คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย

Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) ใชส้ า� หรบั พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหนา้ ท่ี ครู และผู้ดแู ลเดก็ ในการสง่ เสรมิ พัฒนาการเด็ก คู่มือ DSPM หา้ มจา� หนา่ ย

ผู้แต่ง/ผู้จัดทำ� กระทรวงสาธารณสุข ถนนติวานนท์ อำาเภอเมือง จังหวัดนนทบุรี 11000 โทร. 0 2590 1000 www.moph.go.th ปีที่พิมพ์ เมษายน ปี 2564 จำ�นวนพิมพ์ 700,000 เล่ม ISBN 978-616-11-3268-2 สนับสนุนโดย งบประมาณ พิมพ์ที่ สำานักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ สำานักงานกิจการโรงพิมพ์องค์การสงเคราะห์ทหารผ่านศึก

คมู่ ือ เฝา้ ระวังและสง่ เสริมพฒั นาการเด็กปฐมวยั Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) ชอ่ื – สกลุ เด็ก ..................................................................................... เลขทบ่ี ัตรประจ�ำตัวประชาชน เดก็ .......................................................... วัน เดือน ปีเกดิ เดก็ …………………………........................................... สถานทเ่ี กิด โรงพยาบาล ............................................................................. น้ำ� หนกั แรกเกิด ........................................................ กรัม Apgar Score ....................................................................................................... ชือ่ – สกลุ บดิ า หรอื มารดา หรอื ผูด้ ูแล ............................................................................................. โทรศัพท์ .................................................... สถานทตี่ ิดต่อ .......................................................................................................................................................................................................... คมู่ อื เฝา้ ระวงั และสง่ เสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 1

ค�ำน�ำ การพัฒนาประเทศขนึ้ อยกู่ บั การพฒั นาคนให้เปน็ คนดี ท�ำได้โดยการพฒั นาสมองให้คดิ ดี ท�ำดี และพดู ดี สมองมีการเจรญิ เตบิ โตอยา่ งรวดเรว็ เมอ่ื แรกเกิดสมองเจริญเติบโต เพยี ง 25% แตเ่ ตบิ ใหญไ่ ดถ้ งึ 92% เมอื่ อายุ 5 ขวบ ปจั จยั สำ� คญั ทที่ ำ� ใหส้ มองมกี ารเปลย่ี นแปลง คอื พนั ธกุ รรม (Gene) ประสบการณ์ (Experience) และสมั พนั ธภาพ (Relationship) เดก็ เรียนรู้สงิ่ ทด่ี ีหรอื ไม่ดจี ากผู้ใหญท่ เ่ี ลี้ยงดเู ขาหรอื จากทีไ่ ม่มใี ครดแู ลเขา ประสบการณ์เร่ิมแรก Early Experience มคี วามส�ำคญั ส�ำหรบั เดก็ ไปตลอดชีวติ การฝึกทักษะให้เด็กมีความรู้และฉลาดโดยใช้ตัวช้ีวัด IQ อย่างเดียวไม่พอ เพราะคนอาจจะฉลาดแต่ไม่เป็นประโยชน์ต่อส่วนรวมก็ได้ Executive Function (EF) หรือ The ability to use what you know เป็นการฝกึ ทักษะใหเ้ ดก็ เป็นคนดที ่ีประสบความส�ำเรจ็ มี 3 องคป์ ระกอบสำ� คัญ คือ ขอ้ มูล-Working Memory การห้ามใจไมใ่ ห้ท�ำผิด -Inhibitory Control และการปรับตัว-Cognitive Flexibility ช่วยท�ำให้เด็กเรียนได้ส�ำเร็จและเป็นผู้ใหญ่ที่ท�ำงานอย่างมีประสิทธิภาพ การพัฒนาการท�ำงานของสมองอย่างง่าย แต่ได้ผลดคี ือ “ภาษา” พ่อแม่ผู้ดูแลเด็กควรมี “เวลา”พูดคุยกับลูกอย่างสม่�ำเสมอ โดยการ “เล่านิทาน อ่านคำ� กลอน สอนนับเลข” ยงิ่ ใหเ้ ด็กได้เรยี นรภู้ าษาที่สองตัง้ แตเ่ ล็ก ยง่ิ ท�ำให้ สมองมีโอกาสไดพ้ ัฒนามากขน้ึ ภาษาท่ีสอง=ความฉลาด2 (Second-language = Intelligence2) สิ่งทีเ่ ด็กไทยยงั ขาดอีกอยา่ งหนึง่ คือ “ความคิดรเิ ร่ิม (Creativity)” ซ่ึงเป็นรากฐาน ส�ำคัญของการเกิดนวัตกรรม (innovation) และนวัตกรรมก็คือตัวชี้วัดท่ีแยกระหว่างผู้น�ำกับผู้ตาม ผู้น�ำชุมชนที่ดีควรมีการส�ำรวจพัฒนาการเด็กปฐมวัยในพ้ืนที่ว่าได้รับการเลี้ยงดู อย่างไร พฒั นาการสมวัยหรือไมแ่ ละจัดการความเส่ยี งด้วยวธิ ใี ด คู่มือ DSPM 2564 นี้ พ่อแม่ผู้ปกครองสามารถใช้เฝ้าระวังเร่ืองออทิสติก (Autistic) ได้ตั้งแต่เด็กไม่ยอมสบตากับแม่ขณะดูดนมแม่ ไปจนถึงการมีโลกส่วนตัวของเด็กเอง ข้อควรเฝ้าระวังของ DSPM มีความคล้ายคลึงกับ TDAS (Thai Diagnostic Autism Scale) เม่ือเด็กอายุ 1 ขวบ ถึง 7 ข้อจาก 12 ข้อ การวินิจฉัยได้เร็วก็จะช่วยเด็กได้เร็ว แต่ความประสงค์หลักของการผลิตคู่มือ DSPM คือความพยายามในการสร้างภาวะผู้น�ำ Leadership ให้มากขึ้นในสังคมไทย ผู้น�ำท่ีดีจะต้องมีความสามารถในการควบคุมอารมณ์ คือรู้ทั้งใจตัวเองและเพื่อนร่วมทีม ท�ำให้ทุกคนในทีมท�ำงานอย่างมีความสุข Emotional Intelligence ยิ่งผู้น�ำระดับสูงย่ิงมีความจ�ำเป็นท่ีต้องมี “จริยธรรม” ติดสมองอยู่เสมอ (Ethical leadership) ด้วยความส�ำนึกในพระมหากรุณาธิคุณของในหลวงรัชกาลท่ี 9 ที่ได้พระราชทานพระราชด�ำรัสการพัฒนาคน เมื่อวันท่ี 31 กรกฎาคม 2546 ให้ปวงชนชาวไทย ความว่า “คนต้องคิดดี ท�ำดี และพดู ดี จึงจะเปน็ ผลดี” นายแพทย์วลั ลภ ไทยเหนือ ทป่ี รึกษาโครงการส่งเสรมิ พฒั นาการเดก็ https://www.youtube.com/watch?v=KiKy3MEvEtk เฉลมิ พระเกยี รตสิ มเดจ็ พระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี การสร้างเด็กดดี ว้ ย DSPM 2 คมู่ ือเฝ้าระวังและส่งเสรมิ พัฒนาการเด็กปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

สารบัญ แผนผงั การดูแลเฝา้ ระวัง คัดกรอง และสง่ เสริมพัฒนาการเดก็ ทค่ี ลอดปกติ ชว่ งอายุ 18 เดอื น (1 ป 6 เดือน) ...........................................................................31 วยั แรกเกดิ - 6 ปี .......................................................................................................4 ชว่ งอายุ 19 - 24 เดือน (1 ป 7 เดือน - 2 ป) ..........................................................36 ค�ำอธิบายแผนผัง ........................................................................................................5 ช่วงอายุ 25 - 29 เดือน (2 ป 1 เดอื น - 2 ป 5 เดือน) ............................................39 การใชค้ มู่ อื เฝา้ ระวงั และสง่ เสรมิ พฒั นาการเดก็ ปฐมวยั ................................................7 ชว่ งอายุ 30 เดอื น (2 ป 6 เดอื น) ............................................................................40 ขน้ั ตอนการเตรยี มความพร้อม ....................................................................................7 ช่วงอายุ 31 - 36 เดือน (2 ป 7 เดอื น - 3 ป) .........................................................45 ขัน้ ตอนการสร้างสัมพันธภาพระหวา่ งผปู้ ระเมนิ กับเด็กและพอ่ แม่ ผูป้ กครอง.............7 ช่วงอายุ 37 - 41 เดอื น (3 ป 1 เดือน - 3 ป 5 เดือน) ............................................47 ข้นั ตอนการประเมนิ ....................................................................................................8 ชว่ งอายุ 42 เดอื น (3 ป 6 เดอื น) ...........................................................................50 ขน้ั ตอนสรุป ................................................................................................................9 ช่วงอายุ 43 - 48 เดอื น (3 ป 7 เดอื น - 4 ป) .........................................................56 การสง่ เสรมิ พฒั นาการเดก็ ปฐมวัยโดยพอ่ แม่ ผปู้ กครอง ...........................................10 ช่วงอายุ 49 - 54 เดือน (4 ป 1 เดอื น - 4 ป 6 เดือน) ............................................59 กญุ แจสู่ความสำ� เรจ็ .................................................................................................10 ช่วงอายุ 55 - 59 เดือน (4 ป 7 เดอื น - 4 ป 11 เดือน) .........................................61 ขอ้ ควรค�ำนงึ ในการฝึกทักษะเพ่ือส่งเสริมพัฒนาการเด็ก ...........................................10 ช่วงอายุ 60 เดือน (5 ป) .......................................................................................... 63 คู่มือเฝ้าระวังและสง่ เสรมิ พฒั นาการเด็กปฐมวยั .......................................................11 ชว่ งอายุ 61 - 66 เดือน (5 ป 1 เดอื น - 5 ป 6 เดือน) ............................................68 ช่วงอายแุ รกเกดิ - 1 เดือน ........................................................................................11 ชว่ งอายุ 67 - 72 เดอื น (5 ป 7 เดือน - 6 ป) .........................................................70 ชว่ งอายุ 1 - 2 เดือน ................................................................................................12 ชว่ งอายุ 73 - 78 เดือน (6 ป 1 เดอื น - 6 ป 6 เดอื น) ............................................72 ชว่ งอายุ 3 - 4 เดือน ................................................................................................14 วิธสี ่งเสรมิ พฒั นาการเดก็ ปฐมวัยตามช่วงอายุ ช่วงอายุ 5 - 6 เดอื น ................................................................................................16 โดยพอ่ แม่ ผปู้ กครอง ครู และผู้ดแู ลเดก็ ....................................................................75 ชว่ งอายุ 7 - 8 เดือน ................................................................................................18 แบบบันทกึ การเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวยั ตามชว่ งอายุ ช่วงอายุ 9 เดอื น .....................................................................................................21 โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง ครู ผดู้ แู ลเด็ก และเจา้ หน้าทส่ี าธารณสขุ ...............................77 ชว่ งอายุ 10 - 12 เดือน (10 เดอื น - 1 ป) ..............................................................25 แบบบันทึกการคัดกรองและส่งเสริมพฒั นาการเดก็ ปฐมวัย ตามช่วงอายุ ช่วงอายุ 13 - 15 เดือน (1 ป 1 เดือน - 1 ป 3 เดอื น) ............................................26 โดยเจา้ หน้าทีส่ าธารณสขุ ..........................................................................................80 ชว่ งอายุ 16 - 17 เดอื น (1 ป 4 เดือน - 1 ป 5 เดอื น) ............................................28 คมู่ อื เฝา้ ระวังและส่งเสรมิ พฒั นาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 3

4 คมู่ อื เฝา้ ระวงั และส่งเสริมพฒั นาการเด็กปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) แผนผงั การดแู ลเฝ้าระวัง คดั กรอง และส่งเสรมิ พัฒนาการเด็ก วยั แรกเกดิ – 6 ปี ANC, PP เดก็ แรกเกิด – 6 ปี WCC พัฒนาการปกติ/สมวัย เฝา้ ระวัง#/คัดกรอง หน่วยบริการต้ังแต่ปฐมภมู ิ คูม่ อื DSPM (เล่มขาว) เฝา้ ระวังโดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง ส่งเสริม 1B260 1 พฒั นาการตามวยั คัดกรองโดย บุคลากรทางการแพทย/์ พฒั นาการ เจ้าหน้าทีส่ าธารณสุขทกุ ระดบั ตามอายถุ ัดไป 1B261 1B262 ของเด็ก โดยพอ่ แม่ สงสยั ลา่ ช้า แนะน�ำให้ พ่อแม่ สงสยั ลา่ ชา้ สง่ ตอ่ ทนั ท*ี (เดก็ ทพ่ี ฒั นาการ คู่มอื DSPM (เลม่ ขาว) ผดู้ แู ลเด็ก ผูป้ กครอง สง่ เสริมพฒั นาการ ลา่ ชา้ /ความผดิ ปกติอย่างชัดเจน) โดย บคุ ลากรทางการแพทย/์ พเ่ี ล้ียงเดก็ เจ้าหน้าที่สาธารณสุขทุกระดับ และอสม. ตามวยั ภายใน 30 วัน** และ พอ่ แม่ ผ้ปู กครอง คูม่ ือ DSPM (เล่มขาว) ใช้ ปพกฒั ตน/ิ าสกมาวรยั หน่วยบริการตัง้ แต่ปฐมภมู ิ โดย บุคลากรทางการแพทย/์ - ค่มู อื เฝ้าระวังและ เจา้ หน้าท่สี าธารณสุขทุกระดบั 1B260 2 คัดกรองพฒั นาการซำ้� หน่วยบริการตั้งแตป่ ฐมภมู ิ สง่ เสรมิ ภายใน 14-30 วัน พัฒนาการ เด็กปฐมวัย DSPM ลา่ ชา้ ให้ส่งตอ่ (เล่มขาว) - คมู่ อื ประเมินและ พสมฒั วนัยาการปกต/ิ ตรวจวินจิ ฉยั และ หน่วยบรกิ ารต้ังแต่ทตุ ิยภมู ิ ค่มู อื TEDA4I ส่งเสริม 1B260 ประเมินพัฒนาการ โดย บคุ ลากรทผี่ ่านการอบรม พัฒนาการ เด็กกลุ่มเสย่ี ง DAIM 3 ลา่ ชา้ ใหส้ ง่ ต่อ (เลม่ เขียว) - พัฒนาการบ�ำบัด (Developmental หนว่ ยบริการตงั้ แตท่ ุตยิ ภูมิ คมู่ ือ TEDA4I + พัฒนาการบำ� บัด Intervention) เป็นระยะเวลา 3 เดือน โดย บคุ ลากรท่ผี ่านการอบรม - รักษาสาเหตุ (ถา้ ม)ี (นัดอยา่ งนอ้ ยเดือนละ 1 คร้งั ) พสมฒั วนัยาการปกต/ิ ประเมนิ พฒั นาการซ้ำ� หน่วยบรกิ ารตัง้ แต่ทุตยิ ภูมิ ค่มู ือ TEDA4I โดย บุคลากรที่ผ่านการอบรม 1B270 4 ลา่ ช้า ใหส้ ่งต่อ หน่วยบริการตัง้ แตท่ ุติยภมู ิ ตาม service plan ประเมนิ พัฒนาการดว้ ย TDSI III ของแตล่ ะเขตสขุ ภาพ - TDSI III ตรวจวินจิ ฉัยเพิ่มเติม - CPG รายโรค และตรวจวนิ ิจฉัยเพมิ่ เติม โดย กมุ ารแพทย/์ กมุ ารแพทยด์ า้ นพฒั นาการ และพฤติกรรมเด็ก/จิตแพทย์/จิตแพทย์เด็ก และวัยรนุ่ ใหก้ ารดูแลรักษาแกไ้ ขตามรายโรคและติดตามเป็นระยะ หมายเหตุ : -----ข-**-*ส#้อPTกWAกสงมPEาาNคง่สCรรDูลรCอืยั(CเคลาAPฝลดัพย(งo4้า(A่าโWกชยIรsชปnรอื่tาะค้าetรpอบเวือelแดaสงงัlาnกก็พtพล่งคcuaรสตหัฒ่มูฒัhtmมง่อaลือiนนlสทlงdัปโายัาwคดันcรกกลcลยlaทะาiาา่lnอหrเiรีรชdnมดคiาเเcา้i)ดนิดแกือc)ใหก็ก็)ลเเหเคพดดดอดะค้ลอ็ก็กื่อพ้วผ้วลินสคทชยยปู้ยินกิมน่วีพ่าว่กิDDฝย.ใบัฒย/สดSาSเพาหหุขกนPยPลอ่ลภลคMังMาคแังสอืการลคมพงรเาททนิดลส่ภรเก�ำ�ำกิ็กดอัยล์โรโเปก็ดลด่าดดะชดา่ฐยยตก็ ช้ามีบพนุ้ส/้าวคุขุ่อพคอยั ลภแวฒัยทามาาู่ในม่ีกพมห่ ผาปีรผดโ้ กท้ปูอญัิดี สาากกปหารงคากมแกาสรตาพลาเอริอดระฒั งถแยตก็ ทชนพ่าาไกุว่ดางมทยชกชฝ้ทยแ่วาดัึกกุ์/งนรเจเสจอจะนนปัาา้นคยหดำ� เรุชผานบหปนู่้า้ ์ทก3หดคี่ส0าารากววอธสนนั างม์ซใรถหวนิณ้ายัใ้ โชสยใดค้หขุงัรม่ไูแ้มมทอืจผุ่กศง้ D่าอีรจSนษานPใยะหทMุเ9บ้.ลรใ,็กันพน1ทข.เ8สปึกอ้ ,ตน็ว31.า่ต-0เ5พ้น,ลอื่แ4า่ ตลช2ะรา้ แแว6ลจล-ะซ2้ว0ำ้�ส6แง่ ต0ตลาะอ่เมดบลือนัำ� นดทบักึ

คำ� อธิบายแผนผงั 1. เจ้าหน้าทใี่ นหนว่ ยบริการคลินิกฝากครรภ์ (Antenatal care : ANC) และหอผปู้ ่วยหลงั คลอด (Postpatum ward) เป็นผ้ใู ห้ค�ำแนะนำ� การใช้แก่ พ่อแม่ ผปู้ กครอง 2. คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย ; DSPM (เล่มขาว) ใช้ส�ำหรับประเมินพัฒนาการเด็ก ในช่วงอายุน้อยกว่า 2 ปี คือ เด็กที่คลินิกเด็กสุขภาพดี (Well Child Clinic : WCC) และศนู ยพ์ ฒั นาเด็กเลก็ ส่วนชว่ งอายุมากกว่า 2 ปี ใชส้ �ำหรับเด็กท่ีสถานพัฒนาเดก็ ปฐมวัยและโรงเรียนอนบุ าล ท้ังนเี้ จา้ หน้าทีส่ าธารณสุข ที่หนว่ ยบริการ ตง้ั แตป่ ฐมภูมิ (รพ.สต/รพช./รพท./รพศ.) จะประเมินพัฒนาการเด็กดว้ ยคูม่ อื เฝา้ ระวงั และส่งเสริมพฒั นาการเด็กปฐมวยั ; DSPM (เลม่ ขาว) ในชอ่ งวธิ ีประเมิน • กรณีมพี ฒั นาการสมวัย แนะน�ำให้พอ่ แม่ ผู้ปกครอง ส่งเสริมพฒั นาการตามวยั ตามช่วงวธิ ีฝึกทกั ษะ ในช่วงอายุต่อไป • กรณีมพี ฒั นาการสงสัยลา่ ช้า แนะน�ำให้พ่อแม่ ผปู้ กครอง ฝึกทกั ษะเด็กดา้ นน้นั บอ่ ย ๆ เปน็ เวลา 30 วนั หมายเหตุ : พยาบาลหลงั คลอด และพยาบาลคลนิ ิกสขุ ภาพเด็กดี สามารถชว่ ยแนะนำ� ผ้ปู กครองให้ใช้คมู่ ือ DSPM ในการเฝ้าระวังและส่งเสรมิ พัฒนาการเด็กไดโ้ ดยเฉพาะอยา่ งย่ิง ขอ้ 1 - 5 และ ขอ้ 6 - 20 ตามล�ำดับ 3. ในชว่ ง 14 - 30 วัน เจา้ หน้าท่ีสาธารณสขุ ทห่ี นว่ ยบรกิ ารต้ังแต่ปฐมภูมิ (รพ.สต/รพช./รพท./รพศ.) ประเมนิ พัฒนาการเดก็ สงสัยลา่ ช้าด้วยค่มู ือเฝ้าระวงั และส่งเสริม พฒั นาการเดก็ ปฐมวยั ; DSPM (เลม่ ขาว) ขอ้ ทกั ษะทไี่ มผ่ า่ น และทกั ษะอน่ื ๆ ตามชว่ งอายุ หากเดก็ ผา่ นทกั ษะทเี่ คยสงสยั ลา่ ชา้ และทกั ษะอน่ื ๆ ตามชว่ งอายุ แสดงวา่ มพี ฒั นาการสมวยั ให้เฝ้าระวังพัฒนาการตามวัยต่อเนอ่ื งตามปกติ ถา้ พบพฒั นาล่าชา้ ใหส้ ่งตอ่ ตามระบบ 4. หน่วยบริการทุติยภูมิ ท่ีมีคลินิกกระตุ้นพัฒนาการ ให้ใช้คู่มือประเมินเพ่ือช่วยเหลือเด็กปฐมวัยท่ีมีปัญหาพัฒนาการ (TEDA4I) โดยบุคลากรท่ีผ่านการอบรม หรอื ใช้โปรแกรมกระตนุ้ พัฒนาการของสถานบริการน้ัน ๆ เปน็ ระยะเวลา 3 เดอื น 5. หลังจาก 3 เดือน สถานบริการท่ีมีคลินิกกระตุ้นพัฒนาการ ประเมินพัฒนาการเด็กล่าช้าด้วยคู่มือประเมินเพ่ือช่วยเหลือเด็กปฐมวัยที่มีปัญหาพัฒนาการ (TEDA4I) โดยบคุ ลากรที่ผา่ นการอบรม • กรณีเด็กพัฒนาการสมวัย ให้สง่ เสรมิ พัฒนาการตามวัยในระบบปกติ • กรณีเดก็ มพี ัฒนาการลา่ ช้า หรือมปี ญั หาลา่ ชา้ ซ้ำ� ซอ้ น สง่ ตอ่ หน่วยบริการทตุ ิยภมู ขิ ึ้นไป ที่มีแพทย์ หรอื กมุ ารแพทย์ (รพช./รพท./รพศ./รพ.จติ เวช) 6. ส�ำหรับเด็กที่มีพัฒนาการล่าช้า หน่วยบริการตาม Service Plan ของแต่ละเขตบริการสุขภาพ ประเมินพัฒนาการด้วยคู่มือประเมินและ แก้ไข /ฟื้นฟูพัฒนาการเด็กวัยแรกเกิด – 5 ปี ส�ำหรับบุคลากรสาธารณสุข (TDSI III) หรือใช้โปรแกรมกระตุ้นพัฒนาการของสถานบริการน้ัน ๆ หากยงั พบปัญหาให้พจิ ารณาตามความเหมาะสม เพ่ือคุณภาพชวี ิตที่ดขี องเดก็ และครอบครวั httแpนs:ว//ทwาwงwก.าyoรuดtuูแbลe.เcฝo้าmร/ะwวaงั tcคh?ัดvก=YรTอzง7JแufลPะmสVง่Yเ&สt=ร4ิม0s พฒั นาการเด็กทีค่ ลอดปกติ วัยแรกเกดิ -5 ปี คมู่ อื เฝา้ ระวังและสง่ เสริมพฒั นาการเดก็ ปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 5

นยิ ามศพั ท์ : เด็กปฐมวัย หมายถงึ เด็กซึ่งมีอายุต่�ำกว่าหกปีบริบูรณ์ และให้หมายความรวมถึงเด็กซ่ึงต้องได้รับการพัฒนาก่อนเข้ารับการศึกษา ในระดบั ประถมศึกษา สถานพัฒนาเดก็ ปฐมวัย หมายถึง สถานท่ีรับดูแล พัฒนา จัดประสบการณ์เรียนรู้ และการศึกษาส�ำหรับเด็กปฐมวัยครอบคลุมตั้งแต่ทารกแรกเกิด ถงึ 6 ปี หรือก่อนเข้าเรยี นประถมศึกษาปีท่ี 1 ทใ่ี ชช้ ือ่ หลากหลายรวมทกุ สงั กดั ในประเทศไทย ได้แก่ 1. กระทรวงมหาดไทย : ศูนย์พฒั นาเดก็ เลก็ องค์กรปกครองสว่ นทอ้ งถน่ิ และโรงเรยี นอนบุ าล 2. กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมน่ั งคงของมนุษย์ : สถานรับเลยี้่ งเดก็ เอกชน 3. กรุงเทพมหานคร ฯ : ศูนย์พัฒนาเดก็ ก่อนวยั วัยเรียน (ส�ำนกั พัฒนาสังคม) สถานรับเล้ยี งเดก็ กลางวัน (ส�ำนักอนามัย) และโรงเรยี นอนบุ าล (ส�ำนักการศึกษา) 4. กระทรวงสาธารณสขุ : ศูนยเ์ ดก็ เล็กในโรงพยาบาล 5. กระทรวงศกึ ษาธิการ : โรงเรียนอนุบาล (ส�ำนกั งานคณะกรรมการการศึกษาขนั้ พนื้ ฐาน) และโรงเรยี นเอกชน (ส�ำนักงานคณะกรรมการส่งเสรมิ การศึกษาเอกชน) 6. หน่วยงานอนื่ ๆ เชน่ โรงเรยี นอนบุ าลสาธิตในมหาวทิ ยาลยั กระทรวงกลาโหม สำ� นกั งานตำ� รวจแห่งชาติ มลู นิธิ และองค์กรเอกชน Gross motor (GM) หมายถึง พฒั นาการด้านการเคลอ่ื นไหว Fine Motor (FM) หมายถึง พัฒนาการด้านกล้ามเนอ้ื มัดเลก็ และสติปญั ญา Receptive Language (RL) หมายถงึ พัฒนาการดา้ นการเขา้ ใจภาษา Expressive Language (EL) หมายถึง พฒั นาการด้านการใช้ภาษา Personal and Social (PS) หมายถึง พัฒนาการด้านการชว่ ยเหลือตนเองและสงั คม EF : Executive Functions of the Brain ทกั ษะท่เี ป็นแกนหลกั 3 อย่างในวยั เดก็ ปฐมวัย หมายถงึ การท�ำงานข้นั สงู ของสมองที่ชว่ ยให้นำ� เอาความร้ไู ปวิเคราะห์ สังเคราะห์ และตัดสินใจในการปฏิบัติ เป็นความสามารถของสมองที่พัฒนาได้อย่างรวดเร็วในช่วงปฐมวัย และเป็นพ้ืนฐานส�ำคัญที่น�ำไปสู่ความส�ำเร็จในการด�ำเนินชีวิตในสังคม การศกึ ษา และการทำ� งานซึ่งในช่วงปฐมวัยประกอบดว้ ยทกั ษะส�ำคญั 3 อยา่ ง ดังน้ี 1. Working Memory : ทกั ษะความจำ� ที่นำ� ข้อมลู มาใชง้ าน 2. Inhibitory Control/Self-Control : ทักษะการยับย้ังชงั่ ใจและควบคุมตนเอง 3. Cognitive Flexibility : ทักษะการคดิ และปรบั การกระท�ำอยา่ งยืดหย่นุ 6 คู่มือเฝา้ ระวงั และส่งเสริมพฒั นาการเด็กปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

