12. รัฐสภาสารฉบับเดือนธันวาคม 2560

๔๙ ทนุ ความสขุ (Happiness Capital) ทนุ ทางสังคม (Social Capital)  ทุนความยงั่ ยนื (Sustainability Capital) ทุนดจิ ติ อล (Digital Capital) และทนุ ความรู ทักษะ และทศั นคติ (Talented Capital)  จากทุนทง้ั ๘ ประการ นําไปสกู ารพัฒนาทุนแนวใหม 5K’s ประการ ไดแก ทุนทางความคิด สรา งสรรค (Creativity Capital) ทนุ ความรู (Knowledge Capital) ทนุ นวตั กรรม (Innovation Capital) ทุนทางอารมณ (Emotional Capital) และทางวฒั นธรรม (Cultural Capital) ดังน้ัน การพัฒนาทรัพยากรมนุษยในชุมชนใหมีคุณภาพจึงควรพัฒนาที่ปจจัย ภายในสภู ายนอก ไดแ ก การพฒั นาทศั นคตทิ ด่ี ี มอี ปุ นสิ ยั ทด่ี ี และมจี ติ ใจทด่ี ี รวมถงึ การมคี วามรู ความเขาใจอยางถูกตองเก่ียวกับการดําเนินชีวิตของตนเองและการแสดงออกตอสวนรวมใน รูปแบบตา งๆ นอกจากนี้ หลักการพฒั นาทรพั ยากรมนษุ ยตอ งคาํ นงึ ถงึ “การมีศกั ดิ์ศรี” และ “การมีคณุ คา” ของมนษุ ยด ว ย ¡Ãкǹ¡ÒþѲ¹Ò·Ã¾Ñ ÂÒ¡ÃÁ¹Øɏ กระบวนการพฒั นาทรพั ยากรมนุษย เกรยี งศกั ดิ์ เขยี วยงิ่ (๒๕๕๐, น. ๑๘๓) ได อธิบายกระบวนการพัฒนาทรัพยากรมนุษยวามีหลายวิธี ข้ึนอยูกับลักษณะและความพรอม ของหนวยงาน องคก าร และชมุ ชนนน้ั ๆ เปน สําคญั แตโดยปกติท่ัวไปของกระบวนการพฒั นา ทรัพยากรมนุษยม กั มี ๓ กระบวนการ ดงั น้ี (Nadler, ๑๙๗๐) ๑. การศึกษา (Education) เปน พนื้ ฐานสาํ คญั ในการพฒั นาทุกรปู แบบไมวา จะเปน กาย จติ ใจ และปญญา อยางไรก็ตาม กระบวนการพัฒนาทรพั ยากรมนุษยส ามารถทําไดตั้งแต ระดับครอบครัว องคก าร ชุมชน และรวมถงึ การเรียนรูผา นประสบการณ เปนตน ๒. การพัฒนา (Development) เพอ่ื ทาํ ใหเกิดการเปลยี่ นแปลงไปในทศิ ทางทด่ี ีขน้ึ ตอบสนองตอ ความตองการของชุมชน หนวยงาน องคการ หรอื ประเทศ ๓. การอมรม (Training) เพ่ือเพ่ิมองคความรูใหมหรือเสริมสรางความรู ทักษะ ความสามารถใหเ กิดกบั พนกั งาน บุคลากร รวมถงึ องคกร ชุมชน สวน ชุตกิ าญจน ศรวี บิ ูลย (๒๕๕๗) กระบวนการพฒั นาทรพั ยากรมนษุ ย หมายถงึ ข้ันตอนในการพัฒนามนุษยอยางเปนระบบ สอดคลองกับนิสดารก เวชยานนท (๒๕๔๘, น. ๑๒๖) ทก่ี ลา ววา ระบบของกระบวนการพัฒนาทรพั ยากรมนุษยสามารถแบงออกไดเปน ๖ กระบวนการ ดงั นี้

๕๐ รัฐสภาสาร ฉบับเดอื นธันวาคม ๒๕๖๐ ๑. การสํารวจสิ่งท่ีตอ งการเพือ่ ทจ่ี ะพฒั นามนุษย ๒. การกําหนดวัตถุประสงคของการพัฒนามนษุ ย ๓. การเลอื กสรรวิธีการสําหรับการพัฒนา ๔. การเลือกสอื่ และโสตทัศนปู กรณท จ่ี ะนาํ ไปใชใ นการพฒั นา ๕. การนาํ ไปปฏบิ ตั ิ ๖. การประเมนิ ผลการฝกอบรม โชตชิ วลั ฟกู จิ กาญจน (๒๕๕๖, น. ๑๑๑) กลา ววา กระบวนการพฒั นาทรพั ยากรมนษุ ย ควรเร่ิมตนจากการประเมินความจําเปน (Need Assessment) คือ ตองประเมินศักยภาพ ของมนุษยที่เปนกลุมเปาหมายในปจจุบันกับศักยภาพที่องคการคาดหวัง จึงกําหนด วัตถุประสงคในการพัฒนาในเชิงพฤติกรรมและดําเนินการพัฒนาในประเด็นที่มีความแตกตาง หลงั จากน้นั ใหห นวยงานทีร่ บั ผิดชอบดาํ เนินการวางแผนการพัฒนา (Development Planning) มีกาํ หนดระยะเวลา สถานที่ วิทยากร อาหารและเครือ่ งด่ืม งบประมาณ รวมถงึ รูปแบบและ วิธีการประเมินหลังการพัฒนา โดยสรุปกระบวนการพัฒนาทรพั ยากรมนุษย สามารถแสดงได ดังน้ี ภาพที่ ๑ กระบวนการพฒั นาทรัพยากรมนษุ ย ทีม่ า: โชตชิ วัล ฟกู ิจกาญจน (๒๕๕๖) จากกระบวนการพฒั นาทรัพยากรมนษุ ยทก่ี ลา วมาในขางตน ถือเปนสงิ่ สําคญั และ ผูทําการพัฒนาประชาธิปไตยในระดับชุมชนควรตระหนักและทําความเขาใจอยางถองแทเพ่ือ นําไปสูการประยุกตกับการพัฒนาทรัพยากรมนุษยในชุมชนใหเกิดความรูความเขาใจเก่ียวกับ ประชาธิปไตยอยางถกู ตอ ง สอดคลองกับทพิ ยพาพร ตันตสิ ุนทร (๒๕๕๘, น. ๑๕) ทก่ี ลาววา การจะสรางคนใหม ีการใชชวี ิต วิธคี ิด วธิ กี ารทาํ งาน ใหส อดคลอ งกับระบอบการเมืองและเพอื่ รักษาประชาธปิ ไตยใหเ ดนิ ไปขา งหนา ไดน ัน้ จงึ ควรพจิ ารณาจุดออนและจุดแขง็ ของสงั คมไทยที่ ดาํ รงอยอู ยางเขาใจเพอ่ื การพัฒนาทุนมนุษยท มี่ ีอยใู หเ ปนพลเมืองในสังคมประชาธปิ ไตยใหได

๕๑ á¹Ç¤´Ô »ÃЪҸԻäµÂ ประชาธปิ ไตยเกดิ จากการนาํ เอาคาํ ศพั ทส องคาํ ไดแ ก Demos กบั Krates มารวมกนั ในภาษากรกี ใชคาํ วา “Demokratia” แปลวา “ประชาธปิ ไตยของประชาชน” อาํ นาจท่ียงิ่ ใหญ ของประชาธปิ ไตย คอื อาํ นาจอธปิ ไตยทเี่ ปน ของปวงชนโดยตรง (Direct Democracy) (โคทม อารยี า และแกว ฤทธรา วิริยะวฒั นา, ๒๕๕๕) ประชาธิปไตยมวี วิ ฒั นาการมาอยางยาวนาน บวรศกั ด์ิ อุวรรณโน และถวลิ วดี บุรีกลุ (๒๕๕๐, น. ๕) หากยอ นมองกลับไปเมอ่ื ๕๐๐ ปก อ นครสิ ตกาล ประชาธิปไตยถอื กาํ เนิด ข้นึ จากรัฐกรกี โบราณโดยเฉพาะในนครรฐั เอเธนส (Athenian Direct Democracy) ซงึ่ เปนระบอบ ประชาธิปไตยทางตรง (Direct Democracy) นยิ ม รฐั อัมฤต (๒๕๕๓, น. ๑๓-๑๔) การปกครองของนครรัฐเอเธนสสมัยน้ันมีความยิ่งใหญและมีอํานาจที่สุดของกรีก ในชว งเวลาระหวางศตวรรษท่ี ๔ และ ๕ กอนคริสตศักราช การปกครองในนครรฐั เอเธนส เปนการเปดโอกาสใหส มาชกิ ทกุ คนมีสวนรวมในการดแู ลกจิ การบา นเมือง (สมบัติ ธํารงธัญวงศ, ๒๕๔๘, น. ๒๔๐–๒๔๑) นอกจากน้ี เอนก เหลา ธรรมทัศน (๒๕๕๖, น. ๖๓-๖๕) ไดอธิบาย วา ระบอบประชาธิปไตยทางตรง (Direct Democracy) ไมใ ชก ารเลือกตัง้ แตเ ปน การปกครอง ตนเองของประชาชน (Self - Government Democracy) ประชาธิปไตยไมใ ช Good Government แตเ ปน Self-Government ท่ีเนนการเปดโอกาสใหป ระชาชนเปน พลเมอื งผมู ีความรับผิดชอบ ในการดูแลกิจการบานเมืองหรือสวนรวม แตเปนท่ีนาเสียดาย เพราะการปกครองในยุคกรีก มอี ายเุ พียงไมกีร่ อ ยปก ็ยุติลง ตอมาเมื่อเขาสูยุคโรมัน ชาวโรมันไดพัฒนาระบบการปกครองท่ีเรียกวา “สาธารณรฐั ” โคทม อารียา และแกว ฤทธรา วริ ิยะวัฒนา (๒๕๕๕, น. ๑๑–๑๖) อธิบายวา เกดิ การกอ ตง้ั สภาแหง ชนชาติ สง ผลใหพ ลเมอื งสามารถแสดงความคดิ เห็น ลงคะแนนเสียง หรอื คัดคา นกฎหมายบางประการได ในยคุ นี้พวกโรมนั ไมเ ช่อื วา จะใหอ าํ นาจหรอื หนาท่ีแกป ระชาชน ฝายเดียว หากแตตองใหอํานาจแกชนช้ันสูงและชนชั้นผูดี และตองใหอํานาจหนาท่ีแก ผูปกครองบา นเมืองดวย อยางไรก็ตาม แมวา แนวทางการปกครองของพวกโรมันจะมคี วาม แตกตางจากพวกกรีกโบราณบาง แตหัวใจสําคัญของการปกครอง คือ “เนนใหประชาชน ปกครองตนเอง” ยุคประชาธิปไตยสมัยใหมหรือประชาธิปไตยแบบตัวแทน (Representative Democracy) ไดถ กู นาํ มาใชใ นสงั คมทว่ั โลก ประชาธปิ ไตยแบบตวั แทนน้ี Aristotle (๑๙๙๕) มองวา เปนการปกครองของคนหมูมากแสดงใหเห็นถึงการปกครองท่ีมีความเปนชนช้ันทางสังคม อัน

๕๒ รัฐสภาสาร ฉบบั เดอื นธนั วาคม ๒๕๖๐ ประกอบดวย คนรวย คนจน คนทมี่ กี ารศึกษานอย สว นอบั ราฮัม ลินคอลน (Abraham Lincoln) กลา ววา ประชาธปิ ไตยเปนรูปแบบการปกครองโดยประชาชน (government of the people) โดย ประชาชน (by the people) และเพอ่ื ประชาชน (for the people) สวน Robert Dahl (๑๙๗๑) กลาววา ประชาธปิ ไตยเปนระบบการเมอื งรฐั บาลตอ งตอบสนองตอความตองการสิทธเิ สรภี าพ ของประชาชน องคป ระกอบของระบบการเมอื งทเี่ ปนประชาธปิ ไตย ๘ ประการ สามารถสรปุ ได ดังนี้ (วเิ ชียร อินทะสี, ๒๕๕๖, น. ๑๓) ๑. เสรีภาพการเขารว มกลุม (Freedom to form and join organization) ๒. เสรีภาพในการแสดงความคดิ เห็น (Freedom of expression) ๓. สทิ ธใิ นการลงคะแนนเสยี ง (Right to vote) ๔. ความเสมอภาคในการดํารงตาํ แหนง (Eligibility for public office) ๕. สิทธิของผูนําทางการเมืองในการแขงขันหาความสนับสนุนหรือคะแนนเสียง (Rights of political leaders to complete for support/vote) ๖. ความสามารถในการเขาถึงแหลงขอมูลขาวสารที่เปนทางเลือกตางหากจากรัฐ (Alternative source of information) ๗. การเลอื กตั้งท่จี ดั ขน้ึ อยา งเสรีและยุติธรรม (Free and fair elections) ๘. นโยบายของรัฐตองเปนไปตามคะแนนเสียงหรือความตองการของประชาชน (Institutions for making government policies depend on votes and other expressions of preference) »˜¨¨ÑÂʹºÑ ʹ¹Ø ¤ÇÒÁ໹š »ÃЪҸ»Ô äµÂ การสรางความเปนประชาธิปไตยตองอาศัยองคประกอบ ดังนี้ (วิเชียร อินทะสี, ๒๕๕๖, น. ๖-๓๘) ๑. ปจ จยั ดานการเมือง ใชเพือ่ เช่ือมโยงความสมั พันธระหวางรฐั กับประชาชน ในการเปลี่ยนแปลงหรือสรางประชาธิปไตยจําตองคํานึงถึงหลักความเปนเอกภาพของชาติ การแกไขปญหาความขัดแยงและการรับหลักการประชาธิปไตยมาใช ระบอบประชาธิปไตย ในแงข องการเมอื งจะช้ีใหเ หน็ ถึงขบวนการพ้นื ฐานเรมิ่ ต้งั แตก ารตอสู การประนีประนอม รวมถงึ การถอื ปฏบิ ัติตามหลกั ประชาธิปไตย Rustow (๑๙๗๐) กลาววา ความมเี อกภาพของชาตแิ ละ การสรางประชาธิปไตยตองอาศัยการเรียนรูทางการเมือง และการสรางความม่ันคงใหแก ประชาชนในชมุ ชน

๕๓ ๒. ปจจยั ดา นเศรษฐกิจ มีความสมั พนั ธกับการพัฒนาประชาธปิ ไตยของประเทศ หากประเทศใดมีระบบเศรษฐกิจท่ีมีความมั่นคง ระบอบประชาธิปไตยของประเทศเหลานั้น กจ็ ะมคี วามมน่ั คง Diamond (๑๙๙๒, น. ๔๘๕) ประชาธปิ ไตยมคี วามสมั พนั ธก ับการพัฒนา เศรษฐกจิ ซ่งึ ท้ังสองสว นมีสวนในการเกือ้ หนุนกันและกันอันนาํ ไปสกู ารเติบโตและมเี สถยี รภาพ ท้ังทางเศรษฐกจิ และประชาธิปไตย ๓. ปจจยั ทางดานสังคมและวฒั นธรรม ในระบอบสังคมมคี วามแตกตางกันทาง เชือ้ ชาติ ศาสนา ฯลฯ ทรพั ยากรมนษุ ยจ ะมีความรู ความเขาใจในวิถคี วามเปนประชาธปิ ไตย ของตนเอง สวนใหญมักจะเร่ิมตนจากการสอดแทรกอยูในหลักสูตรการเรียนการสอนใน ทุกระดับ หรือแมแตการแทรกซึมไปในระดับครอบครัวซึ่งพอแมจะตองเปนแบบอยางและ เปนผสู อนใหบ ตุ รไดเ ขา ใจหลักวฒั นธรรมประชาธปิ ไตย อยางไรก็ตาม จากปจจัยในการสนับสนุนความเปนประชาธิปไตยทั้ง ๓ ปจจัย ตามที่กลาวมาในขางตน คงไมใชสูตรสําเร็จของการพัฒนาประชาธิปไตย เพราะการพัฒนา ประชาธิปไตยจะประสบผลสําเร็จไดจําตองพัฒนาคนหรือทรัพยากรมนุษยใหมีความรูโดย อาศัยการพฒั นาทางการศกึ ษาเปน ฐานสาํ คญั สอดคลอ งกบั วชิ ัย ตันศิริ (๒๕๕๗, น. ๖๓-๖๔) ท่กี ลาววา ปจ จัยตัวแปรทส่ี ําคญั ของการพฒั นาประชาธปิ ไตยใหม คี วามมนั่ คง มีเสถยี รภาพ และสง เสริมความเจรญิ งอกงามของสังคม ก็คือ การจดั การศกึ ษาเพือ่ สรา งวัฒนธรรมการเมอื ง ในระบอบประชาธปิ ไตยโดยใหป ระชาชนมคี วามเปนพลเมอื งมากขน้ึ กลาวคือ มีสตปิ ญ ญา รเู ทา ทนั กัน มคี วามเปน อสิ ระทางความคิด รกั ความจรงิ ความถกู ตอง ยดึ ทางสายกลางในการ ดาํ เนินชวี ติ และความพอเพียง รักสนั ติภาพ เคารพความเสมอภาคและความยุติธรรม และมี จติ สาธารณะ คือ พลเมอื งทีร่ ะบบการศึกษาไทยและครอบครวั ไทยจะตองสรางใหเ กิดขนึ้ ไดใ น ๑๐ ปขางหนา ¤ÇÒÁ໹š ªÁØ ª¹»ÃЪҸ»Ô äµÂ ชุมชนประชาธิปไตยเกิดจากการรวมตัวกันโดยความสมัครใจของสมาชิกในชุมชน มคี วามเอ้อื เฟอ และชว ยเหลือเกือ้ กูลกนั ระหวางเพอื่ นสมาชกิ ในชุมชน มกี ารทาํ กจิ กรรมรว มกัน สมาชกิ ของชุมชนสามารถแสดงความคิดเหน็ เกี่ยวกับปญหา ความตอ งการของตนเองไดอสิ ระ เสมอภาค และเทาเทียมกัน สมาชิกในชุมชนมีสวนรวมในการตรวจสอบการทํางานของผูนํา ชุมชนและหนวยงานทองถน่ิ ได

๕๔ รัฐสภาสาร ฉบบั เดอื นธนั วาคม ๒๕๖๐ เปาหมายของชุมชนประชาธิปไตยคือ การปลุกต่ืนความเปนประชาธิปไตย ของชุมชนใหเกิดขึ้นและฟนคืนกลับมาสูชุมชนใหสามารถพึ่งพาตนเองมากข้ึน การปลุกต่ืน ชมุ ชนประชาธิปไตยจําเปน ตอ งอาศัยกลมุ ของผูนาํ ชมุ ชน สมาชิกของชมุ ชน รวมถึงหนว ยงาน สวนทองถ่ินรวมกันในการวางแนวทางสําหรับการพัฒนาสมาชิกและชุมชนมีคุณภาพอันเปน รากฐานสําคัญของการพัฒนาประชาธิปไตย ภายในชุมชนประชาธิปไตยมีระบบการบริหาร จัดการในรูปแบบปรึกษาหารือโดยใชเวทีประชาคมเปนสถานท่ีในการชี้แจงและถกเถียงเพ่ือหา แนวทางรวมกัน (อเนก เหลา ธรรมทศั น, ๒๕๕๗) โดยเรยี กชมุ ชนลกั ษณะน้วี าเปน ชมุ ชนทอ งถ่นิ ปกครองตนเอง (Self - Government Democracy) ¡Ãкǹ¡Òþ²Ñ ¹Ò·ÃѾÂÒ¡ÃÁ¹ÉØ Âã¹ªØÁª¹»ÃЪҸ»Ô äµÂ การพัฒนาทรัพยากรมนุษยในชุมชนประชาธิปไตยตองวิเคราะหสภาพแวดลอม ๒ ประการ นั่นคือ สภาพแวดลอ มภายนอก (External Environment) ไดแก ระบบการเมือง (Political) ระบบเศรษฐกจิ (Economic) ระบบสงั คมวฒั นธรรม (Sociological) และระบบเทคโนโลยี (Technology) ซึ่งสภาพแวดลอ มเหลา น้ี สมาชิกและชุมชนไมสามารถเขา ไปควบคมุ หรือดาํ เนนิ การ แกไขได แตสามารถคาดการณ ปรับเปล่ียนตนเองใหอยรู อดทามกลางสถานการณท่จี ะเกิดข้นึ ในอนาคต อยา งไรก็ตาม สภาพแวดลอ มนีท้ าํ ใหช ุมชนมองเห็นโอกาส (Opportunity) และ อุปสรรค (Threat) ในแงมุมตางๆ เพ่ือใชสําหรับการพัฒนาคนและชุมชนใหเขมแข็งได สว นสภาพแวดลอมภายใน (Internal Environment) ไดแก วฒั นธรรมของชมุ ชน วถิ ชี ีวิตของ สมาชกิ ในชมุ ชน กติกาชมุ ชน รวมถงึ พฤตกิ รรมของสมาชกิ ในชมุ ชน เปนตน สภาพแวดลอ ม ภายในเปนสิ่งท่ีชุมชนสามารถควบคุมและกําหนดไดตามตองการ สมาชิกและชุมชนสามารถ นําเอาสภาพแวดลอมดา นน้ีมาวิเคราะหเพอ่ื หาจดุ แข็ง (Strength) และจุดออน (Weakness) ของ การพัฒนาสมาชกิ และชมุ ชนเพอ่ื ใหทราบถึงทิศทางวาจะพัฒนาในทิศทางใดและดานใดบาง ภายหลังการวิเคราะหสภาพแวดลอมท่ีเกี่ยวของเสร็จส้ิน กระบวนการที่หนึ่ง สมาชิกและผูนําชุมชนตองปรึกษาหารือกัน (Consulting) ในรูปแบบประชาคมเพ่ือใหสมาชิก ทุกคนมีสวนรวมในการแสดงความคิดเห็นและยึดเอามติของการประชุมเปนแนวทางการพัฒนา ทรัพยากรมนุษย กระบวนการที่สอง การวางแผน (Planning) เพื่อใหทราบถึงรูปแบบ การดาํ เนนิ การ การประเมนิ ผล และการสะทอ นความคดิ เหน็ กระบวนการทีส่ าม การลงมอื ทาํ (Doing) ไดแ ก การเตรยี มการในดา นตา ง ๆ เชน การประสานงานกบั หนว ยงาน วิทยากร

