e-book 6006810049

คำนำ หนงั สอื อเี ลก็ ทรอนกิ ส์ (E-book) เลม่ นมี้ ีเนอื้ หาวิชา สขุ ศกึ ษา ป.4 เรอ่ื ง การปฐมพยาบาลเบอื้ งตน้ นางสาวเกสรา นาวาแก้ว ผ้จู ดั ทา

สารบญั • เรื่อง การปฐมพยาบาลเบื้องต้น หน้า • ความหมายของการปฐมพยาบาล ๖ • หลกั การปฐมพยาบาล ๘ • การปฐมพยาบาลในกรณตี ่างๆ ๘ • การเคล่ือนย้ายผ้ปู ่ วย ๑o

แบบทดสอบก่อนเรียน • คำชแี้ จง : ใหน้ ักเรยี นเลือกคำตอบทถ่ี กู ตอ้ งเพียงคำตอบเดยี ว 1. ขอ้ ใดเป็นกำรปฐมพยำบำลผทู้ ี่มีบำดแผลฟกช้ำ ก. ใชเ้ ชือกรัดเหนือแผล ข. ประคบเยน็ ทนั ที ค. ประคบร้อนทนั ที ง. ห้ำมเลือด 2. ถำ้ ถูกผ้ึงต่อยควรทำอยำ่ งไรเป็นข้นั ตอนแรก ก. ทำบำดแผลดว้ ยทิงเจอร์ ข. ลำ้ งบำดแผลดว้ ยแอลกอฮฮล์ ค. ใชเ้ ชือกรัดเหนือแผล ง. เอำเหลก็ ในออก 3. ขอ้ ใดไม่ใช่กำรปฐมบำลเม่ือมีบำดแผล ก. ปิ ดผำ้ กอ้ ซหลงั ทำยำแลว้ ข. ใชเ้ ชือกรัดบริเวณใตแ้ ผล ค. ลำ้ งแผลดว้ ยน้ำสะอำด ง. ซบั เลือดใหห้ ยดุ ไหล 4.ขอ้ ใดเป็นกำรปฐมพยำบำล ก.กำรช่วยเหลือผปู้ ่ วยก่อนส่งแพทย์ ข. กำรป้องกนั อนั ตรำยเบ้ืองตน้ ค. กำรพำผปู้ ่ วยไปพบแพทย์ ง. กำรตำมแพทยม์ ำรักษำ

5. ขอ้ ใดไม่ใช่วตั ถุประสงคใ์ นกำรปฐมพยำบำล ก. เพอื่ ลดภำวะแทรกซอ้ นที่เกิดข้ึนตำมมำ ข. เพอ่ื รักษำอำกำรผปู้ ่ วยท่ีเป็นอยู่ ค. เพื่อป้องกนั กำรพิกำรท่ีจะเกิดข้ึนภำยหลงั ง. เพอ่ื ช่วยชีวติ และลดควำมรุนแรงของกำรเจบ็ ป่ วยให้นอ้ ยลง 6. ส่ิงใดที่ผชู้ ่วยเหลือจะตอ้ งคำนึงเป็นอนั ดบั แรกก่อนเขำ้ ไปใหค้ วำมช่วยเหลือผปู้ ่ วย ก. ควำมปลอดภยั ของสถำนที่เกิดเหตุ ข. ทำบริเวณน้นั ให้มีอำกำศถ่ำยเท ปลอดโปร่ง ค. สำรวจระบบท่ีสำคญั ตำ่ งๆของผปู้ ่ วยของร่ำงกำยผปู้ ่ วย ง. ห้ำมเคลื่อนยำ้ ยผปู้ ่ วยทนั ทีโดยไม่ไดเ้ ตรียมกำร 7. กำรหำ้ มเลือดบำดแผล ถำ้ เลือดยงั ไม่หยดุ ไหลควรทำอยำ่ งไร ก.หยดุ ห้ำมเลือดในทนั ทีและใหเ้ ลือดหยดุ ไหลเอง ข.ตอ้ งพยำยำมหำ้ มเลือดให้หยดุ ไหลให้ได้ ค. ใชพ้ ลำสเตอร์ปิ ดบริเวณบำดแผล ง. รีบนำผปู้ ่ วยส่งสถำนพยำบำลทนั ที 8. กำรเคล่ือนยำ้ ยผปู้ ่ วยโดยใชผ้ ชู้ ่วยเหลือ 3 คน จะใชใ้ นกรณีใด ก. กรณีผปู้ ่ วยตวั ใหญห่ รือมีน้ำหนกั มำก ข.กรณีผปู้ ่ วยมีรูปร่ำงเลก็ และมีน้ำหนกั นอ้ ย ค. กรณีที่ตอ้ งเคลื่อนยำ้ ยผปู้ ่ วยในท่ำนอนและผปู้ ่ วยไมร่ ู้สึกตวั ง. กรณีผปู้ ่ วยยงั รู้สึกตวั อยแู่ ละสำมำรถเคลื่อนไหวไดเ้ ล็กนอ้ ย 9. บำดแผลท่ีถูกแทงหำกมีสิ่งใดหกั คำอยใู่ นแผลผปู้ ฐมพยำบำลควรทำอยำ่ งไร ก. ดึงส่ิงท่ีหกั คำอยใู่ ห้เร็วท่ีสุด ข. นำส่งโรงพยำบำลโดยเร็วที่สุด ค. ขยบั ดูวำ่ บำดแผลมีควำมลึกมำกแค่ไหน ง. พนั ผำ้ ท่ีหกั คำอยเู่ พ่ือให้อยนู่ ่ิง 10. ผปู้ ่ วยท่ีมีบำดแผลไหมห้ รือถูกลวกเลก็ นอ้ ยใหใ้ ชน้ ้ำเยน็ รำดบริเวณแผลอยำ่ งนอ้ ยกี่นำที

