หน่วยท่ี 5 : พฤติกรรม (Behavior) ชีววทิ ยา 4 1 (ว 30244) โรงเรียนเบญจมราชูทศิ จงั หวดั จันทบุรี ชัน้ ม.6 โดย ครูสุกฤตา โสมลจดั ทำโดยนำงสำวสุกฤตำ โสมล
What’s Behavior ? พฤตกิ รรม เป็ นการตอบสนองของส่ิงมีชีวติ ต่อการเปลี่ยนแปลง ของสภาพแวดล้อม ท้งั ภายนอกร่างกาย และภายในร่างกายเพื่อ การอยู่รอด Gene Behavior Environment สรุป : พฤตกิ รรมของสัตว์เป็ นผลจากการทางานร่วมกนั ระหว่าง 2 ปัจจัยทางพนั ธุกรรมและสภาพแวดล้อม จดั ทำโดย นำงสำวสุกฤตำ โสมล
Gene - ควบคุมพฤตกิ รรมซึ่งพฒั นาให้เหมาะสม กบั สภาพแวดล้อมโดย Natural selection - Gene ควบคุมระดบั การเจริญของ 1)ระบบประสาท 2)ฮอร์โมน 3)กล้ามเนื้อ ตัวอย่าง : งู (Garter snake) - พวกอยู่บนบกไม่กนิ ทาก - พวกอยู่ใกล้ชายฝั่งกนิ ทาก 3 จดั ทำโดย นำงสำวสุกฤตำ โสมล
Environment Experience Stimulus 4 จดั ทำโดย นำงสำวสุกฤตำ โสมล
วธิ กี ารศึกษาพฤตกิ รรม 1.การศึกษาทางด้านสรีรวทิ ยา (physiological approach) ศึกษาเพ่ืออธิบายถึงการแสดงออกของพฤติกรรมในแง่ของกลไก การทางานของระบบประสาท 2.การศึกษาทางด้านจิตวทิ ยา (psychological approach) ศึกษาถึงปัจจัยต่างๆ รอบตัวและภายในร่างกายของสัตว์ที่ทาให้สัตว์มี การพฒั นาและแสดงออกเป็ นพฤตกิ รรมทมี่ องเห็นได้อย่างชัดเจน 5 จดั ทำโดย นำงสำวสุกฤตำ โสมล
ขนั้ ตอนการเกดิ พฤติกรรม : Stimulus Receptor Integrated Center (ส่ิงเรา้ ) (หน่วยรับความรู้สึก) (สมอง, ไขสันหลงั ) ..คาสั่ง.. Behavior Response Effector (หน่วยตอบสนอง) (พฤติกรรม) (การตอบสนอง) - พฤตกิ รรมจะสลบั ซับซ้อนมากหรือน้อยขนึ้ กบั ระดับการเจริญของ6 ปัจจยั ต่างจดั ทำโดยนำงสำวสุกฤตำ โสมล ๆ ในข้นั ตอนการเกดิ พฤตกิ รรม
กลไกการเกดิ พฤตกิ รรม ส่ิงเร้า สัตว์ กลไกกำรปลดปล่อยพฤติกรรม (Releasing mechanism) แสดงพฤติกรรม เหตุจูงใจ(ความพร้อมทางร่างกาย) 7 จดั ทำโดย นำงสำวสุกฤตำ โสมล (Motivation)
Comparative about this. A) B) แแสสดดงงพพฤฤติกรรรรมมออออกกมมา ำ แแสสดงพฤตตกิ กรรรรมมอออกมกามำ เหตุจูงใจสูง ตวั กระตุ้นปลดปล่อยตา่ เหตุจูงใจตา่ ตวั กระตุ้นปลดปล่อยสูง (หิว) (อำหำรไม่อร่อย) (อิ่ม) (อำหำรอร่อย) 8 จดั ทำโดย นำงสำวสุกฤตำ โสมล
ประเภทของพฤตกิ รรม (BEHAVIOR) พฤติกรรม พฤตกิ รรมที่มมี าแต่กาเนิด พฤตกิ รรมทเ่ี กดิ จากการเรียนรู้ โทรปริซึม การฝังใจ ไคเนซีส ความเคยชิน แทกซีส การมเี งื่อนไข รีแฟลกซ์ การลองผดิ ลองถูก รีแฟลกซ์ต่อเน่ืองจดั ทำโดย นำงสำวสุกฤตำ โสมล 9 การใช้เหตุผล
