαστάζουν τριώροφες αψίδες, η μία πάνω στην άλλη. Ο αρχιτέκτονας χρησιμοποίησε και τους τρεις ελληνικούς ρυθμούς.
Αρχιτεκτονική Ένα ιδιαίτερο κτίσμα: Το Πάνθεον Κτίστηκε το 27-25 π.Χ. από τον Μάρκο Βιψάνιο Αγρίππα, γαμπρό και σύμβουλο του αυτοκράτορα Αυγούστου για τη νίκη στο Άκτιο επί του Αντώνιου και της Κλεοπάτρας. Κάηκε το 80 μ.Χ. και ανακατασκευάστηκε το 125 μ.Χ. από τον Αδριανό. Ο δεύτερος ναός ήταν αφιερωμένος σε κάθε γνωστό θεό (εξ ου και το όνομά του). Το σχέδιο, μοναδικό για την εποχή, αποδίδεται στον ίδιο τον Αδριανό. Τον 7ο αι. μ.Χ. ο αυτοκράτορας του ανατολικού ρωμαϊκού κράτους Φωκάς (602-10) το έδωσε στον Πάπα Boniface IV (608-15). Το 609 μ.Χ., το Πάνθεον λειτούργησε ως χριστιανική εκκλησία. Ήταν ο πρώτος ειδωλολατρικός ναός στη Ρώμη που «χριστιανοποιήθηκε», παρόλο που η πράξη αυτή ήταν κάτι το συνηθισμένο στην Ανατολή του 4ου αιώνα. Ο ναός ήταν αφιερωμένος στην Παναγία και όλους τους μάρτυρες.
Πάνθεον. Ρώμη Ναός κυκλικός (ροτόντα) με χαρακτηριστικά τον σφαιρικό θόλο και τον φυσικό φωτισμό από το κέντρο του Διάμετρος και ύψος 43,40 μ.
Αρχιτεκτονική: Αψίδες Ρωμαϊκή επινόηση Μέσο προπαγάνδας Συνδυάζει στοιχεία αρχιτεκτονικής και γλυπτικής Διακοσμητικός χαρακτήρας Περίοπτη θέση. Περνά κανείς από κάτω. Δεν κάνει τον γύρο της Η Αψίδα του Τίτου (81 μ.Χ.) Απεικονίζεται ο θρίαμβος του Τίτου και του πατέρα του Βεσπασιανού γυρίζοντας από την καταστολή εξέγερσης Ιουδαίων το 71 μ.Χ. Κάτω: Λεπτομέρεια από τη διακόσμηση
Αψίδα του Κωνσταντίνου (315 μ.Χ.) Ρώμη
Λεπτομέρεια από την αψίδα του Κωνσταντίνου
Αψίδα του Γαλέριου (αρχές 4ου αι. μ.Χ.) Θεσσαλονίκη
Χαρακτηριστικά και τα fora (είχαν εμπορικό χαρακτήρα) H ρωμαϊκή αγορά (Forum Romanum)
Ζωγραφική Γενικά χαρακτηριστικά • Χρησιμοποιήθηκε κυρίως για διακόσμηση εσωτερικών χώρων πλούσιων ρωμαϊκών επαύλεων • Έχει ως πρότυπο την ελληνική μεγάλη ζωγραφική • Περίφημα είναι τα ψηφιδωτά με πήλινες ή γυάλινες πολύχρωμες ψηφίδες κολλημένες πάνω σε μείγμα από ασβέστη και άμμο • Ποικιλία θεμάτων: μυθολογικές σκηνές, σκηνές της καθημερινής ζωής, νεκρές φύσεις, φανταστικά τοπία • Τεχνοτροπία: γοργές πινελιές, φωτοσκίαση, αίσθηση βάθους, πλαστικότητα μορφών • Πολλά ζωγραφικά έργα διασώθηκαν στην Πομπηία που καταπλακώθηκε από τη λάβα του ηφαιστείου του Βεζούβιου
Ζωγραφική Από τις τοιχογραφίες της Πομπηίας και της Ρώμης Γενικά χαρακτηριστικά Θέματα • Ψευδαισθητισμός (trompe d’ oeil) • Μυθολογικές σκηνές • Προοπτικοί διακοσμημένοι χώροι • Σκηνές από την • Κήπος= Οπτική απάτη εξαφάνισης του καθημερινή ζωή τοίχου • Φανταστικά τοπία • Ζωγραφική παραστάδων και κολώνων • Νεκρές φύσεις • Σπίτια στους τοίχους • Λιμάνια • Ψευδαίσθηση αρχιτεκτονικών μελών • Λεπτομέρειες • Προοπτικό βάθος • Φρεσκάδα • Ζωντάνια • Ελευθερία στην απόδοση του θέματος • Γοργές πινελιές με φωτοσκίαση • Πλάσιμο της φόρμας με γλυπτική αίσθηση
