ກໍໍາມະພັນວິທະຍາ

ກະຊວງສຶກສາທິການ ແລະ ກິລາ ກົມສ ້າ ງ ຄູ ວິທ ະ ຍ າ ໄລ ຄູ ຫຼວ ງ ພ ະ ບ າ ງ ວິທະຍາໄລຄູຫຼວງພະບາງ ສາ້ ງວຊິ າຊບີ ຄູສູ່ ູຄວາມເປັນເລດີ ປະເສີດດວ້ ຍຄຸນນະທໍາ ສູ່ ງົ ເສີມວັດທະນະທໍາທູ່ ເີ ປັ ນເອກະລກັ ພດັ ທະນາສູ່ ງິ ແວດລອ້ ມ ສາ້ ງຄວາມພອ້ ມກາ້ ວສູ່ ູ ສາກນົ ເອກະສານປະກອບການສອນ ວຊິ າ ກໍາມະພນັ ວທິ ະຍາ ລະບບົ 12+4 ສາຍຄູຊີວະສາດ ຮຽບຮຽງໂດຍ ສມົ ຈນັ ພນັ ທະຈດິ ວິທະຍາໄລຄູຫວຼ ງພະບາງ 2018

ກະຊວງສກຶ ສາທກິ ານ ແລະ ກລິ າ ກມົ ສາ້ ງຄູ ວິທະຍາໄລຄູຫວຼ ງພະບາງ ວທິ ະຍາໄລຄຫູ ວຼ ງພະບາງ ສາ້ ງວຊິ າຊບີ ຄສູ ູ່ ູຄວາມເປັນເລດີ ປະເສດີ ດວ້ ຍຄຸນນະທາໍ ສູ່ ງົ ເສມີ ວດັ ທະນະທາໍ ທູ່ ເີ ປັນເອກະລກັ ພດັ ທະນາສູ່ ງິ ແວດລອ້ ມ ສາ້ ງຄວາມພອ້ ມກາ້ ວສູ່ ູສາກນົ ເອກະສານປະກອບການສອນ ວຊິ າ: ກາໍ ມະພນັ ວທິ ະຍາ ຮຽບຮຽງໂດຍ: ທູ່ ານ ປ.ໂທ ສົມຈນັ ພັນທະຈດິ ກວດແກໂ້ ດຍ: ທູ່ ານ ອາຈານ ປ.ໂທ ນາງ ດວງມາລາ ຄໍາຕາ ທູ່ ານ ອາຈານ ປ.ຕີ ວິໄລພອນ ຈດິ ຕະພອນ ທູ່ ານ ອາຈານ ປ.ໂທ ຈດິ ຕະພອນ ຄອນພະຈດິ ປີ 2018

ຄໍານໍາ ປ້ມແບບຮຽນວຊິ າກໍາມະພນັ ວທິ ະຍາ ເຫຼມັ້ ນແີ້ ມູ່ ນປຶ້ມແບບຮຽນທູ່ ຮີ ຽບຮຽງຂນຶ້ ມາໃໝູ່ ຕາມໂຄງຮູ່ າງຂອງ ຫຼກັ ສູດການກູ່ ສໍ າ້ ງຄູລະບບົ 12+4 ສາຍຄວູ ຊິ າຊວີ ະສາດ ທູ່ ກີ ະຊວງສກຶ ສາວາງອອກ ເພູ່ ອຮັບໃຊເ້ ຂາົ້ ໃນການຈັດ ການຮຽນ-ການສອນ ແນໃສູ່ ເຮດັ ໃຫກ້ ານກູ່ ສໍ າ້ ງຄູລະບບົ ດູ່ ງັ ກູ່ າວໃຫມ້ ຄີ ຸ ນນະພາບ ເພູ່ ອຕອບສະໜອງກບັ ຄວາມ ຮຽກຮອ້ ງຕອ້ ງການຂອງສງັ ຄມົ ໃນໄລຍະໃໝູ່ ແລະ ໃຫມ້ ຄີ ວາມແທດເໝາະກບັ ຍຸ ດທະສາດຂອງການພດັ ທະນາ ວຽກງານການສກຶ ສາ ທູ່ ກີ ະຊວງສກຶ ສາທກິ ານ ແລະ ກລິ າວາງອອກ. ໃນປຶມ້ ເຫມຼັ້ ນແີ້ ມູ່ ນປະກອບມບີ ັນດາເນອ້ ໃນສໍາຄນັ ຄ: ພນ້ ຖານວດັ ຖຸ ແລະ ກນົ ໄກການຖູ່ າຍທອດ ລກັ ສະນະທາງກາໍ ມະພນັ , ພນ້ ຖານວດັ ຖຸການສບຶ ເຊອ້ ,ໂຄຣໂມໂຊມກບັ ຢີນ, ກດົ ເກນການປູ່ ຽນໃໝູ່ , ກດົ ເກນການ ສບຶ ເຊອ້ ຂອງມງັ ແດລ, ການຖູ່ າຍທອດລກັ ສະນະກາໍ ມະພນັ ທູ່ ບີ ູ່ ເໍ ປັນໄປຕາມກດົ ເກນຂອງມງັ ແດລ ແລະ ກາໍ ມະພນັ ໝວດເລອດ. ການຮຽບຮຽງ ແລະ ການຈດັ ພມີ ປ້ມເຫຼມັ້ ນີ້ ແມູ່ ນເປັນສະບບັ ທາໍ ອດິ ສໍາລບັ ຂາ້ ພະເຈາົ້ . ສະນນັ້ ການຂຽນ, ການແປ, ການໃຊສ້ ັບສໍານວນຄໍາເວົາ້ ແລະ ເນອ້ ໃນໃຈຄວາມຕູ່ າງໆອາດຈະມອີ ນັ ຂາດຕກົ ບົກພູ່ ອງ ແລະ ບູ່ ໍ ສອດຄູ່ ອງກບັ ສະພາບຕວົ ຈງິ ເນູ່ ອງຈາກວູ່ າ ຄວາມຮູ,້ ຄວາມສາມາດ, ຄວາມເຂາົ້ ໃຈ ແລະ ປະສບົ ການໃນການຂຽນ ຂອງຂາ້ ພະເຈາົ້ ຍງັ ບູ່ ໍທນັ ຫາຼ ຍ. ດູ່ ງັ ນນັ້ , ຂາ້ ພະເຈາົ້ ຂໍຮຽກຮອ້ ງມາຍງັ ຄູ-ອາຈານ ແລະ ນກັ ສກຶ ສາ ຜູທ້ ູ່ ໄີ ດນ້ ໍາໃຊປ້ ຶ້ມແບບຮຽນດູ່ ງັ ກູ່ າວນເີ້ ຂາົ້ ໃນການຈດັ ການຮຽນ-ການສອນ ຈູ່ ງົ ຊູ່ ວຍໃຫກ້ ານຊແີ້ ນະ ແລະ ຖອດຖອນບດົ ຮຽນຈາກການນໍາໃຊປ້ ້ມເຫຼັມ້ ນີ້ ແລວ້ ສູ່ ງົ ຂູ່ າວໃຫຂ້ າ້ ພະເຈາົ້ ເພູ່ ອຈະເປັນຂໍມ້ ນູ ໃນການປັບປຸງແກໄ້ ຂເຮດັ ໃຫກ້ ານຮຽບຮຽງ ແລະ ຈດັ ພມິ ໃຫມ້ ຄີ ວາມ ສມົ ບູນຂນຶ້ ຕູ່ ມໃນຄງັ້ ຕູ່ ໍໄປ.

