เหตุการณ์สำคัญ

เหตุการณส์ าคัญ (การตีค่าย)

ปี พ.ศ. 2307 กองทพั พม่าภายใต้การนาของเนเมียวสีหบดียกเข้ามาในขอบคัณธสีมาด้านด่านระแหง แขวงเมอื งตาก โดยกวาดต้อนผู้คนตัดกาลังของกรุงศรีอยุธยาทางหวั เมืองเหนอื ในขณะทีม่ งั มหานรธา ตีเข้ามาทางหัวเมืองใต้ สกดั กาลงั จากชายทะเลทิศใต้ โดยหมายใจบรรจบเข้าทีก่ รงุ ศรอี ยธุ ยา ต้นเดอื นมกราคม พ.ศ. 2308 กองทัพของเนเมียวสีหบดีได้มาหยดุ อยู่ที่เมอื งวิเศษชัยชาญ และจัดให้ ทหารพม่ากองหนึ่งเที่ยวกวาดต้อนทรัพย์สนิ และผคู้ นทางเมอื งวิเศษชัยชาญ ราษฎรตา่ งพากันโกรธแค้น ต่อการกดขี่ขม่ เหงของทหารพม่าจึงแอบคบคิดกันต่อสู้ ชาวบ้านใกล้เคียงพากันคบคิดอบุ ายเพื่อลอ่ ลวง ทหารพม่า ในบรรดาชาวบ้านที่รว่ มกันอยู่น้มี หี ัวหนา้ ที่สาคญั คือ นายแท่น นายโชติ นายอิน นายเมอื ง ซึ่งได้หลอกลวงทหารพม่านาไปหาทรพั ย์สิ่งของทีต่ ้องการ ทหารพม่าหลงเชือ่ ตามไป กถ็ กู นายโชติและ พรรคพวกซุ่มอยู่บุกเข้ามาฆ่าฟนั พม่าตายประมาณ 20 คน แลว้ จึงพากนั หนไี ปยงั บางระจัน ในเวลานน้ั ชาวเมืองตา่ ง ๆ ที่อยู่ใกล้เคียงต่างก็เข้ามาหลบอาศยั อยู่ทีบ่ างระจนั เปน็ จานวนมาก เนือ่ งจาก มีอาหารอุดมสมบรู ณ์ ข้าศึกตามเข้าไปได้ยาก ชาวบ้านท้ังหลายจึงพาพรรคพวกครอบครวั อพยพหนั มา พึง่ พระอาจารย์ธรรมโชติ ซึ่งมกี ิตติศัพท์วา่ มีความเชย่ี วชาญทางวิทยาคมมาก ต่อมานายแท่นและผมู้ ี ชื่ออ่นื ๆ ชกั ชวนชาวบ้านได้อีกประมาณ 400 คนเศษพากันมาอยู่ทีบ่ ้านบางระจนั หลังจากน้ันกต็ ั้งค่าย ขึน้ ล้อมรอบบ้านบางระจนั 2 คา่ ย เพือ่ ป้องกนั ทหารพม่าทีจ่ ะยกติดตามมาและเพื่อจัดหากาลงั และ ศัตราวธุ ในแถบตาบลน้ัน นอกจากนีม้ ีคนไทยชน้ั หวั หน้าที่เข้ามาร่วมดว้ ยอีก 7 คน คอื ขนุ สรรค์ พัน เรือง นายทองเหมน็ นายจันหนวดเขี้ยว นายทองแสงใหญ่ นายดอกไม้ และนายทองแก้ว รวมหวั หน้าที่ สาคญั ของค่ายบางระจันครั้งนนั้ รวม 11 คน ตง้ั กองสกู้ ับกองทัพพม่า

การรบครั้งที่ 1 ทหารพม่าทีเ่ มอื งวิเศษชัยชาญยกพลมาประมาณ 100 เศษ มาตามจบั พนั เรืองเม่อื ถึงบ้านบางระจัน ก็ หยุดอยู่ ณ ฝงั่ ลาธารบางระจนั นายแท่นจดั คนให้รกั ษาค่ายแล้วนาคน 200 ข้ามแม่น้าไปรบกบั พม่า ทหารพม่าไม่ทันรู้ตวั ยิงปืนได้เพียงนัดเดียวชาวไทยซึง่ มีอาวธุ สั้นทั้งนน้ั กเ็ ข้าไล่ฟันแทงพมา่ พลทหาร พม่าล้มตายหมดเหลอื แต่ตัวนายสองคนข้ึนม้าหนไี ปได้

