84 วารสารวิชิ าการ ป.ป.ช. ปีีที่�่ 14 ฉบับั ที่่� 2 (กรกฎาคม – ธัันวาคม 2564) จากแผนภาพข้้างต้น้ สามารถอธิบิ ายนิิยามเชิงิ ปฏิิบััติิการ STRONG : จิติ พอเพีียงต้า้ นทุุจริติ หมายถึงึ ผู้�ที่�มีีความพอเพีียงไม่่เบีียดเบีียนตนเองและผู้�อื่น� (S) มุ่�งอนาคตที่่�เจริิญทั้้�งตนเองและส่่วนรวม (O) โดยใช้ห้ ลักั ความโปร่ง่ ใสตรวจสอบได้้ (T) พื้้น� ฐานจิติ ใจมีีมนุษุ ยธรรมเอื้อ� อาทร ช่ว่ ยเหลืือเพื่อ่� นมนุษุ ย์์ โดยไม่่เห็็นแก่่ประโยชน์์ต่่างตอบแทน (G) ให้้ความสำคััญต่่อการเรีียนรู้้�ตลอดชีีวิิต เพื่�่อการดำรงชีีวิิต ในทางที่่ช� อบ (N) แต่ต่ ื่่�นรู้้�เรื่อ่� งภัยั ทุจุ ริิตที่่ร� ้้ายแรงส่่งผลต่อ่ สัังคม รัังเกีียจการทุจุ ริิตประพฤติมิ ิชิ อบทั้้�งปวง ไม่ย่ อมทนต่่อการทุจุ ริิตทุกุ รูปู แบบ (R) 4.4 การประเมิินโครงการ ความหมายของการประเมินิ โครงการ ความหมายของการประเมินิ ที่่เ� ป็็นที่่ย� อมรับั กันั อย่่างกว้้างขวางในปัจั จุบุ ััน คืือ ความหมาย ที่่�นำเสนอโดย Scriven (1991) หมายถึึง กระบวนการตััดสิินคุุณค่่า คุุณประโยชน์์ หรืือค่่านิิยมของ สิ่ง� ใดสิ่ง� หนึ่่�ง หรืือผลลััพธ์์ของกระบวนการที่่�ถููกประเมินิ นักั วิชิ าการไทยได้ใ้ ห้ค้ วามหมายของการประเมินิ โครงการสอดคล้อ้ งกับั ความหมายที่่ก� ล่า่ ว ข้้างต้น้ อาทิ ิ สุวุ ิมิ ล ติริ กานัันท์์ (2543) ได้้ให้้ความหมายของการประเมิินว่า่ เป็น็ การกำหนดคุณุ ค่่าหรืือ ข้้อดีีบางสิ่�งบางอย่่างเป็็นระบบ เป็็นกระบวนการที่่�เกิิดขึ้�นในทุุกขั้�นตอนของการดำเนิินงาน เพื่�่อให้้ได้้ สารสนเทศที่่�สามารถใช้้ในการพิิจารณาการดำเนิินการ ซึ่่�งจะทำให้้การดำเนิินการเป็็นไปได้้อย่่าง ทัันท่ว่ งทีี ในทางตรงข้้ามผลการประเมิินจะไม่เ่ กิิดประโยชน์เ์ ท่า่ ที่่�ควร หากผลนั้้�นไม่่สามารถใช้ใ้ นเวลา ที่่เ� หมาะสม และสุุชาติิ ประสิทิ ธิ์�รััฐสิินธุ์์� (2547) กล่่าวว่่า การประเมินิ โครงการ คืือ กระบวนการศึกึ ษา แสวงหาความรู้� ความเข้้าใจเกี่�ยวกัับการดำเนิินโครงการว่่าเป็็นไปตามหลัักเกณฑ์์และขั้�นตอนต่่าง ๆ ที่่�ได้้กำหนดไว้้หรืือไม่่ มีีปััญหาและอุุปสรรคอะไร และบรรลุุเป้้าหมายที่่�ต้้องการหรืือไม่่ มีีผลกระทบ ในแง่ม่ ุมุ ต่า่ ง ๆ อย่า่ งไรที่่�เกิดิ ขึ้น� จากโครงการบ้้าง จากความหมายข้้างต้้น อาจสรุุปได้้ว่่า การประเมิินโครงการ หมายถึึง กระบวนการเก็็บ รวบรวมข้้อมููล การวิิเคราะห์์ข้้อมููล เพื่�่อตรวจสอบความก้้าวหน้้าของโครงการหรืือแผนงานในทุุก ขั้�นตอนของการดำเนิินงานว่่าได้ผ้ ลตามวัตั ถุุประสงค์ห์ รืือไม่เ่ พีียงใด ซึ่่ง� จะช่ว่ ยให้ไ้ ด้ข้ ้้อมูลู สารสนเทศที่่�เป็น็ ประโยชน์ต์ ่อ่ การตัดั สินิ ใจเกี่ย� วกับั การบริหิ ารจัดั การ ปรับั เปลี่ย� น พัฒั นา ขยายผล หรืือยกเลิกิ โครงการ ของผู้�บริิหาร หรืือผู้้�รัับผิิดชอบโครงการ โดยนำสารสนเทศจากการวััดมาเปรีียบเทีียบกัับเกณฑ์์หรืือ มาตรฐานที่่�กำหนดไว้้ ซึ่่�งจุุดเน้้นที่่�สำคััญของการประเมิินโครงการอยู่�ที่�การเพิ่่�มประสิิทธิิภาพ และ ประสิิทธิิผลของการดำเนิินโครงการ รููปแบบของการประเมิินของแดเนีียล แอล สตััฟเฟิิลบีีม (Daniel L. Stufflebeam) ใน ค.ศ. 1971 Stufflebeam และคณะได้้เขีียนหนังั สืือทางการประเมินิ ออกมาหนึ่่ง� เล่ม่ ชื่่�อ “Educational Evaluation and Decision Making” หนัังสืือเล่่มนี้�้ได้้เป็็นที่่�ยอมรัับกัันอย่่าง กว้า้ งขวาง เพราะได้ใ้ ห้แ้ นวคิดิ และวิธิ ีีการทางการวัดั และประเมินิ ผลการศึกึ ษาได้อ้ ย่า่ งน่า่ สนใจและทันั สมัยั นอกจากนั้้�น Stufflebeam ยัังได้้เขีียนหนัังสืือเกี่�ยวกัับการประเมิินและรููปแบบของการประเมิิน
การมีสี ่ว่ นร่่วมของภาคประชาชนในการดำเนินิ งานด้้านการป้้องกันั การทุุจริติ 85 กับั สำนักั งาน ป.ป.ช. อีีกหลายเล่่มอย่่างต่่อเนื่่�อง นัับได้้ว่่าเป็็นผู้้�มีีบทบาทสำคััญในการพััฒนาทฤษฎีีการประเมิินจนเป็็นที่่�ยอมรัับ กันั ทั่่ว� ไปในปััจจุุบันั เรีียกว่่า CIPP Model รููปแบบการประเมิินแบบซิิป (CIPP Model) เป็็นการประเมิินภาพรวมของโครงการตั้ �งแต่่ บริบิ ท (Context) ปัจั จััยนำเข้้า (Input) กระบวนการ (Process) และผลผลิิต (Product) โดยจะใช้ว้ ิิธีี การสร้้างเกณฑ์์และประสิิทธิิภาพของโครงการทั้้�งภาพรวมหรืือรายปััจจััยเป็็นสำคััญ ตามอัักษรภาษา อัังกฤษตััวแรกของ “CIPP Model” ซึ่�งศัักดิ์�ชััย ภู่่�เจริิญ (11 กรกฎาคม 2553) ได้้สรุุปประเด็็น ในการประเมิินดังั นี้�้ 1) การประเมินิ บริบิ ท (Context Evaluation: C) เป็น็ การประเมิินก่อ่ นการดำเนินิ โครงการ เพื่อ�่ พิจิ ารณาหลักั การและเหตุุผลความจำเป็น็ ที่่ต� ้้องดำเนินิ โครงการ ประเด็็นปัญั หา และความเหมาะสม ของเป้้าหมายโครงการ 2) การประเมิินปััจจััยนำเข้้า (Input Evaluation: I) เป็็นการประเมิินเพื่่�อพิิจารณาถึึง ความเป็น็ ไปได้ข้ องโครงการ ความเหมาะสม และความพอเพีียงของทรัพั ยากรที่่จ� ะใช้ใ้ นการดำเนินิ โครงการ เช่น่ งบประมาณ บุุคลากร วััสดุุอุุปกรณ์์ เวลา รวมทั้้�งเทคโนโลยีีและแผนการดำเนินิ งาน เป็็นต้น้ 3) การประเมิินกระบวนการ (Process Evaluation: P) เป็็นการประเมินิ เพื่อ่� หาข้้อบกพร่อ่ ง ของการดำเนิินโครงการที่่�จะใช้้เป็็นข้้อมููลในการพััฒนา แก้้ไข ปรัับปรุุง ให้้การดำเนิินการช่่วงต่่อไป มีีประสิิทธิิภาพมากขึ้�น และเป็็นการตรวจสอบกิิจกรรม เวลา ทรััพยากรที่่�ใช้้ในโครงการ ภาวะผู้้�นำ การมีีส่่วนร่่วมของประชาชนในโครงการ โดยมีีการบัันทึึกไว้้เป็็นหลัักฐานทุุกขั้�นตอน ขั้้�นตอน การประเมิินกระบวนการนี้�้จะเป็็นประโยชน์์อย่่างมากต่่อการค้้นหาจุุดเด่่น หรืือจุุดแข็็ง (Strengths) และจุุดด้้อย (Weakness) ของนโยบาย/แผนงาน/โครงการ มัักจะไม่่สามารถศึึกษาได้้ภายหลัังจาก สิ้น� สุุดโครงการแล้ว้ 4) การประเมิินผลผลิิต (Product Evaluation: P) เป็น็ การประเมินิ เพื่่�อเปรีียบเทีียบผลผลิิต ที่่�เกิดิ ขึ้�นกัับวััตถุุประสงค์ข์ องโครงการ หรืือมาตรฐานที่่ก� ำหนดไว้้ รวมทั้้�งการพิิจารณาในประเด็น็ ของ การยุุบ เลิิก ขยาย หรืือปรัับเปลี่�ยนโครงการ แต่่การประเมิินผลแบบนี้�้ไม่่ได้้ให้้ความสนใจต่่อเรื่่�อง ผลกระทบ (Impact) และผลลัพั ธ์์ (Outcomes) ของนโยบาย/แผนงาน/โครงการเท่า่ ที่่ค� วร การศึกึ ษาครั้ง� นี้�ไ้ ด้ป้ ระยุุกต์จ์ ากตััวแบบซิปิ ป์์โมเดล (CIPP Model) ของ Stufflebeam มาใช้้ ประเมิินการมีีส่่วนร่่วมของภาคประชาชน ในการดำเนิินงานด้้านการป้้องกัันการทุุจริิตกัับสำนัักงาน ป.ป.ช. เนื่�่องจากเป็็นตััวแบบที่่�เหมาะสมกัับการประเมิินความสำเร็็จของโครงการหลัังมีีการดำเนิิน โครงการแล้ว้ โดยมีีประเด็น็ การประเมินิ ที่่ส� ำคัญั ดัังต่อ่ ไปนี้้� การประเมิินบริิบท (Context Evaluation) เป็น็ การประเมิินเพื่อ่� พิิจารณาถึงึ ความเหมาะสม สอดคล้้องกัับสภาพปััญหาที่่�ต้้องการแก้้ไข หรืือสอดคล้้องกัับยุุทธศาสตร์์หรืือแผนงานของโครงการ ที่่ด� ำเนิินการ
86 วารสารวิิชาการ ป.ป.ช. ปีีที่่� 14 ฉบัับที่่� 2 (กรกฎาคม – ธัันวาคม 2564) การประเมิินปััจจััยนำเข้้า (Input Evaluation) เป็็นการประเมิินเพื่่�อพิิจารณาถึึง ความเหมาะสม และความพอเพีียงของทรััพยากรที่่จ� ะใช้ใ้ นการดำเนิินโครงการ เช่่น ด้้านงบประมาณ ด้า้ นบุุคลากร ด้า้ นสถานที่่� การประเมิินกระบวนการ (Process Evaluation) เป็็นการประเมิินเพื่�่อพิิจารณา ความเหมาะสมของกระบวนการดำเนิินงานสอดคล้้องกัับแนวทางที่่�กำหนดไว้้ เพื่�่อให้้บรรลุุตาม วัตั ถุปุ ระสงค์ท์ี่่ต�ั้ง� ไว้้ เช่น่ ด้า้ นการวางแผน ด้า้ นการจัดั กิจิ กรรม/วิธิ ีีการจัดั กิจิ กรรม ระยะเวลาจัดั กิจิ กรรม กลุ่ �มเป้้าหมาย ด้้านการติิดตามประเมิิน การประเมิินผลผลิิต (Product Evaluation) เป็็นการประเมิินเพื่่�อเปรีียบเทีียบผล ที่่เ� กิดิ ขึ้�นจากการทำโครงการสอดคล้้องหรืือเป็น็ ไปตามวัตั ถุปุ ระสงค์์ที่่�กำหนดไว้้ การประเมิินผลลััพธ์์ (Outcome Evaluation) เป็็นการประเมิินเพื่�่อพิิจารณาถึึง การนำผลที่่ไ� ด้จ้ ากการดำเนินิ โครงการไปสู่�การปฏิิบััติไิ ด้้อย่่างแท้้จริงิ และเกิดิ การขยายผลต่่อไป 4.5 กรอบแนวคิิดในการวิิจัยั จากการทบทวนวรรณกรรม คณะผู้้�วิิจััยได้้เลืือกรููปแบบการมีีส่่วนร่่วมของประชาชน ตามแนวคิดิ ของ Cohen and Uphoff (1981) เนื่่�องจากการดำเนินิ โครงการ/กิิจกรรมด้า้ นการป้อ้ งกััน การทุุจริิตของสำนักั งาน ป.ป.ช. มีีลักั ษณะคล้้ายคลึงึ กัับรููปแบบของ Cohen and Uphoff มากที่่ส� ุดุ อีีกทั้้�งรูปู แบบดังั กล่า่ วได้้รับั การยอมรัับอย่า่ งกว้า้ งขวาง ซึ่่�งในการมีีส่่วนร่ว่ มของภาคประชาชนมีีปััจจัยั ที่่ส� ำคััญที่่�ส่่งผลต่อ่ การมีีส่่วนร่ว่ ม ประกอบด้ว้ ย ปัจั จัยั ส่่วนบุุคคล ได้้แก่่ อายุุ เพศ ระดัับการศึกึ ษา และ ปัจั จัยั ทางเศรษฐกิจิ และสังั คม ได้แ้ ก่่ อาชีีพ รายได้้ จากปัจั จัยั ดังั กล่า่ วนำมาผนวกเข้า้ กับั ข้อ้ มูลู ที่่เ� กี่ย� วข้อ้ ง กับั โครงการ ได้้แก่่ ปีที ี่่�เข้า้ ร่่วมโครงการ บทบาทในชมรม ความถี่ใ� นการเข้้าร่่วมกิิจกรรม ซึ่่ง� หลัังจาก ที่่�ภาคประชาชนได้้เข้้ามามีีส่่วนร่่วมในโครงการ STRONG – จิิตพอเพีียงต้้านทุุจริิตแล้้ว ย่่อมเกิิด การรัับรู้้�ต่่าง ๆ จากการเข้้าร่่วมโครงการ ทำให้้สามารถประเมิินโครงการได้้ ซึ่่�งคณะผู้้�วิิจััยเลืือกใช้้ รูปู แบบการประเมินิ โครงการโดยได้ป้ ระยุกุ ต์จ์ ากตัวั แบบซิปิ ป์โ์ มเดล (CIPP Model) ของ Stufflebeam มาใช้้ประเมิินโครงการการมีีส่่วนร่่วมของภาคประชาชน ในการดำเนิินงานด้้านการป้้องกัันการทุุจริิต กัับสำนัักงาน ป.ป.ช. เนื่อ�่ งจากเป็น็ ตััวแบบที่่เ� หมาะสมกัับการประเมินิ ความสำเร็็จของโครงการ หลังั มีี การดำเนิินโครงการแล้้ว โดยในการศึึกษารููปแบบการมีีส่่วนร่่วมและการประเมิินโครงการตามกรอบ แนวคิดิ ในการวิจิ ัยั ที่่ป� รากฏในแผนภาพที่่� 3 สามารถได้ข้ ้อ้ เสนอแนะที่่เ� กิดิ ขึ้น� จากการตอบแบบสอบถาม และการสััมภาษณ์์เชิิงลึึก ซึ่่�งคณะผู้้�วิิจััยสามารถนำมาวิิเคราะห์์เพื่�่อจััดทำข้้อเสนอแนะในการส่่งเสริิม และสนัับสนุนุ ให้้ภาคประชาชนเข้า้ มามีีส่่วนร่่วมในการป้้องกัันและปราบปรามการทุจุ ริิตต่อ่ ไป
การมีสี ่ว่ นร่่วมของภาคประชาชนในการดำเนิินงานด้้านการป้อ้ งกันั การทุจุ ริติ 87 กัับสำนักั งาน ป.ป.ช. แผนภาพที่่� 3 กรอบแนวคิิดในการวิิจััย 5. วิธิ ีดี ำเนิินการวิิจััย การวิิจััยนี้้� คณะผู้้�วิจิ ััยใช้ก้ ารวิิจััยเชิิงปริิมาณ (Quantitative Research) เป็น็ ข้้อมูลู หลักั และ ใช้ก้ ารวิจิ ััยเชิงิ คุณุ ภาพ (Qualitative Research) เป็น็ ข้้อมููลรอง โดยมีีรายละเอีียดดังั นี้ ้� 5.1 การวิจิ ัยั เชิิงปริมิ าณ 1) ประชากร คืือ ผู้�เข้า้ ร่ว่ มโครงการที่่เ� ป็น็ สมาชิกิ ชมรม STRONG - จิติ พอเพีียงต้า้ นทุจุ ริติ ทั่่�วประเทศ ได้้แก่่ โค้้ช กรรมการชมรม สมาชิิกชมรม และเยาวชน รวมทั้้�งสิ้�นจำนวน 42,821 คน (สำนักั งานคณะกรรมการป้อ้ งกันั และปราบปรามการทุจุ ริิตแห่ง่ ชาติิ, 2563ค, หน้้า 26) 2) กลุ่�มตััวอย่่าง จำนวน 380 คน ซึ่่�งได้้จากการคำนวณขนาดตััวอย่่างตามสููตร การคำนวณตามตารางแสดงจำนวนประชากรและจำนวนกลุ่�มตัวั อย่า่ งของ Krejcie and Morgan (1970) โดยกำหนดค่่าความเชื่�่อมั่�นที่่�ระดัับ 95% (α=0.05) คณะผู้้�วิิจััยได้้กำหนดวิิธีีการสุ่�มตััวอย่่างแบบ หลายขั้�นตอน (Multi-stage Random Sampling) โดยมีีรายละเอีียดดัังนี้�้ ขั้�นที่่� 1 พื้้น� ที่่ก� ารดำเนิินงานด้้านการป้้องกัันการทุจุ ริติ ของสำนัักงาน ป.ป.ช. ประกอบด้ว้ ย ส่่วนกลาง (กรุุงเทพมหานคร) และเขตพื้้�นที่่� (จำนวน 9 ภาค) ใช้้การสุ่�มตััวอย่่างแบบชั้�นภููมิิ (Stratified Random Sampling) โดยกำหนดให้้ส่ว่ นกลางและเขตพื้้�นที่่เ� ป็น็ ชั้้น� ภููมิิ (Stratum) และ ทำการสุ่�มตัวั อย่า่ งตามชั้น� ภูมู ิ ิ ดังั นี้้� 1) พื้้น� ที่่ส� ่ว่ นกลาง เก็บ็ ข้อ้ มูลู ในกรุงุ เทพมหานคร 2) เขตพื้้น� ที่่� จำนวน
88 วารสารวิชิ าการ ป.ป.ช. ปีีที่่� 14 ฉบัับที่่� 2 (กรกฎาคม – ธัันวาคม 2564) 9 ภาค ใช้ก้ ารสุ่�มตััวอย่า่ งแบบง่่าย (Simple Random Sampling) โดยการจัับสลาก เพื่่�อให้้ได้จ้ ังั หวััด ตัวั อย่า่ งในแต่่ละภาค ๆ ละ 2 จัังหวััด ขั้น� ที่่� 2 สุ่่�มตััวอย่า่ งผู้�เข้า้ ร่ว่ มโครงการที่่เ� ป็น็ สมาชิกิ ชมรม STRONG – จิิตพอเพีียงต้้านทุจุ ริิต ในแต่ล่ ะจังั หวัดั ๆ ละ 20 คน ด้้วยการสุ่�มตััวอย่่างแบบง่า่ ย (Simple Random Sampling) โดยวิิธีี การจับั สลาก ตารางที่่� 1 ขนาดตัวั อย่า่ งจำแนกตามเขตพื้้น� ที่่ร� ายจังั หวััด สำ�นักงาน ป.ป.ช. ภาค สำ�นกั งาน ป.ป.ช. ประจ�ำ จงั หวัด จำ�นวน (คน) ส�ำ นักงาน ป.ป.ช. ภาค 1 - ส�ำ นกั งาน ป.ป.ช. ประจ�ำ จงั หวัดนนทบุรี 20 - ส�ำ นกั งาน ป.ป.ช. ประจ�ำ จงั หวดั สระบุรี 20 ส�ำ นกั งาน ป.ป.ช. ภาค 2 - ส�ำ นกั งาน ป.ป.ช. ประจำ�จงั หวัดชลบุรี 20 - ส�ำ นักงาน ป.ป.ช. ประจ�ำ จังหวัดตราด 20 ส�ำ นกั งาน ป.ป.ช. ภาค 3 - ส�ำ นักงาน ป.ป.ช. ประจ�ำ จงั หวัดอุบลราชธานี 20 - ส�ำ นกั งาน ป.ป.ช. ประจ�ำ จังหวัดศรีสะเกษ 20 สำ�นักงาน ป.ป.ช. ภาค 4 - ส�ำ นกั งาน ป.ป.ช. ประจ�ำ จังหวัดสกลนคร 20 - สำ�นักงาน ป.ป.ช. ประจำ�จังหวดั ร้อยเอด็ 20 ส�ำ นักงาน ป.ป.ช. ภาค 5 - สำ�นกั งาน ป.ป.ช. ประจ�ำ จังหวัดน่าน 20 - สำ�นักงาน ป.ป.ช. ประจำ�จังหวัดเชียงราย 20 ส�ำ นกั งาน ป.ป.ช. ภาค 6 - ส�ำ นกั งาน ป.ป.ช. ประจำ�จงั หวัดนครสวรรค ์ 20 - ส�ำ นักงาน ป.ป.ช. ประจำ�จงั หวดั อทุ ยั ธานี 20 ส�ำ นกั งาน ป.ป.ช. ภาค 7 - ส�ำ นักงาน ป.ป.ช. ประจ�ำ จงั หวัดราชบุรี 20 - ส�ำ นกั งาน ป.ป.ช. ประจำ�จงั หวดั สพุ รรณบุรี 20 สำ�นักงาน ป.ป.ช. ภาค 8 - สำ�นักงาน ป.ป.ช. ประจำ�จงั หวัดสุราษฎรธ์ านี 20 - สำ�นักงาน ป.ป.ช. ประจ�ำ จงั หวดั ภูเก็ต 20 สำ�นกั งาน ป.ป.ช. ภาค 9 - ส�ำ นกั งาน ป.ป.ช. ประจำ�จังหวัดตรัง 20 - ส�ำ นกั งาน ป.ป.ช. ประจำ�จงั หวดั สงขลา 20 กรงุ เทพมหานคร 20 รวม 380 3) เครื่อ�่ งมืือที่่ใ� ช้้ในการศึึกษาในครั้ง� นี้้� คณะผู้้�วิจิ ััยใช้้การเก็บ็ รวบรวมข้้อมูลู จากแบบสอบถาม (Questionnaire) โดยแบ่ง่ ออกเป็น็ 5 ส่ว่ น ได้แ้ ก่ ่ ส่ว่ นที่่� 1 ข้อ้ มูลู ส่ว่ นบุคุ คล (เพศ อายุุ ระดับั การศึกึ ษา อาชีีพ รายได้้ต่่อเดืือน ปีีที่่�เข้้าร่่วมโครงการ บทบาทในชมรม และความถี่�ในการเข้้าร่่วมกิิจกรรม) ส่่วนที่่� 2 รูปู แบบการ มีีส่่วนร่ว่ มของภาคประชาชนในโครงการ STRONG - จิิตพอเพีียงต้้านทุจุ ริิต ข้้อคำถาม มีีลัักษณะเป็็นมาตราส่ว่ นประเมินิ ค่า่ (Rating Scale) จำนวน 5 ระดับั ส่ว่ นที่่� 3 ปััญหาอุุปสรรคที่่�พบ
การมีสี ่่วนร่ว่ มของภาคประชาชนในการดำเนินิ งานด้้านการป้อ้ งกัันการทุจุ ริติ 89 กัับสำนัักงาน ป.ป.ช. จากการเข้า้ มามีีส่ว่ นร่ว่ มในโครงการ STRONG - จิิตพอเพีียงต้้านทุุจริติ ข้อ้ คำถามมีีลักั ษณะเป็น็ แบบ ตรวจสอบรายการ (Check List) 2 ระดัับ ได้้แก่่ ใช่่-ไม่่ใช่่ ส่ว่ นที่่� 4 การประเมินิ โครงการ STRONG - จิติ พอเพีียงต้า้ นทุจุ ริิต ข้้อคำถามมีีลักั ษณะเป็็นมาตราส่ว่ นประเมินิ ค่า่ (Rating Scale) จำนวน 5 ระดัับ นอกจากนี้�้ ในส่่วนของการประเมิินผลลััพธ์์ยัังให้้ผู้�ตอบเลืือกคำตอบจากรายการที่่�กำหนด และให้้เติิม คำตอบตามความเป็็นจริิงร่่วมด้้วย และส่่วนที่่� 5 ความคิิดเห็็น และข้้อเสนอแนะในการส่่งเสริิมและ สนับั สนุนุ ให้ภ้ าคประชาชนเข้า้ มามีีส่ว่ นร่ว่ มในการป้อ้ งกันั และปราบปรามการทุจุ ริติ ข้อ้ คำถามมีีลักั ษณะ เป็็นคำถามปลายเปิดิ 4) การทดสอบคุุณภาพของเครื่่�องมืือ โดยนำแบบสอบถามมาทดสอบความตรง (Validity) ด้้วยการหาค่่า IOC จากการให้้ผู้�เชี่ย� วชาญตรวจสอบแบบสำรวจ จำนวน 3 ท่่าน โดยนำข้้อคำถามที่่�มีี ค่า่ IOC ตั้้�งแต่่ 0.50 - 1.00 มาใช้ใ้ นการเก็บ็ ข้้อมููล และนำไปทดลองใช้้ (Try Out) กัับผู้�เข้า้ ร่ว่ มโครงการ ที่่�ไม่่ใช่่กลุ่�มตัวั อย่า่ งในการวิิจััยครั้�งนี้�้ จำนวน 30 คน เพื่อ�่ หาค่า่ ความเชื่�่อมั่่น� (Reliability) โดยใช้ส้ ูตู ร สััมประสิิทธิ์�แอลฟ่่าของครอนบาค (α-Cronbach’s Alpha Coefficient) ได้้ค่่าความเชื่่�อมั่่�นของ แบบสอบถามทั้้�งฉบับั เท่า่ กัับ 0.95 5) สถิติ ิทิ ี่่ใ� ช้้ในการวิิเคราะห์ข์ ้อ้ มูลู 5.1) ข้อ้ มูลู ส่ว่ นบุคุ คล และปัญั หาอุปุ สรรคที่่เ� กิดิ จากการเข้า้ มามีีส่ว่ นร่ว่ มในการดำเนินิ งาน ด้้านการป้อ้ งกันั การทุุจริิต วิิเคราะห์โ์ ดยใช้ส้ ถิิติพิ รรณนา (Descriptive Statistics) ได้้แก่่ การแจกแจง ความถี่� (Frequency Distribution) ร้้อยละ (Percentage) 5.2) การวิิเคราะห์์รููปแบบการมีีส่่วนร่่วมของภาคประชาชนในโครงการ STRONG - จิิตพอเพีียงต้้านทุุจริิต และการประเมิินโครงการ STRONG - จิิตพอเพีียงต้้านทุุจริิต วิิเคราะห์์โดย ค่่าเฉลี่ย� (Mean) และค่า่ เบี่่ย� งเบนมาตรฐาน (Standard Deviation) 5.3) การวิเิ คราะห์ข์ ้อ้ มูลู ที่่เ� ป็น็ คำถามปลายเปิดิ เกี่ย� วกับั ความคิดิ เห็น็ และข้อ้ เสนอแนะ ในการส่ง่ เสริมิ และสนับั สนุนุ ให้ภ้ าคประชาชนเข้า้ มามีีส่ว่ นร่ว่ มในการป้อ้ งกันั และปราบปรามการทุจุ ริติ ใช้ก้ ารวิิเคราะห์เ์ ชิิงเนื้้�อหา (Content Analysis) 5.2 การวิจิ ััยเชิงิ คุณุ ภาพ 1) ผู้�ให้ข้ ้อ้ มููลสำคัญั (Key informants) ประกอบด้ว้ ย 1.1) ผู้้�เข้า้ ร่่วมโครงการที่่เ� ป็็นสมาชิิกชมรม STRONG - จิติ พอเพีียงต้า้ นทุุจริติ ได้้แก่่ โค้้ช กรรมการชมรม สมาชิิกชมรม และเยาวชน รวมทั้้�งสิ้�นจำนวน 10 คน โดยผู้้�วิจิ ััยทำการคัดั เลืือก แบบเจาะจง (Purposive Sampling) จากผู้�ที่�มีีความพร้้อมที่่�จะสามารถให้้ข้้อมููล และมีีผลงาน การมีีส่ว่ นร่ว่ มด้้านการป้อ้ งกัันการทุจุ ริติ ในพื้้�นที่่ข� องตนเอง จากสำนัักงาน ป.ป.ช. ประจำจังั หวัดั ที่่�เป็็น กลุ่�มตััวอย่า่ ง