ສາລະບານ ບົດທີ 1 ພນ້ ຖານວດັ ຖຸ ແລະ ກນົ ໄກການຖູ່ າຍທອດລກັ ສະນະທາງກາໍ ມະພນັ ............................. 1 1. ໂຄຣໂມໂຊມ ............................................................................................... 1 2. ການແບູ່ ງຕົວຂອງຈລຸ ງັ .................................................................................. 2 3. ອາຊດິ ນຍຸຼ ເກອຼ ກິ .......................................................................................... 9 4. ການສງັ ເຄາະໂປຣຕິນຂອງ ADN .................................................................... 10 ບົດທີ 2 ພນ້ ຖານວດັ ຖຸການສບຶ ເຊອ້ ......................................................................15 1. ແຊນ ແລະ ໂຄຣໂມໂຊມ .............................................................................. 15 2. ໂຄງປະກອບສາ້ ງບດົ ບາດໃນການສບເຊອ້ ຂອງ DNA ແລະ RNA ........................... 18 ບດົ ທີ 3 ໂຄຣໂມໂຊມກບັ ຢນີ ........................................................................ 24 1. ການຄວບຄຸມລັກສະນະທາງກາໍ ມະພນັ ດວ້ ຍກູ່ ຸມຢີນ.............................................24 2. ແຊນໃນໂອໂຕໂຊມ ແລະ ຢີນໃນໂຄຣໂມໂຊມເພດ..............................................27 3. ຄວາມຜດິ ປົກກະຕິຂອງໂຄຣໂມໂຊມ ..............................................................28 ບົດທີ 4 ກດົ ເກນການປູ່ ຽນໃໝູ່ ...................................................................... 30 1. ການປູ່ ຽນໃໝູ່ ທາໍ ມະດາ .................................................................................30 2. ການປູ່ ຽນໃໝູ່ ທູ່ ເີ ກດີ ຈາກການຮຽງໝູ່ ຄູ ນໃໝູ່ ຂອງແຊນ........................................30 3. ການປູ່ ຽນໃໝູ່ ກະໂດດຂນັ້ .............................................................................30 ບົດທີ 5 ກດົ ເກນການສບເຊອ້ ຂອງມງັ ແດລ ......................................................... 35 1. ປະຫວດັ ຄວາມເປັນມາໃນການຄນົ້ ຄວາ້ ຂອງມງັ ແດລ............................................35 2. ຄວາມໝາຍຄາໍ ສບັ ກໍາມະພນັ .........................................................................35 3. ກດົ ເກນການຖູ່ າຍທອດລກັ ສະນະກາໍ ມະພນັ .....................................................36 4. ບາງຕົວຢູ່ າງພະຍາດທູ່ ເີ ກດີ ຂຶນ້ ໃນໂຄຣໂມໂຊມເພດ .............................................40 ບດົ ທີ 6 ການຖູ່ າຍທອດລກັ ສະນະກາໍ ມະພນັ ທູ່ ບີ ູ່ ໍເປັນໄປຕາມກດົ ເກນຂອງມງັ ແດລ .................... 43 1. ການຖູ່ າຍທອດແຊນໃນກໍລະນແີ ຊນເດູ່ ນັ ບູ່ ໍສົມບູນ...............................................43 2. ການຖູ່ າຍທອດລັກສະນະເດູ່ ນັ ພເິ ສດ...............................................................44 3. ພະຫຸອາແລນ ............................................................................................44 4. ພະຫຸແຊນ ................................................................................................46 5. ແຊນສໍາພນັ ...............................................................................................46

