หน่วยที่ 3 : วงจรบัญชีของธุรกิจ

1 หน่วยที่ 3 : วงจรบัญชขี องธุรกจิ สาระสาคัญ วงจรบัญชี เป็นขนั้ ตอนการทาบญั ชีของกิจการท่ีเกิดขึน้ ในรอบระยะเวลาบญั ชี เร่ิมตงั้ แต่การ วิเคราะหร์ ายการคา้ และนารายการคา้ บนั ทกึ สมดุ รายวนั ขนั้ ตน้ การผา่ นรายการไปบญั ชีแยกประเภท การ จัดทางบทดลอง การจัดทากระดาษทาการ การปรับปรุงบัญชี การปิดบัญชี และการจัดทางบการเงิน รายการค้า หมายถึง รายการท่ีก่อใหเ้ กิดการแลกเปล่ียน หรือโอนส่ิงท่ีมีมลู คา่ เป็นเงินตรา ระหวา่ งกิจการ กบั บคุ คลภายนอก ซง่ึ มีผลกระทบตอ่ การดาเนนิ งาน หรือฐานะการเงินของกิจการ สาระการเรียนรู้ 1. ความหมายของวงจรบญั ชี และรายการคา้ 2. ขนั้ ตอนการทาบญั ชีตามวงจร บญั ชีของธรุ กิจ สมรรถนะประจาหน่วย 1. อธิบายความหมายของวงจรบญั ชี และรายการคา้ 2. อธิบายขนั้ ตอนการทาบญั ชีตามวงจรบญั ชีของธรุ กิจ 3. ปฏิบตั งิ านดว้ ยความละเอียด รอบคอบ มีเหตผุ ล และมีความรบั ผดิ ชอบ 4. ศกึ ษาคน้ ควา้ และทางานมอบหมายสาเรจ็ ไดด้ ว้ ยตนเอง จดุ ประสงคก์ ารเรยี นรู้ 1. อธิบายความหมายของวงจรบญั ชี และรายการคา้ ได้ 2. อธิบายขนั้ ตอนการทาบญั ชีตามวงจรบญั ชีของธุรกิจได้ 3. ปฏิบตั งิ านดว้ ยความละเอียด รอบคอบ มีเหตผุ ล และมีความรบั ผิดชอบ 4. ศกึ ษาคน้ ควา้ และทางานมอบหมายสาเรจ็ ไดด้ ว้ ยตนเอง ผังสาระการเรยี นรู้ วงจรบัญชีของธุรกิจ ความหมายของวงจรบญั ชี และรายการคา้ ขนั้ ตอนการทาบญั ชีตามวงจรบญั ชีของธุรกิจ

2 1. ความหมายของวงจรบญั ชี และรายการค้า วงจรบัญชี (Accounting Cycle) หมายถึง ลาดบั ขนั้ ตอนทางการบัญชีในรอบระยะเวลาบัญชี เร่ิม ตงั้ แตก่ ารวเิ คราะหร์ ายการคา้ และนารายการคา้ บนั ทกึ สมดุ รายวนั ขนั้ ตน้ การผา่ นรายการไปบญั ชีแยกประเภท การจดั ทางบทดลอง การจดั ทากระดาษทาการ การปรบั ปรุงบญั ชี การปิดบญั ชี การจดั ทางบทดลองหลงั ปิดบญั ชีและการจดั ทางบการเงิน เอกสารประกอบการ วิเคราะหร์ ายการคา้ สมดุ รายวนั ขนั้ ตน้ งบทดลองก่อนปรบั ปรุง ลงบญั ชี วงจรบัญชี บญั ชีแยกประเภท งบทดลองหลงั ปรบั ปรุง งบทดลองหลงั ปิดบญั ชี งบการเงิน ปรบั ปรุงบญั ชี งบทดลอง ปิดบญั ชี กระดาษทาการ ภาพท่ี 3-1 วงจรบญั ชี รายการค้า (Business Transactions) หมายถึง รายการท่ีก่อใหเ้ กิดการแลกเปล่ียน หรือโอนส่ิงท่ีมี มลู ค่าเป็นเงินตรา ระหว่างกิจการกับบุคคลภายนอก ซ่ึงมีผลกระทบตอ่ การดาเนินงาน หรือฐานะการเงินของ กิจการ จะตอ้ งมีเอกสารยืนยนั รายการท่ีเกิดขึน้ และสามารถพิสูจน์ความถกู ตอ้ งไดเ้ สมอ เช่น ใบเสร็จรบั เงิน ใบสง่ ของ ใบกากบั ภาษี ใบสาคญั จา่ ย เป็นตน้ 2. ขัน้ ตอนการทาบัญชตี ามวงจรบัญชีของธุรกจิ ขนั้ ตอนการทาบญั ชีของกิจการท่ีเกิดขนึ้ ในรอบระยะเวลาบญั ชี เร่มิ ตงั้ แตก่ ารวเิ คราะหร์ ายการคา้ และนารายการคา้ บนั ทกึ สมดุ รายวนั ขนั้ ตน้ การผา่ นรายการไปบญั ชีแยกประเภท การจดั ทางบทดลอง การ จดั ทากระดาษทาการ การปรบั ปรุงบญั ชี การปิดบญั ชี และการจดั ทางบการเงิน ดงั นี้ 2.1 การวิเคราะหร์ ายการค้า การวิเคราะหร์ ายการค้า (Transaction Analysis) เป็นขั้นตอนแรกของวงจรบัญชี เป็นการ วิเคราะหร์ ายการคา้ ท่ีเกิดขึน้ ว่ามีผลกระทบต่อ สินทรพั ย์ หนีส้ ิน หรือส่วนของเจ้าของอย่างไร ซ่ึงการ วิเคราะหร์ ายการคา้ มีหลกั การวิเคราะหต์ ามหลกั สมการบญั ชี ดงั นี้ สนิ ทรพั ย์ = หนีส้ ิน + สว่ นของเจา้ ของ (ทนุ )

3 เม่ือวิเคราะหร์ ายการคา้ แลว้ จะตอ้ งทาใหส้ มการบญั ชีเป็นจรงิ เสมอ คือ สินทรพั ยท์ ่ีเปล่ียนแปลง จะเท่ากับหนีส้ ินท่ีเปล่ียนแปลง บวกดว้ ยส่วนของเจา้ ของท่ีเปล่ียนแปลง การวิเคราะหร์ ายการคา้ ทาให้ ทราบวา่ ตอ้ งเดบติ และเครดติ บญั ชีอะไร เดบติ (Debit) คือ สว่ นท่ีอยดู่ า้ นซา้ ย หรอื เรียกวา่ ดา้ นซา้ ย ใชส้ าหรบั บนั ทกึ สินทรพั ยแ์ ละคา่ ใชจ้ ่าย ท่ีเพ่มิ ขนึ้ ใชอ้ กั ษรยอ่ “Dr.” เครดติ (Credit) คือ สว่ นท่ีอยดู่ า้ นขวา หรอื เรียกวา่ ดา้ นขวา ใชส้ าหรบั บนั ทกึ บญั ชีหนีส้ ิน สว่ นของ เจา้ ของ และรายได้ เพ่มิ ขนึ้ ใชอ้ กั ษรยอ่ “Cr.” 2.2 การบันทกึ รายการในสมุดรายวันขั้นต้น เม่ือวิเคราะหร์ ายการคา้ แล้ว ขั้นต่อไปคือ บนั ทึกรายการคา้ ในสมุดรายวันขั้นตน้ ซ่ึงสามารถ เลือกใชต้ ามความเหมาะสมของธรุ กิจแตล่ ะประเภท 2.2.1 ประเภทของสมุดรายวันขั้นตน้ สมดุ รายวนั ขนั้ ตน้ แบง่ เป็น 2 ประเภท คือ 1) สมุดรายวันเฉพาะ (Special Journal) เป็นสมุดรายวันขัน้ ตน้ ประเภทหน่ึงท่ีใชบ้ นั ทึก รายการคา้ เฉพาะเร่ืองใดเร่ืองหน่งึ รายการคา้ ท่ีมีลกั ษณะเหมือนกันจะนามาบนั ทึกไวใ้ นสมดุ เลม่ เดียวกัน การบนั ทึกรายการคา้ ในสมุดรายวนั เฉพาะจะทาใหป้ ระหยดั เวลาในการผ่านรายการไปบญั ชีแยกประเภท เพราะจะผ่านยอดรวมไปลงบญั ชีแยกประเภทในวันสิน้ เดือน แทนท่ีจะผ่านไปยงั บญั ชีแยกประเภททุก รายการและทกุ วนั เหมาะสาหรบั กิจการท่ีมีรายการคา้ เกิดขนึ้ มาก สมดุ รายวนั เฉพาะ มีดงั นี้ (1) สมดุ รายวนั ซือ้ (Purchases Journal) ใชบ้ นั ทกึ เฉพาะรายการซือ้ สินคา้ เป็นเงินเช่ือ (2) สมดุ รายวนั ขาย (Sale Journal) ใชบ้ นั ทกึ เฉพาะรายการขายสินคา้ เป็นเงินเช่ือ (3) สมดุ รายวนั รบั เงิน (Cash Receipts Journal) ใชบ้ นั ทกึ เฉพาะรายการรบั เงิน (4) สมดุ รายวนั จา่ ยเงิน (Cash Payment Journal) ใชบ้ นั ทกึ เฉพาะรายการจา่ ยเงิน (5) สมดุ รายวนั รบั คนื (Sales Returns Journal) ใชบ้ นั ทกึ เฉพาะรายการรบั คืนสนิ คา้ (6) สมดุ รายวนั สง่ คืน (Purchases Returns Journal) ใชบ้ นั ทกึ เฉพาะรายการสง่ คนื สินคา้ 2) สมุดรายวันท่วั ไป (General Journal) ใชบ้ นั ทกึ รายการท่วั ไปท่ีไมส่ ามารถบนั ทกึ ในสมดุ รายวนั เฉพาะได้ เชน่ รายการเปิดบญั ชี รายการปรบั ปรุงบญั ชี และรายการปิดบญั ชี กิจการท่ีมีรายการคา้ จานวนไมม่ าก สามารถใชส้ มดุ รายวนั ท่วั ไปเพียงเลม่ เดียวบนั ทกึ รายการคา้ ทกุ ประเภทก็ได้ 2.2.2 วธิ ีการบันทกึ รายการในสมุดรายวันข้ันต้น ปัจจบุ นั กิจการตา่ งๆ และสานกั งานรบั ทาบญั ชี นิยมใชโ้ ปรแกรมสาเรจ็ รูปในการจดั ทาบญั ชี ทาให้ รูปแบบของสมดุ รายวนั ขนั้ ตน้ ตา่ งๆ จะเป็นรูปแบบสมดุ รายวนั ท่วั ไป ตามท่ีโปรแกรมบญั ชีกาหนดไว้ ซ่งึ ใน หนงั สือเรยี นนีจ้ ะแสดงวธิ ีการบนั ทกึ บญั ชีตามรูปแบบสมดุ รายวนั ท่วั ไป โดยวธิ ีการบนั ทกึ รายการคา้ ในสมดุ รายวนั ขนั้ ตน้ ของธุรกิจซือ้ มาขายไป และธุรกิจบรกิ าร มีแนวทางการบนั ทกึ ตามหลกั การบญั ชี ดงั นี้

