ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ - Εισαγωγή στην Επιστήμη των Τροφίμων

Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο - Τμήμα Οικιακής Οικονομίας και Οικολογίας Harokopio University - Department of Home Economics and Ecology ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ Εισαγωγή στην Επιστήμη των Τροφίμων Διδάσκοντες: Κωσταρέλλη Βασιλική Αμπελιώτης Κωνσταντίνος Καραμέτου Παναγιώτα

ΓΙΑΣΡΟΦΙΚΗ ΔΠΙ΢ΗΜΑΝ΢Η - ΔΣΙΚΔΣΔ΢ ΣΡΟΦΙΜΧΝ Μηθξά ή κεγάια γξάκκαηα, ρξώκαηα θαη πηλαθάθηα πάλσ ζηηο ζπζθεπαζίεο ησλ ηξνθίκσλ βνκβαξδίδνπλ ηνλ ελδηαθεξόκελν θαηαλαισηή κε ηελ πιεξνθόξεζε πνπ ζέιεη ή νθείιεη λα ιάβεη: «Σξόθηκν ρακειώλ ιηπαξώλ», «Διεύζεξν ιαθηόδεο», «πινύζην ζε αζβέζηην», «γαιαθησκαηνπνηεηέο, ζπληεξεηηθά, ρξσζηηθέο…», «Δλέξγεηα…, Λίπνο…, ΢άθραξα…» Η επηζήκαλζε ησλ ηξνθίκσλ θαη πνηώλ, έρεη σο ζηόρν ηελ επαξθή ελεκέξσζε ηνπ θαηαλαισηή πξνθεηκέλνπ απηόο λα κπνξεί λα θάλεη ηελ θαιύηεξε δπλαηή επηινγή, όηαλ ηα αγνξάδεη. Ο παξαγσγόο πεξηγξάθεη ην πξντόλ, παξέρνληαο αθξηβείο θαη λνκηθά θαζνξηζκέλεο πιεξνθνξίεο όπσο ηα ζπζηαηηθά ηνπ ηξνθίκνπ, ηε ρξήζε ηνπ, ηελ εκεξνκελία παξαγσγήο θαη ιήμεο ηνπ, ηηο ζπλζήθεο επεμεξγαζίαο ηνπ θαζώο θαη ηζρύνληεο ηζρπξηζκνύο γηα πηζαλέο ηδηόηεηεο ηνπ ηξνθίκνπ. Έγθεηηαη από εθεί θαη πέξα ζηελ θξηηηθή ζθέςε ηνπ εθάζηνηε θαηαλαισηή ε αγνξά ή όρη ηνπ πξντόληνο… Πόζν εύθνιν είλαη όκωο λα απνθωδηθνπνηήζεη θαη λα δηαρεηξηζηεί θαλείο ηνλ όγθν ηωλ πιεξνθνξηώλ πνπ δέρεηαη δηαβάδνληαο κηα δηαηξνθηθή εηηθέηα;

ΔΚΣΔΛΔ΢Η Α΢ΚΗ΢Η΢ Βήκα 1. Οη ζπκκεηέρνληεο ρσξίδνληαη ζε νκάδεο ησλ 5 αηόκσλ. Μεηά ην δηαρσξηζκό επηιέμηε έλα άηνκν-εθπξόζωπν ηεο νκάδαο ζαο πνπ ζα επηθνηλσλεί ζην εμήο ηηο απαληήζεηο ζαο. Γηάξθεηα: 5-10 ιεπηά Βήκα 2. Πνηεο ζεωξείηε ηηο ηξεηο ζεκαληηθόηεξεο πιεξνθνξίεο πνπ κπνξνύκε λα πάξνπκε από ηελ εηηθέηα ελόο ηξνθίκνπ; Αληαιιάμηε απόςεηο κε ηα ππόινηπα κέιε ηεο νκάδαο ζαο, ζπδεηήζηε θαη ζπκθσλήζηε ζε κία κνλαδηθή ηξηάδα. Καηαγξάςηε ηηο ηξεηο απηέο πιεξνθνξίεο ζηνλ παξαθάησ θελό ρώξν: 1.________________________________________________________ 2.________________________________________________________ 3.________________________________________________________ Γηάξθεηα: 10 ιεπηά Βήκα 3. Από ηνλ πάγθν κε ηα ζπζθεπαζκέλα ηξόθηκα ζα ζαο δεηεζεί λα επηιέμεηε πέληε δηαθνξεηηθά ηξόθηκα (έλα ηξόθηκν γηα θάζε κέινο ηεο νκάδαο). Μειεηήζηε ηελ εηηθέηα κε πξνζνρή θαη ζπκπιεξώζηε (αηνκηθά) ηνπο ηξεηο εηδηθά δηακνξθσκέλνπο πίλαθεο πνπ αθνινπζνύλ, κε ηηο πιεξνθνξίεο πνπ είλαη δηαζέζηκεο. Γηάξθεηα: 30 ιεπηά