การใช้คู่มือเฝ้าระวงั และสง่ เสริมพฒั นาการเดก็ ปฐมวยั ผใู้ ชต้ อ้ งทำ� ความเขา้ ใจปฏบิ ตั เิ ปน็ แนวทางเดยี วกนั จงึ จะทำ� ใหผ้ ลการประเมนิ มคี วามถกู ตอ้ งนา่ เชอื่ ถอื และเปน็ ประโยชนต์ อ่ การสง่ เสรมิ พฒั นาการของเดก็ อยา่ งมปี ระสทิ ธภิ าพ โดยมี 4 ข้ันตอน ได้แก่ 1. ขน้ั ตอนการเตรียมความพร้อม 1.1 การเตรียมตัวผปู้ ระเมินและส่งเสรมิ พฒั นาการ : ศึกษาทบทวนความรเู้ ก่ยี วกบั พัฒนาการเดก็ ปฐมวยั ความสำ� คัญของการประเมินและสง่ เสริมพฒั นาการของ เด็กในประเทศไทย สถานการณข์ องเด็กและภมู หิ ลังครอบครัวในเขตความรบั ผดิ ชอบ จ�ำเป็นจะตอ้ งศกึ ษาเอกสารคมู่ ือเฝ้าระวงั ฯ ตั้งแต่ ค�ำนำ� ความน�ำ แผนผัง คำ� อธิบายแผนผัง แนวทางการใช้คู่มือฯ 4 ข้ันตอน การใช้ทักษะ วิธกี ารเฝา้ ระวัง วิธกี ารประเมิน เกณฑ์การตดั สนิ และรายละเอยี ดของอุปกรณ์ การใชอ้ ุปกรณ์ และควรเตรยี มค�ำพูดทจ่ี ะใช้ในข้อค�ำถาม ไว้ล่วงหน้า ในกรณีที่ต้องใช้ค�ำสั่ง เพ่ือความรวดเร็ว ทดลองท�ำหรือฝึกก่อนการประเมินจริง เพื่อให้เกิดความคุ้นเคยและมีความม่ันใจก่อนปฏิบัติจริง ซึ่งรวมถึงแนวทางการแนะน�ำ ส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวยั โดยพอ่ แม่ ผู้ปกครองดว้ ย 1.2 การเตรียมอปุ กรณ์ - จัดเตรยี มและตรวจสอบอุปกรณใ์ หค้ รบตามหมวดหมู่และเรียงตามลำ� ดบั การใช้กอ่ นหลงั - อปุ กรณ์เปดิ ใชค้ รง้ั ละ 1 ชุด ใช้เสรจ็ แล้วเก็บทันที แลว้ จงึ เปดิ ชุดใหม่ เพื่อความสะดวกในการจัดเกบ็ และใหเ้ ด็กมสี มาธิหรอื สนใจในอุปกรณเ์ ฉพาะท่ีต้องการ จะใชป้ ระเมนิ เทา่ น้นั - เมอ่ื ประเมินเดก็ ในทอ้ งถิน่ ทมี่ วี ัฒนธรรมท่แี ตกตา่ ง ผ้ปู ระเมนิ สามารถดดั แปลงใช้วัสดุในท้องถนิ่ ทมี่ ี ทดแทนได้อยา่ งเหมาะสมในการประเมินเดก็ - ตอ้ งทำ� ความสะอาดอปุ กรณ์และตรวจสอบความปลอดภยั ของอปุ กรณ์หลงั น�ำไปใชท้ กุ ครงั้ 1.3 การเตรยี มสถานทสี่ ำ� หรบั ประเมนิ พฒั นาการเดก็ : ควรเปน็ หอ้ งหรอื มมุ ทเี่ ปน็ สดั สว่ น ไมค่ บั แคบเกนิ ไป อากาศถา่ ยเทสะดวก เพอ่ื ใหเ้ ดก็ รสู้ กึ สขุ สบาย ไมห่ งดุ หงดิ และใหค้ วามรว่ มมอื ในการประเมนิ ไมม่ สี งิ่ อนื่ ทกี่ ระตนุ้ หรอื เรา้ ความสนใจของเดก็ เชน่ โทรทศั น์ วทิ ยุ คอมพวิ เตอร์ รปู หรอื วตั ถทุ มี่ สี สี นั ฉดู ฉาด ควรเปน็ หอ้ งทไี่ มม่ เี สยี งดงั รบกวน หรอื มคี นอน่ื ผ่านไปมา พนื้ หอ้ งสะอาด ปลอดภยั ไม่ลื่น ไมม่ สี ่ิงของท่ีไมจ่ �ำเปน็ อย่ใู นหอ้ ง อปุ กรณ์ต่าง ๆ ภายในหอ้ งต้องมคี วามปลอดภยั ไมแ่ หลมคม ไมม่ เี หล่ียมหรอื มุมทีอ่ าจกอ่ ให้เกิด อนั ตราย ควรมกี ารจัดเบาะ โต๊ะ หรือ เกา้ อ้ตี ่าง ๆ ท่ีใช้ในการประเมนิ ในแต่ละช่วงวยั ใหเ้ หมาะสม 1.4 การเตรยี มเดก็ : เด็กต้องไมป่ ว่ ยทางกาย ไม่หิว ไม่ง่วง อม่ิ เกินไป หรือหงดุ หงิด งอแง เนื่องจากจะทำ� ให้เดก็ ไม่ใหค้ วามร่วมมอื ในการ ประเมนิ พาเดก็ เขา้ หอ้ งนำ�้ ขบั ถา่ ยใหเ้ รยี บรอ้ ยกอ่ นการประเมนิ เพอื่ ไมใ่ หข้ าดความตอ่ เนอื่ งในการประเมนิ ใหเ้ ดก็ เลน่ พดู คยุ ทำ� ความคนุ้ เคยกบั ผปู้ ระเมนิ และอปุ กรณบ์ างสว่ น 2. ขั้นตอนการสร้างสัมพันธภาพระหว่างผู้ประเมินกับเด็กและพ่อแม่ ผู้ปกครอง : เด็กแต่ละวัยจะมีพัฒนาการทางร่างกาย ความคิดและ อารมณ์ท่แี ตกตา่ งกัน ดงั นั้นผปู้ ระเมนิ ควรสรา้ งสมั พันธภาพที่ดกี บั เดก็ ก่อนทจี่ ะท�ำการประเมินพฒั นาการ โดยแบง่ ตามช่วงอายุได้ดังนี้ https:แ//ลwะwสw่ง.เyสouรtิมuวbิธพeกีัฒ.cาoนรmใา/ชกw้คาaู่มรtcเือhด?เ็กฝv=ป้าLรฐKะมNววiังIMยั K(XDXdSMP&Mt=)345s คมู่ อื เฝา้ ระวงั และสง่ เสรมิ พัฒนาการเด็กปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 7

2.1 ชว่ งวัยแรกเกดิ – 9 เดอื น 2.1.1 ผู้ประเมนิ ยิม้ แย้มแจ่มใส พูดคุย ทักทายกบั พอ่ แม่ ผู้ปกครองก่อน แล้วจึงพูดคุย เลน่ เสียงกับเด็กดว้ ยน�้ำเสียงน่มุ นวล 2.1.2 ถ้าเด็กร้องไห้ ให้พอ่ แม่ ผปู้ กครองอุม้ ปลอบให้เดก็ สงบจึงเริ่มประเมิน 2.1.3 ชว่ งอายุ 6 - 9 เดอื น เดก็ เร่มิ มีความกังวล เมอ่ื พบคนแปลกหน้า ควรให้เวลากบั เด็กท�ำความคุ้นเคยกอ่ นประเมนิ 2.2 ชว่ งอายุ 10 เดอื น – 2 ปี 2.2.1 ผปู้ ระเมนิ ควรเรมิ่ ดว้ ยการพดู คยุ กบั พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เกย่ี วกบั ชวี ติ ประจำ� วนั พฤตกิ รรมและพฒั นาการของเดก็ เพอ่ื ใหเ้ วลาเดก็ ปรบั ตวั คนุ้ เคยกบั ผปู้ ระเมนิ และไดส้ ังเกตพฤติกรรมเด็ก 2.2.2 เมอื่ เดก็ เรม่ิ สนใจและคนุ้ เคยกบั ผปู้ ระเมนิ ใหพ้ ดู คยุ กบั เดก็ ดว้ ยนำ�้ เสยี งนมุ่ นวลและนำ� อปุ กรณป์ ระเมนิ พฒั นาการบางสว่ นชวนใหเ้ ดก็ เลน่ หรอื อาจสาธติ ใหเ้ ดก็ ดู 2.2.3 หากเด็กร้องไห้ไม่ให้ความร่วมมือ ผู้ประเมินควรเปล่ียนไปประเมินข้อทักษะท่ีใช้การสังเกตหรือสอบถามจากพ่อแม่ ผู้ปกครอง ก่อนแล้วจึงกลับมาท�ำ เม่ือเดก็ พรอ้ ม 2.3 ชว่ งอายุ 3 – 6 ปี 2.3.1 ชว่ งวัยน้ีเดก็ สามารถสือ่ สารโต้ตอบและท�ำตามคำ� ส่ังได้ดี ดงั นน้ั ผปู้ ระเมนิ สามารถที่จะพูดคุยกับเด็กได้โดยตรง 2.3.2 การพูดคยุ กับเด็กควรใช้น�ำ้ เสียงนมุ่ นวล ระดบั เสยี งปกติ แต่เมือ่ เด็กเร่มิ คุน้ เคยกบั ผปู้ ระเมินแล้วควรปรับสีหนา้ และน้ำ� เสยี งใหด้ ูนา่ สนใจ เชน่ พูดเสยี งสงู ต่�ำ เพ่ือเรา้ ความสนใจ หรอื ท�ำสีหน้าดีใจ ตน่ื เตน้ ใหช้ ดั เจนขนึ้ เพอื่ ให้เด็กมีความสนใจในกิจกรรมที่จะเร่ิมประเมิน โดยคำ� พูดท่เี หมาะสมในการสร้างสมั พนั ธภาพกับเด็กวยั น้ี ไดแ้ ก่ การชวนคุยทัว่ ๆ ไป หรอื การชม เช่น - ผมเปยี หนูสวยจงั เลย ใครเป็นคนถกั ใหห้ นูคะ - วันนี้ใครเป็นคนมาสง่ หนทู ีโ่ รงเรยี นคะ - วนั น้ีหนกู ินขา้ วกับอะไรเอ่ย เป็นต้น 2.3.3 เมอื่ เดก็ ให้ความรว่ มมอื ในการประเมนิ หรือสามารถเร่ิมประเมนิ ได้ ควรพดู ชมเชยเดก็ ทกุ คร้ัง 2.4 ผปู้ ระเมนิ แนะนำ� ตวั เอง “ชอ่ื ....เปน็ .... วนั น้ีประเมินพัฒนาการนอ้ ง .... ระยะเวลาที่ใช้ทง้ั หมด ประมาณ 10 - 20 นาที จะท�ำโดยสงั เกตถามจากผูป้ กครอง และให้เด็กเล่นของเล่นหรอื อปุ กรณ์ท่เี ตรยี มมาให้เด็กเลน่ ในขณะทีก่ �ำลงั ประเมนิ เด็ก ผู้ปกครองอยกู่ ับเด็กได้ตลอดเวลา แตไ่ มต่ อ้ งช่วยเด็กทำ� กจิ กรรม บอก แนะนำ� หรือท�ำแทนเด็ก เพราะจะท�ำให้ผลการประเมนิ ไมต่ รงกบั ความเปน็ จริง ถา้ เดก็ และผูป้ กครองพรอ้ มแลว้ เราจะเรมิ่ กนั เลยนะคะ” 3. ขั้นตอนการประเมนิ คมู่ ือเฝา้ ระวงั และสง่ เสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัยฉบับน้ี อธิบายขอ้ ประเมิน DSPM ใหช้ ดั เจน วิธสี ง่ เสรมิ พฒั นาการและฝึกทกั ษะ EF (Executive Functions) ( ) จำ� นวน 30 ขอ้ 8 คมู่ ือเฝ้าระวังและส่งเสรมิ พัฒนาการเดก็ ปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

3.1 สอบถามวันเดือนปเี กดิ เดก็ จากผปู้ กครองแล้วค�ำนวณอายเุ ดก็ วธิ กี ารคำ� นวณ : เรม่ิ จาก วนั เดอื น และปที ที่ ำ� การประเมนิ เปน็ ตวั ตง้ั วนั เดอื น และปเี กดิ เดก็ เปน็ ตวั ลบ ถา้ วนั ตวั ตง้ั จำ� นวนนอ้ ยกวา่ ใหย้ มื ทเี่ ดอื นมา 1 เดอื น (30 วนั ) ถา้ ตัวตงั้ เดือนน้อยกวา่ ตวั ลบใหย้ ืมทป่ี ี 1 ปี (12 เดือน) ตัวอยา่ งที่ 1 ตัวอยา่ งที่ 2 ป ี เดอื น วัน ปี เดอื น วัน วันทีท่ ำ� การประเมนิ 2556 3 5 วันทที่ �ำการประเมิน 2557 3 15 วัน เดือน ปเี กดิ 2551 8 10 วัน เดอื น ปีเกิด 2554 2 27 เด็กอาย ุ 4 6 25 เด็กอาย ุ 3 0 18 3.2 เรมิ่ ประเมนิ พัฒนาการจากดา้ นใดกอ่ นกไ็ ด้ ทตี่ รงกบั ช่วงอายุจรงิ ของเดก็ 3.2.1 ใส่เคร่ืองหมาย  ในช่อง  ผ่าน เม่อื เดก็ ประเมนิ ผา่ น 3.2.2 ในกรณที ี่เดก็ ประเมนิ ไมผ่ า่ น ใหใ้ สเ่ คร่ืองหมาย  ลงในช่อง  ไม่ผ่าน 3.2.3 ในชว่ งอายุใดที่มีขอ้ ประเมนิ 2 หรอื 3 ข้อ หากเดก็ ไม่ผ่านข้อใดขอ้ หนงึ่ ให้ถือวา่ ไมผ่ ่านในชว่ งอายุน้นั 3.3 ในกรณที มี่ ีการประเมนิ เพอ่ื ติดตามพฒั นาการในครงั้ ตอ่ ไป ให้เรมิ่ ตน้ ประเมนิ ข้อทเ่ี ดก็ ประเมนิ ไมผ่ ่าน ในคร้งั ทผี่ ่านมา หมายเหตุ : - เม่ือประเมินเด็กในท้องถ่ินที่ใช้ภาษาหรือวัฒนธรรมท่ีแตกต่าง ผู้ประเมินจะต้องท�ำความเข้าใจ ใช้ค�ำพูด และ/หรือวัสดุทดแทนท่ีเหมาะสม ในการประเมินเด็ก - ขอ้ ทดสอบทุกขอ้ ไดม้ ีการทดสอบเพ่อื หาคา่ เฉลย่ี ความสามารถของเด็กไทยอยา่ งน้อยรอ้ ยละ 75 สามารถท�ำได้ - ข้อทดสอบท่ีมีเกณฑ์ผ่านเป็นจ�ำนวนคร้ัง เช่น ....อย่างน้อย 1 ใน 3 คร้ัง หมายถึง ให้โอกาสเด็กได้ทดสอบ 3 คร้ัง หากผ่านแล้วครั้งต่อไป ไมต่ อ้ งทดสอบ 4. ขน้ั ตอนสรปุ : เมอื่ ประเมินพัฒนาการเดก็ เสร็จแลว้ ทุกคร้ัง ผู้ประเมนิ จะต้องสรุปผลการประเมนิ และใหข้ ้อมูลแก่พอ่ แม่ ผปู้ กครองเดก็ ดังน้ี 4.1 กรณีประเมนิ แลว้ พบวา่ สมวยั ให้แนะน�ำพอ่ แม่ ผู้ปกครองสง่ เสรมิ พฒั นาการเด็กในช่วงอายุตอ่ ไปตามค่มู อื ฯ 4.2 กรณีที่เด็กประเมินแล้วพบว่าไม่สมวัย ผู้ประเมินให้ค�ำแนะน�ำพ่อแม่ ผู้ปกครอง ส่งเสริมพัฒนาการเด็กตามคู่มือฯ ในข้อทักษะที่เด็กไม่ผ่านการประเมินบ่อย ๆ หลงั จากน้ันอกี 1 เดอื น กลบั มาประเมินซ้�ำ 4.3 กรณปี ระเมนิ ซ้ำ� หลังจากการกระตุ้นแลว้ ยงั ไมส่ มวยั ตอ้ งใหข้ ้อมลู แก่พอ่ แม่ ผูป้ กครองเดก็ ในการสง่ ตอ่ เพื่อตรวจและวินจิ ฉัยเพม่ิ เตมิ ที่โรงพยาบาล (รพช./รพท./ รพศ./รพ.จติ เวช) พรอ้ มใบส่งตวั คูม่ ือเฝา้ ระวังและส่งเสรมิ พฒั นาการเดก็ ปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 9