6. ລັກສະນະເພດ, ການກາໍ ນດົ ເພດ ແລະ ການສບເຊອ້ ໄປຕາມໂຄຣໂມໂຊມເພດ ..........47 ບດົ ທີ 7 ກາໍ ມະພນັ ໝວດເລອດ ..................................................................... 52 1. ໝວດເລອດຂອງຄນົ ....................................................................................52 2. ອົງປະກອບ Rh ໃນເລອດຄນົ ........................................................................56



ບດົ ທີ 1 ພນ້ ຖານວດັ ຖຸ ແລະ ກນົ ໄກການຖູ່ າຍທອດລກັ ສະນະທາງກໍາມະພນັ 1. ໂຄຣໂມໂຊມ - ໂຄຣໂມໂຊມ (Chromosome) ເປັນທູ່ ຢີ ູ່ ູຂອງຫວົ ໜູ່ ວຍກໍາມະພນັ ເຊູ່ ງິ ເຮດັ ໜາ້ ທູ່ ຄີ ວບຄຸມ ແລະ ຖູ່ າຍທອດ ຂໍມ້ ູນກູ່ ຽວກບັ ລກັ ສະນະທາງກໍາມະພນັ ຕູ່ າງໆຂອງສູ່ ງິ ທູ່ ມີ ຊີ ວີ ດິ ເຊູ່ ນັ : ລກັ ສະນະຂອງຜວິ , ເສນັ້ ຜມົ , ດວງຕາ, ເພດ ແລະ ອູ່ ນໆ. - ໂຄຣໂມໂຊມແມູ່ ນສູ່ ງິ ຍອ້ ມສຕີ ດິ ຍອ້ ນໂຄຣໂມໂຊມສາມາດຍອ້ ມຕດິ ສີໄດ ້ ຈາກນັນ້ , ເຮາົ ກໍສາມາດນໍາໃຊ ້ ກອ້ ງຈລຸ ະທດັ ທູ່ ມີ ກີ າໍ ລງັ ຂະຫຍາຍສູງສູ່ ອງເບູ່ ງິ ຈະເຫນັ ໂຄຣໂມໂຊມມລີ ກັ ສະນະຄາ້ ຍຄເສນັ້ ຝ້າຍບາງໆ ເຊູ່ ງິ ເອນີ້ ວູ່ າ: ໂຄຣມາຕນິ (Chromatin) ຫຼ ເອນີ້ ວູ່ າ: ເສນັ້ ໄຍໂຄຣມາຕນິ (Chromatinfiber) ຄດົ ຕວົ ຢູ່ ູໃນແກູ່ ນຈລຸ ງັ ເມູ່ອຈລຸ ງັ ມກີ ານແບູ່ ງຕວົ ຈະມກີ ານແບູ່ ງໂຄຣໂມໂຊມເກດີ ຂນຶ້ ສະແດງອອກເມູ່ອຈລຸ ງັ ມກີ ານແບູ່ ງຕວົ ເສນັ້ ໄຍໂຄຣມາຕິນຈະ ຫດົ ຕວົ ແລະ ຄດົ ຕວົ ຈນົ ມລີ ກັ ເປັນແທູ່ ງ ເອນີ້ ວູ່ າ: ໂຄຣໂມໂຊມ ແຕູ່ ລະໂຄຣໂມໂຊມປະກອບດວ້ ຍແຂນສອງຂາ້ ງ ເອີນ້ ວູ່ າ : ໂ ຄຣ ມາຕິດ ( Chromatid) ເ ຊູ່ ິງແຂນ ທັງສ ອງຂ ້າງຈະມີຈດຸ ເ ຊູ່ ອ ມຕູ່ ໍກັນເ ອີນ້ ວູ່ າ: ຊັງໂ ຕຣ ແ ມ (Centromere). - ສູ່ ງິ ທູ່ ມີ ຊີ ວີ ດິ ຊະນດິ ດຽວກນັ ຈະມໂີ ຄຣໂມໂຊມເທູ່ າົ ກນັ ສະເໝີ ຍກົ ເວນັ້ ກໍລະນເີ ກດີ ການຜດິ ປົກກະຕບິ າງຢູ່ າງ ເຊູ່ ນັ : ຜດິ ປົກກະຕໃິ ນຂະນະການແບູ່ ງຈລຸ ງັ . - ສູ່ ງິ ທູ່ ມີ ຊີ ວີ ດິ ຕູ່ າງຊະນດິ ກນັ ຈະມໂີ ຄຣໂມໂຊມບູ່ ໍເທູ່ າົ ກນັ ແຕູ່ ກໍອາດຈະມຈີ ໍານວນໂຄຣໂມໂຊມເທູ່ າົ ກນັ ໄດ ້ ຈໍາ ນວນໂຄຣໂມໂຊມຫຼາຍບູ່ ໍມກີ ານພວົ ພນັ ກບັ ຂະໜາດຂອງສູ່ ງິ ທູ່ ມີ ຊີ ວີ ດິ ຕວົ ຢູ່ າງ: ຢູກນຼີ າມຈີ ໍານວນໂຄຣໂມໂຊມເຖງິ 90 ແທູ່ ງ ແຕູ່ ມຂີ ະໜາດຮູ່ າງກາຍນອ້ ຍຫາຼ ຍ ສູ່ ວນຄນົ ເຮາົ ມຈີ ໍານວນໂຄຣໂມໂຊມ 46 ແທູ່ ງ. - ສູ່ ງິ ທູ່ ມີ ຊີ ວີ ດິ ຊະນດິ ຕູ່ າງໆຈະມໂີ ຄຣໂມໂຊມ 2 ຊຸດ ຫຼ ເອນີ້ ວູ່ າ: 2n ດພີ ລອຍ (Diploid) ສູ່ ວນໃນຈຸລັງສບ ເຊອ້ ພດັ ມຈີ ໍານວນໂຄຣໂມໂຊມພຽງຊຸດດຽວ ເອນີ້ ວູ່ າ: n ແຮພລອຍ (Haploid). ຮູບທີ 1: ຮູບຮູ່ າງຂອງໂຄຣໂມໂຊມ 1

2. ການແບູ່ ງຕວົ ຂອງຈລຸ ງັ 2.1 ຄວາມໝາຍຂອງການແບູ່ ງຈລຸ ງັ ຮູ່ າງກາຍຂອງພດ ແລະ ສດັ ທງັ ຫາຼ ຍລວ້ ນແລວ້ ແຕູ່ ປະກອບສາ້ ງຂນຶ້ ດວ້ ຍຈຸລງັ ທັງໝດົ ເຊູ່ ິງຈລຸ ັງແຕູ່ ລະ ຊະນດິ ຕູ່ າງກໍເປັນຊະນດິ ຂອງແຕູ່ ລະຊວີ ດິ ຄກນັ ແລະ ກໍມຄີ ວາມສາມາດຈະເລນີ ເຕບີ ໂຕເພູ່ ມີ ຈໍານວນຂນຶ້ ໄປເລອ້ ຍໆ ໂດຍມກີ ານແບູ່ ງຈລຸ ງັ ຂອງມນັ ເອງຄຈລຸ ງັ ໃໝູ່ ຈະເກດີ ຈາກຈລຸ ງັ ເດມີ ທູ່ ໄີ ດແ້ ບູ່ ງຕວົ ອອກໄປ. ພດ ແລະ ສດັ ກໍເລູ່ ມີ ຕນົ້ ຈາກຈລຸ ງັ ດຽວກູ່ ອນ ຈາກນນັ້ ເມູ່ ອຈລຸ ງັ ມກີ ານແບູ່ ງຕວົ ຈະເລນີ ເຕບີ ໂຕເພູ່ ມີ ຈໍານວນຂນຶ້ ຮູ່ າງກາຍຂອງພດ ຫຼ ສດັ ຕູ່ າງໆຈູ່ ງຶ ຈະເລນີ ເຕບີ ໂຕຂນຶ້ ມາໄດ.