๕๕ งบประมาณ สถานท่ี เอกสาร ฯลฯ กระบวนการทสี่ ี่ การติดตามประเมนิ ผล (Checking) และ กระบวนการที่หา การปรับปรุงและแกไข (Acting) ปญ หา อปุ สรรค รวมถงึ ขอ คนพบจากการ พัฒนาทีไ่ ดด ําเนินการไปแลว เพอื่ นําเอาสง่ิ เหลานีม้ าพัฒนาและปรบั ปรุงใหมในครง้ั ตอ ไป สําหรับเปาหมายของการพัฒนาทรัพยากรมนุษยในชุมชนเพ่ือสงเสริมและพัฒนา สมาชกิ ในชมุ ชนใหม คี ณุ ภาพทง้ั ทางดา นสตปิ ญ ญา จติ ใจ และอารมณ ผา นกระบวนการศกึ ษา การพัฒนา และการฝกอบรม เม่อื สมาชิกในชุมชนไดรับการพัฒนาอยางถูกตองเหมาะสมยอม นําไปสกู ารสรางความสุขใหกับตนเอง ชุมชน และสังคมได ซ่งึ ภายใตการพัฒนาประชาธิปไตย ทรพั ยากรมนษุ ยท ไ่ี ดร บั การพฒั นาแลว จาํ ตอ งมคี ณุ ลกั ษณะทด่ี ี ๖ ประการ กลา วคอื เปน ผทู ม่ี ี ความรับผิดชอบตอตนเองและสวนรวม เคารพกฎกติการวมกัน มีสวนรวมในการดําเนิน กิจกรรมตางๆ ของชุมชน เปนผูเคารพสิทธิและเสรีภาพของผูอ่ืน มีความเอื้อเฟอเผื่อแผ มคี วามเสมอภาคและตระหนกั ในสิทธิหนา ทขี่ องตนเอง เมื่อไดคณุ ลกั ษณะท่ดี ี ๖ ประการแลว จึงจะถือวาเปนการพัฒนาทรัพยากรมนุษยในชุมชนประชาธิปไตยไดอยางสมบูรณแบบ ซึ่งสามารถสงั เคราะหอ อกเปนตัวแบบกระบวนการพฒั นาทรัพยากรมนุษย ไดดงั นี้ ภาพที่ ๒ การสังเคราะหก ระบวนการพฒั นามนษุ ยใ นชมุ ชนประชาธปิ ไตย รปู แบบการพัฒนา (การศึกษา การพฒั นา และการอบรม) 1. เปนผทู ี่มคี วามรบั ผดิ ชอบตอตนเองและสว นรวม 2. เคารพกติการวมกนั มสี วนรว มในการดําเนินกจิ กรรมตา ง ๆ ของชมุ ชน 3. เปนผเู คารพสิทธิและเสรีภาพของผอู ืน่ 4. มีความเอือ้ เฟอ เผ่อื แผ 5.มคี วามเสมอภาค 6. ตระหนักในสิทธหิ นาทข่ี องตนเอง

๕๖ รฐั สภาสาร ฉบบั เดอื นธันวาคม ๒๕๖๐ ดังนั้น การสังเคราะหกระบวนการพัฒนามนุษยในชุมชนประชาธิปไตยที่กลาวมา ก็เปนแนวทางสําหรับการปูพื้นฐานสําคัญในการพัฒนาประชาธิปไตยตั้งแตระดับครอบครัว องคการ ชุมชน และรวมถึงการเรยี นรูผา นประสบการณ โดยอาศยั สภาพแวดลอม กระบวนการ พัฒนา PDCA รปู แบบการพฒั นา (การศกึ ษา การพฒั นา และการอบรม) เพื่อเพมิ่ องคค วามรู ใหมใหเกิดกบั พนกั งาน บุคลากร รวมถึงองคกร ชุมชน เปน ตน สาํ หรับข้นั ตอนการพัฒนาตอง เร่ิมตนจากการสํารวจส่ิงที่ตองการเพื่อท่ีจะพัฒนามนุษย การกําหนดวัตถุประสงคของการ พัฒนามนุษย การเลือกสรรวธิ ีการสาํ หรบั การพฒั นา การเลอื กสอ่ื และโสตทศั นปู กรณท่จี ะนาํ ไปใชใ นการพฒั นา การนําไปปฏิบัติ และการประเมินผลการฝกอบรม ÊÃØ» กระบวนการพัฒนามนุษยในชุมชนประชาธิปไตยเปนการสรางรากฐานในการ พัฒนาประชาธิปไตยใหมีความมั่นคงและยั่งยืน การพัฒนาทรัพยากรมนุษยจะตองอาศัยการ วิเคราะหสภาพแวดลอมภายในและสภาพแวดลอมภายนอกเพ่ือใหทราบถึงจุดแข็ง จุดออน โอกาส และอุปสรรค ที่จะเกิดขึ้นละมีผลกระทบตอชุมชน แลวนําไปสูกระบวนการปรึกษา หารอื การวางแผน การลงมอื ปฏิบัติ การประเมนิ และการตรวจสอบ และการปรบั ปรงุ แกไข ตามลาํ ดบั และตอ งดาํ เนินกระบวนการพฒั นาทรัพยากรมนษุ ยภ ายใตห ลัก ๓ ประการ ไดแ ก การศึกษา การพัฒนา และการอบรม เมื่อพัฒนาตามกระบวนการดังกลาวจะไดคุณลักษณะ ของทรพั ยากรมนุษยในชมุ ชนประชาธิปไตยท่ีดี ๖ ประการ ไดแ ก เปน ผทู ่ีมีความรบั ผดิ ชอบ ตอตนเองและสวนรวม เคารพกฎกติการวมกัน มีสวนรวมในการดําเนินกิจกรรมตางๆ ของ ชุมชน เปนผเู คารพสิทธิและเสรีภาพของผอู นื่ มคี วามเออื้ เฟอ เผ่ือแผ มีความเสมอภาคและ ตระหนักในสิทธิหนาท่ขี องตนเอง อันจะนําไปสกู ารสรางความเปน ชมุ ชนประชาธปิ ไตยไดอ ยาง มีคุณภาพสอดคลองตามเจตนารมณของการปกครองในระบอบประชาธิปไตย และเปาหมาย ของชมุ ชนประชาธปิ ไตย

๕๗ เอกสารอา งองิ เกรยี งศกั ด์ิ เขยี วยง่ิ . (๒๕๕๐). การบรหิ ารทรพั ยากรมนษุ ย. กรงุ เทพมหานคร: รงุ เรอื งรตั นพรน้ิ ตง้ิ . โคทม อารียา และ แกวฤทธรา วิรยิ ะวฒั นา. (๒๕๕๕). ระบอบการปกครอง: ประชาธิปไตย. กรงุ เทพมหานคร: ปาเจรา. จีระ หงสลดารมย. (๒๕๕๕). 8K’s+5K’s ทุนมนุษยของคนไทยรองรบั ประชาคมอาเซยี น. กรุงเทพมหานคร: Chira Academy Pub. ชุติกาญจน ศรีวิบูลย. (๒๕๕๗). หลักการบรหิ ารทรพั ยากรมนุษย. กรงุ เทพมหานคร: สาํ นกั พมิ พ จุฬาลงกรณมหาวทิ ยาลยั . โชตชิ วัล ฟกู จิ กาญจน. (๒๕๕๖). การพัฒนาทรพั ยากรมนษุ ย: รปู แบบ วธิ กี าร และแนวทาง การนําไปปฏบิ ตั .ิ วารสารปญ ญาภวิ ฒั น, ๔(๒), ๑๐๔ – ๑๑๒. ทิพยพ าพร ตนั ตสิ ุนทร. (๒๕๕๘). การศึกษาเพอ่ื สรางพลเมอื ง. กรงุ เทพมหานคร: สํานกั พมิ พ พี เพรส. นิยม รฐั อัมฤต. (๒๕๕๓). การปกครองระบอบประชาธิปไตยในนานาประเทศ. กรุงเทพมหานคร: มหาวทิ ยาลัยธรรมศาสตร. นสิ ดารก เวชชยานนท. (๒๕๔๘). บทความวชิ าการ HR. นนทบุรี: รตั นไตร. พรนิ้ โพร. บวรศักด์ิ อวุ รรณโณ และ ถวิลวดี บรุ ีกลุ . (๒๕๕๐). ประชาธปิ ไตยแบบมสี วนรว ม. กรุงเทพมหานคร: สถาบันพระปกเกลา. ประเวศ วะสี. (๒๕๕๐). การเมอื งใหมท ไ่ี มใชเ งนิ เปน ใหญ หนทางสูประชาธิปไตยท่ีแทจรงิ ทาง แกไขวกิ ฤต. กรุงเทพมหานคร: สาํ นักพมิ พมตชิ น. พยอม วงศส ารศร.ี (๒๕๕๐). การบรหิ ารทรพั ยากรมนุษย. กรุงเทพมหานคร: สํานกั พิมพ มหาวทิ ยาลัยราชภฏั สวนดุสติ . พรอัมรนิ ทร พรหมเกิด. (๒๕๕๕). วฒั นธรรมทางการเมอื งกับการพฒั นาประชาธปิ ไตย ในเขตชนบทอสี าน: กรณีศึกษาประชาชนในเขตหมูบา นคําบง และหมูบานสะอาด ตาํ บลสะอาด อําเภอนาํ้ พอง จงั หวัดขอนแกน . คณะมนุษยศาสตรแ ละสังคมศาสตร มหาวิทยาลัยขอนแกน. พระธรรมปฎก. (๒๕๔๒). การศึกษากับการพฒั นาทรัพยากรมนษุ ย. กรงุ เทพมหานคร: สหธรรมิก.

๕๘ รัฐสภาสาร ฉบบั เดือนธันวาคม ๒๕๖๐ วชิ ยั ตนั ศริ .ิ (๒๕๕๗). ศาสตรก ารสอนความเปน นกั ประชาธปิ ไตย. กรงุ เทพมหานคร: สาํ นกั พมิ พ จฬุ าลงกรณมหาวทิ ยาลยั . วิเชียร อินทะสี. (๒๕๕๖). พลวตั รความเปน ประชาธิปไตยในเกาหลีใตจ ากอํานาจนิยมสคู วาม เปนประชาธิปไตยทม่ี น่ั คง. กรงุ เทพมหานคร: สาํ นกั พิมพจุฬาลงกรณมหาวทิ ยาลัย. ศริ ภิ สั สรศ วงศท องดี. (๒๕๕๖). การพฒั นาทรัพยากรมนษุ ย. กรุงเทพมหานคร: วี พรน้ิ . สมบตั ิ ธํารงธญั วงศ. (๒๕๔๘). การเมอื ง: แนวคดิ และการพัฒนา (พิมพคร้ังที่ ๑๕). กรงุ เทพมหานคร: เสมาธรรม. เสกสรรค สนวา. (๒๕๕๕). การพฒั นาบุคลากรแนวใหม: ผลลัพธท ม่ี ีตอองคก าร. สบื คน เม่อื วนั ที่ ๑๔เมษายน ๒๕๕๘, จาก http://www.stou.ac.th/study/sumrit/4-55(500)/ page1-4-55(500).html เสกสรรค สนวา. (๒๕๕๗). รวมบทสะทอ นคดิ : การพฒั นาทรพั ยากรมนษุ ยและชมุ ชน. มหาสารคาม: สาํ นักพิมพม หาวิทยาลัยราชภฏั มหาสารคาม. เอนก เหลาธรรมทัศน. (๒๕๕๖). การเมอื งของพลเมืองสูสหัสวรรษใหม (พมิ พคร้งั ท๖่ี ). กรงุ เทพมหานคร: สํานกั พิมพคบไฟ. เอนก เหลาธรรมทศั น. (๒๕๕๗). แปรถิ่นเปลย่ี นฐานสรางการปกครองทองถ่นิ ใหเปน ประชาธิปไตย (พิมพค รัง้ ที่ ๒). กรุงเทพมหานคร: พมิ พด ีการพิมพ. Aristotle. (1995). Politics. Oxford: Oxford University Press. Dahl. Robert A. (1971). Polyarchy Participation and Opposition. New Haven: Yale University Press. Diamond, Larry. (1992). Economic Development and Democracy Reconsidered. American Behavioral Scientis, 35(4/5), 450 – 499. Mathis, R. L., & Jackson, J. H. (2007). Human Resource Management: Essential Perspectives. 4 th ed. Mason, OH: Thomson Business and Economics. Nadler. L. (1970). Developing Human Resource. Houston: Gulf. Rustow, Dankwart.A. (1970). Transitions to Democracy: Toward a Dynamic Model. Journal of Comparative Politics, 2(3), 360-362.

59 บทบาทของพนักงานเจา้ หน้าทตี่ รวจคนเขา้ เมอื งในการจัดระเบียบคนต่างด้าว เพื่อแกป้ ัญหาแรงงานผิดกฎหมายสญั ชาตเิ มียนมา ลาว และกัมพูชา วีณา วจิ ยั ธรรมฤทธ*ิ์ ที่มาและความสำ�คญั ของปญั หา ในสภาวะทปี่ ระเทศไทยก�ำ ลงั เรง่ ฟื้นฟสู ภาพสงั คม เศรษฐกจิ ด้วยการสง่ เสริมการ ท่องเท่ียวและการลงทนุ ระหว่างประเทศ การเป็นประชาคมอาเซียน (ASEAN Community) และการท่ีประเทศไทยได้เปรียบในการเป็นศูนย์กลางการคมนาคมในภูมิภาคเอเชียตะวันออก เฉียงใต้  อาจเกิดปัญหาด้านความมั่นคงจากการเคล่ือนย้ายเสรีระหว่างประเทศ  โดยเฉพาะ อาชญากรรมขา้ มชาติ กล่มุ กอ่ การรา้ ย ทีเ่ ข้ามาในรูปของผอู้ พยพหรอื นกั ท่องเทยี่ ว การควบคมุ คนต่างด้าวท่เี ข้ามาในราชอาณาจักร  ท้งั ท่เี ข้ามาอย่างถูกต้องตามกฎหมายและหลบหนีเข้าเมือง เป็นนโยบายสำ�คัญจะเห็นได้จากยุทธศาสตร์ชาติ  นโยบายความมั่นคงแห่งชาติ  แผนพัฒนา * พ.ต.ท. หญิง ดร. วณี า วจิ ัยธรรมฤทธ์ิ อาจารย์ (สบ ๓) กล่มุ งานอาจารย์ กองบญั ชาการศกึ ษา

60 รัฐสภาสาร ฉบบั เดอื นธนั วาคม ๒๕๖๐ เศรษฐกจิ และสงั คมแหง่ ชาติ และมติคณะรฐั มนตรี ท่ีใหค้ วามส�ำ คัญกบั ความมั่นคง การตรวจ คนเข้าเมือง การลักลอบเขา้ เมือง เพอื่ ป้องกนั มใิ ห้กลุ่มกอ่ การร้ายใชพ้ ื้นทีป่ ระเทศไทยเปน็ พืน้ ที่ พกั พิง ปัจจุบันเป็นท่ียอมรับโดยท่ัวกันว่าแรงงานต่างด้าวเป็นกำ�ลังสำ�คัญในตลาด แรงงานระดับล่างของประเทศเรา  ซึ่งส่วนใหญ่เป็นแรงงานหลบหนีเข้าเมืองผิดกฎหมายจาก ประเทศเมยี นมา ลาว และกมั พูชา เม่ือเข้ามาแลว้ มกั จะสรา้ งปญั หาต่าง ๆ ใหก้ บั สงั คมไทย มากมาย ไม่ว่าจะเป็นผลกระทบดา้ นความมั่นคง หรือการกอ่ อาชญากรรมตา่ ง ๆ ซง่ึ ปรากฏว่า การท่ีมีแรงงานต่างด้าวเข้ามาทำ�งานในประเทศไทยโดยผิดกฎหมายเป็นจำ�นวนมากน้ัน จะกระจัดกระจายตามพื้นทต่ี ่าง ๆ ทั่วประเทศจ�ำ นวนมาก ซึ่งปัญหาแรงงานตา่ งด้าวดงั กลา่ ว ยอ่ มสง่ ผลกระทบตอ่ ความมน่ั คงของประเทศ และรัฐต้องสญู เสียงบประมาณ และบคุ ลากรใน การดูแลความสงบเรยี บร้อยจำ�นวนมาก ดงั นัน้ หนว่ ยงานทเ่ี ก่ยี วข้องต่างมคี วามรับผดิ ชอบตามอ�ำ นาจหน้าที่ของตน ซง่ึ ในที่นี้ขอกล่าวถึงบทบาทอำ�นาจหน้าที่ของสำ�นักงานตรวจคนเข้าเมืองซึ่งเป็นหน่วยงานหลัก ในการควบคุมการเข้าออกและการพำ�นักอยู่ในราชอาณาจักรของคนต่างด้าว  ต้องดำ�เนินการ ให้เกิดความสมดุลระหว่างความมั่นคง  (Security)  เพ่ือสกัดก้ันคนต่างด้าวท่ีไม่พึงประสงค์ให้ เข้ามาในราชอาณาจักร  และด้านการบริการอำ�นวยความสะดวก  (Service)  เพื่อตอบสนอง นโยบายรัฐบาลในการส่งเสริมการท่องเที่ยวและการลงทุนของไทย  ต้องพร้อมรองรับในทุก สถานการณ์เพื่อปกป้องอธิปไตยและความสงบเรียบร้อยจากภัยคุกคามข้ามแดนในลักษณะ ตา่ งๆ โดยเฉพาะอยา่ งยิง่ การแก้ปัญหาแรงงานผิดกฎหมายสัญชาติเมยี นมา ลาว และกมั พูชา ตามภารกจิ อ�ำ นาจ หนา้ ท่ี ซึ่งการปฏิบัตงิ านของตำ�รวจตรวจคนเขา้ เมอื งยังมปี ญั หาในการ ดำ�เนินการเกี่ยวกับการปฏิบัติงานด้านการป้องกันและปราบปรามแรงงานต่างด้าวผิดกฎหมาย ด้วยปัจจัยด้านกฎระเบียบและระบบบริหารจัดการของประเทศไทย  รวมทั้งปัจจัยภายนอกท่ี เกย่ี วขอ้ งตา่ งๆ ท่ีเข้ามาเกยี่ วขอ้ งไมว่ า่ จะเปน็ เศรษฐกจิ การเมอื ง ทง้ั ภายนอกและภายใน  และ ความเปน็ อยขู่ องคนตา่ งด้าว เปน็ ต้น รวมทัง้ ความรว่ มมือระหวา่ งภาคีประเทศสมาชิกภาคีอนุ ภูมิภาค  อันเป็นสาเหตุให้มีแรงงานต่างด้าวผิดกฎหมายเดินทางเข้ามาในประเทศจำ�นวนมาก จนสรา้ งปัญหาให้กบั ประเทศไทยมาจนถึงทกุ วนั น้ี (วรภา ค�ำ ทา, ๒๕๕๘, น. ๖) และปัจจัย ที่ไทยเข้ามาเก่ียวข้องในฐานะท่ีไทยเป็นแรงดึงดูดให้แรงงานผิดกฎหมายเหล่านี้ลักลอบเข้ามา ท�ำ งานในประเทศไทย รวมถึงการก�ำ หนดนโยบายและมาตรการท่ีรัฐบาลน�ำ มาใชแ้ กไ้ ขปญั หา แรงงานต่างด้าวหลบหนเี ข้าเมืองด้วยเชน่ เดียวกนั

61 บทความนีม้ วี ตั ถปุ ระสงคเ์ พ่ือให้ทราบเกี่ยวกบั การจัดระเบียบคนต่างด้าว นโยบาย และยุทธศาสตร์ท่เี ก่ยี วข้อง  บทบาทพนักงานเจ้าหน้าท่ตี รวจคนเข้าเมือง  ข้นั ตอนการกล่นั กรอง และควบคุมคนเข้าเมือง  ปัญหาอุปสรรคและแนวทางการแก้ไข  อันจะเป็นประโยชน์ต่อ พนักงานเจ้าหน้าท่ีตรวจคนเข้าเมือง  เจ้าหน้าท่ีตำ�รวจ  และประชาชน  ได้ทราบถึงข้ันตอน การกล่ันกรอง  การควบคุมคนเข้าเมือง  ระบบเทคโนโลยีสารสนเทศในการตรวจคัดกรอง เพอื่ ใหก้ ารปฏิบตั ิหนา้ ทเี่ ป็นไปอย่างมปี ระสทิ ธิภาพ ภูมิหลงั ความเป็นมาของงานตรวจคนเข้าเมอื ง การเดินทางผ่านแดนของไทยในอดีต  เริ่มวางกรอบการควบคุมเพ่ือประโยชน์ ในการรักษาความสงบเรียบร้อยตามหลักอธิปไตยของชาติในรูปของตัวบทกฎหมายอย่างเป็น ทางการฉบับแรกเมื่อ  พ.ศ.  ๒๔๗๐  ด้วยพระมหากรุณาธิคุณของสมเด็จพระปรมินทรมหา ประชาธปิ ก พระปกเกล้าเจา้ อย่หู ัว ไดท้ รงตรา พ.ร.บ.  คนเข้าเมอื ง พ.ศ. ๒๔๗๐ ทรงจัดตั้ง “กรมตรวจคนเข้าเมือง”  ข้ึนตรงต่อกระทรวงมหาดไทย  การเดินทางเข้าออกของคนต่างด้าว ส่วนใหญ่จะเข้ามาโดยพาหนะทางนำ้�และทางบก  มีศูนย์รวมที่ทำ�การอยู่ในกรุงเทพฯ  มีด่าน ตรวจคนเข้าเมืองมณฑล  ด่านตรวจคนเข้าเมืองจังหวัด  ด่านตรวจคนเข้าเมืองอำ�เภอบางแห่ง ในภาคตะวันออกและภาคใต้เท่าน้ัน  สำ�นักงานตรวจคนเข้าเมืองได้มีการปรับโครงสร้าง หลายคร้งั จนกระทั่ง พ.ศ. ๒๕๕๒  ไดข้ ยายโครงสรา้ งเปน็ ๘ กองบงั คับการ คอื กองบงั คับการ อำ�นวยการ  กองบงั คบั การตรวจคนเขา้ เมอื ง ๑–๖ กองบงั คบั การสืบสวนสอบสวน และศูนย์ เทคโนโลยีสารสนเทศสำ�นักงานตรวจคนเข้าเมือง  เพ่ือให้การตรวจคนเข้าเมืองพร้อมต่อการ ขยายตวั ของการเปิดเสรอี ย่างมปี ระสิทธิภาพสงู สดุ นโยบายและยทุ ธศาสตร์ทีเ่ ก่ยี วขอ้ งกับงานตรวจคนเขา้ เมอื ง ๑. ยุทธศาสตรช์ าติ ระยะ ๒๐ ปี (พ.ศ. ๒๕๖๐-๒๕๗๙) ยุทธศาสตร์ท่ี  ๑  ยุทธศาสตร์ด้านความม่ันคง  ประเด็นเก่ียวกับการรักษา ความมั่นคงและความสงบเรียบร้อย  การบริหารจัดการความมั่นคงชายแดนและชายฝั่งทะเล  การพัฒนาระบบกลไกมาตรการและความร่วมมือระหว่างประเทศเพ่ือป้องกันและแก้ไขปัญหา ความม่ันคงรปู แบบใหม่