Πίλαθαο 1. Καηεγνξίεο πιεξνθνξηώλ εηηθέηαο ηξνθίκνπ Τπόθιμο πος επιλέξαηε: ________________________________________ { ΢εκεηώζηε κε } ΓΔΝ ΤΠΑΡΥΔΙ ΝΑΙ ΌΥΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ Δίλαη θαηάιιειν γηα θπηνθάγνπο; Πεξηέρεη αιιεξγηνγόλα; Πιεξνθνξίεο εζηθήο ηνπ ηξνθίκνπ Δίλαη βηνινγηθό; Πεξηέρεη γελεηηθά ηξνπνπνηεκέλα ζπζηαηηθά; 1 Δίλαη ΠΟΠ/ΠΓΔ; Θξεπηηθή αμία Ιζρπξηζκνί πξνζηαζίαο ηεο πγείαο Πνζόηεηα κεξίδαο Υώξα πξνέιεπζεο Πξόζζεηα ΢πζηάζεηο ζπληήξεζεο θαη απνζήθεπζεο Λίζηα ζπζηαηηθώλ Οδεγίεο καγεηξέκαηνο Ηκεξνκελία ιήμεο Σηκή Αλαθπθιώζηκε ζπζθεπαζία Άιιεο ζεκαληηθέο πιεξνθνξίεο πνπ δελ πεξηέρνληαη ζηνλ πίλαθα: ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ 1 Π.Ο.Π= πποϊόνηα Πποζηαηεςμένηρ Ονομαζίαρ Πποέλεςζηρ Π.Γ.Ε= πποϊόνηα Πποζηαηεςμένηρ Γεωγπαθικήρ Ένδειξηρ

Πίλαθαο 2. ΢πζηαηηθά Σξνθίκνπ Δπηινγήο ΣΙ ΠΔΡΙΔΥΔΙ ΣΟ ΣΡΟΦΙΜΟ; Τρόθιμο επιλογής: Πνηνο είλαη ν αξηζκόο ηωλ ζπλνιηθώλ ζπζηαηηθώλ πνπ αλαγξάθνληαη ζηελ ζπζθεπαζία; ΚΑΣΑΓΡΑΦΣΔ ΣΑ 3 ΠΡΧΣΑ ΢Τ΢ΣΑΣΙΚΑ, ΟΠΧ΢ ΑΝΑΓΡΑΦΟΝΣΑΙ ΢ΣΗΝ ΢Τ΢ΚΔΤΑ΢ΙΑ: 1. 2. 3. Πίλαθαο 3. Γηαζξεπηηθέο Πιεξνθνξίεο Δηηθέηαο Σξνθίκνπ ΓΙΑΘΡΔΠΣΙΚΗ ΔΠΙ΢ΗΜΑΝ΢Η ΑΝΑ ____ / G Τρόθιμο επιλογής: Δλέξγεηα (ζε kcal θαη Kj) Πξωηεΐλεο (g) Τδαηάλζξαθεο (g) εθ ηωλ νπνίωλ απιά ζάθραξα: Ληπαξά (g) εθ ηωλ νπνίωλ θνξεζκέλα ιηπαξά νμέα κνλναθόξεζηα ιηπαξά νμέα 5