້ ພດ ແລະ ສດັ ຍາມໃດກໍມກີ ານແບູ່ ງຕວົ ຢູ່ ູຕະຫຼອດເວລາ ເຊູ່ ິງການແບູ່ ງຕວົ ນີ້ ປະກອບມີ 3 ແບບຄ: 1. ການແບູ່ ງແບບ ອາມໂີ ຕຊສິ (Amitosis) 2. ການແບູ່ ງແບບ ມໂີ ຕຊສິ (Mitosis) 3. ການແບູ່ ງແບບ ເມໂອຊສິ ຫຼ ການແບູ່ ງຈລຸ ງັ ທາງກງົ (Meiosis) 2.2 ການແບູ່ ງຈລຸ ງັ ແບບອາມໂີ ຕຊສິ (Amitosis) - ການແບູ່ ງຈລຸ ງັ ແບບອາມໂີ ຕຊສິ (Amitosis) ນແີ້ ມູ່ ນການແບູ່ ງຄ: ນວິ ເຄຍຼ ຈະຍດອອກເປັນ 2 ສູ່ ວນເທູ່ າົ ກນັ ແລະ ເຄູ່ ງິ ກາງຂອງນວິ ເຄຼຍຈະກູ່ ວິ ເຂາົ້ ແລວ້ ຈະຂາດອອກເປັນ 2 ນວິ ເຄຼຍ, ພອ້ ມກນັ ນນັ້ ຊໂີ ຕປຼາສກໍກູ່ ວິ ເຂາົ້ ເຊູ່ ນັ ດຽວກນັ ຈນົ ໃນທູ່ ສີ ຸ ດກໍຂາດອອກຈາກກນັ ກາຍເປັນ 2 ຈລຸ ງັ ແລະ 2 ຈລຸ ງັ ທູ່ ຂີ າດອອກມາຖວູ່ າເປັນຈລຸ ງັ ທູ່ ເີ ກດີ ໃໝູ່ ເອນີ້ ວູ່ າ: ຈລຸ ງັ ລກູ ຈລຸ ງັ ລກູ ນມີ້ ຂີ ະໜາດເທູ່ າົ ກນັ ຫຼ ອາດຈະມຂີ ະໜາດໃຫູ່ ຍນອ້ ຍແຕກຕູ່ າງກນັ ເລກັ ນອ້ ຍ. - ການແບູ່ ງຈລຸ ງັ ແບບນມີ້ ກັ ຢູ່ ູໃນຈໍາພວກຈລຸ ນິ ຊີ ແລະ ສູ່ ງິ ທູ່ ມີ ຊີ ວີ ດິ ທູ່ ມີ ຂີ ະໜາດນອ້ ຍເຊູ່ ນັ : ພວກແບກັ ເຕຣີ ີ ແລະ ໂປຣໂຕຊວົ . ສາໍ ລບັ ໂປຣໂຕຊວົ ສູ່ ວນຫາຼ ຍມກີ ານແບູ່ ງຈລຸ ງັ ແບບອາມໂີ ຕຊສິ ແຕູ່ ມບີ າງຊະນດິ ກໍມກີ ານແບູ່ ງ ແບບມໂີ ຕຊສິ (Mitosis) ໂດຍສະເພາະແມູ່ ນ ພວກປຼາເມຊີ ເຊູ່ ງິ ເປັນໂປຼໂຕຊວົ ທູ່ ມີ ນີ ວິ ເຄຍຼ 2 ຊະນດິ ຄ: ນວິ ເຄຍຼ ໃຫຍູ່ 1 ອນັ ເອນີ້ ວູ່ າ: ມາໂກນຼ ວິ ເຄຼຍ (Macro-nucleus) ແລະ ນິວເຄຼຍນອ້ ຍ 1 ອນັ ເອີນ້ ວູ່ າ: ມໂີ ກຼນິວເຄຼຍ (Micro-nucleus) ສໍາລບັ ມາໂກນຼ ວິ ເຄຍຼ ຈະມກີ ານແບູ່ ງຕວົ ແບບອາມໂີ ຕຊສິ , ການແບູ່ ງຈລຸ ັງແບບນີເ້ ມູ່ ອຈລຸ ັງໄດ ້ ແບູ່ ງອອກເປັນ 2 ຈລຸ ງັ ເທູ່ າົ ກນັ ແລວ້ ເຊູ່ ງິ ເຮາົ ເອນີ້ ວູ່ າ: ການແບູ່ ງຈລຸ ງັ ແບບອາມໂີ ຕຊສິ . 2.3 ການແບູ່ ງແບບມໂີ ຕຊສິ (Mitosis) ການແບູ່ ງແບບມໂີ ຕຊສິ (Mitosis) ແມູ່ ນ ເປັນການແບູ່ ງຈລຸ ງັ ໂດຍທາງອອ້ ມຄ: ກູ່ ອນຈລຸ ງັ ຈະມກີ ານແບູ່ ງ ຕວົ ແມູ່ ນມກີ ານປູ່ ຽນແປງພາຍໃນນວິ ເຄຍຼ ສາກູ່ ອນ. ດູ່ ງັ ນນັ້ , ຈູ່ ງຶ ເອນີ້ ການແບູ່ ງຈລຸ ັງແບບນວີ້ ູ່ າເປັນການແບູ່ ງຈຸລັງ ແບບທາງອອ້ ມ ຫຼ ເອນີ້ ວູ່ າ: ການແບູ່ ງຈລຸ ງັ ແບບມໂີ ຕຊສິ (Mitosis) ການແບູ່ ງຈລຸ ງັ ແບບນເີ້ ປັນທາໍ ມະຊາດຂອງຈຸ ລງັ ຮູ່ າງກາຍ (CelluleSomatique) ທູ່ ວົ ໆໄປຄສູ່ ວນໃດຂອງຮູ່ າງກາຍທູ່ ມີ ກີ ານຈະເລນີ ເຕບີ ໂຕຫຼາຍສູ່ ວນນນັ້ ກໍຈະ ມກີ ານແບູ່ ງຈລຸ ງັ ແບບມໂີ ຕຊສິ (Mitosis) ນຫີ້ າຼ ຍ. ພດກໍເຊູ່ ນັ ດຽວກນັ ການແບູ່ ງຈລຸ ງັ ແບບນມີ້ ຫີ ຼາຍແມູ່ ນຢູ່ ູປາຍ, ຍອດອູ່ ອນ ແລະ ປາຍຮາກອູ່ ອນ. ກູ່ ອນທູ່ ຈີ ລຸ ງັ ເດມີ ຈະມກີ ານແບູ່ ງຕວົ ອອກເປັນ 2 ຈລຸ ງັ ໃໝູ່ ນວິ ເຄຍຼ ຂອງຈລຸ ງັ ເດມີ ຈະຕອ້ ງແບູ່ ງຕວົ . ຈາກນນັ້ , ຊໂີ ຕປຣາສຈູ່ ງຶ ມກີ ານແບູ່ ງຕວົ ໄປຕາມການແບູ່ ງຕວົ ຂອງນວິ ເຄຼຍ ເຊູ່ ງິ ເອນີ້ ວູ່ າ: ຄາຣີໂອ ເກເນຊສິ (Karyokinesis) ແລະ ການແບູ່ ງຕວົ ຂອງຊໂີ ຕປຣາສເອນີ້ ວູ່ າ: ຊໂີ ຕເກເນຊສິ (Cytokinesis) ການແບູ່ ງ ຈລຸ ງັ ແບບມໂີ ຕຊສິ (Mitosis) ມກີ ານແບູ່ ງເປັນໄລຍະດູ່ ງັ ນ:ີ້ 2

- ໄລຍະອນິ ເຕຟີ ັສ (Interphase) - ໄລຍະໂປຣຟສັ (Prophase) - ໄລຍະເມຕາຟັສ (Metaphase) - ໄລຍະອານາຟັສ (Anaphase) - ໄລຍະເຕໂລຟສັ (Telophase) ກ. ໄລຍະອິນເຕີຟັສ (Interphase) ໄລຍະອນິ ເຕຟີ ສັ (Interphase) ເອນີ້ ວູ່ າ: ໄລຍະພກັ ຜູ່ ອນ ເຊູ່ ງິ ແມູ່ ນໄລຍະທູ່ ຍີ ງັ ບູ່ ໍທນັ ມກີ ານປູ່ ຽນແປງ ຮູບຮູ່ າງ ແລະ ບາງເທູ່ ອກໍຍງັ ເອນີ້ ວູ່ າໄລຍະເມຕາບູລສີ (Matabolism stage) ເພາະເປັນໄລຍະທູ່ ມີ ເີ ມຕາບູລີສູງ. ບນັ ດາໄລຍະທູ່ ກີ ູ່ າວມານແີ້ ມູ່ ນເປັນໄລຍະທູ່ ຈີ ລຸ ງັ ຈະເລນີ ເຕບີ ໂຕເຕມັ ທູ່ ີ ແລະ ພອ້ ມທູ່ ຈີ ະມກີ ານແບູ່ ງຕວົ ຕູ່ ໄໍ ປ. ດູ່ ງັ ນນັ້ ໄລຍະນຈີ້ ູ່ ງຶ ເຫນັ ໄດວ້ ູ່ າຍງັ ເປັນຈລຸ ງັ ທໍາມະດາ, ທູ່ ມີ ນີ ວິ ເຄຍຼ ປົກກະຕຢິ ູ່ ູ, ຕູ່ າງແຕູ່ ເປັນຈລຸ ງັ ທູ່ ເີ ຕບີ ໂຕເຕມັ ຂະໜາດຂອງ ມນັ ທຸກປະການ ແລະ ຈະບູ່ ມໍ ກີ ານເພູ່ ມີ ຂະໜາດຕູ່ ໄໍ ປອກີ ແລວ້ , ມແີ ຕູ່ ກຽມພອ້ ມທູ່ ຈີ ະມກີ ານແບູ່ ງຕວົ ເທູ່ າົ ນນັ້ . ຂ. ໄລຍະໂປຣຟັສ (Prophase) ໄລຍະໂປຣຟສັ (Prophase) ໄດແ້ ບູ່ ງອອກເປັນ 2 ໄລຍະຄ: ໄລຍະໂປຣຟັສຂນັ້ ຕນົ້ ແລະ ໄລຍະ ໂປຣຟັສຂນັ້ ປາຍ ລາຍລະອຽດດູ່ ງັ ນ:ີ້ - ໄລຍະໂປຣຟັສຂນັ້ ຕົນ້ (Early Prophase) ໄລຍະໂປຣຟສັ ຂນັ້ ຕນົ້ (Early Prophase) ເຫນັ ໄດວ້ ູ່ ານວິ ເຄຼຍໂອລສັ ເລູ່ ມີ ສະຫຼາຍຕວົ ລງົ , ດາງແຫ ຂອງນວິ ເຄຍຼ ທູ່ ຈີ ະເລນີ ເຕບີ ໂຕດວ້ ຍການອມົ ນາໍ້ ຢູ່ າງເຕມັ ທູ່ ນີ ນັ້ ຢູ່ ູໃນໄລຍະອນິ ເຕຟີ ສັ ກຈໍ ະມກີ ານຄາຍນາໍ້ ອອກ ແລະ ຫດົ ຕວົ ສນັ້ ເຂາົ້ , ມກີ ານປູ່ ຽນສະພາບຈາກດາງແຫມາເປັນໂຄຣໂມໂຊມບດິ ກຽ້ ວພນັ ເຂາົ້ ກນັ . ໃນຈລຸ ງັ ພດ ຫຼ ຈຸລັງ ສດັ ກໍຕາມທູ່ ປີ ະກອບມຊີ ງັ ໂຕຣໂຊມ (Centrosome) ຈະເຫນັ ໄດວ້ ູ່ າຊງັ ຕໂຼີ ອນ (Centrioles) ແຕູ່ ລະອນັ ຈະເລູ່ ອນ ແລະ ແຍກອອກຈາກກນັ ໄປຄນົ ລະທດິ ລະທາງ ຫຼ ແຍກອອກຈາກກັນໄປຄົນລະຂວັນ້ (Poles) ແລະ ແຕູ່ ລະ ອນັ ເລູ່ ມີ ປາກດົ ມເີ ສນັ້ ໄຍນອ້ ຍໆແຜູ່ ມາອອ້ ມຄາ້ ຍຄແສງລດັ ສະໝີ ເຊູ່ ງິ ເອນີ້ ເສນັ້ ໄຍນວີ້ ູ່ າ ເສນັ້ ໄຍແອສັ ແຕ (Aster). ນອກຈາກນ,ີ້ ຍງັ ເກດີ ມເີ ສນັ້ ໄຍສະປິນເດີ (Spindlefibers) ປາກດົ ຂນຶ້ ມາອກີ ແລະ ເຊູ່ ອມຕດິ ກບັ ຊງັ ຕຼໂີ ອນ ເຊູ່ ງິ ຢູ່ ູ ຄນົ ລະຂວນັ້ ໄວເ້ ປັນຢູ່ າງດ.ີ ເສນັ້ ໄຍສະປິນເດີ (Spindlefibers) ແມູ່ ນເກດີ ມາຈາກການແຂງຕວົ ຂອງກາຣີໂອລມີ (Karyolymph) ທູ່ ອີ ອກມາຈາກນວິ ເຄຍຼ . - ໄລຍະໂປຣຟັສຂນັ້ ປາຍ ເມູ່ ອນວິ ເຄຍຼ ສະຫຼາຍຕວົ ໄປແລວ້ ເຫຍູ່ ອຫຸມ້ ນວິ ເຄຼຍກໍສະຫຼາຍຕວົ ໄປນໍາ ສູ່ ວນໂຄຣໂມໂຊມມກີ ານ ຫດົ ຕວົ ສນັ້ ເຂາົ້ ອກີ ຈນົ ໃຫູ່ ຍຂນຶ້ ຫາຼ ຍໆເທູ່ າົ ຖາ້ ໃຊກ້ ອ້ ງຈລຸ ະທດັ ທູ່ ມີ ກີ າໍ ລງັ ຂະຫຍາຍສູງສງັ ເກດເບູ່ ງິ ຈະເຫນັ ໂຄຣໂມ ໂຊມຢູ່ າງຈະແຈງ້ ແລະ ຢູ່ ູໃນໄລຍະນເີ້ ອງໂຄຣໂມໂຊມແຕູ່ ລະອນັ ຈະແບູ່ ງອອກເປັນເສນັ້ ຂະໜານກນັ ແຕູ່ ເຄູ່ ງິ ກາງຍງັ ຕິດກັນຢູ່ ູ ເອີນ້ ວູ່ າ: ຊງັ ໂຕຣແມ (Centromere) . ເສັນ້ ທູ່ ຂີ ະໜ ານກັນແ ຕູ່ ລະເ ສນັ້ ນັນ້ ເອີນ້ ວູ່ າ : ໂຄ ຣມາຕິດ (chromatide) ເຊູ່ ງິ ທາງຂາ້ ງໃນໂຄຣມາຕດິ ມເີ ສັນ້ DNA ເຊູ່ ງິ ເອີນ້ ວູ່ າ: ຈໂີ ນເນມາຕາ (Genonemata) ຢູ່ ູຕາມ ເສນັ້ ນຈີ້ ະເຫນັ ເປັນເມດັ ໆ ຫຼ ຂອດໆມຂີ ະໜາດຄວາມໃຫຍູ່ ແລະ ນອ້ ຍແຕກຕູ່ າງກນັ ເຊູ່ ງິ ຂອດນເີ້ ພູ່ ນິ ເອນີ້ ວູ່ າ: ໂຄຣ ໂມແມສ (Chromomares). ດູ່ ງັ ນນັ້ , ເຮາົ ຈູ່ ງຶ ເຫນັ ວູ່ າ ໂຄຣມາຕດິ ເສນັ້ ໜູ່ ງຶ ໆມເີ ສນັ້ ໂຄຣໂມແມສຢູ່ າງຫຼວງຫຼາຍ. 3

- ໄລຍະເມຕາຟັສ (Metaphase) ທາໍ ອດິ ເປັນໄລຍະເມຕາຟັສຂນັ້ ຕນົ້ ເອນີ້ ວູ່ າ: ໂປຣເມຕາຟສັ (Promtaphase) ໄລຍະນບີ້ ູ່ ໍມຄີ ວາມ ແຕກຕູ່ າງກບັ ໄລຍະໂປຣຟສັ ຂນັ້ ປາຍພໍປານໃດ ເພາະມນັ ຄາ້ ຍຄກນັ ຢູ່ າງຫຼວງຫຼາຍ, ແຕູ່ ມກີ ານປູ່ ຽນແປງທູ່ ີສັງເກດ ເຫນັ ໄດດ້ ູ່ ງັ ນ:ີ້  ຫຸມ້ ນວິ ເຄຍຼ ຫາຍໄປ.  ນວິ ເຄຼຍໂອລສັ ສູນຫາຍໄປ.  ເສນັ້ ໃຍສະປີນເຕປີ າກດົ ຂນຶ້ ມາ.  ໂຄຣໂມໂຊມແບູ່ ງເຄູ່ ງິ ລວງຍາວກາຍເປັນ 2 ໂກຣມາຕນີ .  ຊງັ ໂຕຣໂຊມເລູ່ ອນແຍກອອກຫູ່ າງກນັ ແຕູ່ ບູ່ ໍທນັ ໄປຢູ່ ູຄນົ ລະພາກຂອງຈລຸ ງັ . ສະນນັ້ , ການປູ່ ຽນແປງໃນ 5 ຂນັ້ ນີ້ ນອກຈາກຈະເກດີ ໃນຂນັ້ ປາຍຂອງໂປຣຟສັ ແລວ້ ຍງັ ສນີ້ ສຸດລງົ ຢູ່ ຸໃນຂນັ້ ຕນົ້ ຂອງເມຕາຟັສອກີ ດວ້ ຍ ແລະ ຈລຸ ງັ ຈະສບຕູ່ ໍແບູ່ ງໃນໄລຍະເມຕາຟສັ ເຊູ່ ງິ ສະແດງອອກດູ່ ງັ ນ:ີ້  ໂຄຣໂມໂຊມເຄູ່ ອນຍາ້ ຍມາຮຽງກນັ ຢູ່ ູເຄູ່ ງິ ກາງຂອງຈລຸ ງັ ເຊູ່ ງິ ເພູ່ ນິ ເອນີ້ ຈດຸ ເຄູ່ ງິ ກາງຂອງຈລຸ ງັ ນວີ້ ູ່ າ: ເສນັ້ ສູນສູດ (Eguator) ຂອງຈລຸ ງັ . - ໄລຍະອານາຟັສ (Anaphase) ໄລຍະອານາຟສັ (Anaphase) ຊງັ ໂຕຣແມຂອງແຕູ່ ລະໂຄຣໂມໂຊມຕດິ ກບັ ເສນັ້ ໄຍສະປີນເດີ ທູ່ ເີ ສນັ້ ສູນ ສູດຂອງຈລຸ ງັ ພດໍ ,ີ ສະເພາະຊງັ ໂຕຼແມມໜີ າ້ ທູ່ ເີ ຮດັ ໃຫຄ້ ູ່ ູໂຄຣໂມໂຊມໃນ 1 ຈລຸ ງັ ມີ 2 ນວິ ເຄຍຼ ແລະ ມີ 2 ຊງັ ຕໂຼີ ອນ. ເສນັ້ ໄຍສະປີນເຕເີ ລູ່ ມີ ສູນຫາຍໄປ ໃນຂນັ້ ປາຍຂອງໄລຍະອານາຟສັ ນີ້ ແມູ່ ນຖວູ່ າເປັນໄລຍະສຸດທາ້ ຍຂອງ ການແບູ່ ງຈລຸ ງັ . - ໄລຍະເຕໂລຟັສ (Telophase)  ໄລຍະເຕໂລຟສັ (Telophase) ໂຄຣໂມໂຊມລກູ ຫຼ ໂຄຣໂມໂຊມໃໝູ່ ຈະດູດເອາົ ນາໍ້ ໃຫອ້ ູ່ ມີ ແລວ້ ປູ່ ຽນ ແປງສະພາບໄປເປັນດາງແຫນວິ ເຄຼຍ ຫຼ ດາງແຫໂຄຣມາຕນີ ຄຢູ່ ູໃນຈລຸ ງັ ທໍາມະດາ.  