4 1) หมวดบัญชีสนิ ทรัพย์ รายการคา้ ใดท่ีวิเคราะหแ์ ลว้ มีผลทาใหส้ ินทรพั ยเ์ พ่มิ ขนึ้ จะบนั ทกึ ไวท้ างดา้ นเดบติ ส่วนรายการ คา้ ใดท่ีวเิ คราะหแ์ ลว้ มีผลทาใหส้ ินทรพั ยล์ ดลงจะบนั ทกึ ไวท้ างดา้ นเครดติ 2) หมวดบัญชหี นีส้ ิน รายการคา้ ใดท่ีวิเคราะหแ์ ลว้ มีผลทาใหห้ นีส้ ินเพ่ิมขึน้ จะบนั ทกึ ไวท้ างดา้ นเครดิต ส่วนรายการ คา้ ใดท่ีวเิ คราะหแ์ ลว้ มีผลทาใหห้ นีส้ ินลดลงจะบนั ทกึ ไวท้ างดา้ นเดบติ 3) หมวดบัญชีส่วนของเจ้าของ (ทุน) รายการคา้ ใดท่ีวิเคราะหแ์ ลว้ มีผลทาใหส้ ว่ นของเจา้ ของเพ่มิ ขนึ้ จะบนั ทึกไวท้ างดา้ นเครดิต สว่ น รายการคา้ ใดท่ีวิเคราะหแ์ ลว้ มีผลทาใหส้ ว่ นของเจา้ ของลดลงจะบนั ทกึ ไวท้ างดา้ นเดบิต 4) หมวดบัญชรี ายได้ ถา้ กิจการมีรายไดเ้ พ่มิ ขนึ้ จะมีผลทาใหส้ ว่ นของเจา้ ของเพ่มิ ขนึ้ ดงั นนั้ การวิเคราะหจ์ ะมีแนวทาง เดียวกนั กบั หมวดบญั ชีทนุ กลา่ วคือ ถา้ รายไดเ้ พ่ิมขนึ้ จะบนั ทึกไวท้ างดา้ นเครดิต ถา้ รายไดล้ ดลงจะบนั ทกึ ไวท้ างดา้ นเครดติ 5) หมวดบัญชคี ่าใช้จ่าย ถ้ากิจการมีค่าใช้จ่ายเพ่ิมขึน้ จะมีผลทาใหส้ ่วนของเจา้ ของลดลง ดงั นัน้ การวิเคราะหจ์ ะมี แนวทางเดียวกันกับหมวดบญั ชีทนุ กล่าวคือ ถา้ คา่ ใชจ้ ่ายเพ่ิมขึน้ จะบนั ทึกไวท้ างดา้ นเดบิต ถา้ ค่าใชจ้ ่าย ลดลงจะบนั ทกึ ไวท้ างดา้ นเครดติ สินทรพั ย์ หนีส้ ิน สว่ นของเจา้ ของ (ทนุ ) +- -+ -+ (เดบิต) (เครดิต) (เดบิต) (เครดติ ) (เดบิต) (เครดิต) คา่ ใชจ้ า่ ย รายได้ +- -+ (เดบติ ) (เครดติ ) (เดบิต) (เครดติ )  ตวั อย่างการบันทกึ รายการเกีย่ วกับการขายสินค้า 1. เมื่อขายสินค้า เดบติ เงินสด/ธนาคาร/ลกู หนีก้ ารคา้ xx เครดิต ขายสินคา้ xx เครดติ ภาษีขาย xx 2. เมอื่ รับชาระหนี้ เดบติ เงินสด/ธนาคาร xx เครดติ ลกู หนีก้ ารคา้ xx

5 3. เมอ่ื รับชาระหนีแ้ ละให้ส่วนลด เดบิต เงินสด/ธนาคาร xx เดบติ สว่ นลดจา่ ย xx เครดิต ลกู หนีก้ ารคา้ xx 4. เมอื่ รับคืนสินค้าและออกใบลดหนี้ เดบติ สินคา้ รบั คืนและสว่ นลด xx เดบติ ภาษีขาย xx เครดิต เงินสด/ธนาคาร/ลกู หนีก้ ารคา้ xx 5. เมอื่ ลดราคาสินค้าให้ เน่ืองจากคิดราคาสนิ ค้าสูงไป และออกใบลดหนี้ เดบติ ขายสินคา้ xx เดบติ ภาษีขาย xx เครดติ เงินสด/ธนาคาร/ลกู หนีก้ ารคา้ xx 6. เมือ่ เพมิ่ ราคาสินค้าเน่ืองจากคิดราคาสนิ ค้าตา่ ไป และออกใบเพมิ่ หนี้ เดบติ เงินสด/ธนาคาร/ลกู หนีก้ ารคา้ xx เครดิต ขายสนิ คา้ xx เครดิต ภาษีขาย xx 7. เมื่อขายสินค้า โดยวธิ ีเช่าซือ้ หรือวธิ ีผ่อนชาระ 7.1 วันทาสัญญาและได้รับเงนิ ดาวน์ เดบติ เงินสด/ธนาคาร xx เดบติ ลกู หนีต้ ามสญั ญาเชา่ ซือ้ xx เครดติ ขายสนิ คา้ xx เครดิต ภาษีขาย xx เครดิต ดอกเบีย้ เชา่ ซือ้ รอตดั บญั ชี xx เครดติ ภาษีขายท่ียงั ไมถ่ ึงกาหนดฃาระ xx 7.2 เมื่อรับรู้รายไดแ้ ต่ละงวด เดบิต ดอกเบีย้ เชา่ ซือ้ รอตดั บญั ชี xx เครดติ ดอกเบีย้ เชา่ ซือ้ xx 7.3 เม่ือได้รับชาระเงนิ ในแต่ละงวด เดบติ เงินสด/ธนาคาร xx เดบิต ภาษีขายท่ียงั ไมถ่ ึงกาหนดฃาระ xx เครดิต ลกู หนีต้ ามสญั ญาเชา่ ซือ้ xx เครดติ ภาษีขาย xx

6 xx xx  ตวั อยา่ งการบันทกึ รายการเกย่ี วกับการให้บริการ 1. เมอ่ื ใหบ้ ริการเป็ นเงนิ สด xx เดบติ เงินสด/ธนาคาร xx เดบิต ภาษีเงินไดถ้ กู หกั ณ ท่ีจา่ ย เครดติ รายไดจ้ ากการใหบ้ รกิ าร xx เครดติ ภาษีขาย xx 2. เมื่อให้บรกิ ารเป็ นเงนิ เชอื่ xx เดบติ ลกู หนีก้ ารคา้ เครดิต รายไดจ้ ากการใหบ้ ริการ xx เครดติ ภาษีขายท่ียงั ไมถ่ ึงกาหนดชาระ xx 3. เมอ่ื รับชาระหนี้ เดบติ เงินสด/ธนาคาร xx เครดติ ลกู หนีก้ ารคา้ xx เดบิต ภาษีขายท่ียงั ไมถ่ ึงกาหนดชาระ เครดิต ภาษีขาย xx 4. เมือ่ รับชาระหนี้ และให้ส่วนลด xx เดบิต เงินสด/ธนาคาร เดบติ สว่ นลดจา่ ย xx เครดติ ลกู หนีก้ ารคา้ xx เดบิต ภาษีขายท่ียงั ไมถ่ งึ กาหนดชาระ เครดิต ภาษีขาย xx  ตัวอย่างการบันทกึ รายการเก่ยี วกับการซอื้ สินค้า/สินทรัพย/์ จ่ายค่าใช้จ่าย 1) เม่ือซอื้ สนิ ค้าสินค้า/สินทรัพย/์ จ่ายค่าใช้จ่าย เดบิต ซือ้ สินคา้ /สินทรพั ย/์ คา่ ใชจ้ า่ ย (ระบ)ุ xx เดบติ ภาษีซือ้ xx เครดติ เงินสด/ธนาคาร/เจา้ หนี้ xx 2) เมอ่ื จ่ายชาระหนี้ xx เดบิต เจา้ หนี้ xx เครดิต เงินสด/ธนาคาร

7 3) เมื่อจ่ายชาระหนีแ้ ละได้รับส่วนลด เดบิต เจา้ หนี้ xx เครดติ เงินสด/ธนาคาร xx xx เครดิต สว่ นลดรบั xx 4) เมอื่ ส่งคืนสนิ ค้าและไดร้ ับใบลดหนี้ xx เดบิต เงินสด/ธนาคาร/เจา้ หนี้ xx xx xx เครดิต สินคา้ สง่ คืนและสว่ นลด xx เครดติ ภาษีซือ้ xx 5) เมื่อผู้ขายลดราคาสินค้าให้ และไดร้ ับใบลดหนี้ xx เดบติ เงินสด/ธนาคาร/เจา้ หนี้ xx xx xx เครดติ ซือ้ สนิ คา้ xx เครดิต ภาษีซือ้ 6) เมอ่ื ผู้ขายเพมิ่ ราคาสินค้า และได้รับใบเพมิ่ หนี้ เดบติ ซือ้ สนิ คา้ xx เดบติ ภาษีซือ้ xx เครดติ เงินสด/ธนาคาร/เจา้ หนี้ 7) เมอื่ ซอื้ สนิ ค้า โดยวธิ ีเช่าซือ้ หรือวธิ ีผ่อนชาระ 7.1) กรณีซอื้ รถยนตบ์ รรทกุ ใช้งาน (ขอภาษีซือ้ คนื ได้) 7.1.1) วันทาสัญญาและจ่ายเงนิ ดาวน์ เดบิต รถยนตบ์ รรทกุ (ใชร้ าคาเงินสด) xx เดบิต ดอกเบยี้ เช่าซือ้ รอตดั บญั ชี xx เดบิต ภาษีซือ้ (คิดจากเงินดาวน)์ xx เดบติ ภาษีซือ้ ท่ียงั ไมถ่ ึงกาหนดฃาระ xx เครดิต เงินสด/ธนาคาร เครดติ เจา้ หนีต้ ามสญั ญาเช่าซือ้ 7.1.2) เม่ือจ่ายชาระเงนิ ในแต่ละงวด เดบติ เจา้ หนีต้ ามสญั ญาเชา่ ซือ้ xx เดบติ ภาษีซือ้ xx เครดิต เงินสด/ธนาคาร เครดติ ภาษีซือ้ ท่ียงั ไมถ่ ึงกาหนดฃาระ เดบติ ดอกเบยี้ เชา่ ซือ้ xx เครดติ ดอกเบีย้ เชา่ ซือ้ รอตดั บญั ชี