การรบครั้งที่ 2 เนเมียวสีหบดีแต่งให้งาจุนหวุ่น คุมพล 500 มาตีค่ายบางระจนั นายแท่นกย็ กพลออกรบ ตที ัพพม่า แตกพ่ายล้มตายเป็นอันมาก ทพั พม่ากถ็ กู ตีแตกพ่ายอีกเป็นคร้ังที่ 2

การรบครั้งท่ี 3 เนเมียวสีหบดีเหน็ ว่าจะประมาทกาลงั ของชาวบ้านบางระจนั ตอ่ ไปอีกไม่ได้ จึงเกณฑ์พลเพิ่มเปน็ 900 คน ให้ตงิ จาโบเปน็ ผู้คมุ ทพั คร้ังนีช้ าวบ้านบางระจันมีชัยชนะพม่าอีกเช่นคร้ังก่อน

การรบคร้ังท่ี 4 พม่าหยุดพกั รบประมาณ 2-3 วัน แล้วเกณฑท์ พั ใหญ่ประมาณ 1000 คน เพื่อมาตีคา่ ยบางระจัน โดยสรุ ินจอข่องเป็นนายทัพ พม่ายกทพั มาตั้งที่บ้านหว้ ยไผ่ ฝ่ายค่ายบางระจันได้จัดเตรยี มกนั เป็น กระบวนทัพสู้พม่าคือ นายแท่นเป็นนายทัพคมุ พล 200 พันเรืองเปน็ ปีกซ้ายคุมพล 200 ทพั ไทยทั้ง สามยกไปตั้งที่คลองสะตือสี่ต้น อยู่คนละฟากคลองกับพม่า ฝา่ ยไทยชานาญภูมปิ ระเทศกว่าทาให้พม่า ล้มตายเปน็ อนั มาก ตัวสุรินทรจอขอ่ งนายทพั พม่า ข่มี ้าก้ันร่มระย้าเร่งใหต้ ีกองรบอยู่กลางพลถกู พล ทหารไทยวิ่งเข้าไปฟันตาย ณ ที่นน้ั สว่ นนายแท่นแมท่ ัพไทยก็ถกู ปืนที่เข่าบาดเจบ็ สาหสั ต้องหามออกมา จากที่รบ จงึ ถอยทัพจากกนั อยู่คนละฟากคลอง ขณะพม่าต้องจัดการศพแมท่ ัพไม่ทนั ระวังตวั พวก ทหารไทยจึงยกข้ามคลองเข้าโจมตีพม่าพร้อมกันทนั ที ทหารพม่าแตกพ่ายไม่เปน็ กระบวน

การรบครง้ั ท่ี 5 พม่าเว้นระยะไม่ยกมาตีคา่ ยบางระจนั อยู่ประมาณ 10-11 วัน หลังจากน้ันจึงแต่งทัพยกมาอกี คร้ัง หน่งึ มแี ยจออากาเป็นนายทัพ แตก่ องทพั พม่านกี้ ป็ ราชยั ชาวบ้านบางระจันแตกพ่ายไป

การรบครั้งท่ี 6 นายทัพพม่าคือ จิกแก ปลดั เมืองทวาย คุมพล 100 เศษ ฝ่ายไทยมีชัยชนะอีกเช่นเคย

การรบครั้งท่ี 7 เนเมียวสีหบดีได้แตง่ กองทัพใหย้ กมาตีคา่ ยบางระจนั อีก ใหอ้ ากาปนั คยีเป็นแมท่ ัพคุมพล 1,000 เศษ อากาปนั คยียกกองทพั ไปต้ัง ณ บ้านขุนโลก ทางค่ายบางระจันดาเนนิ กลศกึ คือ จดั ใหข้ นุ สรรค์ซึ่งมีฝมี อื แมน่ ปืน คมุ พลทหารปืนคอยป้องกนั กองทัพม้าของพม่า นายจนั หนวดเขี้ยวเปน็ แม่ทัพใหญ่คุมพล 1,000 เศษออกตีทัพพม่าและลอ้ มค่ายไว้ ทหารไทยใช้การรบแบบจโู่ จม พม่ายังไม่ทนั ตั้งค่ายเสร็จก็ถกู โอบตีทางหลังค่าย แม่ทัพตายในที่รบคร้ังนี้ ทาให้พม่าหยดุ พักรบนานถึงคร่งึ เดือน

