งานนำเสนอe-book

รายงานน้ีเป็ นสว่ นหน่ึงของวิชาภาษาไทย ภาคเรยี นที่ ๒ ปี การศึกษา ๒๕๖๕

ความหมายของคาว่าลิลติ ประวตั ผิ แู้ ตง่ เกร็ดความรลู้ ลิ ิต พิธี ความเชอ่ื ในการสงคราม การถอดความบทประพนั ธ์ คาศัพทส์ าคญั คณุ คา่

ความหมายของคาว่าลลิ ิต  คาประพนั ธท์ ใ่ี ชโ้ คลงและร่ายแตง่ สลบั กนั ไป แตม่ สี มั ผสั เกย่ี ว โยงกนั ทกุ บท คอื บทตน้ (คาทา้ ยสดุ ) สง่ สมั ผสั ดว้ ยคา อะไร คาท่ี ๑-๒-๓ ในวรรคแรกของบททีต่ ามมา ตอ้ งมคี า สมั ผสั สระกบั คาท่สี ง่ สมั ผสั ในบทกอ่ น ลิลติ นอ้ี าจแตง่ เป็ น โคลงลว้ น โดยมรี า่ ยนาเพยี งบทเดยี วก็ได้

ประวตั ผิ แู้ ตง่  สมเด็จพระมหาสมณเจา้ กรมพระปรมานชุ ิตชิโนรส [1] (11 ธนั วาคม พ.ศ. 2333 – 9 ธนั วาคม พ.ศ. 2396) พระนามเดมิ พระเจา้ ลกู ยาเธอ พระองคเ์ จา้ วาสกุ รี เป็ น สมเด็จพระสงั ฆราชไทยพระองคท์ ี่ 7 แหง่ อาณาจกั ร รตั นโกสินทร์ (สมยั สมบรู ณาญาสิทธริ าชย)์ และเป็ นพระ ราชวงศพ์ ระองคแ์ รกท่ีทรงไดร้ บั สถาปนาใหด้ ารงตาแหนง่ สมเด็จพระสงั ฆราช นอกจากนย้ี งั เป็ นสมเด็จพระสงั ฆราช พระองคแ์ รกทป่ี ระสตู ใิ นสมยั รตั นโกสนิ ทร์ ทรงสถิต ณ วดั พระเชตพุ นวิมลมงั คลารามราชวรมหาวิหาร ในสมยั พระบาทสมเด็จพระจอมเกลา้ เจา้ อยหู่ ัว ดารงสมณศักดเิ์ มอ่ื ปี พ.ศ. 2394 ถึงปี พ.ศ. 2396 รวม 2 ปี สิน้ พระชนมเ์ มอ่ื พระชนั ษาได้ 62 ปี 364 วนั

เกร็ดความรลู้ ิลติ  ในอดตี การหาชยั ภมู ใิ นการรบเป็ นเร่ืองที่สาคญั มากเพราะจะทา ใหไ้ ดเ้ ปรียบและเป็ นท่เี กรงขามของขา้ ศึก ซ่ึงตามตาราพิชยั สงครามกลา่ วไว้ ๘ นามดงั ตอ่ ไปนี้  ๑.ครฑุ นาม--------มตี น้ ไมใ้ หญ่ ๑ ตน้ ขน้ึ อยบู่ นบริเวณทมี่ จี อมปลวกหรือภเู ขา  ๒.พยคั ฆนาม------ตงั้ อยบู่ ริเวณ ขอบชายป่ า  ๓.สีหนาม----------มตี น้ ไมใ้ หญ่ ๓ ตน้ ขนึ้ บนบริเวณท่ีมจี อมปลวกหรือภเู ขา  ๔.สนุ ขั นาม--------อยบู่ ริเวณ ทางใกลห้ มบู่ า้ น  ๕.นาคนาม--------อยใู่ กลก้ บั ทางนา้  ๖.มสุ กิ นาม--------อยใู่ กลก้ บั บริเวณทม่ี โี พรงไมห้ รือจอมปลวก  ๗.อชั นาม----------อยใู่ น บริเวณกลางทงุ่  ๘.คชนาม----------อยใู่ น บริเวณป่ าไผ่