ควำมหมำยของกำรปฐมพยำบำลเบ้ืองตน้ ปฐมพยำบำล หมำยถึง กำรใหค้ วำมช่วยเหลือแก่บุคคลที่กำลงั เจบ็ ป่ วยหรือบำดเจบ็ โดยบริบำลใหเ้ พ่ือรักษำชีวติ ป้องกนั มิให้ สภำวะน้นั เลวลง และ/หรือเพ่ือส่งเสริมกำรฟ้ื นตวั ปฐมพยำบำลรวมถึงกำรรักษำเบ้ืองตน้ ในภำวะรุนแรงก่อนมีกำรช่วยเหลือของ บุคลำกรทำงกำรแพทย์ เช่น กำรนวดหวั ใจผำยปอดกูช้ ีพขณะกำลงั รอรถพยำบำล ตลอดจนกำรรักษำเบด็ เสร็จซ่ึงภำวะเล็กนอ้ ย เช่น กำรปิ ดพลำสเตอร์แผลถูกวตั ถุมีคมบำด ปกติผใู้ ห้ปฐมพยำบำลเป็นบคุ คลมิใช่อำชีพสำธำรณสุข โดยมีหลำยคนไดร้ ับกำรฝึกกำร ใหป้ ฐมพยำบำลข้นั พ้ืนฐำน และหลำยคนเตม็ ใจใหป้ ฐมพยำบำลจำกควำมรู้ท่ีไดม้ ำ ปฐมพยำบำลสุขภำพจิตเป็นส่วนขยำยของมโน ทศั นป์ ฐมพยำบำลใหค้ รอบคลุมสุขภำพจิต มีหลำยสถำนกำรณ์ซ่ึงอำจตอ้ งกำรปฐมพยำบำล และหลำยประเทศมีกฎหมำย ขอ้ บงั คบั หรือแนวทำงซ่ึงช้ีชดั ระดบั กำรให้ปฐม พยำบำลข้นั ต่ำในบำงสถำนกำรณ์ ซ่ึงปฐมพยำบำลน้ีอำจรวมกำรฝึกหรืออปุ กรณ์เครื่องมือเฉพำะซ่ึงมีอยใู่ นที่ทำงำน (เช่น เคร่ือง กระตกุ หวั ใจไฟฟ้ำชนิดอตั โนมตั ิ) กำรจดั หำผเู้ ช่ียวชำญปฐมพยำบำลใหค้ รอบคลุมที่สำธำรณะ หรือกำรฝึกปฐมพยำบำลภำค บงั คบั ในโรงเรียน ทวำ่ ปฐมพยำบำลไม่จำเป็นตอ้ งอำศยั อปุ กรณ์เครื่องมือหรือมีควำมรู้มำก่อนโดยเฉพำะ และสำมำรถหำเอำได้ จำกวสั ดุที่มีอยู่ ณ เวลำน้นั โดยผปู้ ฐมพยำบำลจะไม่เคยฝึกมำก่อนกไ็ ด้ ปฐมพยำบำลสำมำรถกระทำไดก้ บั สตั วเ์ กือบทกุ ชนิด เช่น กำรปฐมพยำบำลสตั วเ์ ล้ียงลูกดว้ ยนม ถือแมว้ ำ่ บทควำมน้ีจะกล่ำวถึง กำรปฐมพยำบำลแต่ในมนุษยเ์ ทำ่ น้นั