ΓΙΑΘΡΔΠΣΙΚΗ ΔΠΙ΢ΗΜΑΝ΢Η ΑΝΑ ____ / G πνιπαθόξεζηα ιηπαξά νμέα Χκέγα 3 ιηπαξά νμέα Χκέγα 6 ιηπαξά νμέα Υνιεζηεξόιε (mg) Φπηηθέο ίλεο (g) Νάηξην (g) Αιάηη (g) Βηηακίλεο, ηρλνζηνηρεία ή θπηνρεκηθά πνπ αλαθέξνληαη ζηελ εηηθέηα (mg ή κg) Βήκα 4. Ήξζε ε ώξα λα καο παξνπζηάζεηε ηα ζεκαληηθόηεξα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλάο ζαο! ΢ρνιηάζηε ηα επξήκαηά ζαο, εζηηάζηε ζηηο πηζαλέο δπζθνιίεο ή ηδηαηηεξόηεηεο ηνπ ηξνθίκνπ πνπ επηιέμαηε θαη εθθξάζηε ηηο απνξίεο ζαο. Γηάξθεηα: 30 ιεπηά

2. Ανθρωπομετρία Ανθρωπομετρία και Μεταβολισμός Η σύσταση του ανθρωπίνου σώματος εξαρτάται από γενετικούς και διατροφικούς παράγοντες καθώς επίσης και από τα επίπεδα φυσική δραστηριότητας (κυρίως γυμναστική αντίστασης) και την ύπαρξη κάποιων παθήσεων. Σκοπός Η ανθρωπομετρία (από το άνθρωπος και μετρώ) αποτελεί μία ομάδα μετρήσεων του ανθρωπίνου σώματος όπως το ύψος, το βάρος, η περίμετρος της κεφαλής, του βραχίονα, της μέσης, το πάχος των δερματοπτυχών το ποσοστό σωματικού λίπους και μυϊκής μάζας. Σκοπός του εργαστηρίου είναι η κατανόηση τον βασικών αρχών της ανθρωπομετρίας, η μέτρηση της σύστασης του αθρωπίνου σώματος σε λίπος και μυϊκή μάζα με την χρήση του δερματοπτυχόμετρου και ο υπολογισμός του Βασικού Μεταβολισμού μέσω συγκεκριμένων εξισώσεων.

Εργαστήριο Σε ζευγάρια, αφού αφαιρέσετε τα παπούτσια σας και τις ζώνες σας, μετρήστε το ύψος σας σε μέτρα, το βάρος σας σε κιλά και την περίμετρο της μέσης και της λεκάνης σας σε εκατοστά, ακολουθώντας τις πρακτικές οδηγίες που θα σας δοθούν στην αρχή του εργαστηρίου και χρησιμοποιώντας την ηλεκτρονική ζυγαριά, το αναστημόμετρο και τις ταινίες μέτρησης που σας παρέχονται. 1. Υπολογίστε τον Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) ΔΜΣ = W/H 2 Βάρος (W) = το σωματικό βάρος σε κιλά Ύψος (H)= το ύψος σε μέτρα Βαθμός Παχυσαρκία σε Άνδρες και Γυναίκες (Garrow) σύμφωνα με τον ΔΜΣ Grade III > 40 Κακοήθης Παχυσαρκία Grade II 30-40 Παχύσαρκος Grade I 25-29.9 Υπέρβαρος Grade 0 20-24.9 Επιθυμητό Ιδανικός ΔΜΣ Άνδρες=22 Εύρος 20.1- 25 Kg/m 2 Γυναίκες = 20.8 Εύρος 18.7 - 23.8 Kg/m 2 2. Χρησιμοποιώντας τον ΔΜΣ υπολογίστε το προβλεπόμενο (predicted) ποσοστό (%) σωματικού λίπους χρησιμοποιώντας τις παρακάτω εξισώσεις: Άνδρες: % σωματικού λίπους = (1.281 x ΔΜΣ) - 10.13 Γυναίκες: % σωματικού λίπους = (1.480 x ΔΜΣ) - 7.0