8 7.2) กรณีซือ้ รถยนตน์ ่ัง (ภาษีซือ้ เป็ นภาษีตอ้ งหา้ ม) xx xx 7.2.1) วันทาสัญญาและจ่ายเงนิ ดาวน์ xx xx เดบิต รถยนต์ (ใชร้ าคาเงินสด) เดบิต ดอกเบยี้ เช่าซือ้ รอตดั บญั ชี xx xx เครดติ เงินสด/ธนาคาร xx xx เครดติ เจา้ หนีต้ ามสญั ญาเช่าซือ้ 7.2.2) เมอ่ื จ่ายชาระเงินในแตล่ ะงวด เดบติ เจา้ หนีต้ ามสญั ญาเช่าซือ้ เครดิต เงินสด/ธนาคาร เดบติ ดอกเบยี้ เชา่ ซือ้ เครดิต ดอกเบีย้ เชา่ ซือ้ รอตดั บญั ชี หมายเหตุ - ถา้ ไมม่ ีภาษีมลู คา่ เพ่มิ หรอื เป็นภาษีซือ้ ตอ้ งหา้ มไมต่ อ้ งบนั ทกึ บญั ชีภาษีมลู คา่ เพ่มิ - ตามบทบัญญัติแห่งประมวลรัษฎากร มาตรา 82/5 (6) ประกอบกับประกาศอธิบดี กรมสรรพากรเก่ียวกบั ภาษีมลู คา่ เพ่มิ ฉบบั ท่ี 42 ขอ้ 2 (1) กาหนดหา้ มมิใหผ้ ปู้ ระกอบการจดทะเบียนนา ภาษีซือ้ ท่ีเกิดจากการซือ้ เช่าซือ้ เช่า หรือรบั โอนรถยนตน์ ่งั และรถยนตโ์ ดยสารท่ีมีท่ีน่งั ไม่เกิน 10 คน และภาษีซือ้ ท่ีเกิดจากการซือ้ สินคา้ หรือการรบั บริการท่ีเก่ียวขอ้ งกบั รถยนตน์ ่งั และรถยนตโ์ ดยสารท่ีมีท่ี น่งั ไม่เกิน 10 คน ตามกฎหมายว่าดว้ ยพิกัดอัตราภาษีสรรพสามิต ไปถือเป็นภาษีซือ้ ในการคานวณ ภาษีมูลค่าเพ่ิมตามมาตรา 82/3 แห่งประมวลรษั ฎากร เวน้ แต่ผูป้ ระกอบการจดทะเบียนท่ีประกอบ กิจการขายรถยนต์ หรือใหบ้ ริการเช่ารถยนตด์ งั กล่าวของตนเองโดยตรง และการใหบ้ ริการรบั ประกัน วินาศภยั สาหรบั รถยนตด์ งั กลา่ ว - รถยนตน์ ่งั หมายถึง รถเกง๋ หรอื รถยนตท์ ่ีออกแบบเพ่ือใชส้ าหรบั น่งั เป็นปกตวิ สิ ยั และให้ หมายความรวมถึงรถยนตใ์ นลกั ษณะทา นองเดียวกนั เช่น รถยนตท์ ่ีมีหลงั คาตดิ ตอ่ เป็นเนือ้ เดียวกนั ใน ลกั ษณะถาวร ดา้ นขา้ ง หรอื ดา้ นหลงั คนขบั มีประตหู รอื หนา้ ตา่ งและมีท่ีน่งั ทงั้ นี้ ไมว่ า่ จะมีท่ีน่งั เทา่ ใด - รถยนตโ์ ดยสาร หมายถงึ รถตหู้ รือรถยนตท์ ่ีออกแบบเพ่ือใชข้ นสง่ คนโดยสารจานวนมาก รวมทงั้ รถยนตใ์ นลกั ษณะทานองเดียวกนั  ตวั อย่างการบันทกึ รายการเกยี่ วกับการใช้บริการ 1) เมอ่ื ใช้บริการเป็ นเงนิ สด เดบติ คา่ ใชจ้ า่ ย (ระบ)ุ xx เดบิต ภาษีซือ้ (ถา้ มี) xx เครดิต เงินสด/ธนาคาร xx เครดิต ภาษีเงินไดห้ กั ณ ท่ีจ่าย (ถา้ มี) xx

9 2) เม่ือใช้บรกิ ารเป็ นเงนิ เช่ือ และไดร้ ับใบแจ้งหนี้ เดบิต คา่ ใชจ้ า่ ย (ระบ)ุ xx เดบิต ภาษีซือ้ ท่ียงั ไมถ่ ึงกาหนดชาระ xx เครดติ เจา้ หนี้ xx 3) เม่ือจ่ายชาระหนี้ เดบิต เจา้ หนี้ xx เครดิต เงินสด/ธนาคาร xx เครดิต ภาษีเงินไดห้ กั ณ ท่ีจ่าย (ถา้ มี) xx เดบติ ภาษีซือ้ xx เครดติ ภาษีซือ้ ท่ียงั ไมถ่ งึ กาหนดชาระ xx 4) เม่อื จ่ายชาระหนีแ้ ละได้รับส่วนลด เดบติ เจา้ หนี้ xx เครดิต เงินสด/ธนาคาร xx เครดติ ส่วนลดรบั xx เครดติ ภาษีเงินไดห้ กั ณ ท่ีจา่ ย (ถา้ มี) xx เดบติ ภาษีซือ้ xx เครดิต ภาษีซือ้ ท่ียงั ไมถ่ ึงกาหนดชาระ xx 5) เมื่อใช้บรกิ ารสาธารณูปโภค กรณีใบแจ้งหนี/้ ใบกากับภาษี เป็ นชอื่ ของกจิ การ 5.1) เม่ือไดร้ ับใบแจ้งหนี้ เดบติ คา่ สาธารณปู โภค (ระบ)ุ xx เดบติ ภาษีซือ้ ท่ียงั ไมถ่ ึงกาหนดชาระ xx เครดิต คา่ สาธารณปู โภคคา้ งจา่ ย (ระบ)ุ xx 5.2). เมอื่ ชาระเงนิ เดบิต คา่ สาธารณปู โภคคา้ งจา่ ย (ระบ)ุ xx เครดติ เงินสด/ธนาคาร xx เครดติ ภาษีเงินไดห้ กั ณ ท่ีจ่าย (ถา้ มี) xx เดบิต ภาษีซือ้ xx เครดิต ภาษีซือ้ ท่ียงั ไมถ่ ึงกาหนดชาระ xx หมายเหตุ - กรณีจา่ ยคา่ โทรศพั ท์ ใหห้ กั ภาษีใน 2 อตั รา คือ อตั ราภาษีหกั ณ ท่ีจา่ ย 5% สาหรบั คา่ เชา่ เลข หมาย และอตั รา 3 % จากคา่ บรกิ ารโทรออก - สาหรบั ใบกากบั ภาษีสาธารณปู โภค (คา่ นา้ ประปา คา่ ไฟฟา้ คา่ โทรศพั ท)์ ตอ้ งเป็นช่ือท่ีอยขู่ อง กิจการตรงตาม ภ.พ.20 (ใบทะเบียนภาษีมลู คา่ เพ่ิม) จงึ จะมีสิทธิ์ขอภาษีมลู คา่ เพ่มิ คืนได้

10 6) เม่อื ใช้บริการสาธารณูปโภค กรณีใบเสรจ็ รับเงนิ /ใบกากับภาษี ไม่ใช่ชือ่ ของกจิ การ 6.1) หลักเกณฑแ์ ละเงอ่ื นไขทางภาษี สาหรับรายจ่ายค่าสาธารณูปโภค ซง่ึ ใบเสรจ็ รับเงิน/ ใบกากับภาษี ไม่ใช่ช่ือของกิจการ มีดงั นี้ 6.1.1) คา่ สาธารณูปโภค (คา่ ไฟฟ้า คา่ นา้ ประปาคา่ โทรศพั ท์ เป็นตน้ ) โดยใบเสรจ็ รบั เงิน ออกในนาม เจา้ ของอาคารผใู้ หเ้ ช่า กิจการสามารถนามาถือเป็น รายจา่ ยในการคานวณกาไรสทุ ธิเพ่ือเสียภาษีเงินไดน้ ิติบคุ คล ได้ เน่ืองจากเป็นรายจา่ ยเพ่ือการดาเนนิ งานของกิจการ ไมต่ อ้ งหา้ มตามมาตรา 65 ตรี (14) แหง่ ประมวลรษั ฎากร 6.1.2) สาหรบั ภาษีซือ้ ท่ีปรากฎในใบกากับภาษีท่ีออกในนามของเจา้ ของอาคารผู้ใหเ้ ช่า กิจการไมส่ ามารถนามาเป็นภาษีซือ้ ได้ เน่ืองจากเป็นภาษีซือ้ ท่ีกิจการไมม่ ีใบกากบั ภาษีท่ีระบชุ ่ือของกิจการ มาแสดง ซ่งึ ตอ้ งหา้ ม ตามมาตรา 82/5(1)แหง่ ประมวลรษั ฎากร 6.1.3) ภาษีซือ้ ท่ีปรากฎในใบกากบั ภาษีท่ีออกในนามของเจา้ ของอาคารผูใ้ หเ้ ช่า หากกิจการผู้ เช่าติดต่อกับ หน่วยงานการไฟฟ้า ประปา โทรศพั ท์ เพ่ือขอเพ่ิมช่ือของกิจการ ลงในใบกากับภาษี โดย เพ่ิมเติมขอ้ ความว่า “จา่ ยชาระคา่ บรกิ ารโดยบริษัท เอ จากดั ” กิจการมีสิทธินาภาษีซือ้ ตามใบกากับภาษี ดงั กลา่ ว ไปถือเป็นภาษีซือ้ ในการคานวณ ภาษีมลู คา่ เพ่มิ ตามมาตรา 82/3 แหง่ ประมวลรษั ฎากรได้ 6.1.4) รายจ่ายท่ีเก่ียวขอ้ ง กรณีเช่าสถานประกอบการ ซ่ึงเป็นท่ีอย่อู าศยั ของกรรมการดว้ ย หรือ กรณีใชท้ รพั ยส์ ินรว่ มกนั กบั กิจการหรือบคุ คลอ่ืน ใหเ้ ฉล่ียเป็นคา่ ใชจ้ า่ ยของกิจการไดต้ ามเกณฑท์ ่ี เหมาะสม 6.2) การบันทกึ บัญชี กรณีกิจการอยู่ในระบบภาษีมูลค่าเพม่ิ (ยกตวั อยา่ งคา่ ไฟฟ้า) 6.2.1) กรณี ใบเสรจ็ รบั เงิน/ใบกากบั ภาษี ไมใ่ ช่ ช่ือของกิจการ และ ไมไ่ ดแ้ จง้ ขอเพ่มิ ช่ือใน ใบเสรจ็ รบั เงิน /ใบกากบั ภาษี เดบิต คา่ ไฟฟ้า xx เดบิต ภาษีซือ้ ขอคืนไมไ่ ด-้ คา่ ไฟฟ้า xx (ภาษีซือ้ ตอ้ งหา้ ม/รายจ่ายตอ้ งหา้ ม) เครดติ เงินสด/ธนาคาร xx 6.2.2) กรณีกิจการไดแ้ จง้ ขอเพ่มิ ช่ือของกิจการ ลงในใบเสรจ็ รบั เงิน/ใบกากบั ภาษี ของคา่ สาธารณปู โภคดงั กลา่ ว “ จา่ ยชาระคา่ บรกิ ารโดย บรษิ ัท เอ จากดั ” เดบิต คา่ ไฟฟ้า xx (ถือเป็นคา่ ใชจ้ า่ ยใน ภ.ง.ด.นิตบิ คคุ ลได้ ) เดบติ ภาษีซือ้ xx (ถือเป็นภาษีซือ้ นาไปหกั จากภาษีขายได้ ) เครดติ เงินสด/ธนาคาร xx 6.2.3) กรณี ขอคนื ภาษีซือ้ ได้ แตไ่ มป่ ระสงคข์ อคนื ภาษี เดบติ คา่ ไฟฟ้า xx เดบติ ภาษีซือ้ ไมข่ อคนื -คา่ ไฟฟ้า xx (ภาษีซือ้ ตอ้ งหา้ ม/รายจา่ ยตอ้ งหา้ ม) เครดิต เงินสด/ธนาคาร xx 6.2.4) กรณี ไดร้ บั ใบแจง้ หนี้ แตย่ งั ไมไ่ ดจ้ า่ ยชาระเงิน เดบติ คา่ ไฟฟ้า xx เดบิต ภาษีซือ้ ยงั ไมถ่ งึ กาหนดชาระ xx (บญั ชีพกั ภาษีซือ้ ) เครดติ คา่ ไฟฟ้าคา้ งจา่ ย xx