พฤติกรรมจาแนกได้ออกเป็ น 2 ชนิดใหญ่ ๆ คือ (โดยแสดงพฤตกิ รรมออกมาได้ในช่วงชีวติ ของส่ิงมีชีวติ ) 1. Innate Behavior : พฤตกิ รรมทม่ี มี าแต่กาเนิด และไม่เปลย่ี นแปลง 2. Learned Behavior : พฤตกิ รรมท่ีเกดิ จากการ เรียนรู้ ปรับเปลย่ี นได้ขนึ้ กบั Experience ในช่วงชีวติ 10 จดั ทำโดย นำงสำวสุกฤตำ โสมล
11 จดั ทำโดย นำงสำวสุกฤตำ โสมล
Innate Behavior (Automatic responses to the environment) เป็นพฤติกรรมง่ำย ๆ มีลกั ษณะเฉพำะตวั ที่ใชใ้ นกำรตอบสนอง ต่อส่ิงเร้ำชนิดใดชนิดหน่ึง และพฤติกรรมน้ีสตั วใ์ น species เดียวกนั จะตอบสนองต่อสิ่งเร้ำอยำ่ งหน่ึงเหมือนกนั (Fixed action pattern = FAP) ตัวอย่าง : กำรกลืนอำหำร, กำรตวดั ลิ้นจบั แมลง - พฤติกรรมน้ีไดม้ ำจำกกรรมพนั ธุ์เท่ำน้นั ไม่จำเป็นตอ้ งเรียนรู้มำก่อน - พบในสตั วช์ ้นั ต่ำซ่ึงมีระบบประสำทยงั ไม่เจริญดี เช่น Protoz1o2a จดั ทำโดย นำงสำวสุกฤตำ โสมล
13 จดั ทำโดย นำงสำวสุกฤตำ โสมล
14 จดั ทำโดย นำงสำวสุกฤตำ โสมล
15 จดั ทำโดย นำงสำวสุกฤตำ โสมล
1. Orientation เปน็ พฤตกิ รรมการวางตวั ของสตั วซ์ ่ึงจะเกยี่ วข้องกับการเคล่อื นที่ แบ่งได้ 2 แบบ คือ kinesis กบั taxis 1.1 Kinesis พฤติกรรมการเคลื่อนท่โี ดยตอบสนองต่อสิ่งเร้า ด้วยการเคล่ือนท่ีหนีหรือเข้าหาโดยไม่มีทิศทาง การเคลอ่ื นท่ขี องพารามีเซียมหนีออกจาก CO2 หรืออุณหภมู สิ ูง หรือเข้าหากรดอ่อน พฤตกิ รรมการเคลอ่ื นท่ขี องแมลงสาบในท่โี ลง่ พฤตกิ รรมการเคลอ่ื นท่ขี องตวั กงุ้ เตน้ (wood lice) เม่อื ความช้ืนนอ้ ยลง จดักทำโาดยรนำงเสคำวสุกลฤต่อำื โสนมล ท่เี ขา้ หาแสงของยูกลนี า 16
17 จดั ทำโดย นำงสำวสุกฤตำ โสมล
Kinesis * เชื่อว่าจดั ทำโดยนำงสำวสุกฤตำ โสมล kinesis พฒั นาการไปเป็ นพฤตกิ รรมการลองผดิ ลองถูก18
1.2 Taxis พฤตกิ รรมการเคลื่อนทเี่ ข้าหาสิ่งเร้าอย่างมี ทศิ ทางทแ่ี น่นอน การบนิ เขา้ หาแสงไฟของแมลงดานาในเวลากลางคนื การเคล่อื นท่หี นีแสงสว่าง แตเ่ ขา้ หาความมดื ของหนอนแมลงวนั การเคลอ่ื นท่เี ขา้ หาแสงสว่างของเหบ็ (Ixodes ricinus) การเคล่อื นท่ขี องพลานาเรยี เขา้ หาแสงและเขา้ หาอาหาร การเคล่อื นท่เี ขา้ หาหรอื ออกจากวตั ถโุ ดยใชแ้ สงเป็นเข็มทศิ ช่น ผ้ึง มด โดยใช้ ดวงอาทติ ยเ์ ป็นเข็มทศิ การบนิ ตรงเขา้ หาดวงอาทติ ย์ ขณะหนีศตั รูของผีเส้อื grayline better1fli9es จดั ทำโดย นำงสำวสุกฤตำ โสมล