จุดประสงคข์ องกำรปฐมพยำบำล 1. เพ่ือบรรเทาความเจบ็ ปวดของผปู้ ่ วยและชว่ ยใหก้ ลบั สสู่ ภาพเดิมโดยเรว็ 2.เพื่อลดความรุนแรงของอาการเจ็บป่ วยหรอื อาการบาดเจ็บของผปู้ ่ วย 3.เพือ่ ปอ้ งกนั ความเจ็บปวด ความพกิ าร หรอื อาการอ่ืนๆ ที่อาจเกิดขนึ้ 4.เพอื่ ชว่ ยชีวติ ของผปู้ ่ วยทปี่ ระสบเหตใุ นขณะนนั้ ใหเ้ รว็ ทส่ี ดุ เพื่อลดความรุนแรง

หลกั กำรปฐมพยำบำล • การปฐมพยาบาลมหี ลกั การดงั นี้ 1. เม่ือพบผบู้ ำดเจบ็ หรือผปู้ ่ วยตอ้ งควบคุมสติของตนเองแลรีบใหก้ ำรช่วยเหลือทนั ทีโดยตอ้ งใหก้ ำร ช่วยเหลือผทู้ ่ีมีอำกำรรุนแรงหรือเป็ นอนั ตรำยต่อชีวติ ก่อน 2. ตรวจอำกำรของผปู้ ่ วยโดยกำรสอบถำมจำกผปู้ ่ วยเอง จำกน้นั ผเู้ ห็นเหตุกำรณ์ หรือสงั เกตจำกส่ิงแวดลอ้ ม และอำกำรของผปู้ ่ วย 3. พยำยำมอยำ่ ใหค้ นมุง เพ่ือใหแ้ สงสวำ่ งและอำกำศถำ่ ยเทไดส้ ะดวก 4. ใหผ้ ปู้ ่ วยอยใู่ นท่ำที่สบำยและสะดวกสำหรับกำรปฐมพยำบำล 5. บนั ทึกรำยละเอียดต่ำงๆเกี่ยวเหตกุ ำรณ์ อำกำร 6. ไม่ทำกำรรักษำผปู้ ่ วยเองใหท้ ำกำรปฐมพยำบำลเท่ำท่ีจำเป็ น

การปฐมพยาบาลในกรณตี ่างๆ • การเป็นลม เกิดขนึ้ จากหลายสาเหตุ แบง่ ออกเป็น 1.เป็นลมธรรมดา เกิดจากเลือดไปเลีย้ งสมองไมเ่ พียงพอทาใหผ้ ปู้ ่ วยไมร่ ูส้ กึ ตวั ไปช่วั ขณะ อาการ ผปู้ ่ วยจะมีอำกำรใจสน่ั หนำ้ ซีด เวยี นศีรษะ ตวั เยน็ เหงื่อออกบริเวณหนำ้ ผำก ฝ่ำมือ และฝ่ำเทำ้ ชีพจรเตน้ เบำและเร็ว วธิ ปี ฐมพยาบาล - ถำ้ ผปู้ ่ วยยงั มีสติใหผ้ ปู้ ่ วยนงั่ ลงสูดหำยใจยำวๆถำ้ ผปู้ ่ วยหมดสติให้นอนรำบโดยศีรษะอยตู่ ่ำกวำ่ ลำตวั เลก็ นอ้ ย - คลำยเส้ือให้หลวมๆ - อยำ่ ให้คนมงุ ดูเพอื่ ให้มีอำกำศถ่ำยเท - พดั ให้ผปู้ ่ วยรู้สึกสบำย - เช็ดเหง่ือตำมฝ่ำมือฝ่ำเทำ้ และหนำ้ ผำก - ใหผ้ ปู้ ่ วยสูดดมแอมโมเนีย - ถำ้ ผปู้ ่ วยหยดุ หำยใจรีบทำกำรผำยปอด

2.เป็ นลมแดด • เกิดจำกกำรอยกู่ ลำงแจง้ เป็ นเวลำนำนๆ ทำให้กลไกควบคุมควำมร้อนในร่ำงกำยทำงำนไมป่ กติ กำรขบั เหงื่อลดลง • อไมากอ่ าอรกผปู้ ่ วยจะมีอำกำรเวียนศีรษะ อึดอดั คล่ืนไส้ อำเจียน กระหำยน้ำหำยใจเร็ว ชีพจรเตน้ แรง หนำ้ แดง ผิวหนงั แหง้ แตเ่ หง่ือ • วธิ ปี ฐมพยาบาล • นำผปู้ ่ วยเขำ้ ที่ร่มและมีอำกำศถ่ำยเทไดส้ ะดวก • คลำยเส้ือผำ้ ออกเพื่อใหค้ วำมร้อนระบำย • ให้ผปู้ ่ วยนอนหงำย หนุนศีรษะให้สูงกวำ่ ลำตวั • ใชผ้ ำ้ ชุบน้ำเยน็ เช็ดตำมลำตวั ศีรษะ • ช่วยบีบนวดผปู้ ่ วยเพือ่ ใหเ้ ลือดไหลเวยี นดีข้ึน • ถำ้ อำกำรไมด่ ีข้ึนใหร้ ีบนำส่งโรงพยำบำล

