Δ. 4.4. Η Ελληνιστική τέχνη

Πρότυπο Γυμνάσιο Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης Μαθήματα Ιστορίας της Τέχνης. Μια περιδιάβαση στην τέχνη από την Προϊστορία μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο Τόνια Καφετζάκη (επιμέλεια κειμένων) - Χριστίνα Παπαδάκη (εικαστική επιμέλεια) 4.4.Η Ελληνιστική Τέχνη (323-31 π.Χ.)

Ιστορικό πλαίσιο • Διάσπαση του κράτους του Αλέξανδρου στους διαδόχους • Δημιουργία των ελληνιστικών βασιλείων • Επίσημη γλώσσα η «ελληνική κοινή» • Εξάπλωση ελληνικού πνεύματος • Σύνθεση ελληνικών και ανατολικών στοιχείων • Δημιουργία νέων πνευματικών κέντρων (Έφεσος, Αλεξάνδρεια, Πέργαμος, Αντιόχεια) • Εποχή αστάθειας • Συνεχείς ανακατατάξεις • Κοσμοπολίτικο πνεύμα • Αίσθηση της ατομικότητας • Το άτομο ρυθμιστής της αισθητικής

 Αρχιτεκτονική Κάτοψη στοάς Αθήνα, Στοά του Αττάλου • Οι πόλεις κατά το πρότυπο της (αναπαράσταση) και Στοά του ελληνικής πόλη-κράτους Ευμένους (αναπαράσταση) • Δημόσια κτήρια με βάση τους ελληνικούς αρχιτεκτονικούς ρυθμούς • Παραλλαγές ιωνικών κιονοκράνων • Προβάδισμα κορινθιακού ρυθμού λόγω της διακοσμητικότητάς του • Δωρικός ρυθμός σε εκδοχή πιο ελαφριάς και λεπτής κατασκευής • Χαρακτηριστικό κτίσμα οι στοές • Κοσμικός κυρίως χαρακτήρας κτιρίων • Μεγάλες διαστάσεις. Πλούσια διακόσμηση • Υπηρετεί ανάγκες και πολιτική των ηγεμόνων

 Γλυπτική Γενικά χαρακτηριστικά • Συντηρητική «κλασικίζουσα» στάση ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΝΕΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ • Διάδοση του τύπου του «συμπλέγματος» με 2 ή περισσότερες μορφές • Τρισδιάστατο «άπλωμα» στον χώρο • Δραματικότητα σκηνών • Εκφραστικότητα στο πλάσιμο των μυώνων και των όγκων • Πάθος • Έκφραση του συναισθήματος • Συγκερασμός ιδανικού και ρεαλιστικού στοιχείου • Πρώτη εμφάνιση μορφών σε στάση ύπνου • Πρώτη εμφάνιση αλληγορίας στην τέχνη (προσωποποίηση αφηρημένων εννοιών) • Πρώτη εμφάνιση ρωπογραφικών θεμάτων (σκηνών της καθημερινότητας, οι οποίες αποδίδονται συνήθως με ρεαλιστικό ύφος)

Ο Γαλάτης που αυτοκτονεί Ρωμαϊκό αντίγραφο ελληνιστικού έργου (220 π.Χ.) Ρώμη, Museo Naziolnale delle Terme

Ο θνήσκων Γαλάτης (230-220 π.Χ.) Ρωμαϊκό αντίγραφο Ρώμη, Μuseo Capitolini

Ο θνήσκων Γαλάτης (λεπτομέρειες)

• Η Αθηνά μάχεται με τον γίγαντα Αλκυονέα • Βίαιη, περίπλοκη κίνηση • Πάθος στα πρόσωπα • Προδρομικά στοιχεία του πολύ μεταγενέστερου ρεύματος που θα ονομαστεί «μπαρόκ» Γιγαντομαχία. Από τον βωμό της Περγάμου (180 π.Χ.) Βερολίνο, Μουσείο Περγάμου

• Αλληγορία της Νίκης ΌΜΩΣ • Αίσθηση συγκεκριμένου • Αναφορά σε συγκεκριμένο ιστορικό γεγονός Η Νίκη της Σαμοθράκης (190-180 π.Χ.) Παρίσι, Μουσείο του Λούβρου

Παρατηρήστε τη διαφορά με την Νίκη του Παιωνίου στην Ολυμπία (4ος αι. π.Χ.)

• ονειροπόλο βλέμμα • μελαγχολία έκφρασης • απόδοση της ζωντανής, ζεστής, τρυφερής σάρκας • πρόκειται για μία κομψή, αισθησιακή γυναίκα, όχι μια αφηρημένη θεότητα Η Αφροδίτη της Μήλου (150-125 π.Χ.) Παρίσι, Μουσείο του Λούβρου

 Γλυπτική - Συμπλέγματα • Τριγωνική, πυραμιδοειδής σύνθεση • Πάθος, έκρηξη συναισθήματος • Θεατρικότητα Σύμπλεγμα Λαοκόοντος (μεταξύ 200 π.Χ. και 20 μ.Χ.) Ρωμαϊκό αντίγραφο Λευκό μάρμαρο Βατικανό, Μουσείο Βατικανού

 Γλυπτική - Κεφαλές-πορτρέτα • Γλυπτές κεφαλές • Περιορισμός εξιδανίκευσης • Απόδοση φυσιογνωμικών χαρακτηριστικών • Ζωντανή έκφραση • Το άτομο ως ξεχωριστή προσωπικότητα Μαρμάρινη κεφαλή του Μεγάλου Αλεξάνδρου Ρωμαϊκό αντίγραφο ελληνιστικού πρωτοτύπου