การเคล่อื นท่เี ขา้ หาหรอื หนีออกจากแรงดงึ ดูดโลกของวงชีวติ ผีเส้อื การเคลอ่ื นท่เี ขา้ หาหรอื หนีออกจากเสยี ง(phonotaxis) เขา้ หาไดแ้ ก่จ้งิ หรดี และ หนีไดแ้ กผ่ ีเส้อื หนีเสยี งอลุ ตา้ โซนิค การท่กี บตวั เมยี ว่ายน้าเขา้ หาเสยี งกบตวั ผูเ้ พอ่ื ผสมพนั ธุ์ การบนิ เขา้ หาแสงสว่างของแมลงเม่า การบนิ ของคา้ งคาวเขา้ หาแหลง่ อาหาร - สัตว์จะต้องมี Sensory ลูกไกว่ ่งิ เขา้ หาเสยี งรอ้ งของแม่ไก่ receptor ท่เี หมาะสมกบั สิ่งเร้า ผีเส้อื กลางคนื บนิ เขา้ หาแสง - ช่วยให้ให้สัตว์หาตาแหน่ง ทา่ การว่ายน้าของปลา ของบ้านได้ถูกต้อง 20 จดั ทำโดย นำงสำวสุกฤตำ โสมล
21 จดั ทำโดย นำงสำวสุกฤตำ โสมล
22 จดั ทำโดย นำงสำวสุกฤตำ โสมล
23 จดั ทำโดย นำงสำวสุกฤตำ โสมล
2. พฤตกิ รรมแบบรเี ฟลกซ์ (REFLEX ARCS) เปน็ รปู แบบการตอบสนองสงิ่ เรา้ ท่ี 1. การกระพรบิ ตา -รวดเรว็ 2. การกระตกุ เทา้ หนตี ะปู -หลกี เลย่ี งอันตราย -ส่วนใดสว่ นหนึ่งของรา่ งกาย 3. การกระตกุ หวั เขา่ -เก่ยี วขอ้ งกบั ระบบประสาท สว่ นกลาง 4. การบดิ ตวั หนีปลายเขม็ ของ ไสเ้ ดอื นดนิ จดั ทำโดย นำงสำวสุกฤตำ โสมล 5. การไอการจามของคน สาระสาคัญ - พบในสัตว์แทบทุกชนิด รวมท้งั คนด้วย - พฤตกิ รรมทเ่ี กย่ี วข้องกบั ระบบประ2ส4าท - ไม่ต้องมกี ารเรียนรู้
3. พฤตกิ รรมรเี ฟลกซแ์ บบตอ่ เนอื่ ง (CHAIN OF REFLEXES) มีแบบแผนแน่นอนในสตั วแ์ ตล่ ะสปีชีส์ มีผลมาจากกรรมพนั ธุ์ มากกว่าสง่ิ แวดลอ้ ม เกดิ จาก simple reflex + simple reflex+… รเี ฟลก็ ซแ์ บบตอ่ เน่ือง อาจเรยี กว่า สญั ชาตญาณ (Instinct) * เป็ นพฤติกรรมทเี่ กดิ จากรีเฟลกซ์สามารถไปกระตุ้นรีเฟลกซ์อื่นๆ ของ ระบบประสาทให้ทางานทาให้เกดิ พฤตกิ รรมย่อยๆ หลายพฤติกรรม 25 จดั ทำโดย นำงสำวสุกฤตำ โสมล
การสร้างรังของนก การชักใยของแมงมุม การแทะมะพร้าวของกระรอก การฟักไข่และการเลยี้ งลูกอ่อนของไก่ พฤตกิ รรมการเกยี้ วพาราสีของสัตว์ การปกป้องอาณาบริเวณทไ่ี ด้รับการคุ้มครองของกงิ้ ก่า การใช้ลนิ้ ตวดั จบั แมลงของคางคก การสร้างปลอกหุ้มไข่ของแมงมุม การสร้างรังและหาอาหารมาไว้ในรังของพวกต่อและหมาล่า การดูดนมของทารกการค้นหาหัวนมของแม่และการดูดนมของลูกวาฬ การเต้นราของผงึ้ การนาไข่กลบั รังของห่านเกรย์แลก การจาศีลของสัตว์ เช่น กบและหมขี ้วั โลก และการอพยพย้ายถิน่ ของสัตว์ 26 จดั ทำโดย นำกงสำาวสรุกฤกตำาโสสมล่ิงของในมือเดก็
27 จดั ทำโดย นำงสำวสุกฤตำ โสมล
การเตน้ ราของผง้ึ 28 จดั ทำโดย นำงสำวสุกฤตำ โสมล