พิธี ความเชอื่ ในการสงคราม  ๑. โขลนทวาร หมายถึง ประตปู ่ า เป็ นประตทู ่ีสรา้ งขน้ึ ชวั่ คราว สาหรบั ใชใ้ นพิธีกรรมท่ีเป็ นสิริมงคลและขจดั ความอปั มงคลแกผ่ ทู้ ี่เดนิ ผา่ น พิธีน้ี เรียกวา่ พิธีโขลนทวาร นยิ มทาทงั้ พิธีหลวงและพธิ ีราษฎร์ การประกอบพิธโี ขลนทวารที่เป็ นพิธหี ลวงนน้ั จดั ขนึ้ ในโอกาสท่ีสาคญั ๓ วาระ คือ (๑) ในการยกทพั ออกจากเมืองเพ่ือไปทาศึกสงคราม ทาใหเ้ กิด ขวญั และกาลงั ใจในการรบเอาชนะขา้ ศึกศัตรู (๒) ในการรบั กองทพั ที่ได้ ชยั ชนะกลบั มาเพื่อขจดั อปุ ัทวนั ตราย ขบั เสนยี ดจญั ไร วิญญาณขา้ ศึก ไมใ่ หต้ ิดตามตวั ทหาร เครื่องศสั ตราวธุ ชา้ งมา้ เขา้ มาในเมือง และเพ่ือ เป็ นสิริมงคลแกท่ หารทก่ี ลบั มา (๓) ในการรบั ชา้ งสาคญั เขา้ เมอื ง เพ่ือ สมโภชชา้ งเผอื กตลอดการเดนิ ทาง กอ่ นจะประกอบพิธสี มโภชขน้ึ ระวาง ในเมืองหลวง พธิ ีตง้ั โขลนทวารในการยกทพั ออกจากเมอื งตอ้ งประกอบรว่ มกบั พิธี ตดั ไมข้ ม่ นาม การประกอบพธิ ตี อ้ งมสี ถานท่สี าหรบั พระสงฆส์ วดพระ พทุ ธมนตแ์ ละสวดชยนั โต ตง้ั พระพทุ ธรปู พรอ้ มเคร่ืองบชู า บาตรนา้ พระ พทุ ธมนต์ จบั สายสิญจนว์ งรอบโขลนทวารพอใหพ้ ระสงฆถ์ ือสวดได้ และ ยงั มพี ราหมณห์ มอเฒ่า ๒ คน พราหมณพ์ ธิ ี ๒ คน ทาหนา้ ท่ปี ระพรมนา้ เทพมนตรแ์ ละเป่ าสงั ข์ มเี กยหอ ๒ เกยสาหรบั พระสงฆป์ ระพรมนา้ พระ พทุ ธมนตแ์ ละพราหมณป์ ระพรมนา้ เทพมนตรเ์ มื่อเวลาทหารชา้ งมา้ ผา่ น โขลนทวาร สว่ นการตดั ไมข้ ม่ นามตอ้ งเอาตน้ ไมท้ ม่ี ชี อื่ รว่ มตวั อกั ษรกบั ชอ่ื ขา้ ศึกมาสมมตวิ ่าเป็ นตวั ขา้ ศึก เอาพระแสงอาชญาสทิ ธ์ฟิ ันตน้ ไมน้ นั้ แลว้ ใหท้ หารเดินขา้ มไปเป็ นการขม่ นามขา้ ศึก 