62 รฐั สภาสาร ฉบบั เดือนธันวาคม ๒๕๖๐ ๒. นโยบายความมั่นคงแหง่ ชาติ พ.ศ. ๒๕๕๘-๒๕๖๔ ๒.๑ สำ�นกั งานตรวจคนเข้าเมืองเป็นเจา้ ภาพหลัก ๓ นโยบาย ดังนี้ ๒.๑.๑ นโยบายที่ ๔.๒ ปรับปรงุ กลไกและพฒั นาศกั ยภาพการตรวจคน เขา้ เมอื ง โดยใหต้ ดิ ตามตรวจสอบการเขา้ ออก การขออยตู่ อ่ พฒั นาระบบฐานขอ้ มลู แลกเปลย่ี น ข้อมลู กับประเทศเพื่อนบ้าน ๒.๑.๒ นโยบายที่ ๗.๔ ปรับปรุงกลไกพฒั นาศกั ยภาพการบรหิ ารจัดการ เพ่ือจัดระเบียบการเข้าเมือง  พัฒนาระบบฐานข้อมูลร่วมกับประเทศเพื่อนบ้าน  เพิ่มกลไก ความรว่ มมอื ระหวา่ งกนั ในการตรวจสอบการเขา้ เมอื งโดยผดิ กฎหมาย  เพม่ิ มาตรการทางกฎหมาย และบงั คบั ใชก้ ฎหมายท่เี ข้มงวด ๒.๑.๓ นโยบายที่ ๗.๕ พัฒนาระบบฐานข้อมูลคนเข้าเมอื งและผหู้ ลบหนี เข้าเมืองให้มีความทันสมัยเป็นปัจจุบัน  สามารถเชื่อมโยงระหว่างหน่วยงานที่เก่ียวข้องอย่างมี ประสทิ ธิภาพ ๒.๒ เปน็ หน่วยสนับสนุนการปฏบิ ัติของสำ�นักงานต�ำ รวจแห่งชาติ ๒ นโยบาย ดงั น้ี ๒.๒.๑ นโยบายที่ ๔.๔ จดั ระเบียบการพฒั นาพืน้ ทช่ี ายแดนใหม้ ีศกั ยภาพ ทางด้านเศรษฐกิจและการเป็นประตูเช่ือมโยงการค้าท่ีมีความสมดุลทั้งในมิติด้านเศรษฐกิจ สังคมและความมนั่ คง ร่วมมอื กับประเทศเพอื่ นบา้ นในการบรหิ ารจดั การชายแดน การพฒั นา ด่านชายแดน และเขตเศรษฐกิจพเิ ศษ ๒.๒.๒ นโยบายท่ี  ๕.๒  การป้องกันและแก้ไขปัญหาการก่อการร้าย ทุกรูปแบบ  โดยการลดปัจจัยและเงื่อนไขท่ีเกื้อกูลต่อการก่อการร้าย  ป้องกันมิให้กลุ่ม ก่อการร้ายบุคคลหรือกลุ่มบุคคลใช้พ้ืนท่ีประเทศไทยเป็นที่พักพิงเพื่อสนับสนุนการก่อการร้าย  ตลอดจนเปน็ พ้ืนท่ีก่อความรนุ แรงหรอื กระทำ�การก่อการรา้ ย ๓. แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสังคมแห่งชาติ ฉบบั ที่ ๑๒ (พ.ศ. ๒๕๖๐-๒๕๖๔) ยุทธศาสตร์ท่ี  ๕  การเสริมสร้างความม่ันคงแห่งชาติเพ่ือการพัฒนาประเทศสู่ ความม่ังคั่งและยั่งยืน  ประเด็นการเสริมสร้างความไว้เนื้อเชื่อใจกับประเทศเพ่ือนบ้านและ ส่งเสริมความร่วมมือในการบริหารจัดการความม่ันคงตามแนวชายแดน  การลักลอบเข้าเมือง การตรวจคนเขา้ เมอื ง  ด�ำ เนนิ บทบาทเชงิ รกุ และใชก้ รอบความรว่ มมอื ระหวา่ งประเทศทง้ั ระดบั ภมู ภิ าค และพหุภาคีในการรับมือกับภัยคุกคามด้านความม่ันคงระหว่างประเทศ  อาทิ  การก่อการร้าย การโยกยา้ ยถน่ิ ฐาน การลกั ลอบเข้าเมอื ง การคา้ มนษุ ย์

63 ๔. ยทุ ธศาสตร์แกไ้ ขปญั หาผหู้ ลบหนีเข้าเมอื งทั้งระบบ ๔.๑ ยุทธศาสตร์ที่ ๑ การจดั การปญั หาผ้หู ลบหนเี ข้าเมืองทอ่ี ยใู่ นประเทศไทย โดยด�ำ เนินการตามกฎหมายตอ่ ผ้หู ลบหนเี ข้าเมอื ง ผ้ใู ห้ทีพ่ ักพิง ขบวนการน�ำ พา และเจ้าหนา้ ที่ ทท่ี จุ รติ อยา่ งเดด็ ขาดจรงิ จงั   พฒั นาเพม่ิ ประสทิ ธภิ าพระบบสารสนเทศตรวจคนเขา้ เมอื งใหท้ นั สมยั เช่ือมโยงข้อมูลสารสนเทศระหว่างส่วนราชการที่เกี่ยวข้องทั้งในและนอกประเทศ  เพื่อเพิ่ม ประสิทธิภาพในการตรวจสอบ  ติดตามบุคคลต่างด้าวที่เดินทางเข้าออกและพำ�นักในประเทศ ติดตามเฝ้าระวังบุคคลจากประเทศท่ีสามที่ขอรับการตรวจลงตราเข้าประเทศ  โดยเฉพาะจาก ประเทศเพื่อนบ้าน  ประเทศรอบบ้าน  และประเทศในกลุ่มแอฟริกา  ซ่ึงอาจขอรับการตรวจ ลงตราผิดประเภทหรืออยู่ต่อในประเทศไทยอย่างผิดกฎหมาย  และมีพฤติการณ์เป็นภัยต่อ ความสงบเรียบร้อย ๔.๒ ยุทธศาสตร์ท่ี ๒ การลกั ลอบหลบหนเี ข้าเมืองมาใหม่ โดยเพมิ่ ความเขม้ ในการป้องกนั สกัดก้นั การลักลอบเขา้ เมอื ง บังคบั ใชก้ ฎหมายอยา่ งจรงิ จงั จดั ท�ำ แนวทางในการ จดั เกบ็ ข้อมูลประวัติบุคคล เชือ่ มโยงปรบั ปรงุ ใหเ้ ป็นปจั จุบัน พัฒนาระบบการเข้าออกชายแดน โดยเฉพาะบตั รผ่านแดน ๕. ยุทธศาสตร์ส�ำ นักงานต�ำ รวจแหง่ ชาติ พ.ศ. ๒๕๕๕–๒๕๖๔ ยทุ ธศาสตรท์  ่ี ๑  ยกระดบั ขดี ความสามารถในการปฏบิ ตั ภิ ารกจิ หลกั เพอ่ื ตอบสนอง นโยบายรฐั บาล กลยทุ ธ์ ๑.๑.๑ เพม่ิ ขดี ความสามารถของหนว่ ยงานทเ่ี กย่ี วขอ้ งในการตอบสนอง ตอ่ ภารกิจตามนโยบายรัฐบาล ม่งุ เน้นภารกิจในการควบคุมคนเขา้ เมอื งทัง้ ระบบ บรบิ ทและภารกจิ งานตรวจคนเขา้ เมือง สำ�นักงานตรวจคนเข้าเมืองเป็นหน่วยงานหลักท่ีทำ�หน้าท่ีเป็นประตูของ ประเทศ (Gateway of Thailand) มภี ารกจิ รบั ผดิ ชอบในดา้ นความมน่ั คง (Security) เพ่ือสกัดกัน้ คนตา่ งด้าวทไ่ี ม่พึงประสงคไ์ ม่ให้เขา้ มาในราชอาณาจักร และอำ�นวยความสะดวก (Service) คนไทยและคนต่างด้าว  เพื่อส่งเสริมการท่องเที่ยวและการลงทุนภายในประเทศ  พ.ร.บ.  คนเขา้ เมอื ง พ.ศ. ๒๕๒๒ มาตรา ๑๑ บัญญัตใิ ห้บคุ คลท่ีจะเดินทางเขา้ มาในหรือออกไปนอก ราชอาณาจักรจะต้องเดินทางเข้ามาหรือออกไปตามช่องทางด่านตรวจคนเข้าเมือง  เขตท่าสถานี หรือท้องท่ี  ตามกำ�หนดเวลาที่รัฐมนตรีได้ประกาศในราชกิจจานุเบกษา  และตามมาตรา  ๑๘ กำ�หนดให้บุคคลที่จะเดินทางเข้ามาในหรือออกไปนอกราชอาณาจักรตามมาตรา  ๑๑  ต้อง

64 รัฐสภาสาร ฉบับเดือนธนั วาคม ๒๕๖๐ ย่ืนรายการตามแบบท่ีกำ�หนดในกฎกระทรวงและผ่านการตรวจอนุญาตของพนักงานเจ้าหน้าที่ ของดา่ นตรวจคนเข้าเมอื งประจำ�เส้นทางนัน้ กระบวนการกลั่นกรองคนเขา้ เมอื ง เพ่อื ควบคุม คนต่างด้าวเร่ิมตั้งแต่คนต่างด้าวเดินทางเข้ามาในราชอาณาจักรจนกระท่ังเดินทางออกนอก ราชอาณาจกั ร ดงั นี้ ๑. กระบวนการก่อนมา ๑.๑ เปน็ การตรวจคดั กรองคนตา่ งด้าวของเจา้ หนา้ ท่สี ถานทตู สถานกงสลุ ไทย ในต่างประเทศ  เพ่ือพิจารณาตรวจลงตรา  (VISA)  อนุญาตให้คนต่างด้าวน้ันเดินทางเข้า ราชอาณาจักรไทยได้ตามประเภทของ VISA และกรอบเวลาอนุญาต ๑.๒ การขนึ้ บัญชีคนตา่ งด้าวสญั ชาตเิ มียนมา  ลาว  และกมั พชู า  เพ่ือเขา้ มา ทำ�งานในประเทศไทย  ตามบันทึกความเข้าใจระหว่างรัฐบาลว่าด้วยความร่วมมือด้านแรงงาน (MOU) ๒. กระบวนการกอ่ นเขา้ ๒.๑ ตรวจอนุญาตบุคคลและยานพาหนะที่เดินทางเข้าราชอาณาจักรใน ช่องทางอนุญาตตามประกาศกระทรวงมหาดไทย ดงั น้ี ๒.๑.๑ กลมุ่ คนต่างด้าวท่ีผา่ นการตรวจลงตรา (VISA) โดยปกติ ๒.๑.๒ กลมุ่ คนต่างดา้ วสัญชาตทิ ่ีมปี ระกาศกระทรวงมหาดไทยยกเวน้ การ ตรวจลงตราเพอ่ื สง่ เสริมการท่องเทีย่ ว ๒.๒ ตรวจลงตรา VISA on Arrival แกค่ นตา่ งด้าวสญั ชาติทีม่ ปี ระกาศกระทรวง มหาดไทยให้สามารถตรวจลงตราที่ด่านตรวจคนเขา้ เมืองเพ่อื สง่ เสรมิ การท่องเที่ยว ๒.๓ ตรวจอนญุ าตคนตา่ งดา้ วสญั ชาตเิ มยี นมา ลาว กมั พชู า และมาเลเซยี ตาม ความตกลงระหวา่ งรฐั บาลวา่ ดว้ ยการขา้ มแดนระหวา่ งประเทศทง้ั สอง  ทใ่ี ชบ้ ตั รผา่ นแดน  (Border Pass) หรอื บตั รผา่ นแดนชว่ั คราว (Temporary Border Pass) แทนหนงั สอื เดนิ ทาง มรี ะยะเวลาและ พน้ื ทพ่ี �ำ นกั จ�ำ กดั ตามเงอ่ื นไขความตกลงฯ ๒.๔ ตรวจอนุญาตคนต่างด้าวสัญชาติเมียนมา  ลาว  และกัมพูชา  ท่ีเข้ามา ทำ�งานตามบนั ทกึ ความเข้าใจระหวา่ งรัฐบาลว่าดว้ ยความรว่ มมือด้านแรงงาน (MOU) ๒.๕ ตรวจข้อมูลตอ้ งหาคดีจาก Interpol ๒๔/๗ , Interpol Red Notice ๒.๖ ผลกั ดนั คนตา่ งดา้ วทถ่ี กู ปฏเิ สธการเขา้ เมอื ง  เนอ่ื งจากเปน็ บคุ คลไมพ่ งึ ประสงค์ ตามมาตรา  ๑๒  พ.ร.บ.  คนเข้าเมือง  พ.ศ.  ๒๕๒๒  หรือเป็นบุคคลตามบัญชีข้อมูลบุคคล ต้องห้าม  นอกจากน้ัน  ยังมีหน้าที่รับคำ�อุทธรณ์ของคนต่างด้าวที่ถูกปฏิเสธการเข้าเมือง

65 โดยพิจารณาประกันและกำ�หนดพน้ื ทพ่ี กั ระหวา่ งรอฟังอุทธรณ์ พร้อมเรง่ เสนอรฐั มนตรวี า่ การ กระทรวงมหาดไทย มีความเหน็ ใน ๗ วัน หากเกนิ กำ�หนด ถอื ว่าบุคคลต้องห้ามน้นั สามารถเข้า ราชอาณาจกั รไดโ้ ดยชอบ ๓. กระบวนการควบคมุ การพ�ำ นกั ๓.๑ เป็นภารกิจของพนักงานเจา้ หน้าท่ีตรวจคนเข้าเมืองในเขตพนื้ ทีก่ รุงเทพฯ   โดยมภี ารกจิ สำ�คญั ไดแ้ ก่ ๓.๑.๑ การแจ้งทพ่ี กั อาศยั ของคนตา่ งดา้ วเมอ่ื อยู่ในราชอาณาจักรหรอื อยู่ ในราชอาณาจักรเกินกวา่ ๙๐ วนั ตามมาตรา ๓๗ และการแจง้ ทพ่ี ักอาศยั ของคนตา่ งดา้ วตาม มาตรา ๓๘ แห่ง พ.ร.บ. คนเข้าเมือง พ.ศ. ๒๕๒๒ ๓.๑.๒ การเปลี่ยนประเภทวซี า่ ๓.๑.๓ การขอต่ออายวุ ีซา่ ตามเงอ่ื นไขแต่ละประเภท ๓.๑.๔ การขอถิ่นทอ่ี ยู่ (โควตาประเทศละ ๑๐๐ คน/ป)ี ๓.๑.๕ การสงวนสิทธ์ิระยะเวลาการพำ�นักท่ีเหลือ (Re-entry) ๓.๒ การสืบสวนปราบปรามคนตา่ งดา้ วผิดกฎหมาย ๓.๓ การตรวจสัญชาติแรงงานต่างด้าวสญั ชาตเิ มยี นมา ลาว และกัมพูชา ๔. กระบวนการตรวจกอ่ นออก ๔.๑ ตรวจเปรียบเทยี บฐานขอ้ มูลปอ้ งกันการหลบหนีคดอี อกนอกประเทศ ๔.๒ ตรวจสอบการอยู่เกินกำ�หนดของคนต่างด้าว  เปรียบเทียบปรับ  Over Stay และหา้ มเขา้ ราชอาณาจกั รคนตา่ งด้าวซ่งึ ไดร้ ับอนญุ าตใหเ้ ดินทางเขา้ มาในราชอาณาจักร เปน็ การชว่ั คราวที่อยู่เกินกำ�หนดระยะเวลาทไ่ี ดร้ ับอนุญาต ตามค�ำ สั่งรฐั มนตรวี ่าการกระทรวง มหาดไทย ที่ ๑/๒๕๕๘ เรือ่ ง การไม่อนญุ าตใหค้ นต่างดา้ วบางจำ�พวกเข้ามาในราชอาณาจักร ลงวันที่ ๒๗ พฤศจกิ ายน ๒๕๕๘ ๔.๓ การให้บรกิ ารการสงวนสิทธขิ์ ออยู่ต่อ Re-entry คนตา่ งด้าว

66 รัฐสภาสาร ฉบับเดอื นธันวาคม ๒๕๖๐ กล่มุ บุคคลที่เปน็ เป้าหมายตามภารกิจของส�ำ นักงานตรวจคนเขา้ เมอื ง ๑. ดา้ นการอำ�นวยความสะดวก ได้แก่ อาคนั ตุกะ/ทตู แขกรัฐบาล นกั ลงทุน นกั ทอ่ งเทยี่ ว นกั กฬี า กลมุ่ APEC member สสปน. Elite ฯลฯ ๒. การคดั กรองเพื่อความม่ันคง ไดแ้ ก่ นกั ท่องเท่ียว/ทัวร์ แรงงาน อาชญากรรม ข้ามชาติ  คา้ มนุษย์ กลุ่มกอ่ การร้ายฯ โดยมีกระบวนการกล่ันกรองคนเข้าเมอื งดังภาพต่อไปนี้ การจดั ระเบยี บคนตา่ งดา้ วทเ่ี ขา้ มาท�ำ งานในประเทศไทยของส�ำ นกั งานตรวจคนเขา้ เมอื ง ๑. การตรวจอนญุ าตให้เข้าเมือง และการอนุญาตให้อยูใ่ นราชอาณาจักร พนักงานเจ้าหน้าที่ตรวจคนเข้าเมืองจะตรวจความสมบูรณ์ถูกต้องของเอกสาร การเข้าเมือง  ตรวจสอบข้อมูลบุคคลต้องห้ามและประทับรอยตราการตรวจลงตราประเภท คนอยู่ช่ัวคราว (Non-Immigrant) รหสั LA ใหก้ ับแรงงานต่างด้าว และประทับรอยตรารหสั NON O(LA) ให้กบั บตุ รของแรงงานต่างดา้ วท่อี ายุไม่เกนิ ๑๘ ปี โดยประทับตราอนุญาตใหอ้ ยูใ่ น ราชอาณาจกั รแกแ่ รงงานต่างดา้ วกลุม่ ต่างๆ ดงั น้ี

67 ๑.๑ กลุ่มบัตรสีชมพู  หมายถึง  แรงงานต่างด้าวหลบหนีเข้าเมืองสัญชาติ เมยี นมา ลาว และกมั พชู า รวมถงึ ผตู้ ิดตามซ่งึ เปน็ บตุ รของแรงงานต่างด้าวที่อายไุ ม่เกิน ๑๘ ปี ท่ีได้จัดทำ�ทะเบียนประวัติ  (ท.ร.๓๘/๑)  ได้รับบัตรประจำ�ตัวคนซ่ึงไม่มีสัญชาติไทย  ท่ีผ่าน การตรวจสัญชาตจิ ากประเทศตน้ ทาง ๑.๑.๑ แรงงานต่างด้าวท่ีบัตรประจำ�ตัวคนซ่ึงไม่มีสัญชาติไทยระบุสิ้นสุด ใบอนุญาตในวันที่ ๓๑ มนี าคม ๒๕๖๑ อนญุ าตให้อย่ใู นราชอาณาจักรถึงวนั ท่ี ๓๑ มนี าคม ๒๕๖๑ เมื่ออย่ใู นราชอาณาจักรครบก�ำ หนดแลว้ หากประสงคจ์ ะอย่ใู นราชอาณาจักรตอ่ ไปอกี เพอื่ การท�ำ งาน ให้ตรวจสอบวา่ ณ วันท่ี ๓๑ มีนาคม ๒๕๖๑ แรงงานตา่ งด้าวมีอายุครบ ๕๕ ปีบรบิ รู ณห์ รอื ไม่ ถา้ ครบ ๕๕ ปบี ริบูรณ์ หรอื เกินกวา่ ๕๕ ปแี ลว้ ใหถ้ อื วา่ สิน้ สดุ การอนุญาต คนต่างด้าวต้องเดินทางออกนอกราชอาณาจักร  พนักงานเจ้าหน้าท่ตี รวจคนเข้าเมืองประทับตรา อยู่ต่อในราชอาณาจักรได้อีก  ๑๕  วัน  เพื่อเตรียมการเดินทางออกนอกราชอาณาจักร  หาก ไม่ครบ ๕๕ ปี ใหป้ ระทบั ตราอยตู่ ่อได้อกี ไม่เกนิ วันที่ ๓๑ มนี าคม ๒๕๖๓ ๑.๑.๒ แรงงานต่างด้าวท่ีบัตรประจำ�ตัวคนซ่ึงไม่มีสัญชาติไทยระบุสิ้นสุด ใบอนุญาตในวนั ท่ี ๑ พฤศจิกายน ๒๕๖๐ อนญุ าตใหอ้ ยใู่ นราชอาณาจกั รถงึ วนั ที่ ๑ พฤศจกิ ายน ๒๕๖๐ เมอื่ อยใู่ นราชอาณาจักรครบก�ำ หนดแลว้ หากประสงค์จะอย่ใู นราชอาณาจกั รตอ่ ไปอีก เพ่อื การทำ�งาน ให้ตรวจสอบวา่ ณ วนั ที่ ๑ พฤศจกิ ายน ๒๕๖๐ แรงงานตา่ งด้าวมีอายุครบ ๕๕ ปีบริบรู ณห์ รือไม่ ถา้ ครบ ๕๕ ปีบริบรู ณ์ หรอื เกินกวา่ ๕๕ ปีแลว้ ให้ถอื วา่ สน้ิ สุดการอนุญาต คนต่างด้าวต้องเดินทางออกนอกราชอาณาจักร  พนักงานเจ้าหน้าท่ตี รวจคนเข้าเมืองประทับตรา อยู่ต่อในราชอาณาจักรได้อีก  ๑๕  วัน  เพื่อเตรียมการเดินทางออกนอกราชอาณาจักร  หาก ไม่ครบ ๕๕ ปี ใหป้ ระทับตราอยตู่ อ่ ได้อีกไมเ่ กนิ วนั ที่ ๑ พฤศจิกายน ๒๕๖๒ ๑.๑.๓ ผู้ติดตามซ่ึงเป็นบุตรของแรงงานต่างด้าวที่อายุไม่เกิน  ๑๘  ปี ทบ่ี ตั รประจ�ำ ตวั คนซง่ึ ไมม่ สี ญั ชาตไิ ทยระบวุ นั สน้ิ สดุ ใบอนญุ าตในวนั ท่ี ๓๑ มนี าคม ๒๕๖๑ หรอื วนั ท่ี ๑  พฤศจิกายน  ๒๕๖๐  อนุญาตให้อยู่ในราชอาณาจักรเท่าระยะเวลาการอนุญาตให้อยู่ใน ราชอาณาจักรของบิดาหรือมารดา  แต่ระยะเวลาการอนุญาตดังกล่าวต้องไม่เกินวันท่ีผู้ติดตาม มีอายคุ รบ ๑๘ ปีบรบิ รู ณ์ ๑.๒ แรงงานต่างด้าวที่นำ�เข้าตามบันทึกความเข้าใจ  (MOU)  หมายถึง แรงงานต่างด้าวที่นำ�เข้าอย่างถูกกฎหมายตามบันทึกความเข้าใจระหว่างรัฐบาลแห่ง ราชอาณาจักรไทยกับรัฐบาลแห่งสาธารณรัฐแห่งสหภาพเมียนมา  ว่าด้วยความร่วมมือด้าน แรงงาน เมอ่ื วนั ท่ี ๒๔ มถิ นุ ายน ๒๕๕๙ บนั ทกึ ความเขา้ ใจระหวา่ งรฐั บาลแหง่ ราชอาณาจกั รไทย