เป็ นลมร้อน • เกิดจำกกำรเหน็ดเหนื่อย ร่ำงกำยมีกำรสูญเสียน้ำมำก เพรำะอยใู่ นท่ีที่มีควำมร้อนสูง ทำให้เหง่ือออกมำก ไปเล้ียงสมอง นอ้ ยลง ทำให้เป็นลม • อาการ ผปู้ ่ วยจะมีอำกำรปวดศีรษะ วงิ เวียน ออ่ นเพลีย คล่ืนไส้ หนำ้ ซีด ชีพจรเตน้ เร็วและเบำ บำงคนอำจหมดสติไป • วธิ ปี ฐมพยาบาล • คลำยเส้ือผำ้ ออกใหห้ ลวมเพอ่ื ใหผ้ ปู้ ่ วยรู้สึกสบำยข้ึน • ใหผ้ ปู้ ่ วยอยใู่ นท่ีที่มีอำกำศถ่ำยเทไดส้ ะดวก • ใหผ้ ปู้ ่ วยนอนหงำยและยกเทำ้ สูงกวำ่ ศีรษะ • ถำ้ ผปู้ ่ วยรู้สึกตวั ใหด้ ่ืมน้ำอนุ่ ผสมเกลือ๑/๒ชอ้ นชำ ตอ่ น้ำ๑/๒แกว้ เพอ่ื ทดแทนเกลือแร่ที่สูญเสียออกจำกร่ำงกำย • อำจให้ผปู้ ่ วยดื่มน้ำชำ กำแฟ เพือ่ ช่วยกระตุน้ กำรทำงำนของระบบไหลเวียนโลหิตให้ดีข้ึน แต่ถำ้ ผปู้ ่ วยมีอำกำรคลื่นไสไ้ มค่ วร ให้ด่ืม

บาดแผล อำกำรบำดเจบ็ ท่ีเห็นเป็นบำดแผลภำยนอกขนำดเลก็ แตอ่ ำจเป็นสำเหตใุ ห้อวยั วะภำยในบำดเจบ็ รุนแรง และอำจเป็นสำเหตุให้เลือดออกมำก จนทำใหช้ ็อกหรือหวั ใจหยดุ เตน้ ได้ บำดแผลแบ่งออกเป็น๒ชนิด ดงั น้ี ๑.บำดแผล คือ บำดแผลท่ีมีกำรฉีกขำดของเน้ือเยอื่ ภำยใตผ้ ิวหนงั เป็นบำดแผลที่ไมม่ ีแยกของผวิ หนงั เกิดจำกกำรกระแทกของของแขง็ ที่ไม่ มีคม เช่น แผลฟกช้ำ ห่อเลือด เป็นตน้ วธิ ีปฐมพยาบาล ๑.ให้ประคบดว้ ยควำมเยน็ โดยใชน้ ้ำแขง็ หรือถุงน้ำเยน็ ประคบเพ่อื ไมใ่ หเ้ ลือดออกและช่วยระงบั อำกำรปวด ภำยใน๒๔ชวั่ โมงแรก ๒.ใชผ้ ำ้ พนั แผลแบบผำ้ ยดื พนั ไว้ ๓.ภำยหลงั ๒๓ชวั่ โมง ใหป้ ระคบดว้ ยน้ำอุ่น เพ่อื ช่วยละลำยลิ่มเลือด

บาดแผลเปิ ด บำดแผลเปิ ด คือ บำดแผลท่ีมีกำรฉีกขำดและมีเลือดไหลออกมำภำยนอกผิวหนงั เช่น แผลถลอก แผลฉีกขำด แผลตดั แผลถูก แทง เป็นตน้ วิธีปฐมพยำบำล • กดปำกบำดแผลดว้ ยสำลีหรือผำ้ กอซท่ีสะอำดเพ่ือหำ้ มเลือดและยกบริเวณแผลใหส้ ูง • ทำควำมสะอำดบำดแผลดว้ ยน้ำสะอำดและสบู่หรือใชแ้ อลกอฮอลเ์ ช็ด เพื่อลดปริมำณเช้ือแบคทีเรียบริเวณแผล • ใชส้ ำลีชุบยำใส่แผลสดทำบริเวณรอบๆแผล • ใชพ้ ลำสเตอร์ปิ ดแผลหรือผำ้ พนั แผลไว้ • ถำ้ บำดแผลมีขนำดใหญ่และมีเลือดออกมำกใหร้ ีบนำผปู้ ่ วยส่งโรงพยำบำล