การนาไขก่ ลบั รงั ของห่านเกรยแ์ ลก 29 จดั ทำโดย นำงสำวสุกฤตำ โสมล
การเกย้ี วพาราสี ของปลาสตกิ เกลิ สามหนาม 30 จดั ทำโดย นำงสำวสุกฤตำ โสมล
สาระสาคญั ของ chain of reflexes - สามารถดารงชวี ติ และดารงเผ่าพันธุ์ไวไ้ ด้ - สามารถแสดงพฤติกรรมออกมาได้ แม้จะเล้ยี งแยก species - เปล่ยี นแปลงตามสภาพแวดลอ้ มและประสบการณ์ - แมลงมพี ฤตกิ รรมแบบรีเฟลกซต์ อ่ เน่ืองมากท่สี ุด 31 จดั ทำโดย นำงสำวสุกฤตำ โสมล
พฤตกิ รรมที่เกิดจากการเรยี นรู้ (Learned behavior) 32 จดั ทำโดย นำงสำวสุกฤตำ โสมล
Learned Behavior Learning เป็นการเพม่ิ fitness (การอยู่รอดและสบื พนั ธุ)์ ใหแ้ กส่ ตั ว์ เป็ นพฤติกรรมทตี่ ้องอาศัยประสบการณ์ทีม่ ใี นอดตี มาปรับปรุง พฤตกิ รรมทเี่ กดิ ขนึ้ แบ่งออกได้หลายแบบ ดงั นี้ 33 จดั ทำโดย นำงสำวสุกฤตำ โสมล
1.Habituation : ความเคยชนิ เป็ นพฤติกรรมท่สี ตั วเ์ พกิ เฉยท่จี ะตอบสนองต่อสง่ิ เรา้ ท่ีมิไดม้ ีผลต่อ การดารงชีวิตเม่ือไดร้ บั การกระตุน้ จากส่ิงเรา้ น้ันเป็ นเวลานาน เป็นการลดภาระการตอบสนองของสตั ว์ ทาใหป้ ระหยดั พลงั งาน34 จดั ทำโดย นำงสำวสุกฤตำ โสมล
35 จดั ทำโดย นำงสำวสุกฤตำ โสมล
การหนีของกาทมี่ ตี ่อหุ่นไล่กา การหลบของลูกนกต่อส่ิงทบ่ี ินอยู่เหนือหัว กบทเ่ี ลยี้ งไว้ในบ่อ สุนัขทเ่ี ลยี้ งไว้ในบ้านทใ่ี กล้สนามบิน ในเวลาสงคราม เม่ือมกี ารเปิ ดสัญญาณเตือนภยั 36 จดั ทำโดย นำงสำวสุกฤตำ โสมล
นกทสี่ ร้างรังอยู่ริมถนนหรือหากนิ ตามแหล่งถนน การฝ่ าสัญญาณไฟแดงของนักขบั รถ การกนิ อาหารสุกๆ ดบิ ๆ การทคี่ างคกตวดั ลนิ้ จับแมลงทุกชนิดทผี่ ่านหน้า การหนีเรียน การโดดเรียน การนอนในเวลาเรียน การหนีเทย่ี ว การโกหกครู/อาจารย์ 37 จดั ทำโดย นำงสำวสุกฤตำ โสมล
2.Imprinting : การฝงั ใจ เป็นพฤตกิ รรมท่สี ตั วส์ ามารถจดจาและผูกพนั กบั แม่หรอื พอ่ ได้ เป็นการทางานรว่ มกนั ระหวา่ งกรรมพนั ธุแ์ ละการเรยี นรู้ โดย กรรมพนั ธุจ์ ะเป็นตวั กาหนดช่วงเวลาท่จี าเป็น เป็ นการเรียนรู้ ทจ่ี ากดั โดยเวลา (critical period) ซ่ึงจะเกดิ ความฝงั ใจข้ึน สว่ นการเรยี นรูค้ วามผูกพนั ระหว่างสตั วก์ บั พอ่ แม่หรอื วตั ถทุ ่จี ะ ทาใหเ้ กดิ ความฝงั ใจข้ึน Q: ระยะวกิ ฤตของสัตวป์ กี (หา่ น) อยทู่ ่ี ...... ชั่วโมง?38 (36 ชวั่ โมง) จดั ทำโดย นำงสำวสุกฤตำ โสมล
“Father of Behavior” 39 ดร.คอนรำด ลอเรนซ์ (Dr. Konrad Lorenz) (born Nov. 7, 1903, Vienna, Austria— died Feb. 27, 1989, Altenburg) จดั ทำโดย นำงสำวสุกฤตำ โสมล
