ความรู้พื้นฐานทางจุลชีววิทยา

ความรู้พนื้ ฐานทางจุลชีววทิ ยา โดย ดรุณี ปุญญโต ส่วนควบคุมจุลชีววทิ ยา

วตั ถุประสงค์ ความหมาย เพอ่ื เรียนรู้ชนิดของการติดสีและลกั ษณะรูปร่างของแบคทีเรีย ความสาคญั และปัจจยั การเจริญเติบโต การปนเป้ื อน การป้ องกนั การปนเป้ื อน





Products

 ยาผลิตภณั ฑข์ องบริษทั เป็นยาปราศจากเช้ือ และเคร่ืองมือแพทย์ คือ HD ยาปราศจากเช้ือหรือน้าเกลือตามที่คนทวั่ ไปเรียกกนั น้นั ความจริงมี สารอาหารหลายอยา่ งในน้าเกลือ เช่น น้าตาล ( Dextrose) , เกลือ ( Nacl) และวิตามินต่างๆ เป็นตน้ แลว้ แต่สูตรของน้าแกลือน้นั ๆ ซ่ึงมี หลายสูตร ปราศจากเช้ือ คือตอ้ งไม่มีเช้ือจุลินทรียใ์ นน้ายา และ HD ตอ้ งมีการ ควบคุมเร่ืองของเช้ือดว้ ย ปราศจากอนุภาคหมายถึงไม่มีฝ่ นุ ผง หรือสิ่งแปลกปลอมต่างๆเช่น เสน้ ผม เศษแกว้ เศษโลหะ เป็นตน้ บางชนิดใหญ่พอท่ีจะเห็นดว้ ยตาเปล่า ก็ ตรวจดว้ ยสายตาทุกขวดในหอ้ งบบจุหีบห่อ (finishing) บางชนิด เลก็ มากไม่เห็นดว้ ยตาตอ้ งเครื่องตรวจในหอ้ งแลป

ความหมาย เช้ือเป็นส่วนหน่ึงของจุลินทรียเ์ ป็นสิ่งมีชีวติ ขนาดเลก็ มองไม่เห็นดว้ ยตา เปล่า ตอ้ งดูดว้ ยเครื่องมือท่ีเรียกวา่ กลอ้ งจุลทรรศน์ เช้ือจุลินทรียท์ ่ีพบในยาเช่น แบคทีเรีย รา ยสี ต์

 เราสามารถดูรูปร่างของเช้ือโดยมีวธิ ีทาและดูผา่ นกลอ้ งจุลทรรศน์ เช้ือมีท้งั ชนิดเกิดประโยชนแ์ ละโทษ และ พวกก่อโรค (Strict pathogens) เช่น Mycobacterium tuberculosis เป็นสาเหตขุ องวณั โรค หรือ Yersinia pestis เป็นสาเหตขุ องโรคกาฬโรค พวกไม่ก่อโรค (Non-pathogens) เช่น เช้ือท่ีใชใ้ นการทาอาหาร Lactobacillus ในนมเปร้ียว พวกฉวยโอกาสก่อโรค (Opportunistic pathogens) เช่น เช้ือ Escherichia coli, Pseudomonas sp. เป็นตน้ ซ่ีง เช้ือ Escherichia coli จดั เป็นเช้ือประจาถ่ินดว้ ย

ปัจจัยทม่ี ผี ลต่อการเจริญของเชื้อจุลนิ ทรีย์ อาหาร การนาเช้ือมาเพาะเล้ียงในอาหารที่มีสารอาหารท่ีมีความเหมาะสมตาม ความตอ้ งการของชนิดเช้ือน้นั ๆ เช่น - น้าตาลกลูโคส - เกลือแร่ต่างๆ เช่น โปรแตสเซียม แมกนีเซีม แคลเซียม เป็นตน้ - วิตามินและสารส่งเสริมการเจริญเติบโต เช่น วติ ามิน B2 (ไรโบฟลาวิล) วิตามิน B1 ( ไทอะมีน) เป็นตน้

ปัจจัยทมี่ ีผลต่อการเจริญของเชื้อจุลนิ ทรีย์ อุณหภูมิ- สามารถเจริญไดด้ ีในอุณภูมิต่ากวา่ 15-20 oC- สามารถเจริญไดด้ ีในอณุ ภมู ิปานกลาง 20 - 40 oC- สามารถเจริญไดด้ ีในอณุ ภมู ิสูง 40 – 60 oC อากาศ สามารถเจิญไดท้ ้งั ท่ีมีออกซิเจนและไม่มีออกซิเจน ความเป็นกรดเป็นเบส ทว่ั ไปเจริญไดด้ ีในท่ีมีความเป็นกรด เบส 6.5-7.5 ความเขม้ ขน้ ของสารในสารละลาย รังสี พบวา่ รังสีอุลตราไวโอเลตมีผลในการทาลายแบคทีเรียได้



 Bacteria growth Bacteria Growth.mp4

การหาปริมาณเชื้อจุลนิ ทรีย์ การหาปริมาณเช้ือจุลินทรียท์ ่ีมีอยซู่ ่ึงอาจรวมถึงชนิดของจุลินทรีย์ สามารถหาปริมาณไดท้ ้งั ในวตั ถุดิบ วสั ดุการบรรจุ เช่น ขวดเปล่า จุกยาง เป็นตน้ ยาท่ีบรรจุรอการน่ึงฆ่าเช้ือ น้าที่ใชในการผลิต เป็นตน้ เราเรียกการหาปริมาณเช้ือจุลินทรียท์ ่ีมีอยู่ ซ่ึงอาจรวมถึงชนิดของจุลินทรีย์ ตาม GMP วา่ Bioburden หน่วยการนบั ปริมาณเช้ือเรียกวา่ CFU ( จานวนโคโรนีท่ีพบ)