68 รฐั สภาสาร ฉบบั เดอื นธนั วาคม ๒๕๖๐ กับรัฐบาลแห่งสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว  ว่าด้วยความร่วมมือด้านแรงงาน เมอ่ื วันท่ี ๗ กรกฎาคม ๒๕๕๙ บันทึกความเขา้ ใจระหวา่ งรฐั บาลแห่งราชอาณาจกั รไทยกบั รฐั บาลแห่งราชอาณาจักรกมั พชู า ว่าด้วยความรว่ มมอื ดา้ นแรงงาน เมอ่ื วนั ท่ี ๑๙ ธันวาคม ๒๕๕๘ และบันทึกความเข้าใจระหวา่ งรฐั บาลแห่งราชอาณาจักรไทยกับรฐั บาลแห่งสาธารณรัฐ สังคมนยิ มเวียดนาม วา่ ด้วยความรว่ มมือด้านแรงงาน เมอ่ื วนั ที่ ๒๓ กรกฎาคม ๒๕๕๘ ด้วยการเปิดโอกาสให้นายจ้างแสดงความต้องการแรงงานผ่านกรมการจัดหางาน  เพ่ือแจ้ง ความต้องการแรงงาน  (Demand  Letter)  ไปยังประเทศเพื่อนบ้านให้จัดแรงงานต่างด้าว ทข่ี ึ้นทะเบยี นรออยแู่ ล้วส่งผา่ นแดนเขา้ มายังประเทศไทย พนักงานเจ้าหน้าที่ตรวจคนเข้าเมืองจะตรวจสอบความสมบูรณ์ของเอกสาร การเข้าเมือง  ข้อมูลบุคคลต้องห้าม  หากไม่พบจะอนุญาตให้แรงงานต่างด้าวอย่ใู นราชอาณาจักร เป็นระยะเวลา  ๒  ปี  เม่ืออยู่ในราชอาณาจักรครบกำ�หนดระยะเวลาการอนุญาตแล้ว  หากประสงค์จะอยู่ในราชอาณาจักรต่อไปอีกเพื่อการทำ�งานให้อยู่ต่อได้อีกไม่เกิน  ๒  ปี เม่ือครบระยะเวลาดังกล่าวแล้วแรงงานต้องเดินทางกลับประเทศต้นทาง  กรณีขอจ้างงานซ้ำ� แรงงานต้องเดินทางกลับประเทศตน้ ทางและตอ้ งเว้นระยะเวลา ๓๐ วัน กอ่ นยืน่ ขอจา้ งซ้�ำ ๑.๓ แรงงานต่างด้าวที่เข้ามาทำ�งานในลักษณะไป-กลับ  หรือตามฤดูกาล หมายถงึ แรงงานตา่ งด้าวที่ถือบตั รผ่านแดน (Border Pass) เดนิ ทางเขา้ มาเพ่ือท�ำ งานกรรมกร หรืองานรับใช้ในบ้านในลักษณะไป-กลับ  หรือตามฤดูกาล  ตามมาตรา  ๑๔  แห่ง  พ.ร.บ. การท�ำ งานของคนต่างดา้ ว พ.ศ. ๒๕๕๑ ในพนื้ ทช่ี ายแดนตามความตกลงระหวา่ งรัฐบาลแหง่ ราชอาณาจกั รไทยกับรฐั บาลแห่งสาธารณรฐั แห่งสหภาพเมยี นมา ว่าด้วยการข้ามแดนระหวา่ ง ประเทศทั้งสอง  เม่ือวันท่ี  ๒๔  มิถุนายน  ๒๕๕๙  และความตกลงระหว่างรัฐบาลแห่ง ราชอาณาจักรไทยกับรัฐบาลแห่งราชอาณาจักรกัมพูชา  ว่าด้วยการข้ามแดนระหว่างประเทศ ทัง้ สอง เมือ่ วนั ที่ ๑๑ กรกฎาคม ๒๕๕๘ ส่วนการท�ำ งานในลกั ษณะไป-กลบั ของแรงงานตา่ งดา้ ว สัญชาตลิ าวอยรู่ ะหวา่ งการเจรจา การอนุญาตให้แรงงานต่างด้าวเข้ามาทำ�งานในลักษณะไป-กลับ  หรือตาม ฤดูกาล  พนักงานเจ้าหน้าท่ีตรวจคนเข้าเมืองจะตรวจสอบความสมบูรณ์ของบัตรผ่านแดน  (Border  Pass)  บัญชีรายชื่อแรงงานต่างด้าว  (Name  List)  ตรวจสอบข้อมูลบุคคลต้องห้าม หากไม่พบจะประทับตราขาเข้าและอนุญาตให้พำ�นักอยู่ในราชอาณาจักรเป็นเวลาคร้ังละ ๓๐ วนั

69 ค่าธรรมเนียมการตรวจลงตราประเภทคนอยู่ช่ัวคราวสำ�หรับคนต่างด้าวสัญชาติ เมียนมา ลาว และกมั พูชา ทผ่ี า่ นการตรวจสญั ชาติ และที่นำ�เข้าตามบันทึกความเขา้ ใจ (MOU) จัดเกบ็ ในอตั รา ๕๐๐ บาท และจัดเกบ็ คา่ ธรรมเนียมค�ำ ขออนุญาตเพื่ออย่ใู นราชอาณาจกั ร เป็นการชั่วคราวต่อไป ครั้งละ ๕๐๐ บาท ยกเว้นแรงงานต่างดา้ วที่เขา้ มาท�ำ งานในลกั ษณะ ไป-กลบั หรอื ตามฤดกู าล ไมเ่ ก็บคา่ ธรรมเนียม ๒. การควบคุมการพำ�นกั ๒.๑ การแจ้งท่ีพักอาศัยของคนต่างด้าว  โดยเฉพาะเรื่องการแจ้งท่ีพักอาศัย เมื่ออยูใ่ นราชอาณาจกั รหรอื อยใู่ นราชอาณาจักรเกินกว่า ๙๐ วัน ตามมาตรา ๓๗ และการแจง้ ทพ่ี ักอาศยั ของคนต่างด้าวตามมาตรา ๓๘ แห่ง พ.ร.บ. คนเขา้ เมือง พ.ศ. ๒๕๒๒ ท่ีให้เจา้ บ้าน เจา้ ของหรือผคู้ รอบครองเคหสถาน หรอื ผจู้ ัดการโรงแรม ทรี่ ับคนตา่ งดา้ วเขา้ พกั อาศยั ต้องแจ้ง ต่อพนักงานเจ้าหน้าที่ตรวจคนเข้าเมืองท้องท่ีท่ีบ้าน  เคหสถาน  หรือโรงแรมนั้นต้ังอยู่ภายใน ๒๔ ชวั่ โมง นับแต่รับคนตา่ งดา้ วเข้าพกั อาศัยเพอ่ื ใหท้ ราบท่พี ักอาศยั ทแี่ ทจ้ รงิ ของคนต่างด้าว เพ่ือประโยชน์ในการวางแผนป้องกันปราบปรามอาชญากรรมตลอดจนป้องกันการก่อการร้าย สำ�นักงานตำ�รวจแห่งชาติได้กำ�หนดแนวทางการตรวจสอบการแจ้งที่พักอาศัยของคนต่างด้าว ตามมาตรา ๓๗  (๕) และมาตรา ๓๘ แหง่ พ.ร.บ. คนเข้าเมือง พ.ศ. ๒๕๒๒ และกำ�ชบั การปฏิบัติไว้แล้วตาม ว.ตร. ดว่ นทีส่ ดุ ที่ ๐๐๒๙.๑๓๒/๕๐๖๐ ลงวันท่ี ๒๖ พฤศจิกายน ๒๕๕๘ ๒.๒ การสกดั ก้ัน สืบสวน ปราบปราม จับกมุ คนตา่ งด้าวผิดกฎหมาย หลบหนี เข้าเมือง  หรือผิดเง่ือนไขการได้รับอนุญาตให้อยู่ในราชอาณาจักร  สืบสวนหาข่าวความ เคลอ่ื นไหว แหลง่ พกั อาศยั แหลง่ ชมุ นมุ ของคนตา่ งดา้ ว สกดั กน้ั บคุ คลหนคี ดี เพอ่ื มใิ หส้ ง่ ผลกระทบ ต่อความม่นั คง  ความสงบเรยี บรอ้ ยและความปลอดภยั ของประชาชน  สำ�นกั งานต�ำ รวจแหง่ ชาติ ได้กำ�หนดแผนปราบปรามแรงงานต่างด้าว  (มก  ๐๐๑/๕๒)  ให้หน่วยงานในสังกัดถือปฏิบัติ และกำ�หนดแนวทางปฏิบัติในการตรวจสอบคนต่างด้าวประกอบด้วย  ข้นั ตอนวิธีการตรวจสอบ คนต่างด้าว  (แผนภาพท่ ี ๑)  การดำ�เนินการกับแรงงานต่างด้าวท่ลี ักลอบเข้าเมืองและลักลอบ ทำ�งาน/ผู้นำ�พา/เจ้าของพาหนะ/นายจ้าง/ผู้ให้ท่ีพักพิง  (แผนภาพที่  ๒)  แนวทางวิธีการ ตรวจสอบคนต่างด้าวท่ีถือบัตรผา่ นแดน (Border Pass) หรอื บัตรผา่ นแดนชั่วคราว (Temporary Border Pass) / ฐานความผดิ (แผนภาพที่ ๓) และแนวทางวิธกี ารตรวจสอบแรงงานต่างด้าว ท่แี สดงบตั รประจำ�ตวั คนซ่งึ ไมม่ สี ญั ชาติไทย (บตั รสีชมพ)ู / ฐานความผดิ (แผนภาพที่ ๔) ตาม หนังสือ ตร. ท่ี ๐๐๒๙.๑๓๒/ว.๘๕ เรอื่ ง แนวทางปฏิบัตใิ นการตรวจสอบคนตา่ งด้าว ลงวนั ท่ี ๑๒ พฤศจกิ ายน ๒๕๕๘

70 รฐั สภาสาร ฉบับเดือนธันวาคม ๒๕๖๐ แผนภาพที่ ๑ ข้นั ตอนวธิ ีการตรวจสอบคนต่างดา้ ว ท่ีมา: หนงั สือ ตร. ท่ี ๐๐๒๙.๑๓๒/ว.๘๕ เร่ือง แนวทางปฏบิ ัติในการตรวจสอบคนตา่ งดา้ ว ลงวันที่ ๑๒ พฤศจิกายน ๒๕๕๘

71 แผนภาพท่ี ๒ การดำ�เนนิ การกับแรงงานตา่ งด้าวท่ลี กั ลอบเข้าเมอื งและลกั ลอบท�ำ งาน/ ผนู้ �ำ พา/เจ้าของพาหนะ/นายจ้าง/ผ้ใู หท้ พ่ี ักพิง ที่มา: หนงั สอื ตร. ที่ ๐๐๒๙.๑๓๒/ว.๘๕ เรื่อง แนวทางปฏิบตั ิในการตรวจสอบคนต่างด้าว ลงวันท่ี ๑๒ พฤศจกิ ายน ๒๕๕๘

72 รัฐสภาสาร ฉบับเดือนธนั วาคม ๒๕๖๐ แผนภาพท่ี ๓  แนวทางวธิ กี ารตรวจสอบคนต่างด้าวที่ถอื บัตรผา่ นแดน (BORDER PASS) หรอื บัตรผา่ นแดนชัว่ คราว (TEMPORARY BORDER PASS) / ฐานความผิด ท่มี า: หนงั สอื ตร. ท่ี ๐๐๒๙.๑๓๒/ว.๘๕ เรื่อง แนวทางปฏิบตั ิในการตรวจสอบคนตา่ งดา้ ว ลงวนั ท่ี ๑๒ พฤศจกิ ายน ๒๕๕๘

73 แผนภาพท ี่ ๔   แนวทางวิธีการตรวจสอบแรงงานตา่ งด้าวท่แี สดงบัตรประจ�ำ ตวั คนซึ่งไมม่ ี   สญั ชาตไิ ทย  (บตั รสชี มพู) / ฐานความผดิ ท่ีมา: หนงั สือ ตร. ที่ ๐๐๒๙.๑๓๒/ว.๘๕ เรื่อง แนวทางปฏิบัตใิ นการตรวจสอบคนตา่ งดา้ ว ลงวันท่ี ๑๒ พฤศจกิ ายน ๒๕๕๘

74 รฐั สภาสาร ฉบับเดอื นธันวาคม ๒๕๖๐ ๓. การผลกั ดันสง่ กลบั ผลักดันส่งกลับคนต่างด้าวผิดกฎหมายออกนอกราชอาณาจักรเมื่อการดำ�เนินคดี สิ้นสุด  กรณีจับกุมเมียนมา  ลาว  กัมพูชา  และมาเลเซีย  ในความผิดฐานเดินทางเข้ามาใน ราชอาณาจักรโดยไม่ได้รับอนุญาต  ให้ผลักดันออกนอกราชอาณาจักรโดยไม่ต้องดำ�เนินคดี และข้ึน  Blacklist  ห้ามเข้าราชอาณาจักรคนต่างด้าวซ่ึงได้รับอนุญาตให้เดินทางเข้ามาใน ราชอาณาจักรเปน็ การช่ัวคราวและอยเู่ กินกำ�หนดระยะเวลาทไ่ี ดร้ บั อนุญาต ๔. การสกดั ก้ันแรงงานต่างดา้ วลักลอบเขา้ เมือง บรู ณาการข้อมูลขา่ วสาร สืบสวน สอบสวน รวบรวมพยานหลกั ฐาน และจบั กุม ดำ�เนินคดี  และบังคับใช้กฎหมายกับผู้กระทำ�ผิดเก่ียวกับการค้ามนุษย์  ขบวนการลักลอบนำ� แรงงานต่างด้าวเข้าเมอื งโดยผิดกฎหมาย นายทนุ ผ้สู นับสนุนอยเู่ บอื้ งหลังโดยเครง่ ครัด ระบบเทคโนโลยสี ารสนเทศของสำ�นกั งานตรวจคนเข้าเมอื ง ในการตรวจคนเข้าเมอื งและการควบคุมคนต่างดา้ ว สำ�นักงานตรวจคนเข้าเมอื งได้ น�ำ ระบบเทคโนโลยีสารสนเทศมาใชใ้ นการปฏิบตั ิงาน ระบบสารสนเทศทสี่ ำ�คัญ ไดแ้ ก่ ๑. ระบบสารสนเทศส�ำ นกั งานตรวจคนเขา้ เมอื ง (Personal Identification Blacklist Immigration Control System: PIBICS) ตดิ ตัง้ ต้ังแต่ปี ๒๕๕๕ เพอ่ื เพม่ิ ประสิทธภิ าพในการ ตรวจสอบบคุ คลและพาหนะทเ่ี ดนิ ทางเขา้ ออกราชอาณาจกั ร แบง่ เปน็ ๕ กลมุ่ งาน ๓๒ ระบบงาน ๑.๑ กลุ่มงานตรวจคนเข้าเมอื ง ไดแ้ ก่ ระบบการเดนิ ทางเขา้ ออกราชอาณาจักร ระบบหนังสอื เดนิ ทางไทย ระบบการจดั เกบ็ บัตรเดินทางเข้าออกราชอาณาจกั ร ตม.๖ ระบบ ตรวจผโู้ ดยสารผ่านลำ� ระบบการตรวจลกู เรอื และระบบ Visa On Arrival ๑.๒ กลมุ่ งานบริการคนเขา้ เมือง ได้แก่ ระบบขออยตู่ อ่ ในราชอาณาจักร ระบบ แจ้งท่ีพักอาศัย  ระบบการอนุญาตให้เข้ามาในราชอาณาจักร  ระบบการขอมีถ่ินท่ีอยู่ใน ราชอาณาจกั ร ระบบงานทะเบียนใบสำ�คญั ถิน่ ท่อี ยู่ ระบบสลักหลังแจ้งออกและตรวจลงตรา ระบบงานทะเบียนคนต่างด้าว  ระบบขอรับและเปลี่ยนประเภทตรวจลงตรา  ระบบบันทึก บุคคลตา่ งด้าวเสยี ชวี ติ และระบบให้บรกิ ารแรงงานตา่ งดา้ ว ๓ สญั ชาติ (เมียนมา ลาว และ กมั พูชา) ๑.๓ กลมุ่ งานควบคุมคนเขา้ เมอื ง ไดแ้ ก่ ระบบบัญชบี ุคคลต้องห้ามและบญั ชี เฝ้าดู  ระบบงานทะเบียนผู้ต้องกัก  ระบบพิธีการเข้าเมืองเก่ียวกับคนไทยท่ีทำ�ความผิดใน

75 ต่างประเทศ  ระบบสืบสวน  ระบบสอบสวนและติดตามคดี  และระบบบันทึกผู้โดยสารที่ ถูกปฏิเสธเข้าเมอื ง ๑.๔ กล่มุ งานธุรการและอำ�นวยการ ไดแ้ ก่ ระบบทะเบียนพล ระบบคดีวนิ ยั ระบบสวัสดกิ าร ระบบฝกึ อบรม ระบบจัดเกบ็ คา่ ธรรมเนยี มและคา่ ปรบั ระบบค่าล่วงเวลา และ ระบบพสั ดุ ๑.๕ กลมุ่ งานอน่ื ๆ ไดแ้ ก่ ระบบงานเชอ่ื มตอ่ ขอ้ มลู จากโครงการ POLIS ระบบงาน เช่อื มตอ่ ข้อมลู กับหน่วยงาน/ระบบอืน่ ๆ และระบบ Administrator ๒. ระบบชอ่ งตรวจหนงั สอื เดนิ ทางอตั โนมตั  ิ (Automatic  Channel)  เรม่ิ เปดิ ใหบ้ รกิ าร ตั้งแต่วันที่  ๑๑  เมษายน  ๒๕๕๕  ณ  ท่าอากาศยานสุวรรณภูมิ  ในเบ้ืองต้นให้บริการเฉพาะ ผู้โดยสารชาวไทย ๓. ระบบจัดเก็บข้อมูลและตรวจสอบลายพิมพ์น้ิวมืออัตโนมัติ  (E-Finger  Print) เป็นการนำ�ข้อมูลชีวภาพมาใช้ในการพิสูจน์ตัวบุคคล  โดยจัดเก็บข้อมูลประวัติลายพิมพ์น้ิวมือ ผูต้ อ้ งหา ผตู้ ้องกกั ผ้ถู ูกผลกั ดัน  เพอ่ื ตรวจสอบกบั ฐานขอ้ มลู บญั ชเี ฝา้ ดใู นระบบ PIBICS และ สบื คน้ ลายพมิ พน์ ว้ิ มอื เพอ่ื ยนื ยนั ตวั บคุ คลของผตู้ อ้ งหา ๔. ระบบตรวจสอบและคัดกรองผ้โู ดยสารล่วงหน้า (APPS: Advance Passenger Processing System) เปน็ การตรวจสอบขอ้ มลู ผโู้ ดยสารลว่ งหนา้ ระหวา่ งประเทศขาเขา้ -ขาออก และผโู้ ดยสารเปลย่ี นผา่ นล�ำ (Transit/Transfer) ตั้งแตข่ น้ั ตอนการเชค็ อิน ณ เคาน์เตอรอ์ อกบัตร โดยสาร (Boarding Pass) โดยระบบจะส่งข้อมลู มาตรวจสอบกับระบบฐานขอ้ มลู ของสำ�นักงาน ตรวจคนเข้าเมือง  หากพบว่าเป็นผู้โดยสารท่ีอยู่ในบัญชีต้องห้าม  ระบบจะตอบกลับทันทีใน ลกั ษณะ Real Time ว่าไมอ่ นญุ าตให้เดินทางเข้าหรือออกนอกประเทศ ในการรักษาความมั่นคง  สำ�นักงานตรวจคนเข้าเมือง  เน้นการตรวจสอบ บุคคลและยานพาหนะเข้าออกราชอาณาจักรโดยเฉพาะผู้อยู่ในบัญชีคนต้องห้าม  ติดตาม ความเคลื่อนไหวและสถานการณ์ความไม่สงบทั้งในประเทศและต่างประเทศ  โดยเฉพาะ อาชญากรรมข้ามชาติ  การก่อการร้าย  โดยได้ต้ังศูนย์ควบคุมส่ังการงานตรวจคนเข้าเมือง (TIC: Thai Immigration 24/7 Center) เปน็ ศูนยก์ ลางสำ�หรบั ผู้บริหารในการบญั ชาการ โดย นำ�ระบบระดับปฏิบัติการมาบูรณาการร่วมกัน  ประกอบด้วย  ระบบตรวจสอบและคัดกรอง ผูโ้ ดยสารล่วงหน้า (APPS) ระบบสารสนเทศสำ�นักงานตรวจคนเขา้ เมอื ง (PIBICS) ระบบช่อง ตรวจหนงั สอื เดนิ ทางอตั โนมัติ (Automatic Channel) ระบบฐานข้อมูลอาชญากรรมขา้ มชาติ (Case Management Intelligence System: CMIS) ระบบสงั เกตการณ์ด่านตรวจคนเข้าเมือง

76 รัฐสภาสาร ฉบบั เดือนธนั วาคม ๒๕๖๐ ทว่ั ประเทศ (CCTV Surveillance) ระบบการตดิ ตอ่ สอ่ื สารดว้ ย IP Phone สายดว่ นส�ำ นกั งานตรวจคน เข้าเมือง  ๑๑๗๘  เช่ือมโยงระบบฐานข้อมูลกับหน่วยงานภายนอก  เช่น  ข้อมูลสารสนเทศ สำ�นักงานตำ�รวจแหง่ ชาติ (POLIS) ระบบ CRIMES และระบบฐานขอ้ มูลหมายจบั ของตำ�รวจ สากล  Interpol  เชื่อมโยงแลกเปล่ียนข้อมูลกับศูนย์ปฏิบัติการส่ังการและควบคุมระบบการ คดั กรองผู้โดยสารลว่ งหน้า (Command and Control Operation Center: CCOC) ผลการศึกษา จากการวิเคราะห์ผลการศึกษา  พบว่าการจัดระเบียบคนต่างด้าวของสำ�นักงาน ตรวจคนเข้าเมืองมีปัญหาและอุปสรรคที่ส่งผลต่อความสำ�เร็จ  ผู้ศึกษาเสนอแนะแนวทาง การแก้ไข ดังน้ี ๑. ด้านเทคโนโลยีสารสนเทศ ๑.๑ ระบบสารสนเทศส�ำ นกั งานตรวจคนเขา้ เมอื ง  (PIBICS)  ไมเ่ สถยี ร การเรยี กใช้ ข้อมูลล่าช้า  ไม่สามารถบันทึกข้อมูลได้  ชุดอุปกรณ์เครื่องคอมพิวเตอร์ลูกข่ายเสื่อมคุณภาพ สำ�นักงานตรวจคนเข้าเมืองควรบำ�รุงรักษาเครื่องคอมพิวเตอร์แม่ข่าย  อุปกรณ์ต่อพ่วง อุปกรณ์เครือข่ายให้อย่ใู นสภาพพร้อมใช้งานตลอดเวลา  จัดหาอุปกรณ์ทดแทน  และบำ�รุงรักษา ตามรอบระยะเวลา  เพ่ือไม่ให้ส่งผลกระทบต่อการปฏิบัติงานท่ีต้องปฏิบัติต่อเนื่องตลอด ๒๔ ชว่ั โมง ๑.๒ ในปจั จุบนั มกี ารเช่อื มโยงระบบสารสนเทศ (Online) กบั หนว่ ยงานภายใน และภายนอกสำ�นักงานตำ�รวจแห่งชาติ  เช่น  สำ�นักงานคณะกรรมการป้องกันและปราบปราม ยาเสพติด  (ป.ป.ส.)  สำ�นักงานป้องกันและปราบปรามการฟอกเงิน  (ปปง.)  กรมสอบสวนคดี พเิ ศษ (DSI) กรมบังคับคดี กรมสรรพากร กรมศุลกากร กระทรวงแรงงาน แตย่ ังไมค่ รอบคลุม สอดคล้องกับนโยบายรัฐบาลท่ีให้หน่วยงานท่ีเกี่ยวข้องเชื่อมโยงข้อมูลสารสนเทศระหว่างกัน เพ่ือให้สามารถตรวจสอบควบคุมคนต่างด้าวได้ตั้งแต่เดินทางเข้ามาจนกระทั่งเดินทางออกนอก ราชอาณาจกั ร  ส�ำ นักงานตรวจคนเขา้ เมอื งควรเชอ่ื มโยงขอ้ มลู แรงงานตา่ งดา้ วทถ่ี อื บตั รประจ�ำ ตวั คนซ่ึงไม่มีสัญชาติไทยของกรมการปกครอง  ข้อมูลการอนุญาตทำ�งานของกระทรวงแรงงาน ขอ้ มูลสุขภาพแรงงานต่างดา้ วของกระทรวงสาธารณสุขดว้ ย