Ζωγραφική: διακόσμηση της ρωμαϊκής οικίας Η ρωμαϊκή οικία δεν είναι μόνο χώρος κατοικίας αλλά και ιερό και θυσιαστήριο Κάθε δωμάτιο βρίσκεται υπό την προστασία συγκεκριμένης θεότητας: • Τραπεζαρία (trivlinium) στον Βάκχο • Υπνοδωμάτιο (cubiculuum) στην Αφροδίτη Ο διάκοσμος αναδεικνύουν το κοινωνικό και πνευματικό επίπεδο των ενοίκων Τοιχογραφίες από τη Βίλλα των Μυστηρίων (1ος αι. μ.Χ.) Πομπηία
Ζωγραφική : Τοιχογραφίες Κάτω ζώνη: Τοιχογραφία αίθουσας από την «Οικία ομοιώματα σπάνιων των Βετίων» (1ος αι. μ.Χ.) Πομπηία μαρμάρων Πίνακες στον τοίχο μέσα σε πλαίσια ► αίσθηση ότι πρόκειται για «παράθυρα» από τα οποία αντικρίζει κανείς τις εικονιζόμενες σκηνές
Ζωγραφική: Τοιχογραφίες Τελετή μυήσεως στα διονυσιακά μυστήρια (περ. 50 π.Χ.) Τοιχογραφία από τη Βίλλα των Μυστηρίων, Πομπηία
Ζωγραφική: Τοιχογραφίες Θέματα από τη μυθολογία Άνετη, φυσική κίνηση των μορφών σε έναν πραγματικό χώρο Τοιχογραφία από σπίτι στην Πομπηία
Άρης, Αφροδίτη και Έρως (50-70 μ.Χ) Τοιχογραφία από την Πομπηία
Κορίτσι που μαζεύει λουλούδια (1ος αι. μ.Χ.) Λεπτομέρεια τοιχογραφίας από τις Σταβίες Νάπολη, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
Παρατηρήστε: την προσπάθεια απόδοσης βάθους (προοπτική αντίληψη) Τοιχογραφία από κατοικία στο Ερκολάνουμ (1ος αι. μ.Χ.)
Παρατηρήστε: την ιμπρεσιονιστική απόδοση (πάνω) Δούρειος Ίππος (κάτω) Σπίτια στο απομεσήμερο Τοιχογραφίες από την Πομπηία (1ος αι. μ.Χ.)
Τμήμα από την τοιχογραφία στην Έπαυλη της Λίβιας στην Prima Porta της Ρώμης (1ος αι. π.Χ.) Ρώμη, Museo Nazionale Ronamo
Από την Έπαυλη της Λιβίας (λεπτομέρεια)
Ζωγραφική: Τοιχογραφίες Ο Οδυσσέας στη χώρα των Λαιστρυγόνων Τοιχογραφία (1ος αι. π.Χ.) Πομπηία
Ζωγραφική: Τοιχογραφίες Αχιλλέας και Βρισηίδα Τοιχογραφία (1ος αι. π.Χ.) Πομπηία
Ζωγραφική: Νεκρές φύσεις Εμφάνιση νεκρών φύσεων (φρούτα, ψάρια, σκεύη) Πρώτη εμφάνιση αυτού του θέματος στην τέχνη Από τοιχογραφία (περ. 50 π.Χ.), Πομπηία
Ζωγραφική: Προσωπογραφίες Ο φούρναρης και η γυναίκα του Τοιχογραφία (1ος αι. μ.Χ.) Νάπολη, Αρχαιολογικό Μουσείο
Ζωγραφική: Προσωπογραφίες Σαπφώ Τοιχογραφία από την Πομπηία Νάπολη Αρχαιολογικό Μουσείο
Ζωγραφική: Τα φαγιούμ (2ος αι. μ.Χ.) Νεκρικές προσωπογραφίες Τεχνική της «εγκαυστικής» (χρήση ζεστού κεριού για τη σύνδεση των χρωστικών ουσιών) ή με τέμπερα Χρήση φύλλων χρυσού Μετωπική απλότητα Μεγαλοφθαλμία Αμεσότητα βλέμματος Φυσιοκρατική απόδοση
Ονομάστηκαν (Φαγιούμ) από την περιοχή που βρέθηκαν στην Αίγυπτο Μέχρι τον 3ο αι. μ.Χ ταρίχευαν τους νεκρούς. Στο ύψος του προσώπου τοποθετούνταν αυτά τα νεκρικά πορτρέτα, ζωγραφισμένα σε λινό ύφασμα (σάβανο) ή ξύλο Επηρέασαν την βυζαντινή ζωγραφική (αγιογραφία)
Ζωγραφική: Τα φαγιούμ, 2ος αι. μ.Χ. Στρατιωτικός (περ. 110-130 μ.Χ.)