90 วารสารวิิชาการ ป.ป.ช. ปีีที่�่ 14 ฉบับั ที่่� 2 (กรกฎาคม – ธันั วาคม 2564) 1.2) วิทิ ยากรและเจ้า้ หน้า้ ที่่�ผู้้�รับั ผิดิ ชอบโครงการ STRONG - จิติ พอเพีียงต้้านทุจุ ริติ รวมทั้้�งสิ้�นจำนวน 10 คน โดยผู้้�วิิจััยทำการคััดเลืือกแบบเจาะจง (Purposive Sampling) จากผู้�ที่�มีี บทบาทสำคััญในโครงการจากสำนักั งาน ป.ป.ช. ประจำจังั หวัดั ที่่เ� ป็็นผู้้�ให้้ข้อ้ มููล ตารางที่่� 2 ผู้�ให้ข้ ้้อมููลในการลงพื้้�นที่่�สััมภาษณ์เ์ ชิงิ ลึกึ สำ�นกั งาน ป.ป.ช. ประจ�ำ จังหวดั ผู้ใหข้ ้อมลู สำ�คัญ จำ�นวน (คน) ส�ำ นกั งาน ป.ป.ช. ประจ�ำ จงั หวัดนนทบุรี - ผเู้ ขา้ รว่ มโครงการ 2 - วทิ ยากรและเจา้ หนา้ ทผ่ี รู้ บั ผดิ ชอบโครงการ 2 ส�ำ นักงาน ป.ป.ช. ประจำ�จงั หวัดนา่ น - ผเู้ ขา้ รว่ มโครงการ 2 - วทิ ยากรและเจา้ หนา้ ทผ่ี รู้ บั ผดิ ชอบโครงการ 2 สำ�นกั งาน ป.ป.ช. ประจ�ำ จงั หวดั สกลนคร - ผเู้ ขา้ รว่ มโครงการ 2 - วทิ ยากรและเจา้ หนา้ ทผ่ี รู้ บั ผดิ ชอบโครงการ 2 สำ�นักงาน ป.ป.ช. ประจ�ำ จงั หวัด - ผเู้ ขา้ รว่ มโครงการ 2 สุราษฎรธ์ านี - วทิ ยากรและเจา้ หนา้ ทผ่ี รู้ บั ผดิ ชอบโครงการ 2 ส�ำ นกั งาน ป.ป.ช. ประจำ�จงั หวดั นครสวรรค์ - ผเู้ ขา้ รว่ มโครงการ 2 - วทิ ยากรและเจา้ หนา้ ทผ่ี รู้ บั ผดิ ชอบโครงการ 2 2) เครื่�่องมืือที่่�ใช้้ในการวิิจััย โดยเครื่่�องมืือที่่�ใช้้ในการเก็็บรวบรวมข้้อมููลในเชิิงคุุณภาพ ใช้แ้ บบสัมั ภาษณ์์เชิิงลึกึ (In-depth Interview) จำนวน 3 ชุดุ ประกอบด้้วย (1) แบบสัมั ภาษณ์์เชิิงลึึก สำหรัับผู้�เข้้าร่่วมโครงการที่่�เป็็นสมาชิิกชมรม STRONG - จิิตพอเพีียงต้้านทุุจริิต (2) แบบสััมภาษณ์์ เชิิงลึึกสำหรัับวิิทยากรโครงการ STRONG - จิิตพอเพีียงต้้านทุุจริิต และ (3) แบบสััมภาษณ์์เชิิงลึึก เจ้้าหน้า้ ที่่ผ� ู้้�รัับผิิดชอบโครงการ STRONG - จิติ พอเพีียงต้า้ นทุจุ ริิต 3) การเก็บ็ รวบรวมข้อ้ มูลู ประกอบด้ว้ ย การศึกึ ษาข้อ้ มูลู จากเอกสาร (Documentary Study) เป็็นการเก็บ็ ข้อ้ มูลู ในลัักษณะข้อ้ มูลู ทุุติิยภููมิิ (Secondary Data) จากหนัังสืือและเอกสารงานวิิชาการ ต่่าง ๆ และ การสััมภาษณ์์เชิิงลึึก (In-depth Interview) จากผู้�เข้้าร่ว่ มโครงการที่่�เป็็นสมาชิิกชมรม STRONG - จิติ พอเพีียงต้า้ นทุจุ ริติ วิทิ ยากร และเจ้า้ หน้า้ ที่่ผ�ู้้�รับั ผิดิ ชอบโครงการ STRONG - จิติ พอเพีียง ต้า้ นทุุจริิต 4) การวิิเคราะห์์ข้้อมููล ประกอบด้้วย ข้้อมููลที่่�ได้้จากการศึึกษาเอกสาร ใช้้วิิธีีการวิิเคราะห์์ เอกสารเนื้้อ� หา (Content Analysis) และข้อ้ มูลู ที่่ไ� ด้้จากการสัมั ภาษณ์เ์ ชิงิ ลึึก (In-depth Interview) ใช้ว้ ิธิ ีีการวิเิ คราะห์แ์ บบอุปุ นััย (Analytic Induction)
การมีีส่ว่ นร่ว่ มของภาคประชาชนในการดำเนิินงานด้้านการป้อ้ งกัันการทุุจริติ 91 กัับสำนัักงาน ป.ป.ช. 6. ผลการศึกึ ษา 6.1 ข้้อมููลส่่วนบุคุ คล กลุ่�มตัวั อย่า่ งที่่�ศึกึ ษาส่่วนใหญ่เ่ ป็็นเพศชาย ร้้อยละ 55.60 และเพศหญิิง ร้้อยละ 44.40 โดยอายุขุ องกลุ่�มตัวั อย่่างส่ว่ นใหญ่ต่ั้�งแต่่ 61 ปีีขึ้น� ไป ร้้อยละ 35.90 รองลงมามีีอายุรุ ะหว่่าง 51 - 60 ปีี ร้อ้ ยละ 29.70 ด้า้ นระดับั การศึกึ ษา พบว่า่ กลุ่�มตัวั อย่า่ งส่ว่ นใหญ่ม่ ีีระดับั การศึกึ ษา คืือ ปริญิ ญาตรีี ร้อ้ ย ละ 34.40 รองลงมาคืือ มััธยมศึึกษาหรืือเทีียบเท่่า ร้้อยละ 31.30 ส่่วนด้้านอาชีีพ พบว่่า กลุ่�มตัวั อย่า่ งส่ว่ นใหญ่ป่ ระกอบอาชีีพธุรุ กิจิ ส่ว่ นตัวั ร้อ้ ยละ 24.70 รองลงมาคืือ เกษตรกร ร้อ้ ยละ 19.40 โดยกลุ่�มตััวอย่่างส่ว่ นใหญ่ม่ ีีรายได้้ต่่อเดืือน 10,000 บาทหรืือต่่ำกว่่า ร้้อยละ 28.40 รองลงมาคืือ 10,001 - 20,000 บาท ร้้อยละ 23.40 สำหรัับปีีที่่�เข้้าร่่วมโครงการ STRONG - จิิตพอเพีียงต้้านทุุจริิต กลุ่�มตััวอย่่างส่่วนใหญ่่ เข้้าร่่วมโครงการในปีีงบประมาณ พ.ศ. 2563 ร้้อยละ 30.30 รองลงมา คืือ ปีีงบประมาณ พ.ศ. 2561 ร้อ้ ยละ 28.10 ทั้้ง� นี้�้ กลุ่�มตัวั อย่า่ งส่่วนใหญ่เ่ ป็็นกรรมการในชมรม STRONG - จิิตพอเพีียงต้า้ นทุจุ ริิต ร้้อยละ 39.40 รองลงมาคืือเป็็นสมาชิิกชมรม ร้้อยละ 30.60 และกลุ่�มตัวั อย่่าง ส่ว่ นใหญ่่มีีการเข้้าร่่วมกิจิ กรรมในโครงการ STRONG - จิิตพอเพีียงต้้านทุุจริติ ทุกุ ครั้ง� ร้อ้ ยละ 56.60 รองลงมาคืือ เข้้าร่ว่ มเป็น็ บางครั้ง� ร้อ้ ยละ 43.40 6.2 รููปแบบการมีีส่ว่ นร่่วมของภาคประชาชนในการดำเนินิ งานด้า้ นการป้้องกันั การทุจุ ริิต กัับโครงการ STRONG – จิิตพอเพียี งต้้านทุจุ ริติ การศึึกษารููปแบบการมีีส่่วนร่่วมของภาคประชาชนในการดำเนิินงานด้้านการป้้องกััน การทุจุ ริิตกับั โครงการ STRONG - จิติ พอเพีียงต้า้ นทุจุ ริติ ตามแนวคิิดของ Cohen and Uphoff พบว่า่ ในภาพรวมภาคประชาชนมีีส่ว่ นร่ว่ มอยู่�ในระดับั มาก โดยมีีค่า่ เฉลี่ย� อยู่�ที่� 3.87 คะแนน จากคะแนนเต็ม็ 5 คะแนน เมื่�่อพิิจารณาเป็็นรายด้า้ น พบว่่า ด้้านที่่ม� ีีค่า่ เฉลี่�ยมากที่่�สุดุ คืือ ด้า้ นการมีีส่ว่ นร่ว่ มปฏิิบััติกิ าร ค่่าเฉลี่ย� 4.03 คะแนน รองลงมาคืือ ด้้านการมีีส่ว่ นร่ว่ มตััดสิินใจ ค่่าเฉลี่�ย 3.91 คะแนน ด้า้ นการมีีส่่วนร่่วม รัับผลประโยชน์์ ค่่าเฉลี่�ย 3.86 และด้้านที่่�มีีค่่าเฉลี่�ยน้้อยที่่�สุุด คืือ ด้้านการมีีส่่วนร่่วมประเมิินผล ค่า่ เฉลี่�ย 3.68 คะแนน แรงจูงู ใจ/เหตุผุ ลที่่�เข้า้ มามีีส่ว่ นร่ว่ มในโครงการ ได้้แก่่ (1) รับั รู้้�ข้้อมูลู ข่า่ วสารจากสื่�อ่ ต่า่ ง ๆ เช่น่ เพจชมรม STRONG - จิิตพอเพีียง ตลอดจนการประชาสััมพันั ธ์์ของเจ้า้ หน้้าที่่�สำนักั งาน ป.ป.ช. ประจำจัังหวััด จึึงมีีความสนใจและอยากเข้้ามามีีส่่วนร่่วมในการแก้้ไขปััญหาการทุุจริิตในชุุมชน (2) ได้้รับั การทาบทาม/เชิิญชวนจากคณะกรรมการชมรม โค้้ช เจ้้าหน้้าที่่ส� ำนัักงาน ป.ป.ช. ให้้เข้า้ มา เป็น็ สมาชิกิ ชมรม และ (3) ได้้รัับการแนะนำจากสมาชิิกที่่�เข้้าร่ว่ มโครงการถึึงประโยชน์์จากการเข้้าร่่วม ความคาดหวัังจากการเข้้าร่่วมโครงการ ผู้้�เข้้าร่่วมโครงการมองว่่าเป็็นโครงการที่่�ดีีและ น่่าสนใจ เป็็นจุุดเริ่�มต้้นในการป้้องปรามการทุุจริิตในชุุมชน โดยเป็็นการให้้อำนาจหรืือบทบาทกัับ ภาคประชาชนในการมีีส่่วนร่่วมต่่อต้้านหรื อช่่วยสอดส่่องดููแลการทุุจริิตในชุุมชน ทำให้้การทุุจริิตเกิิดขึ้�นน้้อยลง แม้้จะไม่่หมดไปก็็ตาม รวมทั้้�งอยากเป็็นกลไกหนึ่่�งในการสร้้างจิิตสำนึึก การรัับรู้� ความตระหนััก ให้แ้ ก่ป่ ระชาชน เด็ก็ และเยาวชนให้เ้ ห็น็ ถึงึ ความสำคัญั ของปัญั หาการทุจุ ริติ อันั จะนำไปสู่�การเปลี่ย� นแปลง
92 วารสารวิิชาการ ป.ป.ช. ปีที ี่�่ 14 ฉบัับที่่� 2 (กรกฎาคม – ธัันวาคม 2564) พฤติิกรรมและค่่านิิยมต่่อต้้านการทุุจริิต นอกจากนี้�้ อยากมีีส่่วนช่่วยในการตรวจสอบการทุุจริิตของ หน่่วยงานภาครััฐในพื้้�นที่่� ในการแจ้้งเบาะแสการทุุจริิตและเก็็บข้้อมููลเพื่่�อลดภาระการทำงานของ หน่ว่ ยงานที่่ท� ำหน้า้ ที่่�ในการตรวจสอบการทุจุ ริิตให้้สามารถทำงานได้้อย่่างรวดเร็ว็ ขึ้�น ทั้้ง� นี้�้ หลังั จากที่่เ� ข้า้ ร่ว่ มโครงการแล้ว้ ผู้�เข้า้ ร่ว่ มมีีความคิดิ /ความรู้�สึกเปลี่ย� นแปลงไปอย่า่ งไร พบว่า่ ผู้�เข้า้ ร่ว่ มโครงการยังั มีีความคิดิ /ความรู้�สึกที่่ไ� ม่เ่ ปลี่ย� นแปลงไปจากเดิมิ โดยยังั มองว่า่ เป็น็ โครงการ ที่่�ดีีและควรสนัับสนุุนให้้มีีการดำเนิินโครงการอย่่างต่่อเนื่่�อง เนื่�่องจากได้้รัับองค์์ความรู้�ที่�หลากหลาย จากหน่่วยงานภาครััฐที่่�มาอบรม เช่่น สำนัักงาน ป.ป.ช. สำนัักงานการตรวจเงิินแผ่่นดิิน ซึ่ง� สามารถนำไปเป็น็ แนวทางในการสอดส่อ่ งดูแู ลการทุจุ ริติ ในพื้้น� ที่่� และนำไปเผยแพร่ใ่ ห้ก้ ับั ประชาชน เด็็ก และเยาวชนได้้ อีีกทั้้�งสามารถนำความรู้�ที่�ได้้รัับไปปรัับใช้้ในชีีวิิตประจำวััน เช่่น การแยกแยะ ผลประโยชน์ส์ ่ว่ นตนกับั ผลประโยชน์ส์ ่ว่ นรวม นอกจากนี้้� หลังั จากเข้า้ ร่ว่ มโครงการแล้ว้ ทำให้ท้ ราบข้อ้ มูลู ข่่าวสาร ช่่องทางการแจ้้งเบาะแสการทุุจริิตซึ่�งสามารถเข้้าถึึงได้้ง่่ายกว่่าตอนที่่�ไม่่มีีโครงการ และยััง เปลี่ย� นแปลงความคิดิ จากแต่ก่ ่อ่ นมองเรื่อ่� งการทุจุ ริติ เป็น็ เรื่อ�่ งไกลตัวั ไม่ใ่ ช่เ่ รื่อ�่ งของเรา แต่พ่ อมาเข้า้ ร่ว่ ม โครงการแล้้วรู้้�สึึกว่่าการป้้องกัันและปราบปรามการทุุจริิตเป็็นเรื่�่องของประชาชนทุุกคนที่่�จะช่่วยกััน ทำให้ก้ ารทุุจริิตหมดไป เมื่่�อพิิจารณารููปแบบการมีีส่่วนร่่วมของภาคประชาชนในการดำเนิินงานด้้านการป้้องกััน การทุุจริิตกัับโครงการ STRONG – จิติ พอเพีียงต้้านทุุจริติ เป็น็ รายด้้าน ได้แ้ ก่่ 1) ด้า้ นการมีสี ่ว่ นร่ว่ มตัดั สินิ ใจ พบว่า่ ในภาพรวมภาคประชาชนมีีส่ว่ นร่ว่ มตัดั สินิ ใจอยู่�ใน ระดัับมาก โดยมีีค่่าเฉลี่�ยอยู่�ที่� 3.91 เมื่่�อพิิจารณาเป็็นรายข้้อ พบว่่า ข้้อที่่�มีีค่่าเฉลี่�ยมากที่่�สุุด คืือ การมีี ส่่วนร่่วมในการกำหนดแนวทางการดำเนิินการเพื่่�อสร้้างเครืือข่่ายต่่อต้้านการทุุจริิต ค่่าเฉลี่�ย 3.97 รองลงมา คืือ การมีีส่่วนร่่วมในการกำหนดแผนการดำเนิินงานเพื่่�อป้้องกัันการทุุจริิตเชิิงรุุก ค่่าเฉลี่�ย 3.94 และข้อ้ ที่่ม� ีีค่า่ เฉลี่ย� น้อ้ ยที่่ส� ุดุ คืือ การมีีส่ว่ นร่ว่ มในการออกแบบกิจิ กรรมให้เ้ หมาะสมกับั สถานการณ์์ การทุจุ ริติ ค่า่ เฉลี่�ย 3.84 จากการสัมั ภาษณ์ผ์ู้�เข้า้ ร่ว่ มโครงการถึงึ การมีีส่ว่ นร่ว่ มตัดั สินิ ใจ พบว่า่ หลังั จากที่่ไ� ด้ร้ ับั อนุมุ ัตั ิิ ให้ม้ ีีการดำเนินิ โครงการแล้ว้ คณะกรรมการชมรม โค้ช้ และเจ้า้ หน้า้ ที่่ส� ำนักั งาน ป.ป.ช. จะมีีการประชุมุ เพื่่�อทบทวนและวางแผนการดำเนิินงานของแต่่ละกิิจกรรมที่่�กำหนดในแผนงาน ซึ่่�งในแต่่ละกิิจกรรม จะมีีการนำเสนอข้อ้ มูลู /ข้อ้ เท็จ็ จริงิ ที่่เ� ป็น็ ปัญั หาในพื้้น� ที่่เ� พื่อ่� ให้ค้ ณะกรรมการชมรม โค้ช้ เป็น็ ผู้้�ตัดั สินิ ใจ เช่่น กิิจกรรมการสำรวจพื้้�นที่่�/การประกอบกิิจการที่่�ผิิดหรืือเสี่ �ยงที่่�จะผิิดกฎหมายการขััดกััน แห่่งผลประโยชน์์ ซึ่่�งเมื่่�อคณะกรรมการชมรมตััดสิินใจเลืือกพื้้�นที่่�แล้้ว ก็็จะมีีการลงพื้้�นที่่�ภาคสนาม เพื่อ�่ กำหนดเป็น็ แผนการดำเนินิ การและเฝ้า้ ระวังั ต่อ่ ไป นอกจากนี้ �้ ยังั มีีส่ว่ นร่ว่ มในการตัดั สินิ ใจออกแบบวิธิ ีี การดำเนินิ งานกิจิ กรรมภายใต้แ้ ผนงาน เช่น่ กิจิ กรรมส่ง่ เสริิมการมีีส่ว่ นร่ว่ มต้า้ นทุจุ ริิตที่่�กำหนดให้้ดำเนิินการ ตามแนวทางที่่�ชมรม STRONG – จิิตพอเพีียงต้้านทุุจริิตเสนอ ทั้้�งนี้�้ ในส่่วนของสมาชิิกชมรม จะมีีส่่วนร่่วมตััดสิินใจโดยการเสนอความเห็็น/ความต้้องการผ่่านมายัังคณะกรรมการชมรมและโค้้ช ที่่�อยู่ �ในพื้้�นที่่�
การมีีส่ว่ นร่่วมของภาคประชาชนในการดำเนิินงานด้้านการป้้องกัันการทุจุ ริติ 93 กัับสำนักั งาน ป.ป.ช. 2) ด้้านการมีีส่ว่ นร่่วมปฏิบิ ััติกิ าร พบว่่า ในภาพรวมภาคประชาชนมีีส่ว่ นร่ว่ มปฏิบิ ััติิการ อยู่�ในระดับั มาก โดยมีีค่่าเฉลี่ย� อยู่�ที่� 4.03 เมื่�อ่ พิิจารณาเป็น็ รายข้อ้ พบว่า่ ข้อ้ ที่่ม� ีีค่่าเฉลี่�ยมากที่่ส� ุดุ คืือ การมีีส่ว่ นร่ว่ ม ในการประชุมุ คณะกรรมการชมรม STRONG - จิติ พอเพีียงต้า้ นทุุจริติ ค่า่ เฉลี่ย� 4.14 รองลงมา คืือ การมีีส่ว่ นร่ว่ มในการประชุมุ ใหญ่ส่ ามัญั ประจำปีี ชมรม STRONG - จิติ พอเพีียงต้า้ นทุจุ ริติ ค่่าเฉลี่�ย 4.10 และข้้อที่่�มีีค่่าเฉลี่�ยน้้อยที่่�สุุด การมีีส่่วนร่่วมในการลงพื้้�นที่่�ภาคสนาม เพื่่�อสำรวจพื้้�นที่่� ที่่�ผิดิ กฎหมาย/ที่่ม� ีีความเสี่�ยงต่อ่ การผิิดกฎหมาย เช่น่ การรุุกล้้ำพื้้�นที่่�สาธารณะ ค่่าเฉลี่ย� 3.89 จากการสััมภาษณ์์ผู้�เข้้าร่่วมโครงการถึึงการมีีส่่วนร่่วมปฏิิบััติิการ พบว่่า คณะกรรมการ ชมรม โค้ช้ และสมาชิิกชมรมส่่วนหนึ่่ง� พร้อ้ มด้้วยเจ้า้ หน้้าที่่ส� ำนัักงาน ป.ป.ช. มีีส่ว่ นร่่วมในการลงพื้้น� ที่่� ภาคสนามเพื่อ�่ สำรวจจุดุ ที่่ม� ีีความชัดั เจนว่า่ เกิดิ ผลประโยชน์ข์ ัดั กันั /ผิดิ กฎหมาย/เสี่ย� งต่อ่ การผิดิ กฎหมาย เช่น่ การรุกุ ล้้ำลำน้้ำ การรุกุ ล้้ำพื้้น� ที่่ส� าธารณะในเขตชุมุ ชน (ทางเท้า้ ) การติดิ ตั้ง� ป้า้ ยโฆษณาที่่ผ� ิดิ กฎหมาย หรืือรุกุ ล้้ำที่่ส� าธารณะ เพื่อ่� นำมากำหนดเป็น็ แผนการดำเนินิ การและเฝ้า้ ระวังั นอกจากนี้้� คณะกรรมการ ชมรม โค้้ช และสมาชิกิ ชมรม ยัังมีีส่ว่ นร่่วมในการประชุมุ และอบรมต่่าง ๆ ตามที่่�กำหนดในแผนงาน ได้แ้ ก่่ การประชุมุ เชิงิ ปฏิบิ ัตั ิกิ ารในการทบทวนผลการดำเนินิ งานและวางแผนการดำเนินิ งาน การประชุมุ คณะกรรมการชมรม STRONG – จิิตพอเพีียงต้้านทุุจริิต การอบรมและพััฒนาศัักยภาพ ซึ่่�งเป็็น การประชุมุ และอบรมเฉพาะคณะกรรมการชมรมและโค้ช้ และการประชุมุ ใหญ่ส่ ามัญั ประจำปีี ประกอบด้ว้ ย คณะกรรมการชมรม โค้้ช และสมาชิกิ ชมรม 3) ด้้านการมีีส่่วนร่่วมรัับผลประโยชน์์ พบว่่า ในภาพรวมภาคประชาชนมีีส่่วนร่่วม รับั ผลประโยชน์อ์ ยู่�ในระดับั มาก โดยมีีค่า่ เฉลี่ย� อยู่�ที่� 3.86 เมื่อ่� พิจิ ารณาเป็น็ รายข้อ้ พบว่า่ ข้อ้ ที่่ม� ีีค่า่ เฉลี่ย� มากที่่�สุดุ คืือ การเกิดิ เครืือข่า่ ยชุมุ ชนจิิตพอเพีียงต้า้ นทุุจริติ และเป็น็ แกนนำสร้า้ งวัฒั นธรรมที่่ไ� ม่ท่ นต่อ่ การทุุจริิตค่่าเฉลี่�ย 3.93 รองลงมา คืือ การเกิิดการป้้องปรามการทุุจริิตในชุุมชน ส่่งผลให้้การทุุจริิต เกิิดได้ย้ ากมากขึ้น� ค่่าเฉลี่ย� 3.85 และข้้อที่่�มีีค่่าเฉลี่�ยน้อ้ ยที่่�สุุด คืือ การเกิิดชุุมชนจิิตพอเพีียงต้้านทุจุ ริิต ค่่าเฉลี่ย� 3.78 จากการสัมั ภาษณ์ผ์ู้�เข้า้ ร่ว่ มโครงการถึงึ การมีีส่ว่ นร่ว่ มรับั ผลประโยชน์ ์ พบว่า่ คณะกรรมการ ชมรม โค้้ช และสมาชิกิ ชมรม ต่่างเห็น็ ว่า่ จากการเข้้าร่่วมโครงการและมีีชมรม STRONG – จิติ พอเพีียง ต้้านทุุจริิตเกิิดขึ้�นในชุุมชน ทำให้้ปััญหาการทุุจริิตในพื้้�นที่่�ลดลง เนื่�่องจากประชาชนที่่�เป็็นสมาชิิกของ ชมรมมีีความรู้้� มีีการเฝ้้าระวัังและแจ้้งเบาะแสการทุุจริิตผ่่านช่่องทางของชมรม หรืือแจ้้งผ่่าน คณะกรรมการชมรมและโค้้ช ทำให้้คนที่่�คิิดจะกระทำการทุุจริิตเกิิดความเกรงกลััวและทำได้้ยากขึ้�น นอกจากนี้ �้ ยังั เกิิดเป็น็ เครืือข่่ายชุมุ ชนจิติ พอเพีียงต้า้ นทุุจริิต เพราะ ชุุมชน สถานศึึกษา เริ่�มตระหนััก และเห็็นถึึงความสำคััญของความเสีียหายที่่�เกิิดจากการทุุจริิต ซึ่่�งได้้จากการเข้้าร่่วมอบรมหรืือการลงพื้้�นที่่� ทำกิิจกรรม 4) ด้้านการมีีส่่วนร่่วมประเมิินผล พบว่่า ในภาพรวมภาคประชาชนมีีส่่วนร่่วมประเมิินผล อยู่�ในระดัับมาก โดยมีีค่่าเฉลี่�ยอยู่�ที่� 3.68 เมื่่อ� พิจิ ารณาเป็น็ รายข้อ้ พบว่่า ข้้อที่่ม� ีีค่า่ เฉลี่ย� มากที่่ส� ุุด คืือ การมีีส่่วนร่่วมในการกำกัับ ติิดตามและประเมิินผลโครงการ ค่า่ เฉลี่ย� 3.75 รองลงมา คืือ การมีีส่ว่ นร่ว่ ม
94 วารสารวิิชาการ ป.ป.ช. ปีีที่่� 14 ฉบัับที่�่ 2 (กรกฎาคม – ธัันวาคม 2564) ในการติิดตามและประเมินิ ผลการปฏิิบัตั ิิงานของเจ้้าหน้้าที่่แ� ละผู้�ที่�เกี่ย� วข้้องในการดำเนินิ โครงการ ค่า่ เฉลี่ย� 3.65 และข้อ้ ที่่ม� ีีค่่าเฉลี่�ยน้้อยที่่�สุดุ คืือ การมีีส่่วนร่่วมในการติดิ ตามและประเมิินผลการใช้้จ่า่ ยงบ ประมาณในการดำเนิินโครงการ ค่า่ เฉลี่�ย 3.63 จากการสััมภาษณ์์ผู้�เข้้าร่่วมโครงการถึึงการมีีส่่วนร่่วมประเมิินผล พบว่่า คณะกรรมการ ชมรม โค้ช้ และเจ้า้ หน้้าที่่ส� ำนัักงาน ป.ป.ช. จะมีีการประชุุมคณะกรรมการชมรม STRONG – จิติ พอเพีียง ต้า้ นทุจุ ริติ ประจำไตรมาส โดยจะมีีส่ว่ นร่ว่ มในการกำกับั ติดิ ตามการดำเนินิ โครงการให้เ้ ป็น็ ไปแผนงาน ที่่�ส่่วนกลางกำหนด ส่่วนการประเมิินผลจะเป็็นการประเมิินจากกิิจกรรม เช่่น ความพึึงพอใจใน การเข้า้ รัับการอบรม ไม่ไ่ ด้้มีีการประเมินิ ผลโครงการในภาพรวม รวมทั้้ง� ไม่่ได้้มีีส่่วนร่่วมในการติิดตามและ ประเมินิ การใช้จ้ ่่ายงบประมาณ และการปฏิบิ ัตั ิงิ านของเจ้า้ หน้้าที่่แ� ละผู้�เกี่ย� วข้้อง ซึ่่ง� ในการติดิ ตามและ ประเมิินผลการดำเนิินการของคณะกรรมการชมรม โค้ช้ สมาชิิกชมรม และเจ้้าหน้้าที่่�สำนัักงาน ป.ป.ช. จะดำเนิินการโดยสำนัักงาน ป.ป.ช. ภาค 6.3 ปััญหาอุุปสรรคที่่�พบจากการเข้้ามามีีส่่วนร่่วมในการดำเนิินงานด้้านการป้้องกััน การทุจุ ริติ กับั โครงการ STRONG – จิิตพอเพียี งต้้านทุุจริิต ผลการศึึกษาปััญหาอุุปสรรคที่่�พบจากการเข้้ามามีีส่่วนร่่วมกัับโครงการ STRONG - จิติ พอเพีียงต้า้ นทุจุ ริติ พบว่า่ กลุ่�มตัวั อย่า่ งส่ว่ นใหญ่พ่ บปัญั หาอุปุ สรรคในเรื่อ�่ งการสนับั สนุนุ งบประมาณ คิดิ เป็น็ ร้อ้ ยละ 59.69 รองลงมาคืือปัญั หาอุปุ สรรคเรื่อ่� งการมีีภาระด้า้ นการประกอบอาชีีพ ด้า้ นครอบครัวั และด้้านสุุขภาพของสมาชิิกชมรมฯ คิิดเป็็นร้้อยละ 52.50 และปััญหาอุุปสรรคที่่�พบน้้อยที่่�สุุดคืือ เรื่�อ่ งความรู้�ความเข้า้ ใจและทัักษะในการส่่งเสริมิ การมีีส่่วนร่ว่ มของเจ้้าหน้า้ ที่่ � คิดิ เป็็นร้อ้ ยละ 12.19 จากการสััมภาษณ์์ผู้�เข้้าร่่วมโครงการถึึงปััญหาอุุปสรรคที่่�พบจากการเข้้ามามีีส่่วนร่่วม ในโครงการ STRONG - จิติ พอเพีียงต้้านทุุจริติ สามารถสรุุปได้ด้ ัังนี้�้ 1) การขาดงบประมาณสนัับสนุุนในการลงพื้้�นที่่ข� องชมรม STRONG - จิิตพอเพีียงต้า้ นทุุจริติ 2) ประชาชนในพื้้�นที่่� และสมาชิิกชมรม STRONG - จิติ พอเพีียงต้า้ นทุจุ ริติ บางส่่วนยัังขาด ความเชื่อ�่ มั่่น� ในกระบวนการทำงานของสำนัักงาน ป.ป.ช. ในการร้อ้ งเรีียน/แจ้ง้ เบาะแสการทุุจริิต 3) ขาดการกำกัับติดิ ตามการดำเนินิ งาน 4) โครงการ STRONG - จิติ พอเพีียงต้า้ นทุจุ ริิต มีีการกำหนดผลผลิติ ของโครงการที่่เ� น้น้ เชิงิ ปริมิ าณมากกว่า่ คุุณภาพ 5) อัตั รากำลังั ของเจ้้าหน้า้ ที่่�สำนัักงาน ป.ป.ช. ประจำจัังหวัดั ไม่เ่ พีียงพอ 6) ประชาชนยังั ขาดความรู้�ความเข้า้ ใจในการร้อ้ งเรีียน/แจ้ง้ เบาะแสการทุุจริติ นอกจากนี้้� จากการสััมภาษณ์เ์ จ้า้ หน้้าที่่�สำนัักงาน ป.ป.ช. ที่่ร� ัับผิิดชอบโครงการถึงึ ปัญั หา อุปุ สรรคที่่�พบจากการที่่�ภาคประชาชนเข้า้ มามีีส่ว่ นร่ว่ มในโครงการ สามารถสรุปุ ได้ด้ ังั นี้้� 1) การที่่�สมาชิิกชมรมบางคนทำงานหลายหน้้าที่่� (สวมหมวกหลายใบ) ทำให้้ไม่่สามารถ เข้้ามามีีส่่วนร่่วมในโครงการ STRONG - จิิตพอเพีียงต้า้ นทุุจริิตได้อ้ ย่่างเต็็มที่่�
การมีีส่่วนร่่วมของภาคประชาชนในการดำเนินิ งานด้้านการป้้องกันั การทุจุ ริติ 95 กับั สำนักั งาน ป.ป.ช. 2) การไม่ม่ ีีค่า่ ใช้จ้ ่า่ ย เงินิ เดืือนหรืือค่า่ ตอบแทนให้ก้ ับั สมาชิกิ ชมรม ทำให้ข้ าดความสนใจหรืือ ไม่่สามารถเข้้ามามีีส่่วนร่ว่ มได้อ้ ย่า่ งเต็ม็ ที่่� 3) การขาดแนวทางหรืือมาตรการที่่ช� ััดเจนเกี่ย� วกัับการคุ้�มครองดูแู ลความปลอดภััย 4) การที่่ค� นในพื้้น� ที่่ย� ังั ไม่รู่้�จักและไม่ท่ ราบถึงึ บทบาทหน้า้ ที่่ข� องชมรม STRONG - จิติ พอเพีียง ต้้านทุุจริติ ทำให้้เป็็นปััญหาในเวลาที่่�ชมรม STRONG - จิิตพอเพีียงต้า้ นทุจุ ริติ ลงพื้้�นที่่�เพื่่�อไปทำงาน 5) ความไม่่ชัดั เจนของบทบาทหน้า้ ที่่�ในการมีีส่่วนร่่วมของสมาชิกิ ชมรม 6) ไม่ม่ ีีการกำหนดขอบเขตองค์ค์ วามรู้�สำคัญั ที่่จ� ำเป็น็ ต่อ่ การดำเนินิ งานของชมรม STRONG - จิติ พอเพีียงต้า้ นทุจุ ริติ ทำให้ก้ ารจัดั อบรมให้ค้ วามรู้�แก่ส่ มาชิกิ ชมรมในแต่ล่ ะจังั หวัดั ไม่เ่ ป็น็ ไปในทิศิ ทาง เดีียวกันั 7) คนที่่�เข้้ามามีีส่ว่ นร่่วมและมีีอุดุ มการณ์์ในการต่่อต้้านการทุจุ ริิตอย่่างจริิงจัังมีีจำนวนน้้อย 6.4 ผลการประเมินิ โครงการการมีสี ่ว่ นร่ว่ มของภาคประชาชนในการดำเนินิ งานด้า้ นการป้อ้ งกันั การทุจุ ริิตกับั โครงการ STRONG – จิิตพอเพียี งต้า้ นทุุจริิต การประเมินิ โครงการ STRONG - จิิตพอเพีียงต้้านทุุจริติ โดยประยุุกต์์จากตััวแบบซิปิ ป์์ โมเดล (CIPP Model) ซึ่่ง� ประกอบด้ว้ ย ปัจั จัยั ด้า้ นบริบิ ท (Context) ปัจั จัยั นำเข้า้ (Input) กระบวนการ (Process) ผลผลิติ (Product) และผลลัพั ธ์์ (Outcome) พบว่า่ ผลการประเมินิ ในภาพรวมของโครงการ STRONG - จิติ พอเพีียงต้้านทุจุ ริิตอยู่�ในระดับั มาก โดยมีีค่า่ เฉลี่�ยอยู่�ที่� 3.90 คะแนน จากคะแนนเต็็ม 5 คะแนน เมื่อ่� พิจิ ารณาเป็็นรายด้า้ น พบว่า่ ทุกุ ด้า้ นมีีระดัับผลการประเมิินอยู่�ในระดับั มาก โดยด้า้ นที่่ม� ีี ค่า่ เฉลี่ย� มากที่่ส� ุดุ คืือ ด้า้ นผลผลิติ ค่า่ เฉลี่ย� 4.09 รองลงมาคืือ ด้า้ นบริบิ ท ค่า่ เฉลี่ย� 3.93 ด้า้ นกระบวนการ ค่า่ เฉลี่�ย 3.91 ด้า้ นผลลััพธ์ ์ ค่่าเฉลี่�ย 3.82 และด้า้ นที่่�มีีค่่าเฉลี่�ยน้้อยที่่�สุุด คืือ ด้า้ นปััจจัยั นำเข้า้ ค่า่ เฉลี่ย� 3.76 แผนภููมิทิ ี่่� 1 ผลการประเมิินโครงการ STRONG - จิติ พอเพีียงต้า้ นทุุจริติ
