อาณาจักรพืช 4 ep_2 ตอน พืชที่ไม่มีเนื้อเยื่อลำเลียง สื่อการสอนโดยครูสุกฤตา โสมล

4. อาณาจกั รพชื : Kingdom Plantae จดั ทำโดย ครูสุกฤตำ โสมล Ep.2 : พชื ทไี่ ม่มเี นือ้ เยอื่ ลำเลยี ง จดั ทำโดย ครูสกุ ฤตำ โสมล รำยวชิ ำชวี วทิ ยำ ช้ัน ม.6 โรงเรยี นเบญจมรำชทู ิศ จงั หวดั จนั ทบรุ ี

นักอนุกรมแบ่งพชื ออกเป็น 2 กล่มุ ใหญ่ ดังน้ี 1. กลุ่มพชื ทีไ่ มม่ ีเนือ้ เยอื่ ลำเลยี ง (nonvascular plant) - ได้แก่ Hornworts , Liverworts , Moss 2. กลุ่มพชื ท่มี ีเนือ้ เย่ือลำเลยี ง (vascular plant) 2.1 แบบท่ไี มม่ เี มลด็ (seedless plant) 2.2 แบบท่ีมเี มล็ด (seed plant) 2.2.1 พชื เมล็ดเปลอื ย (Gymnosperms) 2.2.2 พชื ดอก (Angiosperms) จดั ทำโดย ครูสกุ ฤตำ โสมล

1. กลมุ่ พืชที่ไม่มเี นื้อเยื่อลำเลยี ง (nonvascular plant) - ไม่มเี น้อื เย่ือลำเลียง ไม่มีรำก ลำตน้ และใบท่ีแทจ้ ริง มสี ีเขียวขนำดเลก็ มักพบในทช่ี ้นื สูง - มีวฏั จกั รชีวติ แบบสลับโดยต้นแกมีโทไฟตเ์ ดน่ ตลอดชีวิต วัฏจักรชีวิตแบบสลับ (alternation of generation) ต่ำงจำกพืชอื่นๆ คือมีต้นสปอโรไฟต์ขนำดเล็ก พบเพียงบำงช่วงของชีวิต และเจริญอยู่บนต้นแกมีโทไฟต์ โดยตน้ สเี ขยี วท่เี รำเห็นทวั่ ไปเปน็ ต้นแกมีโทไฟต์  ต้นแกมโี ทไฟต์ (Gametophyte) มีลกั ษณะดงั น้ี - ขนำดเล็ก (สูงไม่เกิน 15 เซนติเมตร) - ยังไม่มีรำก ลำตน้ และใบทแี่ ทจ้ รงิ (ไม่มเี น้ือเยือ่ ลำเลยี งภำยใน) - มโี ครงสร้ำงคลำ้ ยใบเล็กๆ ทำหนำ้ ท่สี งั เครำะห์ดว้ ยแสง จดั ทำโดย ครูสกุ ฤตำ โสมล

- มีโครงสร้ำงคล้ำยรำกคือ ไรซอยด์ (rhizoid) เป็นเพียงเซลล์เด่ียวๆ มีหน้ำท่ี ดดู น้ำและแร่ธำตจุ ำกดินเขำ้ สลู่ ำตน้ พืชด้วยกำรแพร่ (diffusion) จึงลำเลียงได้ช้ำ และเป็นข้อจำกัดทำให้พืชเป็นพืชนำดเล็ก และต้องข้ึนรวมกลุ่มหนำแน่นใน บริเวณท่ีมีควำมชุ่มชื้นสูง เช่น ตำมพื้นดิน ก้อนหินเปียกชื้น กระถำงต้นไม้ ใกล้ แอ่งน้ำ บนภเู ขำทชี่ ุม่ ชน้ื - ต้นแกมีโทไฟตท์ ำหนำ้ ทสี่ รำ้ งเซลลส์ บื พันธุ์ (n) โดยกำรแบ่งเซลล์แบบไมโทซิส ต้นแกมีโทไฟต์เพศผู้มีอวัยวะสืบพันธุ์ที่ปลำยยอด เรียกว่ำ แอนเทอริเดียม (antheridium) ทำหนำ้ ท่ีสรำ้ งสเปิร์ม ต้นแกมโี ทไฟตเ์ พศเมยี มีอวัยวะสืบพันธุ์เพศ เมียเรียกวำ่ อำร์คีโกเนยี ม (archegonium) ทำหน้ำทส่ี ร้ำงไข่ - กำรปฏิสนธิต้องอำศัยน้ำเป็นตัวกลำง สเปิร์มว่ำยน้ำไปปฏิสนธิกับไข่ เกิด ไซโกต (2n) เจรญิ เติบโตเปน็ ต้นสปอโรไฟตต์ อ่ ไป  ตน้ สปอโรไฟต์ (Sporophyte) มีลกั ษณะดังน้ี - อำศัยอยู่บนต้นแกมีโทไฟต์เพศเมีย ทำหน้ำที่สร้ำง สปอร์ (n) โดยกำรแบ่งเซลล์แบบไมโอซิส เมื่อสปอร์ ปลิวตกไปงอกเปน็ แกมีโทไฟต์ตน้ ใหม่ตอ่ ไป - สร้ำงอำหำรเองไม่ได้ (ไม่มสี ีเขยี ว) จดั ทำโดย ครูสกุ ฤตำ โสมล