การสง่ เสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัยโดยพ่อแม่ ผปู้ กครอง กญุ แจสู่ความสำ� เร็จ • รักลูกแสดงออกอยา่ งสมำ่� เสมอในการดแู ลเดก็ ทุก ๆ วันตัง้ แต่การกิน นอน เลน่ ออกก�ำลังกาย และเรยี นรู้ที่เหมาะสมถูกสขุ อนามัยและปลอดภยั • ไม่เปรยี บเทยี บกันระหว่างเดก็ เพราะเด็กแตล่ ะคนมีความแตกตา่ งกนั • การเรียนรูข้ องเดก็ เร่มิ ตัง้ แต่ปฏสิ นธิ เป็นแบบค่อยเปน็ คอ่ ยไปและตอ่ เน่อื ง • เด็กเรยี นรผู้ า่ นการฟงั การดู การจบั ตอ้ ง การเล่น การท�ำตามแบบอย่าง และลองท�ำ พอ่ แม่ ผู้ปกครองจงึ ควรคุยกับลูกต้ังแตว่ ัยทารก เลน่ เลา่ เรอื่ งสง่ิ ที่ก�ำลงั ทำ� กบั เดก็ เลา่ นิทาน อา่ นหนังสือใหฟ้ งั ชี้ชวนดูส่งิ ตา่ งๆ รอบตัว ดรู ปู การมกี จิ กรรมศิลปะและดนตรี กิจกรรมในบ้าน และประสบการณ์ตรงอ่ืน ๆ • พ่อแม่ ผปู้ กครอง ตอ้ งฟังเด็ก ส่งเสรมิ ให้เด็กถามและสงั เกต ช้ีชวนกนั สนทนาและใหเ้ ดก็ มีสว่ นร่วมแสดงความคิดเห็น • ไม่ใชว้ ธิ บี ังคับฝนื ใจ ไมก่ ดดันหรอื เรง่ รัดเดก็ ไม่ก้าวรา้ วหรือท�ำร้ายเดก็ ทั้งทางร่างกาย จิตใจ และวาจา • เด็กต้องได้รับโอกาสฝึกการมวี ินยั ในตนเอง เชน่ การกนิ การนอนเปน็ เวลา การเกบ็ ของเล่น การท้ิงขยะในท่ที ิง้ ขยะ การลา้ งมือ การไมแ่ ย่งของคนอ่นื การไม่ทบุ ตที �ำรา้ ยคนอน่ื เปน็ ต้น • โทรทศั นห์ รือสื่อทำ� นองเดียวกันอาจขัดขวางพฒั นาการรอบดา้ นของเด็กอายุตำ�่ กวา่ 2 ปี และรบกวนการนอนหลบั ของเดก็ • พ่อแม่ ผู้ปกครอง ต้องเป็นตัวอย่างพฤติกรรมที่ดีส�ำหรับเด็ก เปิดโอกาสให้เด็กได้ฝึกท�ำ และควรชี้แจงเม่ือเด็กท�ำผิดพลาด เปลี่ยนเป็นให้ก�ำลังใจ เมื่อเด็กพยายามท�ำสิ่ง ทพ่ี ึงปรารถนา และชมเชย เมอื่ เดก็ ทำ� ได้ เดก็ จะค่อย ๆ รู้จักใช้เหตผุ ลและรกั ษาค�ำพูดตามแบบที่พ่อแม่ปฏบิ ตั ิ ข้อควรค�ำนงึ ในการฝึกทกั ษะเพ่ือสง่ เสรมิ พัฒนาการเดก็ การฝึกทักษะเดก็ มเี ป้าหมายส่งเสริมพฒั นาการเด็กให้ก้าวหนา้ เป็นไปตามวัย สามารถใชใ้ นชวี ิตจริงและในสภาพแวดลอ้ มจริง โดยควรคำ� นึงถึงสิง่ ตอ่ ไปน้ี • ค�ำพดู ที่ใชค้ วรงา่ ย สัน้ ชัดเจน และคงเส้นคงวา • ใหเ้ วลาเด็กปฏิบตั ิตาม 3 - 5 วินาที ถา้ เดก็ ยังไมไ่ ดท้ �ำ ให้พดู ซำ�้ (ข้อความเหมือนเดิม) พร้อมให้การชว่ ยเหลือเด็กทำ� จนเสร็จ • ใหค้ วามชว่ ยเหลือเดก็ เทา่ ท่ีจำ� เปน็ ลดการช่วยเหลือลงเมื่อเด็กทำ� ได้ ซงึ่ อาจชว่ ยเหลอื โดย - ทางกาย : จบั มอื ท�ำ แตะข้อศอกกระตุน้ - ทางวาจา : บอกให้เดก็ ลองท�ำดู หากจ�ำเป็นอาจจะบอกให้เด็กทราบวธิ ี ทลี ะข้ัน - ทางท่าทาง : ช้ี ผงกศรี ษะ สา่ ยหนา้ ขดั ขวางไมใ่ หเ้ กดิ พฤตกิ รรมทไี่ มต่ อ้ งการ เชน่ เมอ่ื บอกใหเ้ ดก็ ชแี้ ปรงสฟี นั แตเ่ ดก็ จะชแี้ กว้ นำ้� ใหใ้ ชม้ อื ปดิ แกว้ นำ�้ เพอื่ ใหเ้ ดก็ รวู้ า่ จะตอ้ ง ชแ้ี ปรงสฟี นั เมอ่ื เดก็ เกดิ การเรยี นรูแ้ ลว้ ใหเ้ ปลีย่ นข้อความแบบต่าง ๆ แต่มคี วามหมายเหมอื นกัน เพอ่ื ให้เดก็ รจู้ กั สิง่ ที่แตกต่างกัน การให้แรงเสริมควรให้ทันทีเมอ่ื เด็กท�ำไดถ้ กู ต้อง ไม่ว่าจะเป็น การช่วยเพื่อให้เดก็ ท�ำไดห้ รือเดก็ ท�ำได้เอง เช่น ชมเชย ยิ้ม ปรบมือ สมั ผัส ให้ขนม แต่ควรคำ� นงึ ถึงสง่ิ ต่อไปนี้ 1. แรงเสริมควรเหมาะสมกบั วยั เป็นสิง่ ท่เี ดก็ ชอบแต่ละคนไม่เหมอื นกนั 2. ควรใหแ้ รงเสรมิ บอ่ ย ๆ เมื่อต้องการให้เกิดทักษะหรอื พฤตกิ รรมใหม่ 3. การลดแรงเสรมิ ลงเม่อื เดก็ ทำ� ได้ สังเกตว่าเด็กมีความพอใจร้สู ึกดีในส่ิงทตี่ นทำ� ได้ จึงไมจ่ ำ� เป็นตอ้ งอาศยั แรงเสริมจากภายนอก 4. การให้รางวัล เช่น การแสดงความเอาใจใส่ ยิ้ม กอด ปรบมือให้หรือให้ของ เมื่อเด็กตั้งใจท�ำหรือท�ำส�ำเร็จจะเป็นประโยชน์ต่อพัฒนาการของเด็กในระยะยาว ต่างกับ การให้สินบนและการข่เู ข็ญบังคับใหท้ �ำ ”ควรใช้การสอนโดยอธิบายอย่างนุ่มนวลแต่หนักแน่น” 10 ค่มู ือเฝา้ ระวงั และส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คมู่ อื เฝ้าระวังและส่งเสรมิ พฒั นาการเด็กปฐมวยั อายุ ข้อท่ี ทกั ษะ วธิ ปี ระเมนิ เฝา้ ระวัง วิธฝี ึกทักษะ (เดือน) โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง เจ้าหนา้ ที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก 1 แรกเกดิ -  ท่านอนคว่�ำยกศีรษะและหัน จัดให้เด็กอยู่ในท่านอนคว่�ำบนเบาะนอน จัดใหเ้ ดก็ อยู่ในทา่ นอนคว�ำ่ เขย่าของเล่นท่มี เี สยี งตรงหน้าเด็ก ระยะ 1 เดือน ผ่าน ไปข้างใดข้างหนึง่ ได้ (GM) แขนทั้งสองข้างอยู่หน้าไหล่ สังเกตเด็ก ห่างประมาณ 30 ซม. เม่อื เดก็ มองทข่ี องเลน่ แล้วค่อย ๆ เคลอ่ื นของ  ยกศีรษะ เล่นมาทางด้านซา้ ยหรือขวา เพ่อื ใหเ้ ดก็ หนั ศรี ษะมองตาม ถ้าเด็กท�ำ ไม่ผา่ น ผ่าน : เด็กสามารถยกศีรษะและหันไป ไม่ได้ช่วยประคองศีรษะเด็กให้หันตาม ท�ำซ�้ำอีกครั้งโดยเปล่ียนให้ ขา้ งใดขา้ งหนง่ึ ได้ เคลื่อนของเลน่ มาทางด้านตรงขา้ ม 2  มองตามถงึ กงึ่ กลางลำ� ตวั (FM) จดั ใหเ้ ดก็ อยใู่ นทา่ นอนหงาย ถอื ลกู บอลผา้ 1. จัดใหเ้ ดก็ อยูใ่ นท่านอนหงาย ก้มหนา้ ใหอ้ ยูใ่ กล้ ๆ เด็ก ห่างจาก ผา่ น อปุ กรณ์: ลูกบอลผ้าสแี ดง สีแดงห่างจากหน้าเด็กประมาณ 20 ซม. หน้าเดก็ ประมาณ 20 ซม.  ขยับลูกบอลผ้าสีแดงเพื่อกระตุ้นให้เด็ก 2. เรียกให้เด็กสนใจ โดยเรียกชื่อเด็ก เมื่อเด็กสนใจมองให้เคลื่อน ไมผ่ า่ น สนใจ แล้วเคลื่อนลูกบอลผ้าสีแดงช้า ๆ หรอื เอยี งหนา้ ไปทางดา้ นขา้ งลำ� ตวั เดก็ อยา่ งชา้ ๆ เพอื่ ใหเ้ ดก็ มองตาม ไปทางด้านข้างล�ำตัวเด็กข้างใดข้างหนึ่ง 3. ถา้ เดก็ ไมม่ องใหช้ ว่ ยเหลอื โดยการประคองหนา้ เดก็ ใหม้ องตาม เคลื่อนลูกบอลผ้าสีแดงกลับมาที่จุด 4. ฝึกเพ่ิมเติมโดยใช้ของเล่นท่ีมีสีสันสดใสกระตุ้นให้เด็กสนใจและ ก่งึ กลางล�ำตัวเด็ก มองตาม ผา่ น : เดก็ มองตามลกู บอลผ้าสแี ดง จาก ของเลน่ ทใี่ ชแ้ ทนได้ : อปุ กรณท์ มี่ สี สี ดใส เสน้ ผา่ นศนู ยก์ ลางประมาณ ดา้ นข้างถงึ ระยะกึ่งกลางล�ำตัวได้ 10 ซม. เชน่ ผ้า/ลูกบอลผา้ พ่ไู หมพรม 3 สะดุ้งหรือเคลื่อนไหวร่างกาย 1. จัดใหเ้ ดก็ อยูใ่ นทา่ นอนหงาย 1. จัดให้เด็กอยู่ในท่านอนหงาย เรียกช่ือหรือพูดคุยกับเด็กจาก  เม่ือได้ยินเสียงพูดระดับปกติ 2. อยู่ห่างจากเด็กประมาณ 60 ซม. ด้านขา้ งทีละขา้ งทั้งขา้ งซา้ ยและขวาโดยพดู เสยี งดังกว่าปกติ ผา่ น (RL) เรียกช่ือเด็กจากด้านข้างทีละข้างทั้งซ้าย 2. หากเดก็ สะดงุ้ หรอื ขยับตวั ใหย้ ้มิ และสัมผัสตวั เดก็ ลดเสียงพูดคุย  และขวา โดยพดู เสียงดงั ปกติ ลงเรือ่ ย ๆ จนให้อยใู่ นระดบั ปกติ ไมผ่ ่าน ผา่ น : เด็กแสดงการรับรูด้ ว้ ยการกะพริบ ตา สะดุ้ง หรอื เคล่ือนไหวรา่ งกาย ชว่ งอายแุ รกเกดิ - 1 เดือน https://youtu.be/GapgV-TiH54 11คู่มือเฝ้าระวงั และส่งเสรมิ พฒั นาการเดก็ ปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คมู่ ือเฝา้ ระวงั และสง่ เสรมิ พัฒนาการเดก็ ปฐมวัย อายุ ขอ้ ที่ ทักษะ วิธปี ระเมิน เฝ้าระวงั วธิ ีฝกึ ทักษะ (เดือน) โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง เจา้ หนา้ ท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผูป้ กครอง ครู และผูด้ แู ลเด็ก แรกเกดิ - 4 ส่งเสียงอ้อแอ้ (EL) สังเกตว่าเด็กส่งเสียงอ้อแอ้ในระหว่าง อมุ้ หรอื สมั ผสั ตวั เดก็ เบา ๆ มองสบตา แลว้ พดู คยุ กบั เดก็ ดว้ ยเสยี งสงู ๆ 1 เดือน  ท�ำการประเมิน หรือถามจากพ่อแม่ ต�่ำ ๆ เพือ่ ใหเ้ ดก็ สนใจและหยดุ รอให้เดก็ ส่งเสียงอ้อแอ้ตอบ ผ่าน ผู้ปกครอง  ผ่าน : เด็กท�ำเสียงอ้อแอ้ได้ ไม่ผา่ น 5 มองจอ้ งหนา้ ไดน้ าน 1 - 2 วนิ าที อุ้มเด็กให้ห่างจากหน้าพ่อแม่ ผู้ปกครอง 1. จดั ใหเ้ ดก็ อยใู่ นทา่ นอนหงายหรืออุ้มเดก็  (PS) หรอื ผูป้ ระเมินประมาณ 30 ซม. ย้มิ และ 2. สบตา พูดคยุ สง่ เสยี ง ยมิ้ หรอื ท�ำตาลักษณะตา่ ง ๆ เช่น ตาโต ผา่ น พูดคยุ กบั เด็ก กะพริบตา เพื่อให้เด็กสนใจมอง เป็นการเสริมสร้างความสัมพันธ์  ผ่าน : เด็กสามารถมองจ้องหนา้ ได้ ระหว่างเดก็ กบั ผู้ดูแล โดยทำ� ให้เดก็ มอี ารมณ์ดี ไมผ่ ่าน อยา่ งน้อย 1 วนิ าที 1-2 6 ท่านอนคว�ำ่ ยกศรี ษะตง้ั ขน้ึ ได้ จดั ใหเ้ ด็กอยูใ่ นท่านอนควำ�่ ขอ้ ศอกงอ มือ 1. จัดใหเ้ ดก็ อยใู่ นท่านอนควำ�่ ขอ้ ศอกงอ  45 องศา นาน 3 วนิ าที (GM) ทง้ั สองขา้ งวางทพ่ี นื้ เขยา่ กรงุ๊ กรง๊ิ ดา้ นหนา้ 2. ใชห้ นา้ และเสยี งของพอ่ แม่ ผปู้ กครองหรอื ผดู้ แู ลเดก็ พดู คยุ กบั เดก็ ผา่ น อปุ กรณ์: กร๊งุ กริง๊ เด็ก แล้วเคลื่อนขึ้นดา้ นบน กระตุน้ ใหเ้ ด็ก ตรงหน้าเดก็ เม่ือเดก็ มองตามคอ่ ย ๆ เคลอื่ นหนา้ พอ่ แม่ ผู้ปกครอง  มองตาม หรอื ผดู้ แู ลเดก็ ขน้ึ ดา้ นบนเพอ่ื ใหเ้ ดก็ เงยหนา้ จนศรี ษะยกขนึ้ นบั 1, 2 ไม่ผา่ น ผ่าน : เดก็ สามารถยกศีรษะขึน้ ได้ คอ่ ย ๆ เคลอื่ นหนา้ พอ่ แม่ ผปู้ กครองหรอื ผดู้ แู ลเดก็ ลงมาอยตู่ รงหนา้ 45 องศา นาน 3 วนิ าที อยา่ งนอ้ ย 2 ครง้ั เดก็ เหมือนเดมิ ช่วงอายุ 1 - 2 เดอื น 3. เคลื่อนหน้าพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็กให้สูงข้ึน จนเด็กยก ศีรษะตามไดใ้ นแนว 45 องศา และนบั 1, 2, 3 https://youtu.be/MsLe0DIVSZ4 4. ฝึกเพ่ิมเติมโดยใช้ของเล่นท่ีมีสีสันสดใสกระตุ้นให้เด็กสนใจและ มองตาม ของเลน่ ทใี่ ชแ้ ทนได้ : อปุ กรณท์ มี่ สี แี ละเสยี ง เชน่ กรงุ๊ กรงิ๊ ทำ� ดว้ ยพลาสตกิ / ผา้ ลกู บอลยางบบี /สตั วย์ างบบี ขวดพลาสตกิ ใสเ่ มด็ ถว่ั /ทรายพนั ใหแ้ นน่ 12 คู่มอื เฝ้าระวังและส่งเสริมพฒั นาการเด็กปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คูม่ อื เฝ้าระวงั และส่งเสริมพัฒนาการเดก็ ปฐมวยั อายุ ข้อท่ี ทกั ษะ วิธปี ระเมนิ เฝ้าระวัง วธิ ีฝกึ ทักษะ (เดอื น) โดย พอ่ แม่ ผ้ปู กครอง เจา้ หนา้ ท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผูป้ กครอง ครู และผูด้ แู ลเด็ก 1-2 7 มองตามผ่านกึ่งกลางล�ำตัว 1. จดั ใหเ้ ดก็ อยใู่ นทา่ นอนหงาย ถอื ลกู บอล 1. จดั ใหเ้ ดก็ อยใู่ นทา่ นอนหงาย ยนื่ ใบหนา้ หา่ งจากหนา้ เดก็ ประมาณ  (FM) ผ้าสีแดงห่างจากหน้าเด็ก 30 ซม. โดย 20 ซม. กระตุ้นใหเ้ ดก็ มองหน้าและเคลื่อนใบหนา้ ผา่ นกึง่ กลางล�ำตัว ผา่ น ใหอ้ ยเู่ ย้อื งจดุ กง่ึ กลางลำ� ตวั เดก็ เล็กน้อย เพ่ือใหเ้ ด็กมองตาม  2. กระตุ้นให้เด็กจ้องมองท่ีลูกบอลผ้า 2. ถ้าเด็กไม่มองให้ประคองหน้าเด็กให้หันมองตาม หลังจากที่เด็ก ไม่ผ่าน สีแดง สามารถมองตามใบหน้าได้แล้ว ให้ถือของเล่นที่มีสีสดใสห่างจาก 3. เคลอ่ื นลกู บอลผา้ สแี ดงผา่ นจดุ กงึ่ กลาง หนา้ เด็กประมาณ 20 ซม. กระตนุ้ ใหเ้ ดก็ มองท่ีของเลน่ และเคลื่อน อปุ กรณ์: ลกู บอลผา้ สแี ดง ลำ� ตวั เดก็ ไปอกี ดา้ นหนึ่งอยา่ งชา้ ๆ ของเล่นผา่ นกึง่ กลางลำ� ตวั เพื่อให้เด็กมองตาม 3. เมื่อเด็กมองตามได้ดีแล้ว ควรเพ่ิมระยะห่างของใบหน้า หรือ ผา่ น : เดก็ มองตามลกู บอลผ้าสแี ดง ผา่ น ของเลน่ จนถึงระยะ 30 ซม. จดุ กง่ึ กลางลำ� ตวั ไดต้ ลอด โดยไมห่ นั ไปมอง ของเลน่ ทใ่ี ชแ้ ทนได้ : อปุ กรณท์ มี่ สี สี ดใส เสน้ ผา่ นศนู ยก์ ลางประมาณ ทางอ่นื 10 ซม. เชน่ ผา้ /ลูกบอลผ้า พู่ไหมพรม 8 มองหน้าผู้พูดคุย ได้นาน 1. จัดให้เด็กอยู่ในท่านอนหงายหรือ 1. จัดให้เด็กอยู่ในท่านอนหงายหรืออุ้มเด็ก ให้หน้าห่างจากเด็ก  5 วนิ าที (RL) อุ้มเด็กให้ใบหน้าผู้ประเมินห่างจากเด็ก ประมาณ 30 ซม. ผา่ น ประมาณ 30 ซม. 2. สบตาและพูดคุยหรือท�ำท่าทางให้เด็กสนใจ เช่น ท�ำตาโต  2. พูดคุยกับเด็กในขณะที่เด็กไม่ได้ ขยับ ริมฝปี าก ย้ิม หัวเราะ ไม่ผ่าน มองหนา้ ผ้ปู ระเมนิ 3. หยิบของเล่นสีสดใสมาใกล้ ๆ หน้า กระตุ้นให้เด็กมองของเล่น ผา่ น : เดก็ หนั มามองหนา้ ผพู้ ดู ไดอ้ ยา่ งนอ้ ย และมองหนา้ เม่ือเด็กมองแล้วให้นำ� ของเล่นออก 5 วินาที วัตถุประสงค์ : เสริมสร้างความสัมพันธ์ระหว่างเด็ก กับผู้ดูแล เพื่อกระตุน้ พฒั นาการทางอารมณ์ 13ค่มู ือเฝา้ ระวังและส่งเสรมิ พัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คมู่ อื เฝา้ ระวงั และส่งเสริมพัฒนาการเดก็ ปฐมวยั อายุ ข้อท่ี ทกั ษะ วิธีประเมนิ เฝา้ ระวงั วธิ ีฝกึ ทกั ษะ (เดอื น) โดย พอ่ แม่ ผ้ปู กครอง เจา้ หนา้ ที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผ้ดู ูแลเดก็ 1-2 9 ท�ำเสียงในล�ำคอ (เสียง “อู” ฟังเสยี งเด็กขณะประเมนิ โดยอยหู่ า่ งจาก 1. จัดเด็กอยใู่ นท่านอนหงาย หรอื อุ้มเดก็  หรือ “อา” หรือ “อือ”) อย่าง เด็กประมาณ 60 ซม. หรือถามจากพอ่ แม่ 2. ยน่ื หนา้ เข้าไปหาเด็ก สบตาและพูดคยุ ใหเ้ ดก็ สนใจ แล้วทำ� เสียง ผา่ น ชัดเจน (EL) ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก ว่าเด็กท�ำเสียง อู หรอื อือ หรอื อา ในลำ� คอใหเ้ ด็กไดย้ ิน หยดุ ฟงั เพอื่ รอจงั หวะให้  “อ”ู หรอื “ออื ” หรอื “อา” ไดห้ รือไม่ เด็กส่งเสยี งตาม ไม่ผ่าน ผ่าน : เด็กท�ำเสียงอู หรือ อือ หรือ อา 3. เมอ่ื เดก็ ออกเสยี งได้ ใหย้ น่ื หนา้ หา่ งจากเดก็ เพมิ่ ขน้ึ จนถงึ ประมาณ อย่างชัดเจน 60 ซม. 10 ย้ิมตอบหรือส่งเสียงตอบได้ จัดเด็กอยู่ในท่านอนหงายพร้อมก้มหน้า อมุ้ เดก็ อยูใ่ นท่านอนหงาย มองตาเด็กและสัมผสั เบา ๆ พร้อมกบั พดู  เม่ือพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือ ไปใกล้เด็ก ย้ิมและพูดคุยกับเด็ก โดย คุยกับเด็กเป็นค�ำพูดส้ัน ๆ ซ้�ำ ๆ ช้า ๆ เช่น “ว่าไงจ๊ะ.. (ชื่อลูก).. ผา่ น ผู้ประเมินยิ้มและพูดคุยด้วย ไม่แตะตอ้ งตัวเดก็ คนเกง่ ” “ยม้ิ ซ”ิ “เดก็ ด”ี “.. (ชอ่ื ลกู )..ลกู รกั ” “แมร่ กั ลกู นะ” หยดุ ฟงั  (PS) ผ่าน : เด็กสามารถย้ิมตอบหรือส่งเสียง เพื่อรอจังหวะให้เด็กย้ิมหรือส่งเสียงตอบ เป็นการเสริมสร้างความ ไม่ผา่ น ตอบได้ สัมพนั ธ์ระหว่างเด็กกับผูด้ แู ล เพ่อื กระตุ้นพฒั นาการทางอารมณ์ 3 - 4 11 ท่านอนคว่�ำยกศีรษะและอก 1. จดั ให้เดก็ อยใู่ นทา่ นอนคว�ำ่ บนพืน้ ราบ 1. จดั ใหเ้ ดก็ อย่ใู นท่านอนควำ่� ข้อศอกงอ  พน้ พ้ืน (GM) 2. เขย่ากรุ๊งกริ๊งด้านหน้าเด็กเพื่อให้เด็ก 2. ใชห้ นา้ และเสยี งของพอ่ แม่ ผปู้ กครองหรอื ผดู้ แู ลเดก็ พดู คยุ กบั เดก็ ผ่าน อปุ กรณ:์ กรงุ๊ กรง๊ิ สนใจ แลว้ เคลอ่ื นขน้ึ ดา้ นบน กระตนุ้ ใหเ้ ดก็ ตรงหน้าเดก็ เม่อื เด็กมองตามค่อย ๆ เคลอ่ื นหนา้ พอ่ แม่ ผ้ปู กครอง  มองตาม หรอื ผู้ดูแลเดก็ ขน้ึ ดา้ นบนเพอ่ื ให้เด็กสนใจยกศีรษะ โดยมอื ยันพ้นื ไว้ ไม่ผ่าน ผ่าน : เด็กยกศีรษะและอกโดยใช้แขน แขนเหยยี ดตรงและหนา้ อกพน้ พื้น ยันกับพื้นพยงุ ตัวไว้อย่างนอ้ ย 5 วินาที 3. ฝึกเพ่ิมเติมโดยใช้ของเล่นท่ีมีสีสันสดใสกระตุ้นให้เด็กสนใจและ ช่วงอายุ 3 - 4 เดือน มองตาม ของเล่นท่ใี ชแ้ ทนได้ : https://youtu.be/qxm0bNV1tPw อปุ กรณท์ มี่ สี แี ละเสยี ง เชน่ กรงุ๊ กรง๊ิ ทำ� ดว้ ยพลาสตกิ /ผา้ ลกู บอลยาง บบี /สัตวย์ างบีบ ขวดพลาสตกิ ใส่เมด็ ถ่วั /ทราย พันใหแ้ นน่ 14 คมู่ ือเฝา้ ระวงั และส่งเสริมพัฒนาการเดก็ ปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คมู่ อื เฝ้าระวังและส่งเสริมพฒั นาการเดก็ ปฐมวัย อายุ ขอ้ ท่ี ทักษะ วธิ ปี ระเมิน เฝา้ ระวงั วิธีฝกึ ทักษะ (เดือน) โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง เจ้าหนา้ ท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผูป้ กครอง ครู และผดู้ ูแลเดก็ 3-4 12 มองตามสิ่งของท่ีเคลื่อนที่ได้ 1. จัดใหเ้ ดก็ อยู่ในท่านอนหงาย 1. จดั เดก็ อยใู่ นทา่ นอนหงายโดยศรี ษะเด็กอยูใ่ นแนวกึ่งกลางล�ำตัว  เปน็ มุม 180 องศา (FM) 2. ถือลูกบอลผ้าสีแดงห่างจากหน้าเด็ก 2. ก้มหน้าให้อยู่ใกล้ ๆ เด็ก ห่างจากหน้าเด็กประมาณ 30 ซม. ผา่ น ประมาณ 30 ซม. (1 ไม้บรรทดั )  อุปกรณ์ : ลกู บอลผา้ สแี ดง 3. กระตุ้นเด็กให้มองท่ลี กู บอลผา้ สีแดง 3. เรียกชอื่ เด็กเพื่อกระตนุ้ เดก็ ใหส้ นใจจ้องมอง จากนั้นเคลือ่ นหนา้ ไมผ่ ่าน 4. เคลื่อนลูกบอลผ้าสีแดงเป็นแนวโค้ง พ่อแม่ ผปู้ กครองหรอื ผดู้ ูแลเด็กอยา่ งชา้ ๆ เปน็ แนวโคง้ ไปทางดา้ นซ้าย ไปทางดา้ นขวาหรอื ดา้ นซา้ ยของเดก็ อยา่ ง 4. ทำ� ซำ้� โดยเปลย่ี นเปน็ เคลอื่ นหนา้ พอ่ แม่ ผปู้ กครองหรอื ผดู้ แู ลเดก็ ชา้ ๆ แล้วเคลอ่ื นกลบั มาทางด้านตรงข้าม จากทางดา้ นซา้ ยไปดา้ นขวา ให้โอกาสประเมนิ 3 คร้งั 5. ถ้าเด็กยังไม่มองตาม ให้ช่วยประคองหน้าเด็กเพ่ือให้หันหน้ามา ผ่าน : เด็กมองตามลูกบอลผ้าสีแดงได้ มองตาม 180 องศา อย่างน้อย 1 ใน 3 ครัง้ 6. ฝึกเพ่ิมเติมโดยใช้ของเล่นที่มีสีสันสดใสกระตุ้นให้เด็กสนใจและ มองตาม ของเลน่ ทใี่ ชแ้ ทนได้ : อปุ กรณท์ ม่ี สี สี ดใส เสน้ ผา่ นศนู ยก์ ลางประมาณ 10 ซม. เช่น ผา้ /ลูกบอลผา้ พไู่ หมพรม 13 หนั ตามเสยี งได้ (RL) 1. จัดให้เด็กอยู่ในท่านอนหงายหรืออุ้ม 1. จัดให้เด็กอยู่ในท่านอนหงาย หรืออุ้มเด็กน่ังบนตักโดยหันหน้า  นั่งตกั หันหน้าออกจากผปู้ ระเมิน ออกจากพ่อแม่ ผปู้ กครองหรอื ผูด้ ูแลเดก็ ผา่ น อปุ กรณ์ : กรุง๊ กริ๊ง 2. เขย่ากรุ๊งกร๊ิงด้านซ้ายและขวาของ 2. เขยา่ ของเล่นให้เด็กดู  ตวั เดก็ ทลี ะขา้ งโดยหา่ งประมาณ 60 ซม. 3. เขยา่ ของเลน่ ทางด้านข้าง ห่างจากเด็กประมาณ 30 – 45 ซม. และ ไมผ่ ่าน และไม่ให้เดก็ เหน็ รอให้เด็กหันมาทางของเล่นทม่ี ีเสยี ง ผา่ น : เดก็ หนั ตามเสยี งและมองทก่ี รงุ๊ กรงิ๊ ได้ 4. จากน้ันให้พูดคุยและยิ้มกับเด็ก ถ้าเด็กไม่หันมามองของเล่น ใหป้ ระคองหนา้ เดก็ เพอ่ื ใหห้ นั ตามเสยี งคอ่ ย ๆ เพมิ่ ระยะหา่ งจนถงึ 60 ซม. ของเลน่ ทใ่ี ชแ้ ทนได้ : อปุ กรณท์ มี่ สี แี ละเสยี ง เชน่ กรงุ๊ กรง๊ิ ทำ� ดว้ ยพลาสตกิ / ผา้ ลกู บอลยางบบี /สตั วย์ างบบี ขวดพลาสตกิ ใสเ่ มด็ ถว่ั /ทราย พนั ใหแ้ นน่ 15ค่มู ือเฝา้ ระวงั และส่งเสริมพฒั นาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