96 วารสารวิิชาการ ป.ป.ช. ปีีที่่� 14 ฉบัับที่่� 2 (กรกฎาคม – ธันั วาคม 2564) เมื่�่อพิจิ ารณาผลการประเมิินโครงการเป็น็ รายด้า้ น ได้แ้ ก่่ 1) ด้้านบริบิ ท (Context: C) พบว่่า ในภาพรวมมีีความเหมาะสมอยู่�ในระดัับมาก โดยมีี ค่า่ เฉลี่ย� อยู่�ที่� 3.92 เมื่อ�่ พิจิ ารณาเป็็นรายข้้อ พบว่า่ ทุุกข้้อมีีระดับั ความเหมาะสมอยู่�ในระดัับมาก ข้้อที่่ม� ีี ค่่าเฉลี่�ยมากที่่�สุุด คืือ ความเหมาะสมของวััตถุุประสงค์์โครงการกัับกลุ่�มเป้้าหมายค่่าเฉลี่�ย 3.97 รองลงมา คืือ ความเหมาะสมของวััตถุุประสงค์์โครงการกัับการดำเนิินโครงการ ค่่าเฉลี่�ย 3.95 และ ข้้อที่่ม� ีีค่่าเฉลี่ย� น้้อยที่่�สุุด คืือ ความเหมาะสมของโครงการกัับการแก้ไ้ ขปััญหาในพื้้น� ที่่� ค่า่ เฉลี่�ย 3.88 2) ด้้านปััจจััยนำเข้้า (Input: I) พบว่่า ในภาพรวมมีีความเหมาะสมอยู่�ในระดัับมาก โดยมีีค่่าเฉลี่�ยอยู่�ที่� 3.76 เมื่�อ่ พิจิ ารณาเป็น็ รายข้้อ พบว่่า ทุกุ ข้อ้ มีีระดัับความเหมาะสมอยู่�ในระดัับมาก ข้้อที่่�มีีค่า่ เฉลี่ย� มากที่่�สุุด คืือ การสนับั สนุุนข้้อมูลู /องค์์ความรู้� จากสำนักั งาน ป.ป.ช. สามารถนำไปใช้้ ประโยชน์์และเพีียงพอต่่อการดำเนิินโครงการเพื่่�อบรรลุุวััตถุุประสงค์์ ค่่าเฉลี่�ย 3.98 รองลงมา คืือ ความเหมาะสมของบุุคลากรที่่เ� กี่ย� วข้้องกับั การดำเนิินโครงการ ค่า่ เฉลี่�ย 3.90 และข้้อที่่�มีีค่า่ เฉลี่ย� น้้อยที่่ส� ุดุ คืือ ความเหมาะสมของงบประมาณที่่�ได้้รัับจากโครงการเพีียงพอต่่อการดำเนิินงานให้้บรรลุุเป้้าหมาย ตามวัตั ถุปุ ระสงค์์ ค่า่ เฉลี่�ย 3.55 3) ด้้านกระบวนการ (Process: P) พบว่่า ในภาพรวมมีีความเหมาะสมอยู่�ในระดัับมาก โดยมีีค่า่ เฉลี่�ยอยู่�ที่� 3.91 เมื่�อ่ พิิจารณาเป็็นรายข้อ้ พบว่า่ ทุุกข้อ้ มีีระดัับความเหมาะสมอยู่�ในระดับั มาก ข้้อที่่ม� ีีค่า่ เฉลี่�ยมากที่่ส� ุดุ คืือ การดำเนิินโครงการตามแผนงาน ค่่าเฉลี่�ย 3.97 รองลงมามีีอยู่� 2 ข้อ้ คืือ การวางแผนการดำเนิินงานอย่่างเป็็นระบบ และการรายงานผลการดำเนิินโครงการให้้ผู้�เกี่�ยวข้้อง รับั ทราบ ค่่าเฉลี่�ย 3.92 และข้้อที่่�มีีค่่าเฉลี่�ยน้อ้ ยที่่�สุดุ คืือ การใช้จ้ ่า่ ยงบประมาณ ค่า่ เฉลี่ย� 3.73 4) ด้้านผลผลิิต (Product: P) พบว่่า ในภาพรวมมีีความสำเร็จ็ อยู่�ในระดัับมาก โดยมีี ค่า่ เฉลี่ย� อยู่�ที่� 4.09 เมื่อ�่ พิิจารณาเป็็นรายข้อ้ พบว่า่ ทุุกข้อ้ มีีระดับั ความเหมาะสมอยู่�ในระดัับมาก ข้อ้ ที่่ม� ีี ค่่าเฉลี่�ยมากที่่�สุุด มีีอยู่่� 2 ข้้อ คืือ ความรู้�ความเข้้าใจเรื่�่องการแยกแยะผลประโยชน์์ส่่วนตััวและ ผลประโยชน์์ส่่วนรวม ความอายและความไม่่ทนต่่อการทุุจริิต และความตระหนัักและละอายต่่อ การทุจุ ริิตที่่เ� กิดิ ขึ้�นหลังั จากการเข้้าร่ว่ มโครงการ ค่่าเฉลี่�ย 4.13 และข้อ้ ที่่�มีีค่า่ เฉลี่�ยน้อ้ ยที่่�สุุด คืือ ความรู้� ความเข้า้ ใจเรื่�อ่ งจิิตพอเพีียงต้า้ นทุุจริิตด้้วยโมเดล STRONG ค่่าเฉลี่�ย 4.00 5) ด้้านผลลััพธ์์ (Outcome: O) พบว่่า ในภาพรวมมีีการมีีส่่วนร่่วมอยู่�ในระดัับมาก โดยมีีค่า่ เฉลี่ย� อยู่�ที่� 3.82 เมื่อ�่ พิจิ ารณาเป็น็ รายข้้อ พบว่่า ทุกุ ข้อ้ มีีระดับั ความเหมาะสมอยู่�ในระดัับมาก ข้้อที่่�มีีค่่าเฉลี่�ยมากที่่�สุุด คืือ การมีีส่่วนร่่วมในการสอดส่่องดููแล เฝ้้าระวัังการทุุจริิตในชุุมชนภายหลััง จากเข้้าร่ว่ มโครงการ ค่่าเฉลี่ย� 3.98 และข้อ้ ที่่�มีีค่่าเฉลี่ย� น้อ้ ยที่่ส� ุดุ คืือ การมีีส่่วนร่ว่ มในการแจ้้งเบาะแส การทุจุ ริติ ในชุมุ ชนภายหลัังจากเข้า้ ร่ว่ มโครงการ ค่า่ เฉลี่�ย 3.65 ในส่่วนของการมีีส่่วนร่่วมในการสอดส่่องดููแล เฝ้้าระวัังการทุุจริิตในชุุมชนภายหลัังจาก เข้า้ ร่ว่ มโครงการไปแล้้ว พบว่่า ส่ว่ นใหญ่่เป็็นเรื่อ�่ งตามมาตรการเฝ้า้ ระวัังของสำนักั งาน ป.ป.ช. จำนวน
การมีีส่่วนร่่วมของภาคประชาชนในการดำเนินิ งานด้้านการป้อ้ งกัันการทุจุ ริิต 97 กับั สำนักั งาน ป.ป.ช. 287 คน คิิดเป็็นร้้อยละ 89.69 ได้้แก่่ การรุุกล้้ำพื้้�นที่่�สาธารณะ โครงการอาหารกลางวััน และ อาหารเสริมิ (นม) โรงเรีียน การเรีียกรัับทรัพั ย์์สินิ หรืือประโยชน์ต์ อบแทนเพื่�่อโอกาสในการเข้า้ เรีียนใน สถานศึกึ ษา (แป๊ะ๊ เจี๊ย� ะ) การจัดั ซื้อ�้ จัดั จ้า้ งเพื่อ�่ ป้อ้ งกันั และบรรเทาความเดืือดร้อ้ นของประชาชนในพื้้น� ที่่� จากการแพร่ร่ ะบาดของโรคติิดเชื้�อไวรัสั โคโรนา (โควิิด-19) นอกจากนี้�้ เป็็นเรื่�่องอื่น่� ๆ จำนวน 33 คน คิิดเป็็นร้อ้ ยละ 10.31 ได้้แก่่ การติิดตามโครงการก่อ่ สร้า้ งโครงสร้้างพื้้�นฐานและระบบสาธารณููปโภค นอกจากนี้้� การจัดั ซื้อ�้ จัดั จ้า้ งอื่น่� ๆ ตลอดจนการตรวจสอบการใช้อ้ ำนาจของเจ้า้ หน้้าที่่�รััฐ สำหรัับการมีีส่่วนร่่วมในการแจ้้งเบาะแสการทุุจริิตในชุุมชนภายหลัังจากเข้้าร่่วมโครงการแล้้ว จากผู้�ที่�เคยแจ้้งเบาะแสการทุุจริิต จำนวน 202 คน พบว่่า ส่่วนใหญ่่เป็็นเรื่�่องแจ้้งเบาะแสทั่่�วไป จำนวน 128 คน คิดิ เป็น็ ร้อ้ ยละ 63.37 ได้แ้ ก่่ เรื่อ่� งการรุกุ ล้้ำพื้้น� ที่่ส� าธารณะ การเลืือกปฏิบิ ัตั ิหิ รืือละเว้น้ การปฏิบิ ัตั ิขิ องเจ้า้ หน้า้ ที่่ร� ัฐั การยักั ยอกทรัพั ย์ส์ ินิ ของทางราชการ การเรีียกรับั สินิ บน รถบรรทุกุ น้้ำหนักั เกินิ พิิกััดที่่ก� ฎหมายกำหนด รองลงมาคืือเรื่อ่� งเกี่ย� วกัับโครงการจััดซื้�อ้ จััดจ้า้ ง จำนวน 39 คน คิดิ เป็น็ ร้้อยละ 19.31 ได้แ้ ก่่ โครงการก่อ่ สร้้างโครงสร้้างพื้้น� ฐานและระบบสาธารณูปู โภค โครงการอาหารกลางวันั และอาหารเสริิม (นม) การจััดซื้�้อจัดั จ้า้ งเพื่�อ่ ป้้องกันั และบรรเทาความเดืือดร้้อนของประชาชนในพื้้น� ที่่� จากการแพร่่ระบาดของโรคติดิ เชื้�อไวรัสั โคโรนา (โควิดิ -19) นอกจากนี้้� เป็น็ การจัดั ซื้�้อจััดจ้้างอื่่น� ๆ เช่่น รถประจำตำแหน่ง่ โดยมีีวงเงินิ งบประมาณโครงการ (โดยประมาณ) ตั้้ง� แต่่ 40,000 บาท จนถึงึ 80 ล้า้ น บาท และเป็็นการแจ้้งเบาะแสโครงการอื่น�่ ๆ จำนวน 35 คน คิิดเป็็นร้้อยละ 17.33 ในส่ว่ นของช่่อง ทางการแจ้้งเบาะแสการทุุจริิต พบว่่า ส่่วนใหญ่่แจ้้งเบาะแสโดยการทำเป็็นหนัังสืือ/จดหมาย จำนวน 97 คน คิิดเป็็นร้้อยละ 47.10 รองลงมาคืือ โทรศััพท์์ จำนวน 96 คน คิิดเป็็นร้้อยละ 46.60 และ ช่อ่ งทางที่�มีีการแจ้้งเบาะแสการทุจุ ริติ น้้อยที่�สุดุ คืือ ช่่องทางอื่่น� ๆ เช่น่ แอปพลิเิ คชันั Facebook line แจ้้งต่อ่ กรรมการชมรมและโค้ช้ ในชมรม STRONG – จิติ พอเพีียงต้้านทุจุ ริติ จำนวน 14 คน คิิดเป็็นร้อ้ ยละ 7.00 ทั้้�งนี้�้ จากผู้�ที่�เคยแจ้ง้ เบาะแสการทุจุ ริติ จำนวน 202 คน พบว่่า ส่ว่ นใหญ่ไ่ ด้้รัับการตอบสนองจาก สำนักั งาน ป.ป.ช. จำนวน 144 คน คิดิ เป็น็ ร้อ้ ยละ 71.29 รองลงมาคืือ ยังั ไม่ไ่ ด้ร้ ับั การตอบสนอง จำนวน 32 คน คิดิ เป็น็ ร้อ้ ยละ 15.84 และได้้รัับการตอบสนองจากสำนัักงาน ป.ป.ท. จำนวน 19 คน คิิดเป็็น ร้้อยละ 9.41 และอื่่น� ๆ เช่่น อยู่�ระหว่า่ งดำเนิินการส่ง่ เรื่�อ่ ง หรืือไม่่ได้้ร้อ้ งกัับสำนักั งาน ป.ป.ช. จำนวน 7 คน คิดิ เป็น็ ร้อ้ ยละ 3.47 สำหรับั การมีีส่ว่ นร่ว่ มหลังั จากเข้า้ ร่ว่ มชมรม STRONG - จิติ พอเพีียงต้า้ นทุจุ ริติ ในการเข้า้ ร่ว่ ม กลุ่�มเครืือข่่ายอื่่�นเพื่�่อเป็็นการขยายผลการป้้องกัันการทุุจริิตเชิิงรุุก พบว่่า กลุ่�มตััวอย่่างส่่วนใหญ่่ มีีการเข้้าร่่วมกลุ่�มเครืือข่า่ ยอื่�น่ จำนวน 246 คน คิดิ เป็น็ ร้้อยละ 77.88 โดยสมาชิิก 1 คน มีีการเข้า้ ร่ว่ ม กัับกลุ่�มเครืือข่่ายอื่�่นเฉลี่�ย 2 - 3 กลุ่�ม ได้้แก่่ กลุ่�มอาสาสมััคร กลุ่�มเครืือข่่ายนัักเรีียน นัักศึึกษา กลุ่�มเครืือข่า่ ยวิชิ าชีีพ และกลุ่�มเฉพาะในพื้้น� ที่่� และกลุ่�มตัวั อย่า่ งที่่ไ� ม่ม่ ีีการเข้า้ ร่ว่ มกลุ่�มเครืือข่า่ ยอื่น�่ จำนวน 74 คน คิิดเป็น็ ร้้อยละ 23.13 เช่น่ เดีียวกัับการสร้้างความร่ว่ มมืือกับั องค์ก์ รต่า่ ง ๆ หรืือชมรมอื่น�่ ๆ ที่่ม� ีี วััตถุปุ ระสงค์ใ์ นการต่อ่ ต้้านการทุจุ ริิต พบว่า่ ชมรม STRONG - จิติ พอเพีียงต้า้ นทุจุ ริิตที่่ก� ลุ่�มตััวอย่่าง
98 วารสารวิิชาการ ป.ป.ช. ปีีที่่� 14 ฉบับั ที่�่ 2 (กรกฎาคม – ธัันวาคม 2564) สัังกััดส่่วนใหญ่่มีีการสร้้างความร่่วมมืือกัับองค์์กรต่่าง ๆ หรืือชมรมอื่�่น ๆ จำนวน 238 คน คิิดเป็็น ร้้อยละ 74.38 ได้้แก่่ คณะกรรมการธรรมาภิิบาลจัังหวััด คณะอนุุกรรมการจัังหวััด คณะทำงาน ศูนู ย์ป์ ระสานงานเครืือข่า่ ยภาคประชาสังั คมในการต่อ่ ต้า้ นการทุจุ ริิต คณะกรรมการการศึกึ ษาขั้น� พื้้�นฐาน หน่่วยงานของรััฐ สมาคม/มููลนิิธิิ ภาคประชาสัังคมและสื่่�อมวลชน ชมรมต่่าง ๆ กองทุุน ตลอดจน การสร้า้ งความร่่วมมืือร่ว่ มกันั ในชมรม STRONG – จิติ พอเพีียงต้้านทุจุ ริติ ทั้้ง� ในระดับั ประเทศ ภูมู ิภิ าค และระดัับจัังหวััด และกลุ่�มตััวอย่่างที่่�ไม่่ได้้มีีการสร้้างความร่่วมมืือกัับองค์์กรต่่าง ๆ หรืือชมรมอื่่�น ๆ จำนวน 37 คน คิิดเป็น็ ร้อ้ ยละ 11.56 ขณะเดีียวกันั ก็็มีีกลุ่�มตัวั อย่า่ งไม่ท่ ราบ จำนวน 45 คน คิดิ เป็็น ร้อ้ ยละ 14.06 นอกจากนี้้� ในส่ว่ นของการขอรับั การสนับั สนุนุ เงินิ ทุนุ ในการดำเนินิ การจากกองทุนุ ป.ป.ช. พบว่่า ชมรม STRONG – จิิตพอเพีียงต้า้ นทุุจริติ ที่่ก� ลุ่�มตัวั อย่่างสัังกััดส่่วนใหญ่ม่ ีีการขอรัับเงินิ สนับั สนุุน จากกองทุนุ ป.ป.ช. จำนวน 134 คน คิดิ เป็น็ ร้้อยละ 41.88 โดยโครงการที่่�ขอรัับการสนับั สนุนุ เงิินทุนุ เป็็นโครงการที่่�จััดทำขึ้�นเพื่�่อแก้้ปััญหาการทุุจริิตในพื้้�นที่่� เช่่น โครงการแก้้ไขปััญหาการทุุจริิตในพื้้�นที่่� จัังหวัดั เชีียงราย โครงการขยายเครืือข่่ายและพัฒั นาศัักยภาพเครืือข่่ายชมรม STRONG – จิติ พอเพีียง ต้า้ นทุจุ ริติ จังั หวัดั สระบุรุ ีี โครงการเสริมิ สร้า้ งการมีีส่ว่ นร่ว่ ม การขยายเครืือข่า่ ย การเฝ้า้ ระวังั และรณรงค์์ การต่อ่ ต้า้ นการทุจุ ริติ จังั หวัดั น่า่ น และกลุ่�มตัวั อย่า่ งที่่ไ� ม่ไ่ ด้ข้ อรับั เงินิ สนับั สนุนุ จากกองทุนุ ป.ป.ช. จำนวน 106 คน คิดิ เป็็นร้้อยละ 33.13 ขณะเดีียวกัันก็ม็ ีีกลุ่�มตััวอย่า่ งไม่่ทราบ จำนวน 80 คน คิิดเป็็นร้้อยละ 25.00 7. อภิปิ รายผลการศึึกษา การมีีส่ว่ นร่่วมของภาคประชาชนในโครงการ STRONG - จิิตพอเพีียงต้้านทุจุ ริิต ในภาพรวม และรายด้า้ นมีีส่ว่ นร่ว่ มอยู่�ในระดับั มากทั้้ง� หมด ทั้้ง� นี้เ้� ป็น็ เพราะการดำเนินิ โครงการของสำนักั งาน ป.ป.ช. ประจำจัังหวััดทั่่�วประเทศมีีรููปแบบและรายละเอีียดในการดำเนิินโครงการเดีียวกััน ไม่่ว่่าจะเป็็น วัตั ถุปุ ระสงค์โ์ ครงการ กิจิ กรรม วิธิ ีีการ ผลผลิติ ผลลัพั ธ์ ์ ตัวั ชี้ว้� ัดั ค่า่ เป้า้ หมาย ระยะเวลา และงบประมาณ ที่่�ถููกกำหนดโดยสำนัักส่่งเสริิมและบููรณาการการมีีส่่วนร่่วมต้้านทุุจริิต ซึ่่�งเป็็นหน่่วยงานหลัักที่่�รัับ ผิิดชอบโครงการในภาพรวม จึึงส่่งผลให้้การรัับรู้ �ของผู้ �เข้้าร่่วมโครงการในแต่่ละพื้้�นที่่�ไม่่ได้้แตกต่่างกััน มากนักั นอกจากนี้� ้ ก่่อนที่่�จะมีีโครงการ STRONG - จิิตพอเพีียงต้า้ นทุุจริิต สำนักั งาน ป.ป.ช. ประจำจังั หวัดั ก็็เคยมีีการดำเนิินโครงการในลัักษณะการส่่งเสริิมการมีีส่่วนร่่วมของภาคประชาชนมาแล้้ว ทำให้้ เจ้า้ พนักั งานป้้องกัันการทุุจริิตในแต่ล่ ะจังั หวัดั ย่่อมมีีประสบการณ์ใ์ นการจััดกิจิ กรรมส่่งเสริมิ การมีีส่ว่ นร่ว่ ม ของภาคประชาชน ซึ่่�งจากประสบการณ์์ดัังกล่่าว สามารถนำไปประยุุกต์์ใช้้กัับโครงการ STRONG - จิติ พอเพีียงต้า้ นทุจุ ริติ ได้เ้ ป็น็ อย่า่ งดีี อีีกทั้้ง� ประชาชนเริ่ม� ตระหนักั และเล็ง็ เห็น็ ถึงึ ความสำคัญั ของปัญั หา การทุุจริิตเพิ่่�มมากขึ้ �น ส่่วนหนึ่่�งเป็็นผลจากการดำเนิินงานด้้านการป้้องกัันการทุุจริิตของสำนัักงาน ป.ป.ช. ทั้้�งในส่ว่ นกลาง และส่ว่ นภูมู ิิภาค (สำนัักงาน ป.ป.ช. ภาคและสำนัักงาน ป.ป.ช. ประจำจัังหวััด) ที่่�มุ่�งเน้้นการบููรณาการการป้้องกัันและปราบปรามการทุุจริิตกัับภาคส่่วนต่่าง ๆ และดำเนิินการ
การมีสี ่ว่ นร่ว่ มของภาคประชาชนในการดำเนิินงานด้้านการป้้องกันั การทุุจริิต 99 กัับสำนัักงาน ป.ป.ช. ขับั เคลื่�่อนตามยุุทธศาสตร์ช์ าติวิ ่า่ ด้้วยการป้อ้ งกันั และปราบปรามการทุุจริติ ตลอดจนการจััดทำแผนงาน โครงการ กิจิ กรรมด้า้ นการป้อ้ งกันั การทุจุ ริติ ซึ่่ง� ในส่ว่ นของโครงการ STRONG - จิติ พอเพีียงต้า้ นทุจุ ริติ เป็็นโครงการที่่�มุ่ �งเน้้นการป้้องกัันการทุุจริิตเชิิงรุุกในการเสริิมสร้้างให้้บุุคคลและชุุมชนมีีจิิตพอเพีียง ต้้านทุุจริิต จนเกิิดเป็็นวััฒนธรรมต้้านทุุจริิต มีีกลุ่�มเป้้าหมายคืือ ภาคประชาชน โดยเปิิดโอกาสให้้ ภาคประชาชนเข้า้ มามีีส่ว่ นร่ว่ มและมีีการจัดั ตั้ง� เป็น็ ชมรม STRONG - จิติ พอเพีียงต้า้ นทุจุ ริติ ขึ้น� ในแต่ล่ ะ จัังหวััด สอดคล้อ้ งกัับงานวิจิ ััยของนุกุ ูลู ชิ้้�นฟััก, วรลัักษณ์์ ลลิิตศศิวิ ิิมล, วุฒุ ิิชัยั สตันั น๊อ๊ ด และ ปณิิดา บััวทอง, (2559) ที่่�ได้้ศึึกษาเกี่�ยวกัับการมีีส่่วนร่่วมของภาคประชาชนในกรุุงเทพมหานคร กรณีศี ึึกษา เขตหนองแขมและเขตลาดกระบััง ในการป้้องกัันและปราบปรามการทุุจริิตของสำนัักงาน ป.ป.ช. ผลการศึึกษา พบว่่า ภาพรวมการมีีส่่วนร่่วมของภาคประชาชนอยู่�ในระดัับมาก แต่่อย่่างไรก็็ตาม หากพิิจารณาถึึงการมีีส่ว่ นร่่วมของภาคประชาชนในโครงการต่่าง ๆ ของภาครัฐั ซึ่่ง� รวมถึึงโครงการ STRONG - จิิตพอเพีียงต้้านทุุจริิตด้้วย จะเห็็นว่่าส่่วนใหญ่่เป็็นการมีีส่่วนร่่วมที่่�กระทำภายใต้้โครงการที่่�ภาครััฐ เป็น็ ผู้้�กำหนด โดยมีีบทสรุุปในทุกุ ขบวนการ และให้้ประชาชนเข้า้ มาเรีียนรู้้� ยอมรับั และปฏิบิ ััติิตามเงื่อ� นไข ซึ่ง� อาจเป็น็ จุดุ อ่อ่ นอย่า่ งหนึ่่ง� ของหลักั การมีีส่ว่ นร่ว่ มที่่แ� ท้จ้ ริงิ ตามที่่จ� ินิ ตนา สุจุ จานันั ท์์ (2549) ได้อ้ ธิบิ าย ไว้ว้ ่่า การมีีส่่วนร่ว่ มที่่�แท้้จริงิ (Genuine Participation) เป็็นการเปิิดโอกาสให้ป้ ระชาชนเข้า้ มามีีส่่วนร่ว่ ม ในโครงการตั้ �งแต่่เริ่�มต้้นจนกระทั่่�งจบโครงการ เริ่�มตั้�งแต่่ร่่วมศึึกษาปััญหาและความต้้องการ ร่ว่ มหาวิิธีีแก้้ปัญั หา ร่ว่ มวางนโยบายและแผนงาน ร่่วมตััดสินิ ใจการใช้้ทรััพยากรที่่�มีีอยู่�และร่่วมปฏิิบััติิ ตามแผนที่่�กำหนดไว้้ และร่่วมประเมิินผลโครงการ ทั้้�งนี้�้ เมื่่อ� พิิจารณาเป็็นรายด้า้ น พบว่า่ ด้้านที่่ภ� าคประชาชนมีีส่ว่ นร่่วมมากที่่�สุดุ คืือ ด้้านการมีี ส่ว่ นร่่วมปฏิิบัตั ิิการ รองลงมาคืือ ด้้านการมีีส่ว่ นร่ว่ มตัดั สิินใจ ด้า้ นการมีีส่่วนร่่วมรัับผลประโยชน์์ และ ด้า้ นการมีีส่ว่ นร่ว่ มประเมิินผล ตามลำดัับ ซึ่่ง� ทั้้�ง 4 ด้า้ น มีีระดัับการมีีส่่วนร่ว่ มอยู่�ในระดับั มากทั้้�งสิ้น� สะท้อ้ นให้เ้ ห็น็ ว่า่ ภาคประชาชนไม่่ได้ส้ นใจว่่าจะเข้า้ มามีีส่่วนร่่วมในด้า้ นใดมากกว่า่ กันั แต่่มีีความคาดหวังั จากการเข้้าร่่วมโครงการว่่า จะสามารถมีีส่่วนช่่วยในการตรวจสอบการทุุจริิตของหน่่วยงานภาครััฐ ในพื้้น� ที่่ไ� ด้อ้ ย่า่ งไร ตลอดจนการแจ้ง้ เบาะแสการทุจุ ริติ และเก็บ็ ข้อ้ มูลู เพื่อ่� ลดภาระการทำงานของหน่ว่ ยงาน ที่่ท� ำหน้้าที่่�ในการตรวจสอบการทุจุ ริิตให้ส้ ามารถทำงานได้อ้ ย่่างรวดเร็็วขึ้น� 8. ข้อ้ เสนอแนะ จากการศึึกษาข้้างต้้น คณะผู้้�วิิจััยมีีการจััดทำข้้อเสนอแนะ โดยพิิจารณาประเด็็นที่่�เกี่�ยวข้้อง และจัดั ทำข้อ้ เสนอแนะใน 2 ประเด็น็ คืือ ข้้อเสนอแนะเชิิงนโยบาย และข้อ้ เสนอแนะในการศึึกษาครั้�ง ต่่อไป ดัังนี้้� 8.1 ข้อ้ เสนอแนะเชิิงนโยบาย 1) การดำเนินิ โครงการ STRONG - จิติ พอเพีียงต้า้ นทุจุ ริติ ในปีตี ่อ่ ๆ ไป สำนักั งาน ป.ป.ช. ควรเปิดิ โอกาสให้ช้ มรม STRONG - จิติ พอเพีียงต้า้ นทุจุ ริติ ในแต่่ละจัังหวััด ได้้มีีส่ว่ นร่ว่ มในโครงการมากขึ้�น
100 วารสารวิชิ าการ ป.ป.ช. ปีที ี่่� 14 ฉบัับที่่� 2 (กรกฎาคม – ธัันวาคม 2564) ตั้�งแต่่เริ่�มต้้นจนกระทั่่�งจบโครงการ เริ่�มตั้�งแต่่ร่่วมศึึกษาปััญหาและความต้้องการ ร่่วมหาวิิธีีแก้้ปััญหา ร่่วมวางนโยบายและแผนงาน การออกแบบกิจิ กรรม ร่่วมตัดั สินิ ใจการใช้้ทรััพยากรที่่�มีีอยู่่� ร่่วมปฏิบิ ััติิ ตามแผนที่่ก� ำหนดไว้้ และร่ว่ มประเมินิ ผลโครงการ ทั้้ง� นี้เ้� พื่อ�่ เป็น็ การเสริมิ สร้า้ งความเข้ม้ แข็ง็ ให้แ้ ก่ช่ มรม ซึ่ �งปััจจุุบัันการดำเนิินโครงการเป็็นการดำเนิินโครงการภายใต้้ที่่�ส่่วนกลางเป็็นผู้้�กำหนด ถึึงแม้้ใน บางกิิจกรรมจะมีีการเปิิดโอกาสให้้ชมรมได้้มีีส่่วนร่่วมในการตััดสิินใจออกแบบ/เลืือกดำเนิินกิิจกรรมที่่� เหมาะสมกัับบริิบทในพื้้�นที่่� หรืือตามแนวทางที่่�ชมรมเห็็นควรก็็ตาม แต่่ก็็ยัังไม่่เป็็นไปตามหลัักการ มีีส่ว่ นร่ว่ มอย่่างแท้จ้ ริงิ (Genuine Participation) 2) จากผลการประเมิินการมีีส่ว่ นร่่วมของภาคประชาชนในโครงการ STRONG - จิิตพอเพีียง ต้า้ นทุจุ ริติ พบว่า่ การมีีส่ว่ นร่ว่ มประเมินิ ผลมีีคะแนนน้อ้ ยที่่ส� ุดุ เมื่อ�่ เทีียบกับั การมีีส่ว่ นร่ว่ มในรูปู แบบอื่น�่ ดัังนั้้�น สำนัักงาน ป.ป.ช. ควรสนัับสนุุนและส่่งเสริิมให้้ภาคประชาชนได้้มีีส่่วนร่่วมในการประเมิินผล มากขึ้น� เช่่น การประเมิินผลโครงการในภาพรวม การประเมิินการใช้้จ่่ายงบประมาณ และการปฏิบิ ััติิงาน ของเจ้้าหน้า้ ที่่แ� ละผู้�เกี่ย� วข้อ้ ง 3) สำนัักงาน ป.ป.ช. ควรสร้า้ งความเชื่่�อมั่่น� ให้้แก่่ประชาชนในการร้อ้ งเรีียน/แจ้้งเบาะแส การทุุจริิตว่่าข้้อมููลที่่�แจ้้งไปจะถููกเก็็บไว้้เป็็นความลัับ และเรื่่�องที่่�ร้้องเรีียน/แจ้้งเบาะแสได้้รัับการตอบ สนองอย่่างรวดเร็็ว ซึ่่ง� จะส่ง่ ผลให้้ประชาชนเกิดิ ความไว้้วางใจและกล้า้ ที่่จ� ะเข้้ามามีีส่่วนร่ว่ มมากขึ้น� 4) การดำเนินิ โครงการ STRONG - จิิตพอเพีียงต้้านทุจุ ริติ ในปีีต่่อ ๆ ไป หากส่่วนกลาง ยังั คงเป็น็ ผู้้�กำหนดรายละเอีียดของโครงการโดยเฉพาะงบประมาณที่่ใ� ช้ใ้ นการดำเนินิ โครงการ ควรพิจิ ารณา วงเงินิ ที่่�ใช้ใ้ นการดำเนินิ โครงการให้เ้ หมาะสมกัับบริบิ ทของพื้้น� ที่่� เช่่น ขนาดพื้้น� ที่่�ของจังั หวัดั และควร เพิ่่ม� เติิมรายการค่่าใช้จ้ ่า่ ยอื่่น� ๆ สำหรัับใช้ส้ อยในกิิจกรรมต่า่ ง ๆ ที่่�นอกเหนืือจากกำหนดไว้ใ้ นแผนงาน เมื่่�อมีีความจำเป็็น เช่น่ การลงพื้้น� ที่่� หรืือการจััดอบรมบรรยายให้้ความรู้�แก่ก่ ลุ่�มเป้้าหมาย อันั จะเป็น็ การเสริมิ ประสิิทธิิภาพการทำงานให้้แก่่ชมรม STRONG - จิติ พอเพีียงต้า้ นทุุจริติ อีีกทางหนึ่่�ง 5) สำนัักงาน ป.ป.ช. ควรกำหนดทิิศทางและบทบาทหน้้าที่่�ในการดำเนิินงานของชมรม STRONG – จิติ พอเพีียงต้้านทุุจริติ ไว้้อย่่างชััดเจนและเป็็นทางการ เนื่่อ� งจากบางพื้้�นที่่เ� น้น้ การส่่งเสริิม ด้า้ นการป้อ้ งกันั การทุจุ ริติ โดยเป็น็ การให้ค้ วามรู้�กับประชาชน หรืือบางพื้้น� ที่่เ� น้น้ การเฝ้า้ ระวังั หรืือสอดส่อ่ ง การดำเนิินโครงการต่่าง ๆ ของหน่ว่ ยงานภาครััฐ ส่ง่ ผลให้้การดำเนิินงานไม่่เป็น็ ไปในทิศิ ทางเดีียวกััน เมื่อ่� บทบาทหน้า้ ที่่ข� องชมรมไม่ม่ ีีความชัดั เจน จึงึ ทำให้เ้ กิดิ ปัญั หาในกรณีีที่ช� มรมลงพื้้น� ที่่ไ� ปในหน่ว่ ยงาน ภาครััฐ เพื่่�อขอข้้อมูลู ต่า่ ง ๆ ซึ่่�งอาจทำให้้เจ้้าหน้้าที่่ใ� นหน่่วยงานเกิิดความไม่พ่ อใจได้้ 6) สำนักั งาน ป.ป.ช. ประจำจัังหวััด อาจพิจิ ารณาการจัดั กิิจกรรมในโครงการ STRONG - จิติ พอเพีียงต้า้ นทุจุ ริิต ในบางกิจิ กรรมที่่�สามารถยืืดหยุ่่�นได้้ มาดำเนินิ การในวันั หยุดุ ราชการ (วัันเสาร์์ - อาทิิตย์์) แทน เพื่่�อให้้ภาคประชาชนที่่�มีีภาระด้้านการประกอบอาชีีพในวัันธรรมดา สามารถเข้้ามามีี ส่่วนร่่วมในโครงการได้้