3. Υπολογίστε το κλάσμα περιμέτρου μέσης/λεκάνης (waist to hip ratio) Επιθυμητές μετρήσεις: Άνδρες < 1 & Γυναίκες < 0.8 4. Στον παρακάτω πίνακα προσθέστε τα αποτελέσματα των μετρήσεων της ομάδας σας και υπολογίστε τον μέσο όρο (Μ.Ο) και την τυπική απόκλιση (Τ.Α) Πίνακας 1: Ανρωπομετρικές μετρήσεις Όνομα Φύλ Ηλικία Βάρος Ύψος(m) ΔΜΣ Κλάσμα ο (Kg) μέσης/λεκάνης SE 5. Υπολογίστε έμμεσα τον Βασικό σας Μεταβολισμό χρησιμοποιώντας και τις δύο παρακάτω εξισώσεις Εκτίμηση Βασικού Μεταβολισμού Η εκτίμηση του βασικού μεταβολικού ρυθμού με τη βοήθεια εξισώσεων αποτελεί τον πιο κοινό και πρακτικό τρόπο παρέμβασης από τους ειδικούς στην καθημερινή κλινική πράξη. Όμως, η χρήση αυτών των εξισώσεων σχετίζεται με σφάλματα που επηρεάζουν το εκτιμώμενο αποτέλεσμα. H Ha ar rr ri is s a an nd d B Be en ne ed di ic ct t ( (1 19 91 19 9) ) Γυναίκες: Βασικός Μεταβολισμός = 655 + ( 9.6 x βάρος σε κιλά ) + ( 1.8 x ύψος σε εκατοστά) - ( 4.7 x ηλικία σε έτη ) Άνδρες: Βασικός Μεταβολισμός = 66 + ( 13.7 x βάρος σε κιλά) + ( 5 x ύψος σε εκατοστά) - ( 6.8 x age i ηλικία σε έτη ) ………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………

6. Σε ζευγάρια μετρήστε το πάχος των δερματοπτυχών χρησιμοποιώντας τα δερματοπτυχόμετρα (Holtain Skinfold Calipers) που σας παρέχονται, ακολουθώντας με πρακτικές προσοχή τις οδηγίες που σας δόθηκαν στην αρχή του εργαστηρίου, στα ακόλουθα σημεία του σώματος: Τρικέφαλος Δικέφαλος Υπακάνθιος Ορθός κοιλιακός Ορθός κοιλιακός Καταγράψτε τις μετρήσεις σε mm. Μετρήστε το πάχος κάθε δερματοπτυχής τρεις φορές και υπολογίστε τον μέσο όρο.

Υπολογίστε το σύνολο του πάχους των τεσσάρων δερματοπτυχών και βρείτε τον λογάριθμο αυτού του αριθμού. Υπολογισμοί Ποσοστό (%) σωματικού λίπους και μυϊκής μάζας Τρικέφαλος Triceps 1. ……………….. 2. ……………….. 3. ……………….. Μ.Ο…………………mm Δικέφαλος Biceps 1. ……………….. 2. ……………….. 3. ……………….. M.Ο…………………mm Υπακάνθιος Subscapular 1. ……………….. 2. ……………….. 3. ……………….. M.Ο…………………mm Ορθός κοιλιακός Supra-iliac 1. ……………….. 2. ……………….. 3. ……………….. M.Ο…………………mm Σύνολο………………….. Λογάριθμος Συνόλου Log Total (X)………….

Υπολογίστε την πυκνότητα του σώματος (body density) χρησιμοποιώντας τις παρακάτω εξισώσεις Γυναίκες: Body density = 1,1581 – (0.0720 * X) Άνδρες: Body density = 1,1610-(0.0632 * X) όπου X= ο λογάριθμος του συνόλου των δερματοπτυχών (the log of the sum of skinfolds). Υπολογίστε το ποσοστό (%) σωματικού λίπους (body fat) με την εξίσωση του Siri: Siri: % Body fat = __495_ ___ - 450 Body density 7. Χρησιμοποιώντας το ποσοστό σωματικού λίπους (%) και το βάρος σας σε κιλά υπολογίστε:: Το σωματικό σας λίπος σε κιλά = ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………….. Την μάζα σώματος χωρίς το σωματικό λίπος (lean body mass) σε κιλά = ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… 7. Στον παρακάτω πίνακα προσθέστε τα αποτελέσματα των μετρήσεων % σωματικού λίπους σας Table 2. Ποσοστό σωματικού λίπους (%) % Body Fat Όνομα Holtain Calipers