 Γλυπτική - Αλληγορίες, Προσωποποιήσεις  Αστάθεια εποχής  Αβεβαιότητα  Αμφισβήτηση παλαιών θεών ▼  Εμφάνιση αλληγοριών και προσωποποιήσεων, όπως του έρωτα, του θανάτου, της τύχης κ.ά. Ως προς την αναπαράσταση:  νέα σχέση της μορφής με τον χώρο  τρισδιάστατο «άπλωμα» Η Τύχη της Αντιόχειας, Ρωμαϊκό αντίγραφο από το μπρούτζινο πρωτότυπο του Ευτυχίδη, Ρώμη, Μουσεία Βατικανού, Galleria dei Candelabri

 Γλυπτική- Ρωπογραφικά θέματα  Ρεαλισμός  Η μορφή εντάσσεται στον χώρο Η μεθυσμένη Γριά (3ος-2ος αιώνας π.Χ.). Αντίγραφο ρωμαϊκής εποχής μάρμαρο Μόναχο, Γλυπτοθήκη

 Γλυπτική - Ρωπογραφικά θέματα Απακανθιζόμενος (Παιδί που βγάζει αγκάθι από το πόδι του) (τέλους του 3ου αι. π.Χ.) Ρωμαϊκό αντίγραφο ορειχάλκινου Λονδίνο, Βρετανικό Μουσείο

 Γλυπτική - Μορφές σε στάση ύπνου  Εγκατάλειψη σώματος  Αυθόρμητες κινήσεις  Απώλεια ελέγχου του σώματος από τον νου Έρως που κοιμάται Ορείχαλκος σε μάρμαρο (250-150 π.Χ.) Νέα Υόρκη, Μητροπολιτικό Μουσείο

 Ζωγραφική Ψηφιδωτά • Επινόηση της ελληνιστικής εποχής • Δημιουργία εικόνων με χρήση μικρών πέτρινων ή γυάλινων χρωματιστών κύβων/ψηφίδων • Νατουραλισμός • Φωτοσκίαση • Διακοσμητικότητα Γνώσις (ψηφιδοθέτης), Κυνήγι Ελαφιού (330-300 π.Χ.) Ψηφιδωτό, Αρχαία Πέλλα

Ψηφιδωτά Ψηφιδωτό του Διονύσου (1ος αι. π.Χ.) Από την οικία των προσωπείων, Δήλος

Η μάχη της Ισσού, Ψηφιδωτό από την Οικία του Φαύνου στην Πομπηία (1ος αι. π.X.). Νάπολη, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

• έχει ως πρότυπο Η μάχη της Ισσού ζωγραφικό πίνακα του 4ου αι. π.Χ. • αποδίδει την κρίσιμη καμπή της μάχης υπέρ των Ελλήνων • ζωντάνια • ζωηρότητα • δραματικότητα στιγμής • αίσθηση κίνησης σε τρεις διαστάσεις • προοπτικό βάθος (ποικιλία στις στάσεις των πολεμιστών και την κίνηση των αλόγων)

Πομπηία Ιταλία, έργο του Έλληνα Διοσκουρίδη του Σάμιου, (1ου αι. π.Χ.) Σκηνή κωμωδίας στο θέατρο Νάπολη, Αρχαιολογικό Μουσείο

Ψηφιδωτό δάπεδο από το ανάκτορο του Φιλίππου, Αιγές

 Ζωγραφική - Οι τοιχογραφίες των τάφων της Βεργίνας (3ος αι. π.Χ.) • Νατουραλιστικός και Η αρπαγή της Περσεφόνης από ιμπρεσιονιστικός τρόπος τον Πλούτωνα. Τοιχογραφία τάφου Φιλίππου Β΄ • Φωτοσκίαση► εντύπωση βάθους Βεργίνα • Κατάκτηση της τρίτης διάστασης (του βάθους) για έναν πιο ρεαλιστικό, νατουραλιστικό χώρο. Υπάρχουν ελάχιστα δείγματα. Όπως οι Μακεδονικοί τάφοι της Βεργίνας. • Ελεύθερη απόδοση • χωρίς καν περιγράμματα ιμπρεσιονιστικη πινελιά (= γρήγορη, που αποδίδει την εντύπωση του αντικειμένου)

Σκηνή Κυνηγιού. Ζωφόρος στην πρόσοψη του τάφου του Φιλίππου Β΄ Βεργίνα

 Ζωγραφική Οδυσσέας και Σειρήνες (1ος αι. π.Χ.) Την ελληνιστική ζωγραφική τη γνωρίζουμε και από τις Τοιχογραφία από την Πομπηία τοιχογραφίες και τα ψηφιδωτά οικιών στην ιταλική χερσόνησο Λονδίνο, Βρετανικό Μουσείο του 2ου και 1ου αι. π.Χ. και του 1ου αι. μ.Χ. Χαρακτηριστικά • Προοπτικό βάθος • Τα αντικείμενα τοποθετούνται το ένα πίσω από το άλλο (κι όχι όπως στην Αίγυπτο το ένα πάνω από το άλλο σε σειρά) • Χρησιμοποιείται η βράχυνση, δηλ. τα αντικείμενα μικραίνουν προς τα πίσω. • Ιμπρεσιονιστική γραμμή