11 6.2.5) กรณีจา่ ยชาระเงิน ตามใบแจง้ หนี้ เดบิต คา่ ไฟฟ้าคา้ งจา่ ย xx เดบติ ภาษีซือ้ xx เครดิต ภาษีซือ้ ยงั ไมถ่ ึงกาหนดชาระ xx (บญั ชีพกั ภาษีซือ้ ) เครดติ เงินสด/ธนาคาร xx 6.3) การบันทกึ บัญชี กรณีกิจการไม่อยใู่ นระบบภาษีมูลค่าเพมิ่ (ยกตวั อยา่ งคา่ ไฟฟ้า) 6.3.1) กรณีไดใ้ บเสรจ็ รบั เงิน /ใบกากบั ภาษี เดบิต คา่ ไฟฟ้า (คา่ ไฟฟ้า+ภาษีซือ้ ) xx (ถือเป็นคา่ ใชจ้ า่ ยใน ภ.ง.ด.นิตบิ คุ คล) เครดิต เงินสด/ธนาคาร xx 6.3.2) กรณี ไดร้ บั ใบแจง้ หนี้ แตย่ งั ไมไ่ ดจ้ า่ ยชาระเงิน เดบติ คา่ ไฟฟ้า (คา่ ไฟฟ้า+ภาษีซือ้ ) xx (ถือเป็นคา่ ใชจ้ า่ ยใน ภ.ง.ด.นิตบิ คุ คล) เครดติ คา่ ไฟฟ้าคา้ งจ่าย xx 6.2.5) กรณีจา่ ยชาระเงิน ตามใบแจง้ หนี้ เดบิต คา่ ไฟฟา้ คา้ งจา่ ย xx เครดิต เงินสด/ธนาคาร xx 2.3 การผ่านรายการไปบัญชีแยกประเภท บัญชแี ยกประเภท (Ledger Accounts) หมายถึง บญั ชีท่ีรวบรวมการบนั ทกึ รายการคา้ ท่ีเกิดขนึ้ ไวเ้ ป็นหมวดหมู่ เพ่ือความเป็นระเบียบเรียบรอ้ ย และสะดวก ในการคน้ หาหรือแกไ้ ขขอ้ ผิดพลาด หลงั จาก การบนั ทกึ รายการคา้ ในสมดุ รายวนั ขนั้ ตน้ เรียบรอ้ ยแลว้ ขนั้ ตอ่ ไปก็จะนารายการท่ีบนั ทึกไวไ้ ปลงบญั ชีใน บญั ชีแยกประเภท ซ่งึ เรยี กวา่ การผ่านรายการ (Posting) ในทางปฏิบตั จิ ริงกรณีใชโ้ ปรแกรมบญั ชีสาเรจ็ รูป เม่ือกรอกขอ้ มลู รายการคา้ ท่ีเกิดขนึ้ โปรแกรมจะ สง่ ผา่ นขอ้ มลู ไปยงั สมดุ รายวนั ขนั้ ตน้ แตล่ ะเลม่ และเช่ือมโยงไปลงบญั ชีแยกประเภทโดยอตั โนมตั ิ อยา่ งไรก็ ตาม ผูท้ าบญั ชีผูท้ าบญั ชีตอ้ งมีพืน้ ฐานและมีความรูต้ ามหลกั การบญั ชี เพ่ือจะไดท้ ราบผลประมวลทาง บญั ชีของโปรแกรมว่าถูกตอ้ งตามหลกั การบญั ชีท่ีรบั รองท่วั ไป และเม่ือมีขอ้ ผิดพลาดจากการป้อนขอ้ มลู สามารถนาทฤษฎีหลกั การบญั ชีมาวเิ คราะหแ์ ละแกป้ ัญหาไดถ้ กู ตอ้ ง บญั ชีแยกประเภท แบง่ ไดเ้ ป็น 2 ชนดิ ดงั นี้ 2.3.1 บัญชแี ยกประเภทท่ัวไป (General Ledger) เป็นท่ีรวบรวมหรือคมุ ยอดของบญั ชีแยกประเภททกุ บญั ชี ซ่งึ ใชบ้ นั ทกึ การเปล่ียนแปลงสินทรพั ย์ หนีส้ ินและสว่ นของเจา้ ของ (ทนุ ) ตอ่ จากการบนั ทกึ ลงในสมดุ รายวนั ท่วั ไป ไดแ้ ก่ บญั ชีแยกประเภทสนิ ทรพั ย์ เชน่ บญั ชีเงินสด บญั ชีเงินฝากธนาคาร บญั ชีลกู หนี้ บญั ชี สินคา้ บญั ชีวสั ดสุ านกั งาน บญั ชีอาคาร เป็นตน้ บญั ชีแยกประเภทหนีส้ ิน เช่น บญั ชีเจา้ หนีก้ ารคา้ บญั ชี เงินกู้ บญั ชีเจา้ หนีอ้ ่ืน ๆ เป็นตน้ บญั ชีแยกประเภทส่วนของเจา้ ของ เชน่ บญั ชีทนุ บญั ชีรายได้ (Income) บญั ชีคา่ ใชจ้ า่ ย (expense) และบญั ชีถอนใชส้ ว่ นตวั

12 2.3.2 บัญชีแยกประเภทย่อย (Subsidiary Ledger) เป็นท่ีรวบรวมของบญั ชีแยกประเภทย่อยของ บญั ชีคุมยอด (Controlling Accounts) ในบญั ชีแยกประเภทท่วั ไป เช่น บญั ชีแยกประเภทลูกหนีร้ ายตวั บญั ชี เจา้ หนีร้ ายตวั ซง่ึ ยอดรวมของบญั ชีแยกประเภทรายตวั ทงั้ หมดจะเทา่ กบั ยอดรวมในบญั ชีแยกประเภทท่วั ไป บญั ชีแยกประเภทท่วั ไป มี 5 หมวดบญั ชี แตล่ ะหมวดบญั ชีมีธรรมชาตทิ างบญั ชี สามารถสรุปไดด้ งั นี้ หมวด 1 สนิ ทรัพย์ เพ่มิ อยดู่ า้ น เดบติ ลด อยดู่ า้ น เครดติ ยอดยกมา อยดู่ า้ น เดบติ ยอดยกไป อยดู่ า้ น เครดติ หมวด 2 หนีส้ นิ เพ่มิ อยดู่ า้ น เครดติ ลด อยดู่ า้ น เดบติ ยอดยกมา อยดู่ า้ น เครดติ ยอดยกไป อยดู่ า้ น เดบติ หมวด 3 ส่วนของเจ้าของ (ทนุ ) เพ่มิ อยดู่ า้ น เครดติ ลด อยดู่ า้ น เดบติ ยอดยกมา อยดู่ า้ น เครดติ ยอดยกไป อยดู่ า้ น เดบติ หมวด 4 รายได้ อยดู่ า้ น เครดติ ไมม่ ียอดยกไป/ยอดยกมา จะปิดเขา้ บญั ชีกาไรขาดทนุ หมวด 5 ค่าใช้จ่าย อยดู่ า้ น เดบติ ไมม่ ียอดยกไป/ยอดยกมา จะปิดเขา้ บญั ชีกาไรขาดทนุ (เพ่มิ ) สนิ ทรพั ย์ xx (ลด) หนีส้ นิ xx ยอดยกมา xx (ลด) xx ยอดยกไป xx (เพ่มิ ) xx xx xx xx xx xx ยอดยกไป xx xx xx xx xx xx xx ยอดยกมา คา่ ใชจ้ า่ ย สว่ นของเจา้ ของ (ทนุ ) xx (ลด) xx (เพ่มิ ) xx xx xx xx xx xx ยอดยกไป xx xx xx ปิดเขา้ บญั ชกี าไรขาดทนุ xx xx xx xx ยอดยกมา xx xx xx รายได้ ปิดเขา้ บญั ชีกาไรขาดทนุ xx xx

13 2.4 การทางบทดลอง งบทดลอง (Trial Balance) หมายถึง รายงานท่ีแสดงยอดคงเหลือของบญั ชีแยกประเภทท่ัวไป ของกิจการ ณ วนั ใดวนั หน่งึ ทาขนึ้ เพ่ือพิสจู นค์ วามถกู ตอ้ งของการบนั ทึกบญั ชีตงั้ แตก่ ารบนั ทึกรายการคา้ ในสมดุ รายวนั ขนั้ ตน้ การผา่ นรายการจากสมดุ รายวนั ขนั้ ตน้ ไปบญั ชีแยกประเภท และการหายอดคงเหลือ ในบญั ชีแยกประเภททกุ บญั ชี การหายอดคงเหลือในบญั ชีแยกประเภท ทาไดโ้ ดยรวมยอดทางดา้ นเดบิต และเครดติ จากนนั้ หา ผลตา่ งระหว่างดา้ นเดบิต กบั เครดิต หากยอดคงเหลือของบญั ชีใดเกิดจากดา้ นเดบิตมากกว่าดา้ นเครดิต เรียกว่า ยอดคงเหลือด้านเดบิต ในทางตรงกนั ขา้ ม หากยอดคงเหลือเกิดจากดา้ นเครดติ มากกว่าดา้ นเด บติ เรียกวา่ ยอดคงเหลอื ด้านเครดติ ซ่งึ โดยปกตบิ ญั ชีประเภทสินทรพั ย์ และคา่ ใชจ้ า่ ย จะมียอดคงเหลือ ดา้ นเดบติ สว่ นบญั ชีประเภทหนีส้ ิน สว่ นของเจา้ ของ (ทนุ ) และรายได้ จะมียอดคงเหลือดา้ นเครดติ การจดั ทางบทดลองควรเรียงรายการตามหมวดบญั ชี 5 หมวด โดยเร่มิ จากบญั ชีทรพั ยส์ ิน หนีส้ ิน สว่ นของเจา้ ของ (ทนุ ) รายได้ และคา่ ใชจ้ า่ ย เม่ือนาผลตา่ งในบญั ชีแยกประเภททกุ บญั ชีท่ีมียอดคงเหลือ ดา้ นเดบิตและยอดคงเหลือดา้ นเครดิต มาจดั ทางบทดลอง ผลรวมดา้ นเดบิตจะตอ้ งเท่ากับผลรวมดา้ น เครดติ ในงบทดลอง การท่ียอดเทา่ กนั ทงั้ สองดา้ น เรยี กวา่ งบทดลองลงตัว แสดงวา่ การบนั ทกึ บญั ชีเป็นไป ตามหลกั บญั ชีคู่ ขอ้ ผิดพลาดท่ีทาใหง้ บทดลองไมล่ งตวั มีดงั นี้ 1) บวกยอดรวมดา้ นเดบติ และเครดิตผิด ใหล้ องบวกใหม่ 2) นายอดคงเหลือจากบญั ชีแยกประเภท มาลงในงบทดลองผดิ 3) ลืมยกยอดคงเหลือในบางบญั ชีมาลงในงบทดลอง 4) คานวณยอดคงเหลือในบญั ชีแยกประเภทผิด ใหล้ องคานวณใหม่ 5) ผา่ นรายการจากสมดุ รายวนั ขนั้ ตน้ มายงั บญั ชีแยกประเภทไมค่ รบถว้ น หรือจานวนเงินไมถ่ กู ตอ้ ง หลงั จากหายอดคงเหลือของบญั ชีแยกประเภทแลว้ กิจการจะจดั ทางบทดลอง ขนึ้ เพ่ือตรวจสอบการบนั ทกึ บญั ชีตา่ งๆ วา่ ถกู ตอ้ งตามหลกั บญั ชีคู่ และเม่ือวนั สิน้ งวดบญั ชีหากกิจการมีรายการการปรบั ปรุงบญั ชีก็จะทางบ ทดลองหลงั รายการปรบั ปรุง และจดั ทาอีกครงั้ หน่งึ หลงั จากปิดบญั ชี งบทดลองหลังรายการปรับปรุง (Post-Adjusting Trial Balance) หมายถึง งบทดลองท่ีจดั ทาขนึ้ อีกครงั้ หนง่ึ หลงั จากท่ีกิจการบนั ทกึ รายการปรบั ปรุงแลว้ ทาใหย้ อดคงเหลือในบญั ชีตา่ งๆ เป็นยอดคงเหลือท่ีถกู ตอ้ งตรงกบั ความเป็นจรงิ พรอ้ มท่ีจะนาไปจดั ทางบการเงิน บญั ชีท่ีแสดงในงบทดลอง จะประกอบดว้ ยบญั ชี 5 หมวด ไดแ้ ก่ บญั ชีสินทรพั ย์ หนีส้ นิ สว่ นของเจา้ ของ (ทนุ ) รายได้ และคา่ ใชจ้ า่ ย งบทดลองหลังปิ ดบัญชี (After-closing Trial Balance) หมายถึง งบทดลองท่ีจดั ทาขนึ้ หลงั จาก ปิดบญั ชีเม่ือสิน้ งวดหรือสิน้ รอบระยะเวลาบญั ชีแลว้ บญั ชีท่ีแสดงในงบทดลอง จะประกอบดว้ ยบญั ชีแท้ (Real Account) ไดแ้ ก่ บญั ชีสินทรพั ย์ หนีส้ ิน และส่วนของเจา้ ของ (ทนุ ) เท่านนั้ โดยยอดเดบติ ตอ้ งเทา่ กบั