ມນີ ວິ ເຄຼຍໂອລສັ ເກດີ ຂນຶ້ ມາໃໝູ່ .  ເມູ່ ອສນີ້ ສຸດການແບູ່ ງນວິ ເຄຼຍແລວ້ ຊໂີ ຕຣປຣາສກໍຈະກູ່ ວິ ທາງກາງ ແລະ ກໍຈະກູ່ ວິ ເຂາົ້ ໄປເລອ້ ຍໆຈົນ ຂາດອອກຈາກກນັ ແລວ້ ແບູ່ ງອອກເປັນ 2 ຈລຸ ງັ ໃໝູ່ ຫຼ 2 ຈລຸ ງັ ລກູ ການແບູ່ ງຂອງຊໂີ ຕຣປຣາສນເີ້ ພູ່ ນິ ເອນີ້ ວູ່ າ:ໂຕກິ ເນຊສິ (Cytokinesis).  ສາໍ ລບັ ຈລຸ ງັ ສດັ : ການແບູ່ ງແບບຊໂີ ຕກເິ ນຊສິ ຂອງຈລຸ ງັ ຈລຸ ງັ ຈະກູ່ ວິ ເຂາົ້ ຢູ່ ູລະຫວູ່ າງກາງເຄູ່ ງິ ຂອງຈຸລັງ ພດໍ ແີ ລວ້ ມນັ ຈະກູ່ ວິ ເຂາົ້ ໄປເລອ້ ຍໆຈນົ ກູ່ ວາຈລຸ ງັ ສດັ ນນັ້ ໆຈະຂາດອອກຈາກກນັ ຈນົ ໄດ ້ 2 ຈລຸ ງັ ລກູ ໃໝູ່ .  ສາໍ ລບັ ຈລຸ ງັ ພດ: ການແບູ່ ງແບບຊໂີ ຕຣກເີ ນຊສິ ຂອງຈລຸ ງັ ພດແມູ່ ນດໍາເນນີ ໄປດູ່ ງັ ນ:ີ້  ຈລຸ ງັ ຟລດັ (Cell phate) ເກດີ ຂນຶ້ ທູ່ ເີ ສນັ້ ສູນສຸດຂອງຈລຸ ງັ ພດໍ .ີ  ທາດຈາໍ ພວກການຊເີ ປັກຕດັ (Calcium pectate) ເກດີ ຂນຶ້ ຢູ່ ູຕາມຈລຸ ງັ , ຈລຸ ງັ ເຟລກັ ຕດັ ທູ່ ວົ ໄປ.  ປຣາສະໂມເດນາ (Plasmodesma) ຫຼ ໄຍໂປຣໂຕຣປຣາສຈະເນູ່ ງັ ຂວູ່ າງຈລຸ ງັ ເຟລກັ ຕດັ ເອາົ ໄວ.້  ຈລຸ ງັ ເຟລກັ ຕດັ ຈະມກີ ານປູ່ ຽນແປູ່ ງໄປເປັນລາເມນສາ (Middllamella) ມດິ ໂດເມນລາ. 4

ແຊນລູໂລສ (Cellulose) ຈະໄປຈບັ ຢູ່ ູ 2 ຟາກຂາ້ ງສາຍເມນລາເຮດັ ໃຫມ້ ຄີ ວາມແຂງແຮງຂນຶ້ ຕູ່ ມແລວ້ ສຸດ ທາ້ ຍຈູ່ ງຶ ກາຍເປັນໜງັ ຂອງຈລຸ ງັ ໃໝູ່ ຂນຶ້ ແລະ ໃນທູ່ ສີ ຸດຈລຸ ງັ ແມູ່ ຫຼ ຈລຸ ງັ ເດມີ ທູ່ ມີ ໜີ ງັ ເກດີ ຂນຶ້ ໃໝູ່ ນຈີ້ ະໄດແ້ ບູ່ ງອອກ ເປັນ 2 ຈລຸ ງັ ລກູ ທູ່ ມີ ຂີ ະໜາດເທູ່ າົ ກນັ ແລະ ຈໍານວນໂຄຣໂມໂຊມກມໍ ຈີ ໍານວນເທູ່ າົ ເດມີ ແລະ ໃນຂນັ້ ຕູ່ ໍໄປຈລຸ ງັ ນກີ້ ໍ ຈະສາມາດແບູ່ ງຕວົ ໃໝູ່ ໄດອ້ ກີ ໃນເມູ່ອເຖງິ ເວລາ. ເຮາົ ສາມາດສະຫຸຼບການແບູ່ ງຈລຸ ງັ ແບບໄມໂຕຊສິ ໄດດ້ ູ່ ງັ ນ:ີ້ Mitose 46(2n) 46(2n) 46(2n) 46(2n) 46(2n) 46(2n) 46(2n) ຮູບທີ 2: ແຜນວາດການແບູ່ ງຈລຸ ງັ ແບບໄມໂຕຊສິ 2.4 ການແບູ່ ງຈລຸ ງັ ໂດຍທາງກງົ (Meiosis) ການແບູ່ ງຈລຸ ງັ ແບບທາງກງົ ຫຼ ແບູ່ ງຜູ່ ອນ (Meiosis) ເປັນການຫຸຼດໂຄຣໂມໂຊມ (Chromosome) ລົງ ເຄູ່ ງິ ໜູ່ ງຶ ຂອງແກູ່ ນ (ນວິ ເຄຍຼ ) ຈລຸ ງັ ເດມີ ລງົ ຫຼ ເວາົ້ ອກີ ຢູ່ າງໜູ່ ງຶ ແມູ່ ນການແບູ່ ງຈລຸ ັງສບພນັ ເຊູ່ ິງຈະໄດຈ້ ຸລງັ ລູກ 4 ຕວົ ດວ້ ຍກນັ . ແຕູ່ ລະຈລຸ ງັ ຍງັ ເປັນຈລຸ ງັ ຝາແຝດ ແລະ ຕູ່ ມໍ າຈະຫຸຼດອອກຈາກ Spermatozoid ເພູ່ ອປູ່ ຽນຮູບຮູ່ າງ ເປັນຕວົ ອະສຸຈິ Spermatozoicle ໃນຮູ່ າງກາຍເພດຜູ,້ ຖາ້ ຈລຸ ງັ ແຝດທງັ 4 ສາມາດຈະເລນີ ເຕບີ ໂຕພຽງຈລຸ ງັ ດຽວກໍ ຈະກາຍເປັນໄຂູ່ (Ovule) ໃນຮູ່ າງກາຍເພດແມູ່ ແລະ ຈລຸ ງັ ແຝດທງັ 3 ຈະສູນຫາຍໄປ. ຈຸລັງແຝດທູ່ ີໄດຈ້ ະມຈີ ໍາ ນວນໂຄຣໂມໂຊມຫຸດຼ ລງົ ເຄູ່ ງິ ໜູ່ ງຶ ຂອງຈລຸ ງັ ເດມີ ການທູ່ໂີ ຄຣໂມໂຊມຫຸຼດລງົ ເຄູ່ ງິ ໜູ່ ງຶ ເນູ່ ອງຈາກວູ່ າ ພດ ຫຼ ສດັ ທູ່ ີຈະ ເກດີ ໃໝູ່ ແມູ່ ນໄດມ້ າຈາກການປະສມົ ພນັ ລະຫວູ່ າງຈລຸ ງັ ສບພນັ ເພດຜູ ້ ແລະ ເພດແມູ່ ມາໂຮມກັນເປັນຈຸລງັ ດຽວ. ດູ່ ງັ ນນັ້ , ຖາ້ ຈລຸ ງັ ສບພນັ 2 ຊະນດິ ບູ່ ຫໍ ຸຼດຈາໍ ນວນໂຄຣໂມໂຊມລງົ ເຄູ່ ງິ ໜູ່ ງຶ , ຈະເຮດັ ໃຫຈ້ ລຸ ງັ ໃໝູ່ ມໂີ ຄຣໂມໂຊມເປັນ 2 ເທູ່ າົ ຂອງຈລຸ ງັ ເດມີ ດວ້ ຍຜນົ ເຫດນພີ້ ດ ແລະ ສດັ ທຸກຊະນດິ ຈູ່ ງຶ ຕອ້ ງມຈີ ໍານວນໂຄຣໂມໂຊມຄງົ ທູ່ ສີ ະເໝ.