การรบคร้งั ที่ 8 ขณะนั้นมีชาวรามัญผู้หนง่ึ เคยอยู่เมืองไทยมานาน รู้จกั นิสัยคนไทยและภมู ิประเทศดี ได้เข้าฝากตัวทา ราชการอยู่กับพม่าจนได้รับตาแหน่งสกุ ีห้ รือพระนายกอง สุกเี้ ข้ารบั อาสาจะขอไปตีค่ายบางระจนั สุกดี้ าเนนิ การศกึ อย่างชาญฉลาด เมอ่ื เวลาเดินทัพไม่ตั้งทพั กลางแปลงอย่างทพั อืน่ ให้ต้ังค่ายรายไป ตามทาง 3 ค่าย และร้ือค่ายหลังผ่อนไปสร้างข้างหน้าเปน็ ลาดับ ใชเ้ วลาถึงครง่ึ เดือนจงึ ใกล้ค่าย บางระจนั สุกี้ใช้วธิ ีตั้งมน่ั รบอยู่ในค่าย ด้วยรู้ว่าคนไทยเชีย่ วชาญการรบกลางแปลง พวกหวั หน้าค่าย บางระจันนากาลังเข้าตีค่ายพม่าหลายครั้งไม่สาเร็จกลับทาให้ไทยเสียไพร่พลไปเปน็ จานวนมาก ชาวค่ายบางระจันเหน็ ว่าตนเสียเปรียบ ผคู้ นล้มตายลงไปมาก เหลือกาลังที่จะต่อสู้กับพม่าแล้ว จึงมใี บ บอกเข้าไปยังกรุงศรอี ยธุ ยาขอปืนใหญ่ 2 กระบอก พร้อมด้วยกระสนุ ดินดาเพือ่ จะนามายิงค่ายพม่า ทางพระนครปรึกษากนั แล้วเห็นพร้อมกนั ว่าไม่ควรใหเ้ นื่องจากกลวั ว่าพม่าจะแย่งชิงกลางทางบ้าง หรือ หากพม่าตีค่ายบางระจนั แตก พม่าก็จะได้ปืนใหญ่นั้นมาเปน็ กาลงั รบพระนคร พระยารตั นาธิเบศรไ์ ม่ เห็นด้วยในข้อปรึกษา จึงออกไป ณ ค่ายบางระจนั เร่ยี ไรเครื่องภาชนะทองเหลืองทองขาวจากพวก ชาวบ้านหล่อปืนใหญ่ข้ึนมาสองกระบอก แต่ปืนท้ังสองนั้นร้าวใช้ไม่ได้ พระยารตั นาธิเบศรเ์ ห็นว่าการศกึ จะไม่เปน็ ผลสาเรจ็ จงึ กลับพระนคร เมื่อขาดทีพ่ ึ่งชาวบ้านบางระจันกเ็ สียกาลงั ใจมากขึ้น ฝมี ือการสู้รบกับพม่าก็พลอยอ่อนลง บางพวกก็พา ครอบครวั หลบหนอี อกจากค่าย ผคู้ นในค่ายกเ็ บาบางลง ในทีส่ ดุ พม่าก็สามารถตีค่ายใหญ่บางระจนั ได้ ในวันจันทร์ แรม 2 ค่า เดือนแปด ปีจอ พ.ศ. 2309 (วันจนั ทร์ที่ 23 มิถนุ ายน พ.ศ. 2309) รวมเวลา ที่ไทยรบกบั พม่าต้ังแตเ่ ดือน 4 ปลายปีระกา พ.ศ. 2308 ถึงเดือนแปด ปีจอ พ.ศ. 2309 เป็นเวลา ท้ังสิน้ 5 เดือน