77 ๒. ดา้ นระเบยี บกฎหมาย เน่อื งจาก  พ.ร.บ.  คนเข้าเมือง  พ.ศ.  ๒๕๒๒  ได้ใช้บังคับมาเป็นเวลานานแล้ว  บทบัญญัติหลายประการไม่สอดคล้องกับสถานการณ์ปัจจุบันท่มี ีคนไทยและคนต่างด้าวเดินทาง เข้าออกราชอาณาจักรเพ่ิมขึ้น  วัตถุประสงค์ในการเข้ามาอยู่ในราชอาณาจักรของคนต่างด้าว เปลีย่ นแปลงไป และยงั ไม่มีมาตรการเกี่ยวกับแรงงานต่างดา้ วหลบหนเี ขา้ เมอื ง การน�ำ พาหรอื นำ�เข้าแรงงานต่างด้าวผิดกฎหมาย  เพื่อให้สอดคล้องกับสภาพเศรษฐกิจและสังคมในปัจจุบัน  ป้องกันปราบปรามการเข้ามาในราชอาณาจักรโดยไม่ชอบด้วยกฎหมายของแรงงานต่างด้าว จึงสมควรแก้ไขเพิ่มเติม  พ.ร.บ.  คนเข้าเมือง  พ.ศ.  ๒๕๒๒  ให้สอดคล้องกับอำ�นาจหน้าที่ สถานการณ์ปัจจุบัน  รวมทั้งปรับอัตราโทษใหม่ให้เหมาะสมเพ่ือให้ผู้ท่ีคิดจะกระทำ�ความผิด เกรงกลัว ๓. ด้านการปฏิบัติงาน ๓.๑ ด้านเจ้าหน้าท่ีผู้ปฏิบัติ  การปฏิบัติงานของเจ้าหน้าท่ีตรวจคนเข้าเมือง มสี องลกั ษณะ คือ ดา้ นความมนั่ คง และด้านบรกิ ารอ�ำ นวยความสะดวก ควรจัดสรรบุคลากร ชาย/หญิงให้สอดคล้องกับภารกิจ  โดยงานด้านความมั่นคง  ซ่ึงเป็นงานในด้านการป้องกัน ปราบปราม สบื สวน สอบสวนการเขา้ เมืองผิดกฎหมาย การควบคมุ คนต่างด้าว การสง่ กลับ การหลบหนีเข้ามาซ่อนตัวของอาชญากรและอาชญากรรมข้ามชาติ  ควรจัดกำ�ลังเจ้าหน้าท่ี เปน็ ผู้ชายในสัดส่วนผู้ชาย : ผหู้ ญิง เปน็ ๙๐ : ๑๐ ส่วนงานดา้ นบรกิ ารและอำ�นวยความสะดวก ควรจัดก�ำ ลังเจ้าหน้าทเี่ ปน็ ผู้หญิง ในสดั ส่วนกลับกนั คือ ผหู้ ญงิ : ผู้ชาย เปน็ ๙๐ : ๑๐ เพือ่ ให้ การปฏบิ ตั ิงานเป็นไปอย่างมีประสทิ ธิภาพ ลดความเสีย่ งจากการปฏิบัติหนา้ ท่ี ๓.๒ ดา้ นการควบคมุ คนตา่ งดา้ ว  การออกบตั รประจ�ำ ตวั คนซง่ึ ไมม่ สี ญั ชาตไิ ทย ไมม่ กี ารตรวจสอบข้อมลู ด้านความมั่นคง เช่น หมายจบั การต้องหาคดี บัญชบี คุ คลต้องหา้ ม และคนกลุ่มน้ีไม่ต้องแจ้งท่ีพักอาศัยเม่ืออยู่ในราชอาณาจักรตามมาตรา  ๓๗  และเจ้าบ้าน เจ้าของ  หรือผู้ครอบครองเคหสถานฯ  ที่รับคนต่างด้าวเข้าพักอาศัยก็ไม่ต้องแจ้งการเข้าพัก อาศัยตามมาตรา  ๓๘  เพราะเป็นผู้ได้รับการผ่อนผันให้อยู่ในราชอาณาจักรเป็นการช่ัวคราว เพอ่ื รอการสง่ กลบั ตามมาตรา ๑๗ แหง่ พ.ร.บ. คนเขา้ เมอื ง พ.ศ. ๒๕๒๒ เมอ่ื ไมม่ กี ารตรวจสอบ และควบคุมการพำ�นักอาจส่งผลกระทบต่อความมั่นคงและประสิทธิภาพในการติดตามจับกุม คนต่างด้าวทก่ี ระทำ�ผดิ กฎหมาย ควรกำ�หนดให้เจ้าบา้ น เจ้าของ ผูค้ รอบครองเคหสถานฯ ซงึ่ รับแรงงานต่างด้าวที่ถือบัตรประจำ�ตัวคนซ่ึงไม่มีสัญชาติไทยเข้าพักอาศัยต้องแจ้งการเข้าพัก อาศัยต่อพนกั งานเจ้าหน้าท่ตี รวจคนเขา้ เมอื ง หรือเจา้ หนา้ ท่ตี ำ�รวจ หรอื ควรกำ�หนดมาตรการ

78 รฐั สภาสาร ฉบบั เดือนธนั วาคม ๒๕๖๐ ควบคมุ ขึน้ เปน็ การเฉพาะ เพื่อประโยชนใ์ นการรกั ษาความมน่ั คง ความปลอดภยั ของประชาชน รวมท้ังเปน็ ประโยชน์ในการสืบสวนปราบปรามอาชญากรรม ๓.๓ ดา้ นการสกดั ก้นั การลักลอบเขา้ เมือง  เนือ่ งจากช่องทางการเขา้ ประเทศมี หลายชอ่ งทางมีหลายหน่วยงานรับผิดชอบ ไดแ้ ก่ ด่านถาวรมีตรวจคนเข้าเมืองรับผดิ ชอบ การ เดินทางเข้าออกผู้เดินทางต้องมีเอกสารหนังสือเดินทาง  หรือเอกสารใช้แทนหนังสือเดินทาง จุดผ่อนปรนด้านการค้าเปิดโดยอาศัยมติคณะกรรมการเปิดจุดผ่านแดนด้วยความเห็นชอบ ตามมติคณะรัฐมนตรีให้ผู้ว่าราชการจังหวัดออกประกาศกระทรวงมหาดไทยผ่อนปรนให้ เข้ามาคา้ ขายตามแนวชายแดน มีฝา่ ยปกครอง ทหาร เป็นผู้ดแู ล การผ่านแดนมีเจา้ หนา้ ทีฝ่ า่ ย ปกครองเป็นผู้ออกเอกสารโดยเป็นตั๋วฉีกให้เข้าเมืองมิได้เก็บเป็นระบบ  เขตผ่อนปรนขนถ่าย สนิ คา้ ซ่งึ อธิบดีกรมศลุ กากรกำ�หนดโดยอาศัยอ�ำ นาจตามมาตรา ๕ แห่ง พ.ร.บ. ศุลกากร พ.ศ. ๒๕๒๙  เปิดใหข้ นถ่ายสินคา้   มเี จ้าหน้าที่ศลุ กากรดแู ล  ไมม่ กี ารควบคุมแรงงานต่างด้าว ทข่ี นถา่ ยสนิ คา้ และชอ่ งทางธรรมชาตติ ามแนวชายแดน มหี ลายหนว่ ยงานรบั ผดิ ชอบ เชน่ ต�ำ รวจ ตระเวนชายแดน  ทหารบก  ทหารเรือตามแนวลำ�นำ้�โขง  (นรข.)  การตรวจสอบคนผ่านแดน บางแห่งมีเพียงการจดลงสมุดเท่าน้ันไม่มีการตรวจสอบว่ามีการเดินทางกลับออกไปหรือไม่  ช่องทางการผ่านเข้าเมืองของผู้ไม่มีหนังสือเดินทางฯ  ถึงแม้ว่าจะมีเจ้าหน้าที่ดูแลอยู่แต่การ จัดเก็บข้อมูลคนผ่านแดนมีลักษณะท่ีแตกต่างกันไม่รัดกุม  ไม่สามารถตรวจสอบได้  เป็นเหตุ ให้คนต่างดา้ วท่ผี า่ นเขา้ มาได้ไม่เดินทางกลับออกไปหลบเขา้ มาในเขตพนื้ ที่ช้นั ใน การป้องกันแรงงานต่างด้าวลักลอบเข้าเมือง  ต้องควบคุมการผ่านเข้าออกตาม แนวชายแดนอย่างเข้มงวด  (Seal  Border)  บูรณาการหน่วยงานที่รับผิดชอบพ้ืนที่บริเวณแนว ชายแดนเพือ่ ป้องกนั ไมใ่ ห้เข้าประเทศ เช่น ทหาร ตำ�รวจตระเวนชายแดน ทหารเรือ กำ�หนด แนวทางปฏิบัติให้ชัดเจนเหมาะสมกับลักษณะภูมิประเทศหรือสภาพพ้ืนท่ีที่เป็นจุดลักลอบ เข้าเมือง ตั้งจดุ ตรวจจุดสกัด (Check Point) ในเสน้ ทางคมนาคมทั้งสายหลักสายรองบรเิ วณจดุ ส้ินสดุ ระยะทางการอนญุ าตส�ำ หรับผู้ถอื บตั รผ่านแดนกบั หน่วยงานที่เกีย่ วข้อง เชน่ ต�ำ รวจภธู ร จงั หวดั ต�ำ รวจทางหลวง ทหาร ฝ่ายปกครอง เพื่อสกดั ก้ันไม่ใหเ้ ขา้ พื้นท่ชี ้นั ใน ควรมอบหมายให้ กองอำ�นวยการรักษาความมั่นคงภายในจังหวัด (กอ.รมน. จังหวัด) ตามเสน้ ทางทค่ี าดว่าเป็น เส้นทางท่ีผู้หลบหนีเข้าเมืองใช้  เป็นเจ้าภาพดำ�เนินการ  และพัฒนาระบบการเข้าออกบริเวณ ชายแดนโดยนำ�ระบบเทคโนโลยีมาใช้ในการควบคุมอนุญาตเข้าออกเพื่อสะดวกในการติดตาม ตรวจสอบตัวบุคคลและตรวจสอบการเดินทางกลบั ได้อยา่ งชดั เจน

79 บทสรุป การรกั ษาความม่นั คงและความสงบเรียบร้อยในสังคม สำ�นกั งานตรวจคนเขา้ เมอื ง ต้องทราบความเคล่ือนไหวของคนต่างด้าวตั้งแต่เดินทางเข้ามาในราชอาณาจักรจนกระท่ัง เดินทางออกนอกราชอาณาจักร  การจัดระเบียบคนต่างด้าวเริ่มต้ังแต่การตรวจอนุญาต  การคัดกรองเพื่อสกัดก้ันคนต่างด้าวที่มีลักษณะต้องห้ามไม่ให้เข้ามาในราชอาณาจักร  ตรวจสอบการพักอาศัยและพฤติการณ์คนต่างด้าว  สืบสวนจับกุมคนต่างด้าวผิดกฎหมาย หรือผิดเงื่อนไขการได้รับอนุญาตให้อยู่ในราชอาณาจักร  สกัดกั้นแรงงานต่างด้าวลักลอบ เข้าเมือง  ผลักดันส่งกลับและข้ึนบัญชีคนต่างด้าวท่ีมีลักษณะต้องห้ามมิให้กลับเข้ามาใน ราชอาณาจักรได้อีก  แต่การดำ�เนินการยังไม่มีประสิทธิภาพเท่าท่ีควร  โดยเฉพาะเร่ืองการ ควบคุมแรงงานต่างด้าวที่ได้รับการผ่อนผันให้อยู่ในราชอาณาจักรเป็นการชั่วคราวเพื่อรอการ ส่งกลับ  เพ่ือเพ่ิมประสิทธิภาพในการบริหารสำ�นักงานตรวจคนเข้าเมืองต้องบูรณาการการปฏิบัติ กับหน่วยงานที่เก่ียวข้องในทุกด้านไม่ว่าจะเป็นการสกัดกั้นการลักลอบเข้าเมือง  การควบคุม คนต่างด้าวมิให้เป็นภัยต่อความสงบเรียบร้อย  ความปลอดภัยของประชาชนและความม่ันคง ของชาติ  ควรใช้โอกาสที่รัฐบาลมีนโยบายมุ่งเน้นเรื่องการป้องกันภัยคุกคามความมั่นคง  การตรวจคนเข้าเมือง  ในการพัฒนาระบบเทคโนโลยีสารสนเทศตรวจคนเข้าเมืองให้ทันสมัย  รวมทั้งพัฒนาศูนย์ควบคุมส่ังการงานตรวจคนเข้าเมือง  (TIC)  ให้เป็นศูนย์กลางในการวิเคราะห์ ข้อมูลส�ำ หรบั ผูบ้ ริหารไดอ้ ย่างมปี ระสิทธภิ าพ

80 รัฐสภาสาร ฉบบั เดือนธันวาคม ๒๕๖๐ เอกสารอ้างองิ คณะกรรมาธกิ ารขับเคลื่อนการปฏริ ูปประเทศดา้ นสังคม. (๒๕๕๙). รายงานของสภาขับเคลือ่ น การปฏิรปู ประเทศดา้ นสงั คม เรอื่ ง การจดทะเบียนแรงงานข้ามชาติ ณ จดุ ผ่านแดน ถาวรเพอ่ื จดั ระเบียบแรงงานข้ามชาตเิ ข้าสู่ระบบ. (ม.ป.ท.) ปรเมธี วมิ ลศริ .ิ (๒๕๕๙). ยุทธศาสตร์ชาติ ๒๐ ปี อนาคตประเทศไทย เพ่ือความมัน่ คง ม่งั ค่งั ยง่ั ยนื . สบื คน้ เมื่อวันที่ ๒๔ มิถุนายน ๒๕๖๐, จาก http://www.hpc.go.th ประชาชาติธรุ กจิ . การตรวจสอบและคดั กรองผโู้ ดยสารลว่ งหน้า. สืบค้นเมอ่ื วันท่ี ๒๔ มถิ นุ ายน ๒๕๖๐, จาก http://www.prachachat.net ศูนยบ์ ริการวชิ าการ สถาบนั บณั ฑติ พฒั นบรหิ ารศาสตร์. (๒๕๕๙). รายงานฉบบั สมบูรณ์ แผน ยทุ ธศาสตรก์ ารบริการจัดการแรงงานต่างดา้ วไร้ฝีมือ. (ม.ป.ท.) สำ�นักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา. พ.ร.บ. คนเข้าเมอื ง พ.ศ. ๒๕๒๒. สบื ค้นเม่ือวันท่ี ๒๔ มถิ นุ ายน ๒๕๖๐, จาก https://mis.dopa.go.th ส�ำ นักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ สำ�นักนายกรฐั มนตรี. แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสงั คมแหง่ ชาติ ฉบับท่ี ๑๒ พ.ศ. ๒๕๖๐–๒๕๖๔. สบื ค้นเมอื่ วันท่ี ๒๔ มิถนุ ายน ๒๕๖๐, จาก http://www.nesdb.go.th สำ�นักงานตรวจคนเข้าเมอื ง. (๒๕๕๙). แผนแม่บทวา่ ดว้ ยการพฒั นาเทคโนโลยสี ารสนเทศ งานตรวจคนเข้าเมืองท้งั ระบบ พ.ศ. ๒๕๕๙–๒๕๖๓. (ม.ป.ท.) ส�ำ นกั งานต�ำ รวจแหง่ ชาต.ิ (๒๕๕๖). ยทุ ธศาสตรส์ �ำ นกั งานต�ำ รวจแหง่ ชาติ พ.ศ. ๒๕๕๕–๒๕๖๔. กรุงเทพฯ: โรงพมิ พต์ �ำ รวจ. ส�ำ นกั งานสภาความมน่ั คงแหง่ ชาต.ิ (๒๕๕๘). นโยบายความมน่ั คงแหง่ ชาติ พ.ศ. ๒๕๕๘–๒๕๖๔. (๒,๐๐๐, คร้ังท่ี ๑). กรุงเทพฯ: สำ�นักพิมพค์ ณะรัฐมนตรีและราชกิจจานุเบกษา. สำ�นกั ยุทธศาสตร์ความมนั่ คงภายในประเทศ  ส�ำ นักงานสภาความมนั่ คงแห่งชาติ.  (๒๕๕๕). ยุทธศาสตร์แก้ไขปญั หาผูห้ ลบหนเี ข้าเมืองทงั้ ระบบ (มติคณะรฐั มนตรี ๒๔ เมษายน ๒๕๕๕). (ม.ป.ท.) สณุ ีย์ กัลป์ยะจิตร. รายงานฉบับสมบรู ณ์ โครงการประเมนิ ผลการใช้จ่ายเงนิ ค่าธรรมเนียม ตรวจคนเข้าเมอื ง ประจำ�ปงี บประมาณ พ.ศ. ๒๕๕๙. (ม.ป.ท.)

๘๑ เจาะลกึ เบือ้ งหลังเหตกุ ารณคว่าํ บาตรกาตาร: ใครไดประโยชน ชชู าติ พฒุ เพ็ง* บทนํา เชาตรขู องวันท่ี ๕ มถิ ุนายน ๒๕๖๐ ชาวกาตารท้งั ประเทศตองตืน่ ข้ึนมาในสภาพ วิตกกังวลอยางหนัก เม่ือสื่อทุกแขนงทั้งระดับภูมิภาคและระดับโลกตางประโคมขาวกรณี ท่ี ๓ ประเทศภาคีสมาชกิ คณะมนตรีความรว มมืออาวอาหรบั (Gulf Cooperation Council: GCC)๑ นําโดยซาอุดีอาระเบีย สหรฐั อาหรบั เอมเิ รตส และราชอาณาจักรบาหเ รน ประกาศ การตัดสัมพันธทางการทูตกับกาตารท่ีอยูในกลุมความรวมมือเดียวกัน และวิกฤติคร้ังนี้นับ เปนการดําเนินการแบบเรงดวน โดยประเทศคว่ําบาตรไดออกมาตรการรุนแรงถึงขนาดปด อูขาวอูน้ํา ตัดเสนทางเสบียงของกาตารแบบไมเคยปรากฏมากอน มีการปดพรมแดนและ เสนทางเชื่อมตอทกุ ดานกับกาตารท้ังทางบก ทะเล และอากาศ ตลอดจนประกาศใหพ ลเมือง * นกั วเิ ทศสัมพันธช ํานาญการพเิ ศษ สํานักภาษาตางประเทศ สํานักงานเลขาธิการสภาผแู ทนราษฎร ๑ สมาชกิ คณะมนตรคี วามรว มมอื อา วอาหรบั (Gulf Cooperation Council: GCC) ๖ ประเทศ ประกอบดว ย ราชอาณาจกั รบาหเ รน รัฐคูเวต สหรัฐอาหรับเอมิเรตส ราชอาณาจกั รซาอดุ ีอาระเบยี รัฐกาตาร รฐั สุลตา นโอมาน

๘๒ รฐั สภาสาร ฉบับเดือนธันวาคม ๒๕๖๐ ของตนเดินทางออกจากกาตารทันที และในทางกลับกันไดผลักดันพลเมืองกาตารท่ีพํานัก อยใู นซาอดุ ีอาระเบยี สหรฐั อาหรบั เอมิเรตส และราชอาณาจกั รบาหเรน ตองเดินทางออก นอกประเทศเชนกนั หลังการประกาศตัดสัมพันธผานไปเพียงชวงเวลาไมถึง ๒๔ ช่ัวโมง ปรากฏวามี อีกหลายประเทศออกประกาศตัดสัมพันธกับกาตารเพ่ิมอีก ประกอบดวยสาธารณรัฐอาหรับ อียิปต สาธารณรัฐมลั ดฟี ส รัฐบาลคอโมโรส รัฐบาลลเิ บยี และรฐั บาลเยเมน๒ ถดั มาอีกหนึ่งวนั รัฐบาลจอรแดนประกาศลดระดับความสัมพันธกับกาตารและยกเลิกใบอนุญาตประกอบการ ของสถานีโทรทัศนอลั ญาซเี ราะหท ต่ี งั้ อยู ณ กรงุ อมั มาน ประเทศจอรแ ดนทนั ที และผา นไปไมก ่ี ชว่ั โมงวนั เดยี วกนั รฐั บาลมอรเิ ตเนยี ไดป ระกาศตดั สมั พนั ธท างการทตู กบั กาตารด ว ยเชน กนั ถอื ไดว า เหตกุ ารณว นั ท่ี ๕ มถิ นุ ายน ๒๕๖๐ เปน จดุ เรม่ิ ตน วกิ ฤตกิ าตารอ ยา งสมบรู ณ เพราะสอ่ื ประเทศทค่ี วาํ่ บาตรตา งประโคมขา วโจมตกี าตารว า ใหก ารสนบั สนนุ การเงนิ กบั ขบวนการ กอการรายอยางตอเน่ืองและยาวนาน กระแสขาวโหมสะพัดจนสามารถสรางแรงกระเพ่ือม ใหสถานการณรุนแรงและเลวรายอยางไมเคยปรากฏมากอน แมกาตารจะออกมาปฏิเสธเร่อื ง ดงั กลา ว และอา งวา มกี ารโจรกรรมขอ มลู จากสาํ นกั ขา วหลกั ของกาตาร อกี ทง้ั มกี ลมุ หรอื ขบวนการ สลัดไซเบอรคุกคามบัญชีส่อื สังคมออนไลนของบุคคลสําคัญและเจาหนาท่รี ะดับสูง และยืนยัน วาขอมูลท่ีกลาวอางเปนเพียงการใสราย ขาดการตรวจสอบท่ีมาหรือหลักฐานเช่ือมโยงกับ กาตาร พรอ มชแ้ี จงวา ขบวนการโจรกรรมขอ มลู เหลา นน้ั ไดเ ปด เผยหลกั ฐานสาํ คญั เกย่ี วกบั ปฏบิ ตั กิ าร ลดทอนความนาเช่อื ถือของกาตาร และเปนการจัดฉากของกลมุ ผไู มหวังดีภายใตการกํากับของ นายยูซุฟ อตุ ยั บะห เอกอัครราชทูตสหรัฐอาหรบั เอมิเรตสประจําสหรัฐฯ ผถู อื กุญแจดอกสําคญั ในเรื่องนี้ เน่อื งจากกาตารไดขอมูลวามีการปลอยขาวเพ่อื ทําลายความนาเช่อื ถือกาตารอยาง เปน ระบบ กอ นทจ่ี ะมกี ารออกมตคิ วาํ่ บาตร ซง่ึ ขา วทป่ี ลอ ยออกมาพบวา ขบวนการจอ งทาํ ลาย ภาพลักษณกาตารไดทําการติดตอส่ือสารกับเอกอัครราชทูตสหรัฐอาหรับเอมิเรตสประจํา สหรัฐอเมริกา พรอมดวยบรรดาบุคคลสําคัญและเจาหนาท่รี ะดับสูงของสหรัฐฯ ท้งั อดีตและ ปจ จบุ นั ตลอดจนกลมุ นกั วชิ าการและนกั วจิ ยั ประจาํ สถาบนั วจิ ยั และวชิ าการในสหรฐั ฯ รว มกนั สมคบคดิ แผนการเพอ่ื โจมตกี าตารอ ยา งเปน ระบบ ๒ ไดรับการรับรองใหจัดตั้งรัฐบาลพลัดถิ่นในซาอุดีอาระเบีย หลังกลุมกบฏฮูซียกอการรัฐประหารใน ประเทศจนเกดิ สงครามกลางเมืองยืดเย้อื มาจนถงึ ปจ จุบัน