14 ยอดเครดิตเสมอ ยอดคงเหลือของบญั ชีท่ีปรากฎในงบทดลองหลงั ปิดบญั ชี ก็คือยอดคงเหลือท่ีจะยกไป เรม่ิ ตน้ ในงวดบญั ชีใหมต่ อ่ ไป 2.5 การทากระดาษทาการ กระดาษทาการ (Work Sheet) หมายถึง แบบฟอรม์ ท่ีใชเ้ ป็นเคร่ืองมือช่วยในการจัดเตรียมงบ การเงินใหส้ ะดวก รวดเรว็ ขนึ้ และไมผ่ ิดพลาด กิจการจะจดั ทากระดาษทาการหรือไมจ่ ดั ทาก็ได้ แตถ่ า้ จะทา ก็จะทาขนึ้ หลงั จากจบการจดั ทางบทดลอง กระดาษทาการ เป็นเคร่อื งมือท่ีชว่ ยแบง่ แยกบญั ชีตา่ งๆ ในงบทดลองไปจดั ทางบกาไรขาดทนุ และ งบแสดงฐานะการเงิน โดยจะนาบญั ชีหมวดรายได้ และคา่ ใชจ้ ่ายไปจดั ทางบกาไรขาดทนุ และนาบญั ชี หมวดสนิ ทรพั ย์ หนีส้ นิ และสว่ นของเจา้ ของไปจดั ทางบแสดงฐานะการเงิน กระดาษทาการมีหลายชนิด เชน่ กระดาษทาการ 6 ชอ่ ง กระดาษทาการ 8 ชอ่ ง กระดาษทาการ 10 ชอ่ ง และกระดาษทาการ 12 ช่อง จะเลือกใชแ้ บบใดขนึ้ อยู่กบั ความตอ้ งการและความจาเป็นท่ีตอ้ งใช้ ตาม จานวนและลกั ษณะความยุ่งยากของรายการบญั ชีท่ีกิดขึน้ ในแต่ละกิจการ สาหรบั รูปแบบท่ีนิยมใชก้ ัน ไดแ้ ก่ กระดาษคาตอบ 8 ชอ่ ง และกระดาษทาการแบบ 10 ชอ่ ง เน่ืองจากสามารถชว่ ยการจดั ทางบการเงิน กรณีท่ีกิจการมีรายการปรบั ปรุงบญั ชี ณ วนั สนิ้ งวดดว้ ย กระดาษทาการ 6 ชอ่ ง ประกอบดว้ ย ชอ่ งเดบติ และชอ่ งเครดติ ของงบทดลอง งบกาไรขาดทนุ และ งบแสดงฐานะการเงิน กระดาษทาการ 8 ชอ่ ง ประกอบดว้ ย ชอ่ งเดบติ และชอ่ งเครดติ ของงบทดลองก่อนรายการปรบั ปรุง รายการปรบั ปรุง งบกาไรขาดทนุ และงบแสดงฐานะการเงิน กระดาษทาการ 10 ช่อง ประกอบดว้ ย ช่องเดบิต และช่องเครดิตของงบทดลองก่อนรายการ ปรบั ปรุง รายการปรบั ปรุง งบทดลองหลงั รายการปรบั ปรุง งบกาไรขาดทนุ และงบแสดงฐานะการเงิน สาหรบั กระดาษทาการแบบ 12 ชอ่ ง จะเพ่มิ ชอ่ งเดบติ และชอ่ งเครดติ ของงบกาไรสะสม 2.6 การปรับปรุงบัญชี การปรับปรุงบัญชี (Adjusting Entry) หมายถึง การปรบั ปรุงจานวนเงินท่ีบนั ทึกไวใ้ นบญั ชีให้ ถกู ตอ้ งก่อนการจดั ทางบการเงิน ซ่งึ การจดั ทางบการเงินในแตล่ ะรอบระยะเวลาบญั ชีหน่งึ ๆ จดั ทาขนึ้ ตาม ขอ้ สมมติทางการบญั ชีในแม่บทการบญั ชีท่ีกาหนดไว้ ตามหลกั การบญั ชีรบั รองท่วั ไป กิจการตอ้ งบนั ทึก บญั ชีตามเกณฑค์ งคา้ ง (Accrual Basis) ซ่งึ เป็นการบนั ทึกบญั ชีโดยคานึงถึงรายไดแ้ ละคา่ ใชจ้ า่ ยท่ีเกิดขนึ้ จรงิ ในงวดนนั้ ๆ ไมค่ านงึ ถงึ วา่ จะไดร้ บั หรือจา่ ยเป็นเงินสดแลว้ หรือไม่ การปรบั ปรุงบญั ชีจะตอ้ งบนั ทกึ รายการปรบั ปรุงในสมดุ รายวนั ท่วั ไป และผา่ นไปบญั ชีแยกประเภท ท่วั ไปท่ีเก่ียวขอ้ ง โดยตอ้ งทาในวนั สิน้ งวดบญั ชี กอ่ นการปิดบญั ชี และจดั ทางบการเงิน ซง่ึ รายการปรบั ปรุง บญั ชีท่ีจาเป็นตอ้ งทาการบนั ทกึ บญั ชี ไดแ้ ก่

15 2.6.1 รายได้ค้างรับ (Accrued Income) หมายถึง รายไดท้ ่ีเกิดขึน้ แลว้ ในงวดบญั ชีปัจจบุ นั แต่ กิจการยงั ไม่ไดร้ บั ชาระเงินสด เพราะยงั ไม่ถึงวันครบกาหนดรบั เงินจนกว่าจะถึงงวดบญั ชีหนา้ จึงตอ้ ง ปรบั ปรุงรายไดค้ า้ งรบั นีใ้ หเ้ ป็นรายไดใ้ นงวดบญั ชีปัจจบุ นั เชน่ รายไดค้ า่ เช่าคา้ งรบั รายไดด้ อกเบีย้ คา้ งรบั เป็นตน้ รายไดค้ า้ งรบั ถือเป็นสินทรพั ยห์ มนุ เวียน ซ่งึ จะตอ้ งแสดงยอดไวใ้ นงบแสดงฐานะการเงิน ณ วนั สิน้ งวดบญั ชี มีวิธีการปรบั ปรุงบญั ชีในสมดุ รายวนั ดงั นี้ เดบติ รายไดค้ า้ งรบั xx เครดติ รายได้ (ระบชุ ่ือ) xx  ตัวอย่าง กิจการใหล้ กู คา้ เชา่ อาคารเป็นระยะเวลา 1 ปี เร่ิมตงั้ แตเ่ ดือนมกราคม ถึงเดือน ธันวาคม 25x1 โดยคิดค่าเช่าเดือนละ 5,000 บาท ปรากฏว่าลูกคา้ ไม่ไดจ้ ่ายชาระค่าเช่าเดือนธันวาคม 25x1 แตก่ ิจการทาการปิดบญั ชี ณ วนั ท่ี 31 ธนั วาคม 25x1 จะตอ้ งปรบั ปรุงบญั ชีอยา่ งไร เดบติ รายไดค้ า่ เชา่ คา้ งรบั 5,000 เครดติ รายไดค้ า่ เชา่ 5,000 2.6.2 รายได้รับล่วงหน้า (Deferred Income) หมายถึง รายไดท้ ่ีกิจการไดร้ บั มาล่วงหนา้ จากลูกคา้ แลว้ แตก่ ิจการยงั ไมไ่ ดใ้ หบ้ รกิ ารตอบแทนแก่ลกู คา้ เม่ือรบั เงินมาแลว้ จะยงั ไมถ่ ือวา่ เป็นรายไดข้ องกิจการ แตถ่ ือ ว่ากิจการมีหนีส้ ินซ่ึงตอ้ งชาระคืนเม่ือถึงกาหนดเวลาท่ีไดท้ าสญั ญากันไว้ เช่น รายไดค้ ่าบริการรบั ล่วงหน้า รายไดค้ า่ เช่ารบั ล่วงหนา้ เป็นตน้ รายไดร้ บั ล่วงหนา้ ถือเป็นหนีส้ ินหมนุ เวียน ซ่งึ จะตอ้ งแสดงยอดไวใ้ นงบแสดง ฐานะการเงิน ณ วนั สิน้ งวดบญั ชี มีวธิ ีการปรบั ปรุงบญั ชีในสมดุ รายวนั 2 วธิ ี ดงั นี้ 1) บันทึกไว้เป็ นรายได้ ณ วันที่กิจการได้รับเงินสด เม่ือวนั สิน้ งวดบญั ชีกิจการตอ้ งทาการ ปรบั ปรุงบญั ชีเฉพาะสว่ นท่ียงั ไมไ่ ดใ้ หบ้ รกิ ารตอบแทน เป็นรายไดร้ บั ลว่ งหนา้ โดยบนั ทกึ บญั ชี ดงั นี้ (1) วนั ท่ีกิจการไดร้ บั เงินสด (บนั ทกึ เป็นรายไดท้ งั้ จานวน) เดบติ เงินสด xx เครดติ รายได้ (ระบชุ ่ือ) xx (2) วนั สิน้ งวดบญั ชี (ปรบั ปรุงรายไดร้ บั ลว่ งหนา้ ) เดบติ รายได้ (ระบชุ ่ือ) xx เครดติ รายไดร้ บั ลว่ งหนา้ xx  ตัวอย่าง วนั ท่ี 1 สิงหาคม 25x1 กิจการไดร้ บั เงินสดจานวน 60,000 บาท จากการใหล้ กู คา้ เชา่ อาคารเป็นระยะเวลา 1 ปี เร่ิมตงั้ แตเ่ ดือนสงิ หาคม 25x1 ถงึ เดือนกรกฎาคม 25x2 วนั ท่ีกิจการไดร้ บั เงินสด บนั ทกึ เป็นรายไดท้ งั้ จานวน เม่ือทาการปิดบญั ชี ณ วนั ท่ี 31 ธนั วาคม 25x1 จะบนั ทกึ บญั ชีอยา่ งไร (1) วนั ท่ีกิจการไดร้ บั เงินสด (บนั ทกึ เป็นรายไดท้ งั้ จานวน) เดบติ เงินสด 60,000 เครดติ รายไดค้ า่ เชา่ 60,000