ค่มู อื เฝา้ ระวงั และส่งเสริมพฒั นาการเด็กปฐมวยั อายุ ขอ้ ท่ี ทกั ษะ วธิ ปี ระเมิน เฝ้าระวงั วธิ ฝี กึ ทักษะ (เดอื น) โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง เจา้ หนา้ ท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผูป้ กครอง ครู และผ้ดู แู ลเดก็ 3-4 14 ทำ� เสียงสูง ๆ ต่ำ� ๆ เพ่อื แสดง ในระหวา่ งทปี่ ระเมนิ สงั เกตวา่ เดก็ สง่ เสยี ง มองสบตาเด็ก และพดู ด้วยเสียงสงู ๆ ต�ำ่ ๆ เลน่ หัวเราะกับเดก็ หรือ  ความรสู้ ึก (EL) สูง ๆ ต�่ำ ๆ ได้หรือไม่ หรือถามพ่อแม่ สมั ผสั จดุ ตา่ ง ๆ ของรา่ งกายเดก็ เชน่ ใชน้ วิ้ สมั ผสั เบา ๆ ทฝี่ า่ เทา้ ทอ้ ง ผา่ น ผูป้ กครองหรือผู้ดูแลเด็ก เอว หรือใชจ้ มกู สัมผสั หนา้ ผาก แก้ม จมูก ปากและท้องเด็ก โดยการ  สมั ผสั แต่ละครัง้ ควรมีจังหวะหนกั เบาแตกต่างกนั ไป ไม่ผา่ น ผา่ น : เดก็ ส่งเสยี งสงู ๆ ตํา่ ๆ เพื่อแสดง ความรสู้ ึกอย่างนอ้ ย 2 ความร้สู กึ 15 ย้ิมทักคนท่คี นุ้ เคย (PS) สังเกตขณะอยู่กับเด็กหรือถามพ่อแม่ 1. ยิ้มและพูดคุยกับเด็กเม่ือท�ำกิจกรรมต่าง ๆ ให้เด็กทุกครั้ง  ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็กว่า “เด็กยิ้มทัก เป็นการเสริมสรา้ งความสมั พันธ์ระหว่างเด็กกับผู้ดแู ล ผา่ น คนทีค่ ุ้นเคยกอ่ นได้หรอื ไม”่ 2. อ้มุ เด็กไปหาคนที่คนุ้ เคย เช่น ปู่ ยา่ ตา ยาย พ่อแม่ ผู้ปกครอง  ผ่าน : เด็กย้ิมทักพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือ ยม้ิ ทักคนท่ีคนุ้ เคยใหเ้ ดก็ ดู ไมผ่ ่าน ผดู้ ูแลเดก็ หรือคนท่ีค้ยุ เคยกอ่ นได้ 3. พดู กระตนุ้ ใหเ้ ดก็ ทำ� ตาม เชน่ “ยม้ิ ใหค้ ณุ พอ่ ซลิ กู ” “ยม้ิ ให.้ ....ซลิ กู ” วตั ถุประสงค์ : ส่งเสรมิ ให้เดก็ อารมณด์ ี 5 - 6 16 ยันตัวขึ้นจากท่านอนคว�่ำโดย จัดให้เด็กอยู่ในท่านอนคว�่ำ เขย่ากรุ๊งกริ๊ง 1. จัดให้เด็กอยู่ในท่านอนคว่�ำ  เหยียดแขนตรงทั้งสองข้างได้ ด้านหน้าเด็ก กระตุ้นให้เด็กมองสนใจ 2. ถอื ของเลน่ ไวด้ า้ นหน้าเหนือศีรษะเด็ก ผา่ น (GM) แล้วเคลื่อนข้ึนด้านบน กระตุ้นให้เด็ก 3. เรียกชื่อเด็กให้มองดูของเล่นแล้วเคลื่อนของเล่นให้สูงข้ึนเหนือ  อปุ กรณ์ : กรุ๊งกรง๊ิ มองตาม ศรี ษะอยา่ งชา้ ๆ เพอ่ื ใหเ้ ดก็ ยกศรี ษะตาม โดยมอื ยนั พนื้ ไว้ แขนเหยยี ด ไม่ผ่าน ผ่าน : เด็กสามารถใช้ฝา่ มอื ทั้งสองขา้ งยนั ตรงจนหน้าอกและท้องพ้นพ้นื ตัวข้ึนจนข้อศอกเหยียดตรง ท้องและ ของเล่นที่ใช้แทนได้ : อุปกรณท์ ี่มสี ีและเสยี ง เชน่ กรุ๊งกร๊ิงทำ� ดว้ ย ชว่ งอายุ 5 - 6 เดอื น หนา้ อกตอ้ งยกขนึ้ พน้ พนื้ พลาสติก/ผ้า ลูกบอลยางบีบ/สัตว์ยางบีบ ขวดพลาสติกใส่เม็ดถ่ัว/ ทราย พนั ใหแ้ น่น https://youtu.be/loDZZ90-Rzg 16 คู่มอื เฝ้าระวงั และสง่ เสรมิ พัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสรมิ พัฒนาการเด็กปฐมวยั อายุ ข้อที่ ทักษะ วธิ ีประเมนิ เฝ้าระวงั วธิ ฝี กึ ทกั ษะ (เดือน) โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง เจา้ หนา้ ที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผดู้ ูแลเดก็ 5-6 17 เอ้ือมมือหยิบ และถือวัตถุไว้ จัดให้เด็กอยู่ในท่านอนหงาย ถือกรุ๊งกร๊ิง 1. จัดให้เด็กอยู่ในท่านอนหงาย เขย่าของเล่นให้ห่างจากตัวเด็ก  ขณะอยู่ในท่านอนหงาย (FM) ใหห้ ่างจากตวั เดก็ ประมาณ 20 - 30 ซม. ในระยะที่เด็กเอือ้ มถึง ผ่าน ทจี่ ดุ กง่ึ กลางลำ� ตวั อาจกระตนุ้ ใหเ้ ดก็ สนใจ 2. ถ้าเด็กไม่เอื้อมมือออกมาคว้าของเล่น ให้ใช้ของเล่นแตะเบา ๆ  อปุ กรณ์ : กรงุ๊ กร๊ิง และหยิบกรุ๊งกรง๊ิ ได้ ท่ีหลังมือเด็ก หรือจับมือเด็กให้เอื้อมมาหยิบของเล่น ท�ำซ�้ำจนเด็ก ไมผ่ ่าน ผา่ น : เดก็ สามารถเออ้ื มมอื ขา้ งใดขา้ งหนงึ่ สามารถเอือ้ มมอื มาหยบิ ของเล่นไดเ้ อง ไปหยิบและถือกรุ๊งกริ๊งได้ (อาจจะมีการ 3. อาจแขวนโมบายในระยะทเ่ี ดก็ เออ้ื มถงึ เพอ่ื ใหเ้ ดก็ สนใจควา้ หยบิ เคล่ือนไหวแบบสะเปะสะปะเพื่อหยิบ ของเลน่ ทใี่ ชแ้ ทนได้ : อปุ กรณท์ ม่ี สี แี ละเสยี ง เชน่ กรงุ๊ กรงิ๊ ทำ� ดว้ ยพลาสตกิ / กรุง๊ กรง๊ิ ) ผา้ ลกู บอลยางบบี /สตั วย์ างบบี ขวดพลาสตกิ ใสเ่ มด็ ถว่ั /ทราย พนั ใหแ้ นน่ 18 หันตามเสยี งเรียก (RL) อยู่ข้างหลังเด็กเยื้องไปทางซ้ายหรือขวา 1. ให้เดก็ นัง่ บนเบาะนอน  ห่างจากเด็กประมาณ 20 - 30 ซม. ใช้มอื 2. พยงุ อยู่ดา้ นหลงั ระยะห่างตวั เดก็ 30 ซม. พดู คุยกับเด็กดว้ ยเสยี ง ผ่าน ป้องปากแลว้ พูดคุยและเรยี กเด็กหลาย ๆ ปกติ รอใหเ้ ด็กหนั มาทางทศิ ของเสียง ให้ย้มิ และเลน่ กับเด็ก (ขณะ  ครงั้ และทำ� ซำ้� โดยเยอ้ื งไปอกี ดา้ นตรงขา้ ม ฝึกอยา่ ใหม้ เี สียงอืน่ รบกวน) ไมผ่ ่าน ผ่าน : เด็กหันตามเสียงเรียกหรือเสียง 3. ถา้ เดก็ ไมม่ องใหป้ ระคองหนา้ เดก็ หนั ตามเสยี งจนเดก็ สามารถหนั พดู คุย ตามเสยี งไดเ้ อง ถา้ เดก็ ยงั ไมห่ นั ใหพ้ ดู เสยี งดงั ขน้ึ เมอื่ หนั มองลดระดบั เสียงลงจนเสียงปกติ 19 เลียนแบบการเล่นท�ำเสียงได้ ใช้ปากทำ� เสียงใหเ้ ดก็ ดู เชน่ จบุ๊ หรอื ถาม 1. สบตาและพดู คยุ กบั เดก็ ใชร้ มิ ฝปี ากทำ� เสยี ง เชน่ “จบุ๊ จบุ๊ ” เดาะลน้ิ  (EL) พ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็กว่าเด็ก หรือจบั มอื เดก็ มาไวท้ ่ีปากแล้วขยบั ตีปากเบา ๆ กระตนุ้ ให้ออกเสียง ผ่าน สามารถขยบั ปากทำ� เสียง จุ๊บ ได้หรอื ไม่ “วา..วา” ใหเ้ ดก็ ดหู ลาย ๆ ครง้ั แลว้ รอใหเ้ ดก็ ทำ� ตาม จนเดก็ สามารถ  เลียนแบบได้ ไม่ผา่ น ผา่ น : เด็กสามารถเลยี นแบบการเล่นท�ำ 2. ร้องเพลงงา่ ย ๆ ทมี่ เี สยี งสงู ๆ ตำ่� ๆ ให้เด็กฟัง เช่น เพลงช้าง เสยี งตามได้ เพลงเป็ด เปน็ ต้น 17ค่มู ือเฝ้าระวังและส่งเสริมพฒั นาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คูม่ ือเฝ้าระวงั และสง่ เสริมพฒั นาการเดก็ ปฐมวยั อายุ ข้อที่ ทักษะ วธิ ปี ระเมนิ เฝา้ ระวงั วธิ ฝี ึกทกั ษะ (เดือน) โดย พอ่ แม่ ผ้ปู กครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก 5-6 20 สนใจฟังคนพูดและสามารถ น่ังหันหน้าเข้าหาเด็กแล้วเรียกชื่อเด็ก 1. จดั เด็กนง่ั หันหนา้ เขา้ หาพอ่ แม่ ผ้ปู กครองหรือผดู้ แู ลเดก็  มองไปที่ของเล่นที่ผู้ทดสอบ เม่ือเด็กมองแล้วหยิบตุ๊กตาผ้าให้เด็กเห็น 2. เรียกช่ือและสบตา พูดคุยกับเด็กเมื่อเด็กมองสบตาแล้ว น�ำของ ผา่ น เลน่ กับเดก็ (PS) ในระดับสายตาเด็ก กระตุ้นให้เด็กสนใจ เล่นมาอยู่ในระดับสายตาเด็ก พูดคุยกับเด็กเกี่ยวกับของเล่น เช่น  ตุ๊กตาผ้าด้วยค�ำพูด ถ้าเด็กท�ำไม่ได้ใน “วนั น้ีแมม่ ีพตี่ ุ๊กตามาเล่นกับหนู พีต่ ุ๊กตามผี มสีน�ำ้ ตาลใส่ชดุ สีเขยี ว” ไมผ่ ่าน อปุ กรณ์ : ต๊กุ ตาผ้า ครัง้ แรก ให้ท�ำซ้�ำไดร้ วมไมเ่ กิน 3 ครงั้ ผา่ น : เดก็ สบตากับผปู้ ระเมนิ และมองท่ี ของเล่นที่ใชแ้ ทนได้ : ของเล่นใด ๆ ก็ไดท้ เ่ี ดก็ สนใจหรอื คุน้ เคยที่มี ตุ๊กตาผ้าได้นาน 5 วินาที อย่างน้อย 1 ในบา้ น เช่น ลูกบอล รถ หนังสอื ภาพ ตุก๊ ตาอืน่ ๆ ใน 3 ครง้ั 7 - 8 21 นั่งได้มั่นคง และเอย้ี วตัวใช้มอื 1. จัดเด็กอยู่ในท่านั่ง 1. จัดเด็กอยู่ในท่านั่ง วางของเล่นไว้ท่ีพื้นทางด้านข้างเย้ืองไป  เลน่ ไดอ้ ยา่ งอสิ ระ (sit stable) 2. วางกรุ๊งกริ๊งไว้ด้านข้างเยื้องไปทาง ด้านหลงั ของเด็กในระยะทีเ่ ด็กเออ้ื มถงึ ผ่าน (GM) ดา้ นหลัง กระตนุ้ ใหเ้ ดก็ สนใจหยบิ กรงุ๊ กร๊ิง 2. เรียกชื่อเด็กให้สนใจของเล่นเพื่อจะได้เอ้ียวตัวไปหยิบของเล่น  ถ้าเด็กท�ำไม่ได้ให้เล่ือนของเล่นใกล้ตัวเด็กอีกเล็กน้อย แล้วช่วยจับ ไม่ผา่ น อปุ กรณ์ : กรุ๊งกรง๊ิ แขนเดก็ ให้เอี้ยวตัวไปหยบิ ของเล่นนนั้ ท�ำอกี ข้างสลับกนั ไป จนเดก็ หยบิ ได้เอง ผา่ น : เดก็ สามารถน่งั ได้ม่นั คง และเอย้ี วตวั ของเลน่ ทใี่ ช้แทนได้ : อปุ กรณท์ ีม่ สี แี ละเสียง เชน่ กรงุ๊ กร๊งิ ทำ� ดว้ ย หรอื หมนุ ตวั ไปหยบิ กรงุ๊ กรง๊ิ แลว้ กลบั มานง่ั พลาสติก/ผ้า ลูกบอลยางบีบ/สัตว์ยางบีบ ขวดพลาสติกใส่เม็ดถั่ว/ ตัวตรงอีก ทราย พนั ให้แน่น ช่วงอายุ 7 - 8 เดอื น https://youtu.be/37Ntmiq91L4 18 คมู่ ือเฝา้ ระวังและสง่ เสริมพฒั นาการเดก็ ปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คู่มอื เฝา้ ระวังและส่งเสรมิ พัฒนาการเด็กปฐมวัย อายุ ข้อท่ี ทักษะ วธิ ปี ระเมิน เฝา้ ระวัง วิธฝี กึ ทกั ษะ (เดือน) โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง เจา้ หน้าท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผู้ปกครอง ครู และผ้ดู ูแลเด็ก 7-8 22 ยืนเกาะ เคร่ืองเรือนสูงระดับ 1. วางกรุง๊ กริ๊งไว้บนเครือ่ งเรอื น เช่น โตะ๊ 1. จดั เด็กให้ยนื เกาะพอ่ แม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเดก็ /เครอื่ งเรือน  อกได้ (GM) หรือเก้าอ้ี 2. จับที่สะโพกเด็กก่อน ต่อมาเปล่ียนจับท่ีเข่า แล้วจึงจับมือเด็ก ผ่าน 2. จดั เดก็ ยนื เกาะเคร่ืองเรือน เกาะทีเ่ คร่อื งเรือน  อปุ กรณ์ : กรุ๊งกรง๊ิ 3. กระตนุ้ ใหเ้ ดก็ สนใจท่ีกรงุ๊ กร๊ิง 3. เมอื่ เดก็ เรม่ิ ทำ� ได้ ใหเ้ ดก็ ยนื เกาะเครอ่ื งเรอื นเอง โดยไมใ่ ชห้ นา้ อก ไม่ผา่ น พงิ หรือทา้ วแขนเพอื่ พยงุ ตวั ผ่าน : เด็กสามารถยืนเกาะเครื่องเรือน 4. คอยอยใู่ กล้ ๆ เดก็ อาจเปดิ เพลงแลว้ กระตนุ้ ใหเ้ ตน้ ตามจงั หวะเพลง ไดเ้ อง อยา่ งนอ้ ย 10 วนิ าที โดยใชแ้ ขนพยงุ ของเลน่ ทใ่ี ชแ้ ทนได้ : อปุ กรณท์ ม่ี สี แี ละเสยี ง เชน่ กรงุ๊ กรง๊ิ ทำ� ดว้ ยพลาสตกิ / ตัวไว้และสามารถขยับขาได้ ผา้ ลกู บอลยางบบี /สตั วย์ างบบี ขวดพลาสตกิ ใสเ่ มด็ ถว่ั /ทราย พนั ใหแ้ นน่ 23 จ้องมองไปท่ีหนังสือพร้อมกับ จัดเดก็ น่ังบนตกั ให้พ่อแม่ ผูป้ กครองหรือ 1. อุ้มเด็กน่ังบนตัก เปิดหนังสือพร้อมกับพูดคุย ช้ีชวนให้เด็กดู  ผ้ใู หญน่ าน 2 - 3 วินาที (FM) ผู้ดูแลเด็กเปิดหนังสือ ช้ีชวนและพูดกับ รูปภาพในหนังสือ เพ่ือกระตุ้นพัฒนาการทางอารมณ์โดยการอ่าน ผา่ น อุปกรณ์ : หนงั สือรปู ภาพ เด็กเก่ียวกับรปู ภาพนั้น ๆ หนังสอื รว่ มกนั กับเด็ก  2. หากเดก็ ยงั ไมม่ อง ใหป้ ระคองหนา้ เดก็ ใหม้ องทร่ี ปู ภาพในหนงั สอื ไม่ผ่าน ผา่ น : เดก็ จอ้ งมองทีร่ ปู ภาพขณะท่ีพอ่ แม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็กพูดด้วยเป็นเวลา หนังสือทใ่ี ช:้ ควรเป็นหนังสอื เดก็ ทีม่ รี ูปภาพชดั เจน และมเี รื่องราว 2 - 3 วินาที ทส่ี ง่ เสริมคุณธรรม 24 เด็กหันตามเสยี งเรยี กชือ่ (RL) 1. ใหเ้ ดก็ เลน่ อยา่ งอสิ ระ ผปู้ ระเมนิ อยหู่ า่ ง เรยี กชอื่ เดก็ ดว้ ยนำ�้ เสียงปกติบอ่ ย ๆ ในระยะห่างประมาณ 120 ซม.  จากเดก็ ควรเป็นช่ือท่ีใช้เรียกเด็กเป็นประจ�ำ ถ้าเด็กไม่หัน เม่ือเรียกชื่อแล้ว ผ่าน 2. ประมาณ 120 ซม. แล้วเรียกชื่อเด็ก ให้ประคองหน้าเดก็ ให้หนั มามองจนเดก็ สามารถทำ� ไดเ้ อง  ด้วยเสียงปกติ ไมผ่ า่ น ผ่าน : เด็กสามารถตอบสนองโดยหันมา มองผปู้ ระเมิน 19คู่มอื เฝ้าระวังและส่งเสริมพฒั นาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คูม่ ือเฝ้าระวงั และสง่ เสรมิ พัฒนาการเดก็ ปฐมวยั อายุ ขอ้ ที่ ทักษะ วธิ ีประเมนิ เฝา้ ระวัง วธิ ฝี ึกทกั ษะ (เดือน) 25 เลยี นเสียงพูดคุย (EL) โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจา้ หน้าที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผดู้ แู ลเด็ก 7-8  ผ่าน ถามพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก พดู คุย เล่นกับเดก็ และออกเสยี งใหม่ ๆ ใหเ้ ด็กเลยี นเสยี งตาม เชน่  หรอื สงั เกตระหวา่ งประเมนิ วา่ เดก็ ทำ� เสยี ง จา มา ปา ดา อู ตา หรอื ออกเสยี งตามทำ� นองเพลง หรอื รอ้ งเพลง ไมผ่ ่าน เลยี นเสยี งพูดหรือไม่ เชน่ เพลงจบั ปูด�ำ ผ่าน : เด็กเลียนเสียงท่ีแตกต่างกัน อย่างนอ้ ย 2 เสียง เช่น จา มา ปา ดา อู ตา 26 เด็กเล่นจ๊ะเอ๋ได้และมองหา 1. ใหเ้ ด็กมองผูป้ ระเมนิ 1. เลน่ “จะ๊ เอ๋” กบั เดก็ บ่อยๆ โดยใช้มือปิดหนา้ หลังจากนั้นเปล่ยี น หน้าของผู้เล่นได้ถูกทิศทาง 2. ใช้ผ้าทเี่ ตรียมไว้บังหน้าตนเอง เป็นใช้ผ้าปิดหน้าเล่น “จ๊ะเอ๋” กับเด็ก โดยการเล่นร่วมกันกับเด็ก  (EF) 3. โผลห่ นา้ ด้านเดยี วกัน 2 ครัง้ พรอ้ มกบั เป็นการเสริมสร้างความสัมพันธ์และการกระตุ้นพัฒนาการทาง ผ่าน   พูด “จ๊ะเอ”๋ ครั้งท่ี 3 ไม่โผลห่ นา้ แต่ให้พดู อารมณ์  อุปกรณ์ : ผ้าขนาด 30x30 ซม. ค�ำว่า “จ๊ะเอ๋” แล้วให้ผู้ประเมินมองผ่าน 2. ใหพ้ อ่ แม่ ผปู้ กครอง หรอื ผดู้ แู ลเดก็ ใชผ้ า้ เชด็ หนา้ หรอื ผา้ ผนื เลก็ ๆ ไม่ผา่ น มีรูอย่ตู รงกลาง รผู า้ วา่ เดก็ จอ้ งมองดา้ นทผ่ี ปู้ ระเมนิ เคยโผล่ บงั หนา้ ไว้ โผล่หนา้ ออกมาจากผา้ เช็ดหน้าด้านใดด้านหนง่ึ พร้อมกับ หนา้ ไดห้ รอื ไม่ พดู วา่ “จะ๊ เอ”๋ หยดุ รอจงั หวะเพอื่ ใหเ้ ดก็ หนั มามองหรอื ยมิ้ เลน่ โตต้ อบ ฝึกบอ่ ย ๆ จนกระท่ังเดก็ สามารถยืน่ โผลห่ นา้ รว่ มเลน่ จะ๊ เอไ๋ ด้   3. ซอ่ นของเลน่ ไวใ้ ตผ้ นื ผา้ แลว้ ใหเ้ ดก็ หาโดยเรม่ิ จากซอ่ นไวบ้ างสว่ น ผ่าน : เด็กจ้องมองตรงท่ีผู้ประเมินโผล่ แลว้ ค่อยซ่อนทั้งชิ้น เพื่อฝึกทักษะการสังเกตและความจ�ำ หนา้ ออกไป หรอื เดก็ รจู้ กั ซอ่ นหนา้ และเลน่ จ๊ะเอก๋ บั ผปู้ ระเมิน สง่ิ ท่ใี ชแ้ ทนได้ : ผ้าขนหนู ผา้ เช็ดตัว กระดาษ 20 ค่มู ือเฝ้าระวงั และส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

ค่มู อื เฝ้าระวังและส่งเสรมิ พัฒนาการเด็กปฐมวัย อายุ ข้อท่ี ทักษะ วิธปี ระเมนิ เฝ้าระวัง วิธฝี ึกทกั ษะ (เดือน) โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง ครู และผูด้ ูแลเด็ก 9 27 ลกุ ขึ้นนั่งได้จากทา่ นอน (GM) 1. จดั ใหเ้ ดก็ อยใู่ นทา่ นอนหงายหรอื นอนควำ�่ 1. จดั เด็กในทา่ นอนคว�ำ่ จับเขา่ งอทง้ั 2 ขา้ ง จับมือเดก็ ท้งั 2 ขา้ ง   2. กระตุ้นใหเ้ ด็กลกุ ขน้ึ นง่ั เช่น ใชล้ กู บอล ยันพื้น ผา่ น อุปกรณ์ : สิ่งที่กระตุ้นให้ กระตุ้น หรือ ตบมอื /ใช้ท่าทางเรยี ก  เด็กสนใจอยากลุกข้ึนน่ัง เช่น ไมผ่ า่ น ลกู บอล หรือ กร๊งุ กริง๊ ผ่าน : เด็กสามารถลุกข้ึนนั่งจากท่านอน ไดเ้ อง 2. กดทสี่ ะโพกเดก็ ทงั้ สองขา้ ง เพอื่ ใหเ้ ดก็ ยนั ตวั ลกุ ขนึ้ มาอยใู่ นทา่ นงั่     ของเล่นที่ใช้แทนได้ : อุปกรณ์ท่ีมีสีและเสียง เช่น สัตว์ยางบีบ ของเล่นท่ีเขย่าแล้วมีเสียงดังคล้ายกรุ๊งกร๊ิง ขวดพลาสติกใส่เม็ดถ่ัว/ ทราย พันใหแ้ นน่ ชว่ งอายุ 9 เดอื น https://youtu.be/cabDO9uiTgE 21คู่มอื เฝา้ ระวังและสง่ เสริมพฒั นาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คู่มือเฝ้าระวงั และส่งเสริมพฒั นาการเดก็ ปฐมวยั อายุ ขอ้ ท่ี ทกั ษะ วิธีประเมนิ เฝา้ ระวัง วธิ ีฝกึ ทกั ษะ (เดือน) โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดแู ลเด็ก 9 28 ยืนอยู่ได้โดยใช้มือเกาะเครื่อง จัดเด็กยืนเกาะเครื่องเรือน พร้อมทั้งวาง 1. จดั เด็กให้ยนื เกาะเครอื่ งเรอื น  เรอื นสูงระดบั อก (GM) ลูกบอล หรือกรุ๊งกร๊งิ ไว้ใหเ้ ด็กเล่น ผา่ น     2. จบั ทสี่ ะโพกเดก็ กอ่ น ตอ่ มาเปลยี่ นจบั ทเ่ี ขา่ แลว้ จงึ จบั มอื เดก็ เกาะ ท่เี คร่อื งเรอื น  อุปกรณ์ : สิ่งท่ีกระตุ้นให้ ไมผ่ า่ น เด็กสนใจอยากเกาะยืน เช่น ลูกบอล หรือ กรุ๊งกร๊งิ ผา่ น : เดก็ สามารถยนื อยไู่ ดโ้ ดยใชม้ อื เกาะ 3. เม่อื เด็กเริ่มทำ� ได้ ใหเ้ ดก็ ยืนเกาะเครือ่ งเรือนเอง โดยไม่ใช้หน้าอก ท่ีเครื่องเรือน ไม่ใช้หน้าอกพิง หรือแขน พิง หรือแขนทา้ วเพ่อื พยงุ ตัว ท้าวเพื่อพยุงตวั 4. อาจเปดิ เพลงกระตนุ้ ใหเ้ ดก็ ยนื ไดน้ านหรอื เตน้ ตามจงั หวะแตต่ อ้ ง คอยอยใู่ กล้ ๆ เพ่ือระวังอนั ตราย ของเล่นที่ใช้แทนได้ : อุปกรณ์ที่มีสีและเสียง เช่น สัตว์ยางบีบ ของเลน่ ทเ่ี ขยา่ แลว้ มเี สยี งดงั คลา้ ยกรงุ๊ กรงิ๊ ขวดพลาสตกิ ใสเ่ มด็ ถวั่ /ทราย พันให้แน่น 29 หยิบก้อนไม้จากพ้ืนและถือไว้ วางก้อนไม้ลงบนพ้ืนพร้อมกับบอกให้เด็ก 1. น�ำวตั ถสุ สี ดใสขนาดประมาณ 1 นว้ิ เชน่ กอ้ นไม้ 2 กอ้ น  มอื ละชิน้ (FM) หยบิ ก้อนไม้ (ใชว้ ัตถเุ หมอื นกัน 2 ชนิ้ ) ผ่าน หมายเหตุ : หากเด็กไมห่ ยบิ สามารถกระตนุ้ 2. เคาะของเลน่ กบั โต๊ะทีละชิ้นเพอ่ื กระตุน้ ให้เดก็ หยบิ  อุปกรณ์ : ก้อนไม้สี่เหลี่ยม ใหเ้ ดก็ สนใจโดยการเคาะกอ้ นไม้ 3. ถา้ เด็กไมห่ ยบิ ช่วยจบั มอื เดก็ ให้หยิบ ไม่ผ่าน ลกู บาศก์ 2 ก้อน ผา่ น : เดก็ สามารถหยบิ กอ้ นไมท้ ง้ั สองกอ้ น วสั ดุท่ใี ช้แทนได้ : กลอ่ งเล็ก ๆ หรอื วัสดุทีป่ ลอดภยั มขี นาดพอดมี อื เด็ก ขึ้นพร้อมกัน หรือทีละก้อนก็ได้ และถือ ประมาณเสน้ ผา่ นศูนยก์ ลาง 1 นว้ิ เช่น ลูกปงิ ปอง มะนาวผลเลก็ กอ้ นไม้ไวใ้ นมอื ขา้ งละ 1 กอ้ น ทงั้ สองข้าง 22 คมู่ ือเฝา้ ระวังและสง่ เสริมพฒั นาการเดก็ ปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คมู่ อื เฝ้าระวงั และส่งเสริมพฒั นาการเด็กปฐมวยั อายุ ขอ้ ที่ ทกั ษะ วิธีประเมิน เฝา้ ระวัง วิธฝี กึ ทกั ษะ (เดอื น) โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจ้าหนา้ ท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง ครู และผดู้ แู ลเดก็ 9 30 ใช้นิ้วหัวแม่มือ และนิ้วอ่ืน ๆ 1. วางวัตถชุ น้ิ เลก็ 1 ชิ้นบนพน้ื โดยให้อยู่ 1. น�ำวัตถุสีสดใส เช่น ก้อนไม้ เชือก หรืออาหารช้ินเล็ก ๆ  หยบิ ของข้นึ จากพน้ื (FM) ในระยะที่เด็กเอ้ือมมือไปหยบิ ได้งา่ ย เช่น แตงกวา ขนมปงั วางตรงหน้าเด็ก ผา่ น 2. บอกเดก็ ใหห้ ยบิ วัตถุ หรือแสดงให้เดก็ 2. หยบิ ของใหเ้ ด็กดู แลว้ กระตุ้นใหเ้ ด็กหยิบ  อปุ กรณ์ : วตั ถชุ ิ้นเลก็ ขนาด ดกู ่อน 3. ถา้ เดก็ ทำ� ไม่ได้ ชว่ ยจับมอื เด็ก ใหห้ ยิบสิง่ ของหรืออาหารช้นิ เล็ก ไม่ผ่าน 2 ซม. ลดการช่วยเหลือลงจนเด็กสามารถทำ� ไดเ้ อง ผ่าน : เด็กหยิบวัตถุขึ้นจากพ้ืนได้โดยใช้ 4. ควรระวังไม่ให้เด็กเล่นหรือหยิบของที่เป็นอันตรายเข้าปาก น้ิวหัวแม่มือและนิ้วอ่ืน ๆ (ไม่ใช่หยิบขึ้น เชน่ กระดุม เหรียญ เมด็ ยา เมลด็ ถัว่ เมล็ดผลไม้ เปน็ ต้น ดว้ ยฝา่ มือ) ของทใี่ ชแ้ ทนได้ : ของกนิ ชน้ิ เลก็ ทอ่ี อ่ นนมุ่ ละลายไดใ้ นปากไมส่ ำ� ลกั เชน่ ถ่วั กวน ฟกั ทองนึ่ง มันนึ่ง ลูกเกด ขา้ วสุก 31 ท�ำตามค�ำสั่งง่าย ๆ เม่ือใช้ สบตาเด็ก แล้วบอกให้เด็กโบกมือหรือ 1. เล่นกับเด็กโดยใช้ค�ำส่ังง่าย ๆ เช่น โบกมือ ตบมือ พร้อมกับ  ทา่ ทางประกอบ (RL) ตบมอื โดยใชท้ า่ ทางประกอบ เชน่ โบกมอื ท�ำทา่ ทางประกอบ ฝึกบ่อย ๆ จนเดก็ ทำ� ได้ ผ่าน   2. ถ้าเด็กไม่ท�ำ ให้จับมือท�ำและค่อย ๆ ลดความช่วยเหลือลงโดย  ผ่าน : เด็กสามารถท�ำท่าทางตามค�ำส่ัง เปลยี่ นเปน็ จบั ขอ้ มอื จากนน้ั เปลย่ี นเปน็ แตะขอ้ ศอก เมอ่ื เรม่ิ ตบมอื เอง ไมผ่ า่ น ง่าย ๆ ที่มีท่าทางประกอบ เช่น โบกมือ ได้แล้ว ลดการชว่ ยเหลอื ลง เป็นบอกให้ท�ำอย่างเดียว บ๊ายบาย ตบมือ หรือยกมือสาธุ แม้ยัง 3. เลน่ ทำ� ทา่ ทางประกอบเพลง ฝกึ การเคลอื่ นไหวของนวิ้ มอื ตามเพลง ไมส่ มบูรณ์ เชน่ “แมงมมุ ” “นิ้ว...อยไู่ หน” วตั ถุประสงค์ : เพ่อื ให้เด็กเข้าใจภาษาและพฒั นาความจ�ำ     23คูม่ ือเฝ้าระวงั และส่งเสริมพัฒนาการเดก็ ปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คูม่ อื เฝา้ ระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย อายุ ข้อที่ ทักษะ วิธปี ระเมนิ เฝ้าระวัง วธิ ฝี ึกทักษะ (เดือน) โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจา้ หน้าท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผูป้ กครอง ครู และผดู้ ูแลเด็ก 9 32 เด็กรู้จักการปฏิเสธด้วยการ สังเกต หรือถามว่าเด็กปฏิเสธส่ิงของ 1. เมือ่ คนแปลกหนา้ ย่ืนของให้ หรือขออ้มุ ให้พอ่ แม่ ผปู้ กครองหรอื  แสดงทา่ ทาง (EL) อาหาร หรือการช่วยเหลือจากพ่อแม่ ผู้ดูแลเด็ก ส่ายหน้า พร้อมกับพูดว่า “ไม่เอา” ให้เด็กเลียนแบบ ผา่ น ผูป้ กครองหรอื ผดู้ แู ลเด็กได้หรอื ไม่ เพือ่ ใหเ้ ดก็ ร้จู ักปฏเิ สธ โดยการแสดงทา่ ทาง  2. เมอ่ื เดก็ รับประทานอาหารหรือขนมอิม่ แลว้ ถามเด็กว่า “กินอกี ไมผ่ า่ น ผ่าน : เด็กสามารถใช้ท่าทางเดิมในการ ไหม” แล้วสา่ ยศรี ษะพร้อมกับพดู วา่ “ไม่กนิ ” ให้เด็กเลียนแบบตาม ปฏิเสธ เช่น ส่ายหน้า ใช้มือผลักออกไป ท�ำเช่นนกี้ บั สถานการณอ์ ื่น ๆ เพ่อื ใหเ้ ดก็ เรียนรเู้ พม่ิ ข้ึน หันหน้าหนี วัตถปุ ระสงค์ : เพอ่ื ร้จู กั แยกแยะและส่ือความต้องการของตนได้ 33 เลียนเสียงค�ำพูดท่ีคุ้นเคยได้ ถามพอ่ แม่ ผปู้ กครองหรือผู้ดแู ลเด็ก หรือ เปลง่ เสยี งท่เี ดก็ เคยทำ� ได้แล้ว เชน่ ปะ๊ จ๊ะ จ๋า รอใหเ้ ด็กเลยี นเสียง  อย่างน้อย 1 เสยี ง (EL) สงั เกตระหวา่ งประเมนิ วา่ เดก็ ทำ� เสยี งเลยี น ตามจากนั้นเปล่งเสียงที่แตกต่างจากเดิมให้เด็กเลียนเสียงตาม เช่น ผา่ น เสียงพดู ไดห้ รอื ไม่ “แม”่ “ไป” “หม�ำ่ ” “ป(ล)า ”  ผ่าน : เด็กเลียนเสียงค�ำพูดท่ีคุ้นเคยได้ ไม่ผ่าน อยา่ งนอ้ ย 1 เสยี ง เชน่ “แม”่ “ไป” “หมำ่� ” “ป(ล)า ” แตเ่ ดก็ อาจจะออกเสยี งยงั ไมช่ ดั 34 ใช้นิ้วหยบิ อาหารกนิ ได้ (PS) ถามจากพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก 1. วางอาหารทเ่ี ดก็ ชอบและหยบิ งา่ ยขนาด 1 คำ� เชน่ ขนมปงั กรอบ  ว่าเดก็ ใช้นวิ้ หยิบอาหารกนิ ได้หรอื ไม่ ตรงหนา้ เดก็ ผ่าน 2. จบั มือเดก็ หยิบอาหารใส่ปาก แล้วปลอ่ ยใหเ้ ด็กทำ� เองฝึกบอ่ ย ๆ  ผ่าน : เด็กสามารถใช้น้ิวมือหยิบอาหาร จนสามารถหยิบอาหารกนิ ไดเ้ อง ไม่ผ่าน กินได้ 24 คูม่ ือเฝ้าระวังและสง่ เสริมพัฒนาการเด็กปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คูม่ อื เฝา้ ระวังและส่งเสรมิ พฒั นาการเดก็ ปฐมวัย อายุ ขอ้ ท่ี ทักษะ วธิ ปี ระเมิน เฝ้าระวงั วิธฝี กึ ทักษะ (เดือน) โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง เจา้ หน้าท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง ครู และผูด้ ูแลเดก็ 35 ยืนนาน 2 วินาที (GM) 10 - 12  จัดให้เด็กอย่ใู นท่ายืนโดยไมต่ อ้ งช่วยพยงุ พยุงล�ำตัวเด็กให้ยืน เมื่อเด็กเริ่มยืนทรงตัวได้แล้ว ให้เปลี่ยนมาจับ (10 เดอื น ผา่ น ข้อมอื เดก็ แล้วคอ่ ย ๆ ปล่อยมอื เพอ่ื ให้เด็กยืนเอง - 1 ป)ี  ผ่าน : เด็กสามารถยืนได้เอง โดยไม่ต้อง ไม่ผ่าน ช่วยพยงุ ได้นาน อย่างนอ้ ย 2 วนิ าที 36 จีบน้ิวมือเพ่ือหยิบของชิ้นเล็ก 1. วางวตั ถุชน้ิ เลก็ ๆ ตรงหนา้ เด็ก 1 ชน้ิ 1. แบ่งขนมหรืออาหารเป็นช้ินเล็ก ๆ ประมาณ 1 ซม. ไว้ในจาน  (FM) 2. กระตุ้นความสนใจของเด็กไปท่ีวัตถุ แล้วหยิบอาหารหรือขนมโดยใช้น้ิวหัวแม่มือและนิ้วช้ีหยิบให้เด็กดู ผา่ น ชนิ้ เลก็ แลว้ บอกใหเ้ ดก็ หยบิ หรอื อาจหยบิ แล้วบอกใหเ้ ด็กท�ำตาม  อุปกรณ์ : วัตถุขนาดเล็ก ใหเ้ ดก็ ดู สังเกตการหยิบของเด็ก 2. ถ้าเด็กท�ำไม่ได้ ช่วยเหลือเด็กโดยจับรวบน้ิวกลาง น้ิวนางและ ไม่ผา่ น ขนาด 1 ซม. นิ้วก้อยเขา้ หาฝา่ มือ เพอ่ื ให้เดก็ ใช้นว้ิ หัวแมม่ อื และน้ิวช้หี ยิบวัตถุ 3. เลน่ กจิ กรรมทเ่ี ดก็ ตอ้ งใชน้ วิ้ หวั แมม่ อื และนว้ิ ชแ้ี ตะกนั เปน็ จงั หวะ ผา่ น : เดก็ สามารถจบี นวิ้ โดยใชน้ วิ้ หวั แมม่ อื หรอื เล่นรอ้ งเพลงแมงมมุ ขย้มุ หลังคาประกอบท่าทางจบี นวิ้ และนิ้วชี้หยิบวัตถุชิ้นเล็กขึ้นมาได้ 1 ใน ของทใี่ ชแ้ ทนได้ : ของกนิ ชนิ้ เลก็ ทอ่ี อ่ นนมุ่ ละลายไดใ้ นปากไมส่ ำ� ลกั 3 ครัง้ เชน่ ถ่วั กวน ฟักทองนงึ่ มันนึง่ ลูกเกด ข้าวสุก 37 โบกมือหรือตบมือตามค�ำส่ัง สบตาเด็กแล้วบอกให้เด็กโบกมือ หรือ 1. เลน่ กับเด็กโดยใช้ค�ำสั่งงา่ ย ๆ เช่น โบกมอื ตบมอื พรอ้ มกับทำ�  (RL) ตบมอื โดยหา้ มใช้ท่าทางประกอบ ท่าทางประกอบ ผา่ น ผา่ น : เด็กสามารถทำ� ตามค�ำส่งั แม้ไมถ่ ูก 2. ถ้าเด็กไม่ท�ำ ให้จับมือท�ำและค่อย ๆ ลดความช่วยเหลือลง  ตอ้ งแตพ่ ยายามยกแขนและเคลอื่ นไหวมอื โดยเปล่ียนเป็นจับข้อมือ จากนั้นเปลี่ยนเป็นแตะข้อศอก เมื่อเร่ิม ไม่ผ่าน อย่างน้อย 1 ใน 3 ครั้ง ตบมือเองได้แล้ว ลดการช่วยเหลือลงเป็นบอกหรือบอกให้ท�ำ อย่างเดยี ว ช่วงอายุ 10 -12 เดอื น https://youtu.be/no2szvhRR9w 25ค่มู ือเฝ้าระวงั และสง่ เสรมิ พัฒนาการเด็กปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