๘๓ ปรากฏการณรอบน้กี ลายเปนประเด็นท่ที ่วั โลกตางใหความสนใจจนนํามาสปู ระเด็น คาํ ถามมากมาย พงุ เปา มาทค่ี วามสมั พนั ธข องภาคปี ระเทศสมาชกิ ในคณะมนตรคี วามรว มมอื อา ว อาหรับ (Gulf Cooperation Council: GCC) วาจะดําเนินไปในทิศทางใด และการมาเยือน ของประธานาธิบดีโดนัลด ทรัมป ในคราวการประชุมสุดยอดโลกอิสลาม-สหรัฐฯ ซ่ึงจัดข้ึน ณ กรุงริยาด เมืองหลวงของซาอุดีอาระเบีย มีความเช่อื มโยงตอเร่อื งน้หี รือไม และปจจัยใด เปนตัวแปรนําทําใหสถานการณเกิดข้ึนอยางรวดเร็วแบบไมทันต้ังตัวและไมเคยปรากฏมากอน อะไรคือสาเหตุความจําเปนท่ีประเทศผูควํ่าบาตรตองดําเนินการเชนน้ีกับกาตาร และเร่ืองน้ีมี การวางแผนมากอนลวงหนาหรือไม วิกฤติคร้ังน้ีจํากัดขอบเขตอยูในภูมิภาคอาวอาหรับหรือ จะลุกลามบานปลายขยายตัวขามไปสูภูมิภาคอ่ืนหรือไมอยางไร ดังน้ัน เพ่ือใหเกิดการรับรู รายละเอียดและขอมูลอยางครบถวน จึงควรเร่ิมตนดวยเสนทางสูการควํ่าบาตรเพ่ือปูทางสู รายละเอยี ดทง้ั หมดตอ ไป เสน ทางสกู ารควา่ํ บาตร การออกมาตรการควาํ่ บาตรกาตารม กี ารวางรปู แบบออกเปน ๓ ระยะ ไดแ ก ระยะท่ี ๑ โจรกรรมขอ มลู ขบวนการโจรกรรมทางโลกไซเบอรมีการดําเนินการเปนระยะ เพ่อื เจาะขอมูลและ โจรกรรมขอมูลของสํานักขาวของกาตาร๓ รวมท้งั เจาะขอมูลในส่อื สังคมออนไลนผานช่อื บัญชี ของรัฐมนตรีวาการกระทรวงการตางประเทศของกาตาร และสกัดเฉพาะประเด็นละเอียดออน ใหเ ชอ่ื มโยงกบั มมุ มองของเชคตะมมี บนิ ฮามดั อาลซานยี  เจา ผคู รองรฐั กาตาร และนโยบาย ตา งประเทศของกาตารใ นระดบั ภมู ภิ าค๔ เพอ่ื นาํ มาประมวลผลจนตกผลกึ และสง ใหก บั สาํ นกั ขา ว อารอบียะหของซาอุดีอาระเบีย และสํานักขาวสกายนิวสของสหรัฐอาหรับเอมิเรตส และส่อื ๓ Qatar News Agency (QNA) ๔ วนั ท่ี๒๔พฤษภาคม๒๕๖๐สอ่ื กระแสหลกั ของซาอดุ อี าระเบยี และสหรฐั อาหรบั เอมเิ รตสต างตีแผถอ ย แถลงของเชค ตะมีม บินฮาหมัด อาลซานีย เจาผูครองรัฐกาตาร ในพิธีมอบวุฒิบัตรผูสําเร็จการศึกษาวิชาทหาร รุน ท่ี ๒ โดยกาตารโ ตแ ยงวา เปน การปนขา วขนึ้ มาเพื่อเปน เหตผุ ลสนบั สนุนมาตรการคว่าํ บาตร

๘๔ รฐั สภาสาร ฉบบั เดือนธนั วาคม ๒๕๖๐ กระแสหลักอ่นื ๆ ในประเทศ ระดมขอกลาวหากาตารกรณีใหการสนับสนุนทางการเงินกับ กลมุ กอ การรา ย ระยะท่ี ๒ ใสส ตี ไี ข ดเู หมอื นตวั แปรนาํ และมลู เหตสุ าํ คญั ทป่ี ระเทศผคู วาํ่ บาตรใชเ พอ่ื เชอ่ื มโยงกบั การออก มตคิ วาํ่ บาตรกาตาร เรม่ิ จากการปน แตง และประโคมขา วเพอ่ื ปทู างสกู ารตดั สมั พนั ธ โดยเหตกุ ารณ ดงั กลา วเกิดขึ้นในชวงเย็นของวันท่ี ๒๓ พฤษภาคม ๒๕๖๐ มีการเสนอขาวที่มีเนื้อหาโจมตี กาตารวามีนโยบายสนับสนุนความรวมมือกับอิหราน ขบวนการฮิสบุลเลาะห (Hezbollah) ในเลบานอน ตลอดจนกลมุ ฮามาส (Hamas) ในปาเลสไตน รวมทงั้ ช้ีใหเหน็ ถึงสถานะความ สมั พันธข องกาตารกบั สหรฐั ฯ ที่เรมิ่ ถดถอยลงในหว งการเขาสตู าํ แหนงและการบริหารประเทศ สหรัฐฯ ของประธานาธบิ ดโี ดนลั ด ทรัมป ระยะที่ ๓ ออกประกาศตดั ความสมั พันธ สื่อกระแสหลักของซาอุดีอาระเบีย และสหรัฐอาหรับเอมิเรตสตางชิงโอกาส พาดหัวขาวโจมตกี าตารอ ยางตอเนือ่ งจนกระท่ังวันที่ ๕ มถิ นุ ายน ๒๕๖๐ ซาอดุ อี าระเบีย สหรัฐอาหรบั เอมเิ รตส และราชอาณาจกั รบาหเ รน พรอมชาติพันธมิตรของโลกอาหรบั อยาง อยี ิปต ไดออกถอยแถลงและถือเปนมติรว มกันเพ่ือควํ่าบาตรกาตารอ ยางเปนทางการ พรอม ออกมาตรการเรงดวนปดพรมแดนประเทศท่ีเช่ือมตอกับกาตารท้ังทางบก ทะเล และอากาศ การควํา่ บาตรกาตารรอบน้ถี ือเปนวิกฤติรอบใหมท่เี กิดข้นึ ในกลมุ ประเทศอาวอาหรับ หลังจากเคยเกิดความขัดแยงในลักษณะท่ีคลายกันนี้เมื่อป ๒๕๕๗ และดวยวิกฤติรอบน้ีมี ความรนุ แรงจนเกดิ สมมตุ ิฐานสาํ คญั ทน่ี ักวิเคราะหห ลายสาํ นกั ใหน าํ้ หนกั ในประเด็นตา ง ๆ ดังน้ี ๑. กาตารมนี โยบายตา งประเทศแบบอสิ ระและเปนเอกเทศจนถูกมองวา แตกแถว ๒. กาตารมีส่ือท่ีทรงอิทธิพลและนําเสนอขาวท่ีหลายประเทศมองวาแทรกแซง กจิ การภายใน ๓. กาตารเปดหนาแขงขันกับซาอุดีอาระเบียเพ่ือแยงชิงความไดเปรียบดาน เศรษฐศาสตรการเมอื งในระดับภูมภิ าค

๘๕ ทาํ ไมตอ งกาตาร กอนอื่นตองทําความเขาใจถึงเหตุการณกอนหนานี้เก่ียวกับวิกฤตความขัดแยง รอบแรกในภูมิภาคอาวอาหรับเม่ือป ๒๕๕๗ ระหวางกาตารกับสามประเทศสมาชิกคณะมนตรี ความมัน่ คงอาวอาหรับนาํ โดยซาอุดอี าระเบีย สหรัฐอาหรับเอมิเรตส และราชอาณาจักรบาหเรน สงผลใหท้ังสามประเทศประกาศตัดความสัมพันธทางการทูตกับกาตาร และเรียกทูตของตน กลบั ประเทศทนั ที โดยในวกิ ฤตคิ รง้ั นน้ั เกดิ ขน้ึ ในชว งเดอื นมนี าคม ๒๕๕๗ จากกรณที ป่ี ระเทศเหลา นน้ั ไมพอใจที่กาตารมีนโยบายและจุดยืนชัดเจนเก่ียวกับการสนับสนุนการปฏิวัติภาคประชาชน ในโลกอาหรับซ่งึ เริ่มตน จากประเทศหน่ึงสอู ีกประเทศหนง่ึ เสมอื นโดมิโน (Domino) ไลเ รียงกนั ไปนบั จากตูนิเซีย ลเิ บยี อยี ปิ ต ซีเรีย และเยเมน หรือรูจักกนั ในชอื่ อาหรับสปริงส๕ และอีก กรณี คอื กาตารแสดงบทบาทนําในการคัดคานตอตานการกอ รัฐประหารในอยี ิปต ทน่ี าํ โดย กองทพั เพอ่ื โคน ลม รฐั บาลทม่ี าจากการเลอื กตง้ั ภายใตก ารนาํ ของ ดร. มฮู าํ หมดั มรุ ซยี ๖ ผกู อ ตง้ั พรรคเสรภี าพและความยุตธิ รรม (Freedom and Justice Party) โดยสามารถนาํ พรรคของตนควา ชัยชนะในการเลือกตั้งทั่วไปของอียิปตไดสําเร็จในป ๒๕๕๖ และเขาสูอํานาจอยางถูกตอง ในตําแหนงประธานาธิบดีอียิปตคนใหม ซ่ึงวิธีการท่ีกาตารใชสนับสนุนกระแสปฏิวัติ ภาคประชาชน คือ การเปดชอ งทางการมสี วนรวมของภาคประชาชนจากทกุ ภาคสวนในภูมภิ าค ทม่ี สี ว นไดส วนเสยี รวมทงั้ นกั วิชาการ นักกจิ กรรม นสิ ติ นกั ศกึ ษา ตลอดจนนักสือ่ สารมวลชน โดยนําเสนอผานชองโทรทศั นอ ลั ญาซเี ราะห๗ ในรูปแบบการวเิ คราะห วิจารณป ระเด็นตา ง ๆ อยางกวางขวาง ๕ อาหรับสปริง หมายถงึ กระแสการปฏวิ ตั ิภาคประชาชนในโลกอาหรบั ซง่ึ เกดิ ขึน้ กลางป ๒๕๔๔ เร่มิ จากตนู ิเซยี ลิเบีย อยี ปิ ต ไปจนถงึ ซเี รยี ทสี่ อ เคาลกุ ลามบานปลายกลายเปนสงครามกลางเมืองกนิ ระยะเวลากวา ๕ ป ๖ ดร. มูฮาํ หมดั มุรซีย หวั หนา พรรคเสรภี าพและความยตุ ิธรรม (Freedom and Justice Party) เปน พรรคการเมืองภายใตก ลุม/ขบวนการภารดรภาพมสุ ลิม (Muslims Brotherhood) โดยไดร บั ชยั ชนะในการเลอื กตงั้ ทวั่ ไปใน ป ๒๕๕๕ และดํารงตาํ แหนงประธานาธิบดอี ียิปตห ลังเหตกุ ารณปฏิวตั ิภาคประชาชนกดดันการบริหารประเทศของอดีต ประธานาธบิ ดฮี สุ นี มบู ารกั จนประกาศยุตบิ ทบาทและยอมลาออกจากตําแหนง ๗ สํานักขาวอัลญาซเี ราะหต ้ังขึ้นในป ๒๕๓๘ ตามนโยบายเชงิ รุกของกาตารมีเปาหมายเพ่ือตีแผข อมูล ในภมู ภิ าคแบบครอบคลุมทุกมิติทง้ั การเมือง เศรษฐกจิ และสงั คม

๘๖ รฐั สภาสาร ฉบบั เดอื นธนั วาคม ๒๕๖๐ จากเหตุการณดังกลาว ทําใหวิกฤติความสัมพันธระหวางกาตารกับท้ังสามประเทศ อยูในระดับที่ตกต่ํามาอยางตอเนื่อง แตดวยการทุมเทความพยายามของคูเวตที่เสนอเปน ตัวกลางเจรจา และสรางบรรยากาศใหทุกประเทศมีทาทีผอนคลายลงเปนลําดับ จนกระทั่ง ปญหาดังกลาวคอย ๆ ยุติลงในชวงเดือนพฤศจิกายนปเดียวกัน ซึ่งการคลี่คลายปญหา วิกฤติรอบนี้นับเปนความสําเร็จของคูเวตที่มุงเจรจาปรับความสัมพันธระหวางกาตารกับ ซาอุดีอาระเบียเปนลําดับแรกจนบรรลุเปาหมาย ทําใหสหรัฐอาหรับเอมิเรตสและราชอาณาจักร บาหเรนยอมเปลี่ยนทาทีตอมาในภายหลัง กระท่ังสถานการณความสัมพันธกลับสูภาวะปกติ และมีการสงทตู ของแตล ะประเทศกลบั มาประจาํ ณ กรงุ โดฮา ตามเดมิ หากเปรียบเทียบวิกฤติรอบแรกกับวิกฤติคร้ังนี้มีความแตกตางกันอยางสิ้นเชิงใน หลายมติ ิ ทงั้ ตวั แสดงทีเ่ ปนผเู ลนหลกั และเงอ่ื นไขความขัดแยงตา ง ๆ ทหี่ ลายฝา ยวิเคราะหว า วกิ ฤติครั้งน้มี คี วามซับซอนกวา ที่คาดการณไว ดงั มีการต้ังขอสงั เกตที่นาสนใจไว ดังนี้ กาตาร- อหิ รา น ความสมั พนั ธเกินงามหรือไม หากพิจารณาความสัมพันธระหวางซาอุดีอาระเบียกับกาตารอาจมองภาพไมออก วาเหตุใดซาอุดีอาระเบียออกโรงเปนตัวแสดงหลัก ทั้งท่ีความสัมพันธระหวางซาอุดีอาระเบีย กับกาตารอยูในระดับปกติมาอยางตอเน่ือง แมมีบางชวงเวลาระดับความสัมพันธจะปรับ ไปมาแบบข้ึน ๆลง ๆ แตถอื วา ยังคงอยูในระดับปานกลางไมถ งึ ขน้ั ถดถอยตกตํา่ จนถึงระดับ การตัดความสัมพันธทางการทูตแตประการใด ซ่งึ หากพิจารณาวิกฤตริ อบน้ี ประเทศควาํ่ บาตร มองประเด็นเชื่อมโยงความสัมพันธระหวางกาตารกับอิหรานเปนเง่ือนไขสําคัญประการหนึ่ง จนพัฒนาไปสูการคว่ําบาตรครั้งนี้ แมกาตารจะโตแยงวาเปนความสัมพันธในระดับปกติ เหมือนกับที่เคยดํารงมานับแตอดีต ซ่ึงผิดกับขอเท็จจริงที่พบวาความสัมพันธระหวางสหรัฐ อาหรบั เอมิเรตส๘ คเู วต๙ โอมาน๑๐ กบั อหิ รา น ดจู ะมคี วามชดั เจนและอยใู นระดับทีเ่ หนือกวา ๘ สหรัฐอาหรบั เอมเิ รตสมีความสมั พันธทางการคากบั อิหรา นมูลคา สงู ถึง ๖ พนั ลานเหรียญสหรัฐตอป ๙ เจา ผคู รองรัฐคูเวตใหก ารตอ นรับการเยอื นอยางเปน ทางการของประธานาธบิ ดีฮาซัน รูฮานยี  หลงั ได รับเลือกต้ังใหด าํ รงตาํ แหนงประธานาธบิ ดอี ิหรานสมัยที่ ๒ ๑๐ รัฐสุลตานโอมานเปนประเทศที่มีประชากรสวนใหญนับถือศาสนาอิสลามแนวคิดชีอะหซ่ึงมีวิถี สอดคลองกบั อิหรา น

๘๗ ความสัมพันธระหวางกาตาร-อิหรานเสียอีก คําถามจึงเกิดข้ึนวาเหตุใดตองมาลงโทษกาตาร ประเทศเดียวซึ่งเปน การแสดงออกทไี่ มเ ปน ธรรม นอกจากนน้ั เมื่อมองจดุ ยืนของกาตารแ ละซาอดุ ีอาระเบยี ๑๑ ในประเดน็ ปอ งปราม การแทรกแซงกจิ การภายในภมู ิภาคของอหิ รา นพบวา ทง้ั สองประเทศมีความสอดคลอ งกันใน ๒ ประเดน็ ไดแ ก ๑) การสนบั สนนุ ภาคประชาชนในซเี รยี ตอ ตา นอาํ นาจรฐั บาลบาชาร อลั อาซดั และ ๒) พยายามลดทอนการขยายอทิ ธพิ ลของอหิ รา นทแ่ี ทรกแซงกจิ การภายในภมู ภิ าค โดยเฉพาะ การรุกคืบของกลุมกบฏฮูซียท่ีกอรัฐประหารโคนลมรัฐบาลในเยเมน โดยกาตารเขารวมกับ พันธมิตรอาวอาหรับภายใตภารกิจ “พายุแหงความเด็ดเดี่ยว” ซ่ึงเปนปฏิบัติการโจมตีทาง อากาศตอพื้นท่ียุทธศาสตรท่ีกลุมกบฏฮูซียยึดครองในเยเมน เพ่ือขัดขวางการสนับสนุนและ การขยายอิทธิพลของอิหรานทุกมิติ ท้ังการเมืองและการทหาร และมีภารกิจสําคัญเพ่ือ ปกปอ งพรมแดนทางตอนใตข องซาอดุ อี าระเบยี จากการคกุ คามของกบฏฮซู ยี  ซง่ึ รบั รกู นั ทว่ั ไปวา อิหรานอยูเบื้องหลังคอยใหการสนับสนุนอยางเต็มที่ท้ังยุทธศาสตรทางทหาร และสนับสนุน ดานอาวุธยุทธภณั ฑ อยางไรก็ตาม หากจะมีการต้ังขอสังเกตเพิ่มเติมวาวิกฤติรอบน้ีมีประเด็นใหม ๆ หรอื ไม รวมถึงมลู เหตุและปจจยั แวดลอมอ่นื ๆ ท่มี ีผลกระทบจนทาํ ใหซ าอุดีอาระเบียภายใต การบรหิ ารประเทศของกษัตริยซัลมาน บนิ อบั ดุลอาซสิ ๑๒ ตองแสดงความเปน ปรปก ษช ดั เจนตอ กาตารและเปนตัวแสดงนําในการออกมาตรการคว่ําบาตรกาตารอยางรีบเรงชนิดท่ีกาตารไมทัน ต้ังตัว ท้ังยังมีความรุนแรงถึงขนาดทําใหชาวกาตารท้ังประเทศรูสึกประหลาดใจ และไมเขาใจ ตอผลลัพธที่กําลังเผชิญอยูได เพราะหลังจากยอนกลับไปมองวิกฤติรอบแรกที่ผอนคลายลง ดูเหมือนวาซาอุดีอาระเบียจะพอใจกับทาทีของกาตารท่ีปฏิบัติตามขอเรียกรองของรัฐบาล ซาอุดีอาระเบียที่มุงหวังใหกาตารปรับเปล่ียนทาทีในประเด็นตาง ๆ อาทิ ลดการนําเสนอ ๑๑ ซาอุดีอาระเบยี ประกาศตดั ความสมั พันธท างการทูตกับอหิ รา นเมือ่ วันท่ี ๓ มกราคม ๒๕๕๑ เหตุจาก มีผูชุมนุมชาวอิหรานรวมตัวกันบุกทําลายและเผาสถานเอกอัครราชทูตซาอุดีอาระเบียในกรุงเตหะรานและสถานกงสุล ในเมอื งมัชฮดั และบงั คบั ใหนักการทูตออกนอกประเทศภายใน ๔๘ ช่ัวโมง เน่อื งจากไมพอใจรฐั บาลซาอุดอี าระเบีย โดยกระทรวงมหาดไทยออกประกาศเปน คําสง่ั ใหป ระหารชวี ิตผตู อ งหาจํานวน ๔๗ คน ในขอ หากระทําการอันเปนการ ยุยง ปลุกปนใหใชความรุนแรงและมีแนวคิดสุดโตง โดยในจํานวนนี้มีช่ือนักการศาสนาสํานักคิดชีอะหที่มีชื่อเสียงและ เปนผนู ําแนวคิดชีอะหในซาอดุ ีอาระเบีย ๑๒ กษตั รยิ ซัลมาน บนิ อับดุลอาซสิ ไดร ับการสถาปนาใหเ ปนกษตั ริยพระองคใ หม ข้ึนครองราชยใ นวนั ท่ี ๒๓ มกราคม ๒๕๕๐ แทนกษัตริยอับดลุ เลาะห บนิ อบั ดุลอาซิส ซ่งึ เสดจ็ สวรรคต