16 (2) วนั สิน้ งวดบญั ชี (ปรบั ปรุงรายไดร้ บั ลว่ งหนา้ เดอื นมกราคม – กรกฎาคม 25x2) เดบติ รายไดค้ า่ เชา่ 35,000 เครดติ รายไดค้ า่ เชา่ รบั ลว่ งหนา้ 35,000 2) บันทึกไว้เป็ นรายได้รับล่วงหน้า ณ วันท่ีกิจการได้รับเงินสด เม่ือวนั สิน้ งวดบญั ชีกิจการ ตอ้ งทาการปรบั ปรุงบญั ชีเฉพาะสว่ นท่ีใหบ้ รกิ ารไปแลว้ เป็นรายได้ (ระบชุ ่ือ) โดยบนั ทกึ บญั ชี ดงั นี้ (1) วนั ท่ีกิจการไดร้ บั เงินสด (บนั ทกึ เป็นรายไดร้ บั ลว่ งหนา้ ทงั้ จานวน) เดบติ เงินสด xx เครดติ รายไดร้ บั ลว่ งหนา้ xx (2) วนั สนิ้ งวดบญั ชี (ปรบั ปรุงบญั ชีรายได)้ เดบติ รายไดร้ บั ลว่ งหนา้ xx เครดติ รายได้ (ระบชุ ่ือ) xx  ตัวอย่าง วนั ท่ี 1 สิงหาคม 25x1 กิจการไดร้ บั เงินสดจานวน 60,000 บาท จากการใหล้ ูกคา้ เช่าอาคารเป็นระยะเวลา 1 ปี เร่ิมตงั้ แตเ่ ดือนสิงหาคม 25x1 ถึงเดือนกรกฎาคม 25x2 วนั ท่ีกิจการไดร้ บั เงินสด บนั ทกึ เป็นรายไดร้ บั ล่วงหนา้ ทงั้ จานวน เม่ือทาการปิดบญั ชี ณ วนั ท่ี 31 ธนั วาคม 25x1 จะบนั ทกึ บญั ชีอยา่ งไร (1) วนั ท่ีกิจการไดร้ บั เงินสด (บนั ทกึ เป็นรายไดร้ บั ลว่ งหนา้ ทงั้ จานวน) เดบติ เงินสด 60,000 เครดติ รายไดค้ า่ เชา่ รบั ลว่ งหนา้ 60,000 (2) วนั สนิ้ งวดบญั ชี (ปรบั ปรุงรายไดค้ า่ เชา่ เดือนสิงหาคม – ธนั วาคม 25x1) เดบติ รายไดร้ บั ลว่ งหนา้ 25,000 เครดติ รายไดค้ า่ เชา่ 25,000 2.6.3 ค่าใช้จ่ายค้างจ่าย (Accrued Expenses) หมายถึง คา่ ใชจ้ า่ ยท่ีเกิดขนึ้ แลว้ ในระหวา่ งงวด บญั ชีปัจจบุ นั แตก่ ิจการยงั ไม่ไดท้ าการจ่ายเงิน ซ่งึ อาจจะจ่ายในงวดบญั ชีหนา้ และกิจการยงั ไม่ไดท้ าการ บนั ทกึ รายการลงสมดุ บญั ชี จึงทาใหม้ ีหนีส้ ินเกิดขนึ้ เช่น คา่ เชา่ คา้ งจา่ ย คา่ แรงงานคา้ งจา่ ย ดอกเบีย้ คา้ ง จา่ ย เป็นตน้ คา่ ใชจ้ า่ ยคา้ งจา่ ยถือเป็นหนีส้ ินหมนุ เวียนท่ีตอ้ งแสดงไวใ้ นงบแสดงฐานะการเงิน ณ วนั สนิ้ งวด บญั ชี มีวธิ ีการปรบั ปรุงบญั ชีในสมดุ รายวนั ดงั นี้ เดบติ คา่ ใชจ้ า่ ย (ระบชุ ่ือ) xx เครดติ คา่ ใชจ้ า่ ยคา้ งจา่ ย xx  ตวั อย่าง กิจการยงั ไมไ่ ดจ้ า่ ยเงินเดือนประจาธนั วาคม 25x1 ใหพ้ นกั งาน เป็นเงิน 50,000 บาท แตก่ ิจการทาการปิดบญั ชี ณ วนั ท่ี 31 ธนั วาคม 25x1 จะบนั ทกึ รายการปรบั ปรุงบญั ชีอยา่ งไร เดบติ เงินเดอื นพนกั งาน 50,000 เครดติ เงินเดอื นพนกั งานคา้ งจา่ ย 50,000

17 2.6.4 ค่าใช้จ่ายจ่ายล่วงหน้า (Prepaid Expenses) หมายถึง คา่ ใชจ้ า่ ยท่ีกิจการไดจ้ า่ ยไปเป็น คา่ บรกิ ารแลว้ ในงวดบญั ชีปัจจบุ นั แตย่ งั ไดร้ บั ประโยชนไ์ มห่ มด มีบางสว่ นท่ีเป็นของงวดบญั ชีถดั ไปรวมอยู่ ดว้ ย เชน่ คา่ เชา่ จ่ายลว่ งหนา้ คา่ เบีย้ ประกนั จา่ ยลว่ งหนา้ จึงตอ้ งปรบั ปรุงคา่ ใชจ้ า่ ยท่ียงั ไม่ถึงกาหนดเวลา การไดร้ บั ผลประโยชนต์ อบแทน เป็นคา่ ใชจ้ า่ ยจา่ ยลว่ งหนา้ ถือเป็นสินทรพั ยห์ มนุ เวียน ซ่งึ จะตอ้ งแสดงยอด ไวใ้ นงบแสดงฐานะการเงิน ณ วนั สนิ้ งวดบญั ชี มีวิธีการปรบั ปรุงบญั ชีในสมดุ รายวนั 2 วธิ ี ดงั นี้ 1) บันทกึ ไว้เป็ นค่าใช้จ่าย ณ วันทกี่ ิจการจ่ายเงนิ สด โดยบนั ทกึ บญั ชีเป็นคา่ ใชจ้ า่ ยทงั้ จานวน เม่ือวนั สิน้ งวดบญั ชีกิจการตอ้ งทาการปรบั ปรุงบญั ชีเฉพาะส่วนท่ียงั ไม่ถึงกาหนดเวลาท่ีจะไดร้ บั ประโยชน์ ตอบแทน เป็นคา่ ใชจ้ า่ ยจา่ ยลว่ งหนา้ โดยบนั ทกึ บญั ชี ดงั นี้ (1) วนั ท่ีกิจการจา่ ยเงินสด (บนั ทกึ เป็นคา่ ใชจ้ า่ ยทงั้ จานวน) เดบติ คา่ ใชจ้ า่ ย (ระบชุ ่ือ) xx เครดติ เงินสด xx (2) วนั สนิ้ งวดบญั ชี (ปรบั ปรุงคา่ ใชจ้ า่ ยจา่ ยลว่ งหนา้ ) เดบติ คา่ ใชจ้ า่ ยจา่ ยลว่ งหนา้ xx เครดติ คา่ ใชจ้ า่ ย (ระบชุ ่ือ) xx  ตัวอย่าง วนั ท่ี 5 เมษายน 25x1 กิจการจ่ายเงินคา่ ทาประกนั ภยั เป็นระยะเวลา 1 ปี เร่ิม ตงั้ แต่เดือนเมษายน 25x1 เป็นเงิน 36,000 บาท วันท่ีกิจการจ่ายเงินสด บนั ทึกบญั ชีเป็นค่าใชจ้ ่ายทัง้ จานวน กิจการทาการปิดบญั ชี ณ วนั ท่ี 31 ธนั วาคม 25x1 จะบนั ทกึ บญั ชีอยา่ งไร (1) วนั ท่ีกิจการจา่ ยเงินสด (บนั ทกึ เป็นคา่ ใชจ้ า่ ยทงั้ จานวน) เดบติ คา่ ประกนั ภยั 36,000 เครดติ เงินสด 36,000 (2) วนั สนิ้ งวดบญั ชี (ปรบั ปรุงคา่ ใชจ้ า่ ยจา่ ยลว่ งหนา้ เดอื นมกราคม – มีนาคม 25x2) เดบติ คา่ ประกนั ภยั จา่ ยลว่ งหนา้ 9,000 เครดติ คา่ ประกนั ภยั 9,000 2) บันทกึ ไว้เป็ นค่าใช้จ่ายจ่ายล่วงหน้า ณ วันท่ีกิจการจ่ายเงินสด เม่ือวนั สิน้ งวดบญั ชีกิจการ ตอ้ งทาการปรบั ปรุงบญั ชีเฉพาะส่วนท่ีไดร้ บั ผลประโยชนต์ อบแทนไปแลว้ เป็นคา่ ใชจ้ า่ ย โดยบนั ทกึ บญั ชี ดงั นี้ (1) วนั ท่ีกิจการจา่ ยคา่ ใชจ้ า่ ยเป็นเงินสด (บนั ทกึ เป็นคา่ ใชจ้ า่ ยจา่ ยลว่ งหนา้ ทงั้ จานวน) เดบติ คา่ ใชจ้ า่ ยจา่ ยลว่ งหนา้ xx เครดติ เงินสด xx (2) วนั สนิ้ งวดบญั ชี (ปรบั ปรุงคา่ ใชจ้ า่ ย) เดบติ คา่ ใชจ้ า่ ย (ระบชุ ่ือ) xx เครดติ คา่ ใชจ้ า่ ยจา่ ยลว่ งหนา้ xx

18  ตัวอย่าง วนั ท่ี 5 เมษายน 25x1 กิจการจ่ายเงินคา่ ทาประกนั ภยั เป็นระยะเวลา 1 ปี เร่ิม ตงั้ แต่เดือนเมษายน 25x1 เป็นเงิน 36,000 บาท วนั ท่ีกิจการจ่ายเงินสด บนั ทึกบญั ชีเป็นค่าใชจ้ ่ายจ่าย ลว่ งหนา้ ทงั้ จานวน กิจการทาการปิดบญั ชี ณ วนั ท่ี 31 ธนั วาคม 25x1 จะบนั ทกึ บญั ชีอยา่ งไร (1) วนั ท่ีกิจการจา่ ยคา่ ใชจ้ า่ ยเป็นเงินสด (บนั ทกึ เป็นคา่ ใชจ้ า่ ยจา่ ยลว่ งหนา้ ทงั้ จานวน) เดบติ คา่ ประกนั ภยั จา่ ยลว่ งหนา้ 36,000 เครดติ เงินสด 36,000 (2) วนั สนิ้ งวดบญั ชี (ปรบั ปรุงคา่ ใชจ้ า่ ย เดอื นเมษายน – ธนั วาคม 25x1) เดบติ คา่ ประกนั ภยั 27,000 เครดติ คา่ ประกนั ภยั จา่ ยลว่ งหนา้ 27,000 2.6.5 ค่าเสื่อมราคา (Depreciation) หมายถึง การปันส่วนจานวนท่ีคิดค่าเส่ือมราคาของ สินทรพั ยอ์ ย่างมีระบบตลอดอายุการใหป้ ระโยชนข์ องสินทรพั ยน์ นั้ เป็นค่าใชจ้ ่ายท่ีตัดออกจากมูลค่า สินทรพั ยถ์ าวรท่ีกิจการใชป้ ระโยชน์ เน่ืองจากสนิ ทรพั ยถ์ าวร เชน่ รถยนต์ อปุ กรณ์ เคร่อื งจกั ร เป็นสินทรพั ย์ ท่ีมีไวใ้ ชง้ านเป็นระยะเวลานานและมกั มีมลู คา่ สงู จงึ มีการประมาณการประโยชนจ์ ากสนิ ทรพั ยถ์ าวรเหล่านี้ โดยเฉล่ียเพ่ือตดั เป็นคา่ ใชจ้ ่ายแตล่ ะงวด เพราะสินทรพั ยก์ ็จะมีการเส่ือมคา่ ลงตามการใชง้ าน ราคาทนุ ของ สินทรพั ยถ์ าวรก็จะถกู ลดคา่ ลงดว้ ยจานวนคา่ เส่ือมราคา นบั ตงั้ แตว่ นั ท่ีเรม่ิ ใชจ้ นถึงปัจจบุ นั ซง่ึ วธิ ีการคิดคา่ เส่ือมราคาของสินทรพั ย์ มีหลายวิธี เชน่ วิธีเส้นตรง (Straight Line Method) วิธีนีม้ ีผลทาใหค้ า่ เส่ือมราคามีจานวนคงท่ีตลอดอายกุ ารใช้ ประโยชนข์ องสินทรพั ย์ หากมลู คา่ คงเหลือของสินทรพั ยน์ นั้ ไมเ่ ปล่ียนแปลง วิธียอดคงเหลือลดลง (Diminishing Balance Method) วิธีนีม้ ีผลทาให้ค่าเส่ือมราคาลดลง ตลอดอายกุ ารใชป้ ระโยชนข์ องสนิ ทรพั ย์ วิธีจานวนผลผลิต (Unit Output Method) วิธีนีม้ ีผลทาใหค้ ่าเส่ือมราคาขึน้ อย่กู บั ประโยชนห์ รือ ผลผลิตท่ีคาดวา่ จะไดร้ บั จากสนิ ทรพั ย์ กิจการตอ้ งเลือกใชว้ ิธีการคิดค่าเส่ือมราคาท่ีสะทอ้ นรูปแบบของประโยชนเ์ ชิงเศรษฐกิจในอนาคตท่ี กิจการคาดว่าจะไดร้ บั จากสินทรพั ย์ และตอ้ งทบทวนวิธีการคดิ คา่ เส่ือมราคาของสินทรพั ยอ์ ยา่ งนอ้ ยท่ีสดุ ทกุ สิน้ รอบปีบญั ชี และในการคดิ คา่ เส่ือมราคา นอกจากตอ้ งปฏิบตั ิตามมาตรฐานการบญั ชีแลว้ ยงั ตอ้ งปฏิบตั ติ ามพระ ราชกฤษฎีกาออกตามความในประมวลรษั ฎากรว่าดว้ ยการหกั ค่าสกึ หรอและค่าเส่ือมราคาของสินทรพั ยอ์ ย่าง เครง่ ครดั และเม่ือกิจการเลือกใชว้ ิธีใดวิธีหนง่ึ แลว้ จะตอ้ งใชว้ ธิ ีนนั้ ตลอดไป หากตอ้ งการเปล่ียนแปลงจะตอ้ งไดร้ บั อนมุ ตั จิ ากอธิบดกี รมสรรพากรเสียกอ่ น อยา่ งไรก็ตามสินทรพั ยแ์ ตล่ ะชนิดอาจใชว้ ธิ ีคดิ คา่ เส่ือมราคาตา่ งกนั ได้ การบันทกึ รายการค่าเส่ือมราคาของสนิ ทรัพย์ จะบนั ทกึ ในสมดุ รายวนั ท่วั ไป ดงั นี้ เดบติ คา่ เส่ือมราคา-ช่ือสินทรพั ย์ xx (เป็นบญั ชีคา่ ใชจ้ า่ ย) เครดติ *คา่ เส่ือมราคาสะสม-ช่ือสินทรพั ย์ xx (เป็นบญั ชีปรบั มลู คา่ ของสินทรพั ย)์