ค่มู ือเฝ้าระวังและส่งเสริมพฒั นาการเดก็ ปฐมวยั อายุ ข้อท่ี ทกั ษะ วธิ ปี ระเมนิ เฝา้ ระวัง วธิ ฝี ึกทกั ษะ (เดอื น) โดย พอ่ แม่ ผ้ปู กครอง เจา้ หน้าท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผ้ปู กครอง ครู และผู้ดูแลเดก็ 38 10 - 12  แสดงความต้องการ โดยท�ำ ถามพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็กว่า น�ำของเล่น หรอื อาหารที่เด็กชอบ 2 – 3 อย่าง วางไว้ดา้ นหนา้ เดก็ (10 เดือน ผา่ น ท่าทาง หรอื เปลง่ เสียง (EL) เมือ่ เดก็ ตอ้ งการสงิ่ ต่าง ๆ เด็กท�ำอยา่ งไร ถามเด็กว่า “หนูเอาอันไหน” หรือถามว่า “หนูเอาไหม” รอให้ - 1 ป)ี  ผ่าน : เด็กแสดงความต้องการด้วยการ เด็กแสดงความต้องการ เช่น ชี้ แล้วจึงจะให้ของ ท�ำเช่นนี้ทุกครั้ง ไมผ่ ่าน ทำ� ท่าทาง เช่น ยื่นมอื ใหอ้ ุ้ม ชี้ ดงึ เสอ้ื หรอื เมอ่ื เดก็ ตอ้ งการของเลน่ หรอื อาหาร เพอ่ื ฝกึ การสอ่ื สารความตอ้ งการ เปลง่ เสยี ง เบื้องตน้ 39  เล่นสิ่งของตามประโยชน์ของ 1. ยื่นของเล่นท่ีเตรียมไว้ให้เด็กคร้ังละ ฝกึ ในสถานการณต์ า่ ง ๆ เชน่ การหวผี ม การแปรงฟนั การปอ้ นอาหารเดก็ ผา่ น ส่ิงของได้ (PS) 1 ชิน้ จนครบ 4 ชนดิ โดยทำ� ให้เดก็ ดู และกระตนุ้ ให้เด็กทำ� ตาม  อปุ กรณ์ : ของเลน่ 4 ชนดิ ไดแ้ ก่ 2. สงั เกตเดก็ เลน่ ของเลน่ ทงั้ 4 ชนดิ วา่ ตรง วัสดุทีใ่ ช้แทนได้ : ของใช้ในบา้ นชนิดอนื่ ๆ ทไี่ ม่เปน็ อันตราย ไมผ่ ่าน หวี/ช้อน/แกว้ น�้ำ/แปรงสีฟนั ตามประโยชนห์ รือไม่ หรือถามจากพ่อแม่ ผ้ปู กครองหรือผู้ดแู ลเดก็ ผ่าน : เดก็ เลน่ สง่ิ ของตามประโยชนไ์ ด้ถูก ต้องอยา่ งนอ้ ย 1 ใน 4 ชนิ้ เช่น เล่นหวผี ม ป้อนอาหาร ดม่ื นำ้� 13 - 15 40 ยนื อยตู่ ามลำ� พงั ไดน้ านอยา่ งนอ้ ย จัดเด็กอยูใ่ นท่ายืนโดยไม่ต้องชว่ ยพยุง พยุงตัวเด็กให้ยืน เมื่อเด็กยืนได้แล้วให้เปล่ียนมาจับข้อมือเด็กแล้ว (1 ปี 1 เดอื น  10 วินาที (GM) ผา่ น : เดก็ สามารถยนื โดยไมต่ อ้ งชว่ ยพยงุ ค่อย ๆ ปลอ่ ยมอื เพ่อื ใหเ้ ดก็ ยนื เอง และค่อย ๆ เพ่มิ เวลาข้ึนจนเด็กยืน ผ่าน ไดน้ าน อย่างนอ้ ย 10 วินาที ได้เอง นาน 10 วนิ าที -  1 ปี 3 เดือน) ไมผ่ า่ น 26 คู่มือเฝ้าระวังและสง่ เสรมิ พัฒนาการเด็กปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คู่มอื เฝ้าระวังและสง่ เสรมิ พัฒนาการเด็กปฐมวยั อายุ ขอ้ ท่ี ทกั ษะ วธิ ปี ระเมิน เฝา้ ระวัง วธิ ฝี กึ ทักษะ (เดือน) โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง ครู และผูด้ แู ลเด็ก 41 ขดี เขียน (เป็นเส้น) 13 - 15  บนกระดาษได้ (FM) 1. แสดงวิธีการขีดเขียนบนกระดาษด้วย 1. ใชด้ นิ สอสีแท่งใหญเ่ ขยี นเป็นเสน้ ๆ บนกระดาษใหเ้ ดก็ ดู (อาจใช้ (1 ปี 1 เดือน ผา่ น ดนิ สอให้เดก็ ดู ดนิ สอ หรือปากกา หรือสเี มจิก ได)้  อุปกรณ์ : 2. สง่ ดนิ สอใหเ้ ดก็ และพดู วา่ “ลองวาดซ”ิ 2. ให้เด็กลองท�ำเอง ถ้าเด็กท�ำไม่ได้ ช่วยจับมือเด็กให้จับดินสอ - ไมผ่ า่ น 1. ดินสอ ขีดเขียนเป็นเสน้ ๆ ไปมาบนกระดาษ จนเด็กสามารถทำ� ไดเ้ อง 1 ปี 3 เดอื น) 2. กระดาษ ผา่ น : เดก็ สามารถขดี เขียนเปน็ เส้นใด ๆ กไ็ ด้บนกระดาษ 42 เลือกวัตถุตามค�ำส่ังได้ถูกต้อง วางวัตถุ 2 ชนิด ไว้ตรงหน้าเด็ก แล้ว 1. เตรียมวัตถุท่ีเด็กคุ้นเคย 2 ชนิด นั่งตรงหน้าเด็ก เรียกช่ือเด็ก  2 ชนดิ (RL) ถามว่า “...อยู่ไหน” จนครบทั้ง 2 ชนิด ใหเ้ ดก็ มองหนา้ แลว้ จงึ ใหเ้ ดก็ ดขู องเลน่ พรอ้ มกบั บอกชอื่ วตั ถทุ ลี ะชน้ิ ผา่ น อปุ กรณ์ : ชดุ ทดสอบการเลอื ก แล้วจึงสลับต�ำแหน่งท่ีวางวัตถุ ให้โอกาส 2. เกบ็ วตั ถใุ หพ้ น้ สายตาเดก็ สกั ครหู่ ยบิ วตั ถทุ ง้ั 2 ชน้ิ ใหด้ ู แลว้ บอก  สิ่งของ เช่น บอล ตุ๊กตาผ้า ประเมิน 3 คร้ัง ชอื่ ของ หลังจากน้ันบอกช่อื วตั ถทุ ลี ะช้ิน แล้วใหเ้ ดก็ ชี้ ถา้ ชีไ้ ด้ถูกตอ้ ง ไม่ผ่าน ถ้วย รถ ผ่าน : เด็กสามารถช้ีหรือหยิบวัตถุได้ ให้พูดชมเชย ถา้ ไม่ทำ� ใหจ้ ับมอื เดก็ ช้ี พร้อมกบั เล่ือนของไปใกล้และ ถกู ตอ้ งทัง้ 2 ชนดิ ชนดิ ละ 1 ครัง้ ย้ำ� ช่ือของแตล่ ะช้ิน ช่วงอายุ 13 -15 เดือน 3. ถ้าเด็กชี้ไม่ถูกต้อง ให้หยิบของชิ้นน้ันออก และเล่ือนของช้ินที่ ถูกต้อง ไปใกล้ ถา้ เดก็ หยิบของนั้นใหช้ มเชย https://youtu.be/YdE_zFi8v30 4. เม่อื เดก็ ท�ำได้ 4 ใน 5 ครัง้ ใหเ้ ปลยี่ นของเล่นคูต่ อ่ ไป วสั ดุที่ใชแ้ ทนได้ : ของใชใ้ นบา้ นชนิดอน่ื ๆ ที่ไมเ่ ปน็ อนั ตราย 27ค่มู อื เฝ้าระวังและสง่ เสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คมู่ ือเฝ้าระวังและส่งเสรมิ พฒั นาการเดก็ ปฐมวยั อายุ ข้อท่ี ทกั ษะ วธิ ปี ระเมิน เฝ้าระวงั วธิ ฝี กึ ทกั ษะ (เดอื น) 43 พูดคำ� พยางคเ์ ดยี ว (ค�ำโดด) โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจา้ หนา้ ที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผูป้ กครอง ครู และผ้ดู แู ลเด็ก 13 - 15  ได้ 2 คำ� (EL) (1 ปี 1 เดือน ผ่าน ถามผู้ปกครองว่า “เด็กพูดเป็นค�ำอะไร 1. สอนใหเ้ ดก็ พูดค�ำสั้น ๆ ตามเหตกุ ารณ์จรงิ เชน่ ในเวลารับประทาน  ไดบ้ ้าง” หรือสังเกตเด็ก อาหาร ก่อนปอ้ นข้าวพดู “หม�ำ่ ” ให้เดก็ พดู ตาม “หม่ำ� ” - ไม่ผา่ น ผ่าน : เด็กสามารถพูดค�ำพยางค์เดียว 2. เมอ่ื แต่งตวั เสรจ็ ใหพ้ ูด “ไป” ให้เดก็ พดู ตาม “ไป” กอ่ น แลว้ พา 1 ปี 3 เดอื น) (ค�ำโดด) ได้อย่างน้อย 2 ค�ำ ถึงแม้จะยัง เดนิ ออกจากห้อง ไมช่ ัด 3. เม่ือเปิดหนังสือนิทานให้พูดค�ำว่า “อ่าน” หรือ “ดู” ให้เด็ก หมายเหตุ ต้องไม่ใช่ช่ือคนหรือช่ือสัตว์ พูดตาม แลว้ แสดงใหเ้ ด็กเข้าใจโดยอ่านหรือดู เลีย้ งในบา้ น 44 เลียนแบบท่าทางการท�ำงาน ถามจากพอ่ แม่ ผูป้ กครองหรอื ผดู้ ูแลเด็กว่า ขณะท�ำงานบ้าน จัดหาอุปกรณ์ท่ีเหมาะกับเด็ก และกระตุ้นให้เด็ก  บา้ น (PS) เดก็ เคยเลน่ เลยี นแบบการทำ� งานบา้ นบา้ ง มสี ว่ นรว่ มในการทำ� งานบา้ น เชน่ เชด็ โตะ๊ กวาดบา้ น ถบู า้ น เกบ็ เสอ้ื ผา้ ผา่ น หรือไม่ เชน่ กวาดบา้ น ถบู า้ น เช็ดโต๊ะ เป็นตน้ โดยท�ำงานใหเ้ ดก็ ดูเปน็ ตัวอย่าง หากเดก็ ทำ� ไดค้ วรจะชมเชย  ผ่าน : เดก็ เลยี นแบบท่าทางการทำ� งานบา้ น เพ่อื ใหเ้ ด็กอยากจะทำ� ไดด้ ว้ ยตนเอง ไมผ่ ่าน ได้อย่างน้อย 1 อย่าง วัตถปุ ระสงค์ : ฝกึ ความรบั ผดิ ชอบ 16 - 17 45 เดินลากของเล่น หรือสิ่งของ 1. เดนิ ลากของเล่นใหเ้ ด็กดู 1. จับมอื เด็กให้ลากของเล่นเดินไปขา้ งหน้าด้วยกนั (1 ปี 4 เดอื น  ได้ (GM) 2. สง่ เชอื กลากของเลน่ ใหเ้ ดก็ และบอกให้ 2. กระตุ้นใหเ้ ดก็ เดนิ เองตอ่ ไป โดยทำ� หลาย ๆ ครงั้ จนเด็กสามารถ ผา่ น อุปกรณ์ : กล่องพลาสติก เด็กเดนิ ลากของเล่นไปเอง เดินลากของเล่นไปได้เอง -  ผูกเชอื ก ผา่ น : เด็กเดินลากรถของเล่นหรอื สิง่ ของ วัสดุท่ีใช้แทนได้ : สิ่งของในบ้านท่ีสามารถลากได้ เช่น ตะกร้า 1 ปี 5 เดือน) ไม่ผา่ น ไดไ้ กล 2 เมตร โดยอาจเดนิ ไปขา้ งหนา้ หรอื รถของเล่น กล่องตา่ ง ๆ เดนิ ถอยหลงั กไ็ ด้ พรอ้ มกบั ลากของเลน่ ไป โดยของเล่นอาจควำ�่ ได้ 28 คู่มอื เฝา้ ระวังและสง่ เสริมพฒั นาการเดก็ ปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คู่มือเฝา้ ระวงั และสง่ เสริมพัฒนาการเด็กปฐมวยั อายุ ข้อที่ ทกั ษะ วิธปี ระเมนิ เฝ้าระวงั วธิ ฝี ึกทักษะ (เดอื น) โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจา้ หน้าที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผู้ปกครอง ครู และผดู้ ูแลเดก็ 46 ขดี เขยี นได้เอง (FM) 16 - 17  อุปกรณ์ : 1. สง่ กระดาษและดนิ สอใหเ้ ด็ก 1. ใชด้ ินสอสแี ท่งใหญ่เขียนเปน็ เสน้ ๆ บนกระดาษให้เดก็ ดู (อาจใช้ (1 ปี 4 เดอื น ผ่าน 1. ดินสอ 2. บอกเด็ก “หนูลองวาดรูปซคิ ะ” ดนิ สอ หรือปากกา หรอื สีเมจกิ ได้)  2. กระดาษ (โดยไมส่ าธติ ใหเ้ ด็กด)ู 2. ให้เด็กลองท�ำเอง ถ้าเด็กท�ำไม่ได้ ช่วยจับมือเด็กให้จับดินสอ - ไมผ่ ่าน ผ่าน : เด็กสามารถขดี เขียนเป็นเส้นใด ๆ ขีดเขยี นเป็นเส้น ๆ ไปมาบนกระดาษ จนเดก็ สามารถทำ� ได้เอง 1 ปี 5 เดือน) บนกระดาษได้เอง หมายเหตุ : ถา้ เดก็ เพยี งแตเ่ ขยี นจดุ ๆ หรอื กระแทก ดินสอกับกระดาษให้ถือว่าไม่ผ่าน 47 ท�ำตามค�ำส่ังง่าย ๆ โดยไม่มี 1. วางของเลน่ ทกุ ชนิ้ แลว้ เล่นกบั เด็ก 1. ฝกึ เดก็ ขณะท่ีเด็กก�ำลงั ถือหรือเลน่ ของเลน่ อยู่  ท่าทางประกอบ (RL) 2. มองหน้าเดก็ แล้วบอกเดก็ เชน่ “กอด 2. บอกเด็กว่า “สง่ ของให้แม่” และมองหนา้ เดก็ ผา่ น อุปกรณ์ : ของเล่นเด็ก เช่น ตกุ๊ ตาซ”ิ “ขวา้ งลกู บอลซ”ิ “สง่ รถใหค้ รซู ”ิ 3. ถา้ เด็กทำ� ไม่ได้ ใหจ้ ับมอื เด็กหยบิ ของแลว้ สง่ ให้พอ่ แม่ ผู้ปกครอง  ตุ๊กตาผ้า บอล รถ ผ่าน : เด็กสามารถแสดงกริยากับส่ิงของ หรอื ผู้ดูแลเดก็ พรอ้ มพดู วา่ “สง่ ของให้แม่” ถ้าเด็กเรมิ่ ทำ� ไดใ้ หอ้ อก ไมผ่ า่ น ไดอ้ ยา่ งนอ้ ย 1 คำ� สงั่ โดยผปู้ ระเมนิ ไมต่ อ้ ง ค�ำส่ังเพียงอยา่ งเดียวและเปลยี่ นเปน็ ค�ำส่งั อนื่ ๆ เพิม่ แสดงท่าทางประกอบ 4. กระตุ้นให้เด็กรู้จักแบ่งปัน ของเล่น ขนม หรือสิ่งของอื่น ๆ ให้คนรอบขา้ ง เมื่อเด็กทำ� ไดใ้ หช้ มเชย วัสดุท่ีใชแ้ ทนได้ : ของใชใ้ นบ้านชนดิ อื่น ๆ ท่ไี มเ่ ป็นอนั ตราย 48 ตอบช่อื วตั ถไุ ด้ถูกตอ้ ง (EL) ช้ีไปท่ีของเล่นที่เด็กคุ้นเคยแล้วถามว่า 1. ใหใ้ ชส้ ง่ิ ของหรอื ของเลน่ ทเี่ ดก็ คนุ้ เคยและรจู้ กั ชอื่ เชน่ ตกุ๊ ตา บอล  อุปกรณ์ : ของเล่นเด็ก เช่น “น่อี ะไร” 2. หยิบของให้เด็กดู ถามว่า “นี่อะไร” รอให้เด็กตอบ ถ้าไม่ตอบ ผ่าน ตุ๊กตาผ้า บอล รถ ผ่าน : เดก็ สามารถตอบชือ่ วตั ถไุ ด้ถกู ต้อง ให้บอกเดก็ และใหเ้ ด็กพดู ตามแลว้ ถามซ�้ำให้เด็กตอบเอง  หรอื ออกเสยี งไดใ้ กลเ้ คยี ง เชน่ ตกุ๊ ตา – ตา วัสดุทีใ่ ช้แทนได้ : ของใช้ในบ้านชนิดอ่นื ๆ ที่ไมเ่ ปน็ อันตราย ไม่ผา่ น ได้ 1 ชนิด ชว่ งอายุ 16 - 17 เดือน https://youtu.be/OetHyVaPc9Y 29คู่มือเฝ้าระวงั และส่งเสรมิ พฒั นาการเดก็ ปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คูม่ อื เฝ้าระวงั และสง่ เสริมพฒั นาการเดก็ ปฐมวยั อายุ ข้อท่ี ทักษะ วิธีประเมิน เฝ้าระวงั วธิ ีฝกึ ทักษะ (เดือน) โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจา้ หน้าที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผ้ปู กครอง ครู และผู้ดแู ลเด็ก 49 16 - 17 เล่นการใช้ส่ิงของตามหน้าที่ ยื่นของเล่นทั้งหมดให้เด็ก และสังเกต 1. เลน่ สมมตกิ บั เดก็ เชน่ แปรงฟนั ใหต้ กุ๊ ตา เลน่ ปอ้ นอาหารใหต้ กุ๊ ตา (1 ปี 4 เดือน  ได้มากขึ้นด้วยความสัมพันธ์ ลกั ษณะการเล่นของเด็ก หวผี มใหต้ ุก๊ ตา ผา่ น ของ 2 สงิ่ ขึน้ ไป (PS) 2. ถ้าเด็กยังท�ำไม่ได้ ให้สาธิตให้เด็กดู และให้เด็กท�ำตามจนเด็ก -  ท�ำได้เอง 1 ปี 5 เดอื น) ไมผ่ ่าน 3. ถ้าเด็กทำ� ได้แลว้ ใหเ้ ปิดโอกาสใหเ้ ดก็ คดิ หาวธิ เี ลน่ ทีห่ ลากหลาย อุปกรณ์ : ผ่าน : เดก็ สามารถเล่นการใช้สง่ิ ของตาม วัตถุประสงค์ : เพ่ือฝึกให้เด็กเลือกใช้วัตถุตามหน้าที่ได้อย่าง 1. ตกุ๊ ตาผา้ 2. หวี หน้าที่ เช่น ใช้ช้อนตักในถ้วย หรือใช้หวี เหมาะสม ผ่านการจดจ�ำเรียนรู้ ซ่ึงสามารถต่อยอดเป็นการฝึกคิด 3. ถ้วย 4. ชอ้ นเล็ก หวีผมให้ตุ๊กตา โดยเด็กเล่นได้อย่างน้อย วางแผน (Plan organize) และจัดการท�ำงานให้ส�ำเรจ็ ต่อไปได้ 5. แปรงฟัน 3 ชนิด 30 คมู่ ือเฝ้าระวังและส่งเสรมิ พัฒนาการเดก็ ปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คมู่ ือเฝา้ ระวงั และสง่ เสรมิ พัฒนาการเด็กปฐมวัย อายุ ขอ้ ที่ ทกั ษะ วิธีประเมนิ เฝา้ ระวงั วิธีฝกึ ทักษะ (เดอื น) โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง เจา้ หน้าที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง ครู และผ้ดู แู ลเด็ก 50 วงิ่ ได้ (GM) 18    วิ่งเล่นกับเด็ก หรืออาจกลิ้งลูกบอล 1 จบั มอื เดก็ วง่ิ เลน่ หรอื รว่ มวงิ่ กบั เดก็ คนอน่ื ๆ เพอื่ ใหเ้ ดก็ สนกุ สนาน (1 ปี 6 เดือน) ผ่าน อุปกรณ์ : ลูกบอลเส้นผ่าน แลว้ กระตุ้นใหเ้ ด็กว่ิงตามลูกบอล 2. ลดการช่วยเหลือลง เม่ือเด็กมั่นใจและเริ่มวิ่งได้ดีข้ึนจนเด็ก  ศูนย์กลาง 15 - 20 เซนติเมตร สามารถวง่ิ ไดเ้ อง ไมผ่ ่าน ผา่ น : เด็กวง่ิ ไดอ้ ย่างม่ันคงโดยไมล่ ้ม และ ไม่ใชก่ ารเดินเรว็ ของเล่นที่ใช้แทนได้ : วัสดุมาท�ำเป็นก้อนกลม ๆ เช่น ก้อนฟาง ลูกบอลสานด้วยใบมะพร้าว 51 เดินถือลูกบอลไปได้ไกล 1. จัดให้เด็กและพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือ 1. ฝกึ ใหเ้ ด็กเดินโดยถือของมือเดียว  3 เมตร (GM) ผู้ดูแลเด็กยืนหันหน้าเข้าหากันระยะห่าง 2. เมือ่ เดก็ ท�ำไดแ้ ล้วใหพ้ อ่ แม่ ผปู้ กครอง หรือผดู้ แู ลเดก็ วางตะกร้า ผ่าน   3 เมตร ไว้ในระยะห่าง 3 เมตร แล้วถือของที่มีขนาดใหญ่ขึ้นด้วยสองมือ  อุปกรณ์ : ลูกบอลเส้นผ่าน 2. ส่งลูกบอลให้เด็กถือ และบอกให้เด็ก และเดนิ เอาของไปใส่ตะกรา้ ใหเ้ ด็กดู แล้วบอกให้เด็กท�ำตาม ไมผ่ ่าน ศนู ย์กลาง 15 - 20 เซนตเิ มตร เดินไปหาพอ่ แม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก 3. ถ้าเด็กท�ำไม่ได้ ให้ขยับตะกร้าให้ใกล้ข้ึน และจับมือเด็กถือของ   ชว่ ยพยุงหากเด็กยงั ทรงตวั ได้ไม่ดี 4. เมื่อเด็กทรงตัวได้ดีและถือของได้ด้วยตนเองให้เพ่ิมระยะทาง จนถงึ 3 เมตร  ผ่าน : เด็กสามารถเดินถอื ลูกบอล ไปไดไ้ กล ของท่ใี ช้แทนได้ : วสั ดใุ นบา้ น เช่น ตกุ๊ ตา หมอน 3 เมตร โดยไม่ลม้ และไม่เสยี การทรงตัว วัตถุประสงค์ : เด็กตง้ั ใจควบคุมการเคลือ่ นไหวของตนเอง ชว่ งอายุ 18 เดือน https://youtu.be/XhDj_ec8LQQ 31ค่มู ือเฝา้ ระวังและสง่ เสรมิ พฒั นาการเดก็ ปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คูม่ ือเฝ้าระวงั และส่งเสรมิ พฒั นาการเดก็ ปฐมวยั อายุ ขอ้ ท่ี ทักษะ วธิ ีประเมนิ เฝ้าระวงั วธิ ฝี กึ ทักษะ (เดือน) โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง เจ้าหนา้ ท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง ครู และผ้ดู ูแลเด็ก 52 18  เปิดหน้าหนังสือท่ีท�ำด้วย วางหนังสือไว้ตรงหน้าเด็ก แสดงวิธีการ 1. เปดิ หน้าหนงั สือทลี ะหนา้ แล้วชีใ้ หเ้ ด็กดูรปู ภาพและปดิ หนังสอื (1 ปี 6 เดอื น) ผา่ น กระดาษแข็งทีละแผ่นได้เอง เปิดหนังสือให้เด็กดู และบอกให้เด็ก 2. บอกให้เด็กท�ำตาม  (FM) ทำ� ตาม 3. ถา้ เดก็ ท�ำไมไ่ ด้ใหช้ ว่ ยจบั มือเด็กพลกิ หน้าหนงั สือทีละหนา้ ไมผ่ า่ น อุปกรณ์ : หนังสือรูปภาพ ผา่ น : เดก็ สามารถแยกหน้าและพลกิ หนา้ 4. เล่านทิ านประกอบรูปภาพ เพอื่ เสริมสร้างจนิ ตนาการของเดก็ ท�ำดว้ ยกระดาษแข็ง หนังสือได้ทีละแผ่นด้วยตนเองอย่างน้อย หนงั สอื ทใ่ี ชแ้ ทนได้ : หนงั สอื เดก็ ทที่ ำ� ดว้ ยพลาสตกิ ผา้ หรอื กระดาษ 1 แผ่น หนา ๆ 53 ต่อก้อนไม้ 2 ช้ัน (FM) 1. วางก้อนไม้ 4 กอ้ น ตรงหน้าเด็ก 1. ใช้วัตถุท่ีเป็นทรงส่ีเหลี่ยม เช่น ก้อนไม้ กล่องสบู่ วางต่อกัน   2. ต่อก้อนไม้ 2 ช้ันให้เด็กดูแล้วร้ือ ในแนวตั้งใหเ้ ด็กดู ผา่ น อุปกรณ์ : ก้อนไม้ส่ีเหล่ียม แบบออก 2. กระตุ้นให้เด็กทำ� ตาม  ลกู บาศก์ 4 ก้อน 3. กระตุ้นให้เด็กต่อก้อนไม้เองให้โอกาส 3. ถ้าเด็กท�ำไม่ได้ให้จับมือเด็กวางก้อนไม้ก้อนที่ 1 ที่พ้ืน และ ไม่ผ่าน ประเมิน 3 คร้งั วางกอ้ นที่ 2 บนก้อนที่ 1   4. ทำ� ซำ้� หลายครั้งและลดการช่วยเหลือลง จนเด็กต่อกอ้ นไมไ้ ดเ้ อง หากเดก็ ทำ� ไดแ้ ลว้ ใหช้ มเชย เพ่ิมความภาคภูมิใจในตนเอง หากเด็ก ผ่าน : เด็กสามารถต่อก้อนไม้โดยไม่ล้ม ต่อได้ 2 ชนั้ แลว้ ให้เปลี่ยนเปน็ ต่อมากกวา่ 2 ช้นั 2 ใน 3 ครั้ง วัสดทุ ใี่ ชแ้ ทนได้ : กล่องเล็ก ๆ เชน่ กล่องสบู่ กล่องนม วัตถุประสงค์ : เดก็ ตัง้ ใจ มีความพยายามท�ำตามแบบจนส�ำเร็จ 32 คู่มือเฝา้ ระวังและสง่ เสรมิ พฒั นาการเดก็ ปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คมู่ ือเฝา้ ระวงั และส่งเสรมิ พฒั นาการเด็กปฐมวัย อายุ ขอ้ ที่ ทกั ษะ วธิ ปี ระเมนิ เฝ้าระวัง วิธฝี กึ ทกั ษะ (เดือน) โดย พอ่ แม่ ผ้ปู กครอง เจา้ หนา้ ที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดแู ลเด็ก 54 เลือกวัตถุตามคำ� สัง่ ได้ถูกต้อง 18  3 ชนิด (RL) วางวัตถุ 3 ชนดิ ไวต้ รงหนา้ เด็กแล้วถามว่า 1. เตรยี มของเลน่ หรอื วตั ถทุ เี่ ดก็ คนุ้ เคย 2 ชนดิ และบอกใหเ้ ดก็ รจู้ กั (1 ปี 6 เดอื น) ผา่ น อปุ กรณ์ : ตกุ๊ ตาผ้า บอล รถ “…อยไู่ หน” จนครบทง้ั 3 ชนดิ แลว้ จงึ สลบั ช่ือวัตถุทีละชนิด  ตำ� แหน่งทีว่ างวตั ถุ ใหโ้ อกาสประเมนิ 3 คร้ัง 2. ถามเดก็ “…อยไู่ หน” โดยใหเ้ ดก็ ชห้ี รอื หยบิ ถา้ เดก็ เลอื กไมถ่ กู ตอ้ ง ไม่ผา่ น หมายเหตุ : ในกรณีที่มีข้อ   ใหเ้ ลื่อนของเข้าไปใกล้ และจบั มือเดก็ ชี้หรอื หยบิ ขดั ขอ้ งทางสงั คมและวฒั นธรรม 3. เม่ือเด็กสามารถเลือกได้ถูกต้อง เพ่ิมของเล่นหรือวัตถุท่ีเด็ก ให้ใช้ถ้วยหรือหนังสือที่เป็น ผ่าน : เด็กสามารถช้ีหรือหยิบวัตถุได้ คุ้นเคย เป็น 3 ชนิด และถามเช่นเดิมจนเด็กช้ีหรือหยิบได้ถูกต้อง ชุดอปุ กรณ์ DSPM แทนได้ ถกู ต้องทั้ง 3 ชนดิ อยา่ งน้อย 2 ครั้ง ท้งั 3 ชนิด   4. เพ่ิมวัตถุชนิดอื่นที่เด็กสนใจชี้ให้เด็กดู แล้วพูดให้เด็กช้ี เพ่ือเพ่ิม   การเรยี นรูภ้ าษาของเด็ก วัสดุทีใ่ ช้แทนได้ : ของใชใ้ นบา้ นชนิดอ่ืน ๆ ท่ีไม่เป็นอันตราย เช่น แก้วน�ำ้ ถ้วย ช้อน แปรง หวี ตุก๊ ตาจากวัสดุอื่น หรอื ของเลน่ วตั ถุประสงค์ : เพื่อให้เดก็ เข้าใจภาษาและเปน็ การฝกึ ความจ�ำ 55 ชอี้ วยั วะได้ 1 ส่วน (RL) 1. ถามพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก 1. เริ่มฝึกจากการชี้อวัยวะของพ่อแม่ ผู้ปกครอง หรือผู้ดูแลเด็ก  ก่อนว่า เด็กรู้จักอวัยวะของร่างกาย ใหเ้ ดก็ ดู ผ่าน ส่วนไหนบา้ ง 2. หลงั จากนน้ั ชช้ี วนใหเ้ ดก็ ทำ� ตาม โดยชอ้ี วยั วะของตวั เองทลี ะสว่ น  2. ถามเด็กว่า “…อยู่ไหน” โดยถาม 3. ถา้ เดก็ ชไ้ี มไ่ ดใ้ หจ้ บั มอื เดก็ ชใี้ หถ้ กู ตอ้ ง และลดการชว่ ยเหลอื ลงจน ไม่ผ่าน เหมอื นเดิม 3 ครง้ั เด็กสามารถชี้ได้เอง โดยอาจใช้เพลงเข้ามาประกอบในการท�ำ ผ่าน : เด็กสามารถชี้อวัยวะ ได้ถูกต้อง กจิ กรรม 2 ใน 3 คร้งั 4. ถา้ เดก็ รจู้ กั อวยั วะดว้ ยภาษาหลกั (Mother Tongue Language) คลอ่ งแล้ว อาจเสรมิ ดว้ ยภาษาท่ี 2 เช่น ภาษาอังกฤษ เป็นต้น วตั ถปุ ระสงค์ : เพื่อใหเ้ ด็กเขา้ ใจภาษาและเป็นการฝึกความจ�ำ 33คู่มือเฝา้ ระวงั และส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คู่มอื เฝ้าระวงั และสง่ เสริมพัฒนาการเดก็ ปฐมวยั อายุ ข้อท่ี ทกั ษะ วธิ ีประเมิน เฝา้ ระวงั วธิ ฝี กึ ทักษะ (เดอื น) โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจา้ หนา้ ท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผ้ปู กครอง ครู และผดู้ ูแลเด็ก 56 18  พูดเลียนค�ำท่ีเด่น หรือค�ำ พูดคุยกับเด็กเป็นประโยคหรือวลีส้ัน ๆ 1. พดู กบั เดก็ กอ่ นแลว้ คอ่ ยทำ� กรยิ านน้ั ใหเ้ ดก็ ดู เชน่ เมอื่ แตง่ ตวั เสรจ็ (1 ปี 6 เดอื น) ผา่ น สดุ ท้ายของคำ� พูด (EL) ไมเ่ กนิ 3 คำ� แลว้ สงั เกตการโตต้ อบของเดก็ พูดว่า “ไปกินข้าว” แล้วออกเสียง “กิน” หรือ “ข้าว” ให้เด็กฟัง    แล้วจึงพาไป ไม่ผา่ น   2. สอนใหเ้ ดก็ พดู ตามความจรงิ เช่น   - ขณะแต่งตัว เมื่อเด็กใหค้ วามร่วมมือดี ใหช้ มเชยวา่ ผา่ น : เด็กเลยี นคำ� พูดทีเ่ ดน่ หรอื คำ� สุดทา้ ย “หนูเป็นเดก็ ดี” เพ่อื ให้เดก็ เลยี นคำ� “เดก็ ” หรอื “ด”ี ได้ ของค�ำพูด เช่น “หนูเป็นเด็กดี” - เม่ือแต่งตัวเสร็จ พูดว่า “ไปกินข้าว” รอให้เด็กออกเสียง เดก็ เลียนค�ำ “เด็ก” หรอื “ดี” ได้ “กิน” หรอื “ข้าว” กอ่ นแล้วจงึ พาไป 3. ถา้ เดก็ ไมอ่ อกเสยี งพดู ตาม ใหซ้ ำ้� คำ� เดน่ หรอื คำ� สดุ ทา้ ยนน้ั จนเดก็ สามารถเลียนค�ำพูดสดุ ท้ายน้นั ได้ 4. เมอื่ เดก็ พดู ไดแ้ ลว้ ใหค้ วามสนใจและพดู โตต้ อบกบั เดก็ โดยเปลย่ี น ใช้คำ� อนื่ ๆ ตามสถานการณต์ ่าง ๆ 57 พูดเป็นคำ� ๆ ได้ 4 คำ� เรยี กช่อื ถามพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็กว่า สอนใหเ้ ดก็ พดู ค�ำส้ัน ๆ ตามเหตกุ ารณ์จริง เชน่  สิ่งของหรือทักทาย (ต้องเป็น เด็กพูดเป็นค�ำ ๆ หรือรู้จักช่ือส่ิงของ - เม่ือพบหน้าผู้ใหญ่ให้พูดทักทายค�ำว่า “สวัสดีค่ะ/ครับ” หรือใช้ ผา่ น ค�ำอื่นท่ีไม่ใช่ค�ำว่าพ่อแม่ ช่ือ อะไรบ้าง คำ� ท่ีทกั ทายในทอ้ งถ่ิน เช่น ธุจ้า ทุกครัง้  ของคนคุ้นเคย หรือช่ือของ   - ขณะรบั ประทานอาหาร ก่อนป้อนข้าวพูด “ขา้ ว” ให้ ไม่ผ่าน สตั วเ์ ลี้ยงในบ้าน) (EL)   เด็กพดู ตาม “ขา้ ว” ผ่าน : เด็กพูดได้อย่างน้อย 4 ค�ำ เช่น - ขณะก�ำลังดูหนังสือฝึกให้เด็กพูดค�ำต่าง ๆ ตามรูปภาพ เช่น ทกั ทาย - สวสั ดี และเรียกชอ่ื ส่ิงของต่าง ๆ “ปลา” “โต๊ะ” “แมว” เช่น โตะ๊ แมว วัตถปุ ระสงค์ : เพื่อใหเ้ ดก็ สื่อภาษาและเป็นการฝกึ ความจ�ำ 34 ค่มู อื เฝ้าระวังและส่งเสริมพฒั นาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คมู่ อื เฝา้ ระวังและส่งเสริมพัฒนาการเดก็ ปฐมวัย อายุ ข้อที่ ทกั ษะ วธิ ีประเมิน เฝ้าระวัง วธิ ฝี ึกทกั ษะ (เดอื น) โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง เจา้ หน้าที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก 58 สนใจและมองตามส่ิงท่ีผู้ใหญ่ 18 ช้ีที่อยู่ไกลออกไปประมาณ ชี้ส่ิงท่ีอยู่ไกลประมาณ 3 เมตร เช่น ชสี้ งิ่ ทอี่ ยใู่ กลต้ วั ใหเ้ ดก็ มองตาม หากเดก็ ยงั ไมม่ องใหป้ ระคองหนา้ เดก็ (1 ปี 6 เดอื น)  3 เมตร (PS) หลอดไฟ นาฬิกา แล้วพูดช่ือสิ่งของ ให้หันมองตาม แล้วคอ่ ยชี้ของท่ีอยู่ไกลออกไป จนถงึ 3 เมตร ผ่าน เชน่ “โนน่ หลอดไฟ” “โนน่ นาฬกิ า” แล้ว    สงั เกตวา่ เด็กมองตามได้หรือไม่ ไมผ่ ่าน ผ่าน : เดก็ หันมาสนใจและมองตาม เม่อื ช้ี หมายเหตุ : ของควรจะเป็นของชิน้ ใหญแ่ ละมีสสี ดใส สง่ิ ทอ่ี ยไู่ กลออกไป อย่างนอ้ ย 3 เมตร วัตถปุ ระสงค์ : เพื่อควบคุมตนเองให้สนใจร่วมกับผอู้ นื่ 59 ดื่มนำ้� จากถว้ ยโดยไม่หก (PS) สง่ ถว้ ยทมี่ นี ำ�้ 1/4 ของถว้ ยใหเ้ ดก็ แลว้ บอก 1. ประคองมือเด็กให้ยกถ้วยน�้ำข้ึนด่ืม ค่อย ๆ ลดการช่วยเหลือ  อปุ กรณ์ : ถ้วยฝึกดื่มมหี ใู ส่น้ำ� เด็กให้ดื่มน้�ำ สังเกตการดื่มของเด็ก หรือ จนเด็กสามารถถือถ้วยน้ำ� ยกขน้ึ ด่มื โดยไม่หก ผา่ น 1/4 ถ้วย ถามพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก ว่า 2. ฝกึ เดก็ ด่มื นมและนำ้� จากถ้วย (เลิกใชข้ วดนม)  “เดก็ สามารถยกถว้ ยหรอื ขนั นำ�้ ขน้ึ ดมื่ โดย   ไมผ่ า่ น ไม่หกได้หรอื ไม”่ ของทีใ่ ช้แทนได้ : ขนั น�ำ้   วัตถปุ ระสงค์ : เด็กสามารถพฒั นาการดดู เป็นดื่มโดยยกถว้ ยข้นึ ด่ืม ผา่ น : เดก็ ยกถว้ ยหรอื ขนั นำ�้ ขน้ึ ดม่ื โดยไมห่ ก ด้วยการเม้มริมฝีปากที่ขอบถ้วยในการด่ืมน�้ำจากถ้วยทีละน้อย (โดยไมใ่ ช่การดดู จากหลอดดดู ) โดยไม่หก 35คู่มอื เฝา้ ระวงั และสง่ เสรมิ พัฒนาการเดก็ ปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คู่มอื เฝ้าระวังและสง่ เสริมพัฒนาการเด็กปฐมวยั อายุ ข้อที่ ทกั ษะ วธิ ีประเมนิ เฝา้ ระวงั วธิ ฝี กึ ทักษะ (เดือน) โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง เจา้ หน้าที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง ครู และผดู้ แู ลเดก็ 60 19 - 24  เหวี่ยงขาเตะลกู บอลได้ (GM) 1. เตะลูกบอลใหเ้ ด็กดู 1. ชวนเด็กเล่นเตะลกู บอล โดยเตะให้เดก็ ดู (1 ปี 7 เดอื น ผ่าน 2. วางลูกบอลไว้ตรงหน้าห่างจากเด็ก 2. ชวนใหเ้ ดก็ ทำ� ตามโดยชว่ ยจบั มอื เดก็ ไวข้ า้ งหนงึ่ บอกใหเ้ ดก็ ยกขา  อุปกรณ์ : ลูกบอลเส้นผ่าน ประมาณ 15 ซม. และบอกให้เด็กเตะ เหวีย่ งเตะลกู บอล - 2 ป)ี ไม่ผ่าน ศูนย์กลาง 15 - 20 เซนติเมตร ลูกบอล 3. เม่อื เด็กทรงตัวไดด้ ี กระตุ้นใหเ้ ดก็ เตะลกู บอลเอง 4. ฝึกบอ่ ย ๆ จนเด็กสามารถทำ� ไดเ้ อง ผ่าน : เด็กสามารถยกขาเตะลูกบอลได้ ของเล่นที่ใช้แทนได้ : วัสดุมาท�ำเป็นก้อนกลม ๆ เช่น ก้อนฟาง (ไมใ่ ชเ่ ขี่ยบอล) โดยไมเ่ สียการทรงตวั และ ลูกบอลสานด้วยใบมะพร้าว ท�ำได้อย่างน้อย 1 ใน 3 คร้ัง 61 ตอ่ ก้อนไม้ 4 ช้นั (FM) 1. วางก้อนไม้ 8 กอ้ นไว้บนโต๊ะ 1. พ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก ใช้วัตถุท่ีเป็นทรงส่ีเหลี่ยม  อุปกรณ์ : ก้อนไม้สี่เหลี่ยม 2. ต่อก้อนไม้เป็นหอสูง 4 ชั้น ให้เด็กดู เช่น ก้อนไม้ กล่องสบู่ วางตอ่ กันในแนวตั้งให้เดก็ ดู ผา่ น ลกู บาศก์ 8 ก้อน แลว้ รือ้ แบบออก 2. พ่อแม่ ผู้ปกครองหรอื ผดู้ แู ลเด็ก กระตุ้นให้เด็กท�ำตาม  3. ยื่นก้อนไมใ้ หเ้ ดก็ 4 กอ้ น และกระตุ้น 3. ถ้าเด็กท�ำไม่ได้ให้จับมือเด็กวางก้อนไม้ก้อนที่ 1 ท่ีพ้ืน และ ไมผ่ ่าน ให้เด็กต่อก้อนไม้เอง ให้โอกาสประเมิน วางกอ้ นที่ 2 บนก้อนท่ี 1 วางไปเรอ่ื ย ๆ จนครบ 4 ชนั้ 3 ครั้ง 4. ให้เด็กท�ำซ้�ำหลายคร้ังและพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก ลดการช่วยเหลือลง จนเด็กต่อก้อนไม้ได้เอง หากเด็กท�ำได้แล้วให้ ชมเชย เพ่ิมความภาคภมู ิใจในตนเอง 5. หากเดก็ ต่อได้ 4 ชัน้ แลว้ ใหเ้ ปล่ียนเปน็ ตอ่ มากกวา่ 4 ช้นั ช่วงอายุ 19 - 24 เดอื น ผ่าน : เด็กสามารถต่อก้อนไม้เป็นหอสูง วัสดทุ ีใ่ ชแ้ ทนได้ : กล่องเลก็ ๆ เช่น กล่องสบู่ กล่องนม จ�ำนวน 4 ก้อน โดยไม่ล้ม ได้อย่างน้อย วัตถุประสงค์ : เดก็ ตง้ั ใจ มีความพยายามท�ำตามแบบจนส�ำเรจ็ https://youtu.be/xJd47qOBbEk 1 ใน 3 ครั้ง 36 คู่มอื เฝา้ ระวงั และส่งเสรมิ พัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คมู่ อื เฝา้ ระวงั และส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย อายุ ขอ้ ที่ ทักษะ วธิ ปี ระเมิน เฝ้าระวงั วธิ ีฝึกทักษะ (เดอื น) โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจา้ หน้าท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผูป้ กครอง ครู และผดู้ ูแลเดก็ 62 เลือกวัตถุตามค�ำสั่ง (ตัวเลือก 19 - 24  4 ชนดิ ) (RL) 1. วางของเล่นทั้ง 4 ช้ินไว้ตรงหน้าเด็ก 1. วางของเลน่ ทเ่ี ดก็ ค้นุ เคย 2 ช้ิน กระตุ้นใหเ้ ด็กมอง แลว้ บอกชื่อ (1 ปี 7 เดอื น ผ่าน อปุ กรณ์ : ของเลน่ เดก็ ตกุ๊ ตาผา้ ในระยะท่เี ดก็ หยิบถงึ ของเลน่ ทีละชน้ิ  บอล รถ ถ้วย 2. ถามเด็กทีละชนิดว่า “อันไหนตุ๊กตา” 2. บอกให้เด็กหยิบของเล่นทีละช้ิน ถ้าเด็กหยิบไม่ถูกให้จับมือเด็ก - 2 ปี) ไม่ผา่ น “อันไหนบอล” “อันไหนรถ” “อันไหน หยบิ พร้อมกับพูดช่อื ของเลน่ นน้ั ซ้ำ� หมายเหตุ : ในกรณีที่มีข้อ ถ้วย” ถ้าเด็กหยิบของเล่นออกมา 3. ฝกึ จนเดก็ สามารถทำ� ตามคำ� สง่ั ไดถ้ กู ตอ้ งและเพมิ่ ของเลน่ ทลี ะชน้ิ ขดั ขอ้ งทางสงั คมและวฒั นธรรม ให้ผู้ประเมินน�ำของเล่นกลับไปวางท่ีเดิม จนครบท้งั 4 ชนิ้ ให้ใช้หนังสือท่ีเป็นชุดอุปกรณ์ แล้วจงึ ถามชนดิ ต่อไป จนครบ 4 ชนิด 4. เมอ่ื ท�ำไดแ้ ลว้ ใหฝ้ กึ กับวัตถหุ ลากหลายมากข้นึ เชน่ เคร่อื งดนตรี DSPM แทนได้ หนังสอื นิทาน ผ่าน : เด็กสามารถหยิบ/ชี้ของเล่นได้ วสั ดทุ ่ใี ช้แทนได้ : ของใช้ในบ้านชนิดอื่น ๆ ทไี่ ม่เป็นอนั ตราย ถกู ต้องทง้ั 4 ชนิด วตั ถุประสงค์ : เพอ่ื ใหเ้ ด็กเขา้ ใจภาษาและเป็นการฝึกความจำ� 63 เลียนค�ำพูดที่เป็นวลีประกอบ ถามจากพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก 1. พดู คำ� 2 ค�ำ ให้เด็กฟงั บ่อย ๆ และให้เดก็ พดู ตาม ถ้าเดก็ พดู ได้  ด้วยคำ� 2 ค�ำขึน้ ไป (EL) ว่าเด็กสามารถพูด 2 ค�ำข้ึนไป (ไม่ใช่ ทลี ะค�ำ ใหพ้ ูดขยายค�ำพดู เดก็ เป็น 2 ค�ำ เชน่ เด็กพูด “ไป” พอ่ แม่ ผ่าน 2 พยางค)์ ตอ่ กันได้หรือไม่ หรือขณะเล่น ผู้ปกครองหรือผูด้ แู ลเด็กพูดวา่ “ไปนอน” “อา่ นหนงั สอื ”  กับเด็ก พยายามให้เด็กเลียนค�ำพูดที่เป็น 2. ร้องเพลงเดก็ ทใ่ี ช้คำ� พูดงา่ ย ๆ ใหเ้ ดก็ ฟงั บอ่ ย ๆ พรอ้ มท�ำทา่ ทาง ไมผ่ า่ น วลี 2 ค�ำข้ึนไป เช่น อาบน�้ำ ร้องเพลง ตามเพลง เวน้ วรรคให้เด็กร้องต่อ เชน่ “จบั ... (ปดู ำ� ) ขยำ� … (ปูนา) ” อ่านหนังสือ เลา่ นทิ าน 3. พูดโต้ตอบกับเด็กบ่อย ๆ ในสิ่งที่เด็กสนใจหรือก�ำลังกระท�ำอยู่ วธิ พี ูดใหพ้ ูดชดั ๆ ช้า ๆ มจี งั หวะหยุดเพือ่ ใหเ้ ดก็ พดู ตามในระหวา่ ง ผ่าน : เด็กเลียนค�ำพูดที่เป็นวลี 2 ค�ำ ชวี ิตประจำ� วนั เช่น ระหว่างอาบน้�ำ ระหว่างทานข้าว การดูรูปภาพ ข้ึนไปได้เอง เช่น อาบน้�ำ ร้องเพลง ประกอบ อา่ นหนงั สือร่วมกนั อ่านหนังสือ เลา่ นทิ าน 37คู่มอื เฝา้ ระวังและส่งเสรมิ พัฒนาการเดก็ ปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คมู่ อื เฝา้ ระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย อายุ ข้อที่ ทักษะ วิธีประเมนิ เฝ้าระวงั วธิ ฝี กึ ทกั ษะ (เดือน) โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจ้าหน้าท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง ครู และผดู้ แู ลเดก็ 64 19 - 24  ใช้ช้อนตักอาหารกินเองได้ ถามจากพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก เรม่ิ จากลา้ งมอื เดก็ ใหส้ ะอาด จบั มอื เดก็ ถอื ชอ้ นและตกั อาหารใสป่ าก (1 ปี 7 เดอื น ผา่ น (PS) “เดก็ สามารถใชช้ อ้ นตกั อาหารกนิ เองไดห้ รอื ไม”่ เดก็ ควรฝกึ อยา่ งสมำ�่ เสมอในระหวา่ งการรบั ประทานอาหาร คอ่ ย ๆ  ผา่ น : เดก็ ใชช้ อ้ นตกั กนิ อาหารได้ โดยอาจหก ลดการชว่ ยเหลอื ลงจนเด็กสามารถตักอาหารใส่ปากไดเ้ อง - 2 ป)ี ไม่ผ่าน ไดเ้ ลก็ นอ้ ย (ในกรณที เ่ี ดก็ รบั ประทานขา้ วเหนยี ว วัตถุประสงค์ : ฝึกให้มีมารยาทและมีวินัย เพ่ิมความภาคภูมิใจ เปน็ หลกั ใหเ้ ดก็ ทดสอบการใชช้ อ้ นตกั อาหาร) ในตนเอง 25 - 29 65 กระโดดเท้าพ้นพื้นท้ัง 2 ข้าง กระโดดให้เด็กดู แล้วบอกให้เด็กท�ำตาม 1. จับมือเด็กไว้ท้ัง 2 ข้าง แล้วฝึกกระโดดลงจากบันไดข้ันที่ติดกับ (2 ปี 1 เดอื น  (GM) โดยอาจช่วยจบั มือเดก็ ทั้ง 2 ข้าง พน้ื หรอื จากพื้นต่างระดบั ผ่าน 2. หลังจากน้ันให้เริ่มฝึกกระโดดที่พื้นโดยการจับมือทั้ง 2 ข้างของ -  ผ่าน : เดก็ สามารถกระโดดไดเ้ อง อาจไม่ เดก็ ไว้ ยอ่ ตวั ลงพรอ้ มกบั เดก็ แลว้ บอกใหเ้ ดก็ กระโดด ฝกึ หลาย ๆ ครง้ั 2 ปี 5 เดอื น) ไมผ่ า่ น ต้องยกเทา้ พน้ พน้ื พร้อมกนั ท้ัง 2 ขา้ ง จนเดก็ ม่ันใจและสนกุ จึงปลอ่ ยให้กระโดดเลน่ เอง 3. ควรระมดั ระวังเรือ่ งความปลอดภัยในระหวา่ งการกระโดด 66 แก้ปญั หางา่ ย ๆ โดยใชเ้ คร่อื ง ถามจากพอ่ แม่ ผปู้ กครองหรอื ผดู้ แู ลเดก็ วา่ 1. ให้โอกาสเด็กแกป้ ัญหาอืน่ ๆ ดว้ ยตนเอง เช่น นำ� ไมเ้ ขย่ี ของใตเ้ ตยี ง  มอื ด้วยตวั เอง (FM) เด็กสามารถแก้ปัญหาง่าย ๆ ด้วยตนเอง ใต้โต๊ะออกมา หรือเล่นกิจกรรมอ่ืน ๆ ที่ฝึกการแก้ไขปัญหา หรือเอา ผา่ น โดยใช้เครื่องมือได้หรือไม่ เช่น เวลาเด็ก เกา้ อี้มาตอ่ เพือ่ หยิบของท่อี ยู่สูง  หยิบของไม่ถึงเด็กท�ำอย่างไร ใช้ไม้เข่ีย 2. ถา้ เดก็ ทำ� ไมไ่ ด้ ใหว้ างสงิ่ ของทส่ี ามารถใชแ้ กป้ ญั หาไดไ้ วใ้ กลเ้ ดก็ และ ไมผ่ ่าน ใช้เก้าอ้ีปนี ไปหยบิ ของ เปน็ ต้น กระตนุ้ ใหเ้ ดก็ คดิ แกป้ ญั หา เชน่ เดก็ หยบิ ของใตโ้ ตะ๊ ออกมาไมไ่ ด้ ผปู้ กครอง วางไม้บรรทดั ไว้ใกลเ้ ดก็ และถามเด็กวา่ “มไี ม้บรรทดั จะทำ� อย่างไรดี” ชว่ งอายุ 25 - 29 เดือน ผ่าน : เด็กสามารถแก้ปัญหาง่าย ๆ ด้วย 3. ถ้าเดก็ ทำ� ไมไ่ ด้ ทำ� ใหเ้ ด็กดใู นสถานการณต์ า่ ง ๆ เช่น ผู้ปกครองน�ำ ตวั เอง โดยใชเ้ คร่ืองมอื ไม้บรรทดั เขย่ี ของใหเ้ ดก็ ดู https://youtu.be/aY1zCFWmncA วัตถุประสงค์ : รู้จักดัดแปลงการแก้ปัญหาที่หลากหลาย ผ่านการ เรียนรู้จากผใู้ หญ่ ชว่ ยเพ่มิ ความภาคภมู ิใจในตนเอง 38 ค่มู ือเฝ้าระวังและสง่ เสริมพัฒนาการเดก็ ปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