การมีสี ่่วนร่ว่ มของภาคประชาชนในการดำเนิินงานด้า้ นการป้อ้ งกัันการทุจุ ริติ 101 กัับสำนัักงาน ป.ป.ช. 7) การดำเนิินโครงการ STRONG - จิติ พอเพีียงต้้านทุุจริติ ในแต่ล่ ะจัังหวััด เจ้้าพนักั งาน ป้้องกัันการทุุจริิตควรมีีการเปิิดเผยการใช้้จ่่ายงบประมาณในโครงการให้้แก่่คณะกรรมการชมรม โค้้ช ตลอดจนสมาชิิกชมรมได้้รัับทราบ เพื่่�อให้้เกิิดการมีีส่่วนร่่วมของภาคประชาชนในการตรวจสอบ การใช้้จ่า่ ยงบประมาณของโครงการ 8) สำนักั งาน ป.ป.ช. อาจพิิจารณานำค่า่ คะแนนที่่�ได้จ้ ากผลการศึกึ ษา เช่่น ระดับั การมีี ส่่วนร่่วม หรืือผลการประเมิินโครงการ ซึ่่�งเป็็นข้้อเท็็จจริิง ไปใช้้กำหนดเป็็นค่่าพื้้�นฐาน (Baseline) สำหรับั กำหนดเป็น็ ตััวชี้ว�้ ัดั ในการวัดั และประเมินิ ผลโครงการที่่�มีีลัักษณะคล้้ายคลึึงกันั ในอนาคตได้้ 8.2 ข้้อเสนอแนะในการศึึกษาครั้้�งต่อ่ ไป เนื่่�องจากโครงการ STRONG - จิิตพอเพีียงต้้านทุุจริิต เป็็นโครงการด้้านการป้้องกััน การทุุจริิตที่่�สำนัักงาน ป.ป.ช. ให้้ความสำคััญและได้้รัับการจััดสรรงบประมาณจำนวนมาก ซึ่่�งมีี การดำเนิินงานต่่อเนื่อ�่ งและครอบคลุมุ ทั่่�วประเทศมาตั้�งแต่่ปีีงบประมาณ พ.ศ. 2561 มีีกลุ่�มเป้้าหมายหลััก คืือภาคประชาชน เน้้นการส่่งเสริิมและสนัับสนุุนให้้ภาคประชาชนเข้้ามามีีส่่วนร่่วมในการรณรงค์์ ให้ค้ วามรู้้� ต่อ่ ต้า้ น เฝ้า้ ระวังั และแจ้ง้ เบาะแสการทุจุ ริติ ซึ่่ง� ในแต่ล่ ะปีจี ะมีีการประเมินิ ผลผลิติ (Output) และผลลััพธ์์ (Outcome) ตามที่่�กำหนดไว้้ในรายละเอีียดโครงการตามแผนปฏิิบััติิการและแผน การใช้้จ่า่ ยงบประมาณรายจ่่ายประจำปีีงบประมาณ (แบบ นย.1) ดังั นั้้น� ในการวิิจัยั ครั้�งต่่อไป ควรมีี การศึึกษาอย่่างละเอีียดถึึงผลลััพธ์� (Outcome) และผลกระทบ (Impact) ของการดำเนิินโครงการ นับั ตั้ง� แต่เ่ ริ่�มดำเนินิ โครงการ เอกสารอ้า้ งอิิง จินิ ตนา สุุจจานัันท์์. (2549). การศึึกษาละพััฒนาชุมุ ชน. กรุงุ เทพฯ: โอ.เอส.พริิ้�นติ้้�ง เฮาส์.์ ถวิิลวดีี บุุรีีกุุล. (2548). การมีีส่ว่ นร่่วม แนวคิดิ ทฤษฎีี และกระบวนการ. กรุงุ เทพฯ: พาณิิชพระนคร นุกุ ูลู ชิ้้�นฟักั , วรลัักษณ์์ ลลิิตศศิิวิมิ ล, วุุฒิชิ ััย สตัันน๊อ๊ ด, และปณิิดา บัวั ทอง. (2559). การมีีส่่วนร่ว่ มของ ภาคประชาชนในกรุุงเทพมหานคร กรณีศี ึึกษาเขตหนองแขมและเขตลาดกระบััง ในการป้อ้ งกันั และปราบปรามการทุุจริิตของสำนัักงานคณะกรรมการป้้องกัันและปราบปรามการทุุจริิต แห่่งชาติิ. ใน มหาวิิทยาลััยหาดใหญ่่, การประชุุมหาดใหญ่่วิิชาการระดัับชาติิ และนานาชาติิ ครั้ง� ที่่� 7 (The 7th Hatyai National and International Conference) (p. 837 - 843). มหาวิิทยาลััยหาดใหญ่่. http://www.hu.ac.th/conference/conference2016/ proceedings/contents.html ศัักดิ์�ชัยั ภู่่�เจริญิ . (11 กรกฎาคม 2553). การประเมินิ โครงการ โดย CIPP Model. ครูอู ิินเตอร์์.คอม ดร.ศักั ดิ์ช� ัยั ภูเู จริญิ ภาวะผู้้�นำ บริหิ ารการศึกึ ษา. http://www.kruinter.com/show.php?id_ quiz=630&p=1
102 วารสารวิิชาการ ป.ป.ช. ปีที ี่่� 14 ฉบับั ที่่� 2 (กรกฎาคม – ธัันวาคม 2564) สำนัักงานคณะกรรมการป้้องกัันและปราบปรามการทุจุ ริติ แห่ง่ ชาติิ. (2563ก). รายงานผลการติิดตาม การปฏิบิ ัตั ิริ าชการตามแผนปฏิบิ ัตั ิกิ ารและแผนการใช้ง้ บประมาณรายจ่า่ ยประจำปีงี บประมาณ พ.ศ. 2563 ของสำนักั งาน ป.ป.ช. ภาค และสำนัักงาน ป.ป.ช. ประจำจัังหวัดั ในเขตพื้้น� ที่่� ภาค 1 - 9. นนทบุรุ ีี: สำนัักงานคณะกรรมการป้อ้ งกันั และปราบปรามการทุจุ ริติ แห่ง่ ชาติ.ิ . (2563ข). รายงานฉบัับสมบููรณ์์ โครงการประเมิินผลสำเร็จ็ ของโครงการ/ กิจิ กรรมตามยุทุ ธศาสตร์ช์ าติวิ ่า่ ด้ว้ ยการป้อ้ งกันั และปราบปรามการทุจุ ริติ ระยะที่่� 3 (พ.ศ. 2560- 2564) ประจำปีีงบประมาณ พ.ศ. 2563. นนทบุุรีี: สำนัักงานคณะกรรมการป้้องกัันและ ปราบปรามการทุุจริติ แห่ง่ ชาติิ. . (2563ค). รายงานสรุุปผลโครงการ STRONG – จิติ พอเพียี งต้้านทุุจริติ ประจำปีีงบประมาณ พ.ศ. 2563. นนทบุุรีี: สำนัักงานคณะกรรมการป้้องกัันและปราบปราม การทุจุ ริิตแห่ง่ ชาติ.ิ สำนัักงานคณะกรรมการพัฒั นาระบบราชการ. (2560). การบริิหาราชการแบบมีีส่่วนร่ว่ ม: เทคนิคิ วิิธีี และการนำไปสู่่�การปฏิิบััติ.ิ กรุงุ เทพฯ: สำนักั งานคณะกรรมการพัฒั นาระบบราชการ. สุชุ าติิ ประสิิทธิ์�รััฐสินิ ธุ์์�. (2547). การประเมิินโครงการ: หลัักการและการประยุุกต์์. กรุุงเทพฯ: เฟื่่อ� งฟ้้าพริ้้น� ติ้้ง� . สุวุ ิิมล ติิรกานัันท์์. (2543). การประเมินิ โครงการ: แนวทางสู่่�การปฏิิบััติิ (พิมิ พ์์ครั้ง� ที่่� 2). กรุงุ เทพฯ: สำนัักพิมิ พ์แ์ ห่ง่ จุุฬาลงกรณ์์มหาวิิทยาลััย. อรทัยั ก๊ก๊ ผล. (2548). คู่่�มือื การเข้า้ มามีสี ่ว่ นร่ว่ มของประชาชนตามระเบียี บสำนักั นายกรัฐั มนตรีวี ่า่ ด้ว้ ย การรับั ฟังั ความคิดิ เห็น็ ของประชาชน พ.ศ. 2548. กรุงุ เทพฯ: สำนักั งานปลัดั สำนักั นายกรัฐั มนตรีี. Cohen, J.M., & Uphooff, N.T. (1981). Rural development participation: Concept and measures for project design implementation and evolution. Rural development committee center for international studies. New York: Cornell University Press. Krejcie, R.V. & Morgan, D.W. (1970). Determining Sample Size for Research Activities. Educational and Psychological Measurement, 30, 607 - 610. Scriven, M. (1991). Evaluation thesaurus. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
ตอนที่� 3 ป.ป.ช. ปกิณิ กะ NACC Miscellaneous
104 วารสารวิิชาการ ป.ป.ช. ปีีที่�่ 14 ฉบัับที่�่ 2 (กรกฎาคม – ธัันวาคม 2564) แนวทางการส่่งเสริมิ ความโปร่ง่ ใสในการเปิดิ เผยข้อ้ มููลข่า่ วสารภาครัฐั ในภาวะวิิกฤต Guidelines for Promoting Integrity in Government Data Disclosure in Crisis Situation ฉัันท์์ชนก เจนณรงค์์I Chanchanoke ChennarongI การเปิิดเผยข้อ้ มูลู ข่า่ วสารภาครัฐั (Government Data Disclosure) เป็็นการนำแหล่ง่ ข้้อมูลู ขนาดใหญ่่ที่่�ยัังไม่่ได้้มีีการเปิิดเผยและมีีบุุคลากรหรืือองค์์กรจำนวนมากได้้เก็็บรวบรวมข้้อมููลไว้้ หลากหลายประเภท ข้อ้ มูลู ของภาครัฐั ส่ว่ นใหญ่เ่ ป็น็ ข้อ้ มูลู สาธารณะตามกฎหมายที่่ส� ามารถเปิดิ เผยได้้ ภาครััฐจึึงมีีบทบาทสำคััญอย่่างยิ่ �งในการเปิิดเผยข้้อมููลข่่าวสารภาครััฐและการเป็็นศููนย์์กลาง ในการรวบรวมข้อ้ มูลู ส่ง่ ผลให้ห้ ลายภาคส่ว่ น รวมถึงึ ภาครัฐั สามารถนำข้อ้ มูลู ไปใช้ป้ ระโยชน์ไ์ ด้้ หลักั การข้อ้ มูลู ภาครััฐแบบเปิิดนี้�้ ได้้สร้้างค่่านิิยมให้้แก่่สัังคมอย่่างกว้้างขวาง เช่่น การส่่งเสริิมระบอบประชาธิิปไตย ความโปร่่งใส การมีีส่่วนร่่วมในการตรวจสอบข้้อมููลภาครััฐเพื่�่อป้้องกัันการทุุจริิต เป็็นต้้น จึึงส่่งผลให้้ เกิิดการเปลี่ �ยนแปลงเชิิงบวกต่่อการดำเนิินงานขององค์์กรภาครััฐหลายด้้าน ทั้้�งในเรื่�่องของการสร้้าง ปฏิสิ ัมั พันั ธ์ร์ ะหว่า่ งข้า้ ราชการในการแลกเปลี่ย� นข้อ้ มูลู และติดิ ตามงาน การลดปริมิ าณข้อ้ มูลู และเอกสาร ที่่�ไม่่จำเป็็นจากประชาชนและธุุรกิิจในการทำธุุรกรรมต่่าง ๆ รวมถึึงยัังเป็็นการเสริิมสร้้างให้้เกิิด ความโปร่่งใสในด้้านการบริิการจากภาครััฐ และทุุกภาคส่่วนมีีโอกาสในการเสนอความเห็็นที่่�มีีคุุณค่่า ต่อ่ การพััฒนาดำเนิินการภาครััฐ สำหรัับประเทศไทย การเผยแพร่่ข้้อมููลข่่าวสารภาครััฐในภาวะปกติิที่่�ประเทศไม่่ได้้เผชิิญกัับ ภััยคุุกคามจากสถานการณ์์ที่่�เกิิดขึ้�นในภาวะฉุุกเฉิินหรืือภาวะวิิกฤต หน่่วยงานภาครััฐได้้มีีการเปิิดเผย ข้อ้ มูลู ข่า่ วสารต่า่ ง ๆ ผ่า่ นทางเว็็บไซต์ข์ องหน่่วยงาน เช่่น กฎหมาย ผลการดำเนิินงาน การประกาศ จัดั ซื้อ้� จัดั จ้า้ ง เป็น็ ต้น้ หากแต่ใ่ นช่ว่ งที่่ป� ระเทศประสบกับั สถานการณ์ท์ ี่่เ� กิดิ ขึ้น� โดยไม่ไ่ ด้ค้ าดการณ์ล์ ่ว่ งหน้า้ เช่น่ ภัยั พิบิ ััติทิ างธรรมชาติิ ความขัดั แย้้งทางการเมืือง โรคระบาด สถานการณ์ต์ ่า่ ง ๆ ที่่เ� กิดิ ขึ้น� ในแต่่ละครั้ง� มีีระดัับความรุุนแรงต่่างกััน บางสถานการณ์์ผู้้�มีีอำนาจรััฐไม่่สามารถควบคุุมสถานการณ์์ให้้อยู่�ใน ภาวะปกติไิ ด้ภ้ ายในเวลาอันั รวดเร็ว็ จนกระทั่่ง� มีีความร้า้ ยแรงไปสู่�ภาวะวิกิ ฤต (Crisis) อันั เป็น็ เหตุกุ ารณ์์ ที่่�ทำให้้เกิิดความเสีียหายแก่่ชีีวิิตและทรััพย์์สิินของประชาชนหรืือของรััฐอย่่างกว้้างขวางรุุนแรง หรืือ ทำให้เ้ กิดิ ความเสีียหายต่อ่ ภาพลักั ษณ์ช์ ื่อ�่ เสีียงของประเทศชาติ ิ รัฐั บาลในภาพรวม หรืือบุคุ คลในรัฐั บาล I นัักวิิจััยสัังคมศาสตร์์ชำนาญการ สำนัักวิิจััยและบริิการวิิชาการด้้านการป้้องกัันและปราบปรามการทุุจริิต สำนัักงานคณะกรรมการ ป้้องกัันและปราบปรามการทุุจริิตแห่่งชาติิ, อีีเมล: [email protected] I Social Science Researcher Professional Level, Bureau of Anti-Corruption Research and Academic Services, Office of the National Anti-Corruption Commission, E-mail: [email protected] ได้้รัับบทความ 24 มีีนาคม 2564 แก้ไ้ ขปรับั ปรุุง 29 ตุุลาคม 2564 อนุุมัตั ิใิ ห้้ตีีพิิมพ์์ 3 ธันั วาคม 2564
แนวทางการส่ง่ เสริมิ ความโปร่่งใสในการเปิดิ เผยข้้อมููลข่่าวสารภาครัฐั ในภาวะวิิกฤต 105 รวมถึงึ เหตุกุ ารณ์ท์ ี่่ส� ่ง่ ผลต่อ่ เสถีียรภาพทางการเมืือง สังั คม และเศรษฐกิจิ อย่า่ งรุนุ แรง (Slaikeu, 1984, p. 53) การเปิิดเผยข้้อมููลข่่าวสารของหน่่วยงานภาครััฐในสถานการณ์์ฉุุกเฉิินหรืือภาวะวิิกฤตจึึงมีี ความสำคััญและมีีความจำเป็็นอย่่างยิ่ �งที่ �ทำให้้ประชาชนได้้รัับรู้ �ข้อเท็็จจริิงของสถานการณ์์ที่ �เกิิดขึ้ �นอย่่างเท่่าทััน (Real time) และสามารถรับั มืือกับั วิกิ ฤตการณ์์นั้้น� ได้ ้ ดังั เช่น่ ใน พ.ศ. 2554 ประเทศไทยประสบกัับ เหตุุการณ์์มหาอุุทกภััย หน่่วยงานภาครััฐที่่�เกี่�ยวข้้องได้้รายงานข้้อมููลสถานการณ์์ที่่�เกี่�ยวข้้องกัับ การเกิดิ อุทุ กภัยั และแนวทางการให้ค้ วามช่ว่ ยเหลืือผู้�ประสบอุทุ กภัยั อย่า่ งต่อ่ เนื่อ่� ง ทำให้ป้ ระชาชนผู้้�ประสบ อุุทกภััยสามารถอพยพครััวเรืือนไปพัักอาศััยในสถานพัักพิิงชั่ �วคราวที่่�ภาครััฐจััดเตรีียมไว้้สำหรัับผู้ �ประสบภััย หรืือในกรณีีการแพร่่ระบาดของเชื้�อไวรััสโคโรนา หรืือ COVID-19 ที่่�เกิิดขึ้�นในช่่วงปลาย พ.ศ. 2562 จนถึึงปัจั จุบุ ััน ภาครัฐั ได้น้ ำเสนอข้อ้ มููลสถานการณ์ต์ ่่าง ๆ ทั้้�งในเรื่่อ� งวิธิ ีีการป้้องกันั ตนเองจากเชื้อ� ไวรััส จำนวนผู้้�ติิดเชื้�อไวรััส COVID-19 จำนวนผู้้�เสีียชีีวิิต และการลงทะเบีียนฉีีดวััคซีีนป้้องกัันเชื้�อไวรััส จึงึ ทำให้ป้ ระชาชนสามารถดำรงชีีพในสภาวะวิกิ ฤตและหลีีกเลี่ย� งการอยู่�ในพื้้�นที่่เ� สี่ย� งต่่อการแพร่ร่ ะบาดได้้ อย่่างไรก็็ตาม นอกจากข้้อมููลข้้างต้้นแล้้ว ยัังมีีข้้อมููลข่่าวสารสำคััญประการหนึ่่�งที่่�หน่่วยงาน ภาครััฐควรเผยแพร่่สู่�สาธารณะอย่า่ งทัันท่ว่ งทีี (Real time) คืือ ข้้อมููลข่า่ วสารด้า้ นการใช้ง้ บประมาณ และการจัดั ซื้อ�้ จัดั จ้า้ งเพื่อ�่ บรรเทาและแก้ไ้ ขผลกระทบที่่เ� กิดิ ขึ้น� จากภาวะวิกิ ฤต เนื่อ�่ งจากในภาวะวิกิ ฤต หน่ว่ ยงานภาครัฐั มีีการใช้ง้ บประมาณจำนวนมหาศาลภายในเวลาอันั เร่ง่ ด่ว่ น เพื่อ่� แก้ไ้ ขปัญั หาให้เ้ ท่า่ ทันั ต่อ่ สถานการณ์แ์ ละความต้อ้ งการของประชาชน แต่ใ่ นสภาพความเป็น็ จริงิ ข้อ้ มูลู ด้า้ นการใช้ง้ บประมาณ ของหน่่วยงานภาครััฐไม่่ได้้รัับการเผยแพร่่สู่�สาธารณะในเวลาที่่�เกิิดขึ้�นจริิง เช่่นเดีียวกัับการรายงาน สถานการณ์ท์ ี่่เ� กิดิ ขึ้น� ประจำวันั ทำให้ท้ ุกุ ภาคส่ว่ นขาดการรับั รู้�ข้อมูลู และไม่ม่ ีีส่ว่ นร่ว่ มในการตรวจสอบ เพื่อ�่ ป้อ้ งกันั การใช้จ้ ่า่ ยเงินิ งบประมาณที่่ไ� ม่เ่ กิดิ ความคุ้�มค่า่ และมีีความเสี่ย� งต่อ่ ของการทุจุ ริติ อันั เป็น็ หัวั ใจ สำคัญั ของการเปิิดเผยข้อ้ มููลข่่าวสารภาครัฐั รวมทั้้ง� ยังั เป็น็ ช่่องทางให้บ้ ุคุ คลบางกลุ่�มกระทำการทุจุ ริิต ฉกฉวยโอกาสแสวงหาผลประโยชน์์ให้้กัับตนเองและพรรคพวก ทำให้้ประชาชนไม่่ได้้รัับการบริิการ สาธารณะหรืือไม่ไ่ ด้บ้ ริกิ ารสาธารณะจากภาครัฐั ที่่ม� ีีคุณุ ภาพตามจำนวนงบประมาณที่่ห� น่ว่ ยงานภาครัฐั ใช้้ในการดำเนินิ การ ดังั นั้้น� บทความนี้จ้� ึงึ เป็น็ การศึกึ ษาและนำเสนอหลักั เกณฑ์ก์ ารเปิดิ เผยข้อ้ มูลู ข่า่ วสารขององค์ก์ ร ในต่่างประเทศ ได้แ้ ก่่ องค์ก์ รสหประชาชาติิ (United Nations - UN) สถาบันั ริิเริ่�มนำความยุตุ ิธิ รรม สู่่�สังั คมเปิดิ (Open Society Justice Initiative) และกฎบัตั รการเปิดิ เผยข้อ้ มูลู (Open Data Charter) รวมถึึงการเปิิดเผยข้้อมููลข่่าวสารในภาวะวิิกฤตที่่�องค์์กรระหว่่างประเทศได้้นำมาเป็็นวาระสำคััญ ในการจััดประชุุมเวทีีระดัับนานาชาติิ เพื่�่อเป็็นแนวทางในการเตรีียมความพร้้อมสำหรัับประเทศไทย ในการเสริิมสร้า้ งความโปร่่งใสของเปิิดเผยข้้อมููลข่่าวสารภาครััฐของในภาวะวิิกฤตที่่�เกิดิ ขึ้น� ในอนาคต 1. การเปิดิ เผยข้้อมููลข่า่ วสารภาครััฐ ข้อ้ มูลู เปิดิ ภาครัฐั (Open Government Data) เป็น็ แนวคิดิ ที่่เ� กิดิ ขึ้น� ภายหลังั จากสงครามโลก ครั้ง� ที่่� 2 ได้ย้ ุตุ ิลิ ง พลเมืืองของสหรัฐั อเมริกิ าในขณะนั้้น� มีีความรู้�สึกึ ว่า่ รัฐั บาลยังั มีีข้อ้ มูลู ที่่ป� กปิดิ ประชาชน
106 วารสารวิิชาการ ป.ป.ช. ปีที ี่�่ 14 ฉบัับที่่� 2 (กรกฎาคม – ธัันวาคม 2564) อยู่�อี กมาก โดยข้้อมููลล้้วนมีีความสำคััญที่่�เกี่�ยวโยงกัับชีีวิิตความเป็็นอยู่�ของประชาชน รวมถึึงวิิธีีการ เข้้าถึึงข้้อมููลภาครััฐไม่่เพีียงพอต่่อความต้้องการของพลเมืือง ดัังนั้้�น หลัักการรััฐแบบเปิิดจึึงถืือว่่าเป็็น ความรับั ผิิดชอบของภาครััฐที่่�จะต้อ้ งเปิิดเผยข้อ้ มูลู ข่่าวสารของประชาชน (Yu & Robinson, 2012, p. 190) ต่่อมาองค์์กรระดัับนานาชาติิและกลุ่ �มประเทศพััฒนาแล้้วได้้ร่่วมกัันผลัักดัันแนวคิิดข้้อมููลเปิิดภาครััฐ (Open Government Data) ให้้เกิิดผลเป็็นรููปธรรมอย่่างต่่อเนื่่�อง ดัังเช่่น องค์์กรความร่่วมมืือและ พััฒนาทางเศรษฐกิิจ (Organisation for Economic Co-operation and Development - OECD) ได้้ให้้นิิยามของหลัักการรััฐบาลแบบเปิิด (Open Government) ว่่าหมายถึึง “ความโปร่่งใสใน การดำเนิินงานของภาครัฐั ความสามารถในการเข้า้ ถึงึ บริกิ ารของภาครััฐ และการตอบสนองต่่อข้้อมููลและ ความต้อ้ งการของประชาชน การเพิ่่ม� ศักั ยภาพด้า้ นคุณุ ภาพ ลดโอกาสการทุจุ ริติ และการสร้า้ งความไว้ว้ างใจ ในภาครััฐ” ขณะที่่�องค์์กรสหประชาชาติิ (United Nations – UN) ได้้นิิยามการเปิิดเผยข้้อมููล (Open Data) ว่่าหมายถึึง “ข้้อมููลของรััฐบาลที่่�ถููกเปิิดเผยผ่่านช่่องทางออนไลน์์เพื่�่อให้้ทุุกคน สามารถเข้า้ ถึึง นำไปใช้ต้ ่่อ หรืือแจกจ่า่ ยได้้โดยปราศจากข้้อจำกัดั ใด ๆ” (United Nations Public Administration Country Studies, 2016) ผลที่่�ได้้จากข้้อมููลภาครััฐที่่�ให้้บริิการแก่่ประชาชน ตามข้้อมููลเปิิดภาครััฐ (Open Government Data) จะเป็็นข้้อมููลที่่�มีีประสิิทธิิภาพ สามารถทำให้้ เปิิดโครงสร้้างและเกิิดการปฏิิสััมพันั ธ์์ระหว่า่ งภาครัฐั กับั ประชาชน นอกจากนี้้� การเปิิดเผยข้้อมููลข่่าวสารของหน่่วยงานภาครััฐสู่�สาธารณะไม่่เพีียงแต่่จะทำให้้ ประชาชนรัับรู้้�ข้้อมููลข่่าวสารเท่่านั้้�น แต่่ยัังเป็็นช่่องทางและกระบวนการที่่�มีีอิิทธิิพลอย่่างยิ่�งที่่�ทำให้้ ประชาชนสามารถมีีส่่วนร่่วมในการติิดตามและตรวจสอบการดำเนิินงานของหน่่วยงานภาครััฐ เพื่่�อป้อ้ งกัันและปราบปรามการทุจุ ริติ ตลอดระยะเวลาที่่�ผ่่านมาประเทศต่่าง ๆ เช่น่ สหราชอาณาจักั ร สหรััฐอเมริิกา ราชอาณาจัักรสวีีเดน ทั่่�วโลกต่่างให้้ความสำคััญและพััฒนาระบบการเปิิดเผยข้้อมููล ข่า่ วสารภาครัฐั ให้ม้ ีีประสิิทธิภิ าพและทุุกภาคส่ว่ นสามารถเข้้าถึงึ ได้ง้ ่่าย ดัังเช่่นกลุ่�มประเทศในสหภาพ ยุุโรป (European Union - EU) มีีข้้อตกลงเรื่่�องข้้อมููลเปิิดภาครััฐ เรีียกว่่า “Open Government Data” ภายใต้้แนวคิิดสำคััญ คืือ การเปิิดเผยข้้อมููลข่่าวสารภาครััฐเป็็นการเผยแพร่่ข้้อมููลสารสนเทศ ที่่จ� ัดั ทำโดยหน่�วยงานภาครัฐั สู่�สาธารณะ ทุกุ ภาคส่ว่ นทั้้ง� ภาคประชาชนและภาคเอกชนสามารถนำข้อ้ มูลู สารสนเทศไปใช้้ประโยชน์์และสามารถขอข้้อมููลต่่าง ๆ จากหน่่วยงานภาครััฐได้้ อีีกทั้้�งกลุ่�มประเทศ สหภาพยุโุ รปได้ม้ ีีการจััดประชุุม Open Government Working Group Meeting ในเดืือนธัันวาคม 2007 เพื่�่อร่่วมกัันกำหนดหลัักเกณฑ์์การเปิิดเผยข้้อมููลข่่าวสารภาครััฐที่่�รััฐบาลของประเทศต่่าง ๆ ทั่่�วโลกสามารถนำไปเป็็นแนวทางการเปิิดข้้อมููลข่่าวสารในประเทศตนเองได้้ หลัักเกณฑ์์ดัังกล่่าว คืือ หน่ว่ ยงานภาครัฐั ต้อ้ งเปิดิ เผยข้อ้ มูลู ข่า่ วสารที่่ถ� ูกู ต้อ้ ง ครบถ้ว้ น และรวดเร็ว็ เท่า่ ทันั ต่อ่ สถานการณ์ส์ู่�สาธารณะ ในวงกว้า้ งอย่า่ งทั่่ว� ถึงึ ไม่เ่ ลืือกปฏิบิ ัตั ิิ โดยต้อ้ งเป็น็ ข้อ้ มูลู ปฐมภูมู ิทิี่่ไ� ม่ผ่ ่า่ นการดัดั แปลงแก้ไ้ ขและเป็น็ ข้อ้ มูลู ที่่�ไม่่มีีใครเป็็นเจ้้าของหรืือนำไปใช้้ประโยชน์์ได้้เพีียงแต่่บุุคคลบางกลุ่�ม (Gomes & Soares, 2014, p. 345 - 346) รวมถึึงยัังได้้กำหนดให้้ประเทศสมาชิิกต้้องเปิิดเผยข้้อมููลข่่าวสารเพื่่�อตรวจสอบ
แนวทางการส่่งเสริิมความโปร่่งใสในการเปิดิ เผยข้้อมูลู ข่่าวสารภาครัฐั ในภาวะวิกิ ฤต 107 ประสิิทธิิภาพในการใช้้จ่่ายเงิินภาษีีของประชาชนและการทำงานของภาครััฐ (สิิฐสร กระแสร์์สุุนทร, ม.ป.ป., หน้า้ 2) จากการจัดั อันั ดับั ดัชั นีีการเปิดิ เผยข้อ้ มูลู ระดับั สากล (Open Data Barometer - ODB) ที่่�จััดทำโดย World Wide Web Foundation พบว่่า สหราชอาณาจัักร (United Kingdom) เป็น็ ประเทศที่่ด� ำเนินิ การเปิดิ เผยข้อ้ มูลู ข่า่ วสารได้ด้ ีีที่่ส� ุดุ ทั้้ง� ในมิติ ิดิ ้า้ นความพร้อ้ ม (Readiness) มิติ ิดิ ้า้ น การนำไปปฏิบิ ัตั ิิ (Implement) และมิติ ิดิ ้า้ นผลกระทบ (Impact) (World Wide Web Foundation, 2016) ดัังนั้้�น การเปิิดเผยข้้อมููลข่่าวสารภาครััฐไม่่เพีียงแต่่ทำให้้ทุุกภาคส่่วนได้้ทราบถึึงข้้อมููล การดำเนิินงานของภาครััฐ หากแต่่ยัังเป็็นเครื่่�องมืือหนึ่่�งที่่�สำคััญในการสนัับสนุุนให้้เกิิดการมีีส่่วนร่่วม ในการป้้องกัันการทุุจริิต โดยเฉพาะอย่่างยิ่�งข้้อมููลการจััดซื้�้อจััดจ้้างและการให้้สััมปทานของรััฐ จะสะท้อ้ นให้เ้ ห็น็ ถึงึ การใช้ง้ บประมาณของหน่ว่ ยงานภาครัฐั ต่า่ ง ๆ ส่ง่ ผลให้ป้ ระชาชนและทุกุ ภาคส่ว่ น มีีส่ว่ นร่ว่ มในการตรวจสอบการใช้จ้ ่า่ ยงบประมาณภาครัฐั ให้ม้ ีีความโปร่ง่ ใสได้้ และหากพบว่า่ การจัดั ซื้อ้� จััดจ้้างภาครััฐหรืือการให้้สััมปทานของรััฐมีีโอกาสที่่�จะเกิิดการทุุจริิตหรืือมีีความเสี่ �ยงต่่อการทุุจริิต ผู้ �ที่ �ทราบข้้อมููลดัังกล่่าวสามารถแจ้้งเบาะแสต่่อหน่่วยงานที่่�เกี่ �ยวข้้องให้้ดำเนิินการตามกระบวนการ ทางกฎหมายต่อ่ ไป จึงึ นับั ได้ว้ ่า่ การเปิดิ เผยข้อ้ มูลู ข่า่ วสารภาครัฐั ที่่ถ� ูกู ต้อ้ ง ครบถ้ว้ น สมบูรู ณ์เ์ ป็น็ กลไกสำคัญั ในการสร้า้ งความโปร่่งใสในการดำเนิินการภาครััฐ และสร้า้ งการมีีส่ว่ นร่ว่ มของประชาชนในการตรวจสอบ การดำเนินิ การต่า่ ง ๆ ของหน่ว่ ยงานภาครัฐั อันั เป็น็ สิทิ ธิพิ ื้้น� ฐานภายใต้ก้ ารปกครองระบอบประชาธิปิ ไตย 2. การเปิิดเผยข้อ้ มููลข่่าวสารภาครััฐในประเทศไทย การดำเนิินการเปิิดเผยข้้อมููลข่่าวสารในประเทศไทยมีีการริิเริ่�มมาตั้�งแต่่รััชสมััยของ พระบาทสมเด็จ็ พระจอมเกล้า้ เจ้า้ อยู่่�หัวั (รัชั กาลที่่� 4) และมีีวิวิ ัฒั นาการมาอย่า่ งต่อ่ เนื่อ�่ งจนถึงึ ปัจั จุบุ ันั ทำให้้ หน่ว่ ยงานภาครัฐั ทุกุ แห่ง่ มีีการเปิดิ เผยข้อ้ มูลู ข่า่ วสารผ่า่ นทางเว็บ็ ไซต์ข์ องหน่ว่ ยงานและภาคส่ว่ นต่า่ ง ๆ เช่น่ การประกาศจััดซื้�อ้ จัดั จ้า้ ง การประกาศรับั สมัคั รบุคุ คลเข้า้ ทำงานในหน่ว่ ยงาน และข้้อมูลู ข่่าวสาร ต่่าง ๆ รวมถึึงสามารถขอข้้อมููลจากหน่่วยงานภาครััฐได้้ในส่่วนที่่�กำหนดให้้มีีการเผยแพร่่สู่�สาธารณะ หรืือเป็น็ รายกรณีไี ด้้ การเผยแพร่ข่ ้อ้ มูลู ข่า่ วสารสามารถดำเนินิ กระบวนการได้เ้ ป็น็ ระบบในสถานการณ์์ ที่่ป� ระเทศอยู่�ในภาวะปกติ ิ อันั เป็น็ สภาวการณ์ท์ี่่ไ� ม่ไ่ ด้ป้ ระสบกับั ภัยั คุกุ คามจากสถานการณ์ไ์ ม่พ่ ึงึ ประสงค์์ อย่่างกระทัันหััน เช่่น โรคระบาด ภััยพิิบััติิทางธรรมชาติิ หากแต่่ในช่่วงที่่�ประเทศไทยประสบกัับ ภาวะวิิกฤต (Crisis) ซึ่่�งเป็็นสถานการณ์์ที่�เกิิดขึ้�นอย่่างไม่่ได้้คาดการณ์์ล่่วงหน้้าและส่่งผลกระทบอย่่างร้้ายแรง ต่อ่ การดำเนินิ งานของภาครัฐั และความเป็น็ อยู่�ของประชาชน จนเป็น็ เหตุใุ ห้ห้ น่ว่ ยงานภาครัฐั ต้อ้ งมีีการ บริิหารจััดการและแก้้ไขปััญหาที่่�เกิิดขึ้ �นในภาวะวิิกฤตได้้อย่่างเท่่าทัันท่่วงทีี ส่่งผลให้้หน่่วยงานภาครััฐ ที่่�เกี่�ยวข้้องกัับการแก้้ไขและป้้องกัันปััญหาสาธารณะที่่�เกิิดขึ้�นในภาวะวิิกฤติิ ไม่่ได้้ดำเนิินการหรืือมีี การเปิดิ เผยข้อ้ มูลู ข่า่ วสารเฉกเช่น่ ในสถานการณ์ป์ กติิ โดยในส่ว่ นนี้�้ จะเป็น็ การนำเสนอวิวิ ัฒั นาการของ การเปิิดเผยข้้อมููลข่่าวสารภาครััฐและการเปิิดเผยข้้อมููลข่่าวสารในภาวะวิิกฤตของประเทศไทย ซึ่่�งมีี รายละเอีียดดัังนี้้�
108 วารสารวิิชาการ ป.ป.ช. ปีีที่�่ 14 ฉบัับที่่� 2 (กรกฎาคม – ธันั วาคม 2564) 2.1 วิวิ ััฒนาการและการเปิิดเผยข้้อมููลข่า่ วสารภาครััฐของประเทศไทยในภาวะปกติิ ประเทศไทยมีีการเปิิดเผยข้้อมููลข่่าวสารภาครััฐตั้�งแต่่ พ.ศ. 2401 ในสมััยพระบาทสมเด็็จ พระจอมเกล้้าเจ้้าอยู่่�หััว (รััชกาลที่่� 4) ทรงมีีพระราชดำริิว่่าถ้้าประชาชนไม่่รัับรู้้�ข้้อมููลข่่าวสารภาครััฐ จะเป็น็ ช่อ่ งทางให้้ผู้�ไม่่หวังั ดีีแอบอ้้าง หลอกลวง กดขี่ข� ่่มเหงประชาชน ทำให้ป้ ระชาชนเดืือดร้อ้ นและ เสื่อ�่ มเสีียพระเกีียรติขิ องพระมหากษัตั ริยิ ์ ์ จึงึ ทรงริเิ ริ่ม� ให้ต้ ีีพิมิ พ์ห์ นังั สืือราชการ เรีียกว่า่ “ราชกิจิ จานุเุ บกษา” อย่่างต่่อเนื่�อ่ ง เพื่�อ่ แจ้ง้ ข่่าวสารเกี่�ยวกับั พระราชกรณีียกิจิ พระบรมราชโองการ กฎหมาย คำสั่�งต่่าง ๆ ให้ป้ ระชาชนรับั ทราบ (สำนักั เลขาธิกิ ารคณะรัฐั มนตรีี, ม.ป.ป.) จากนั้้น� ได้ม้ ีีการพัฒั นาการเปิดิ เผยข้อ้ มูลู ข่า่ วสารภาครัฐั เรื่อ�่ ยมา กระทั่่�งใน พ.ศ. 2540 ได้ม้ ีีการประกาศพระราชบััญญััติขิ ้้อมูลู ข่่าวสารของทาง ราชการ พ.ศ. 2540 โดยมีีหลักั การสำคัญั ว่่า “เปิดิ เผยเป็็นหลักั ปกปิิดเป็น็ ข้้อยกเว้น้ ” หากแต่ใ่ นช่่วง 5 ปีแี รกของการประกาศใช้พ้ ระราชบัญั ญัตั ิขิ ้อ้ มูลู ข่า่ วสารทางราชการ พ.ศ. 2540 พบว่า่ ภาคประชาชน และสื่่�อมวลชนไม่ไ่ ด้ใ้ ห้้ความสำคััญกับั พระราชบััญญััติิฯ ดัังกล่า่ วเท่่าที่่ค� วร เนื่�่องจากไม่ส่ ามารถเรีียกดูู ข้้อมููลจากรััฐได้้อย่่างรวดเร็็วและได้้ข้้อมููลที่่�ไม่่ตรงตามความต้้องการตามบทบััญญััติิของกฎหมาย ดัังกล่่าว ในขณะที่่�รััฐบาลให้้ความสำคััญกัับการเปิิดเผยข้้อมููลข่่าวสารต่่อประชาชนเพีียงแต่่ในระดัับ นโนบายเท่่านั้้�น เช่่น การออกมติิคณะรััฐมนตรีีให้้ใช้้การปฏิิบััติิตามพระราชบััญญััติิข้้อมููลข่่าวสารฯ เป็็นตััวชี้้�วััดความสำเร็็จของหน่่วยงานของรััฐแต่่ละแห่่ง แต่่ในทางปฏิิบััติินั้้�น รััฐบาลกลัับไม่่ให้้ การสนับั สนุนุ ด้า้ นงบประมาณอย่า่ งเพีียงพอ (เดืือนเด่น่ นิคิ มบริริ ักั ษ์์ และธิปิ ไตร แสละวงศ์,์ กันั ยายน 2557) จากนั้้�น การเปิิดเผยข้้อมููลข่่าวสารภาครััฐมีีความเป็็นรููปธรรมมากขึ้�น ในเดืือนเมษายน พ.ศ. 2559 คณะรัฐั มนตรีีได้้เห็น็ ชอบแผนดิจิ ิิทัลั เพื่อ่� เศรษฐกิิจและสังั คม และแผนพััฒนารััฐบาลดิิจิิทัลั ของประเทศไทย ระยะ 3 ปีี (พ.ศ. 2559 - 2561) ทำให้้มีีการจััดตั้�งสำนักั งานรััฐบาลอิเิ ล็็กทรอนิิกส์์ (องค์ก์ ารมหาชน) เพื่อ่� ดำเนินิ งานร่ว่ มกับั หน่่วยงานที่่�เกี่�ยวข้อ้ งบริหิ ารจััดการโครงการศููนย์์กลางข้้อมูลู ภาครััฐภายใต้้เว็็บไซต์์ https://data.go.th ข้้อมููลที่่�นำเสนอจะมีีเนื้้�อหาที่่�สอดคล้้องและเป็็นไปตาม มาตรฐานสากล ประกอบด้ว้ ย ความโปร่่งใสด้า้ นการคลังั การเข้า้ ถึงึ ข้อ้ มูลู การเปิิดเผยข้อ้ มูลู ข่า่ วสาร ด้้านรายได้้และทรััพย์์สิินของเจ้้าหน้้าที่่�ภาครััฐ และการมีีส่่วนร่่วมของประชาชน โดยชุุดข้้อมููลที่่� เผยแพร่น่ ี้แ�้ บ่่งเป็น็ หมวดหมู่่�ต่่าง ๆ เช่่น งบประมาณและการใช้จ้ ่า่ ยของภาครัฐั เทคโนโลยีีสารสนเทศ และการสื่่�อสาร เศรษฐกิจิ การเงิิน อุุตสาหกรรม การศึกึ ษา การสาธารณสุขุ เป็็นต้น้ นอกจากนี้้� สำนัักงานรััฐบาลอิิเล็็กทรอนิิกส์์ (องค์์การมหาชน) ได้้จััดทำ “แนวปฏิิบััติิและ มาตรฐานเชิิงเทคนิิคสำหรัับศููนย์์กลางข้้อมููลเปิิดภาครััฐ (Data.go.th)” เพื่่�อให้้หน่่วยงานของรััฐได้้ใช้้ เป็็นข้้อมููลผ่่านเว็็บไซต์์ โดยหลัักการของการเปิิดเผยข้้อมููลภาครััฐบนเว็็บไซต์์ศููนย์์กลางข้้อมููลภาครััฐ ประกอบด้้วยหลัักการสำคััญ 8 ประการ ได้้แก่่ (1) ข้้อมููลถููกต้้องสมบููรณ์์ครบถ้้วน (Complete) (2) เป็น็ ข้อ้ มููลที่่�ไม่่ถูกู ปรุุงแต่ง่ (Primary) (3) อยู่�ในเวลาที่่เ� หมาะสมเพื่�อ่ รักั ษาคุณุ ภาพของข้้อมูลู (Timely) (4) สะดวกในการเข้้าถึึง (Accessible) (5) สามารถนำไปใช้้ประโยชน์์โดยเครื่�่องมืืออิิเล็็กทรอนิิกส์์ สามารถประมวลผลได้้ (Machine Processable) (6) ต้้องมีีเปิิดเผยข้อ้ มูลู โดยไม่เ่ ลืือกปฏิบิ ััติิ (Non-
แนวทางการส่ง่ เสริมิ ความโปร่่งใสในการเปิิดเผยข้้อมูลู ข่่าวสารภาครัฐั ในภาวะวิิกฤต 109 Discriminatory) (7) ต้้องไม่ม่ ีีลิขิ สิทิ ธิ์� (Non-Proprietary) และ (8) ทุกุ คนมีีสิิทธิิใช้้ข้อ้ มููลได้้ (License- Free) (คณะกรรมการต่่อต้้านการทุจุ ริติ แห่ง่ ชาติิ, 2558, หน้้า 16 - 17) ทั้้ง� นี้้� เพื่อ�่ เป็น็ การพัฒั นาการเปิดิ เผยข้อ้ มูลู ข่า่ วสารภาครัฐั ให้ม้ ีีคุณุ ภาพ เชื่อ่� ถืือได้้ และสามารถ นำไปใช้ป้ ระโยชน์ไ์ ด้อ้ ย่า่ งมีีประสิทิ ธิภิ าพ ใน พ.ศ. 2563 สำนักั งานพัฒั นารัฐั บาลดิจิ ิทิ ัลั (องค์ก์ ารมหาชน) ได้้จััดทำมาตรฐานและหลัักเกณฑ์์การเปิิดเผยข้้อมููลเปิิดภาครััฐในรููปแบบดิิจิิทััลสู่�สาธารณะ โดยได้้ กำหนดคุณุ ลักั ษณะของข้อ้ มูลู ภาครัฐั ที่่จ� ะนำมาเปิดิ เผยต่อ่ สาธารณะไว้ว้ ่า่ ต้อ้ งเป็น็ ข้อ้ มูลู ที่่ม� ีีความสมบูรู ณ์์ (Complete) ได้้จากแหล่่งข้อ้ มููลโดยตรง (Primary) มีีความเป็็นปััจจุุบััน (Timely) และต้้องเป็็นข้อ้ มูลู ที่่เ� ข้้าถึงึ ง่่าย (Accessible) สามารถอ่า่ นได้ด้ ้้วยเครื่อ�่ งและสามารถนำข้อ้ มููลไปใช้ง้ านต่่อได้้ (Machine- Readable) ผู้้�ใช้้ข้้อมููลต้้องสามารถนำข้้อมููลไปใช้้ได้้อย่่างอิิสระโดยไม่่ต้้องระบุุตััวตนหรืือเหตุุผลของ การนำไปใช้้งานและไม่เ่ ลืือกปฏิบิ ัตั ิิ (Non-Discriminatory) รวมถึงึ ข้อ้ มููลต้้องอยู่�ในรููปแบบมาตรฐาน เปิดิ ที่่ส� ามารถใช้ไ้ ด้ห้ ลายแพลตฟอร์ม์ และต้อ้ งไม่ถ่ ืือครองกรรมสิทิ ธิ์ห� ลังั จากนำข้อ้ มูลู เปิดิ ไปใช้ป้ ระโยชน์์ (Non-Proprietary) และเป็็นข้้อมููลที่่�ปลอดสิิทธิิในทรััพย์์สิินทางปััญญา (License-Free) สามารถ ใช้ง้ านได้ต้ ลอดเวลา คงอยู่่�ถาวร (Permanence) และผู้�ใช้ข้ ้อ้ มูลู ต้อ้ งไม่เ่ สีียค่า่ ใช้จ้ ่า่ ยในการเข้า้ ถึงึ ข้อ้ มูลู (Free of Charge) (สำนัักงานพััฒนารััฐบาลดิิจิิทััล (องค์์การมหาชน), 2563, หน้้า 16) อีีกทั้้�งเพื่�่อ อำนวยความสะดวกในการให้้บริิการแก่่ประชาชนและการดำเนิินงานเปิิดเผยข้้อมููลภาครััฐของ หน่ว่ ยงานภาครัฐั ผ่า่ นระบบดิจิ ิทิ ัลั สำนักั งานพัฒั นารัฐั บาลดิจิ ิทิ ัลั (องค์ก์ ารมหาชน) ได้จ้ ัดั ทำแพลตฟอร์ม์ กลาง มีีระบบบริิหารจััดการที่่�มีีการรัักษาความมั่่�นคงปลอดภััย และอำนวยความสะดวกในการเปิิดเผยและ ใช้ป้ ระโยชน์จ์ ากชุดุ ข้อ้ มูลู ของข้อ้ มูลู เปิดิ ภาครัฐั เพื่อ่� สนับั สนุนุ และสร้า้ งการมีีส่ว่ นร่ว่ มในการใช้ป้ ระโยชน์์ จากข้้อมููลเปิิดภาครััฐเพื่�่อต่่อยอดหรืือพััฒนาบริิการและนวััตกรรม โดยสำนัักงานพััฒนารััฐบาลดิิจิิทััล (องค์์การมหาชน) และหน่่วยงานภาครััฐที่่�เกี่�ยวข้้องต้้องมีีการวิิเคราะห์์และประเมิินผลการดำเนิินการ เปิิดเผยข้้อมููลเปิิดภาครััฐ รวมถึึงสำรวจความต้้องการหรืือความคาดหวัังของผู้�ใช้้ข้้อมููลหน่่วยงาน ภาครััฐอื่่�น ๆ เพื่่�อนำมาวางแผน พััฒนา และปรัับปรุุงให้้ข้้อมููลเป็็นปััจจุุบัันอย่่างต่่อเนื่่�อง (สำนัักงาน พััฒนารัฐั บาลดิิจิิทัลั (องค์ก์ ารมหาชน), 2563, หน้้า 29 - 30) 2.2 การเปิดิ เผยข้้อมููลข่่าวสารของประเทศไทยในภาวะวิกิ ฤต ตลอดระยะเวลาที่่�ผ่่านมา แม้้ว่่าประเทศไทยจะมีีการพััฒนาการเปิิดเผยข้้อมููลข่่าวสาร โดยการนำระบบดิจิ ิทิ ัลั เข้า้ มาใช้เ้ ปิดิ เผยข้อ้ มูลู ข่า่ วสารภาครัฐั และมีีหลักั เกณฑ์ก์ ำหนดคุณุ ลักั ษณะของข้อ้ มูลู ภาครัฐั ให้้มีีคุุณภาพตามหลัักสากล รวมถึึงได้จ้ ััดทำแผนพััฒนารัฐั บาลดิิจิิทััลระยะ 5 ปีี (พ.ศ. 2560 - 2564) ที่่�มีีประเด็็นการจััดการภััยพิิบััติิและการจััดการในภาวะวิิกฤต โดยกำหนดว่่าจะต้้องมีีการนำ เทคโนโลยีีดิิจิิทััลมาใช้้ในการบููรณาการทำงานของหน่่วยงานทุุกงานที่่�เกี่�ยวข้้อง และการสื่่�อสารข้้อมููล ด้า้ นการจัดั การภัยั พิิบััติิต่า่ ง ๆ ให้้ถึงึ ประชาชนในแบบรวมศููนย์์ และในเชิงิ พื้้�นที่่� (ศัักดิ์� เสกขุุนทด, 2 สิิงหาคม 2560) หากแต่่แผนดัังกล่่าวยัังไม่่ครอบคลุุมถึึงประเด็็นการเปิิดเผยข้้อมููลข่่าวสารด้้านการ
110 วารสารวิชิ าการ ป.ป.ช. ปีที ี่�่ 14 ฉบัับที่�่ 2 (กรกฎาคม – ธัันวาคม 2564) บริิหารจััดการงบประมาณและการจััดซื้้�อจััดจ้้างที่่�เกิิดขึ้ �นในสถานการณ์์ฉุุกเฉิินหรืือในภาวะวิิกฤต เพื่่�อเสริิมสร้้างความโปร่่งใสในการดำเนิินการของหน่่วยงานภาครััฐ โดยสะท้้อนให้้เห็็นได้้จากในช่่วงที่่� ประเทศไทยเผชิิญกับั ภาวะวิกิ ฤตโรคระบาดของไวรััส COVID-19 ในปลาย พ.ศ. 2562 จนกระทั่่ง� ถึึง ปัจั จุบุ ันั ที่่ไ� ม่เ่ พีียงแต่จ่ ะส่ง่ ผลกระทบอย่า่ งรุนุ แรงในด้า้ นสาธารณสุขุ และเศรษฐกิจิ ของประเทศในภาพรวม และในทุุกครััวเรืือนเท่่านั้้�น แต่่ยัังมีีการทุุจริิตเกิิดขึ้�นโดยเฉพาะอย่่างยิ่�งในกระบวนการจััดซื้้�อจััดจ้้าง โดยคณะกรรมการวิินิิจฉััยปััญหาการจััดซื้้�อจััดจ้้างและการบริิหารพััสดุุภาครััฐ กระทรวงการคลััง ได้้กำหนดให้้การจััดซื้�้อจััดจ้้างพััสดุุสำหรัับการป้้องกััน ควบคุุม หรืือรัักษาโรคโควิิด 19 ในแต่่ละครั้�ง ทุุกวงเงิินถืือเป็็นกรณีีจำเป็็นเร่่งด่่วน จึึงยกเว้้นไม่่ต้้องปฏิิบััติิตามกฎกระทรวงกำหนดวงเงิินการจััดซื้�้อ จััดจ้้างพััสดุุโดยวิิธีีเฉพาะเจาะจง และในส่่วนของการอ้้างอิิงราคากลาง หน่่วยงานของรััฐสามารถใช้้ วงเงินิ ที่่จ� ัดั ซื้อ�้ จัดั จ้า้ งในแต่ล่ ะครั้ง� เป็น็ ราคากลางได้้ และให้ห้ น่ว่ ยงานของรัฐั ประกาศเผยแพร่ก่ ารดำเนินิ การ จััดซื้้�อจััดจ้้างตามที่่�กรมบััญชีีกลางกำหนดให้้แล้้วเสร็็จภายใน 90 วััน นัับถััดจากวัันที่่�มีีการประกาศ ยกเลิกิ สถานการณ์ฉ์ ุกุ เฉินิ และอัพั โหลดข้อ้ มูลู ทางระบบ e-GP การละเว้น้ การบังั คับั ใช้ก้ ฎหมายดังั กล่า่ ว นัับได้้ว่่าเป็็นการเปิิดช่่องว่่างให้้หน่่วยงานของรััฐใช้้อำนาจดุุลพิินิิจในการตีีความว่่าการจััดซื้้�อจััดจ้้าง ยา เวชภัณั ฑ์์ หรืือพัสั ดุุที่่�เกี่�ยวข้อ้ งกัับเชื้อ� ไวรัสั COVID-19 ในกรณีใี ดถืือเป็น็ กรณีีเร่ง่ ด่่วนเพื่�่อหลีีกเลี่�ยง การปฏิบิ ัตั ิติ ามขั้น� ตอนการจัดั ซื้อ�้ จัดั จ้า้ งปกติิ รวมถึงึ มีีการอนุโุ ลมให้ไ้ ม่ต่ ้อ้ งประกาศเผยแพร่ก่ ารจัดั ซื้อ้� จัดั จ้า้ ง ในระหว่่างดำเนิินการ แต่่สามารถดำเนิินการได้้ภายใน 90 วัันนัับถััดจากวัันที่่�มีีการประกาศยกเลิิก สถานการณ์์ฉุุกเฉิิน จึึงส่่งผลให้้การจััดซื้้�อจััดจ้้างในช่่วงภาวะวิิกฤตโรคระบาดในบางกรณีีมีีวงเงิิน งบประมาณที่่ส� ูงู เกินิ กว่า่ ปกติแิ ละมีีความเสี่ย� งที่่จ� ะมีีการกระทำการทุจุ ริติ ได้้ (สำนักั งานคณะกรรมการ ป้้องกัันและปราบปรามการทุุจริิตแห่่งชาติิ, 2563, หน้้า 17) จะเห็็นได้้ว่่าการที่่�หน่่วยงานภาครััฐ ในประเทศไทยไม่ไ่ ด้ด้ ำเนินิ การเปิดิ เผยข้อ้ มูลู ข่า่ วสารด้า้ นการใช้จ้ ่า่ ยงบประมาณ และการจัดั ซื้อ้� จัดั จ้า้ ง ในขณะที่่อ� ยู่�ระหว่า่ งการดำเนินิ การ เนื่อ่� งจากประเทศไทยยังั ไม่ม่ ีีกฎหมาย และการพัฒั นาระบบเทคโนโลยีี เพื่อ่� รองรับั การเปิดิ เผยข้อ้ มูลู ด้า้ นการงบประมาณ และการจัดั ซื้อ�้ จัดั จ้า้ งในภาวะฉุกุ เฉินิ หรืือภาวะวิกิ ฤต จึึงทำให้้ประชาชนไม่่รัับทราบข้้อมููล และมีีส่่วนร่่วมในการตรวจสอบการใช้้จ่่ายงบประมาณและ การดำเนิินงานของหน่่วยงานภาครััฐได้้อย่่างทัันท่่วงทีี จึึงนัับได้้ว่่าเป็็นปััจจััยเสี่ �ยงที่่�ทำให้้มีีการทุุจริิต ในหน่ว่ ยงานภาครัฐั ดัังนั้้�น เพื่่�อเป็็นการเตรีียมความพร้้อมของรััฐบาลและหน่่วยงานภาครััฐที่่�เกี่�ยวข้้องสำหรัับ การเปิดิ เผยข้อ้ มูลู ข่า่ วสารเพื่อ�่ ป้อ้ งกันั การทุจุ ริติ ที่่เ� กิดิ ขึ้น� ในภาวะวิกิ ฤตที่่อ� าจเกิดิ ขึ้น� ในอนาคต การศึกึ ษา หลักั เกณฑ์ก์ ารเปิดิ เผยข้อ้ มูลู ข่า่ วสารภาครัฐั ที่่เ� ป็น็ สากลและแนวทางการเปิดิ เผยข้อ้ มูลู ข่า่ วสารในภาวะ วิิกฤตที่่�ในปััจจุุบัันนี้้�องค์์กรระหว่่างประเทศได้้ตระหนัักถึึงสำคััญในการป้้องกัันการทุุจริิตที่่�เกิิดขึ้ �น ในสถานการณ์์ฉุุกเฉินิ โดยการเปิดิ เผยข้อ้ มูลู ข่า่ วสารการดำเนินิ งานของภาครััฐ จึึงเป็น็ ประโยชน์์อย่่างยิ่�ง สำหรัับประเทศไทยในการพััฒนาการเปิิดเผยข้้อมููลข่่าวสารภาครััฐเพื่่�อเสริิมสร้้างความโปร่่งใส ในการดำเนินิ งานของหน่ว่ ยงานภาครัฐั ให้ม้ ีีประสิิทธิิภาพมากขึ้�น
แนวทางการส่ง่ เสริมิ ความโปร่ง่ ใสในการเปิดิ เผยข้อ้ มููลข่่าวสารภาครััฐในภาวะวิิกฤต 111 3. แนวทางการเปิิดเผยข้อ้ มููลข่่าวสารภาครััฐในต่า่ งประเทศ การเปิิดเผยข้้อมููลภาครััฐเป็็นกลไกที่่�สำคััญยิ่�งในการสร้้างรััฐบาลแบบเปิิดเพื่่�อเสริิมสร้้าง ความโปร่ง่ ใสในการใช้อ้ ำนาจของรัฐั บาลและส่ง่ เสริมิ การมีีส่ว่ นร่ว่ มทางการเมืืองของประชาชนทุกุ ระดับั องค์ก์ รระหว่า่ งประเทศและนานาประเทศได้ต้ ระหนักั ถึงึ ความสำคัญั ของแนวคิดิ ดังั กล่า่ ว จึงึ ได้ก้ ำหนด แนวทางการเปิิดเผยข้้อมููลข่่าวสารภาครััฐและผลัักดัันให้้เกิิดผลเป็็นรููปธรรมอย่่างต่่อเนื่�่อง บทความนี้�้ ได้ศ้ ึกึ ษาแนวทางและหลักั เกณฑ์ก์ ารเปิดิ เผยข้อ้ มูลู ข่า่ วสารขององค์ก์ รสหประชาชาติิ (United Nations) สถาบันั ริเิ ริ่ม� นำความยุตุ ิธิ รรมสู่่�สังั คมเปิดิ (Open Society Justice Initiative) และกฎบัตั รการเปิดิ เผย ข้้อมููล (Open Data Charter) โดยมีีรายละเอีียดดัังนี้�้ (1) องค์์กรสหประชาชาติิ (United Nations) องค์์กรสหประชาติิ (United Nations – UN) ระบุุว่า่ การเปิดิ เผยข้้อมูลู ข่า่ วสาร นับั ได้ว้ ่่า เ ป็็ นกุุ ญ แจ ส ำ คัั ญ ใ น ก า ร ส นัั บ ส นัั น ก า ร ด ำ เ นิิ น ก า ร เ พื่่� อ บ ร ร ลุุ เ ป้้ า ห ม า ย ข อ ง ก า ร พัั ฒ น า ที่่� ยั่ � ง ยืืน (Department of Economic and Social Affairs, United Nations, 2016, p. 27) โดยเป้า้ หมาย การพัฒั นาที่่ย�ั่ง� ยืืน ค.ศ. 2030 ขององค์ก์ รสหประชาชาติิ การรับั รองสิทิ ธิกิ ารเข้า้ ถึงึ ข้อ้ มูลู เป็น็ มาตรการ ที่่� 10 ของเป้า้ หมายที่่� 16 คืือ การสร้า้ งสังั คมที่่ส� งบสุขุ ไม่แ่ บ่ง่ แยก การเข้า้ ถึงึ ความยุตุ ิธิ รรมของประชาชน และการสร้้างสถาบัันทุุกระดัับที่่ม� ีีประสิทิ ธิภิ าพ สามารถตรวจสอบได้้ และเป็น็ ธรรมสำหรับั ประชาชน ทุุกคน (United Nations General Assembly, 2015, p. 25 - 26) ตามบทบััญญััติิแห่่งอนุุสััญญาสหประชาชาติิว่่าด้้วยการต่่อต้้านการทุุจริิต ค.ศ. 2003 (United Nations Convention against Corruption 2003) ข้อ้ 10 ว่า่ ด้ว้ ยการรายงานต่่อสาธารณะ ได้้กำหนดหลัักเกณฑ์์เกี่ �ยวกัับมาตรการภายในของหน่่วยงานภาครััฐที่่�ส่่งเสริิมสิิทธิิการรัับรู้ �ของ หน่ว่ ยงานภาครัฐั ที่่เ� พิ่่ม� ความโปร่ง่ ใส โดยมีีมาตรการและแนวทางหลักั สำหรับั รัฐั สมาชิกิ ให้ม้ ีีกระบวนการ และข้อ้ บังั คับั ที่่ใ� ห้ส้ าธารณชนทั่่ว� ไปสามารถรับั รู้�ข้อมูลู ที่่เ� หมาะสมเกี่ย� วกับั องค์ก์ ร ขั้้น� ตอนการปฏิบิ ัตั ิงิ าน และการตััดสิินใจอัันเกี่�ยวกัับการบริิหารของภาครััฐ โดยคำนึึงถึึงความเป็็นธรรมในการคุ้�มครอง ความเป็็นส่่วนตััวและข้้อมููลส่่วนบุุคคล ข้้อมููลเกี่ �ยวกัับการคำวิินิิจฉััยและการดำเนิินการทางกฎหมาย ที่่เ� กี่ย� วข้อ้ งกับั สาธารณชน รวมถึงึ มีีการปรับั ปรับั ปรุงุ ขั้น� การดำเนินิ การทางปกครองที่่ง� ่า่ ยขึ้น� เพื่อ�่ อำนวย ความสะดวกแก่่ประชาชนในการเข้้าถึึงเจ้้าหน้้าที่่�ผู้�มีอำนาจในตััดสิินใจ และการเผยแพร่่ข้้อมููลข่่าวสารนั้้�น อาจรวมถึึงการรายงานเป็็นระยะในความเสี่ �ยงต่่อการเกิิดการทุุจริิตในการบริิหารของภาครััฐได้้ (United Nations, 2003) มาตรการและแนวทางการรายงานต่อ่ สาธารณะข้า้ งต้น้ เป็น็ เรื่อ่� งหนึ่่ง� ที่่ส� ำคัญั เนื่่�องจากแม้้ภาครััฐจะมีีการสร้้างช่่องทางเสนอเรื่�่องร้้องทุุกข์์ การให้้หลัักประกัันสิิทธิิการแสดงออก การสร้้างมาตรการคุ้�มครองผู้�รายงานเหตุุการณ์์ต่่อรััฐแล้้วก็็ตาม หากไม่่มีีการเปิิดเผยข้้อมููล ในการดำเนินิ งานของภาครัฐั ในด้า้ นต่า่ ง ๆ ประชาชนก็ไ็ ม่อ่ าจทราบถึงึ ข้อ้ เท็จ็ จริงิ ที่่เ� ป็น็ มูลู เหตุหุ รืือแหล่ง่ อ้า้ งอิงิ ประกอบการรายงานเหตุุการณ์์หรืือเหตุุการณ์์อื่่�น ๆ ที่่�ใช้้เพื่่�อเปรีียบเทีียบกัับเหตุุการณ์์ที่่�ได้้รายงาน มาตรการนี้จ้� ึงึ ถืือเป็็นมาตรการบังั คับั ให้้รัฐั สมาชิิกต้อ้ งปฏิบิ ัตั ิติ าม