19 2.6.6 หนี้สงสัยจะสูญ (Allowance for Doubtful Debt) หมายถึง ลูกหนีท้ ่ีคาดว่าจะเรียกเก็บ ไมไ่ ด้ และถือเป็นคา่ ใชจ้ า่ ยของรอบระยะเวลาบญั ชีนนั้ ดงั นนั้ จงึ บนั ทกึ เป็นบญั ชีคา่ ใชจ้ า่ ย แตเ่ น่ืองจากเป็น ค่าใชจ้ ่ายท่ียังไม่เกิดขึน้ จึงถือเป็นรายการปรบั ปรุงในวันสิน้ งวดบญั ชี บัญชีหนีส้ งสัยจะสูญเป็นบญั ชี คา่ ใชจ้ า่ ยแสดงในงบกาไรขาดทนุ ในดา้ นภาษีอากร ใหน้ ายอดตามท่ีปรากฎในบญั ชีหนีส้ งสยั จะสญู ในงบกาไรขาดทนุ ไมว่ ่าจะเป็น ยอดเดบติ หรอื เครดติ มารวมในการคานวณกาไรสทุ ธิ เพ่ือการคานวณภาษีเงินไดน้ ิตบิ คุ คล กลา่ วคือ ถา้ เป็น ยอดเดบติ ใหน้ าไปบวกเพ่ิมกาไรสทุ ธิ แตถ่ า้ เป็นยอดเครดติ ใหน้ าไปหกั กาไรสทุ ธิ การบันทกึ ลูกหนีท้ เ่ี กบ็ เงนิ ไม่ได้ มี 2 วิธี คือ 1. วิธีตัดจาหน่ายโดยตรง (Direct Write-off Method) จะไม่บันทึกรายการจนกว่าในรอบ ระยะเวลาบญั ชีท่ีมีลกู หนีส้ ญู จรงิ จงึ บนั ทกึ เป็นผลเสียหายในรอบระยะเวลาบญั ชีนนั้ โดย เดบติ หนีส้ ญู xx (เป็นบญั ชีคา่ ใชจ้ า่ ย) เครดติ ลกู หนีก้ ารคา้ xx 2. วิธีต้ังค่าเผื่อ (Allowance Method) วธิ ีนีจ้ ะประมาณหนีท้ ่ีคาดวา่ จะเก็บไมไ่ ด้ โดยคานวณจาก ยอดขายหรือยอดลกู หนี้ แลว้ บนั ทกึ จานวนท่ีประมาณขนึ้ นนั้ โดย เดบติ หนีส้ งสยั จะสญู xx (เป็นบญั ชีคา่ ใชจ้ า่ ย) เครดติ คา่ เผ่ือหนีส้ งสยั จะสญู xx (เป็นบญั ชีปรบั มลู คา่ ลกู หนี)้ ในทางปฏิบตั ิวิธีตดั จาหน่ายโดยตรงเป็นวิธีท่ีง่ายและสะดวก แตไ่ มเ่ ป็นไปตามหลกั ทฤษฎีว่าดว้ ย การเปรียบเทียบคา่ ใชจ้ ่ายกับรายไดข้ องระยะเวลาบญั ชี อีกทงั้ มูลคา่ ของลกู หนีท้ ่ีแสดงในงบแสดงฐานะ การเงินก็มิไดอ้ ย่ใู นมลู คา่ ท่ีคาดว่าจะไดร้ บั จรงิ วิธีนีจ้ ึงไมเ่ ป็นท่ียอมรบั เว้นแตว่ ่าหนีท้ ่ีคาดว่าจะเก็บไม่ไดม้ ี จานวนท่ีไมม่ ีนยั สาคญั ดงั นนั้ วธิ ีการตงั้ คา่ เผ่ือจงึ เป็นวธิ ีท่ีเหมาะสมกวา่ วิธีการประมาณหนีส้ งสัยจะสูญ ท่ีนิยมใชม้ ี 3 วิธี ไดแ้ ก่ 1. คานวณเป็ นร้อยละของยอดขาย วิธีนีก้ ิจการจะตอ้ งวิเคราะหจ์ ากประสบการณท์ ่ีผ่านมา เก่ียวกบั จานวนลกู หนีท้ ่ีเก็บไมไ่ ดเ้ ปรยี บเทียบเป็นอตั ราสว่ นกบั ยอดขาย คอื 1.1 คานวณเป็นรอ้ ยละของยอดขายรวม โดยถือวา่ การขายเป็นรายการท่ีก่อใหเ้ กิดลกู หนี้ และ อตั ราสว่ นของการขายสมั พนั ธก์ บั จานวนหนีท้ ่ีเก็บไมไ่ ด้ 1.2 คานวณเป็นรอ้ ยละของยอดขายเช่ือ โดยถือว่าการขายเช่ือสมั พนั ธโ์ ดยตรงกบั ลกู หนี้ สว่ น การขายสดไมไ่ ดก้ ่อใหเ้ กิดลกู หนีแ้ ตอ่ ยา่ งใด 2. คานวณเป็นรอ้ ยละของยอดลกุ หนี้ 2.1 คานวณเป็นรอ้ ยละของยอดลกู หนี้ โดยถือว่าอตั ราสว่ นของจานวนหนีส้ งสยั จะสญู สาหรบั ลกู หนีท้ งั้ หมดจะคงท่ี

20 2.2 คานวณโดยจดั กลมุ่ ลกู หนีจ้ าแนกตามอายุของหนีท้ ่ีคา้ งชาระ โดยถือวา่ ลกู หนีท้ ่ีคา้ งชาระ เทา่ นนั้ เป็นหนีส้ งสยั จะสญู (วิธีนีอ้ าจกระทาไดย้ ากในธุรกิจท่ีมีลกู หนีจ้ านวนมากราย) 2.6.7 วัสดุสิน้ เปลืองใช้ไป (Supplies Used) หมายถึง วสั ดสุ ิน้ เปลืองไปตามสภาพการใชง้ าน เป็นสินทรพั ยท์ ่ีไม่มีอายกุ ารใชง้ านส่วนใหญ่ซือ้ มาแลว้ ใชห้ มดสภาพไปทนั ที ไม่สามารถนากลบั มาใชไ้ ดอ้ ีก โดยท่วั ไปอายกุ ารใชง้ านมกั จะไม่เกิน 1 ปี หรือเป็นของใชเ้ ล็กๆ นอ้ ยๆ ในสานกั งาน วสั ดสุ ิน้ เปลือง อาจ เรียกว่าวสั ดสุ านกั งาน หรือวสั ดโุ รงงาน แลว้ แต่ลกั ษณะของวสั ดสุ ิน้ เปลือง และสถานท่ีใช้ เช่น กระดาษ ลวดเย็บกระดาษ นา้ ยาลบคาผิด ปากกา เป็นตน้ โดยปกติกิจการมกั จะซือ้ วสั ดสุ ิน้ เปลืองไวจ้ านวนมาก เพ่ือใหม้ ีไวใ้ ชโ้ ดยไม่ขาดมือ และจะบนั ทึกไวใ้ นบญั ชีวัสดสุ ิน้ เปลือง หรือบญั ชีวัสดสุ านักงาน ซ่ึงถือเป็น สินทรพั ยห์ มนุ เวียน และเม่ือถึงวนั สิน้ งวดบญั ชี ก็จะบนั ทึกรายการปรบั ปรุงโดยโอนส่วนท่ีใชไ้ ปแลว้ เป็น คา่ ใชจ้ า่ ยประจางวดบญั ชีนนั้ ๆ การคานวณวัสดุสนิ้ เปลืองใช้ไป วสั ดสุ นิ้ เปลืองใชไ้ ป = วสั ดสุ นิ้ เปลืองตน้ ปี + ซือ้ ระหวา่ งปี – วสั ดสุ นิ้ เปลืองปลายปี การบันทกึ รายการปรับปรุงในสมุดรายวันท่ัวไป เดบติ วสั ดสุ นิ้ เปลืองใชไ้ ป xx (เป็นบญั ชีคา่ ใชจ้ า่ ย) เครดติ วสั ดสุ นิ้ เปลือง xx เพ่ือใหก้ ารบนั ทกึ รายการท่ีเก่ียวกบั การปรบั ปรุงบญั ชีเม่ือวนั สนิ้ งวดบญั ชีท่ีผ่านมา และมีผลตอ่ งวด บญั ชีปัจจบุ นั เป็นไปอยา่ งถกู ตอ้ ง กิจการจะนารายการปรบั ปรุงดงั กล่าวมาบนั ทึกกลับรายการหรือกลับ บัญชี (Reversing Entries) ในสมดุ รายวนั ท่วั ไป โดยจะทาในวนั ตน้ งวดบญั ชี รายการปรบั ปรุงท่ีตอ้ งนามา บนั ทึกกลบั รายการ ไดแ้ ก่ คา่ ใชจ้ ่ายคา้ งจา่ ย รายไดค้ า้ งรบั คา่ ใชจ้ ่ายจา่ ยล่วงหนา้ และรายไดร้ บั ล่วงหนา้ หลงั จากกลบั รายการแลว้ บญั ชีท่ีเป็นรายการปรบั ปรุงเหล่านีจ้ ะถกู ปิดไป และยอดจะไปปรากฎในบญั ชี ปกตขิ องกิจการ แตจ่ ะแสดงทางดา้ นตรงขา้ มกบั ยอดปกติ เพ่ือรอหกั กบั รายการรบั เงิน และรายการจา่ ยเงิน 2.7 การปิ ดบัญชี (Closing Entries) หมายถึง วิธีปฏิบตั ิเพ่ือโอนปิดรายได้ และคา่ ใชจ้ ่ายไปเขา้ บญั ชีกาไรขาดทนุ และโอนปิดบญั ชีกาไรขาดทนุ ไปเขา้ บญั ชีส่วนของเจา้ ของ รวมทงั้ การปิดบญั ชีถอนใช้ สว่ นตวั (ถา้ มี) ไปเขา้ บญั ชีสว่ นของเจา้ ของ การบนั ทกึ ปิดบญั ชี จะกระทาตามหลกั การบนั ทกึ บญั ชีปกติ คอื บนั ทกึ ลงในสมดุ รายวนั ท่วั ไป แลว้ ผา่ นไปยงั บญั ชีแยกประเภท ปกติแลว้ จะทาเม่ือสิน้ งวด หรือสิน้ รอบระยะเวลาบญั ชี การปิดบญั ชีของธุรกิจ ซือ้ ขายสนิ คา้ จะมีวิธีการคลา้ ยกบั ธุรกิจบรกิ าร โดยมีขนั้ ตอนดงั นี้ ข้ันตอนที่ 1 บนั ทกึ ปิดบญั ชีในสมดุ รายวนั ท่วั ไป 1.1 บนั ทกึ รายการปิดบญั ชีหมวดรายไดเ้ ขา้ บญั ชีกาไรขาดทนุ 1.2 บนั ทกึ รายการปิดบญั ชีหมวดคา่ ใชจ้ า่ ยเขา้ บญั ชีกาไรขาดทนุ 1.3 บนั ทกึ รายการปิดบญั ชีกาไรขาดทนุ เขา้ บญั ชีสว่ นของเจา้ ของ (ทนุ )