ค่มู ือเฝา้ ระวงั และสง่ เสรมิ พัฒนาการเดก็ ปฐมวยั อายุ ขอ้ ที่ ทักษะ วธิ ปี ระเมนิ เฝ้าระวงั วธิ ีฝกึ ทักษะ (เดือน) โดย พอ่ แม่ ผ้ปู กครอง เจา้ หนา้ ที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผู้ปกครอง ครู และผดู้ แู ลเด็ก 67 ชอ้ี วัยวะ 7 สว่ น (RL) 25 - 29  1. ถามพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก 1. เริ่มฝึกจากการช้ีอวัยวะของพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก (2 ปี 1 เดอื น ผ่าน กอ่ นวา่ เดก็ รจู้ กั อวยั วะของรา่ งกายสว่ นไหนบา้ ง ใหเ้ ด็กดู  2. ถามเดก็ วา่ “…อยไู่ หน” โดยถาม 8 สว่ น 2. หลังจากนน้ั ชีช้ วนให้เด็กทำ� ตาม โดยชอ้ี วยั วะของตวั เอง - ไมผ่ า่ น ผ่าน : เด็กสามารถช้ีอวัยวะได้ถูกต้อง 3. ถา้ เดก็ ชไี้ มไ่ ดใ้ หจ้ บั มอื เดก็ ชใ้ี หถ้ กู ตอ้ ง และลดการชว่ ยเหลอื ลงจน 2 ปี 5 เดอื น) 7 ใน 8 ส่วน เดก็ สามารถชไ้ี ดเ้ องโดยอาจใชเ้ พลงเขา้ มาประกอบในการทำ� กจิ กรรม 68 พูดตอบรับและปฏิเสธได้ (EL) 1. ถามค�ำถามเพ่ือให้เด็กตอบรับหรือ 1. พดู คยุ เลา่ เรอื่ งเกยี่ วกบั การตอบรบั หรอื ปฏเิ สธรว่ มกบั เดก็ เพอ่ื ให้ ปฏเิ สธ เชน่ ดมื่ นมไหม ฟงั นทิ านไหม หรอื เดก็ เขา้ ใจ เชน่ หากเดก็ ไมต่ อ้ งการ ใหต้ อบว่า ไมค่ รบั ไม่เอาค่ะ  เอาของเล่นไหม (คะ/ครบั ) 2. ถามคำ� ถามเพอ่ื ใหเ้ ดก็ ตอบรบั หรอื ปฏเิ สธ เชน่ ดม่ื นมไหม เลน่ รถ ผา่ น 2. ถามเดก็ 3 - 4 คำ� ถาม จนแน่ใจวา่ เด็ก ไหม อ่านหนงั สือไหม กนิ ขา้ วไหม รอ้ งเพลงไหม กระตุ้นให้เด็กตอบ  รู้จักความแตกต่างของค�ำตอบรับและ รับหรือปฏิเสธค�ำชวนต่างๆข้างต้น รอจนแน่ใจว่าเด็กตอบรับหรือ ไมผ่ ่าน ปฏเิ สธ หรอื ถา้ เดก็ ไมย่ อมตอบ ใหถ้ ามจาก ปฏิเสธค�ำชวนต่างๆ จึงตอบสนองสงิ่ ทเี่ ด็กต้องการ ถ้าเด็กตอบไม่ได้ พ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็กว่า เด็ก ใหต้ อบนำ� และถามเดก็ ซ�้ำ เพอ่ื ช่วยใหเ้ ด็กบอกความตอ้ งการได้ สามารถพดู ตอบรับและปฏเิ สธได้หรอื ไม่ วัตถุประสงค์ : เพื่อฝึกเลือกสิ่งท่ีจ�ำได้และทักษะท่ีมีอยู่ มาใช้ ผา่ น : เดก็ สามารถพดู ตอบรบั และปฏเิ สธได้ สอื่ ความหมายไดอ้ ย่างเหมาะสม เชน่ ดมื่ ฟงั เอา ไม่ (คะ่ /ครบั ) 69 ล้างและเชด็ มอื ได้เอง (PS) ถามจากพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก พาเดก็ ลา้ งมอื กอ่ นรบั ประทานอาหารทกุ ครง้ั โดยทำ� ใหด้ เู ปน็ ตวั อยา่ ง  ว่า “เด็กสามารถล้างมือและเช็ดมอื ไดเ้ อง แล้วช่วยจับมือเด็กท�ำตามข้ันตอนต่อไปนี้ เปิดก๊อกน�้ำหรือตักน�้ำ ผ่าน หรือไม่” ใส่ขัน แล้วหยิบสบู่ เอาน้�ำราดที่มือและสบู่ ฟอกสบู่ให้เกิดฟอง  ผ่าน : เด็กสามารถล้างมือและเช็ดมือ แล้ววางสบู่ไว้ท่ีเดิม ถูมือที่ฟอกสบู่ให้ทั่วแล้วล้างมือด้วยน�้ำเปล่า ไม่ผา่ น ไดเ้ อง (โดยผใู้ หญอ่ าจจะชว่ ยหยบิ อปุ กรณ์ จนสะอาด น�ำผ้าเช็ดมือมาเช็ดมือให้แห้ง ลดการช่วยเหลือลงทีละ เปิดก๊อกนำ�้ หรือราดนำ้� ให้) ขน้ั ตอนจนเดก็ ล้างและเชด็ มือไดเ้ อง 39คู่มอื เฝ้าระวงั และส่งเสรมิ พัฒนาการเดก็ ปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คู่มือเฝ้าระวงั และสง่ เสรมิ พฒั นาการเดก็ ปฐมวยั อายุ ข้อที่ ทักษะ วธิ ปี ระเมนิ เฝ้าระวัง วธิ ฝี ึกทกั ษะ (เดือน) โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง เจ้าหนา้ ท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง ครู และผดู้ แู ลเดก็ 70 30  กระโดดข้ามเชือกบนพ้ืนไป 1. วางเชอื กเปน็ เสน้ ตรงบนพน้ื หนา้ ตวั เดก็ 1. กระโดดอยกู่ บั ท่ี ให้เด็กดู (2 ปี 6 เดือน) ผ่าน ข้างหนา้ ได้ (GM) 2. กระโดดข้ามเชือกท่ีวางอยู่บนพื้นให้ 2. จับมือเด็กไว้ทั้ง 2 ข้าง แล้วฝกึ กระโดดมาจากบนั ไดข้ันทต่ี ิดกบั  อปุ กรณ์ : เชอื ก เด็กดู และบอกให้เด็กทำ� ตาม พืน้ หรือจากพ้ืนต่างระดับ ไม่ผา่ น   3. กระโดดขา้ มเชอื กให้เดก็ ดู ผ่าน : เด็กสามารถกระโดดข้ามเชือกได้ 4. ยนื หนั หนา้ เขา้ หาเดก็ โดยวางเชอื กคนั่ กลาง และจบั มอื เดก็ พยงุ ไว้ โดยเท้าลงพ้ืนพร้อมกัน หรือเท้าไม่ต้อง ดงึ มอื ให้เดก็ กระโดดข้ามเชือก ฝกึ บ่อย ๆ จนเดก็ ม่ันใจและสามารถ ลงพนื้ พร้อมกนั ก็ได้ กระโดดข้ามเชอื กไดเ้ อง 5. พ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก ควรระมัดระวังไม่ให้เด็กมี อนั ตรายในระหว่างการกระโดด   วสั ดทุ ่ใี ช้แทนได้ : รบิ บิน้ เชอื กฟาง ไมห้ รือชอลก์ ขดี เส้นตรงบนพน้ื 71 ขว้างลกู บอลขนาดเล็กได้ โดย ขว้างลูกบอลยางให้เด็กดู โดยจับลูกบอล 1. ขวา้ งลกู บอลใหเ้ ดก็ ดโู ดยยกมอื ขนึ้ เหนอื ศรี ษะไปทางดา้ นหลงั แลว้  ยกมอื ขน้ึ เหนอื ศรี ษะ (GM) ด้วยมือข้างเดียวยกขึ้นเหนือศีรษะไปทาง ขวา้ งลูกบอลไปขา้ งหนา้ ผ่าน   ดา้ นหลงั แลว้ ขวา้ งลกู บอลยางไปขา้ งหนา้ 2. จดั เดก็ ยนื ในทา่ ท่ีม่นั คง จบั มอื เด็กขา้ งทถ่ี นดั ถือลกู บอล แล้วยก  อปุ กรณ์ : ลกู บอลยาง วดั ขนาด และบอกให้เดก็ ทำ� ตาม ลูกบอลข้ึนเหนือศีรษะไปทางด้านหลัง เอี้ยวตัวเล็กน้อยแล้วขว้าง ไม่ผา่ น เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ   ลูกบอลออกไป 7 เซนตเิ มตร  ผ่าน : เด็กสามารถขว้างลูกบอลได้โดย 3. เม่ือเด็กเรมิ่ ท�ำได้ ลดการช่วยเหลอื ลง จนเด็กขว้างลูกบอลไดเ้ อง ยกมือขึ้นเหนือศีรษะไปทางด้านหลังแล้ว 4. เลน่ ขวา้ งลกู บอลกับเด็กบ่อย ๆ ขวา้ งลูกบอลไปข้างหน้า ของเล่นที่ใช้แทนได้ : ลูกบอลขนาดเล็กท่ีมีขนาดพอดีมือของเด็ก ชนดิ อืน่ ๆ เชน่ ลูกเทนนิส ช่วงอายุ 30 เดอื น https://youtu.be/C6BIz5QzWffl I 40 คู่มอื เฝา้ ระวงั และส่งเสรมิ พฒั นาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คู่มือเฝ้าระวงั และสง่ เสริมพัฒนาการเดก็ ปฐมวัย อายุ ข้อที่ ทักษะ วิธีประเมิน เฝ้าระวงั วธิ ฝี กึ ทกั ษะ (เดือน) โดย พอ่ แม่ ผ้ปู กครอง เจ้าหนา้ ท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง ครู และผ้ดู แู ลเดก็ 72 ต่อก้อนไม้สี่เหล่ียมลูกบาศก์ 30 เปน็ หอสูงได้ 8 ก้อน (FM) 1. จัดให้เด็กอยู่ในท่าน่ังที่ถนัดท่ีจะต่อ 1. ใช้วัตถุท่ีเป็นทรงส่ีเหล่ียม เช่น ก้อนไม้ กล่องสบู่ วางต่อกัน (2 ปี 6 เดอื น)  ก้อนไมไ้ ด้ ในแนวตง้ั ให้เด็กดู ผา่ น อุปกรณ์ : ก้อนไม้สี่เหลี่ยม 2. วางก้อนไม้ 8 ก้อน ไว้ข้างหน้าเด็ก 2. กระตุน้ ใหเ้ ด็กทำ� ตาม  ลกู บาศก์ 8 กอ้ น กระตุ้นให้เด็กต่อก้อนไม้ให้สูงท่ีสุด หรือ 3. ถ้าเด็กท�ำไม่ได้ให้จับมือเด็กวางก้อนไม้ก้อนท่ี 1 ท่ีพ้ืน และวาง ไม่ผา่ น ทำ� ให้เดก็ ดกู ่อนได้ กอ้ นท่ี 2 บนก้อนท่ี 1 วางไปเรอื่ ย ๆ จนครบ 8 ชนั้   4. ท�ำซ�้ำหลายครั้งและลดการช่วยเหลือลงจนเด็กต่อก้อนไม้ได้เอง หากเด็กท�ำได้แล้วให้ชมเชย เพื่อเพิ่มความภาคภูมิใจในตนเอง ผ่าน : เด็กสามารถต่อก้อนไม้ โดยไม่ล้ม วสั ดุทีใ่ ชแ้ ทนได้ : กลอ่ งเล็ก ๆ เช่น กล่องสบู่ กล่องนม จำ� นวน 8 ก้อน 1 ใน 3 ครง้ั วตั ถุประสงค์ : เด็กต้ังใจตอ่ กอ้ นไมต้ ามแบบที่ยากขน้ึ จนส�ำเร็จ 73 ยื่นวัตถุให้ผู้ทดสอบได้ 1 ชิ้น 1. วางก้อนไม้ส่ีเหล่ียมลูกบาศก์ 3 ก้อน 1. วางวัตถุชนิดเดยี วกัน 3 ชน้ิ ตรงหน้าเดก็ เช่น ชอ้ น 3 คัน และ  ตามคำ� บอก (รจู้ ำ� นวนเทา่ กบั 1) ตรงหน้าเด็ก พูดว่า “หยบิ ช้อนให้คณุ พอ่ /คุณแม่ 1 คนั ” ผา่ น (RL) 2. แบมอื ไปตรงหนา้ เดก็ แลว้ พดู วา่ “หยบิ 2. ถ้าเดก็ หยิบให้เกนิ 1 คัน ใหพ้ ูดว่า “พอแลว้ ” หรอื จับมอื เดก็ ไว้  อุปกรณ์ : ชุดก้อนไมส้ เี่ หล่ยี ม ก้อนไมใ้ ห้ครู 1 ก้อน” เพ่อื ไม่ใหส้ ่งเพม่ิ ไม่ผา่ น ลูกบาศก์ 3 กอ้ น 3. น�ำก้อนไม้กลับไปวางที่เดิม แล้วพูด 3. เปลี่ยนวัตถุให้หลากหลายขึ้น เช่น ใบไม้ ดอกไม้ ผลไม้ และ ซ้ำ� วา่ “หยบิ ก้อนไม้ ให้ครู 1 ก้อน” ควรสอนอย่างสม�ำ่ เสมอ ในสถานการณอ์ น่ื ๆ ดว้ ย     ผ่าน : เด็กสามารถส่งวัตถุให้ผู้ประเมิน วัสดทุ ่ีใช้แทนได้ : กล่องเล็ก ๆ เชน่ กลอ่ งสบู่ กลอ่ งนม 1 ก้อน ได้ทั้ง 2 ครั้ง โดยไม่พยายาม จะหยบิ ส่งใหอ้ ีก 41คมู่ ือเฝ้าระวังและสง่ เสริมพัฒนาการเด็กปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คู่มอื เฝ้าระวงั และส่งเสรมิ พัฒนาการเด็กปฐมวัย อายุ ข้อที่ ทักษะ วิธปี ระเมิน เฝา้ ระวัง วธิ ีฝกึ ทกั ษะ (เดอื น) โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง เจ้าหนา้ ที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดแู ลเด็ก 74 30  สนใจฟงั นทิ านได้นาน 5 นาที ชวนเด็กมองท่ีหนังสือแล้วอ่านหรือ 1. เล่าหรืออ่านนิทานให้เด็กฟังทุกวันด้วยความสนุกสนาน เช่น (2 ปี 6 เดือน) ผ่าน (RL) เล่านิทานให้เด็กฟัง หรือ สอบถามจาก ใช้น�้ำเสียงสูงต�่ำ พร้อมใช้ท่าทางประกอบ วาดรูป หรือใช้นิทาน  อุปกรณ์ : หนังสือนิทาน ผู้ปกครองว่าเด็กสามารถสนใจฟังนิทาน ค�ำกลอน/ร้อยกรอง เพ่อื สง่ เสรมิ ความสนใจศลิ ปะ ไม่ผ่าน ส�ำหรับเด็กที่มีรูปภาพและ ได้นานถงึ 5 นาที หรือไม่ 2. ให้เด็กดูรูปภาพและแต่งเรื่องเล่าจากรูปภาพเพ่ือให้เด็กสนใจ ค�ำอธิบายประกอบหน้าละ   เชน่ “กระตา่ ยนอ้ ยมขี นสขี าวมหี ยู าว ๆ กระโดดไดไ้ กลและวง่ิ ไดเ้ รว็ ” ประมาณ 20 - 30 ค�ำ และ ผ่าน : เด็กสามารถสนใจฟัง มองตาม 3. ในระยะแรกใช้นิทานส้ัน ๆ ที่ใช้เวลา 2 – 3 นาทีต่อเร่ืองก่อน อา่ นจบใน 5 นาที พดู ตาม และ/หรอื พดู โตต้ อบตามเรอื่ งราว ตอ่ ไปจงึ เพม่ิ ความยาวของนทิ านใหม้ ากขน้ึ จนใชเ้ วลาประมาณ 5 นาที ในหนังสือนิทานที่มีความยาว ประมาณ หนังสือที่ใช้แทนได้ : หนังสือรูปภาพ/หนังสือนิทานส�ำหรับเด็ก 5 นาที อย่างต่อเนือ่ ง เรอื่ งอ่ืน ๆ ท่มี ีรูปภาพและค�ำอธิบายสั้น ๆ วัตถุประสงค์ : ส่งเสริมพัฒนาการด้านภาษาและจินตนาการ เป็นการฝึกเด็กใหค้ งความสนใจในการฟงั ไดจ้ นจบ 75 วางวัตถุไว้ “ข้างบน” และ ส่งก้อนไม้ให้เด็กแล้วพูดว่า “วางก้อนไม้ 1. วางของเล่น เชน่ บอล ไว้ที่ต�ำแหน่ง “ขา้ งบน” แล้วบอกเดก็ ว่า “ข้างใต้” ตามคำ� สั่งได้ (RL) ไว้ข้างบน...(เก้าอ้ี/โต๊ะ)”“วางก้อนไม้ไว้ “บอลอยู่ขา้ งบนโตะ๊ ”  ข้างใต้....(เก้าอี้/โต๊ะ)” บอก 3 คร้ัง โดย 2. บอกใหเ้ ดก็ หยบิ ของเลน่ อกี ชน้ิ หนงึ่ มาวางไวข้ า้ งบนโตะ๊ ถา้ เดก็ ทำ� ผ่าน อุปกรณ์ : ก้อนไม้สี่เหลี่ยม สลบั ค�ำบอก ข้างบน/ข้างใต้ ทกุ ครง้ั ไมไ่ ด้ ให้จับมอื เด็กท�ำ  ลกู บาศก์ 1 ก้อน   3. ทำ� ซำ�้ โดยเปลี่ยนเป็นตำ� แหน่ง “ข้างใต้” ไม่ผา่ น ผ่าน : เด็กสามารถวางก้อนไม้ไว้ข้างบน 4. ฝึกเพ่ิมต�ำแหน่ง อื่น ๆ เช่น ข้าง ๆ ข้างใน ข้างนอก ข้างหน้า และข้างใตไ้ ด้ถกู ต้อง 2 ใน 3 ครั้ง ข้างหลัง (ใช้ค�ำท่ีส่ือสารในภาษาตามท้องถ่ินในบริบทที่เด็กพูด ในครอบครัว) วสั ดุท่ีใช้แทนได้ : กลอ่ งเลก็ ๆ เช่น กลอ่ งสบู่ กล่องนม วัตถปุ ระสงค์ : ฝึกทกั ษะการเขา้ ใจภาษา และน�ำไปปฏิบตั ิได้ 42 คู่มือเฝ้าระวังและสง่ เสรมิ พัฒนาการเดก็ ปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คู่มอื เฝา้ ระวงั และสง่ เสริมพฒั นาการเด็กปฐมวัย อายุ ข้อที่ ทักษะ วิธปี ระเมนิ เฝ้าระวัง วธิ ีฝกึ ทักษะ (เดือน) โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง เจา้ หน้าที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดแู ลเด็ก 76 พูดตดิ ตอ่ กนั 2 คำ� ข้นึ ไปอยา่ ง 30  มคี วามหมายโดยใชค้ ำ� กรยิ าได้ จับตกุ๊ ตาท�ำกริยาต่างๆ เชน่ น่งั เดนิ นอน ฝึกให้เด็กพูดตามสถานการณจ์ ริง เชน่ ขณะรับประทานอาหารถาม (2 ปี 6 เดอื น) ผา่ น ถกู ตอ้ งอยา่ งนอ้ ย 4 กรยิ า (EL) วิ่ง แล้วถามเด็กว่า ตุ๊กตาท�ำอะไร หรือ เด็กวา่ “หนกู �ำลังทำ� อะไร” รอให้เดก็ ตอบ “กินขา้ ว” หรอื ขณะอ่าน    สังเกตขณะประเมินทักษะข้ออ่นื หนงั สือ ถามเกยี่ วกบั รูปภาพในหนังสอื เชน่ ชไี้ ปทีร่ ปู แมว แลว้ ถามว่า ไมผ่ า่ น อุปกรณ์ : ตุ๊กตาผา้ หมายเหตุ : ถา้ มีข้อจ�ำกดั ในการใช้ตกุ๊ ตา “แมว ท�ำอะไร” รอให้เด็กตอบ เช่น “แมวว่ิง” ถ้าเด็กตอบไม่ได้ สามารถใชภ้ าพแทนได้ เช่น หนงั สือนทิ าน ให้ช่วยตอบนำ� และถามซ้ำ� เพือ่ ใหเ้ ด็กตอบเองฝกึ ในสถานการณ์อน่ื ๆ เรอ่ื ง โตโต้ หรอื ภาพทมี่ รี ปู คนทำ� กรยิ าตา่ ง ๆ โดยเดก็ ตอ้ งใชว้ ลี 2 คำ� ขนึ้ ไป ทใี่ ชค้ ำ� กรยิ าไดถ้ กู ตอ้ ง เชน่ ใหต้ อบจาก ผ่าน : เด็กสามารถตอบค�ำถามโดยใช้วลี บตั รภาพค�ำกริยา ไดแ้ ก่ อาบนำ้� ลา้ งหน้า แปรงฟัน เปน็ ตน้ 2 ค�ำ ข้ึนไปท่ีใช้ค�ำกริยาได้ถูกต้อง เช่น ของเล่นท่ีใชแ้ ทนได้ : ต๊กุ ตาคนหรอื ตกุ๊ ตาสตั ว์ทีม่ อี ยใู่ นบ้าน “ตุ๊กตา/น้อง นั่ง” “ตุ๊กตา/น้อง วิ่ง” วัตถุประสงค์ : เพื่อฝึกความจ�ำค�ำศัพท์และสามารถเลือกใช้สื่อ “(ต๊กุ )ตานอน” “น้องเดิน” “นอนหลบั ” ความหมายด้วยการพดู ไดต้ รงตามสถานการณ์ 77 ร้องเพลงได้บางค�ำหรือร้อง 1. ให้พ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก 1. รอ้ งเพลงทเ่ี หมาะสมใหเ้ ดก็ ฟงั เชน่ เพลงชา้ ง เพลงเปด็ หรอื เพลง  เพลงคลอตามทำ� นอง (PS) ชวนเด็กรอ้ งเพลงทเ่ี ด็กคุ้นเคย เดก็ ของทอ้ งถน่ิ โดยออกเสยี งและทำ� นองทชี่ ดั เจน แลว้ ชวนใหเ้ ดก็ รอ้ ง ผ่าน 2. ถ้าเด็กไม่ยอมร้องเพลง ให้ถามจาก ตาม พรอ้ มทง้ั ทำ� ทา่ ทางประกอบ  พอ่ แม่ ผู้ปกครองว่าเด็กสามารถรอ้ งเพลง 2. รอ้ งเพลงเดมิ ซำ�้ บอ่ ย ๆ เพอ่ื ใหเ้ ดก็ คนุ้ เคยจำ� ไดแ้ ละกระตนุ้ ใหเ้ ดก็ ไมผ่ า่ น บางค�ำหรือพดู คำ� คล้องจองได้หรอื ไม่ รอ้ งตาม หรอื เวน้ เพอื่ ใหเ้ ดก็ รอ้ งตอ่ เปน็ ชว่ ง ๆ   3. เมอ่ื เดก็ เรมิ่ รอ้ งเพลงเองไดใ้ หพ้ อ่ แม่ ผปู้ กครอง หรอื ผดู้ แู ลเดก็ รอ้ ง ผ่าน : เด็กสามารถร้องเพลงตามพ่อแม่ ตามเด็ก เลือกเปิดเพลงที่มีเนื้อหาเหมาะสมกับเด็กและพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็กได้ โดยอาจร้อง ผ้ปู กครองหรือผูด้ แู ลเดก็ รอ้ งเพลงตา่ ง ๆ ร่วมกบั เด็กพร้อมทั้งท�ำท่า ชดั แคบ่ างคำ� หรือคลอตามทำ� นอง ประกอบ เชน่ เพลงชา้ ง เพลงเปด็ หรอื เปน็ เพลงเดก็ ภาษาองั กฤษ อาจ เลอื กบทเพลงทมี่ คี วามคลอ้ งจองกนั เพอ่ื สง่ เสรมิ ความสนใจศลิ ปะ วัตถุประสงค์ : ฝึกความจ�ำและการควบคุมการส่ือความหมาย ใหเ้ ขา้ กบั ทำ� นอง จงั หวะ เดก็ มสี ว่ นรว่ มทำ� กจิ กรรม เปน็ การปลกู ฝงั ศลิ ปวฒั นธรรมของครอบครวั และชมุ ชน 43คู่มอื เฝ้าระวงั และสง่ เสริมพฒั นาการเดก็ ปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คู่มือเฝา้ ระวงั และส่งเสรมิ พัฒนาการเด็กปฐมวยั อายุ ขอ้ ท่ี ทักษะ วธิ ปี ระเมนิ เฝ้าระวัง วิธฝี ึกทกั ษะ (เดอื น) โดย พอ่ แม่ ผ้ปู กครอง เจ้าหนา้ ท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผ้ดู แู ลเดก็ 78 30 เด็กรู้จักรอให้ถึงรอบของ 1. ถือก้อนไม้ 2 ก้อน และย่ืนก้อนไม้ 1. ผลัดกนั เลน่ กบั เด็กจนเดก็ คนุ้ เคยกอ่ น (2 ปี 6 เดอื น)  ตนเองในการเล่นโดยมีผู้ใหญ่ ให้เดก็ 2 ก้อน 2. ฝึกให้เด็กเล่นเป็นกลุ่มด้วยกนั โดยมีพอ่ แม่ ผปู้ กครองหรือผ้ดู แู ล ผ่าน คอยบอก (PS) 2. วางถว้ ยตรงหนา้ เดก็ และพดู วา่ “เรามา เด็กบอกเดก็ เช่น “..