๘๘ รฐั สภาสาร ฉบับเดือนธันวาคม ๒๕๖๐ ขาวแบบเกาะติดสถานการณหลังเหตุการณรัฐประหารในอียิปต และหามแกนนําหรือกลุม ภราดรภาพมสุ ลมิ (Muslims Brotherhood) ลภ้ี ยั และพาํ นกั ในกาตาร เมอ่ื การปรบั เปลย่ี นทา ทขี อง กาตารค รง้ั นน้ั ทาํ ใหส ถานการณผ อ นคลายลง ดว ยเหตนุ ค้ี วามสงสยั และขอ สงั เกตทง้ั หมดจงึ มงุ ไป ทค่ี ขู ดั แยง ทแ่ี ทจ รงิ คอื กาตาร- สหรฐั อาหรบั เอมเิ รตส โดยเรอ่ื งนก้ี าตารม องวา อาจเปน ตวั แปร สาํ คญั และเปน รากเหงา แหง ปญ หาจนนาํ ไปสมู าตรการควาํ่ บาตรในทส่ี ดุ แตก าตารย งั คงสงวน ความเห็นในประเด็นคําถามท่ีเก่ียวของในเร่ืองน้ีวาเหตุปจจัยหรือแรงจูงใจใดท่ีซาอุดีอาระเบีย เขา รว มกบั การควาํ่ บาตรในครง้ั น้ี กาตาร- สหรฐั อาหรบั เอมเิ รตสค ขู ดั แยง ตวั จรงิ เมอ่ื เวลาผา นไปนบั จากวกิ ฤตริ อบแรกในป ๒๕๕๗ จนถงึ ๒๕๖๐ ดเู หมอื นวา การ ดําเนินการของกาตารตอขอเรียกรองท่เี กิดข้นึ ยังไมผานเกณฑท่ที ําใหซาอุดีอาระเบียและสหรัฐ อาหรับเอมิเรตสพอใจเทาท่ีควร เพราะหากถามวาท้ังสองประเทศตองการอะไรจากกาตาร มากกวาท่ีเคยเรียกรองมากอนหนาน้ีหรือไม หรือกาตารไมตอบสนองตอขอเรียกรองอยาง เปนรูปธรรมหรือไม หากวิเคราะหถึงบรรยากาศในภูมิภาคและสถานการณท่กี ลับมาตึงเครียด อีกคร้ัง แสดงใหเห็นวามีความพยายามบางอยางท่ีต้ังใจใหวิกฤติรอบใหมกระพือข้ึนอีกคร้ัง ดังน้ัน หากประเมินชนวนความขัดแยงรอบใหมยอมเห็นเปลวควันโชยพุงออกมาและอาจ ประเมนิ ไดว า ตน เหตขุ องปญ หานา จะมาจากความขดั แยง ระหวา งกาตารก บั สหรฐั อาหรบั เอมเิ รตส ท่ีมีมาอยางตอเน่ือง๑๓ และดํารงอยูในหลายมิติจนเช้ือปะทุข้ึนระหวางกันอยางมีนัยสําคัญ เพราะความขัดแยงระหวางกาตารกับสหรัฐอาหรับเอมิเรตสเปนเร่อื งท่ปี ฏิเสธไมได โดยเฉพาะ สถานะความสัมพันธระหวางสองประเทศท่ีดําเนินอยูไมราบร่ืนมาอยางตอเน่ือง นับต้ังแต ปรากฏการณอาหรับสปริงท่เี ร่มิ จุดชนวนในป ๒๕๕๔ ซ่งึ ท้งั สองประเทศมีทาทีและจุดยืนดาน ตา งประเทศขดั แยง กนั ในหลายประเดน็ ดงั น้ี ๑๓ โดยเฉพาะประเด็นความขัดแยงเก่ียวกับปญหาวิกฤติการเมืองลิเบียและเยเมน ซึ่งสหรัฐอาหรับ เอมิเรตสมีบทบาทนําและทาทีชัดเจนในเร่ืองนี้วาตองใชแนวทางการแกปญหาดวยกําลังทหารเทาน้ัน ในขณะท่ีกาตาร มีความเห็นท่ีแตกตางชัดเจนเชนกันเพราะมองวาเร่ืองนี้ตองใชวิถีทางการเมืองและการเจรจาทางการทูตเทานั้น ความ ขดั แยง นีก้ อตวั ขึ้นเร่ือย ๆ ทําใหสหรัฐอาหรับเอมิเรตส ซ่งึ เปน ประเทศเล็กตอ งหนั มาพ่งึ พาบารมแี ละความมีอิทธพิ ลของ ซาอุดีอาระเบียในฐานะประเทศใหญท่ีมีบทบาทนําในภูมิภาคโดยการประสานประโยชนรวมกันเพื่อรับหนาที่ขับเคล่ือน การออกมาตรการคว่ําบาตรกาตารแ บบเรง ดวน

๘๙ ประเดน็ กาตาร สหรฐั อาหรบั เอมเิ รตส การขยายอิทธิพลแนวคดิ กระแส แยกศาสนาออกจากการปกครอง การเมืองอิสลามในภูมภิ าค การเมอื งอสิ ลามมไี ดแตอยู การตัง้ ฐานทพั ของกองทัพตางชาติ บนพืน้ ฐานของกระบวนการ ฐานทัพสหรัฐฯ รัฐประหารในอยี ปิ ต ประชาธิปไตย สงวนทาที สถานการณใ นลิเบยี หลังยุค ฐานทัพสหรัฐฯ / ฐานทัพตรุ กี เห็นดวยกับการแกปญหาทางการทหาร กอดดาฟย  โดยการนําของนายทหารเกษียนอยาง คัดคานการกอรัฐประหารและ จอมพล คอลีฟะห ฮาฟเตอร วิกฤติสงครามกลางเมืองในเยเมน จัดผงั รายการเนน หนักไปในเรอื่ ง ไมเห็นดวยกับการจดั ระเบียบใด ๆ ใน การนําเสนอมุมมองคัดคา นและ เยเมน วจิ ารณบ ทบาทของทหาร รวมทง้ั การรายงานขาวแบบเกาะตดิ สถานการณ ไมเหน็ ดว ยกบั การแกป ญ หา ทางทหารและการมีบทบาทนาํ ของกองทพั ผลกั ดันแนวคดิ เพือ่ ใหมีการแบง ประเทศเยเมนออกเปนเหนือ-ใต จากการวิเคราะหเบ้ืองตนพบวา กาตารมีนโยบายตางประเทศท่ีเปนอิสระแยก จากประเทศในภูมิภาคอาวอาหรับ โดยเฉพาะประเทศท่ีมีอิทธิพลสูงสุดในภูมิภาคอยาง ซาอุดีอาระเบีย๑๔ และสหรัฐอาหรับเอมิเรตส ทําใหเกิดปรากฏการณทวนกระแสจนมีผลตอ การดาํ เนนิ การตา ง ๆ ของกลมุ อา วอาหรบั ทง้ั ในภมู ภิ าคและระหวา งประเทศ ดงั นน้ั เพอ่ื ทาํ ให กาตารยอมสยบจึงจําเปนตองมีมาตรการเรงดวนดําเนินการกับกาตาร เพ่ือใหดุลอํานาจกลับ มาสจู ุดเดิม ซ่งึ ผกู ําหนดกฎมีเปาหมายสําคัญ คือ การจัดระเบียบใหมในภูมิภาคอาวอาหรับ และตะวันออกกลางโดยรวม โดยเฉพาะทิศทางและสถานะความสัมพันธระหวางประเทศของ ๑๔ เหตุผลสําคัญที่กาตารแสดงบทบาทนําในภูมิภาคและมีแนวนโยบายตางประเทศแบบเอกเทศและ เปนอิสระจากภาคีสมาชิกคณะมนตรีความรวมมืออาวอาหรับอยางชัดเจน เนื่องจากกาตารไมพึ่งพารายไดจากน้ํามัน เปนหลัก ดวยเหตุที่กาตารมีแหลงกาซธรรมชาติที่สํารวจพบจํานวนมหาศาลทําใหเศรษฐกิจและความมั่งคั่งของกาตาร ขยายตวั มากเปน ๔ เทา ของรายไดท่ซี าอุดีอาระเบยี ไดรับจากการสง ออกนํ้ามัน นอกจากนี้ กาตารยงั มกี ารบรหิ าร จัดการการสํารวจและขุดเจาะแหลงกาซธรรมชาติที่คนพบในเขตแดนทางทะเลรวมกับอิหรานซ่ึงอยูในฐานะปรปกษและคู ขัดแยงกับซาอดุ อี าระเบียแบบเปดเผย

๙๐ รัฐสภาสาร ฉบบั เดอื นธนั วาคม ๒๕๖๐ ประเทศอา วอาหรบั กบั ทง้ั ประเทศอน่ื ๆ ในภมู ภิ าคอยา งอหิ รา นและตรุ กี นอกจากน้ี ผกู าํ หนด กฎตอ งการจดั ระเบยี บใหมใ นประเดน็ สาํ คญั ๆ อาทิ อทิ ธพิ ลแนวคดิ กระแสการเมอื งอสิ ลาม การเปล่ียนผานทางการเมืองระบอบประชาธิปไตย ประเด็นความขัดแยงระหวางอิสราเอล- ปาเลสไตนใ นอนาคต ซง่ึ ในทางปฏบิ ตั กิ ารควาํ่ บาตรกาตารย อ มไมใ ชเ รอ่ื งงา ย หากไมม ปี จ จยั จาก ภายนอกสนบั สนนุ ดว ยเหตนุ ส้ี หรฐั อาหรบั เอมเิ รตสจ งึ เลง็ ไปทเ่ี ปา ใหญห วงั ผลไดว า แนวทางทไ่ี ดผ ล ทส่ี ดุ คอื ตอ งมปี จ จยั สาํ คญั ๒ ประการ ประกอบดว ย ๑. การตอรองผลประโยชนก ับซาอดุ อี าระเบียแบบทกุ ฝายไดประโยชน ๒. ยทุ ธศาสตรความเปน พันธมิตรทางการทหารกบั สหรฐั ฯ สําหรบั ปจจยั แรกเริม่ เหน็ เคา ลางชัดเจนเมื่อเจาชายมูฮําหมดั บนิ ซัลมาน๑๕ รอง มกุฎราชกุมารของซาอุดีอาระเบียกับเจาชายมูฮัมหมัด บินซายิด บุตรของประธานาธิบดี สหรฐั อาหรบั เอมิเรตส ไดป ระสานความสมั พนั ธอ ยางใกลช ิด เพอ่ื เจรจาตอ รองผลประโยชน ของประเทศ ซึ่งมีโจทยสําคัญคือ สหรัฐอาหรับเอมิเรตสจะมีวิธีการใดใหสามารถพลิกโฉม ซาอุดีอาระเบียและสรางภาพลักษณที่ดีในสายตาสหรัฐฯ ซึ่งเครื่องมือที่ทรงอานุภาพคือ การใชเครือขายของสหรัฐอาหรับเอมิเรตสที่มีสัมพันธใกลชิดกับเจาหนาท่ีระดับสูงของสหรัฐฯ เพ่ือโนมนาวใหรัฐบาลภายใตการบริหารของประธานาธิบดีโดนัลด ทรัมป มองซาอุดีอาระเบีย ในมุมมองใหมหลังจากท่ยี ุคของประธานาธิบดีบารัก โอบามา ไมใหความสําคัญและลดบทบาท ของซาอุดีอาระเบียในการจัดระเบียบกิจการในภูมิภาค อีกทั้งในชวงน้ันมีการสนับสนุนให เสนอญัตติเพ่ือพิจารณาและใหความเห็นชอบรางรัฐบัญญัติวาดวยความยุติธรรมตอตาน ผสู นบั สนนุ การกอการราย หรอื เปน ท่รี ูจ ักกนั อยางกวางขวางในชอ่ื (Justice Against Sponsors of Terrorism Act: JASTA) ซง่ึ สภาครองเกรสของสหรฐั อเมรกิ าในขณะนน้ั มมี ตใิ หค วามเหน็ ชอบ ผานรางกฎหมายฉบับนี้แลวเมื่อปลายเดือนกันยายน ๒๕๕๙ โดยประเด็นน้ีอาจเปนอีก ตัวชี้วัดหน่ึงท่ีบงถึงสถานะความสัมพันธอันราวฉานระหวางซาอุดีอาระเบียและสหรัฐอเมริกา ๑๕ เจาชายมูฮําหมัด บินซัลมาน (พระโอรสของกษัตริยองคปจจุบัน) ผูมีบทบาทสําคัญในการปรับ นโยบายตางประเทศใหสอดคลองกับสถานการณที่ดํารงอยใู นปจจุบัน โดยเฉพาะประเดน็ ความมนั่ คงในภูมิภาคในฐานะ รองนายกรัฐมนตรีควบรัฐมนตรีวาการกระทรวงกลาโหม พระองคไดรับคําสั่งแตงต้ังใหดํารงตําแหนงมกุฎราชกุมารใน วันท่ี ๒๑ มถิ นุ ายน ๒๕๖๐ พรอ มคาํ สัง่ ปลดเจาชายมูฮําหมัด บินนายิฟ (หลานของกษัตรยิ องคปจ จุบัน) ออกจากตําแหนง มกฎุ ราชกมุ ารควบรัฐมนตรีวา การกระทรวงมหาดไทย

๙๑ ในฐานะที่เคยเปนพันธมิตรเหนียวแนนมาอยางยาวนาน๑๖ มีอันตองส่นั คลอนลง และเกิด แรงกระทบกระเทือนตอเน่ืองอยางมีนัยสําคัญ เพราะกฎหมายดังกลาวจะเปนความเส่ยี งตอ เสถยี รภาพและความม่นั คงของชาวซาอฯุ ท้ังประเทศ โดยเฉพาะบทบญั ญัตขิ องกฎหมายฉบับนี้ ไดเปดทางใหญาติรวมถึงครอบครัวของผูสูญเสียในเหตุการณ ๙๑๑ สามารถฟองรองเรียก คา ชดเชยจากรฐั บาลซาอดุ อี าระเบยี ได ดว ยการนาํ สาํ นวนการฟอ งสง ใหศ าลรฐั บาลกลาง (Federal Court) พิจารณาสํานวนการไตสวนตามหลักของกระบวนการยุติธรรม ดังน้ัน หากรัฐบาล สหรฐั ฯ ภายใตก ารบรหิ ารประเทศของประธานาธบิ ดโี ดนลั ด ทรมั ป หนั มาทบทวนเรอ่ื งน้ี ยอ ม สงผลเชิงบวกและเผยภาพลักษณใหมของซาอุดีอาระเบียในสายตาของสหรัฐฯ โดยสถานการณ จะเปลี่ยนเปนคุณแกรัฐบาลซาอุดีอาระเบียทันที และเมือถึงวันน้ันสหรัฐอาหรับเอมิเรตสจะ กลายเปนประเทศผมู ีบญุ คุณกับซาอดุ อี าระเบยี อยา งปฏเิ สธไมได สวนปจจัยท่ีสองเกิดผลอยางเปนรูปธรรมและถือเปนการแสดงออกเชิงสัญลักษณ กลาวคือ การท่ีซาอุดีอาระเบียเปนเจาภาพจัดการประชุมสุดยอดผูนําโลกอิสลาม-สหรัฐฯ ณ กรุงรยิ าด ประเทศซาอดุ อี าระเบีย ๒๕๖๐ (Riyadh Summit 2017)๑๗ ถอื วาบรรลเุ ปา หมาย ที่วางไว เน่อื งจากไฮไลทส าํ คัญ คือ การไดพ บปะหารือกับประธานาธบิ ดีโดนลั ด ทรัมป ท่เี ดนิ ทาง เยือนภูมิภาคตะวันออกกลางเปนคร้ังแรกหลังเขารับตําแหนง และการมาของประธานาธิบดี สหรัฐฯ ครั้งนี้เกิดจุดเปลี่ยนสําคัญที่หมายถึงการประกาศชัยชนะเชิงนโยบาย อันสะทอนให เห็นวานโยบายของซาอุดีอาระเบียและสหรัฐอาหรับเอมิเรตสยังคงเปนพันธมิตรที่เหนียวแนน กับสหรัฐฯ ดังเชนเดิม และยึดผลประโยชนรวมกันแบบทุกฝายไดประโยชน (Win-Win Situation) ตามรายละเอยี ดตอ ไปนี้ ๑๖ ความสัมพนั ธระหวา งซาอุดีอาระเบยี และสหรฐั ฯ เรม่ิ กอตัง้ ขึน้ ภายใตข อ ตกลง Quincy Pact ซงึ่ เปนการหารอื ระหวางเชคอับดลุ อาซิส อาลซาอดู ผูกอ ต้ังประเทศและประธานาธบิ ดีแฟรงกลิน ในป ๒๔๘๘ ขณะอยูบน เรอื ขบั ไลสหรฐั ฯ USS Quincy (CA-71) ที่ลอยเหนอื นา นนา้ํ ในทะเลสาบของอียิปต ๑๗ การประชมุ คร้งั ประวัตศิ าสตรน้จี ดั ขน้ึ ระหวา งวนั ท่ี ๒๐ – ๒๑ พฤษภาคม ๒๕๖๐ ณ กรุงริยาด ประเทศ ซาอุดอี าระเบีย โดยมปี ระมุขและผูน าํ ประเทศตา ง ๆ ท้ังโลกอาหรับและโลกอสิ ลามเขา รว มทัง้ สิ้น ๕๕ ประเทศ และแบง การประชมุ ออกเปน ๓ การประชมุ หลกั ๆ ไดแก ๑) การประชุมสหรัฐฯ –ซาอุฯ ๒) การประชมุ สหรัฐฯ – คณะมนตรคี วาม รวมมืออาวอาหรับ และ ๓) การประชมุ สหรัฐฯ – โลกอสิ ลาม

๙๒ รฐั สภาสาร ฉบบั เดอื นธันวาคม ๒๕๖๐ สหรัฐฯ ไดป ระโยชน - บรรลขุ อ ตกลงทางทหารและการซอื้ –ขายอาวุธกบั ซาอุดีอาระเบีย - นโยบายสนับสนนุ อิสราเอลและยกระดับการขยายนคิ มชาวยวิ - ปรารถนายา ยสถานทูตสหรัฐฯ เพอ่ื มาตั้งในนครเยรซู าเลม็ ตามท่ีไดป ระกาศเปนนโยบาย ชว งหาเสียงเลือกต้ัง ซาอุฯ ไดประโยชน - ภาพลกั ษณดีข้นึ ในสายตาสหรฐั ฯ - สหรฐั ฯ หันมาทบทวนกฎหมายท่มี ีผลกระทบโดยตรงกบั ซาอดุ ีอาระเบีย - ไดรบั การพจิ ารณาใหมบี ทบาทนําในฐานะพนั ธมติ รของสหรัฐฯ เพอ่ื เปน ตัวนําในการ จดั ระเบียบความขดั แยงในภมู ิภาค สหรฐั อาหรบั เอมเิ รตส ไดป ระโยชน - ลดทอนศักยภาพการแขง ขนั และการพัฒนาประเทศของกาตาร - ลดทอนบทบาทนาํ และความนา เชือ่ ถือของสือ่ กระแสหลกั ในกาตาร - ลดทอนอิทธพิ ลของกลุมแนวคดิ การเมืองกระแสอิสลาม เม่ือการตอรองระหวางกันลงตัวทําใหสมมุติฐานที่ตั้งไววาทําไมประเทศผูนําใน กลุมคณะมนตรีความม่ันคงอาวอาหรับอยางซาอุดีอาระเบียถึงมีบทบาทและเปนตัวแสดงนํา อาจเปนเพราะเมื่อซาอุดีอาระเบียเปนตัวแสดงหลักในการออกมาตรการตาง ๆ ยอมทําให ประเทศตาง ๆ ในภูมิภาคที่มีจุดยืนและผลประโยชนรวมกันกับซาอุดีอาระเบียตางพลอย กระโดดลงเรือลําน้ีดวยกันแบบเต็มใจ ตัวอยางท่ีชัดเจนที่สุดคือประเทศอียิปต๑๘ และลิเบีย แมวาจะอยูนอกกลุมอาวอาหรับ แตเปนประเทศชาติอาหรับท่ใี หญและทรงอิทธิพลในแอฟริกา และดวยปญหาการเมืองอียิปตหลังรัฐประหารไมมีเสถียรภาพเทาท่ีควร เพราะมีบรรดาแกนนํา กลุมอํานาจแนวคิดการเมืองกระแสอิสลามอยางขบวนการภราดรภาพมุสลิม (Muslims Brotherhood) ยังคงมีอิทธิพลมาก และแมวาแกนนําสวนใหญจะถูกจับกุมและควบคุมโดย ๑๘ อียิปตรีบควาโอกาสนี้และเขารวมแถลงการณระดับรัฐมนตรีตางประเทศ เพ่ือควํ่าบาตรกาตารใน คราวการประชุม ๔ ฝา ยพันธมติ รชาตอิ าหรบั ประกอบดวย ซาอดุ ีอาระเบยี สหรฐั อาหรบั เอมเิ รตส บาหเ รน และอยี ปิ ต และตอ มาสาํ นักขาวอลั ญาซเี ราะหไ ดเปดเผยวา ศาลสูงของอียิปตไดตดั สินยกเกาะ ๒ เกาะ ซึง่ เปนดินแดนพิพาทระหวา ง ซาอุดีอาระเบีย-อียิปต โดยศาลไดตัดสินใหทั้งสองเกาะเปนอํานาจอธิปไตยของซาอุดีอาระเบียโดยชอบดวยกฎหมาย สงผลใหชาวอียิปตในหลายพ้ืนท่ีแสดงความไมพอใจและมองวาเปนการตางตอบแทนท่ีซาอุดีอาระเบียเขามามีบทบาท นําในการกาํ จดั แนวคิดขบวนการภราดรภาพมสุ ลิมข้วั ตรงขามกับรัฐบาลอียปิ ต

๙๓ รัฐบาลของอับดุลฟตตาห อัลซีซีย แตยังมีบรรดาแกนนําอีกหลายคนท่ีลี้ภัยอยูในกาตาร ซึ่งประเด็นดังกลาวน้ีกลายเปนอีกหน่ึงเงื่อนไขที่กลุมประเทศควํ่าบาตรเรียกรองกาตารให ดําเนินการสงตัวมาดําเนินคดีในประเทศของตน จากเหตุผลดังกลาวสอดรับกับกลมุ ประเทศ ควาํ่ บาตรทม่ี องแนวคดิ ขบวนการภราดรภาพมสุ ลมิ (Muslims Brotherhood) เปน ภยั คกุ คามใน ระดับภูมิภาค ในขณะท่ีมุมมองของกาตารถือวาขบวนการน้ีไดผานกระบวนการเขาสูอํานาจ ตามระบอบประชาธิปไตย ซ่ึงกาตารกลับเห็นตางในเร่ืองน้ีอยางส้ินเชิง ย่ิงกวาน้ันกาตารใช ส่ือระดับโลกอยางอัลญาซีเราะหเกาะติดสถานการณในอียิปตอยางตอเน่ือง ตลอดชวงการ รัฐประหารและการปราบปรามผเู ห็นตางในเหตุการณตาง ๆ สงผลใหมีผถู ูกจับกุมและเสียชีวิต จาํ นวนมาก๑๙ รวมถงึ การรณรงคใ หป ระชาคมโลกเหน็ ถงึ กระแสการปฏวิ ตั ภิ าคประชาชนทเ่ี กดิ ขน้ึ ในภมู ภิ าค อนั สะทอ นวาประชาชนตอ งการการเปลย่ี นแปลงในหลายประเทศทงั้ ตนู ิเซีย ซีเรยี อยี ปิ ต ลิเบยี เยเมน และเปนสอื่ หลักท่ีเผยแพรขาวของขบวนการรฐั อสิ ลาม (Islamic State) ท่ีมีแนวคิดการต้ังรัฐในอิรักและซีเรีย๒๐ โดยประเด็นเหลาน้ีบรรดาประเทศผูนําหลักในภูมิภาค อาวอาหรับมองวา กาตารเปน ตนเหตุแหงการจดุ ชนวนความขัดแยง และมีนโยบายตางประเทศ แบบอิสระและแปลกแยกไมอยูในทิศทางเดียวกันกับเพ่ือนบาน อันสะทอนไดวากาตาร มีนโยบายแทรกแซงและขาดการเคารพหลักการปฏิบัติตอความเปนประเทศเพ่ือนบานท่ีดี อยางชัดเจน จนเปนที่มาในการอางความชอบธรรมของซาอุดีอาระเบียและสหรัฐอาหรับ เอมิเรตสท่ีตองการลดทอนบทบาทกาตาร และใชรูปแบบการประโคมขาวโจมตีกาตารแบบ ชนิดที่อีกฝายไมทันต้ังตัว รวมทั้งการใชยุทธวิธีโนมนาวพันธมิตรภายนอกใหเห็นพองรวมมือ กดดันและโดดเดี่ยวกาตารอยางหนัก สอดคลองกับสํานวนไทยท่ีคุนหูกันวา “เชือดไกใหลิงดู” ซึ่งหากไดผลจนเปนท่ีประจักษและสงผลกระทบใหกาตารหลุดออกจากวิถีอํานาจระหวาง กลมุ อา วอาหรับดวยกันแลว ยอมมผี ลสะทอนไปถึงอีกสองประเทศ คือ คเู วตและรัฐสุลตาน ๑๙ เหตุการณดังกลาวเกดิ ขึ้นเมื่อวนั ท่ี ๑๔ สิงหาคม ๒๕๖๐ ถือเปนโศกนาฏกรรมในชอื่ “รอ็ บอะห อะดาวียะห และอัลนะหเฎาะห” ซึ่งเปนช่ือจัตุรัสใจกลางกรุงไคโร ที่เหลาบรรดาผูสนับสนุนพรรคเสรีภาพและ ความยุติธรรมมีสายสัมพันธกับขบวนการภราดรภาพมุสลิมซึ่งไดรับชัยชนะจากการเลือกตั้งทั่วไปในป ๒๕๕๕ และได เสยี งขา งมากเปน พรรครฐั บาลไดไมน าน กระทง่ั ถกู รัฐประหารโดยกองทพั ซง่ึ การชุมนุมครง้ั นจ้ี บลงดว ยการเขา ปราบปราม ของเจา หนาทร่ี ัฐดวยการใชมาตรการสลายการชุมนุมอยา งเตม็ รปู แบบสง ผลใหม ีผูบาดเจ็บและเสียชวี ติ จํานวนมาก ๒๐ “อะมาก” เปน ส่อื หลักของขบวนการรัฐอสิ ลาม (Islamic State) ทม่ี ีการบันทกึ เหตกุ ารณใ นพ้นื ทส่ี รู บ และสง ภาพขาวผา นสํานกั ขาวอัลญาซเี ราะหข องกาตาร