112 วารสารวิิชาการ ป.ป.ช. ปีที ี่�่ 14 ฉบับั ที่่� 2 (กรกฎาคม – ธันั วาคม 2564) นอกจากนี้้� บทบััญญััติิแห่่งอนุุสััญญาสหประชาชาติิข้้างต้้น ได้้มีีการกำหนดมาตรการและ แนวทางในการเปิิดเผยข้้อมููลข่่าวสารของรััฐสมาชิิก ผลสืืบเนื่�่องที่่�สำคััญประการหนึ่่�งจากการรายงาน ข้้อมููลต่่อสาธารณะหรืือการเปิิดเผยข้้อมููลข่่าวสาร คืือ ในข้้อ 13 แห่่งบทบััญญััติิแห่่งอนุุสััญญา สหประชาชาติิ (United Nations, 2003) ได้้กล่่าวถึงึ การมีีส่ว่ นร่ว่ มของสังั คมในการป้้องกัันการทุจุ ริิต ว่า่ แนวทางการส่ง่ เสริิมการมีีส่ว่ นร่ว่ มสามารถทำให้ม้ ีีความเข้้มแข็็งได้โ้ ดยมาตรการต่่าง ๆ เช่่น การเพิ่่�ม ความโปร่ง่ ใสและการส่ง่ เสริมิ กให้ป้ ระชาชนมีีส่ว่ นร่ว่ มในกระบวนการตัดั สินิ ใจ การสร้า้ งความมั่่น� ใจว่า่ ประชาชนสามารถเข้้าถึึงข้้อมููลสารสนเทศได้้อย่่างมีีประสิิทธิิภาพ การดำเนิินกิิจกรรมเกี่�ยวกัับข้้อมููล สารสนเทศสาธารณะที่่�เกี่�ยวกัับการไม่่ยอมรัับการทุุจริิตและแผนการให้้ความรู้�แก่่ประชาชน รวมถึึง รััฐภาคีีต้้องส่่งเสริิมให้้ประชาชนมีีความเชื่่�อมั่่�นและเข้้าถึึงข้้อมููลขององค์์กรต่่อต้้านการทุุจริิต (Anti-Corruption Agency) เพื่่�อให้้มีีการรายงานข้้อมููลที่่�เกี่�ยวข้้องกัับสถานการณ์์ทุุจริิต และสร้้าง การมีีส่่วนร่ว่ มของประชาชนในการแจ้้งเบาะแสการทุจุ ริิต (2) สถาบัันริเิ ริ่ม� นำความยุุติธิ รรมสู่�่ สังั คมเปิิด (Open Society Justice Initiative) เนื่�่องในโอกาสครบรอบ 3 ปีขี องวันั สิิทธิใิ นการรับั รู้้�ข้อ้ มููลข่่าวสารสากล (International Right to Know Day) ในเดืือนกัันยายน พ.ศ. 2548 สถาบันั ริเิ ริ่�มนำความยุตุ ิธิ รรมสู่่�สังั คมเปิิด (Open Society Justice Initiative) ได้้ประกาศ “หลักั บััญญัตั ิิ 10 ประการของสิิทธิิการเข้า้ ถึงึ ข้้อมูลู ข่า่ วสาร ของรััฐ” (Ten Principles on the Right to Know) ที่่�เกิิดขึ้�นจากการศึึกษาวิเิ คราะห์์กฎหมายข้้อมููล ข่่าวสารและการแลกเปลี่�ยนความคิิดเห็็นของผู้�เชี่�ยวชาญใน 68 ประเทศ โดยมีีหลัักการสำคััญ เช่่น ทุุกคนมีีสิิทธิิในการเข้้าถึึงข้้อมููลข่่าวสารอย่่างเท่่าเทีียมกัันโดยไม่่จำกััด เชื้�อชาติิ อาชีีพ หรืือศาสนา การเข้า้ ถึงึ ข้อ้ มูลู ข่า่ วสารเป็น็ หลักั การปฏิบิ ัตั ิทิ ั่่ว� ไป การปกปิดิ ข้อ้ มูลู เป็น็ เพีียงข้อ้ ยกเว้น้ เท่า่ นั้้น� ประชาชน ต้้องสามารถเข้้าถึึงข้้อมููลข่่าวสารของหน่่วยงานของรััฐ และเอกชนที่่�ปฏิิบััติิหน้้าที่่�แทนรััฐที่่�ใช้้ เงินิ งบประมาณทุกุ แห่่ง อีีกทั้้�งการยื่�่นขอเอกสารข้อ้ มููลข่่าวสารต้้อง “ง่า่ ย เร็็ว และไม่่มีีค่่าใช้จ้ ่่าย” โดยมีี รายละเอีียด 10 ประการดัังนี้�้ (Organization of American States, 2015) 1) ประชาชนมีีสิิทธิิในการเข้้าถึึงข้้อมููลข่่าวสารอย่่างเท่่าเทีียม (Access to Information is a right of everyone) ประชาชนทุุกคนสามารถเข้้าถึึงข้้อมููลข่่าวสารได้้โดยไม่่คำนึึงถึึงเชื้�อชาติิหรืืออาชีีพ และไม่่มีีความจำเป็็นต้อ้ งให้เ้ หตุุผลว่่าเหตุใุ ดจึงึ มีีการขอหรืือค้น้ หาข้้อมููล 2) การเข้้าถึึงข้้อมููลข่่าวสารเป็็นหลัักการปฏิิบััติิทั่่�วไป การปกปิิดข้้อมููลเป็็นเพีียง ข้อ้ ยกเว้้น (Access is the rule - secrecy is the exception) ตามหลัักการแล้้วข้้อมููลข่่าวสารที่่�จััดเก็็บโดยหน่่วยงานภาครััฐเป็็นข้้อมููลสาธารณะ การยัับยั้�งหรืือไม่่อนุุมััติิให้้เปิิดเผยข้้อมููลข่่าวสาร สามารถดำเนิินการได้้ด้้วยเหตุุผลที่่�กำหนดไว้้ ตามกฎหมายระหว่่างประเทศหรืือประมวลกฎหมายภายในประเทศเท่า่ นั้้�น
แนวทางการส่ง่ เสริมิ ความโปร่ง่ ใสในการเปิดิ เผยข้อ้ มูลู ข่า่ วสารภาครัฐั ในภาวะวิิกฤต 113 3) ประชาชนสามารถเข้้าถึึงข้้อมููลข่่าวสารของหน่่วยงานรััฐทุุกแห่่ง (The right applies to all public bodies) ประชาชนสามารถเข้้าถึึงข้้อมููลข่่าวสารของหน่่วยงานรััฐที่่�ใช้้เงิินงบประมาณทุุกแห่่ง รวมถึึงหน่่วยงานเอกชนที่่ท� ำหน้า้ ที่่�แทนรัฐั เช่น่ หน่ว่ ยงานที่่�ให้้บริิการด้้านน้้ำประปาและไฟฟ้า้ เป็น็ ต้้น 4) การยื่น� ขอข้อ้ มููลต้อ้ งง่า่ ย เร็ว็ และไม่่มีคี ่่าใช้้จ่า่ ย (Making requests should be simple, speedy, and free) การยื่่น� ขอข้้อมููลข่่าวสารภาครััฐควรมีีกระบวนการที่่ง� ่า่ ย โดยควรขอข้อ้ มููลของผู้้�ติดิ ต่อ่ ขอข้อ้ มูลู เพีียงชื่อ่� ที่่อ� ยู่� และคำอธิบิ ายข้อ้ มูลู ที่่ต� ้อ้ งการ รวมถึงึ ผู้�ขอข้อ้ มูลู ควรที่่จ� ะสามารถยื่น�่ คำขอข้อ้ มูลู เป็น็ ลักั ษณ์อ์ ักั ษรหรืือด้ว้ ยวาจา และควรให้ข้ ้อ้ มูลู ทันั ทีีหรืือภายในระยะเวลาอันั รวดเร็ว็ ค่า่ ใช้จ้ ่า่ ยในการ ขอข้้อมููลควรมีีเพีียงค่่าใช้้จ่า่ ยในส่ว่ นของการสำเนาเอกสารเท่่านั้้น� 5) เจ้้าหน้้าที่่�ต้้องให้้ความช่่วยเหลืือและอำนวยความสะดวกอย่่างเต็็มที่่� (Officials have a duty to assist requestors) เจ้้าหน้้าที่่�ของรััฐควรให้้ช่่วยเหลืือและอำนวยความสะดวกให้้แก่่ผู้�มาติิดต่่อขอข้้อมููล ในกรณีีที่�ผู้�ขอข้้อมููลยื่่�นคำขอข้้อมููลผิิดหน่่วยงาน เจ้้าหน้้าที่่�ของรััฐควรนำส่่งคำขอข้้อมููลดัังกล่่าวไปยััง หน่ว่ ยงานที่่�เกี่�ยวข้้องต่่อไป 6) การปฏิเิ สธการเปิดิ เผยข้อ้ มููลต้อ้ งมีเี หตุผุ ลเพียี งพอ (Refusals must be justified) รััฐบาลสามารถระงัับ ยัับยั้ง� หรืือไม่่อนุมุ ัตั ิกิ ารเปิิดเผยข้อ้ มููลข่า่ วสารได้้ หากการเปิิดเผย ข้้อมููลข่่าวสารเหล่่านั้้�นส่่งผลต่่อผลประโยชน์์ที่่�ชอบด้้วยกฎหมาย เช่่น ความมั่่�นคงของประเทศหรืือ ความเป็น็ ส่ว่ นตัวั หากแต่ข่ ้อ้ ยกเว้น้ ในการเปิดิ เผยข้อ้ มูลู ข่า่ วสารต้อ้ งระบุตุ ามกฎหมายอย่า่ งชัดั เจน และ ต้้องระบุุถึึงเหตุุผลของการปฏิเิ สธการให้ข้ ้้อมูลู แก่่ผู้้�ติดิ ต่่อข้อ้ มูลู ในทุกุ กรณีี 7) ผลประโยชน์ส์ าธารณะต้อ้ งมาก่่อนการปกปิิดข้้อมููลให้เ้ ป็น็ ความลับั (The public interest takes precedence over secrecy) ข้อ้ มูลู ข่า่ วสารต้อ้ งได้ร้ ับั การเปิดิ เผยเมื่อ�่ พิจิ ารณาแล้ว้ ว่า่ ประโยชน์ส์ าธารณะมีีมากกว่า่ ความเสีียหายที่่จ� ะเกิดิ ขึ้น� จากการเปิดิ เผยข้อ้ มูลู นั้้น� ๆ โดยเฉพาะอย่า่ งยิ่ง� ข้อ้ มูลู ที่่เ� กี่ย� วข้อ้ งกับั ภัยั คุกุ คาม สิ่�งแวดล้้อม สุุขภาพ และสิิทธิิมนุุษยชน รวมถึึงข้้อมููลการทุุจริิตที่่�อยู่�ในความสนใจของสาธารณชน ควรมีีการเผยแพร่่สู่�สาธารณะอย่า่ งยิ่�ง 8) ประชาชนมีีสิิทธิิที่่�จะเข้้าถึึงกระบวนการอุุทธรณ์์ที่่�รวดเร็็วและมีีประสิิทธิิภาพ (Everyone has the right to appeal an adverse decision) ในกรณีีที่�ประชาชนผู้้�มาติิดต่่อขอข้้อมููลจากหน่่วยงานภาครััฐได้้รัับการปฏิิเสธหรืือมีี ความขัดั ข้อ้ งที่่จ� ะให้ห้ รืือเปิดิ เผยข้อ้ มูลู ตามที่่ร� ้อ้ งขอ ประชาชนมีีสิทิ ธิใิ นการเข้า้ ถึงึ กระบวนการอุทุ ธรณ์์ ที่่�รวดเร็็วและมีีประสิิทธิิภาพ
114 วารสารวิิชาการ ป.ป.ช. ปีที ี่่� 14 ฉบัับที่่� 2 (กรกฎาคม – ธัันวาคม 2564) 9) หน่่วยงานรััฐต้้องเปิิดข้้อมููลพื้�้นฐานโดยอััติิโนมััติิ (Public bodies should proactively publish core information) หน่่วยงานของรััฐทุุกแห่่งควรจััดให้้มีีการเปิิดเผยข้้อมููลที่่�เกี่�ยวข้้องกัับหน้้าที่่�และ ความรับั ผิดิ ชอบของหน่ว่ ยงานโดยไม่ม่ ีีจำเป็น็ ต้อ้ งขอข้อ้ มูลู รวมถึงึ ต้อ้ งพัฒั นาข้อ้ มูลู ให้เ้ ป็น็ ปัจั จุบุ ันั และ ใช้ภ้ าษาที่่�เข้า้ ใจง่่าย 10) สิิทธิิในการเข้า้ ถึึงข้้อมููลข่่าวสารควรดููแลโดยหน่่วยงานอิิสระ (The right should be guaranteed by an independent body) ควรจัดั ตั้ง� หน่ว่ ยงานอิสิ ระ เช่น่ ผู้้�ตรวจการหรืือคณะกรรมการเพื่อ�่ ตรวจสอบการปฏิเิ สธ การให้ข้ ้อ้ มูลู ของเจ้า้ หน้า้ ที่่ร� ัฐั ในหน่ว่ ยงานต่า่ ง ๆ และส่ง่ เสริมิ การรับั รู้�ถึงึ สิทิ ธิใิ นการเข้า้ ถึงึ ข้อ้ มูลู ข่า่ วสาร ภาครััฐให้แ้ ก่ท่ ุุกภาคส่่วน (3) กฎบัตั รแห่ง่ การเปิิดเผยข้้อมููล (Open Data Charter) กฎบัตั รแห่ง่ การเปิิดเผยข้อ้ มููล (Open Data Charter - ODC) มีีการจัดั ทำและพััฒนา โดยรััฐบาล ภาคประชาสัังคม และผู้�เชี่�ยวชาญทั่่�วโลก เพื่่�อเป็็นการตกลงร่่วมกัันสำหรัับแนวทาง การเปิดิ เผยข้อ้ มูลู ข่า่ วสารเบื้้อ� งต้น้ ใน พ.ศ. 2556 (ค.ศ. 2013) องค์ก์ ารสหประชาชาติแิ ละกลุ่�มประเทศ อุตุ สาหกรรมชั้น� นำ 8 ประเทศ หรืือ G-8 คืือ สหราชอาณาจักั ร แคนาดา สาธารณรัฐั ฝรั่่ง� เศส สาธารณรัฐั อิิตาลีี ญี่่�ปุ่่�น สหพัันธ์ส์ าธารณรัฐั เยอรมนีี สหพัันธรััฐรัสั เซีีย และสหรัฐั อเมริกิ า ได้้ร่ว่ มกันั ผลักั ดันั ให้ม้ ีี การนำกฎบััตรแห่่งการเปิิดเผยข้้อมููลไปสู่�การปฏิิบััติิอย่่างเป็็นรููปธรรมเพื่่�อให้้รััฐบาลประเทศต่่าง ๆ เปิดิ เผยข้อ้ มูลู เพื่อ่� แลกเปลี่ย� นทรัพั ยากรและองค์ค์ วามรู้�ระหว่า่ งกันั ตลอดจนจัดั ตั้ง� กลไก หลักั การ และ มาตรฐานของข้้อมููลเปิิดที่่�ทุุกคนสามารถนำไปใช้้ได้้หรืือนำไปเผยแพร่่ได้้ กฎบััตรการเปิิดเผยข้้อมููล ประกอบด้้วยหลัักเกณฑ์์สำคัญั 6 ประการ ดังั นี้้� (Open Data Charter, 2015) 1) ข้อ้ มููลเปิดิ โดยค่า่ เริ่�มต้้น (Open by Default) การเปิิดเผยข้้อมููลภาครััฐโดยค่่าเริ่�มต้้น สะท้้อนถึึงการเปลี่�ยนแปลงอย่่างแท้้จริิง ในการดำเนิินงานของรััฐบาลและวิิธีีการที่่�รััฐบาลมีีปฏิิสััมพัันธ์์กัับประชาชน การที่่�ประชาชนขอข้้อมููล จากหน่่วยงานภาครััฐส่่วนใหญ่่จะสามารถขอข้้อมููลเฉพาะที่่�ต้้องการจากเจ้้าหน้้าที่่�รััฐเท่่านั้้�น หากแต่่ การเปิดิ ข้อ้ มูลู ภาครัฐั โดยค่า่ เริ่ม� ต้น้ จะสามารถสันั นิษิ ฐานในเบื้้อ� งต้น้ ได้ว้ ่า่ ข้อ้ มูลู ภาครัฐั จะมีีการตีีพิมิ พ์แ์ ละ เผยแพร่ส่ ำหรับั ประชาชนทุกุ คน หากข้อ้ มูลู ใดมีีการปกปิดิ ไม่เ่ ผยแพร่สู่่�สาธารณะ รัฐั บาลหรืือหน่ว่ ยงาน ภาครััฐต้้องระบุุเหตุุผลที่่�ชััดเจนและเพีียงพอในการปกปิิดข้้อมููลดัังกล่่าว รวมถึึงต้้องทำให้้ประชาชน มั่น� ใจด้้วยว่า่ การเปิิดเผยข้อ้ มูลู จะไม่ก่ ระทบถึงึ สิิทธิิในความเป็็นส่่วนตัวั 2) ข้้อมููลเท่่าทันั ต่อ่ เวลาและครอบคลุุม (Timely and Comprehensive) การเปิิดเผยข้้อมููลภาครััฐจะเกิิดประโยชน์์อย่่างสููงสุุด คืือ ต้้องมีีการเปิิดเผยข้้อมููล ที่่ร� วดเร็็ว ทันั ต่่อเวลา และครอบคลุุม โดยภาครัฐั ควรเปิดิ เผยข้อ้ มููลข่า่ วสารที่่�เป็น็ ข้อ้ มููลดั้�งเดิิมและไม่ม่ ีี การแก้ไ้ ขให้้มากที่่ส� ุุดเท่่าที่่จ� ะเป็็นไปได้้ (Original and Unmodified Data)
แนวทางการส่ง่ เสริิมความโปร่ง่ ใสในการเปิิดเผยข้้อมูลู ข่่าวสารภาครัฐั ในภาวะวิกิ ฤต 115 3) สามารถเข้า้ ถึึงข้อ้ มููลและใช้ง้ านได้้ (Accessible and Usable) หน่่วยงานภาครััฐต้้องตรวจสอบให้้มั่่�นใจได้้ว่่าข้้อมููลที่่�ได้้รัับการเปิิดเผยสู่�สาธารณะ สามารถอ่า่ นและค้น้ หาได้ง้ ่า่ ย โดยต้อ้ งคำนึงึ ถึงึ ประสบการณ์ข์ องผู้�ใช้ข้ ้อ้ มูลู เพื่อ�่ ให้ส้ ามารถเปิดิ เผยข้อ้ มูลู ได้้ในรููปแบบและช่่องทางที่่�สอดคล้้องกัับความต้้องการของผู้�ใช้้ข้้อมููล รวมถึึงหน่่วยงานภาครััฐต้้องให้้ ประชาชนสามารถเข้า้ ถึึงข้อ้ มูลู ได้โ้ ดยไม่ม่ ีีค่า่ ใช้จ้ ่า่ ย 4) ข้้อมููลสามารถเปรีียบเทีียบและใช้้งานร่่วมกัันได้้ (Comparable and Interoperable) ข้อ้ มูลู ภาครัฐั มีีผลทวีีคูณู การมีีชุดุ ข้อ้ มูลู ที่่ค� ุณุ ภาพ มีีช่อ่ งทางการเข้า้ ถึงึ ข้อ้ มูลู ที่่ง� ่า่ ยและ สะดวกจะทำให้ก้ ารนำข้อ้ มูลู ไปใช้ไ้ ด้ม้ ีีประสิทิ ธิภิ าพมากขึ้น� อีีกทั้้ง� การมีีมาตรฐานข้อ้ มูลู อันั เป็น็ ข้อ้ ตกลง ที่่ไ� ด้ร้ ับั การยอมรับั เป็น็ การทั่่ว� ไป นับั ได้ว้ ่า่ มีีความสำคัญั อย่า่ งยิ่ง� ที่่ท� ำให้ข้ ้อ้ มูลู ระหว่า่ งหน่ว่ ยงานภาครัฐั สามารถนำมาเปรีียบเทีียบและใช้้งานร่ว่ มกัันได้ภ้ ายใต้้มาตรฐานเดีียวกััน 5) ข้้อมููลเพื่่�อพััฒนาการบริิหารจััดการและการมีีส่่วนร่่วมของประชาชน (For Improved Governance and Citizen Engagement) ข้้อมูลู แบบเปิิดทำให้้ประชาชน รัฐั บาล และผู้้�มีีส่่วนเกี่�ยวข้้องในหน่่วยงานภาครัฐั รัับรู้� ได้้ว่่าเจ้้าหน้้าที่่�รััฐและนัักการเมืืองดำเนิินการอย่่างไรบ้้างในการปฏิิบััติิหน้้าที่่� เป็็นการแสดงให้้เห็็นถึึง การเสริิมสร้้างให้้มีีความโปร่่งใสของการดำเนิินงานภาครััฐ และทำให้้ประชาชนมีีส่่วนร่่วมในการให้้ ข้้อเสนอแนะเพื่่�อปรัับปรุุงการทำงานของภาครััฐ รวมถึึงยัังส่่งเสริิมให้้รััฐบาลมีีความรัับผิิดชอบต่่อ การปฏิิบัตั ิิหน้า้ ที่่� 6) ข้อ้ มููลเพื่่อ� การพัฒั นาและนวัตั กรรมแบบองค์ร์ วม (For Inclusive Development and Innovation) การเปิิดเผยข้้อมููลภาครััฐสามารถช่่วยกระตุ้้�นให้้เกิิดการพััฒนาเศรษฐกิิจอย่่างเป็็น องค์ร์ วมได้้ เช่น่ การเข้า้ ถึงึ ข้อ้ มูลู มากขึ้น� ทำให้เ้ กษตรกรสามารถทำการเกษตรได้ม้ ีีประสิทิ ธิภิ าพมากขึ้น� หรืือสามารถใช้้ข้้อมููลเพื่่�อรัับมืือกัับการเปลี่ �ยนแปลงของสภาพภููมิิอากาศได้้ อีีกทั้้�งการเปิิดเผยข้้อมููล ไม่่ได้้ส่ง่ ผลต่่อการเพิ่่�มประสิทิ ธิภิ าพการทำงานของภาครัฐั เท่า่ นั้้�น หากแต่ย่ ังั เป็น็ การเพิ่่ม� ประสิทิ ธิิภาพ การดำเนิินกิิจการของผู้�ประกอบการได้อ้ ีีกด้้วย (4) ข้้อสรุุป จากการศึกึ ษาแนวทางและหลักั เกณฑ์ก์ ารเปิดิ เผยข้อ้ มูลู ข่า่ วสารขององค์ก์ รสหประชาชาติิ (United Nations) สถาบันั ริเิ ริ่ม� นำความยุตุ ิธิ รรมสู่่�สังั คมเปิดิ (Open Society Justice Initiative) และ กฎบััตรแห่่งการเปิิดเผยข้้อมููล (Open Data Charter) ข้้างต้้น จะเห็็นได้้ว่่าบทบััญญััติิที่่�เกี่�ยวข้้อง ในอนุุสััญญาสหประชาชาติิว่่าด้้วยการต่่อต้้านการทุุจริิต ค.ศ. 2003 ได้้เล็็งเห็็นถึึงการสร้้างมาตรการ เปิิดเผยข้้อมููลข่่าวสารภาครััฐเพื่่�อสร้้างความโปร่่งใสและความสำคััญของการสร้้างการมีีส่่วนร่่วมของสัังคม ในการตรวจสอบและแจ้้งเบาะแสการทุุจริิต หลัักเกณฑ์์การเปิิดเผยข้้อมููลข่่าวสารของสถาบัันริิเริ่�มนำ
116 วารสารวิิชาการ ป.ป.ช. ปีีที่่� 14 ฉบับั ที่�่ 2 (กรกฎาคม – ธัันวาคม 2564) ความยุตุ ิิธรรมสู่่�สังั คมเปิดิ (Open Society Justice Initiative) และกฎบััตรการเปิดิ เผยข้อ้ มููล (Open Data Charter) มีีหลัักการที่่�สอดคล้้องกัับบทบััญญััติิที่่�เกี่�ยวข้้องกัับการเปิิดเผยข้้อมููลข่่าวสาร ในอนุุสััญญาสหประชาชาติิฯ รวมถึึงได้้กำหนดแนวทางและหลัักเกณฑ์์การเปิิดเผยข้้อมููลข่่าวสารเพื่�่อให้้ หน่่วยงานภาครัฐั ในประเทศต่า่ ง ๆ นำไปประยุกุ ต์์ใช้ไ้ ด้้อย่่างเป็็นรููปธรรม หลัักเกณฑ์แ์ ละคุุณลัักษณะ ที่่�ดีีของข้้อมููลข่่าวสารสาธารณะ คืือ หน่่วยงานภาครััฐทุุกแห่่งต้้องเปิิดเผยข้้อมููลข่่าวสารภาครััฐ สู่�สาธารณะอย่า่ งทั่่�วถึึง และเท่า่ เทีียมผ่่านช่่องทางที่่�ทุกุ ภาคส่่วนสามารถเข้้าถึึงได้้ง่า่ ย สะดวก รวดเร็็ว และ ไม่่มีีค่่าใช้้จ่่าย โดยข้้อมููลข้้องหน่่วยงานภาครััฐต้้องเป็็นปััจจุุบัันเท่่าทัันต่่อสถานการณ์์ (Timely) และ เป็็นข้้อมููลต้้นฉบัับที่่�ไม่่มีีการแก้้ไข (Original and Unmodified) หากหน่่วยงานมีีความจำเป็็นต้้อง ปกปิิดข้้อมููลจะดำเนิินการได้้ภายใต้้เงื่�อนไขว่่าต้้องระบุุเหตุุผลเพีียงพอที่่�ยอมรัับได้้ในการปกปิิดข้้อมููล เช่่น การปกปิิดข้้อมููลเป็็นไปเพื่่�อความมั่่น� คงของประเทศ เป็็นต้น้ ทั้้�งนี้้� ในกรณีีที่�มีผู้�มาติดิ ต่อ่ ขอข้้อมูลู โดยตรงจากหน่่วยงานรัฐั ไม่ว่ ่า่ จะเป็็นช่่องทางใด เจ้า้ หน้า้ ที่่�ของหน่ว่ ยงานรัฐั ต้้องอำนวยความสะดวก ให้ผู้้�ที่ม� าติดิ ต่อ่ ขอข้อ้ มูลู และหากเจ้า้ หน้า้ ที่่ร� ัฐั ไม่ส่ ามารถให้ข้ ้อ้ มูลู แก่ผู่้�ขอข้อ้ มูลู ได้้ หน่ว่ ยงานภาครัฐั ต้อ้ ง มีีระบบหรืือช่่องทางให้้ผู้ �ที่ �มาติิดต่่อขอข้้อมููลสามารถอุุทธรณ์์คำร้้องขอข้้อมููลได้้สะดวกและรวดเร็็ว อีีกทั้้ง� ภาครัฐั ควรจัดั ตั้ง� หน่ว่ ยงานอิสิ ระเพื่อ่� เป็น็ ศูนู ย์ร์ วมในการบริกิ ารจัดั การข้อ้ มูลู สาธารณะ และส่ง่ เสริมิ ให้้ประชาชนรัับรู้้�ถึึงสิิทธิิการเข้้าถึึงและรัับรู้้�ข้้อมููลข่่าวสารภาครััฐ เพื่�่อให้้ประชาชนมีีส่่วนร่่วม ในการตรวจสอบการดำเนินิ งานของหน่ว่ ยงานภาครัฐั ให้ม้ ีีประสิทิ ธิภิ าพและโปร่ง่ ใสมากยิ่ง� ขึ้น� เนื่อ�่ งจาก การเปิิดเผยข้้อมููลข่่าวสารภาครััฐจะเป็็นส่่วนสำคััญในการป้้องกัันการทุุจริิตอัันเกิิดจากการมีีส่่วนร่่วม ของทุกุ ภาคส่่วน 4. แนวทางการเตรีียมความพร้้อมของภาครััฐสำหรัับการเปิิดเผยข้้อมููลข่่าวสารในภาวะวิิกฤต เพื่่อ� ให้เ้ กิิดความโปร่ง่ ใสในการดำเนินิ การของหน่ว่ ยงานภาครัฐั ตลอดระยะเวลาที่่�ผ่่านมา ทุุกประเทศทั่่�วโลกต่่างมีีประสบการณ์์ที่่�ต้้องเผชิิญกัับสถานการณ์์ ที่่เ� กิิดขึ้น� โดยไม่่สามารถคาดการณ์์ได้้ เช่น่ ภััยพิบิ ััติิทางธรรมชาติิ ความขััดแย้้งทางการเมืือง โรคระบาด ในบางครั้ �งรััฐบาลไม่่สามารถดำเนิินการควบคุุมและแก้้ไขสถานการณ์์ได้้ภายในระยะเวลาอัันรวดเร็็ว จนกระทั่่�งมีีความร้า้ ยแรงไปสู่�ภาวะวิกิ ฤต อัันเป็็นเหตุใุ ห้้รััฐบาลและหน่ว่ ยงานภาครััฐที่่�เกี่�ยวข้้องต้อ้ งแก้ไ้ ข ปัญั หาเฉพาะหน้า้ อย่า่ งเร่ง่ ด่ว่ นและมีีการยกเว้น้ การบังั คับั ใช้ก้ ฎหมายบางประการเพื่อ�่ ให้ส้ ามารถดำเนินิ การ แก้้ไขปััญหาและตอบสนองต่่อความต้้องการของทุุกภาคส่่วนได้้เท่่าทัันต่่อสถานการณ์์ โดยเฉพาะ อย่า่ งยิ่ง� การเปิดิ เผยข้อ้ มูลู ข่า่ วสารในการจัดั ซื้อ�้ จัดั จ้า้ งต่า่ ง ๆ จึงึ เป็น็ ช่อ่ งทางให้ก้ ลุ่�มบุคุ คลบางส่ว่ นกระทำ การทุุจริิตฉกฉวยโอกาสแสวงหาผลประโยชน์์ให้้ตนเองและพรรคพวก ดัังเช่่น การทุุจริิตที่่�เกิิดขึ้�น ในภาวะวิกิ ฤตโรคระบาดไวรัสั COVID-19 ภายหลัังจากการเกิิดวิิกฤตโรคระบาดของเชื้�อไวรััส COVID-19 และมีีการนำเสนอข้้อมููล การทุจุ ริติ ของหน่ว่ ยงานภาครัฐั ในประเทศต่า่ ง ๆ ดังั เช่น่ ในกรณีขี องประเทศบราซิลิ ที่่ม� ีีการรายงานว่า่ รัฐั บาล ได้้ทำสััญญานำเข้้าเครื่�่องมืือแพทย์์กัับบริิษััทเอกชนที่่�เสนอราคาสููงกว่่าราคาตลาดถึึง 12 เท่่า ทั้้�งที่่�
แนวทางการส่่งเสริมิ ความโปร่ง่ ใสในการเปิิดเผยข้้อมูลู ข่่าวสารภาครัฐั ในภาวะวิกิ ฤต 117 มี คู่ �แข่่งเสนอราคาต่่ำกว่่า ต่่อมาปรากฏข้้อมููลว่่าบริิษััทเอกชนแห่่งนี้้�เคยบริิจาคเงิินให้้พรรครััฐบาลใน ช่่วงเลืือกตั้�ง (Transparency International, 29 April 2020) ด้ว้ ยเหตุุนี้้� องค์์กรระหว่า่ งประเทศได้้ ตระหนัักถึึงความสำคััญในการป้้องกัันการทุุจริิตในภาวะวิิกฤตที่่�เกิิดขึ้ �นในอนาคต จึึงได้้มีีการประชุุม หารืือและเสนอแนะแนวทางการเผยแพร่่ข้้อมูลู ข่่าวสาร เพื่�อ่ เสริิมสร้า้ งการความโปร่ง่ ใสในการดำเนินิ งานในภาวะวิิกฤตของภาครัฐั โดยมีีรายละเอีียดดัังนี้�้ 4.1 องค์ก์ ารเพื่่อ� ความร่ว่ มมืือและการพัฒั นาทางเศรษฐกิจิ (Organisation for Economic Co-operation and Development – OECD) การทุุจริิตที่่�เกิิดขึ้�นในภาวะวิิกฤตโรคระบาดของไวรััส COVID-19 องค์์การเพื่�่อความร่่วมมืือ และการพััฒนาทางเศรษฐกิิจ (Organisation for Economic Co-operation and Development) ได้้จััดประชุุม OECD Virtual Meeting ณ กรุุงปารีีส ประเทศฝรั่่ง� เศส เมื่อ�่ วันั ที่่� 11 มิถิ ุุนายน 2563 ในประเด็น็ ที่่เ� กี่ย� วข้อ้ งกับั ความพร้อ้ ม และการปฏิริ ูปู การเปิดิ เผยข้อ้ มูลู ข่า่ วสารของรัฐั บาลในภาวะวิกิ ฤต โรคระบาดและภาวะวิิกฤตอื่่�น ๆ ที่่�อาจเกิดิ ขึ้น� ในอนาคต โดยการประชุมุ ได้มุ้่�งเน้น้ ไปที่่ว� ิธิ ีีการเปิดิ เผย ข้้อมููลเพื่่�อสร้้างความโปร่่งใสในการใช้้จ่่ายงบประมาณของหน่่วยงานภาครััฐ เพื่�่อควบคุุมและแก้้ไข สถานการณ์์ต่่อวิิกฤตการณ์์ต่่าง ๆ รวมถึึงมีีการถอดบทเรีียนจากภาวะวิิกฤตโรคระบาดของเชื้�อไวรััส COVID-19 ที่่�พบว่่าการควบคุุมและแก้้ไขปััญหาโรคระบาดของรััฐบาลยัังไม่่มีีความโปร่่งใสเท่่าที่่�ควร โดยสาเหตุปุ ระการหนึ่่ง� คืือ การดำเนินิ โครงการต่า่ ง ๆ ในสถานการณ์ฉ์ ุกุ เฉินิ มีีความจำเป็น็ ต้อ้ งดำเนินิ การ อย่่างเร่่งด่่วน จึึงส่่งผลให้้มีีความเสี่ �ยงต่่อการทุุจริิตและฉ้้อโกง ดัังนั้้�น รััฐบาลมีีความจำเป็็นต้้อง พััฒนากระบวนการทางงบประมาณให้ม้ ีีความโปร่่งใส และเตรีียมความพร้อ้ มสำหรัับภาวะวิกิ ฤตที่่�อาจ เกิดิ ขึ้น� ในอนาคต เพื่อ่� ให้ป้ ระชาชนมีีความเชื่อ่� มั่่น� ไว้ว้ างใจต่อ่ การดำเนินิ การของภาครัฐั (Organisation for Economic Co-operation and Development, 2020, p. 4) นอกจากนี้�้ การเปิิดเผยข้้อมููลด้้านงบประมาณของหน่่วยงานภาครััฐไม่่เพีียงแต่่เสริิมสร้้าง ความโปร่ง่ ใสเท่า่ นั้้น� หากแต่ย่ ังั เป็น็ เครื่อ�่ งมืือที่่ใ� นการจัดั สรรทรัพั ยากรให้ม้ ีีประสิทิ ธิภิ าพและส่ง่ เสริมิ ให้เ้ กิดิ การป้้องกัันการทุุจริิตโดยส่่งเสริิมการมีีส่่วนร่่วมของประชาชนในการตรวจสอบการดำเนิินงานของ หน่ว่ ยงานภาครัฐั กรณีีที่ก� ารเปิดิ เผยข้อ้ มูลู ข่า่ วสารด้า้ นงบประมาณของภาครัฐั ประสบความสำเร็จ็ ส่ว่ นใหญ่่ จะเกิิดจากการขัับเคลื่�่อนโดยผู้�ใช้้ข้้อมููล กล่่าวคืือ ในหลายกรณีีรััฐบาลมีีการสอบถามไปยัังบุุคคล ภายนอกที่่เ� ป็น็ ผู้้�ใช้้ข้อ้ มููลเกี่ย� วกัับความต้้องการข้้อมููลของหน่ว่ ยงานภาครััฐ และมีีการรัับฟังั ข้้อมููลจาก ผู้�ใช้ข้ ้อ้ มูลู เพื่อ�่ สร้า้ งแนวทางการพัฒั นาการเปิดิ เผยข้อ้ มูลู ข่า่ วสารด้า้ นการงบประมาณร่ว่ มกับั กระทรวง การคลัังและผู้้�มีีส่่วนเกี่ �ยวข้้องในรััฐบาล อีีกทั้้�งเพื่�่อให้้มั่่�นใจได้้ว่่าข้้อมููลที่่�เผยแพร่่สู่ �สาธารณะมีี ความเท่า่ ทัันต่่อสถานการณ์์และมีีคุุณภาพ รััฐบาลควรมีีบทบาทกำกับั ดููแลข้้อมููลและสร้้างระบบโครงสร้า้ ง พื้้น� ฐานในการเปิดิ เผยข้อ้ มูลู ที่่เ� หมาะสม รวมถึงึ การประสานงานระหว่า่ งกระทรวงการคลังั กับั หน่ว่ ยงาน อื่่�น ๆ เป็็นเรื่่�องที่่�สำคััญอย่่างยิ่�ง หากแต่่ในสถานการณ์์การแพร่่ระบาดของเชื้�อไวรััส COVID-19 แสดงให้้เห็็นว่่าประเทศส่่วนใหญ่่ยัังขาดระบบโครงสร้้างพื้้�นฐานด้้านในการเปิิดเผยข้้อมููลข่่าวสารภาครััฐ
118 วารสารวิิชาการ ป.ป.ช. ปีที ี่�่ 14 ฉบับั ที่่� 2 (กรกฎาคม – ธันั วาคม 2564) ที่่�สามารถตอบสนองความต้้องการข้้อมููลของทุุกภาคส่่วนอย่่างมีีประสิิทธิิภาพเพื่�่อสร้้างความโปร่่งใส ของการดำเนิินการภาครััฐในภาวะวิิกฤต (Organisation for Economic Co-operation and Development, 2020, p. 5 - 6) ทั้้�งนี้�้ เพื่�่อให้้การเปิิดเผยข้้อมููลข่่าวสารที่่�มีีประสิิทธิิภาพเป็็นส่่วนสำคััญในการเสริิมสร้้าง ความโปร่ง่ ใสของการดำเนินิ งานภาครัฐั ในภาวะวิกิ ฤต รัฐั บาลและหน่ว่ ยงานภาครัฐั ต้อ้ งมีีการจัดั ทำระบบ ฐานข้้อมููลที่่�เชื่�่อมโยงกัันและมีีการประสานงานระหว่่างหน่่วยงานทั้้�งส่่วนกลางและท้้องถิ่�น เพื่่�อให้้มีี การแลกเปลี่ย� นข้อ้ มูลู กันั อย่า่ งรวดเร็ว็ โดยตระหนักั ว่า่ ข้อ้ มูลู ดังั กล่า่ วเป็น็ ข้อ้ มูลู ของสาธารณะมิใิ ช่เ่ ป็น็ เพีียง ข้้อมููลของหน่่วยงานใดหน่่วยงานหนึ่่�ง รวมถึึงควรมีีการศึึกษากฎหมายของสหภาพยุุโรปว่่าด้้วย มาตรการคุ้�มครองความเป็น็ ส่ว่ นตััวของข้อ้ มููลส่่วนบุุคคล (General Data Protection Regulation – GDPR) เพื่�่อนำมาปรัับใช้้ในการสร้้างฐานข้้อมููลและการออกแบบระบบการเปิิดเผยข้้อมููลข่่าวสาร ให้ค้ รอบคลุมุ ถึงึ การรักั ษาและคุ้�มครองข้อ้ มูลู ส่ว่ นของของบุคุ คล จะทำให้ร้ ะบบการเปิดิ เผยข้อ้ มูลู ข่า่ วสาร มีีการแบ่่งแยกข้้อมููลสาธารณะที่่�มีีความพร้้อมและมีีความคล่่องตััวของระบบในการเผยแพร่่ข้้อมููล ได้อ้ ย่า่ งรวดเร็ว็ เท่า่ ทันั ต่อ่ สถานการณ์์ ขณะเดีียวกันั ระบบก็ย็ ังั มีีการคุ้�มครองและรักั ษาข้อ้ มูลู ส่ว่ นบุคุ คล ของประชาชน (Organisation for Economic Co-operation and Development, 2020, p. 6) นอกจากนี้้� รััฐภาคีีขององค์์การเพื่�่อความร่่วมมืือและการพััฒนาทางเศรษฐกิิจ (OECD) มีีข้้อสัังเกตว่า่ ในช่ว่ งวิกิ ฤตการแพร่ร่ ะบาดของเชื้อ� ไวรััส COVID-19 ประเทศต่่าง ๆ ยังั ขาดโครงสร้า้ ง พื้้�นฐานข้้อมููลที่่�มีีมาตรฐานและการบููรณาการระบบฐานข้้อมููลระหว่่างหน่่วยงานส่่วนกลางกัับ หน่ว่ ยงานส่ว่ นท้อ้ งถิ่น� ที่่ม� ีีประสิทิ ธิภิ าพ ดังั นั้้น� เพื่อ�่ เป็น็ การเสริมิ สร้า้ งการเผยแพร่ข่ ้อ้ มูลู และการใช้ข้ ้อ้ มูลู แบบเปิิดในภาวะวิกิ ฤตในช่ว่ งที่่�เกิิดภาวะวิิกฤต รัฐั บาลควรเปิิดเผยข้้อมูลู ในมิิติติ ่า่ ง ๆ ต่่อผู้้�มีีส่่วนได้เ้ สีีย ทุกุ ภาคส่ว่ น และมีีการสื่อ่� สารกับั ประชาชนอย่า่ งต่อ่ เนื่อ่� งถึงึ แนวทางการดำเนินิ งานของภาครัฐั และแสดง การใช้้จ่่ายเงิินงบประมาณภาครััฐต่่อสาธารณะโดยใช้้ระยะเวลาน้้อยที่่�สุุด ในส่่วนของการพััฒนาระยะยาว รัฐั บาลควรเสริมิ สร้า้ งขีีดความสามารถของหน่ว่ ยงานภาครัฐั ในการเปิดิ เผยข้อ้ มูลู ข่า่ วสาร โดยการลงทุนุ ในการพััฒนาและสร้้างระบบฐานข้้อมููลขนาดใหญ่่ในการเชื่�่อมโยงและบููรณาการข้้อมููลของ หน่ว่ ยงานภาครัฐั ทั่่ว� ประเทศ เพื่อ่� ให้ท้ ุกุ ภาคส่ว่ นสามารถเข้า้ ถึงึ ข้อ้ มูลู ได้ง้ ่า่ ยและสะดวกยิ่ง� ขึ้น� (Organisation for Economic Co-operation and Development, 2020, p. 6 - 7) 4.2 สภาเศรษฐกิิจโลก (World Economic Forum – WEF) สภาเศรษฐกิจิ โลก (WEF) ได้เ้ ผยแพร่บ่ ทความ เรื่อ่� ง “Hacking corruption in the digital era: How tech is shaping the future of integrity in times of crisis” มีีเนื้้�อหาเกี่�ยวกัับ การนำเทคโนโลยีีมาใช้เ้ พื่�อ่ สร้า้ งความโปร่่งใสในการดำเนิินงานของหน่ว่ ยงานต่า่ ง ๆ ในภาวะวิกิ ฤต โดยมีี ความตระหนักั ว่า่ วิกิ ฤตโรคระบาดของเชื้อ� ไวรัสั COVID-19 อันั เป็น็ เหตุขุ องภาวะวิกิ ฤตด้า้ นสุขุ ภาพและ เศรษฐกิิจ หากแต่ม่ ีีความเสี่ย� งอย่่างยิ่ง� ต่อ่ การทุุจริิตโดยมีีปััจจััยเสี่ย� ง คืือ การที่่ร� ัฐั บาลต้้องตอบสนองการ
แนวทางการส่ง่ เสริมิ ความโปร่ง่ ใสในการเปิิดเผยข้้อมูลู ข่่าวสารภาครัฐั ในภาวะวิิกฤต 119 การรัักษาผู้้�ติิดเชื้�อไวรััส COVID-19 และควบคุุมสถานการณ์์การแพร่่ระบาดของเชื้�อไวรััสเพื่�่อไม่่ให้้ จำนวนผู้้�ติิดเชื้�อเพิ่่�มขึ้�น รวมถึึงต้้องมีีการฟื้�้นฟููเศรษฐกิิจที่่�ได้้รัับผลกระทบจากการแพร่่ระบาดของ เชื้อ� ไวรัสั COVID-19 การจัดั ซื้อ้� จัดั จ้า้ งที่่เ� กิดิ ขึ้น� อันั เนื่อ�่ งมาจากการดำเนินิ การของภาครัฐั มีีความจำเป็น็ ต้้องเปิิดเผยอย่่างเร่่งด่่วน เพื่�่อเป็็นการป้้องกัันการทุุจริิตและมีีการตรวจสอบการใช้้งบประมาณ ในภาวะฉุุกเฉิินได้้อย่่างทัันท่่วงทีี รวมถึึงการต่่อต้้านการทุุจริิตที่่�ขัับเคลื่่�อนด้้วยเทคโนโลยีีและการเปิิดเผย ข้อ้ มูลู ข่า่ วสารจากภาครัฐั ที่่เ� พีียงพอ เป็น็ แนวทางสำคัญั ในการเสริมิ สร้า้ งการป้อ้ งกันั และลดความเสี่ย� ง ของการทุจุ ริติ ในภาวะวิกิ ฤต โดยรัฐั บาลควรวางระบบฐานข้อ้ มูลู และสร้า้ งแพลตฟอร์ม์ การเปิดิ เผยข้อ้ มูลู ภาครัฐั ให้ม้ ีีความหลากหลาย ทั้้�งบนเว็บ็ ไซต์์หรืือการสร้้างแอปพลิเิ คชััน (Application) เพื่อ่� ให้ก้ ารเปิิดเผย ข้้อมููลข่่าวสารและการให้้บริิการภาครััฐเข้้าถึึงประชาชนได้้อย่่างทั่่�วถึึง ดัังเช่่น สาธารณรััฐสิิงคโปร์์ และสาธารณรััฐบููรพาอุุรุุกวััยมีีการให้้บริิการภาครััฐและเปิิดเผยข้้อมููลข่่าวสารภาครััฐผ่่านทาง แอปพลิเิ คชันั m-government โดยผู้�ใช้บ้ ริกิ ารสามารถติดิ ต่อ่ และโต้ต้ อบกับั เจ้า้ หน้า้ ที่่ร� ัฐั เพื่อ�่ รับั บริกิ าร หรืือสอบถามข้้อมููลภาครัฐั ผ่า่ นทางแอปพลิิเคชััน (World Economic Forum, 2020, p. 7) ในส่ว่ นของการเสริิมสร้า้ งความโปร่่งใสของการจััดซื้อ�้ จัดั จ้า้ งในภาวะวิิกฤต การเปิิดเผยข้้อมูลู แหล่่งที่่�มาของเงิินงบประมาณ กระบวนการจััดซื้้�อจััดจ้้าง ราคากลาง และสััญญาการจััดซื้�้อจััดจ้้าง ผ่่านทางแพลตฟอร์์มกลาง (Platform) ที่่�รััฐบาลสร้้างไว้้โดยเร็็วเท่่าทัันต่่อสถานการณ์์มีีความจำเป็็น อย่่างยิ่�ง เพื่่�อให้้ทุุกภาคส่่วนมีีส่่วนร่่วมในการตรวจสอบและลดความเสี่�ยงในการทุุจริิต รวมถึึงองค์์กร เพื่อ่� ความโปร่่งใสนานาชาติิ (Transparency International - TI) ยัังได้้มีีข้อ้ เสนอแนะเกี่�ยวกับั การเปิดิ เผยข้้อมููล ข่า่ วสารในภาวะวิกิ ฤตว่า่ รัฐั บาลและหน่ว่ ยงานภาครัฐั ที่่เ� กี่ย� วข้อ้ ง ควรเปิดิ เผยข้อ้ มูลู เกี่ย� วกับั การซื้อ�้ ขาย และการทำสัญั ญาในช่อ่ งทางที่่ท� ุกุ ภาคส่ว่ นสามารถติดิ ตามข้อ้ มูลู ความคืืบหน้า้ ในการดำเนินิ งานได้ต้ าม เวลาที่่เ� กิดิ ขึ้น� จริงิ (Real Time) อีีกทั้้ง� รัฐั บาลควรสร้า้ งแพลตฟอร์ม์ เดีียวกันั ในการเปิดิ เผยข้อ้ มูลู ข่า่ วสาร ภาครััฐ เพื่่�อเป็็นแหล่่งรวมศููนย์์ของข้้อมููลข่่าวสารภาครััฐทุุกหน่่วยงาน ประเทศที่่�ประสบความสำเร็็จ และมีีแนวปฏิิบััติิที่่�ดีี (Best Practice) คืือ สาธารณรััฐสัังคมนิิยมโซเวีียตยููเครนที่่�ได้้ปฏิิรููปกฎหมาย การต่่อต้้านทุุจริิต โดยบัังคัับให้้รััฐต้้องเปิิดเผยสััญญาจััดซื้�้อจััดจ้้างภาครััฐในสถานการณ์์ฉุุกเฉิินหรืือ ภาวะวิิกฤตต่่อสาธารณะทั้้ง� หมดตามเวลาที่่�เกิดิ ขึ้�นจริิง เพื่อ�่ ให้ภ้ าคประชาสัังคมสามารถตรวจสอบการจัดั ซื้้อ� จััดจ้า้ งและการใช้จ้ ่า่ ยเงิินงบประมาณในสถานการณ์ฉ์ ุุกเฉิิน (World Economic Forum, 2020, p. 9) นอกจากกฎหมายดังั กล่า่ วแล้ว้ ใน พ.ศ. 2552 (ค.ศ. 2009) สาธารณรัฐั สังั คมนิยิ มโซเวีียตยูเู ครนได้ส้ ร้า้ ง แพลตฟอร์ม์ การจัดั ซื้อ้� จัดั จ้า้ งด้ว้ ยระบบออนไลน์์ เรีียกว่า่ ProZorro เป็น็ ระบบการจัดั ซื้อ�้ จัดั จ้า้ งออนไลน์์ แบบไฮบริดิ (Hybrid) ที่่ร� วมศูนู ย์ก์ ารจัดั ซื้อ้� จัดั จ้า้ งไว้ท้ ี่่ภ� าครัฐั ควบคู่่�กับั กระจายศูนู ย์ร์ วมการจัดั ซื้อ้� จัดั จ้า้ ง ไปที่่�ผู้ �ประกอบการภาคเอกชน จึึงนัับได้้ว่่าเป็็นหนึ่่�งในระบบการจััดซื้้�อจััดจ้้างภาครััฐที่่�เป็็นนวััตกรรม ใหม่่ที่่�ดีีที่่�สุุดในการตรวจสอบการใช้้งบประมาณของหน่่วยงานภาครััฐ และส่่งเสริิมให้้การจััดซื้้�อ จััดจ้้างภาครััฐเป็็นไปอย่่างโปร่่งใสและเป็็นธรรมต่่อผู้้�มีีส่่วนเกี่�ยวข้้องทุุกภาคส่่วน (Transparency International, 2020)
120 วารสารวิิชาการ ป.ป.ช. ปีีที่่� 14 ฉบับั ที่่� 2 (กรกฎาคม – ธันั วาคม 2564) จากที่่ก� ล่า่ วมาจะเห็น็ ได้ว้ ่า่ ข้อ้ สรุปุ ที่่ไ� ด้จ้ ากการประชุมุ OECD Virtual Meeting และบทความ เรื่�่อง “Hacking corruption in the digital era: How tech is shaping the future of integrity in times of crisis” ที่่�จััดทำและเผยแพร่่โดย World Economic Forum มีีความเห็็นที่่ส� อดคล้อ้ งกันั ว่่า สาเหตุุสำคััญที่่�ทำให้้เกิิดการทุุจริิตในภาวะวิิกฤต คืือ การที่่�หน่่วยงานภาครััฐดำเนิินการจััดซื้�้อจััดจ้้าง ในสถานการณ์ฉ์ ุกุ เฉินิ อย่า่ งรวดเร็ว็ เพื่อ่� ให้ส้ ามารถตอบสนองต่อ่ การแก้ไ้ ข และควบคุมุ สถานการณ์ว์ ิกิ ฤต ที่่เ� กิดิ ขึ้น� ได้อ้ ย่า่ งเท่า่ ทันั ส่ง่ ผลให้ม้ ีีความเสี่ย� งที่่เ� จ้า้ หน้า้ ที่่ร� ัฐั และผู้�เกี่ย� วข้อ้ งกระทำการทุจุ ริติ และฉกฉวย โอกาสแสวงหาผลประโยชน์์ให้แ้ ก่ต่ นเองและพรรคพวก เนื่อ่� งจากประชาชนและทุุกภาคส่่วนไม่่รัับรู้้�ถึึง ข้้อมููลที่่�มีีความเท่่าทัันต่่อสถานการณ์์เกี่�ยวกัับการจััดซื้้�อจััดจ้้าง และการใช้้งบประมาณของหน่่วยงาน ภาครัฐั จากปรากฏการณ์ด์ ังั กล่า่ วข้อ้ สังั เกตที่่ไ� ด้จ้ ากที่่ป� ระชุมุ OECD Virtual Meeting พบว่า่ ประเทศ ต่่าง ๆ ยัังขาดระบบโครงสร้้างพื้้�นฐานในการเปิิดเผยข้้อมููลข่่าวสารและการบููรณาการข้้อมููลระหว่่าง หน่่วยงานที่่�มีีประสิิทธิิภาพ ดัังนั้้�น ในช่่วงภาวะวิิกฤตรััฐบาลและหน่่วยงานภาครััฐควรสื่่�อสารและ เผยแพร่ข่ ้้อมูลู ต่า่ ง ๆ สู่่�สาธารณะ ที่่ไ� ม่่ใช้เ้ พีียงแต่ก่ ารรายงานข้้อมููลสถานการณ์ท์ ั่่�วไปเท่่านั้้�น หากแต่่ ควรสื่่อ� สารข้อ้ มููลเกี่�ยวกับั การดำเนินิ งานของภาครัฐั การจัดั ซื้อ�้ จััดจ้า้ ง และการใช้้จ่า่ ยเงินิ งบประมาณ ภาครัฐั ที่่เ� ป็น็ ปัจั จุบุ ันั โดยใช้ร้ ะยะเวลาน้อ้ ยที่่ส� ุดุ รัฐั บาลและหน่ว่ ยงานภาครัฐั ควรมีีการพัฒั นาเทคโนโลยีี และระบบการเปิิดเผยข้้อมููลข่่าวสาร เพื่�่อบููรณาการข้้อมููลของหน่่วยงานภาครััฐทุุกแห่่งให้้มีี ความเชื่�่อมโยงกััน รวมถึึงควรสร้้างแพลตฟอร์์มการเปิิดเผยข้้อมููลข่่าวสารภาครััฐที่่�มีีความหลากหลาย ทั้้�งบนเว็็บไซต์์และแอปพลิิเคชัันเพื่�่อให้้ประชาชนเข้้าถึึงข้้อมููลได้้สะดวก รวดเร็็ว และสามารถติิดตาม ความคืืบหน้า้ ในการดำเนินิ งานของหน่ว่ ยงานภาครัฐั ได้ต้ ามเวลาที่่เ� กิดิ ขึ้น� จริงิ รวมถึงึ ควรจัดั ทำกฎหมาย การเปิดิ เผยข้อ้ มูลู ข่า่ วสารในภาวะวิกิ ฤตหรืือสถานการณ์ฉ์ ุกุ เฉินิ ดังั เช่น่ สาธารณรัฐั สังั คมนิยิ มโซเวีียตยูเู ครน ที่่�ได้้มีีกฎหมายบัังคัับให้้หน่่วยงานภาครััฐต้้องเปิิดเผยข้้อมููลการจััดซื้้�อจััดจ้้างภาครััฐที่่�เกิิดขึ้ �นใน สถานการณ์์ฉุกุ เฉิินต่่อสาธารณะตามเวลาที่่�เกิดิ ขึ้น� จริงิ และได้้จัดั ทำระบบจัดั ซื้อ้� จััดจ้้างออนไลน์ข์ึ้น� มา รองรัับการเผยแพร่ข่ ้้อมูลู ข่่าวสารด้า้ นการใช้ง้ บประมาณและการจััดซื้้อ� จััดจ้า้ งภาครัฐั เพื่่อ� ให้้ทุกุ ภาคส่่วน มีีส่ว่ นร่่วมในการตรวจสอบการจััดซื้�้อจัดั จ้้าง และการใช้้จ่่ายเงิินงบประมาณของหน่่วยงานภาครัฐั และ ป้อ้ งกัันความเสี่ย� งของการทุจุ ริิตที่่�เกิดิ ขึ้�นในภาวะวิกิ ฤต 5. สรุปุ และข้้อเสนอแนะ การเปิดิ เผยข้อ้ มูลู ข่า่ วสารภาครัฐั (Government Data Disclosure) เป็น็ กระบวนการที่่ห� น่ว่ ย งานภาครัฐั นำข้อ้ มูลู ของหน่ว่ ยงานในมิติ ิติ ่า่ ง ๆ เปิดิ เผยสู่�สาธารณะ ทั้้ง� ในประเด็น็ หน้า้ ที่่แ� ละอำนาจของ องค์ก์ ร กระบวนการดำเนินิ งานและขั้น� ตอนการปฏิบิ ัตั ิงิ านขององค์ก์ ร และผลการดำเนินิ งานขององค์ก์ ร คุุณลัักษณะของข้้อมููลที่่�ดีีมีีคุุณภาพที่่�หน่่วยงานภาครััฐเผยแพร่่สู่ �สาธารณะต้้องเป็็นข้้อมููลที่่�ถููกต้้อง สมบููรณ์์ ไม่่มีีการดััดแปลงแก้้ไข และมีีความเป็็นปััจจุุบัันสู่่�สาธารณะ โดยมีีช่่องทางการเข้้าถึึงข้้อมููล ข่่าวสารที่่ท� ุุกภาคส่ว่ นสามารถเข้า้ ถึึงข้อ้ มูลู ข่่าวสารได้ง้ ่า่ ย สะดวก ไม่่เสีียค่า่ ใช้จ้ ่า่ ย และไม่่เลืือกปฏิิบัตั ิิ