40 จดั ทำโดย นำงสำวสุกฤตำ โสมล
การเดนิ ตามวตั ถุแรกทเ่ี คล่ือนทไี่ ด้และส่งเสียงได้ของลูกสัตว์ เช่น ลูกนก ลูกห่าน ลูกววั ลูกควาย หลงั จากฝักออกจากไข่หรือหลงั คลอดแล้ว และเดนิ ได้แล้ว การฝังใจต่อกลน่ิ ต่อพืชชนิดหน่ึงทแี่ มลงหวฟ่ี ักออกจากไข่ทีแ่ ม่แมลงหวี่วางไข่ทงิ้ ไว้ การฝังใจทเ่ี กดิ จากการได้ยนิ เสียงของลูกเป็ ด การฝังใจทเ่ี กดิ จากกลน่ิ ในปลาแซลมอน การผสมพนั ธ์ุของสัตว์ในสปี ชีส์เดยี วกนั การเกยี้ วพาราสีของนกต่างสปี ชีส์ การเดนิ ไปกอดวตั ถุทอ่ี ่อนนุ่มและมขี วดนมของลูกลงิ ชิมแพนซี 41 จดั ทำโดย นำงสำวสุกฤตำ โสมล
3.Conditioning : มเี งอ่ื นไข เป็นพฤตกิ รรมท่สี ง่ิ เรา้ ใหม่ (CS) เขา้ แทนสง่ิ เรา้ ท่ีแทจ้ รงิ หรอื สง่ิ เรา้ เดิม (US) แลว้ ชกั นาใหเ้ กดิ การตอบสนองแบบเดยี วกนั ตัวอย่าง หมา + เนื้อ (Stimulus I) นา้ ลายไหล หมา + เสียงกระดง่ิ (Stimulus II) + เนื้อ นา้ ลายไหล หมา + เสียงกระดงิ่ (นา้ ลายไห4ล)2 จดั ทำโดย นำงสำวสุกฤตำ โสมล
พฤตกิ รรมการมเี ง่ือนไข ในการตอบสนองของสนุ ขั โดย... อวี าน พาฟลอฟ (Ivan Pavlov) 43 จดั ทำโดย นำงสำวสุกฤตำ โสมล
44 จดั ทำโดย นำงสำวสุกฤตำ โสมล
พฤตกิ รรมการมเี งื่อนไข ในการกดบาร์ของหนูเพื่อได้อาหาร 45 จดั ทำโดย นำงสำวสุกฤตำ โสมล
การทเ่ี ดก็ ไม่กนิ ผกั สีเขยี วห่ันฝอยทโ่ี รยบนอาหาร เพราะคดิ ว่าเป็ นต้นหอมทเ่ี ขาไม่กนิ การฝึ กสัตว์ให้แสดงพฤติกรรมทเี่ ราต้องการ โดยการให้รางวลั และการลงโทษ การเห็นภาพววิ ทวิ ทศั น์แล้วทาให้เกดิ ความสุข การได้ยนิ คาว่า มะม่วง หรือ มะยมแล้วทาให้เกดิ นา้ ลายไหล การฝึ กหนูให้กระโดดหนีเม่ือหลอดไฟสว่าง 46 จดั ทำโดย นำงสำวสุกฤตำ โสมล
4.Trail and Error : การลองผดิ ลองถกู ซบั ซอ้ นมากกว่า Habituation เป็ นพฤติกรรมท่ีสตั วแ์ สดงออก โดยบงั เอญิ แลว้ ถา้ ไดร้ างวลั ก็จะชกั นาใหท้ าพฤติกรรมเช่นน้ันอกี ซ่ึงการตอบสนอง (Response) ท่ีถูกตอ้ งจะทาใหอ้ ยู่รอดและ ประสบผลสาเรจ็ ในการสบื พนั ธุ์ - Reward (ให้รางวลั ) 47 - Punishment (การลงโทษ) จดั ทำโดย นำงสำวสุกฤตำ โสมล
การเคล่ือนทแ่ี บบลองผดิ ลองถูกของไส้เดือนดนิ ในกล่องพลาสติกทม่ี คี วามมืดและชื้น การเคลื่อนทข่ี องมดในทางวกวน การเคล่ือนทขี่ องหนูในเขาวงกต ความพยายามของสุนัขทจี่ ะไปกนิ อาหาร โดยมเี ชือกอ้อมเสาไม้อยู่ 48 จดั ทำโดย นำงสำวสุกฤตำ โสมล
49 จดั ทำโดย นำงสำวสุกฤตำ โสมล
50 จดั ทำโดย นำงสำวสุกฤตำ โสมล
Search