การถอดความบทประพนั ธ์  ตอนท่ี 1 เริ่มบทกวี (รา่ ย) กลา่ วสดดุ ที ่ีทรงมชี ยั ชนะในการทา ยทุ ธหตั ถีตอ่ พระมหาอปุ ราชาวา่ พระเกยี รตเิ กริกไกรไปทวั่ ทกุ หน ทกุ แห่ง ขา้ ศึกเกรงพระบรมเดชานภุ าพไมก่ ลา้ เสยี่ งทาสงคราม จงึ พากนั ยอมออ่ นนอ้ มเป็ นเมอื งขน้ึ กรงุ ศรีอยธุ ยาเจริญร่งุ เรือง มคี วามสขุ สาราญพรงั่ พรอ้ มดว้ ยโภคสมบัติ พรอ้ ม สรรพดว้ ย พชื พนั ธธ์ุ ญั ญาหารอนั สมบรู ณ์ บา้ นเมอื งมแี ตค่ วามสงบ ปราศจากศึกสงคราม ขา้ ราชการ ทงั้ ฝ่ ายหนา้ และฝ่ ายในก็พากนั เฝ้ าแหนอยา่ งพรอ้ มพรงั่ เหลา่ ทหารพล ชา้ ง มา้ อาวธุ ปื นไฟ ก็มี มากมาย ทวั่ โลกลว้ นสรรเสริญสดดุ ี (โคลงสสี่ ภุ าพ) บญุ ญานภุ าพแห่งพระนเรศวรมหาราชกษตั ริยแ์ ห่งแผน่ ดนิ สยาม ขา้ ศึกไดย้ ินพระเกยี รตยิ ศชอ่ื เสยี ง ก็พากนั เกรงพระบรมเดชานุ ภาพ ฤทธ์ขิ องพระองคด์ งั่ พระรามท่ปี ราบยกั ษก์ ็ปานกนั เมอื่ ทา สงครามขา้ ศึกก็ตอ้ งพา่ ยแพท้ กุ ครง้ั ขา้ ศึกพินาศไปเหมอื นทหาร ยกั ษ์ พระองคด์ งั่ พระรามอวตารลงมาปราบยคุ เข็ญ ขา้ ศึกแมต้ งั้ แสนก็ไมอ่ าจตอ่ สฤู้ ทธ์พิ ระองคไ์ ด้ พากนั ตกใจกลวั แลว้ หนไี ป เสร็จ ศึกแลว้ ก็ขนึ้ ครองราชสมบตั ิ พระบารมขี องพระองคท์ าให้ บา้ นเมอื งร่มเย็นดจุ แสงเดอื นท่สี อ่ งอยบู่ นทอ้ งฟ้ าทกุ แห่งหนทวั่ บา้ นเมอื งมแี ตค่ วามสมบรู ณ์ ปราศจากความทกุ ขใ์ ดๆทงั้ ส้นิ จน เป็ นที่แซซ่ อ้ งสรรเสริญทวั่ ไปทกุ แหลง่ หลา้

คาศพั ทส์ าคญั  คาศพั ท์  เผอื น ป่ า  อรินทร์ ราชศตั รู ขา้ ศึกผเู้ ป็ นใหญ่  กิดาการ เสียงสรรเสริญ  นครรามนิ ทร์ กรงุ ศรีอยธุ ยา  แดนปราจนิ กรงุ ศรีอยธุ ยาซึ่งอยทู่ างทศิ ตะวนั ออกของ ประเทศพมา่  ถึงฆาต ถึงตาย  ผะชด ประชด  ยบุ ล เร่ืองราว

คณุ ค่า  สะทอ้ นใหเ้ ห็นธรรมชาติมนษุ ย์ เชน่ พระเจา้ หงสาวดตี รสั ประชดพระมหาอปุ ราชาวา่ กษตั ริยก์ รงุ ศรีอยธุ ยามพี ระโอรสที่ กลา้ หาญไมค่ รนั่ ครา้ มจอ่ การศึกสงคราม แตพ่ ระโอรสของ พระองคเ์ ป็ นคนขลาด ทาใหพ้ ระมหาอปุ ราชาทรงอบั อายและเกรง พระราชอาญา จงึ เกิดขตั ตยิ มานะยอมกระทาตามพระราช ประสงคข์ องพระราชบิดา ดงั ตวั อยา่ ง  “...องค์อปุ ราชยินสาร แสนอัประมาณมาตย์มวล นวลพระพักตร์ผอ่ งเผือด เลือดสลดหมดคลา้ ชา้ กมลหมองมัว กลัวพระอาชญายอบ นอบประณตบทมูล ทูลลาไทล้ ีลาศ ธก็ ประกาศเกณฑพ์ ล บอกยุบลบมิหึง...”  สมเด็จพระนเรศวรเมอื่ ตกอยใู่ นวงลอ้ มของขา้ ศึก ไดใ้ ชว้ าทศิลป์ กลา่ วเชญิ พระมหาอปุ ราชามารบตวั ตอ่ ตวั เพ่ือเป็ น เกยี รตยิ ศและศกั ดศ์ิ รีของทง้ั สองพระองค์ สืบตอ่ ไปภายหนา้ จะไม่ มกี ารรบทกี่ ลา้ หาญเยย่ี งนอ้ี ีก ดงั ความในบทประพนั ธต์ อ่ ไปนี้  ภพอตุ ดมเอย พระพ่ พี ระผูผ้ ่าน ไป่ ชอบเชษฐย์ ืนหยุด ร่มไม้ เชญิ ราชร่วมคชยุทธ์ เผยอเกยี รติ ไวแ้ ฮ สืบกวา่ สองเราไสร้ สดุ ส้ินฤามี