๙๔ รัฐสภาสาร ฉบบั เดือนธนั วาคม ๒๕๖๐ โอมาน ซง่ึ ทง้ั สองเปนประเทศเล็ก ๆ ในกลมุ เดียวกนั ยอ มตองหนั มาปรบั เปลย่ี นจุดยนื หรอื ทาทีไดอยางมีนัยสําคัญ แมวาคูเวตจะมีทาทีเปนกลางและเสนอเปนตัวกลางไกลเกลี่ยเหมือน ท่ีเคยทําสําเรจ็ มาแลวในวกิ ฤตริ อบแรก แตคร้ังน้ดี เู หมอื นความพยายามจะไรผล เพราะวกิ ฤติ รอบใหมน ี้มีลกั ษณะพิเศษหลายประการพอสรปุ ได ดังนี้ ๑. วิกฤติรอบนี้มีพัฒนาการรวดเร็วมาก และมีการดําเนนิ การอยา งเปน เอกภาพ ดําเนินไปในทิศทางเดียวกันจากฝายประเทศคว่ําบาตรท่ีนําโดยประเทศใหญ จนนําไปสู การยกระดับเก่ียวกับเงือ่ นไขและขอ เรียกรอ งใหม ๆ เพ่ือใหกาตารป ฏิบตั ติ าม ซงึ่ ดูเหมือนมี ความเขมขนมากขึ้นกวาคร้ังท่ีผานมา เพราะท่ีผานมาไมมีมาตรการกดดันรุนแรงถึงขนาด ปด เสนทางการเดนิ ทางหรือพรมแดนระหวา งกนั แบบครอบคลมุ ทกุ ดา น ๒. วกิ ฤตริ อบนข้ี ยายวงกวา งและมปี ระเทศนอกกลมุ เขา รว มดว ย จนไมอ าจเรยี กได วาเปนวิกฤติเฉพาะภูมิภาคอาวอาหรับ เน่ืองจากผลพวงของความขัดแยงไดขยายวงกวางไป ทัง้ ภมู ิภาคตะวนั ออกกลางและไปถงึ ระดบั ระหวา งประเทศ ท้ังตรุ กี อิหราน อสิ ราเอล สหรัฐฯ เยอรมนี องั กฤษ ฝรัง่ เศส รสั เซยี จีน เปน ตน ๓. เงื่อนไขและตัวแสดงเพิ่มข้ึนแตแนวทางไกลเกล่ียยึดรูปแบบเดิม เห็นไดจาก ทา ทขี องประเทศทั้งในกลมุ และนอกกลมุ มีทิศทางแตกออกเปน ๒ ขวั้ ไดแก กลุมประเทศ ควา่ํ บาตร นําโดยซาอดุ อี าระเบยี สหรฐั อาหรับเอมเิ รตส บาหเ รน อียปิ ต รวมท้งั อกี หลาย ประเทศอาหรับทเี่ ขา รวม เพียงแตม ีน้าํ หนักแตกตา งกนั ไป เชน จอรแ ดน มอรติ าเนยี ลเิ บยี จบิ ูตี และหมเู กาะคอโมโรส และกลมุ เปนกลาง ไดแก คเู วต รัฐสุลตา นโอมาน ซึ่งคเู วตเสนอตัว เปนตัวกลางไกลเกล่ยี เดินสายพูดคุยเจรจาการทูตกับประเทศคขู ัดแยงท่ยี ังคงเปนรูปแบบเดิม ๆ ท่ีเคยใชม าแลวในการแกว ิกฤติครงั้ ท่ผี า นมา ๔. ซาอุดีอาระเบียและสหรัฐอาหรับเอมิเรตสใชกฎเหล็กกับพลเมืองที่มีทัศนคติ ดานลบคัดคานแนวนโยบายของรัฐบาลของตน หรือเสนอขอวิจารณเก่ียวกับแนวทางการ ตัดสนิ ใจท่รี ัฐบาลออกมาตรการควํา่ บาตรหรอื ทุกแนวทางท่ีเกยี่ วกบั เร่อื งนี้ หรือแสดงออกโดย พฤติการณส อวามคี วามโนม เอียงอยเู คยี งขางกาตาร ๕. องคการสันนิบาตอาหรับท่ีประเทศเหลาน้ีเปนภาคีสมาชิกอยูไมสามารถหา ขอยุติหรอื แกว กิ ฤตคิ รัง้ นี้ได โดยเฉพาะนโยบายตา งประเทศระหวา งรัฐกบั รัฐ ซง่ึ มีความรา วลึก รุนแรงนบั ตั้งแตเ หตกุ ารณอ าหรบั สปรงิ เปนตนมา

๙๕ ทําไมตอ งควา่ํ บาตรกาตารหวงเวลานี้ หากพิจารณาในมิติของระยะเวลาพบวา มีความสัมพันธกันกับชวงเวลาคลอยหลัง ของการเดินทางเยือนตะวันออกกลางของประธานาธิบดีโดนัลด ทรัมป ซึ่งผานไปไดเพียง ไมถึง ๒ สัปดาห เมื่อเปนเชนน้ีอธิบายไดวาสหรัฐฯ กําลังหันกลับมาคบพันธมิตรเกาแกใน ภูมิภาคตะวันออกกลางโดยเฉพาะกับอิสราเอลและซาอุดีอาระเบียเปนหลักใหญ สวนความ สัมพันธกับสหรฐั อาหรับเอมเิ รตส อยี ิปต จอรแ ดน บาหเ รน อยใู นระดบั ท่ีนอ ยลงมา และ ประเดน็ น้ีถอื เปน การเสริมยทุ ธศาสตรพนั ธมติ รดานความม่นั คงและการทหารเปน สาํ คญั การเขา สอู าํ นาจของประธานาธบิ ดโี ดนลั ด ทรมั ป ทาํ ใหส หรฐั ฯ มที ศิ ทางปรบั เปลย่ี น จากยุคของประธานาธิบดีโอบามาอยางมีนัยสําคัญ เนื่องจากตองการชูประเด็นการสราง ความเปนแนวคิดสายกลางในภูมิภาค มุงลดทอนอํานาจรวมท้ังกดดันประเทศ และกลุม แนวคดิ รุนแรงในภมู ภิ าคทม่ี แี นวคดิ เปนปรปกษใ นทางการเมอื งกับสหรัฐฯ ท้งั ตุรกี อิหรา น และ กลุม แนวคดิ สุดโตง อยางเชน ขบวนการภราดรภาพมุสลมิ ขบวนการฮามาส และฮสิ บลุ เลาะห และเม่ือถึงจุดหน่ึงตองมีผูนําหลักขับเคล่ือนเร่ืองนี้อยางจริงจัง ดังน้ัน เปาหมายของ การโคนยกั ษต อ งมยี กั ษท ่ใี หญและทรงพลงั กวา เปนตัวนําในเรือ่ งน้ี ดเู หมอื นวา ภมู ภิ าคนีจ้ ะยังคงเผชิญกบั วิกฤตติ อ ไปไมจบส้ิน หลังยุคการปฏวิ ัติภาค ประชาชนตอ เนื่องมาจนถงึ ยุควกิ ฤตคิ วํา่ บาตรกาตาร หากมีคําถามวา ทําไมตองเปน ชว งเวลาน้ี ท้ังท่ีนโยบายของกาตารดําเนินมาอยางตอเน่ืองตั้งแตยุคของเชคฮามัด บินคอลีฟะห อาลซานยี  ผูด าํ รงตาํ แหนง เจาผูครองรฐั กาตาร ซึง่ เปนบดิ าของเชคตะมมี บนิ ฮามดั อาลซานยี  เจาผูครองรัฐกาตารองคปจจุบัน แตสถานการณในภูมิภาคอาวอาหรับทําไมตองมาสุกงอม จนมาถึงจุดแตกหัก ซ่ึงเร่ืองน้ีมีนักวิเคราะหหลายสํานักไดตีแผเบ้ืองหลังการควํ่าบาตรและ พยายามถอดปริศนาวา การเยอื นตะวนั ออกกลางของประธานาธบิ ดโี ดนัลด ทรัมป และเขา รว ม การประชมุ สุดยอดผนู าํ อาวอาหรับซ่งึ จัดขน้ึ ณ กรุงรยิ าด เมืองหลวงซาอดุ ีอาระเบีย มีสวน ในการตัดสินใจของซาอุดีอาระเบียและพันธมิตรท่ีออกมาตรการควํ่าบาตรกาตารหรือไม อยางไร คําอธิบายในเรื่องน้ีดูเหมือนมีนํ้าหนักเม่ือพิจารณาจากนโยบายชวงการรณรงค หาเสยี งของประธานาธบิ ดีโดนัลด ทรมั ป ในสองประเด็น ดงั น้ี

๙๖ รัฐสภาสาร ฉบับเดือนธันวาคม ๒๕๖๐ ๑. การมงุ มนั่ เพ่อื ยายสถานเอกอัครราชทตู สหรัฐฯ จากเมืองหลวงของอิสราเอล มาตัง้ ณ นครเยรูซาเลม็ ๒. สนับสนุนการขยายนิคมชาวยิวและยุติแนวคิดการแกปญหาความขัดแยง ระหวางอสิ ราเอล-ปาเลสไตนแ บบสองรัฐ (Two-State Solution)๒๑ ดวยเหตุผลสองประการนี้ ยอมสะทอ นใหเ หน็ วาขบวนการฮามาส (Hamas) ซ่งึ เปนกลุมติดอาวุธและมีฐานท่ีม่ันอยูในฉนวนกาซา กลายเปนขวากหนามสําคัญและเปน อุปสรรคขดั ขวางไมส ามารถทาํ ใหบ รรลตุ ามเปา หมายที่วางไวไ ด เนื่องจากนโยบายของสหรัฐฯ ยุคการบรหิ ารประเทศของโดนัลด ทรัมป ตอ งการแกปญหาแบบรัฐเดียว (One-State Solution) โดยปรารถนาใหดินแดนปาเลสไตนท้ังหมดเปนอํานาจอธิปไตยของอิสราเอล และใหชาว ปาเลสไตนอพยพออกจากพ้ืนที่และยายถิ่นฐานเพื่อไปตั้งรัฐช่ัวคราวในดินแดนท่ีเรียกวา แหลมซีนายในอียิปต โดยพื้นที่ดังกลาวเปนยุทธศาสตรสําคัญท่ีประธานาธิบดีอียิปตอับดุล ฟตตาห อัลซีซีย เคยนําเสนอเปนทางเลือกเพ่ือแกปญหาความขัดแยงระหวางอิสราเอล- ปาเลสไตน ซ่ึงการแถลงขาวเก่ียวกับเร่ืองนี้เปนขอมูลท่ีเปดเผยโดยรัฐมนตรีอิสราเอลหลังจาก ทป่ี ระธานาธบิ ดีโดนลั ด ทรมั ป และนายกรฐั มนตรีเบนยามนี เนเทนยาโฮ เคยหารอื รว มกัน ณ ทาํ เนียบขาวกอ นหนาน้ี การจํากัดบทบาทของขบวนการฮามาส (Hamas) ไมใชเร่ืองงายหากไมกําจัด ทอน้ําเล้ียง ซึ่งเปนท่ีรับรูอยางกวางขวางวากาตารเปนประเทศท่ีใหการสนับสนุนขบวนการ ฮามาส (Hamas) ในปาเลสไตน ดงั นนั้ เปาหมายการคว่ําบาตรกาตาร คอื การยตุ ิบทบาทของ ฮามาส (Hamas) ทางออ ม ในขณะท่กี ารลดบทบาทของขบวนการภราดรภาพมสุ ลิม (Muslims Brotherhood) ในอียิปต ซ่ึงกลุมประเทศโลกอาหรับสายกลางเห็นวาขบวนการดังกลาวเปน ขบวนการกอ การรา ยและกาตารใ หการสนบั สนุนอยูเชนกนั นอกจากนั้น ประธานาธิบดีโดนัลด ทรัมป ไดสงสัญญาณใหประเทศอาหรับ สายกลางดําเนินการในเร่อื งดังกลาวน้แี ทน เห็นไดจากส่งิ ท่เี กิดข้นึ ในวงสนทนาคราวการมาเยือน ๒๑ การแกปญหาสันตภิ าพระหวางอิสราเอลและปาเลสไตนภายใตก รอบแนวคิด (Two-State Solution) สองรัฐเพ่ือประชาชนของทั้งสองประเทศ ซึ่งกลุมนิยมฝายซายมักใชเปนปฐมบทในการเจรจาเพื่อเปนหลักประกันดาน ภมู ศิ าสตรข องชาวยวิ ไซออนิสต โดยพนั ธกรณีตามแนวคดิ ดงั กลาวยอ มทาํ ใหช าวปาเลสไตนต อ งยอมรับวาดินแดนน้เี ปน สทิ ธิของชาวยิวเชน กัน เม่ือท้ังสองฝา ยยอมรับและดําเนนิ การตามกรอบแนวคดิ ดังกลาวยอมสงผลใหสันติภาพเกิดข้ึนได ในอนาคต

๙๗ ของประธานาธิบดีโดนัลด ทรัมป ในภูมิภาคตะวันออกกลาง และเรียกรองประเทศที่ใหการ สนับสนุนขบวนการดังกลาวหยุดพฤติกรรมสนับสนุนแนวคิดรุนแรง เพราะพฤติกรรมน้ีไมตาง จากการเปน ผกู อ การรา ยเสยี เอง ซง่ึ ขณะนน้ั ทกุ ประเทศตา งชไ้ี ปทก่ี าตาร ดงั นน้ั ยอ มเขา ใจไดว า เพื่อนบานตองจัดการเร่ืองนี้เพื่อปองปรามขบวนการฮามาส (Hamas) อยางไรก็ดี ผลลัพธ ของการพบปะกันในหมูผูนําทั้งสหรัฐฯ และประเทศอาวอาหรับส้ินสุดลงดวยการประกาศ ต้ังศูนยปราบปรามแนวคิดรุนแรงสุดโตงช่ือวา (Centre for Combatting Extremist Iideology) ในภาษาอาหรับเรียกวา “เอียะตดิ าล”๒๒ จนประเดน็ นม้ี กี ารนาํ มาขยายตอ ในแวดวง สอ่ื ของซาอดุ อี าระเบยี ผานการใหสัมภาษณของผอู ํานวยการศูนยศึกษานโยบายซาอุดีอาระเบีย ระบวุ า “ถงึ เวลาแลว ทต่ี ะวนั ออกกลางตอ งปรบั เปลี่ยนเสยี ที และภูมภิ าคนี้ตอ งยกระดับ และ มีบทบาทนําในการสรา งความสมานฉันทป รองดอง ยตุ คิ วามเกลยี ดชงั และการสรา งแนวคดิ รุนแรง เพื่อบีบไมใหพวกหัวรุนแรงและกลุมท่ีมีแนวคิดหรืออุดมการณที่สุดโตงมีท่ียืนอีกตอไป” ย่ิงหากวิเคราะหกรณีกาตารพบวา ปฏิกิริยาการตอบสนองของภาคีสมาชิกในครอบครัว อาวอาหรับตอการกําหนดนโยบายในเร่ืองน้ี อาจสะทอนมุมมองหรือแนวคิดท่ีแตกตางกัน บนพ้ืนฐานผลประโยชนแหงรัฐท่ีตางฝายตางชิงความไดเปรียบระหวางกัน ดังน้ัน ดัชนีช้ีวัด ท่ีสําคัญ คือ การแสวงหาแนวรวมเพ่ือลดทอนความเสี่ยงและผลกระทบทางการเมืองและ เศรษฐกิจของประเทศ กาตารก ับทาทีสะทอนกลับ ปฏิกิริยาตอบสนองจากการกดดันรอบดาน สงผลใหกาตารสรางอํานาจการตอรอง เชงิ การทูตทีด่ ูจะเกดิ ผลทางบวกกบั กาตารอยางชดั เจน เชน กาตารเปดโอกาสใหค ูเวตซ่ึงเสนอ เปนตัวกลางไกลเกล่ียเพื่อใหวิกฤติครั้งนี้ส้ินสุดลงโดยเร็ว และดูเหมือนวานํ้าหนักการแสดง บทบาทของคูเวตในรอบน้ีไดรับความช่ืนชมและการสนับสนุนจากนานาประเทศอยางกวางขวาง ซึ่งหากมองในเชิงการทูตถือวากาตารประเมินสถานการณดานความสัมพันธระหวางประเทศ และบริหารความเสี่ยงไมใหท้ังซาอุดีอาระเบียและสหรัฐอาหรับเอมิเรตสเดินเกมรุกคืบ กดดันไดอยางสะดวก และลดแรงกดดันจากภายนอกไดอยางดี โดยเฉพาะทาทีในชวงแรก ๒๒ ภาษาอาหรบั แปลวา “แนวคดิ สายกลาง”

๙๘ รฐั สภาสาร ฉบับเดอื นธนั วาคม ๒๕๖๐ ของประธานาธิบดีโดนัลด ทรัมป ท่ีเปดทางใหซาอุดีอาระเบียและสหรัฐอาหรับเอมิเรตสฯ เดนิ หนากดดนั กาตารอยางเตม็ ที่ แตเ ม่ือเวลาผา นไปหลังเกดิ วิกฤตไิ ด ๓ วนั ทาทขี องสหรฐั ฯ ดผู อนคลายลง๒๓ เหตเุ พราะมีการถว งดลุ อํานาจจากหนว ยงานภายใน หรอื หนวยงานของรัฐที่ มีบทบาทในการดําเนินนโยบายตางประเทศท่ีเกี่ยวของสัมพันธกัน ท้ังกระทรวงกลาโหมและ กระทรวงการตางประเทศ เหตุเพราะอาจกระทบกับผลประโยชนของสหรัฐฯ ในทางออมได โดยเฉพาะประเด็นความม่ันคงเชิงดุลอํานาจระหวางประเทศในภูมิภาคกับสหรัฐฯ เนื่องจาก สหรัฐฯ มีฐานทพั สําคัญ๒๔ ตง้ั อยใู นกาตารดวยเชนกัน ซง่ึ นักวเิ คราะห๒ ๕ จากสถาบันชน้ั นาํ ใน สหรฐั ฯ มองวาฐานทัพแหง นม้ี ีจดุ เดนเชงิ ยทุ ธศาสตรส าํ คญั ตอ กองทพั สหรัฐฯ เน่อื งจากมคี วาม เพียบพรอมสมบูรณในทุกดาน ซึ่งไมสามารถหายุทธศาสตรเชนนี้ไดอีกในประเทศอาวอาหรับ อืน่ ๆ ดงั นั้น จงึ ไมใชเร่ืองแปลกทร่ี ฐั บาลสหรัฐฯ พจิ ารณาคงนโยบายการตง้ั ฐานทพั ดังกลาว และใหคงฐานทัพนี้ในกาตารตอไปเพื่อผลประโยชนของสหรัฐฯ และพันธมิตรในระดับภูมิภาค จากกรณีดังกลาวกาตารจึงชิงความไดเปรียบเชิงการเมืองและการทูตโดยสามารถประคอง สถานการณใหผานวิกฤติไปไดระยะหนึ่ง แมจะเปนเพียงระยะสั้น หรืออาจทอดยาวไปถึง ระยะกลางและระยะยาวยอ มเปนไปได เพราะอยางนอ ยสถานการณทด่ี ําเนนิ อยูมผี ลดา นบวก กับกาตารอ ยบู า ง ดังน้ี ๑. สะทอ นความสมั พนั ธอนั แนบแนน ของตุรกีท่ียืนเคียงขา งกาตาร ๒. หลายประเทศในสหภาพยุโรปหันมาใหความสนใจตอวิกฤติรอบนี้ และชวย ลดทอนแรงกดดันมิใหขอตกลงผูกพันระหวางสหรัฐฯ กับกลุมประเทศผูคว่ําบาตรมีผลกระทบ ตอ กาตารมากจนเกนิ ไป ๓. การโตแยงของกาตารเก่ียวกับการอธิบายขอมูลขอเท็จจริงหวังใหประชาคม โลกยอมรับและหนั มาใหค วามสาํ คัญและรวมแสวงหาทางออกเพอื่ คลคี่ ลายวกิ ฤติรอบน๒ี้ ๖ ๒๓ วนั ที่ ๙ มถิ ุนายน ๒๕๖๐ ประธานาธบิ ดโี ดนลั ด ทรัมป ตอสายพูดคยุ กับเจาผูครองรัฐกาตารแ ละ ตอ มามีการประชมุ รว มกนั ในทาํ เนยี บขาวและการออกแถลงการณโ ดยรัฐมนตรตี า งประเทศสหรัฐฯ เรยี กรองใหประเทศ คว่ําบาตรลดระดับการควา่ํ บาตรลงเพราะสงผลกระทบโดยตรงตอ พลเมอื งกาตารใ นชว งการถือศีลอดเดือนรอมฎอน ๒๔ ฐานทัพอุดัยด เปน ฐานทัพอากาศของสหรฐั ฯ ต้ังอยูห างจากเมืองหลวงนครโดฮาไมม าก ใชร ะยะเวลา เดนิ ทางโดยรถยนตเ พียง ๔๕ นาที ฐานทพั แหง นม้ี ีกาํ ลงั พลสหรัฐฯ ประจาํ การอยรู าวหนง่ึ หม่ืนคน ๒๕ นกั วิเคราะหสถานการณกิจการอาวอาหรับประจาํ สถาบันเบกเกอร มหาวทิ ยาลัย RICE สหรฐั อเมรกิ า ๒๖ กาตารระบุถึงขอกลาวหาของประเทศควํ่าบาตรเปนเพียงการกลาวอางและไมมีมูลความจริง โดยเฉพาะประเด็นเกี่ยวกับบัญชีรายช่ือผูกอการรายที่ประเทศผูคว่ําบาตรจัดทําข้ึนมา เพราะมีบางรายช่ือไมมีความ เชอื่ มโยงใด ๆ กบั กาตารแ มแตน อ ย ยง่ิ กวาน้นั บัญชีรายชื่อของส่ือหรือองคกรการกศุ ลของกาตารทปี่ รากฏอยไู มมีสว น สงเสริมและสนับสนุนบทบาทขององคก ารสหประชาชาตจิ นไดร ับการเชดิ ชูเกยี รติเปนที่ประจกั ษ