21 1.4 บนั ทกึ รายการปิดบญั ชีถอนใชส้ ว่ นตวั หรือบญั ชีเงินถอนเขา้ บญั ชีสว่ นของเจา้ ของ (ทนุ ) ข้ันตอนที่ 2 ผา่ นรายการปิดบญั ชีจากสดุ รายวนั ท่วั ไป ไปยงั บญั ชีแยกประเภทท่วั ไป ข้ันตอนท่ี 3 ปิดบญั ชีสนิ ทรพั ย์ หนีส้ ิน และสว่ นของเจา้ ของในบญั ชีแยกประเภทท่วั ไป การบนั ทึกปิดบญั ชีในสมุดรายวันท่วั ไป สาหรบั ธุรกิจซือ้ ขายสินคา้ ท่ีใช้วิธีบญั ชีเก่ียวกับสินคา้ คงเหลือแบบสิน้ งวด (Periodic Accounting System) จะมีวิธีการปิดบญั ชี 2 วิธี คือ การปิดบญั ชีโดยผ่าน บญั ชีตน้ ทนุ ขาย และการปิดบญั ชีโดยไมผ่ า่ นบญั ชีตน้ ทนุ ขาย โดยมีขนั้ ตอนดงั นี้ 1. การปิดบญั ชีโดยผา่ นตน้ ทนุ ขาย ข้ันตอนท่ี รายการ การบันทกึ บัญชี 1 ปิดบัญชีท่ีเก่ียวกับตน้ ทุนขาย ท่ีมี เดบติ ตน้ ทนุ ขาย xx ยอดเดบติ ไปบญั ชีตน้ ทนุ ขาย เครดติ สินคา้ คงเหลือ (ตน้ งวด) xx ซือ้ สินคา้ xx คา่ ขนสง่ เขา้ xx 2 บนั ทึกสินคา้ คงเหลือปลายงวดและ เดบติ สนิ คา้ คงเหลือ (ปลายงวด) xx ปิ ดบัญชี ท่ี เก่ี ยวกับต้นทุนข า ย ท่ี มี สง่ คนื สินคา้ xx ยอดเครดติ ไปบญั ชีตน้ ทนุ ขาย สว่ นลดรบั xx เครดติ ตน้ ทนุ ขาย xx 3 ปิดบญั ชีขายสินคา้ และรายไดอ้ ่ืนๆ เดบติ ขายสินคา้ xx (ถา้ มี) ไปบญั ชีกาไรขาดทนุ รายไดอ้ ่ืนๆ xx เครดติ กาไรขาดทนุ xx 4 ปิ ดบัญชีต้นทุนขาย รับคืนสินค้า เดบติ กาไรขาดทนุ xx ส่วนลดจ่าย และคา่ ใชจ้ ่ายอ่ืนๆ ไป เครดติ ตน้ ทนุ ขาย xx บญั ชีกาไรขาดทนุ รบั คืนสนิ คา้ xx สว่ นลดจา่ ย xx คา่ ใชจ้ า่ ย (แยกแตล่ ะบญั ชี) xx 5 ปิดบัญชีกาไรขาดทุนไปบัญชีส่วน เดบติ กาไรขาดทนุ xx ของเจา้ ของ (ทนุ ) กรณีกาไรสทุ ธิ เครดติ ทนุ -เจา้ ของกิจการ xx ปิดบญั ชีกาไรขาดทุนไปบัญชีส่วน เดบติ ทนุ -เจา้ ของกิจการ xx ของเจา้ ของ (ทนุ ) กรณีขาดทนุ สทุ ธิ เครดติ กาไรขาดทนุ xx 6 ปิดบญั ชีถอนใชส้ ว่ นตวั /เงินถอน ไป เดบติ ทนุ -เจา้ ของกิจการ xx บญั ชีสว่ นของเจา้ ของ (ทนุ ) เครดติ ถอนใชส้ ว่ นตวั /เงินถอน xx

22 2. การปิดบญั ชีโดยไมผ่ า่ นตน้ ทนุ ขาย ขั้นตอนที่ รายการ การบันทกึ บัญชี 1 บนั ทึกรายการสินคา้ คงเหลือปลาย เดบติ สนิ คา้ คงเหลือ (ปลายงวด) xx 2 xx งวดและปิดบญั ชีท่ีท่ีมียอดทางดา้ น ขายสินคา้ xx 3 xx 4 เครดติ ไปบญั ชีกาไรขาดทนุ รายไดอ้ ่ืนๆ xx xx สง่ คืนสนิ คา้ xx สว่ นลดรบั xx xx เครดติ กาไรขาดทนุ xx ปิดบัญชีท่ีมียอดทางดา้ นเดบิตไป เดบติ กาไรขาดทนุ xx xx บญั ชีกาไรขาดทนุ เครดติ สนิ คา้ คงเหลือ (ตน้ งวด) xx xx รบั คืนสินคา้ xx xx สว่ นลดจา่ ย xx ซือ้ สินคา้ xx คา่ ขนสง่ เขา้ xx คา่ ใชจ้ า่ ย (แยกแตล่ ะบญั ชี) ปิดบญั ชีกาไรขาดทุนไปบญั ชีส่วน เดบติ กาไรขาดทนุ ของเจา้ ของ (ทนุ ) กรณีกาไรสทุ ธิ เครดติ ทนุ -เจา้ ของกิจการ ปิดบญั ชีกาไรขาดทุนไปบญั ชีส่วน เดบติ ทนุ -เจา้ ของกิจการ ของเจา้ ของ (ทนุ ) กรณีขาดทนุ สทุ ธิ เครดติ กาไรขาดทนุ ปิดบญั ชีถอนใชส้ ว่ นตวั /เงินถอน ไป เดบติ ทนุ -เจา้ ของกิจการ บญั ชีสว่ นของเจา้ ของ (ทนุ ) เครดติ ถอนใชส้ ว่ นตวั /เงินถอน 2.8 การทางบการเงนิ งบการเงนิ (Financial Statements) ตามมาตรฐานการบญั ชี ฉบบั ท่ี 1 หมายถงึ งบการเงินท่ี จดั ทาขนึ้ เพ่ือสนองความตอ้ งการของผชู้ ง้ บการเงินซ่งึ ไมอ่ ยใู่ นฐานะท่ีจะเรยี กรอ้ งใหก้ ิจการจดั ทา รายงานท่ี มีการดดั แปลงตามความตอ้ งการขอ้ มลู ท่ีเฉพาะเจาะจง งบการเงินเป็นการนาเสนอฐานะการเงิน และผลการดาเนินงาน ของกิจการอยา่ งมีแบบแผน โดยมี วตั ถปุ ระสงคเ์ พ่ือ ใหข้ อ้ มลู เก่ียวกบั ฐานะการเงิน ผลการดาเนนิ งาน และกระแสเงินสดของกิจการ ซ่งึ เป็น ประโยชนต์ อ่ การตดั สินใจเชิงเศรษฐกิจของผใู้ ชง้ บการเงินกลมุ่ ตา่ งๆ นอกจากนี้ งบการเงินยงั แสดงถึงผล การบรหิ ารงานของฝ่ายบรหิ าร งบการเงินตอ้ งใหข้ อ้ มลู เก่ียวกบั กิจการทกุ ขอ้ ดงั นี้ 1. สินทรพั ย์

23 2. หนีส้ นิ 3. สว่ นของเจา้ ของ 4. รายไดแ้ ละคา่ ใชจ้ า่ ย รวทถงึ ผลกาไรและขาดทนุ 5. เงินทนุ ท่ีไดร้ บั จากผเู้ ป็นเจา้ ของ และการจดั สรรสว่ นทนุ ใหผ้ เู้ ป็นเจา้ ของในฐานะท่ีเป็นเจา้ ของ 6. กระแสเงินสด ข้อมูลเหล่านี้ และขอ้ มูลอ่ืนท่ีเปิดเผยในหมายเหตุประกอบงบการเงิน ช่วยให้ผูใ้ ช้งบการเงิน คาดการณเ์ ก่ียวกบั จงั หวะเวลา และความแนน่ อนท่ีกิจการจะก่อใหเ้ กิดกระแสเงินสดในอนาคตของกิจการ งบการเงินฉบบั สมบรู ณ์ ตามมาตรฐานการบญั ชี ประกอบดว้ ย 1. งบแสดงฐานะการเงิน ณ วนั สนิ้ งวด 2. งบกาไรขาดทนุ เบด็ เสรจ็ สาหรบั งวด 3. งบแสดงการเปล่ียนแปลงสว่ นของเจา้ ของสาหรบั งวด 4. งบกระแสเงินสดสาหรบั งวด 5. หมายเหตุประกอบงบการเงิน ซ่ึงประกอบด้วยนโยบายการบัญชีท่ีสาคัญและข้อมูลท่ีให้ คาอธิบายอ่ืน และการเปิดเผยขอ้ มูลเปรียบเทียบของงวดก่อนสาหรบั ทกุ รายการท่ีแสดงจานวนเงินในงบ การเงินงวดปัจจบุ นั 6. งบแสดงฐานะการเงิน ณ วนั ตน้ งวดของงวดก่อน เม่ือกิจการไดน้ านโยบายการบญั ชีใหมม่ าถือ ปฏิบตั ยิ อ้ นหลงั หรือการปรบั ยอ้ นหลงั รายการในงบการเงิน หรอื เม่ือกิจการมีการจดั ประเภทรายการใหม่ใน งบการเงินซ่งึ มีผลกระทบอยา่ งมีสาระสาคญั ตอ่ ขอ้ มลู ในงบแสดงฐานะการเงิน ณ วนั ตน้ งวดของงวดก่อน

24