แนวทางการส่่งเสริิมความโปร่่งใสในการเปิดิ เผยข้อ้ มููลข่่าวสารภาครััฐในภาวะวิกิ ฤต 121 ทำให้ป้ ระชาชนรับั รู้�ข้อมูลู ข่า่ วสารภาครัฐั และมีีส่ว่ นร่ว่ มในการตรวจสอบการดำเนินิ งานของหน่ว่ ยงาน ภาครัฐั เพื่่�อให้เ้ กิดิ ความโปร่่งใส อย่า่ งไรก็ต็ าม ในช่ว่ งที่่ป� ระเทศไทยประสบภาวะวิกิ ฤต การเปิดิ เผยข้อ้ มูลู ข่า่ วสารภาครัฐั ส่ว่ นใหญ่่ จะเป็น็ การรายงานสถานการณ์ท์ ี่่เ� กิดิ ขึ้น� ประจำวันั โดยไม่ม่ ีีการเปิดิ เผยข้อ้ มูลู ด้า้ นการใช้จ้ ่า่ ยงบประมาณ และการจััดซื้้�อจััดจ้้างภาครััฐทัันทีีที่่�ดำเนิินการแล้้วเสร็็จ เนื่่�องจากหน่่วยงานภาครััฐส่่วนใหญ่่ ยัังไม่่ได้้มีีการวางแผนหรืือจััดทำระบบการเปิิดเผยข้้อมููลข่่าวสารที่่�รองรัับสภาวะฉุุกเฉิิน รวมถึึงในช่่วง ที่่ป� ระเทศไทยอยู่�ในสถานการณ์ฉ์ ุกุ เฉินิ หรืือภาวะวิกิ ฤต ภาครัฐั จะมีีนโยบายยกเว้น้ การบังั คับั ใช้ก้ ฎหมาย และระเบีียบที่่�เกี่ �ยวข้้องกัับการจััดซื้�้อจััดจ้้างบางประการเพื่�่อให้้หน่่วยงานภาครััฐสามารถดำเนิินการ จััดซื้�้อจััดจ้้างได้้เท่่าทัันต่่อสถานการณ์์ที่่�เกิิดขึ้ �นและตอบสนองต่่อความต้้องการของทุุกภาคส่่วน ได้้อย่่างรวดเร็็ว รวมถึึงยัังให้้หน่่วยงานของรััฐสามารถประกาศเผยแพร่่การดำเนิินการจััดซื้�้อจััดจ้้างตามที่่� กรมบัญั ชีีกลางกำหนดให้แ้ ล้ว้ เสร็จ็ ภายใน 90 วันั นับั ถัดั จากวันั ที่่ม� ีีการประกาศยกเลิกิ สถานการณ์ฉ์ ุกุ เฉินิ และอััพโหลดข้้อมููลทางระบบ e-GP จะเห็น็ ได้ว้ ่า่ การเปิดิ เผยข้อ้ มููลการใช้้จ่า่ ยงบประมาณและการจัดั ซื้อ้� จััดจ้้างในภาวะวิิกฤตไม่่เป็็นไปตามหลัักการเผยแพร่่ข้้อมููลข่่าวสาร เนื่�่องจากข้้อมููลไม่่มีีความเป็็น ปัจั จุบุ ันั (Timely) จึงึ เปิดิ โอกาสให้เ้ จ้า้ หน้า้ ที่่ร� ัฐั และผู้�เกี่ย� วข้อ้ งกระทำการทุจุ ริติ และฉกฉวยผลประโยชน์์ จากการยกเว้้นการบัังคัับใช้้กฎหมายบางประการเพื่่�อการจััดซื้้�อจััดจ้้างในภาวะฉุุกเฉิินที่่�ต้้องการ ความคล่่องตัวั และรวดเร็ว็ ในการดำเนิินการ ส่่งผลให้ป้ ระชาชนและทุกุ ภาคส่ว่ นไม่ร่ ัับรู้้�ข้อ้ มูลู และขาด การมีีส่่วนร่่วมในการตรวจสอบการใช้้งบประมาณแก้้ไขปััญหาในภาวะวิิกฤตของหน่่วยงานภาครััฐ ในการประชุุม OECD Virtual Meeting ได้้ตั้�งข้้อสังั เกตว่า่ ปััจจััยเหตุุสำคััญที่่�ทำให้ข้ ้้อมููลข่่าวสารด้า้ น การจััดซื้�้อจััดจ้้างและการใช้้เงิินงบประมาณในภาวะวิิกฤตไม่่ได้้รัับการรายงานสู่่�สาธารณะได้้ทัันทีีที่่�มีี การดำเนินิ การ คืือ ประเทศต่า่ ง ๆ ยังั ขาดระบบโครงสร้้างพื้้�นฐานในการเปิิดเผยข้อ้ มูลู ข่่าวสารภาครััฐ ที่่�สามารถตอบสนองความต้้องการข้้อมููลของทุุกภาคส่่วนได้้และระบบการเปิิดเผยข้้อมููลข่่าวสาร ในปััจจุบุ ันั ยังั ไม่ม่ ีีการบููรณาการข้อ้ มูลู ระหว่า่ งหน่่วยงานภาครัฐั ที่่�มีีประสิิทธิิภาพ ดัังนั้้น� เพื่�่อเป็็นการเสริมิ สร้า้ งความโปร่่งใสในการเปิิดเผยข้อ้ มููลข่า่ วสารภาครััฐในภาวะวิกิ ฤต และทำให้้หน่่วยงานภาครััฐสามารถดำเนิินการเปิิดเผยข้้อมููลข่่าวสารภาครััฐได้้ตามหลัักเกณฑ์์สากล อย่่างครบถ้้วน โดยเฉพาะอย่่างยิ่�งการจััดซื้�้อจััดจ้้างและการใช้้เงิินงบประมาณในภาวะวิิกฤต รััฐบาล และหน่่วยงานภาครััฐควรมีีการดำเนิินงานดัังนี้�้ 1. รััฐบาลและหน่่วยงานที่่�เกี่�ยวข้้องควรเตรีียมความพร้้อมโดยการปฏิริ ูปู กฎหมายและพััฒนา ระบบการเปิดิ เผยข้อ้ มูลู ข่า่ วสารให้ม้ ีีความสอดคล้อ้ งกับั ข้อ้ บัญั ญัตั ิติ ามกฎหมายเพื่อ�่ รองรับั การเปิดิ เผย ข้อ้ มูลู ข่า่ วสารที่่เ� ท่า่ ทันั ต่อ่ สถานการณ์ใ์ นภาวะวิกิ ฤต กล่า่ วคืือ รัฐั บาลและหน่ว่ ยงานที่่เ� กี่ย� วข้อ้ ง ดังั เช่น่ กระทรวงการคลังั กรมบัญั ชีีกลาง สำนักั งบประมาณ สำนักั งานรัฐั บาลอิเิ ล็ก็ ทรอนิกิ ส์์ (องค์ก์ ารมหาชน) องค์ก์ รต่อ่ ต้า้ นทุจุ ริติ ในประเทศไทย (Anti-Corruption Agencies) เช่น่ สำนักั งานคณะกรรมการป้อ้ งกันั
122 วารสารวิชิ าการ ป.ป.ช. ปีีที่่� 14 ฉบับั ที่�่ 2 (กรกฎาคม – ธัันวาคม 2564) และปราบปรามการทุุจริิตแห่่งชาติิ (สำนัักงาน ป.ป.ช.) สำนัักงานป้้องกัันและปราปรามการทุุจริิต ในภาครัฐั (สำนักั งาน ป.ป.ท.) สำนักั งานการตรวจเงินิ แผ่น่ ดินิ (สตง.) รวมถึงึ ภาคประชาสังั คมที่่ม� ีีบทบาท ต่อ่ ต้า้ นการทุจุ ริติ ควรร่ว่ มกันั จัดั ประชุมุ เชิงิ ปฏิบิ ัตั ิกิ ารเพื่อ่� ระดมความเห็น็ ในการจัดั ทำพระราชบัญั ญัตั ิิ การจััดซื้�้อจััดจ้้างและการบริิหารพััสดุุภายใต้้สถานการณ์์ฉุุกเฉิิน สำหรัับการนำมาบัังคัับกัับหน่่วยงาน ภาครััฐในการใช้้เงิินงบประมาณและการจััดซื้้�อจััดจ้้างภาครััฐในภาวะวิิกฤต โดยมีีแนวคิิดหลััก (Concept) และจุุดมุ่�งหมาย (Goal) ให้ห้ น่่วยงานภาครััฐสามารถดำเนินิ การจัดั ซื้อ�้ จััดจ้า้ งในการแก้้ไข ปัญั หาที่่เ� กิดิ จากภาวะวิกิ ฤตควบคู่�ไปกับั การเผยแพร่ข่ ้อ้ มูลู การจัดั ซื้อ�้ จัดั จ้า้ งและการนำข้อ้ มูลู เข้า้ สู่�ระบบ ได้้อย่่างเป็็นปััจจุุบััน (Timely) เพื่่�อให้้ทุุกภาคส่่วนมีีส่่วนร่่วมในการตรวจสอบและป้้องกัันการทุุจริิต ที่่อ� าจเกิดิ ขึ้น� อันั จะส่ง่ ผลให้ก้ ารใช้จ้ ่า่ ยงบประมาณภาครัฐั ในภาวะวิกิ ฤตมีีความโปร่ง่ ใสและคุ้�มค่า่ สูงู สุดุ 2. รััฐบาลและหน่่วยงานที่่�เกี่�ยวข้้องควรมีีการออกแบบและจััดทำระบบการเปิิดเผยข้้อมููล ข่า่ วสารภาครัฐั ที่่ม� ีีความสอดคล้อ้ ง และเอื้อ� ต่อ่ กระบวนการการเปิดิ เผยข้อ้ มูลู ด้า้ นการใช้เ้ งินิ งบประมาณ และการจััดซื้�้อจััดจ้้างภาครััฐในภาวะฉุุกเฉิินหรืือภาวะวิิกฤตตามพระราชบััญญััติิการจััดซื้้�อจััดจ้้างและ การบริิหารพััสดุุภายใต้้สถานการณ์์ฉุุกเฉิิน โดยการบููรณาการฐานข้้อมููลของหน่่วยงานภาครััฐ ทุกุ หน่ว่ ยงานอย่า่ งเป็น็ ระบบ และมีีหน่ว่ ยงานกลางเป็น็ ศูนู ย์ร์ วมในการบริหิ ารจัดั การและเผยแพร่ข่ ้อ้ มูลู รวมถึึงควรสร้า้ งแพลตฟอร์ม์ การเปิดิ เผยข้้อมููลข่า่ วสารภาครััฐที่่ม� ีีความหลากหลาย ดังั เช่่นเว็็บไซต์์และ แอปพลิเิ คชััน เพื่่�อให้ป้ ระชาชนและทุุกภาคส่่วนสามารถเข้้าถึึงข้้อมููลข่า่ วสารภาครััฐได้ส้ ะดวก รวดเร็ว็ และรับั รู้ �ถึงึ การดำเนินิ การของหน่ว่ ยงานภาครัฐั ได้้ตามเวลาที่่�เกิดิ ขึ้น� จริงิ (Real Time) 3. หน่่วยงานภาครััฐควรจััดอบรมให้้ความรู้�แก่่บุุคลากรในองค์์กรให้้มีีความรู้�ความเข้้าใจ เกี่ย� วกับั ระบบการบันั ทึึกข้อ้ มููลด้้านการใช้้งบประมาณ และการจััดซื้�้อจัดั จ้้าง เพื่่�อให้้การปฏิิบััติหิ น้า้ ที่่� เป็น็ ไปตามที่่�กฎหมายกำหนด 4. รัฐั บาลและหน่ว่ ยงานภาครัฐั ควรประชาสัมั พันั ธ์แ์ ละส่ง่ เสริมิ ให้ท้ ุกุ ภาคส่ว่ นรับั รู้�ถึงึ ช่อ่ งทาง การเข้้าถึงึ ข้อ้ มููลข่า่ วสารผ่่านระบบการเปิดิ เผยข้อ้ มูลู และแนวทางการมีีส่่วนร่่วมตรวจสอบการดำเนินิ งาน ของหน่่วยงานภาครัฐั ให้ม้ ีีความโปร่่งใสและมีีการใช้จ้ ่่ายเงิินงบประมาณอย่่างคุ้�มค่า่ สุุดท้้ายนี้�้ ความโปร่่งใสจะมีีความหมายอย่่างแท้้จริิงต่่อเมื่่�อความโปร่่งใสนั้้�นเกิิดขึ้�นอย่่างเป็็น รูปู ธรรมและสามารถผลัักดัันให้้ประชาชนไว้ว้ างใจและเชื่�่อมั่่น� ในการดำเนิินงานของภาครัฐั
แนวทางการส่ง่ เสริิมความโปร่่งใสในการเปิิดเผยข้อ้ มูลู ข่่าวสารภาครััฐในภาวะวิิกฤต 123 เอกสารอ้้างอิงิ กุลุ พล พลวััน. (2529). เสรีีภาพของสื่อ�่ มวลชนในประเทศไทยในการแสวงหาข่า่ วสาร. อััยการ, 9(104), 27. คณะกรรมการต่อ่ ต้า้ นการทุจุ ริติ แห่ง่ ชาติ.ิ (2558). รายงานการประชุมุ คณะกรรมการต่อ่ ต้า้ นการทุจุ ริติ แห่ง่ ชาติิ (คตช.) ครั้ง� ที่่� 5/2558 เมื่อ�่ วันั ที่่� 13 กรกฎาคม 2558. https://www.ega.or.th// upload/download/file_3099130498de675caa68599a95cb6970.pdf ชัยั วัฒั น์์ วงศ์์วััฒนศานต์.์ (2521). อิสิ ระของข่า่ วสาร. วารสารนิติ ิศิ าสตร์์, 9(3), 137 - 142. เดืือนเด่น่ นิคิ มบริิรักั ษ์์ และธิปิ ไตร แสละวงศ์.์ (กัันยายน 2557). การเข้า้ ถึึงข้อ้ มูลู ข่า่ วสารของรััฐและ การต่่อต้้านคอร์ร์ ัปั ชัันในประเทศไทย. TDRI รายงานทีีดีีอาร์์ไอ. (107). https://tdri.or.th/2014/10/wb107/ วรากรณ์์ สามโกเศศ. (18 ธันั วาคม 2557). ใช้้ Open Data ปราบคอร์์รััปชันั . Thaipublica. http://thaipublica.org/2014/12/varakorn-36/ ศัักดิ์� เสกขุุนทศ. (2 สิิงหาคม 2560). ในภาวะวิิกฤต สิ่�งที่่�ประชาชนต้้องการมากที่่�สุุด คืือ ข้้อมููลที่่� ถูกู ต้อ้ งทันั ท่่วงทีจี ากภาครััฐ. สำนักั งานพัฒั นารัฐั บาลดิจิ ิทิ ัลั (องค์์การมหาชน) (สพร.). https://www.dga.or.th/document-sharing/article/36065/ สิฐิ สร กระแสร์ส์ ุนุ ทร. (ม.ป.ป.). การเปิดิ เผยข้อ้ มูลู เพื่่อ� ป้อ้ งกันั ปัญั หาการคอร์ร์ ัปั ชันั ในระบบราชการไทย. รััฐสภาไทย. https://www.parliament.go.th/ewtadmin/ewt/parliament_ parcy/ ewt_dl_link.php?nid=28756 สำนัักงานคณะกรรมการป้้องกัันและปราบปรามการทุุจริิตแห่่งชาติิ. (2563). แนวทางการป้้องกััน การทุจุ ริติ ในสถานการณ์ว์ ิกิ ฤต: กรณีศี ึกึ ษาการแพร่ร่ ะบาดของไวรัสั โควิดิ -19. ม.ป.ท.: สำนักั งาน คณะกรรมการป้อ้ งกัันและปราบปรามการทุจุ ริิตแห่่งชาติ.ิ สำนัักงานพััฒนารััฐบาลดิิจิิทััล (องค์์การมหาชน). (2563). มาตรฐานรััฐบาลดิิจิิทััลว่่าด้้วยแนวทาง การเปิดิ เผยข้อ้ มูลู เปิดิ ภาครัฐั ในรูปู แบบดิจิ ิทิ ัลั ต่อ่ สาธารณะ. https://www.dga.or.th/ upload/ download/file_3384cdae80f86b08f7bbc65400f80c3a.pdf สำนักั งานรััฐบาลอิเิ ล็็กทรอนิิกส์์ (องค์์การมหาชน). (2559). การเปิิดเผยข้อ้ มููลภาครัฐั สู่่�การเป็็นรััฐบาล แบบเปิิด: นวััตกรรมการบริิหารราชการบริิหารราชการแผ่่นดิินยุุคดิิจิิทััลของประเทศไทย. https://www.dga.or.th/upload/download/file_8fa586cf682605b8cbaf62cefcf901c0.pdf สำนัักเลขาธิกิ ารคณะรััฐมนตรีี. พระราชปรารภให้้ตั้ง� การตีีพิิมพ์ร์ าชกิจิ จานุุเบกษา. ราชกิจิ จานุเุ บกษา. http://www.mratchakitcha.soc.go.th/history2.html Gomes, A., & Soares, D. (2014). Open Government Data Initiatives in Europe: Northern versus Southern Countries in Europe. In Estevez, E., Janssen, M., & Barbosa, L. S. (Eds.), ICEGOV ‘14: Proceedings of the 8th International Conference on Theory and Practice of Electronic Governance (p. 342 - 350). New York: The Association for Computing Machinery. https://dl.acm.org/doi/10.1145/2691195.2691246
124 วารสารวิชิ าการ ป.ป.ช. ปีีที่่� 14 ฉบับั ที่่� 2 (กรกฎาคม – ธันั วาคม 2564) Yu, H., & Robinson, D. G. (2012). “The New Ambiguity” of “Open Government”. UCLA Law Review Dicclosure, (178). 178 - 208. Norman, S. M. (1987). Public Access to Government-Held Information. London: Steven & Son Ltd. Open Data Charter. (2015). International Open Data Charter. Open Data Charter. https:// opendatacharter.net/wp-content/uploads/2015/10/opendatachartercharter_ F.pdf Organisation for Economic Co-operation and Development. (2020). Open Data & Covid 19: Looking Forward Towards Government Readiness and Reform. https:// www.oecd.org/gov/digital-government/6th-oecd-expert-group-meeting-on-open- government-data-summary.pdf Organization of American States. (2015). 10 Principles on the Right to Know. Organization of American States. https://www.oas.org/dil/access_to_information_ human_ Policy_Recommendations_10_Principles_on_the_Right_to_Know.pdf Slaikeu, K.A. (1984). Crisis Invervention. MA: Allyn & Bacon. Tauberer, J. (2019). The 8 Principles of Open Government Data. The Annotated 8 Principles of Open Government Data. http://opengovdata.org Transparency International. (2020). Public procurement during states of emergency. https://www.transparency.org/files/content/event/EN_Latin_America_ emergency_procurement_report_Layout.pdf _______________________. (29 April 2020). Where Do We Go from Here to Stop the Pandemic. Transparency International. https://www.transparency.org/en/ news/where-do-we-go-from-here-to-stop-the-pandemic United Nations. (2013). Guidelines on Open Government Data for Citizen Engagement. United Nations. http://publicadministration.un.org/rn/ogd. United Nations. (2003). United Nations Convention Against Corruption. United Nations. https://www.bak.gv.at/en/Downloads/files/UNO/un_convention_english.pdf United Nations Public Administration Country Studies. (2016). Glossary. United Nations. https://publicadministration.un.org/egovkb/en-us/Resources/Glossary.
แนวทางการส่่งเสริิมความโปร่ง่ ใสในการเปิดิ เผยข้อ้ มูลู ข่่าวสารภาครัฐั ในภาวะวิกิ ฤต 125 World Economic Forum. (2020). Hacking corruption in the digital era: How tech is shaping the future of integrity in times of crisis. World Economic Forum. http://www3. weforum.org/docs/WEF_GFC_on_Transparency_and_AC_ Agenda_ for_Business_Integrity_pillar_3_2020.pdf World Wide Web Foundation. (2015). ODB Global Report. 3rd ed. World Wide Web Foundation. http://opendatabarometer.org/doc/3rdEdition/ ODB-3rdEdition- GlobalReport.pdf.
126 วารสารวิชิ าการ ป.ป.ช. ปีีที่่� 14 ฉบับั ที่่� 2 (กรกฎาคม – ธันั วาคม 2564) หลัักเกณฑ์ก์ ารส่ง่ บทความลงพิิมพ์์ “วารสารวิิชาการ ป.ป.ช.” 1. เป็็นบทความวิจิ ััยหรืือบทความวิชิ าการทั่่ว� ไปด้า้ นการป้้องกันั และปราบปรามการทุุจริติ 2. เป็็นบทความที่่ไ� ม่่เคยตีีพิมิ พ์์ที่่ใ� ดมาก่อ่ น หรืือไม่อ่ ยู่�ระหว่่างการเสนอขอลงพิมิ พ์ใ์ นวารสาร/ สิ่ง� พิมิ พ์อ์ ื่่น� 3. เนื้้อ� หาต้น้ ฉบัับภาษาไทย มีีจำนวนหน้า้ สููงสุุดไม่่เกินิ 25 หน้้าพิิมพ์์ (กระดาษ A4) ต้น้ ฉบับั ภาษาไทยพิิมพ์์ด้้วยขนาดตััวอัักษร 16 แบบอัักษร TH SarabunPSK ต้้นฉบัับภาษาอัังกฤษ พิิมพ์ด์ ้้วยขนาดตัวั อักั ษร 16 แบบอัักษร TH SarabunPSK 4. ส่ว่ นประกอบสำคััญของบทความ 4.1 ชื่อ�่ เรื่�่อง หรืือชื่อ่� หััวข้้อ ภาษาไทย และภาษาอัังกฤษ 4.2 ชื่อ่� ผู้�เขีียน ภาษาไทยและภาษาอังั กฤษ (ระบุสุ ถานที่่�ติดิ ต่่อ และ E-mail address, โทรศัพั ท์/์ โทรสาร ไว้ท้ ้า้ ยบทความ) 4.3 บทคััดย่อ่ ภาษาไทยและภาษาอังั กฤษ ประมาณ 10 - 15 บรรทัดั (ภาษาไทย) หรืือประมาณ 100 - 150 คำ (ภาษาอัังกฤษ) 4.4 เนื้้�อหา (คำบรรยาย) ประมาณ 10 - 20 หน้า้ 4.5 รููปและตารางประกอบ เท่่าที่่�จำเป็็น พร้้อมคำบรรยาย (อธิิบายประกอบภาพ) รวมแล้้ว ไม่่เกินิ 4 หน้้า 4.6 สรุปุ และข้อ้ เสนอแนะจากผลการวิจิ ัยั ประมาณ 10 - 15 บรรทััด หรืือรวมข้อ้ เสนอแนะแล้ว้ ไม่่เกิิน 20 บรรทััด 4.7 เชิิงอรรถเรีียงลำดับั หมายเลขในเนื้้�อหา และพิิมพ์ร์ วมไว้ส้ ่่วนท้า้ ยของบทความ 4.8 หนัังสืืออ้้างอิิงหรืือบรรณานุกุ รม ใช้้รูปู แบบ APA (American Psychological Association) 4.9 การอ้้างอิิงเว็็บไซต์์ หรืือสื่่อ� อิิเล็็กทรอนิกิ ส์ต์ ่า่ ง ๆ ให้้เป็น็ หมวดต่อ่ ท้า้ ยหนังั สืือสิ่ง� พิิมพ์์ต่า่ ง ๆ ตามข้้อ 4.8 5. การพิจิ ารณาการรัับบทความ 5.1 บทความที่่�ได้้รัับการพิิจารณาให้้ลงพิิมพ์์ในวารสารวิิชาการ ป.ป.ช. ต้้องผ่่านความเห็็นชอบ และ/หรืือผู้�เขีียนได้ป้ รับั ปรุงุ แก้ไ้ ขตามข้อ้ เสนอแนะของกองบรรณาธิกิ ารหรืือผู้�ทรงคุณุ วุฒุ ิิ (peer reviews) ที่่ไ� ด้ร้ ับั มอบหมายให้เ้ ป็น็ ผู้้�พิจิ ารณาบทความ จำนวน 2 ท่า่ น โดยผู้�ประเมินิ ไม่ท่ ราบ ชื่อ�่ ผู้�แต่ง่ และผู้�แต่่งไม่่ทราบชื่่�อผู้�ประเมินิ (Double-blind peer review) 5.2 ผู้�เขีียนบทความที่่ไ� ด้ร้ ับั การคัดั เลืือกให้ล้ งพิมิ พ์ใ์ นวารสารวิชิ าการ ป.ป.ช. จะได้ร้ ับั ค่า่ ตอบแทน ผลงานละ 3,000 บาท และวารสารวิชิ าการ ป.ป.ช. เมื่�่อพิิมพ์เ์ ผยแพร่แ่ ล้้ว จำนวน 2 เล่ม่
ปัญหาความไม่โปรง่ ใสของสถาบนั การเงนิ คลองจ่นั 127 5.3 แจ้้งผลการพิิจารณาให้้ผู้�เขีียนบทความทราบหลัังจากกองบรรณาธิิการได้้พิิจารณาบทความให้้ ลงพิมิ พ์ไ์ ด้้ 5.4 การพิจิ ารณาบทความโดยกองบรรณาธิิการถืือเป็็นเด็็ดขาด 5.5 กรณีีผู้�เขีียนบทความต้อ้ งการนำบทความไปตีีพิมิ พ์เ์ ผยแพร่ซ่ ้้ำจะต้อ้ งแจ้ง้ ให้ก้ องบรรณาธิกิ ารทราบ เป็น็ ลายลัักษณ์์อัักษรก่อ่ น สถานที่่ต� ิิดต่อ่ สำนักั วิจิ ัยั และบริกิ ารวิิชาการด้า้ นการป้้องกันั และปราบปรามการทุุจริติ สำนัักงานคณะกรรมการป้้องกันั และปราบปรามการทุุจริติ แห่ง่ ชาติิ เลขที่่� 361 ถนนนนทบุรุ ีี ตำบลท่่าทราย อำเภอเมืืองนนทบุุรีี จังั หวัดั นนทบุรุ ีี 11000 โทร. 0 2528 4800 ต่อ่ 4702 โทรสาร 0 2528 4703
แบบบอกรับั เป็็นสมาชิกิ “วารสารวิิชาการ ป.ป.ช.” สถานะสมาชิิก ส่่วนบุุคคล หน่ว่ ยงาน ชื่่�อ – สกุุล............................................................................................................................................ ตำแหน่่งงาน........................................................................................................................................... หน่ว่ ยงานที่่ส� ังั กัดั ..................................................................................................................................... ที่่อ� ยู่�ที่ส� ะดวกในการติดิ ต่อ่ ....................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... โทรศัพั ท์.์ ..................................โทรศัพั ท์เ์ คลื่อ่� นที่่.� ............................................โทรสาร............................. E–mail…………………………………………………………………………………………………………………………………… ข้อ้ เสนอแนะ ท่่านเห็็นว่่าเนื้้�อหาสาระเกี่�ยวกัับการต่่อต้้านการทุุจริิตในวารสารวิิชาการ ป.ป.ช. ควรจะให้้ ความสำคััญในเรื่อ�่ งใด ประเด็น็ ใดบ้า้ ง โปรดระบุตุ ามลำดับั ความสำคััญ ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... NACC Journal Subscription Form Name - Last Name............................................................................................................................. Position................................................................................................................................................ Affiliated with..................................................................................................................................... Postal Address.......................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... Telephone ……….........................Mobile Phone........................................ Fax................................... E – mail ……………………………………………………………........................................................................... Suggestions In your opinion, what anti-corruption issues should be emphasized in the NACC Journal? Please list them in order of importance. ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... สถานที่่�ติิดต่่อ: กองบรรณาธิกิ ารวารสารวิิชาการ ป.ป.ช. T Aedlderpehsos:n e: CBAa1O3ETned16umoffl01dirmit.epc0o6NAaehm0r6uocuoBi ansr oofds2tMfiaht5eohrAau2mndebn8a,,i nutcN N4igr-a8SiCAnte0RCooio0rorCnvrnauitEcJadhxpoel,attus.AbTi,or 4nhun n7taraii0-s,RlC2aNeoasoirenrDuatirphscttahriboicunt,ri สำนักั วิจิ ััยและบริกิ ารวิชิ าการด้า้ นการป้้องกััน และปราบปรามการทุุจริิต สำนักั งาน ป.ป.ช. เลขที่่� 361 ถนนนนทบุรุ ีี ตำบลท่า่ ทราย อำเภอเมืืองนนทบุรุ ีี จังั หวัดั นนทบุรุ ีี 11000 โทรศััพท์์: โทร. 0 2528 4800 ต่่อ 4702
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
- 141
- 142
- 143
- 144
- 145
- 146