Obesity Classification by % Body Fat (Durnin) Lean Average Mod Obesity Marked Obesity Gross Obesity Male 10-15 15-20 20-30 >30 >45 Female 20-25 25-30 30-40 >40 >45 Durnin DVGA and Rahaman MM (1967). British Journal of Nutrition Vol. 21, pp. 681. References: Durnin, J.U.G.A., and Womersly, J. (1974) : Body fat assessed from total body density and its estimation from skinfold thickness: measurement on 481 men and women aged 16-72. British Journal of Nutrition, 32: 77-97, Garrow JS & James WPT (2000). Human Nutrition and Dietetics 10 Ed. th Churchill Livingstone (Chapter 2). Heyward VH & Stalanczyk (1996). Applied Body Composition Assessment. Human Kinetics. Fox, E., Bowers, R., & Foss, M. (1993). The Physiological Basis For Exercise & Sport (5 ed). London: McGraw-Hill, pp 538-574. th Kushner, R.F. and Schoeller, D.A (1986).: Estimation of total body water by bioelectrical impedance analysis. American Journal. Clinical Nutrition., 44: 417-424. Lee RD and Nieman DC (1996) Nutritional Assessment Brown and Benchmark Publishers. Maud PJ & Caurl Foster (1995) Physiological Assessment of Human Fitness Human Kinetics pp. 174-185.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Ανθρωπομετρικές μετρήσεις ομάδας A (Mean, SD) ΟΝΟΜΑ ΗΛΙΚΙΑ Βάρος Ύψος ΔΜΣ waist/hip % λίπος σώματος Βασικός Energy Expenditure (έτη) Σώματος(Kg) (m) Kg/m (Δερματοπτυχόμετρα) Μεταβολισμός Harris- (Kcals/day) 2 1 Benedict equation 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Mean SD SE

3. Συσκευασίες Τροφίμων Διδακτικοί στόχοι  Υπολογισμός της αναλογίας «όγκος προϊόντος προς βάρος συσκευασίας» για διάφορα είδη συσκευασιών  Ανάδειξη της βέλτιστης συσκευασίας (με βάση την προηγούμενη αναλογία) Υλικά που απαιτούνται ανά ομάδα  Μια ζυγαριά  Ένας υπολογιστής τσέπης  Φύλλο καταγραφής δεδομένων για τις συσκευασίες χυμών  Διάφορες συσκευασίες χυμών (άδειες)  Ογκομετρημένος χυμός από 2 στυμμένα πορτοκάλια με τα φλούδια τους σε ξεχωριστή σακούλα. Εναλλακτικά, μπορούμε να στύψουμε τα 2 πορτοκάλια εκείνη την ώρα σε ένα στίφτη και να ογκομετρήσουμε το χυμό. Διαδικασία  Οι φοιτητές χωρίζονται σε ομάδες των 4 ατόμων. Οι ομάδες καλούνται να αναφέρουν ή να καταγράψουν όσο το δυνατόν περισσότερα είδη συσκευασίας χυμών  Οι ομάδες καλούνται να απαντήσουν στο ερώτημα: «Ποιος θα ήταν ένας δίκαιος τρόπος σύγκρισης των συσκευασιών με σκοπό να αναδειχθεί η φιλικότερη προς το περιβάλλον επιλογή;»  Κάθε ομάδα αναλαμβάνει να μελετήσει 1-2 συσκευασίες και να καταγράψει τα δεδομένα τους στο «Φύλλο Καταγραφής Δεδομένων» που τους έχει μοιραστεί  Όταν όλες οι ομάδες έχουν ολοκληρώσει την καταγραφή των δεδομένων τους, ακολουθεί συζήτηση στην τάξη με βάση την ακόλουθη θεματολογία

ΦΥΛΛΟ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Υλικό Περιεχόμενο Βάρος άδειας Περιεχόμενο ανά συσκευασίας συσκευασίας (mL) συσκευασίας βάρος συσκευασίας (g) (mL/g) Να σχεδιάσετε στο διάγραμμα που ακολουθεί τις αναλογίες της 4 στήλης του ης παραπάνω πίνακα (στο κάθετο άξονα) ενώ στο οριζόντιο να βάλετε το περιεχόμενο της κάθε συσκευασίας σε mL (κατ’ αύξουσα σειρά)

Θέματα προς συζήτηση στην τάξη  Ποια συσκευασία μας παρέχει τον περισσότερο όγκο χυμού ανά μονάδα βάρους συσκευασίας;  Για τις συσκευασίες από το ίδιο υλικό, ποιος είναι ο ρόλος του μεγέθους της συσκευασίας για τη λήψη της τελικής απόφασης;  Ποια συσκευασία θα επιλέγαμε τελικά αν το κριτήριό μας ήταν η μείωση των αποβλήτων;  Υπάρχουν άλλα ζητήματα (π.χ. διατροφικά, οικονομικά) σχετιζόμενα με το είδος της συσκευασίας των χυμών φρούτων που επιλέγουμε;