ตวั อย่างเชื้อท่พี บ

การศึกษารูปร่างของแบคทเี รียรูปร่างของแบคทีเรียโดยทวั่ ไปมี 3 แบบ1 ทรงกลม2 ทรงกระบอกหรือรูปท่อน3 ทรงรูปเกลียว ทรงกลมทรงท่อนหรือกระบอก ทรงเกลียว

การศึกษาการย้อมสี แบคทีเรียมีการยอ้ มการติดสีมี 2 แบบ แกรมลบ (สีแดง) แกรมบวก ( สีน้าเงิน)

รูปร่างเชื้อทที่ นความร้อนได้สูง

แหล่งทีพ่ บเชื้อ พบไดท้ ว่ั ไปตามผวิ หนงั และภายในร่างกายของคนปกติท่ีมีสุขภาพดี เช่น เยอื่ เมือกของช่องปาก ทางเดินหายใจ ทางเดินอาหาร ไดแ้ ก่ แบคทีเรีย เช้ือยสี ต์ และโพรโทซวั เป็นตน้ ส่วนใหญ่เป็นพวก แบคทีเรีย เช่น เช้ือรูปร่างทรงกลมติดสีน้าเงิน ( S.epidermidis) แหล่งปนเป้ื อนจากน้าทวั่ ไปพบเช้ือรูปร่างทรงกระบอกหรือท่อนติดสี แดงเช่น เช้ือ E.coli , Pseudomonas แหล่งปนเป้ื อนจากฝ่ นุ ผง ดิน ความสกปรก ทวั่ ไปพบเช้ือรูปร่างท่อน หรือทรงกระบอกติดสีน้าเงิน เช่น Bacillus

แหล่งพบเชื้อ แหล่งปนเป้ื อนจากอากาศ ความสกปรก ทว่ั ไปท่ีพบเช่น เช้ือรา ยสี ต์

 Microbiology

แหล่งของจุลนิ ทรีย์ในบริเวณสถานทผี่ ลติ ยา จุลินทรียท์ ี่มีประจาตามธรรมชาติ จากสภาพแวดลอ้ ม เช่น ดิน น้า อากาศ จากภาชนะบรรจุบรรจุ จากกรรมวิธีการผลิต จากมนุษยห์ รือผปู้ ฏิบตั ิงาน







การแต่งกายไม่ถูกวธิ ีทอ่ี าจทาให้เส่ียงต่อการปนเปื้ อนสู่ สายการผลติ









การระวงั ไม่ให้เกดิ การปนเปื้ อน แต่งตวั ใหส้ ะอาด ใชผ้ า้ ปิ ดปาก ใส่หมวก รองเทา้ เฉพาะ ใส่ถุงมือ ฆ่าเช้ือ ลา้ งมือใหส้ ะอาด ปิ ดประตใู หส้ นิท กนั ฝ่ นุ แมลง ทาความสะอาดเครื่องมือและสถานท่ี เกบ็ เคร่ืองมือท่ีทาความสะอาดใหแ้ หง้ และปิ ดมิดชิด สะสางเอาของท่ีใชแ้ ลว้ หรือเสียออกทุกวนั หลงั จากเสร็จงาน ทาความสะอาดใหถ้ กู วธิ ี อุปกรณ์ทาความสะอาดตอ้ งสะอาดไม่ทาใหเ้ กิดการปนเป้ื อน

วิธีการลา้ งมือที่ถกู ตอ้ งฝ่ ามือถกู นั ฝ่ ามือถหู ลงั มือ นิ้วถซู อกนิ้ว ฝ่ ามือถูฝ่ ามือ นิ้วถูซอกนิ้ว หลงั นิ้วมือถูฝ่ ามือฟอกนิ้วหวั แม่มือโดยรอบ ดว้ ยฝ่ ามือ ปลายนิ้วถูขวางฝ่ ามือ ถูรอบขอ้ มือจนถึงขอ้ ศอก แลว้ ลา้ งดว้ ยน้าสะอาด ทุกข้นั ตอนทา 5 คร้ัง สลบั กนั ท้งั 2 ขา้ งนะ ครับต้อง ! ล้างมอื ก่อนเข้าปฏิบตั งิ านทุกคร้ัง

หนทางเดยี วท่ีจะทางานได้ดี คอื รักในส่ิงทคี่ ุณทา



เอกสารอ้างองิ1.นงลกั ษณ์ สุวรรณพินิจ ปรีชา สุวรรณพินิจ 2550 จุลชีววทิ ยาทวั่ ไป พิมพค์ ร้ังท่ี 6 สานกั พิมพแ์ ห่งจุฬาลงกรณ์มหาวทิ ยาลยั2. Michael J. Akers. Parenteral Quality Control Second Edition. Marcel Dekker Inc.USA.p 563. หลกั เกณฑแ์ ละวิธีการในการผลิตยาแผนปัจจุบนั ( GMP ) 2554

Thank you