(ชอ่ื เดก็ )..เอาห่วงใสห่ ลัก” “แล้วรอกอ่ นนะ”  อปุ กรณ์ : 1. ก้อนไม้ 4 กอ้ น ใส่ก้อนไม้คนละ 1 ก้อน ให้ถือก้อนไม้ 3. พ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก บอกให้เด็กคนต่อไปเอาห่วง ไม่ผ่าน 2. ถ้วยส�ำหรบั ใสก่ ้อนไม้ 1 ใบ ไวก้ ่อน ใหค้ รใู สก่ ่อน แลว้ หนูคอ่ ยใส”่ ใสห่ ลกั ถ้าเด็กรอไมไ่ ด้ ใหเ้ ตือนทุกคร้ังจนเดก็ รอไดเ้ อง 3. สงั เกตการรอใหถ้ งึ รอบของเดก็ 4. ฝกึ เลน่ กจิ กรรมอยา่ งอน่ื เชน่ รอ้ งเพลง/นบั เลขพรอ้ มกนั กอ่ นแลว้   ค่อยกินขนม หรือในสถานการณ์อย่างอ่ืนท่ีต้องมีการรอให้ถึงรอบ ของตนเองกับเด็ก เช่น พ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็กเข้าแถว รอจ่าย เงินเวลาซื้อของ ผ่าน : เด็กรู้จักรอให้ถึงรอบของตนเอง วัสดุท่ีใช้แทนได้ : ตะกร้าใส่ของ/กล่อง/จาน และของเล่นต่าง ๆ เมื่อบอกให้รอ ทม่ี ใี นบ้าน วัตถุประสงค์ : ฝึกการควบคุมอารมณ์ตนเองให้รอจนถึงรอบของ ตัวเอง มีความอดทน รู้จักให้เกียรติผู้อื่น ท�ำกิจกรรมร่วมกับผู้อ่ืน ไดต้ ามขั้นตอน 44 คู่มือเฝา้ ระวงั และสง่ เสรมิ พัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คู่มือเฝา้ ระวงั และสง่ เสรมิ พัฒนาการเดก็ ปฐมวยั อายุ ข้อที่ ทักษะ วธิ ปี ระเมนิ เฝา้ ระวัง วิธฝี กึ ทักษะ (เดอื น) โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผู้ปกครอง ครู และผดู้ แู ลเดก็ 79 ยนื ขาเดียว 1 วินาที (GM) 31 - 36  แสดงวิธียืนขาเดียวให้เด็กดู แล้วบอกให้ 1. ยืนบนขาข้างเดยี วให้เดก็ ดู (2 ปี 7 เดอื น ผ่าน เดก็ ยนื ขาเดยี วใหน้ านทสี่ ดุ เทา่ ทจี่ ะนานได้ 2. ยนื หันหน้าเข้าหากนั และจบั มอื เดก็ ไว้ทั้งสองขา้ ง  ให้โอกาสประเมิน 3 ครั้ง (อาจเปล่ียน 3. ยกขาขา้ งหนง่ึ ขนึ้ แลว้ บอกใหเ้ ดก็ ทำ� ตามเมอ่ื เดก็ ยนื ได้ เปลย่ี นเปน็ - 3 ปี) ไม่ผ่าน ขาได)้ จับมอื เดก็ ขา้ งเดยี ว 4. เม่ือเด็กสามารถยืนด้วยขาข้างเดียวได้ ค่อย ๆ ปล่อยมือให้เด็ก ผ่าน : เด็กยืนขาเดียวได้นาน 1 วินาที ยืนทรงตัวได้ด้วยตนเอง เปล่ียนเป็นยกขาอีกข้างหน่ึงโดยท�ำซ�้ำ อย่างน้อย 1 ใน 3 คร้ัง เช่นเดยี วกัน 80 เลียนแบบลากเส้นเป็นวง 1. ลากเส้นเป็นวงต่อเน่ืองให้เด็กดู 1. นำ� ดินสอมาลากเส้นเป็นวงตอ่ เนอ่ื งกันใหเ้ ด็กดูเป็นตวั อย่าง  ต่อเนื่องกัน (FM) พรอ้ มกับพดู วา่ “ลากเส้นเป็นวง” 2. ส่งดินสอใหเ้ ด็กและพดู ว่า “(ช่ือเด็ก) ลากเสน้ แบบนี”้ ผ่าน 2. ยนื่ ดนิ สอและกระดาษ แลว้ บอกใหเ้ ดก็ 3. ถ้าเดก็ ทำ� ไม่ได้ ให้ช่วยจับมอื เด็กลากเสน้ เป็นวงต่อเนอ่ื ง  อปุ กรณ์ : ท�ำตาม 4. เม่ือเด็กเร่ิมท�ำเองได้ปล่อยให้เด็กท�ำเอง โดยใช้สีท่ีแตกต่างกัน ไมผ่ ่าน 1. ดินสอ เพอื่ กระตุ้นความสนใจของเด็ก 2. กระดาษ ผา่ น : เดก็ สามารถลากเสน้ เปน็ วงตอ่ เนอ่ื ง กนั ได้ ตัวอยา่ ง เสน้ วงต่อเนื่อง ชว่ งอายุ 31 - 36 เดือน https://youtu.be/8c1axMEmBbo 45คูม่ อื เฝา้ ระวังและสง่ เสริมพฒั นาการเดก็ ปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คูม่ อื เฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย อายุ ข้อที่ ทักษะ วธิ ปี ระเมนิ เฝ้าระวัง วธิ ีฝึกทกั ษะ (เดอื น) โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง เจา้ หนา้ ที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง ครู และผูด้ ูแลเด็ก 31 - 36 81 นำ� วตั ถุ 2 ชนดิ ในหอ้ งมาใหไ้ ด้ 1. นำ� วตั ถทุ ง้ั 6 ชนดิ วางไวใ้ นทตี่ า่ ง ๆ ในหอ้ ง 1. ฝึกเด็กในชีวิตประจ�ำวัน โดยออกค�ำสั่งให้เด็กหยิบของในห้อง (2 ปี 7 เดือน  ตามคำ� สัง่ (RL) โดยใหอ้ ยหู่ า่ งจากตวั เดก็ ประมาณ 3 เมตร มาให้ทีละ 2 ชนิด เช่น หยิบแปรงสีฟัน และยาสีฟนั เสอ้ื และกางเกง - 3 ป)ี ผา่ น 2. บอกใหเ้ ดก็ หยบิ วตั ถุ2ชนดิ เชน่ แปรงสฟี นั ถา้ เดก็ หยบิ ไมถ่ กู ใหช้ บ้ี อกหรอื จงู มอื เดก็ พาไปหยบิ ของ เมอื่ เดก็ ทำ� ได้  อุปกรณ์ : วัตถุที่เด็กรู้จัก และหวมี าให้ (ครง้ั ที่ 1) แล้ว ให้เปลีย่ นคำ� สั่งเปน็ หยิบของใช้อน่ื ๆ ทหี่ ลากหลายมากข้นึ ไม่ผ่าน 6 ชนิด เช่น แปรงสีฟัน หวี 3. นำ� วตั ถทุ ง้ั 2 ชนดิ กลบั ไปวางไวใ้ นตำ� แหนง่ ใหม่ 2. พ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก จัดเก็บของให้เป็นระเบียบ ช้อน ถว้ ย ตุก๊ ตาผา้ บอล 4. ทำ� ซำ้� ในขอ้ 2 และ 3 อกี 2 ครง้ั และอยูท่ ปี่ ระจำ� ทกุ คร้งั เพ่ือฝกึ ใหเ้ ด็กมีระเบียบ หมายเหตุ : หากค�ำสั่งแรกไม่ผ่านอาจ 3. เม่ือเด็กท�ำได้แล้วให้เด็กเตรียมของก่อนท่ีจะท�ำกิจกรรมในชีวิต ให้เด็กหยิบวัตถุชนิดอื่น แต่ให้ทดสอบซ�้ำ ประจำ� วนั เชน่ กอ่ นอาบน้ำ� หยบิ ผา้ เช็ดตัว เสื้อผา้ ก่อนไปโรงเรียน 3 ครงั้ ในวัตถชุ นิดนน้ั หยบิ กระเปา๋ รองเทา้ ฝกึ การเกบ็ ของใหเ้ ปน็ ระเบยี บเขา้ ทเ่ี ดมิ ทกุ ครงั้ ผ่าน : เด็กสามารถน�ำวัตถุ 2 ชนิดมาให้ ทีน่ ำ� ของออกมาใช้ เป็นตน้ ไดถ้ กู ตอ้ งอย่างน้อย 2 ใน 3 ครง้ั วัสดุท่ใี ชแ้ ทนได้ : ของใช้ในบ้านชนดิ อ่ืน ๆ ทไี่ มเ่ ป็นอนั ตราย 82 พดู ติดตอ่ กัน 3 - 4 ค�ำได้ สังเกตหรือถามจากพ่อแม่ ผู้ปกครอง 1. พูดค�ำ 3 – 4 คำ� ใหเ้ ดก็ ฟังบ่อยๆและให้เดก็ พูดตาม ถ้าเดก็ พดู ได้  อยา่ งน้อย 4 ความหมาย (EL) หรือผ้ดู ูแลเด็กว่าเดก็ สามารถพูด 3 - 4 ค�ำ ทลี ะคำ� หรือ 2 คำ� ให้พดู ขยายคำ� พูดเดก็ เปน็ 3 – 4 คำ� เช่น เด็กพดู ผา่ น (ไม่ใช่ 3 - 4 พยางค์) ตอ่ กันได้หรอื ไม่ เชน่ “ไป” พอ่ แม่ ผปู้ กครองหรอื ผดู้ แู ลเดก็ พดู วา่ “ไปหาแม”่ “ไปกนิ ขา้ ว”  - บอกการให้ เพื่อใหเ้ ด็กบอกความตอ้ งการให้ผอู้ ื่นได้เข้าใจ ไม่ผ่าน - บอกความตอ้ งการ 2. รอ้ งเพลงเดก็ ท่ีใช้ค�ำพูดงา่ ย ๆ ให้เดก็ ฟังบ่อย ๆ พร้อมทำ� ท่าทาง - บอกปฏิเสธ ตามเพลง เวน้ วรรคใหเ้ ดก็ รอ้ งตอ่ เชน่ “จบั ...(ปูด�ำ) ขย�ำ…(ปนู า) ” - แสดงความคดิ เหน็ อาจรอ้ งเพลงท่เี ปน็ คำ� กลอนหรอื ภาษาอนื่ ท่เี หมาะสม ผ่าน : เด็กพูดประโยคหรือวลีท่ีเป็นค�ำ 3. พดู โตต้ อบกบั เดก็ บอ่ ยๆในสงิ่ ทเ่ี ดก็ สนใจหรอื กำ� ลงั ทำ� กจิ กรรมอยู่ 3 - 4 คำ� อยา่ งน้อย 4 ความหมาย วิธีพดู ใหพ้ ดู ช้า ๆ ชดั ๆ มจี ังหวะหยุดเพ่อื ให้เดก็ พูดตามในระหวา่ ง ชวี ติ ประจ�ำวนั เช่น ระหวา่ งอาบน�ำ้ ระหวา่ งทานข้าว การดรู ปู ภาพ ประกอบอา่ นหนงั สอื รว่ มกนั 46 คู่มอื เฝ้าระวังและสง่ เสริมพฒั นาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คมู่ อื เฝา้ ระวังและส่งเสริมพฒั นาการเด็กปฐมวัย อายุ ขอ้ ท่ี ทกั ษะ วธิ ีประเมิน เฝ้าระวงั วิธีฝกึ ทกั ษะ (เดือน) โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจ้าหน้าท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง ครู และผ้ดู แู ลเดก็ 83 ใส่กางเกงไดเ้ อง (PS) 31 - 36  ถามจากพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแล 1. เรม่ิ ฝกึ เดก็ โดยใชก้ างเกงขาสน้ั เอวยดื มขี นั้ ตอนดงั นี้ (2 ปี 7 เดือน ผา่ น เดก็ ว่า “เด็กสามารถใส่กางเกงเอวยางยืด 2. สอนใหเ้ ดก็ รจู้ กั ดา้ นนอกและดา้ นใน ดา้ นหนา้ และดา้ นหลงั ของกางเกง  ได้เองหรอื ไม”่ 3. จัดให้เด็กนั่ง จับมือเด็กทั้ง 2 ข้าง จับท่ีขอบกางเกงและดึง - 3 ปี) ไมผ่ า่ น ขอบกางเกงออกใหก้ วา้ ง สอดขาเขา้ ไปในกางเกงทลี ะขา้ งจนชายกางเกง ผ่าน : เด็กใสก่ างเกงเอวยางยืดไดเ้ องโดย พน้ ขอ้ เทา้ ไม่ตอ้ งช่วย และไม่จ�ำเป็นต้องถกู ดา้ น 4. ใหเ้ ดก็ ยนื ขน้ึ จบั มอื เดก็ ดงึ ขอบกางเกงใหถ้ งึ ระดบั เอว 5. ถา้ เดก็ เรม่ิ ทำ� ไดใ้ หล้ ดการชว่ ยเหลอื ลงทลี ะขน้ั ตอนและปลอ่ ยใหเ้ ดก็ ทำ� เอง ซง่ึ การทเี่ ดก็ ชว่ ยเหลอื ตนเองเบอื้ งตน้ ได้ เพมิ่ ความภาคภมู ใิ จในตนเอง 37 - 41 84 ยืนขาเดียว 3 วนิ าที (GM) แสดงวิธียืนขาเดียวให้เด็กดู แล้วบอกให้ 1. ยืนบนขาขา้ งเดยี วใหเ้ ดก็ ดู (3 ปี 1 เดือน  เดก็ ยนื ขาเดยี วใหน้ านทส่ี ดุ เทา่ ทจี่ ะนานได้ 2. ยืนหนั หนา้ เขา้ หากัน และจับมอื เดก็ ไว้ทง้ั สองขา้ ง ผา่ น ใหโ้ อกาสประเมนิ 3 ครงั้ (อาจเปลยี่ นขาได)้ 3. ยกขาขา้ งหนงึ่ ขน้ึ แลว้ บอกใหเ้ ดก็ ทำ� ตาม เมอ่ื เดก็ ยนื ไดเ้ ปลย่ี นเปน็ -  ผ่าน : เด็กยืนขาเดียวได้นาน 3 วินาที จับมอื เด็กข้างเดียว 3 ปี 5 เดอื น) ไมผ่ า่ น อยา่ งนอ้ ย 1 ใน 3 คร้งั 4. เม่อื เด็กสามารถยนื ด้วยขาขา้ งเดยี วไดค้ อ่ ย ๆ ปลอ่ ยมอื ใหเ้ ดก็ ยนื ทรงตัวไดด้ ้วยตนเอง เปลี่ยนเป็นยกขาอีกข้างหน่งึ โดยทำ� ซำ�้ เช่นเดียวกนั 85 เลยี นแบบวาดรปู วงกลม (FM) วาดรูปวงกลมขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง 1. สอนให้เด็กวาดวงกลมโดยเริ่มจากจุดท่ีก�ำหนดให้และกลับมา  อปุ กรณ์ : ประมาณ 5 ซม. ให้เด็กดูและพูดว่า สนิ้ สดุ ทจี่ ดุ กำ� หนดเดมิ พรอ้ มออกเสยี ง โดยวาดเปน็ วงกลมจากชา้ ไป ผ่าน 1. ดินสอ “ครวู าดรูปวงกลม” และให้เด็กท�ำตาม เรว็ พรอ้ มออกเสยี ง “วงกลม..หยดุ ”ยกมอื ขนึ้ เพอ่ื ใหเ้ ดก็ เขา้ ใจคำ� วา่ หยดุ  2. กระดาษ ผา่ น : เดก็ สามารถวาดรูปวงกลมโดยไม่มี 2. จับมือเดก็ วาดวงกลมและยกมอื เดก็ ข้นึ เมอ่ื ออกเสียง “วงกลม.... ไม่ผา่ น เหล่ียม ไม่เว้า และเส้นที่มาเชื่อมต่อซ้อน หยุด” โดยยกมอื ขนึ้ ใหต้ รงกับคำ� วา่ หยดุ กันไม่เกนิ 2 ซม. ไดอ้ ย่างน้อย 1 ใน 3 ครั้ง 3. เม่ือเด็กท�ำได้ดีขึ้นค่อย ๆ ลดการช่วยเหลือลง จนสามารถหยุด ช่วงอายุ 37 - 41 เดือน ได้เองเมือ่ ลากเส้นมาถงึ จดุ สิน้ สดุ https://youtu.be/PtJknPn8GdE 47ค่มู อื เฝ้าระวงั และสง่ เสรมิ พัฒนาการเดก็ ปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คู่มือเฝา้ ระวังและสง่ เสรมิ พัฒนาการเด็กปฐมวัย อายุ ขอ้ ท่ี ทกั ษะ วิธีประเมนิ เฝา้ ระวัง วิธีฝึกทกั ษะ (เดือน) โดย พอ่ แม่ ผ้ปู กครอง เจา้ หนา้ ที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดแู ลเดก็ 37 - 41 86 ท�ำตามค�ำส่ังต่อเนื่องได้ 2 1. วางวัตถุ 4 ชนดิ ตรงหน้าเดก็ ในระยะ 1. ฝึกเดก็ ในชวี ติ ประจ�ำวนั โดยออกคำ� สง่ั เน้นคำ� ท่ีเป็นชอื่ สิง่ ของ (3 ปี 1 เดือน กริยากับวตั ถุ 2 ชนดิ (RL) ทเี่ ดก็ หยบิ ไดแ้ ลว้ พดู กบั เดก็ เชน่ “หยบิ หวี และการกระท�ำ เช่น ขณะอาบน�้ำ “เอาเส้ือใส่ตะกร้าแล้วหยิบ - ใหค้ รูแล้วชต้ี กุ๊ ตาซ”ิ 3 ปี 5 เดอื น) ผ่าน อุปกรณ์ : ของเล่น เช่น 2. วางสลบั วตั ถทุ ั้ง 4 ชนิดใหม่ ผ้าเช็ดตัวมา” /ขณะแต่งตัว “ใส่กางเกงแล้วไปหวีผม” /ขณะ รับประทานอาหาร “เกบ็ จานแล้วเอาผ้าไปเชด็ โตะ๊ ”  หวี ตกุ๊ ตาผ้า บอล ชอ้ น 3. กรณีที่เด็กไม่ผ่านค�ำสั่งแรกให้เปล่ียน 2. ถา้ เดก็ ทำ� ไดเ้ พยี งคำ� สง่ั เดยี ว ใหช้ ไี้ ปทส่ี งิ่ ของทไ่ี มไ่ ดท้ ำ� แลว้ บอกซำ้� ไมผ่ ่าน เปน็ คำ� สง่ั อนื่ ไดอ้ กี 2 คำ� สงั่ โดยอาจเปลยี่ น หรอื พดู กระตุ้นเตือนความจำ� เด็ก เช่น “ตอ่ ไปท�ำอะไรอีกนะ?” หรือ กรยิ าหรอื วตั ถุได้ “เมอื่ กบ้ี อกอะไรอกี นะ?” ฝกึ ซำ�้ ๆ จนเดก็ สามารถทำ� ตามคำ� สงั่ ไดถ้ กู ตอ้ ง ผ่าน : เด็กสามารถท�ำตามค�ำส่ังต่อเนื่อง วสั ดทุ ่ใี ช้แทนได้ : ของใช้ในบา้ นชนดิ อื่น ๆ ทไ่ี มเ่ ป็นอนั ตราย ไดอ้ ย่างน้อย 1 ใน 3 ครงั้ วัตถุประสงค์ : เพื่อฝึกให้เด็กท�ำตามสั่งได้อย่างถูกต้องเหมาะสม โดยอาศัยความเขา้ ใจผ่านการจดจ�ำเรยี นรู้ 87 ถามคำ� ถามได้ 4 แบบ เชน่ ใคร 1. สังเกตขณะเด็กเล่นของเล่นหรือ 1. เล่านิทานให้เด็กฟัง ต้ังค�ำถามจากเน้ือเร่ืองในนิทานให้เด็กตอบ อะไร ที่ไหน ทำ� ไม (EL) ประเมินทักษะอ่ืน และกระตุ้นให้เด็กเป็นผู้ถาม พ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก  2. ถามจากพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแล เปน็ ผ้ตู อบบ้าง ผา่ น เดก็ วา่ เดก็ เคยถามคำ� ถาม “ใคร” “อะไร” 2. ต้ังค�ำถามจากชีวิตประจ�ำวันให้เด็กตอบบ่อย ๆ เช่น “ใครสอน  “ทีไ่ หน” “ท�ำไม” หรือไม่ หนังสือ” “ร้องเพลงอะไร”“หนังสืออยู่ที่ไหน” “ท�ำไมต้องไป” ไม่ผา่ น ในชวี ติ ประจำ� วัน 3. เมอื่ เดก็ ถาม ใหต้ อบเดก็ ทกุ ครงั้ ดว้ ยความเอาใจใส่ และพดู คยุ กบั เด็กในเรื่องทเ่ี ดก็ ถาม ผา่ น : เด็กสามารถใชค้ �ำถาม ถามต่างกัน 4 แบบ วัตถุประสงค์ : เพ่ือฝึกความจ�ำค�ำศัพท์และสามารถเลือกใช้ สื่อความหมายด้วยการพูดอย่างเหมาะสมกับสถานการณ์ ย่ิงเด็ก สามารถตั้งคำ� ถามได้มาก ยง่ิ แสดงออกถงึ ความใฝ่รเู้ ป็นอย่างดี 48 คู่มือเฝ้าระวังและสง่ เสริมพัฒนาการเดก็ ปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)