Ζωγραφική: Τα φαγιούμ, 2ος αι. μ.Χ. Προσωπογραφία του μικρού Ευτύχη (2ος αι.)
Ψηφιδωτό Ψηφιδωτό ρωμαϊκής βίλλας στην Αντιόχεια (1ος αι. μ.Χ.)
Ψηφιδωτό Ρώμη, Εθνικό Ρωμαϊκό Μουσείο
Ψηφιδωτά από την Πάφο της Κύπρου (2ος αι. μ.Χ.)
Γλυπτική Μνημειακή γλυπτική Ρεαλισμός και επίδειξη δύναμης Τα πορτρέτα αποτελούν ίσως την πιο χαρακτηριστική γλυπτική δημιουργία των Ρωμαίων Αναπτύσσεται και το ιστορικό ανάγλυφο, με απεικονίσεις σημαντικών ιστορικών γεγονότων, όπως τα πολεμικά κατορθώματα των αυτοκρατόρων πάνω στον κορμό κολοσσιαίων κιόνων και θριαμβικών τόξων Ως επιτάφια μνημεία, εκτός από τις ανάγλυφες στήλες χαμηλής συνήθως καλλιτεχνικής αξίας, κυριαρχούν οι ανάγλυφες μαρμάρινες σαρκοφάγοι με μυθολογικές- αλληγορικές παραστάσεις, καθώς και οι μαρμάρινες οστεοθήκες, ενώ οι αυτοκράτορες θάβονται σε εντυπωσιακά μαυσωλεία.
Γλυπτική: Ανδριάντες Περισσότερο ή λιγότερο κοντά στα έργα της κλασικής εποχής, αλλά πάντα αποδίδοντας τα χαρακτηριστικά του εικονιζόμενου Ο Αύγουστος της Πριμαπόρτα (αρχές 1ου αι. μ.Χ.)
Έφιππος ανδριάντας Μάρκου Αυρηλίου (166-180 μ.Χ.) Ρώμη, Μουσείο Καπιτωλίου
Γλυπτική: Αναμνηστικές στήλες- Ιστορικό/αφηγηματικό ανάγλυφο Στήλη του Τραϊανού. Ρώμη Αφηγείται την εκστρατεία του στη Δακία το 101-105 μ.Χ «Διαβάζουμε» κάνοντας τον γύρο 23 φορές και κοιτάζοντας κάθε φορά και πιο ψηλά!
Στήλη Τραϊανού (λεπτομέρειες)
Γλυπτική: Προτομές Η προτομή (= κεφάλι, και λαιμός ως το στήθος) είναι η σημαντικότερη συνεισφορά των Ρωμαίων στην τέχνη • Μέχρι τότε, πορτρέτα βρίσκουμε στην κορυφή ερμαϊκών στηλών ή ολόσωμα αγάλματα • Από μάρμαρο ή ορείχαλκο • Ο Ρωμαίος έχει συνείδηση της προσωπικότητας του ατόμου, το αίσθημα της σιγουριάς, της υπεροχής, ιδιότητες που αντλούσε από την παντοδυναμία της αυτοκρατορίας Προτομή του Οκταβιανού Αυγούστου Γλυπτοθήκη Μονάχου
Γλυπτική: Πορτρέτα Έντονος ρεαλισμός Επιδίωξη απόδοσης των πραγματικών χαρακτηριστικών του εικονιζόμενου προσώπου Κατάγονται από τα κέρινες νεκρικές μάσκες των προγόνων που φύλαγαν στα αίθρια των σπιτιών τους οι αριστοκράτες Ρωμαίοι και εμφανίζονταν στις κηδείες Δοξασία: η ομοιότητα διατηρεί ζωντανό το πνεύμα Έλλειψη κάθε εξιδανίκευσης Πορτρέτο Ρωμαίου αξιωματούχου 1ος αι. π.Χ.
Search