1 (Anthocerophyta)  กลุม่ พชื ทไี่ ม่มีเน้อื เยอ่ื ลำเลยี ง (nonvascular plant) แบ่งออกได้ 3 ไฟลมั ดังน้ี  ไฟลมั แอนโทซโี รไฟตำ (Anthocerophyta) เชน่ ฮอร์นเวริ ์ต (hornworts) - ต้นแกมีโทไฟตม์ ลี ักษณะเป็นแผ่น มีรอยหยักทีบ่ รเิ วณขอบ มีคลอโรพลำสต์ 1 อันต่อเซลล์ - ต้นสปอร์โรไฟตม์ ลี กั ษณะเป็นทอ่ เรยี วแหลมบริเวณปลำยคลำ้ ยเขำสตั ว์ มีเนอ้ื เยอ่ื เจริญบรเิ วณโคนต้น - ภำยในเซลล์มีโครงสร้ำงของโปรตีนท่ีเรียกว่ำ ไพรีนอยด์ (pyrenoid) คล้ำยกับในสำหร่ำย จึงเชื่อว่ำ นำ่ จะเปน็ พชื กลุ่มแรกท่ีอพยพขนึ้ มำอำศัยอยบู่ นบกได้ จดั ทำโดย ครูสกุ ฤตำ โสมล

Alternation of generation 1 (Anthocerophyta) in Hornworts จดั ทำโดย ครูสกุ ฤตำ โสมล

1 (Anthocerophyta) จดั ทำโดย ครูสกุ ฤตำ โสมล

2 (Hepatophyta) ไฟลมั เฮพำโทไฟตำ (Hepatophyta) เช่น ลิเวอร์เวริ ์ต (liverworts) ชนิดตำ่ งๆ ได้แก่ Marchantia sp. - มีสว่ นคลำ้ ยใบและที่เปน็ แผน่ บำงๆ แยกออกเป็นพู เรียกว่ำ ทัลลสั (thallus) มีสีเขยี ว และรปู ร่ำงคล้ำยตบั (liver) - เซลลแ์ ตล่ ะเซลลภ์ ำยในลิเวอรเ์ วริ ์ตจะมหี ยดน้ำมัน (oil droplet) สะสมอยูภ่ ำยใน - ไมพ่ บปำกใบ (stomata) สำหรบั ใชใ้ นกำรแลกเปลีย่ นแก๊ส - ต้นแกมโี ทไฟตจ์ ะแยกเพศ มลี ักษณะคล้ำยรม่ แต่จะแตกตำ่ งกันในแต่ละเพศ - ตน้ สปอร์โรไฟตอ์ ย่ดู ้ำนล่ำง มอี บั สปอร์ (sporangium)ที่ภำยในมีสปอร์ มโี ครงสรำ้ งช่อื elator ช่วยกระจำยสปอร์ จดั ทำโดย ครูสกุ ฤตำ โสมล

2 (Hepatophyta) จดั ทำโดย ครูสกุ ฤตำ โสมล

2 (Hepatophyta) จดั ทำโดย ครูสกุ ฤตำ โสมล

 ไฟลัมไบรโอไฟตำ (Bryophyta) 3 (Bryophyta) เช่น มอสส์ (moss) ชนดิ ตำ่ งๆ ไดแ้ ก่ ขำ้ วตอกฤำษี หรอื จดั ทำโดย ครูสกุ ฤตำ โสมล สแฟกนมั มอส (Sphagnum sp.) ใช้เป็นพืชคลมุ ดิน - เป็นพืชขนำดเล็ก เรียงกันหนำแน่นมองดูคล้ำยพรม มีสีเขียวสด ข้ึนอยู่ใน บริเวณที่ชื้นแฉะหรือมีควำมชื้นสูง เป็นพืชกลุ่มแรกๆ ท่ีข้ึนอยู่ในส่ิงแวดล้อม ใหม่ๆ เช่น บนหิน (ท่ีมีควำมชุ่มช้ืนสูง) เมื่อพืชพวกนี้ตำยทับถมลงบนพื้น ก็จะ ทำให้เกดิ เนือ้ ดนิ ทอ่ี ุดมสมบูรณ์พอให้พืชอ่ืนมำอำศัยอยู่ต่อไป มอสบำงชนิดจึง มีประโยชนใ์ นแงข่ องป๋ยุ - ระยะแกมีโทไฟต์พบตลอดชีวิต ในช่วงแรกมีลักษณะเป็นสำยคล้ำยสำหร่ำย เรยี กวำ่ protonema - ระยะสปอโรไฟต์ของมอสประกอบด้วยสว่ น foot ทำหนำ้ ทีใ่ น กำรยดึ กบั ต้นแกมโี ทไฟต์ ส่วนกำ้ นชู (stalk) และสว่ นที่เป็น อบั สปอร์ (sporangium) ซงึ่ มฝี ำปิด (operculum) และมี โครงสร้ำงคลำ้ ยฟัน (peristome teeth)ช่วยกระจำยสปอร์

(Bryophyta) ข้อควรทรำบ : สแฟกนัมมอส (Sphagnum sp.) หรือข้ำวตอกฤำษี อยู่ในกลุ่ม พืชท่ีไม่มีเนื้อเยื่อลำเลียง มักใช้เป็นวัสดุคลุมดินเพื่อรักษำควำมช้ืนในดิน เมื่อ ตำยทบั ถมกันมำกๆ จะเกิดเป็นเชอ้ื เพลิงท่เี รียกวำ่ พที (peat) จดั ทำโดย ครูสกุ ฤตำ โสมล

(Bryophyta) จดั ทำโดย ครูสกุ ฤตำ โสมล