แผลไฟไหม้ นา้ ร้อนลวก บำดแผลจำกกำรถูกไฟไหม้ น้ำร้อนลวก เกิดข้ึนไดบ้ ่อยในชีวติ ประจำวนั โดยมีสำเหตเุ กิดจำกอบุ ตั ิเหตุ ควำมประมำท ขำดควำม ระมดั ระวงั อำกำร อำกำรบำดเจบ็ จะมีควำมรุนแรงมำกนอ้ ยเพียงใดข้ึนอยกู่ บั ระยะเวลำที่ผวิ หนงั สมั ผสั กบั ควำมร้อน ควำมลึกของบำดแผล ขนำด ควำมกวำ้ งของบำดแผล และอวยั วะส่วนที่ไดร้ ับบำดเจบ็ บำดแผลถูกไฟไหม้ น้ำร้อนลวก แบ่งเป็น ๓ ระดบั โดยดูจำกควำมลึกของ บำดแผล ดงั น้ี ควำมลึกระดบั ๑ บำดแผลออยเู่ พยี งผิวหนงั ช้นั หนงั กำพร้ำเทำ่ น้นั อำจทำใหเ้ กิดรอยแดงรู้สึกแสบร้อน ผิวหนงั บริเวณน้นั อำจลอกออก เกิด อำกำรเจบ็ ปวดแตแ่ ผลจะหำยเร็วและไม่เกิดแผลเป็น ควำมลึกระดบั ๒ เป็ นกำรบำดเจบ็ ในระดบั ช้นั หนงั แท้ ถำ้ ไม่มีภำวะติดเช้ือจะหำยภำยใน๒-๓สปั ดำห์ ข้ึนอยกู่ บั ควำมของบำดแผล วธิ ปี ฐมพยาบาล • ถำ้ ไฟไหมต้ ิดเส้ือผำ้ ให้รีบดบั ไฟก่อน ดว้ ยกำรใชผ้ ำ้ ผืนใหญท่ ่ีมีควำมหนำชุบแลว้ คลุมบริเวณท่ีติดไฟ • ถอดเคร่ืองประดบั ตำ่ งๆออกใหห้ มดเพรำะอำจบวมข้ึนแลว้ ทำให้ถอดยำก • บำดแผลควำมลึกระดบั ๑ใชน้ ้ำเยน็ หรือน้ำแขง็ ประคบเพ่ือช่วยลด ปวดแสบ ปวดร้อนและป้องกนั ไม่ให้เน้ือเยอ่ื ถูกทำลำยมำกข้ึน

กระดูกหัก กระดูกหกั เกิดจำกรอยแตกมกั เกิดจำกกำรประสบอบุ ตั ิเหตุ ถูกตี ตกจำกที่สูง หรือไดร้ ับแรงกระแทกอยำ่ งรุนแรงจนทำให้ กระดูกหกั อาการ ผปู้ ่ วยจะรู้สึกปวดกระดูกหรือรอบบริเวณที่ไดร้ ับบำดแผล ไมส่ ำมำรถเคล่ือนไหวไดถ้ ำ้ เคลื่อนไหวแลว้ จะเจบ็ ปวดมำกๆ และรู้สึกเหน็บชำ อำจลำพบปลำยหรือหวั กระดูกท่ีเคลื่อนหรือหกั ออกมำ หรือบำงรำยอำจเกิดกระดูกทิ่มผิวหนงั ออกมำ วธิ ปี ฐมพยาบาล 1. หำกจำเป็ นตอ้ งถอดเส้ือผำ้ ออก ให้ใชก้ รรไกรตดั ตำมตะเขบ็ เส้ือผำ้ 2. ใชว้ สั ดุท่ีหำไดห้ นุนและประคองใหบ้ ริเวณที่บำดเจบ็ อยนู่ ่ิงและอยใู่ นทำ่ ท่ีสบำย 3. อยำ่ พยำยำมดึงกระดูกใหเ้ ขำ้ ท่ีดว้ ยตนเอง 4. ประคบบริเวณที่ไดร้ ับบำดเจบ็ ดว้ ยควำมเยน็ 5. ยกอวยั วะส่วนที่หกั ให้สูงเพื่อลดอำกำรบวม