4. ΤΡΩΜΕ ΣΩΣΤΑ - ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΥΜΕ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Σκοπός του εργαστηρίου Η αποστολή σας είναι να συνθέσετε το «καλύτερο» γεύµα ως προς τη διατροφική του αξία λαµβάνοντας παράλληλα υπόψη τη φιλικότητά του προς το περιβάλλον. Υλικά • Οι συµµετέχοντες χωρισµένοι σε οµάδες των 6-8 ατόµων ανά οµάδα • Τυπωµένες φωτογραφίες των διατροφικών ειδών που αναφέρονται στη συνέχεια. Χρειαζόµαστε ένα σετ φωτογραφιών για την κάθε οµάδα • Τραπέζια (όσα και οι οµάδες) και ανάλογες καρέκλες • Ένα έντυπο και στυλό για την κάθε οµάδα • Για τους υπολογισµούς µπορούν να χρησιµοποιηθούν τα κινητά τηλέφωνα Εκτέλεση 1. Η κάθε οµάδα έχει να ετοιµάσει το µεσηµεριανό γεύµα για 2 ενήλικα υγιή άτοµα υπολογίζοντας 600-700 θερµίδες κατ’ άτοµο. Πληροφορίες για το θερµιδικό περιεχόµενο των τροφίµων θα βρείτε στις κάρτες. 2. Μπορείτε να επιλέξετε τη σύνθεση του γεύµατος που θα ετοιµάσετε επιλέγοντας ένα µόνο είδος από κάθε οµάδα τροφίµων, από τη λίστα που ακολουθεί στην επόµενη σελίδα. ∆ηλαδή, µία επιλογή σαλάτας (Α), µία επιλογή από το κρέας (Β), µία επιλογή από το συνοδευτικό κρέατος (Γ), κοκ. Θα πρέπει επίσης να επιλέξετε και τον τρόπο µαγειρέµατος του κρέατος και του συνοδευτικού του κρέατος. 3. Με βάση τις επιλογές σας να συµπληρώσετε τον επόµενο πίνακα. Στην αντίστοιχη στήλη του πίνακα να γράψετε τη συνολική ποσότητα του κάθε διατροφικού είδους που θα χρειαστείτε. Με βάση αυτή την ποσότητα και τις πληροφορίες που θα βρείτε στις κάρτες να υπολογίσετε τις θερµίδες, τις πρωτεΐνες, το ανθρακικό και το υδατικό αποτύπωµα Επιλογή Συνολική Θερµίδες Πρωτεΐνες Ανθρακικό Υδατικό ποσότητα αποτύπωµα αποτύπωµα (γραµµάρια) Α Β Γ ∆ Ε ΣΤ Σύνολο για γεύµα 2 ενηλίκων

4. Μην ξεχάσετε να συµπεριλάβετε στους υπολογισµούς σας και τον τρόπο µαγειρέµατος για το κρέας και το συνοδευτικό του κρέατος, συµπληρώνοντας τον παρακάτω πίνακα. Τρόπος Συνολική Ανθρακικό µαγειρέµατος ποσότητα αποτύπωµα τροφίµου (γραµµάρια) Κρέας Συνοδευτικό κρέατος Σύνολο για γεύµα 2 ενηλίκων 5. Αφού ολοκληρωθούν οι υπολογισµοί από την κάθε οµάδα, ακολουθεί συζήτηση στην ολοµέλεια σχετικά µε τις επιλογές. Πως µπορεί το γεύµα που συνθέσατε να γίνει φιλικότερο προς το περιβάλλον χωρίς να αλλοιωθεί η διατροφική του αξία;

ΟΜΑ∆ΕΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Α. Σαλάτα (επιλογές) • Ντοµάτα • Λάχανο Β. Κρέας (επιλογές) • Χοιρινό • Κοτόπουλο • Βοδινό Γ. Συνοδευτικό κρέατος (επιλογές) • Ρύζι • Πατάτα • Ζυµαρικά ∆. Τυρί (επιλογές) • Φέτα • Κίτρινο τυρί Ε. Κρασί (επιλογές) • Μια φιάλη κρασί από την Ελλάδα • Μια φιάλη κρασί από την Γαλλία • Μια φιάλη κρασί από την Αργεντινή ΣΤ. Επιδόρπιο (επιλογές) • Γιαούρτι µε µέλι • Μους σοκολά • Φρουτοσαλάτα