เลือดกาเดาไหล เลือดกำเดำไหลเป็ นอำกำรที่พบไดบ้ ่อยในทุกเพศทกุ วยั โดยมีสำเหตจุ ำกเสน้ เลือดภำยในโพรงจมกู แตก เน่ืองจำกกำรชอบลว้ ง หรือกำรแคะจมกู สง่ั น้ำมูกแรงเกินไป จมกู ไดร้ ับกำรกระแทกอยำ่ งรุนแรงหรือประสบอบุ ตั ิเหตุ อำกำร มีเลือดไหลออกจำกรูจมูก บำงรำยอำจรู้สึกเจบ็ บริเวณที่มีเลือดไหล เลือดอำจไหลออกทำงดำ้ นหนำ้ จมูกหรือไหลลงคอ เลือดท่ีไหลอำจออกมำเป็นน้ำเลือดหรือเป็นล่ิมเลือด มีปริมำณต้งั แตเ่ ลก็ นอ้ ยจนถึงปริมำณมำกท่ีทำใหผ้ ปู้ ่ วยควำมดนั โลหิตต่ำ และเป็ นลมหมดสติได้ วธิ ปี ฐมพยาบาล • ให้นงั่ นิ่งๆอยกู่ บั ที่ เอนตวั ไปขำ้ งหนำ้ เล็กนอ้ ย • ใชน้ ิ้วโป้งและนิ้วช้ีบีบรูจมูกแลว้ หำยใจทำงปำก๑๐นำที ถำ้ เลือดไมห่ ยดุ ไหลใหท้ ำซ้ำอีกคร้ัง • ถำ้ มีเลือดไหลลงคอ อยำ่ กลืนลงไปใหค้ ำยออกอยำ่ นอนรำบหรือเงยหนำ้ ข้ึน เพรำะอำจกลืนลงไปแลว้ ทำให้อำเจียนได้ • พยำยำมอยำ่ แคะจมูกหรือสง่ั น้ำมูก เพรำะอำจทำให้อำกำรแยล่ ง

กำรเคล่ือนยำ้ ยผปู้ ่ วย กำรเคล่ือนยำ้ ยอยำ่ งถูกวธิ ีมีควำมสำคญั มำกถำ้ ผชู้ ่วยเหลือไม่มีทกั ษะประสบกำรณ์ ไมม่ ีควำมรู้ ควำมเขำ้ ใจ และไม่รู้วิธีกำร เคลื่อนยำ้ ยอยำ่ งถูกตอ้ ง อำจจะทำใหผ้ บู้ ำดเจบ็ ไม่ปลอดภยั หรือเกิดอนั ตรำยมำกข้ึน กำรเคล่ือนยำ้ ยผปู้ ่ วยตอ้ งระมดั ระวงั เป็นอยำ่ ง มำกเพือ่ ผปู้ ่ วยไดร้ ับบำดเจบ็ จำกกำรเคลื่อนยำ้ ยนอ้ ยที่สุด จุดประสงค์ในการเคล่ือนย้ายผู้ป่ วย 1. เพ่อื นำผปู้ ่ วยออกจำกสถำนที่เกิดเหตุ ซ่ึงอำจจะทำใหเ้ กิดอนั ตรำยเพิม่ มำกข้ึน 2. เพอื่ นำผปู้ ่ วยไปยงั สถำนที่ท่ีสำมำรถปฐมพยำบำลได้ 3. เพอ่ื ส่งผปู้ ่ วยไปทำกำรรักษำตอ่ หลกั การเคล่ือนย้ายผ้ปู ่ วย 1. ตรวจดูวำ่ ผปู้ ่ วยไดร้ ับบำดเจบ็ บริเวณใด 2. แจง้ ให้ผปู้ ่ วยทรำบและบอกถึงวธิ ีกำรที่ตอ้ งใหผ้ ปู้ ่ วยให้ควำมร่วมมือ 3. ใหป้ ฐมพยำบำลก่อนทำกำรเคล่ือนยำ้ ย 4. ไม่ทิ้งให้ผปู้ ่ วยที่หมดสติอยตู่ ำมลำพงั

วธิ ีกำรเคลื่อนยำ้ ยผปู้ ่ วย 1. การเคล่ือนย้ายผู้ป่ วยด้วยผ้ชู ่วยเหลือ1คน - กำรพยงุ ใชส้ ำหรับผปู้ ่ วยท่ีรู้สึกตวั ยงั พอช่วยเหลือตนเองไดไ้ มม่ ีกระดูกหกั วธิ ปี ฏิบัติ 1. ผชู้ ่วยเหลือยนื เคียงขำ้ งผปู้ ่ วย หนำ้ หนำ้ ไปทำงเดียวกนั 2. ผชู้ ่วยเหลือยนื เอำแขนไปขำ้ งหน่ึงของผปู้ ่ วยพำดคอแลว้ ผชู้ ่วยเหลือจบั มือผปู้ ่ วยไว้ 3. ผเู้ หลือเอำมืออีกขำ้ งโอบเอว 4. ใหผ้ ปู้ ่ วยเดินนำหนำ้ เสมอ 5. ใหผ้ ชู้ ่วยเหลือคอยมองเทำ้ ผปู้ ่ วยเอำไวเ้ พื่อผปู้ ่ วยจะลม้ ไดช้ ่วยประคองไวท้ นั

2.กำรอุม้ - เป็นกำรเคล่ือนยำ้ ยที่สะดวก รวดเร็ว แต่เหมำะสำหรับผปู้ ่ วยตวั เลก็ น้ำหนกั นอ้ ยโดยผบู้ ำดเจบ็ ไม่บำดเจบ็ รุนแรงหรือมี กระดูกหกั วธิ กี ารปฏบิ ตั ิ 1. ผชู้ ่วยเหลือใชแ้ ขนขำ้ งหน่ึงซอ้ นใตข้ ำของผปู้ ่ วย 2. แลว้ ใชม้ ืออีกขำ้ งสอดใตห้ ลงั แลว้ โอบกอด 3. ผชู้ ่วยเหลือยกผปู้ ่ วยอุม้ ข้ึนแลว้ พำเดินไป 4. ถำ้ ผปู้ ่ วยยงั มีสติให้ผปู้ ่ วยเอำแขนคลอ้ งคอผชู้ ่วยเหลือไว้

3.กำรลำก - ใชใ้ นกรณีฉุกเฉิน เช่นแกส๊ ระเบิด ไฟไหม้ ตึกถล่ม ซ้ึงตอ้ งรีบเคล่ือนยำ้ ยผปู้ ่ วยออกจำกสถำนที่เกิดเหตุโดยเร็วเพอื่ ควำม ปลอดภยั วธิ ปี ฏบิ ตั ิ 1. ผชู้ ่วยใชม้ ือสอดใตร้ ักแร้ผปู้ ่ วยหรือใชม้ ือจบั เทำ้ ผปู้ ่ วย 2. ผชู้ ่วยเหลือลำกผปู้ ่ วยดว้ ยกำรลำกถอยหลงั 3. ตอ้ งระมดั ระวงั ไม่ใหส้ ่วนร่ำงกำยของผปู้ ่ วยโคง้ งอในขณะลำก

4.กำรกอดคอข่ีหลงั - ใชส้ ำหรับผปู้ ่ วยท่ีขำดบำดเจบ็ เดินไมไ่ ดแ้ ตร่ ู้สึกตวั และผปู้ ่ วยจะตอ้ งมีน้ำหนกั ตวั ไม่มำกเกินกำลงั ของผชู้ ่วยเหลือ วธิ ปี ฏบิ ัติ 1. ให้ผปู้ ่ วยยมื ถำบหลงั และกอดคอผชู้ ่วยเหลือ 2. ผชู้ ่วยเหลือยอ่ ตวั ลงแลว้ สอดมือท้งั สองขำ้ งใตเ้ ขำ่ ของผปู้ ่ วย 3. ผชู้ ่วยเหลือดึงขอ้ มือของผปู้ ่ วยท้งั 2 มำยดึ ไวเ้ ป็ นลกั ษณะไขวก้ นั 4. เมื่อทรงตวั ไดด้ ีแลง้ จึงออกเดิน

กำรเคล่ือนยำ้ ยผปู้ ่ วยแบบใชเ้ ปลหำ้ ม ใชส้ ำหรับเคล่ือนผูป้ ่ วยท่ีมีอำกำรหนกั และจำเป็นตอ้ งใชเ้ ปลแต่ไมม่ ีเปล จึงตอ้ งดดั แปลงวสั ดุทำเป็นเปลแทน เหมำะสำหรับผปู้ ่ วยที่หมดสติ วธิ ที าเปล 1. นำผำ้ ห่มผืนหนำๆใหญๆ่ มำคลี่ออกเป็น2 ส่วนพบั ส่วนท่ี 1 มำหำส่วนที่ 2 แลว้ สอดไมย้ ำวตำมรอยพบั ใหโ้ ผล่ออกมำท้งั 2ขำ้ ง 2. นำไมย้ ำวอนั ที่ 2 วำงลงบนผำ้ ท่ีผบั ไวห้ ่ำงจำกไมย้ ำวอนั แรกประมำณ60 เซนติเมตร 3. พบั ชำยผำ้ ห่มยอ้ นกลบั มำทบั ไมย้ ำวอนั ที่2 และชำยผำ้ ใหผ้ ำ้ พำดคลุมไมย้ ำวอนั ท่ี 1 จะไดเ้ ปลสำหรับเคล่ือนยำ้ ยผูป้ ่ วย วธิ ีปฏิบตั ิ 1. ผูช้ ่วยเหลืออุม้ ผปู้ ่ วยนอนรำบบนเปล 2. ใหผ้ ูป้ ่ วยช่วยเหลือคนใดคนหน่ึงเป็นออกคำสงั่ ในกำรยกและหำมผปู้ ่ วยเดินเพอ่ื ควำมพร้อมเพรียงกนั 3. ในกรณีมีผูช้ ่วยเหลือ ๒คน ใหค้ นหน่ึงหำมทำงดำ้ นศีรษะ ส่วนอีกคนหำมทำงดำ้ นปลำยเทำ้ ของผูป้ ่ วยและหนั หนำ้ ไปทำงเดียวกนั 4. ในกรณีมีผูช้ ่วยเหลือ ๔ คน ใหอ้ ีก๒ คนท่ีเหลือช่วยหำมทำงดำ้ นขำ้ งของเปลและหนั หนำ้ เดินไปทำงเดียวกนั

สรุปสำระสำคญั การเรยี นรูเ้ รอ่ื งการปฐมพยาบาลและการเคลอ่ื นยา้ ยผปู้ ่ วยอยา่ งถกู วธิ ีจะชว่ ยใหส้ ามารถปฏิบตั ไิ ดอ้ ยา่ ง ถกู ตอ้ งและเหมาะสม ในการที่จะชว่ ยบรรเทาอาการเจ็บป่ วยหรอื การบาดเจ็บของผปู้ ่ วย ก่อนที่จะนาผปู้ ่ วย ถงึ มอื แพทยต์ อ่ ไป ดงั นนั้ การเรยี นรูว้ ิธีการปฐมพยาบาลและการเคลอ่ื นยา้ ยผปู้ ่ วยจึงสาคญั มากและเป็น ประโยชนท์ งั้ ตอ่ ตนเองและผอู้ น่ื ดว้ ย

เฉลยแบบทดสอบ 1. ขอ้ ใดเป็นกำรปฐมพยำบำลผทู้ ่ีมีบำดแผลฟกช้ำ ตอบ ข. ประคบเยน็ ทนั ที 2. ถำ้ ถูกผ้งึ ตอ่ ยควรทำอยำ่ งไรเป็นข้นั ตอนแรก ตอบ ง. เอำเหลก็ ในออก 3. ขอ้ ใดไม่ใช่กำรปฐมบำลเมื่อมีบำดแผล ตอบ ข. ใชเ้ ชือกรัดบริเวณใตแ้ ผล 4.ขอ้ ใดเป็นกำรปฐมพยำบำล ตอบ ข. กำรป้องกนั อนั ตรำยเบ้ืองตน้ 5ต.อขบอ้ ใคด.ไเพม่ใอ่ื ชป่ว้อตั งถกุปนั รกะำสรงพคิกใ์ ำนรกทำจ่ี ระปเกฐิดมขพ้นึ ยภำบำยำหลลงั 6ต.อสบ่ิงใงด.ทหี่ผำ้ มชู้ ่วเคยลเหื่อลนือยจำ้ ยะผตปูอ้้ ่ งวคยำทนนั ึงทเปีโ็นดยอไนั มด่ไบั ดแเ้ ตรรกียกม่อกนำเรขำ้ ไปใหค้ วำมช่วยเหลือผปู้ ่ วย 7. กำรห้ำมเลือดบำดแผล ถำ้ เลือดยงั ไม่หยดุ ไหลควรทำอยำ่ งไร ตอบ ข.ตอ้ งพยำยำมห้ำมเลือดใหห้ ยดุ ไหลใหไ้ ด้

8. กำรเคล่ือนยำ้ ยผปู้ ่ วยโดยใชผ้ ชู้ ่วยเหลือ 3 คน จะใชใ้ นกรณีใด ตอบ ข.กรณีผปู้ ่ วยมีรูปร่ำงเลก็ และมีน้ำหนกั นอ้ ย 9. บำดแผลท่ีถูกแทงหำกมีส่ิงใดหกั คำอยใู่ นแผลผปู้ ฐมพยำบำลควรทำอยำ่ งไร ตอบ ง. พนั ผำ้ ที่หกั คำอยเู่ พ่ือให้อยนู่ ิ่ง 10. ผปู้ ่ วยท่ีมีบำดแผลไหมห้ รือถูกลวกเล็กนอ้ ยให้ใชน้ ้ำเยน็ รำดบริเวณแผลอยำ่ งนอ้ ยก่ีนำที ตอบ ค. 10 นำที

อำ้ งอิง นนั ทิยา จีระทรพั ยแ์ ละคณะ (2541) หนงั สอื สาระการเรยี นรูพ้ นื้ ฐานสขุ ศกึ ษา กลมุ่ สาระการเรยี นรูส้ ขุ ศกึ ษา ชนั้ ประถมศกึ ษาปีท่ี 3 กรุงเทพมหานครวฒั นาพานิช.

อำจำรยผ์ สู้ อน อ.ปิ ยวรรณ ขอจิตตเ์ มตต์