ີ ດູ່ ງັ ນນັ້ , ຈູ່ ງຶ ຕອ້ ງມກີ ານຫຸຼດຈາໍ ນວນໂຄຣໂມໂຊມລງົ ເຄູ່ ງິ ໜູ່ ງຶ . ເພູ່ ອເຮດັ ໃຫຈ້ ລຸ ງັ ທູ່ ີເກີດໃໝູ່ ມຈີ ໍານວນໂຄຣໂມໂຊມຄົງທູ່ ີ, ການແບູ່ ງເຄູ່ ງິ ຂອງໂຄຣໂມໂຊມນແີ້ ມູ່ ນແຕກຕູ່ າງກນັ ຈາກການແບູ່ ງສູ່ ງິ ຂອງທາໍ ມະດາທູ່ ວົ ໄປ ເພາະການແບູ່ ງນີຈ້ ະມີ ນວິ ເຄຼຍ 2 ສູ່ ວນ, ເຊູ່ ງິ ແຕູ່ ລະສູ່ ວນຈະບນັ ຈໂຸ ຄຣໂມໂຊມ 23 ແທູ່ ງແຕກຕູ່ າງກນັ ໃນຈລຸ ງັ ຂອງຄນົ ແລະ ໃນໂຄຣໂມ ໂຊມ 23 ແທູ່ ງນຈີ້ ະເປັນຄູ່ ູກນັ ໄປໃນນວິ ເຄຍຼ ໜູ່ ງຶ ຂອງຈລຸ ງັ . ດູ່ ງັ ນນັ້ , ກູ່ ອນຈະມກີ ານແບູ່ ງຈລຸ ງັ ນວິ ເຄຼຍທູ່ ມີ ໂີ ຄຣໂມໂຊມ 46 ເສນັ້ ແລະ ມຈີ ໍານວນໂຄຣໂມໂຊມທູ່ ີ ຄາ້ ຍຄກນັ 23 ຄູ່ ,ູ ໂຄຣໂມໂຊມແຕູ່ ລະຄູ່ ູທູ່ ຢີ ູ່ ູໃນນວິ ເຄຼຍຂອງຈລຸ ງັ ນນັ້ ຈະບູ່ ໍມຄີ ູ່ ູໃດທູ່ ມີ ລີ ກັ ສະນະຄາ້ ຍຄກັນເລີຍ. ກູ່ ອນ ຫຼ ຫງຼັ ການແບູ່ ງຈລຸ ງັ ກຍໍ ງັ ມໂີ ຄຣໂມໂຊມ 23 ຄູ່ ູເທູ່ າົ ເດມີ . ການແບູ່ ງຈລຸ ງັ ແບບ Meiosis ຈະແຕກຕູ່ າງການ ແບູ່ ງຈລຸ ງັ ແບບ Mitosis ເພາະມນັ ມກີ ານແບູ່ ງ 2 ແບບຕດິ ຕູ່ ໍກນັ ຄ: 1. ການແບູ່ ງຂນັ້ ທີ 1 ເອນີ້ ວູ່ າ: Heterotype Division ຫຼ First Miotic ເຊູ່ ງິ ມຜີ ນົ ໄດຮ້ ບັ ເຊູ່ ນັ : ຈໍານວນ ໂຄຣໂມໂຊມຫຸດຼ ລງົ ເຄູ່ ງິ ໜູ່ ງຶ ຈາກຈລຸ ງັ ເດມີ ເອນີ້ ວູ່ າ: ແຮພລອຍ (Haploid). 5

2. ການແບູ່ ງຂນັ້ ທີ 2 ເອີນ້ ວູ່ າ: Heterotype Division ເຊູ່ ງິ ເປັນການແບູ່ ງແບບດຽວກັນກບັ ແບ ບ Mitosis ເຊູ່ ງິ ບູ່ ໍມກີ ານຫຸຼດໂຄຣໂມໂຊມແຕູ່ ຢູ່ າງໃດເລຍີ ເຊູ່ ງິ ສະແດງອອກໃນແຜນວາດຕູ່ໄໍ ປນ:ີ້ 23n 23(n) 23(n) Meose 23(n) 46(2n) 23n 23(n) ຮູ ບທີ 3: ແຜນວາດການແບູ່ ງຈລຸ ັງທາງກງົ ສະແດງໃຫເ້ ຫນັ ວູ່ າ ຈາໍ ນວນເຕມັ ໂຄຣໂມໂຊມໃນຈລຸ ງັ ຂອງຄນົ 2n ເທູ່ າົ 46 ເອີນ້ ວູ່ າ: diploid ແລະ ຈໍາ ນວນໂຄຣໂມໂຊມຫຸຼດລງົ ເຄູ່ ງິ ໜູ່ ງຶ ເຊູ່ ງິ ມີ n ເທູ່ າົ 23 ເອນີ້ ວູ່ າ haploid. ກ. ການແບູ່ ງຈລຸ ັງແບບໄມໂອຊິສ ຂນັ້ ທີ 1. ການແບູ່ ງຈລຸ ງັ ແບບ First Miotic Division ເປັນໄລຍະທູ່ ໂີ ຄຣໂມໂຊມມຈີ ໍານວນເຕມັ ເອີນ້ ວູ່ າ: Diploid ໄດຫ້ ຸຼດຈໍານວນລງົ ເຄູ່ ງິ ໜູ່ ງຶ ເອນີ້ ວູ່ າ: Haploid. ການແບູ່ ງແບບ Haploid Number ມຄີ :  Interphase ດໍາເນນີ ໄປຄກນັ ກບັ Interphase ຂອງການແບູ່ ງຈລຸ ງັ ແບບ Mitosis.  Prophase ເປັນໄລຍະໂຄຣໂມໂຊມມກີ ານປູ່ ຽນແປງພາຍໃນແກູ່ ນຈລຸ ງັ ເຊູ່ ງິ ແບູ່ ງເປັນ 5 ໄລຍະຄ: 6

Leptotene ຫຼ Leptonnema Zyeotene ຫຼ Zygonema Pachytene ຫຼ Pachynema Diplotene ຫຼ Diplonema Diakinesis - Leptotene ຫຼ Leptonnema ໄລຍະນເີ້ ລູ່ ມີ ເຫນັ ໂຄຣໂມໂຊມເປັນເສນັ້ ບາງ ແລະ ຍາວໆ, ຍງັ ເຫນັ ນວິ ເຄຼຍໂອລດັ ແລະ ເຈຍ້ ຫຸມ້ ຈລຸ ງັ ຢູ່ ູ ເຊູ່ ງິ ບູ່ ໍທນັ ແຕກຕູ່ າງກບັ ໄລຍະ Prophase ຂອງການແບູ່ ງແບບ Mitosis. - Zyeoteneຫຼ Zygonema ໄລຍະນໂີ້ ຄຣໂມໂຊມຈະມາຈບັ ຄູ່ ູກນັ ເປັນລະບຽບ ເປັນຕນົ້ ແມູ່ ນ ໂຄຣໂມ ໂຊມທູ່ ມີ າຈາກພູ່ ໍ ແລະ ແມູ່ ທູ່ ມີ ລີ ກັ ສະນະຄາ້ ຍຄກນັ ທາງດາ້ ນຮູບຮູ່ າງ, ຂະໜາດ ແລະ ອູ່ ນໆມາຈບັ ຄູ່ ູກນັ ເຊູ່ ງິ ເອີນ້ ວູ່ າ : Homologous, ກາ ນຈັບຄູ່ ູກນັ ຂອ ງໂ ຄຣ ໂມໂຊ ມເ ອີ້ນວູ່ າ: Synapsis ເ ຊູ່ ິງຈບັ ຄູ່ ູກັນໂ ດຍ ເລູ່ ີມຈ າ ກ Centromere ຂອງໂຄຣໂມໂຊມນນັ້ ເອງ ຫຼ ບາງເທູ່ ອກໍຈບັ ຄູ່ ູກນັ ຢູ່ ູທາງປາຍຂອງໂຄຣໂມໂຊມ ແລະ ມບີ າງສູ່ ວນກໍບູ່ ໍ ຕດິ ກນັ ໃນໄລຍະນນີ້ ວີ ເກຼໂອລດັ ແລະ ເຈຍ້ ຫຸມ້ ຈລຸ ງັ ຍງັ ເຫນັ ຢູ່ ູ ໂຄຣໂມໂຊມແຕູ່ ລະເສນັ້ ທູ່ ຈີ ບັ ຄູ່ ູຕດິ ກນັ ນເີ້ ອນີ້ ວູ່ າ: Bivalent. - Pachytene ຫຼ Pachynema ໄລຍະນໂີ້ ຄຣໂມໂຊມຈບັ ກນັ ຕະຫອຼ ດ ຄວາມຍາວຂອງໂຄຣໂມໂຊມ, ໂຄຣໂມໂຊມເລູ່ ມີ ຫດົ ຕວົ ສນັ້ ເຂາົ້ ແລະ ໜາຂນຶ້ ແຕູ່ ຍງັ ຕດິ ພນັ ກນັ ຢູ່ ູ ແລະ ໄລຍະນເີ້ ລູ່ ມີ ເຫນັ ໂຄຣໂມໂຊມແບູ່ ງເປັນ 2 ໂຄຣມາຕດິ ແລະ ຕອນທາ້ ຍໄລຍະນແີ້ ມູ່ ນເລູ່ ມີ ປູ່ ຽນແປງຄູ່ ູ ຫຼ ມກີ ານແລກປູ່ ຽນໂຄຣມາຕດິ ກນັ ອກີ ເຊູ່ ງິ ເອນີ້ ວູ່ າ: Closingover ສູ່ ວນນວິ ເຄຼຍໂອລດັ ແລະ ເຈຍ້ ຫຸມ້ ຈລຸ ງັ ກຍໍ ງັ ບູ່ ໍທນັ ສູນຫາຍໄປ. - Diplotene ຫຼ Diplonema ໄລ ຍະນໂີ້ ຄຣ ໂມໂຊມຈະຫົດ ສັນ້ ເຂົ້າ ແລ ະ ໜາ ຂນຶ້ ກູ່ ວ າເ ກູ່ າົ , Centromere ເລູ່ ມີ ແຍກອອກຫູ່ າງອອກຈາກກນັ ເຮດັ ໃຫສ້ ູ່ ວນທູ່ ຍີ ງັ ເຫອຼ ຕດິ ກນັ ແລະ ໂຄຣມາຕດິ ຈະປູ່ ຽນແປງຄູ່ ູ ຫຼ ແລກປູ່ ຽນສູ່ ວນຕູ່ າງໆຢູ່ ູບູ່ ອນໄຂູ່ ວທບັ ກນັ ແລະ ບູ່ ອນໄຂູ່ ວທບັ ກນັ ເອນີ້ ວູ່ າ Chiasmatta ສູ່ ວນນວິ ເຄຼຍໂອລດັ ແລະ ເຈຍ້ ຫຸມ້ ຈລຸ ງັ ກຍໍ ງັ ບູ່ ໍທນັ ສູນຫາຍໄປ. - Diakinesis ໄລຍະນໂີ້ ຄຣໂມໂຊມຫດົ ຕວົ ສນັ້ ເຂາົ້ ແລະ ໜາຂນຶ້ ຢູ່ າງເຕມັ ທູ່ ,ີ ມກີ ານເຄູ່ ອນທູ່ ແີ ຍກຫູ່ າງ ອອກຈາກກນັ ສູ່ ວນນວິ ເຄຍຼ ໂອລດັ ສູນຫາຍໄປ ແລະ ເຈຍ້ ຫຸມ້ ຈລຸ ງັ ກໍເລູ່ ມີ ຈາງຫາຍໄປຄກນັ .  Metaphase ໄລຍະນໂີ້ ຄຣໂມໂຊມມາຮຽງຕວົ ກັນເສັນ້ ສູນສູດຂອງຈລຸ ງັ ຄກັນກບັ ການແບູ່ ງແບບ meiose ມເີ ສນັ້ ໄຍສະປິນເດເີ ກດີ ຂນຶ້ , Centromere ຂອງໂຄຣໂມໂຊມຕດິ ຢູ່ ູເສນັ້ ໄຍສະປິນເດີ ໂດຍປູ່ ິນໄປທາງ ຂວນັ້ ຂອງຈລຸ ງັ ນວິ ເຄຍຼ ໂອລດັ ແລະ ເຈຍ້ ຫຸມ້ ແກູ່ ນຫາຍໄປ.  Anaphase ໄລຍະນໂີ້ ຄຣໂມໂຊມແຕກແຍກອອກຈາກກນັ ໂດຍ Centromere ເຄູ່ ອນທູ່ ີອອກໄປ ກູ່ ອນ ເຮດັ ໃຫໂ້ ຄຣໂມໂຊມໃນໄລຍະນມີ້ ຮີ ູບຮູ່ າງເປັນຕວົ V ແລະ ຈະເຫນັ ໂຄຣໂມໂຊມເປັນ 2 ໂຄຣມາຕດິ ຢູ່ າງຈະ ແຈງ້ ເຊູ່ ງິ ຍງັ ຕດິ ກນັ ຢູ່ ູທູ່ ີ Centromere ຈດຸ ດຽວເທູ່ າົ ນນັ້ ເຊູ່ ງິ ການແຍກອອກຈາກກນັ ນເີ້ ອນີ້ ວູ່ າ: Segregation ໂດຍເສນັ້ ໄຍສະປິນເດດີ ງຶ Centromere ຂອງໂຄຣໂມໂຊມແຕູ່ ລະຄູ່ ູໄປຢູ່ ູຄນົ ລະຂວນັ້ ຂອງຈລຸ ງັ . ສະນນັ້ , ເຮດັ ໃຫ ້ ແຕູ່ ລະຂວນັ້ ຂອງຈລຸ ງັ ມຈີ າໍ ນວນໂຄຣໂມໂຊມພຽງເຄູ່ ງິ ດຽວຂອງຈາໍ ນວນເດມີ .  Telophase ໄລຍະນນີ້ ວິ ເຄຍຼ ໂອລດັ ແລະ ເຈຍ້ ຫຸມ້ ແກູ່ ນເກດີ ຂນຶ້ ໃໝູ່ ຊີໂຕປຣາສ (Cytoplase) ເຄູ່ ງິ ກາງຈະກູ່ ວິ ເຂາົ້ ແລວ້ ຂາດອອກເປັນ 2 ຈລຸ ງັ ໃໝູ່ ທູ່ ມີ ໂີ ຄຣໂມໂຊມເປັນຈໍານວນ haploid Number ຂອງຈໍາ 7

ນວນເດມີ . ແຕູ່ ໂຄຣມາຕດິ ເປັນຈໍານວນ Diploid ເມູ່ອໂຄຣໂມໂຊມແບູ່ ງອອກເປັນສອງກູ່ ຸມ ໃນເວລາຕູ່ ໍມາກໍຈະ ແບູ່ ງຕູ່ ໄໍ ປອກີ ເຊູ່ ງິ ຈະເລູ່ ມີ ຕນົ້ Interphase ຂນັ້ 2. ຂ. ການແບູ່ ງຈຸລັງແບບໄມໂອຊິສ ຂັນ້ ທີ 2. ການແບູ່ ງແບບນີ້ ແມູ່ ນວທິ ກີ ານແບູ່ ງແບບ Mitosis ຄບູ່ ມໍ ກີ ານຫຸດຼ ຈາໍ ນວນໂຄຣໂມໂຊມລງົ ອກີ ແລະ ມີ ການແບູ່ ງຕາມ 5 ໄລຍະຄ:  Interphase ໄລຍະນີຈ້ ະເຫນັ ໂ ຄຣໂ ມໂຊມຍາວ ແລ ະ ບາ ງ ເ ຫັນເປັ ນເສັນ້ ແຈງ້ ກູ່ ວາ ໄລຍ ະ Interphase 1 ໂຄຣໂມໂຊມຈະບູ່ ໍບດິ ບຽ້ ວ ແລະ ຄດົ ໂງ, ສໍາລບັ ເຈຍ້ ຫຸມ້ ແກູ່ ນ ແລະ ນວິ ເຄຼຍໂອລດັ ກໍຈະເຫນັ ຄກນັ ກບັ ໄລຍະ Interphase 1 ການແບູ່ ງຈລຸ ງັ ຂນັ້ 2 Meosis ນຈີ້ ະເຫນັ ຢູ່ ູໃນພດ ແລະ ສດັ ບາງຊະນດິ , ຖາ້ ໝດົ ໄລຍະ Telophase 1 ແລວ້ ຈະຂາ້ ມໄລຍະ Interphase 1 ໄປເລູ່ ມີ ໄລຍະ Prophase 2 ໃໝູ່ ໂລດ.  Prophase ບູ່ ມໍ ຄີ ວາມສບັ ສນົ ຄກນັ ກບັ ໄລຍະ Prophase 1 ເຊູ່ ນັ : ໂຄຣໂມໂຊມແຕູ່ ລະອັນຈະຕດິ ກນັ ຢູ່ ູທູ່ ີ Centromere. ສໍາລບັ ສູ່ ວນໜູ່ ງຶ ຂອງໂຄຣມາຕດິ ນັນ້ ຈະແຍກກນັ ຢູ່ ູ ແລະ ເຫັນເປັນຮູບກົງກັນຂາ້ ມກບັ Prophase 1 ເພາະວູ່ າສູ່ ວນທູ່ ຕີ ດິ ກນັ ນນັ້ ແມູ່ ນສູ່ ວນໜູ່ ງຶ ຂອງໂຄຣມາຕດິ ບູ່ ໍແມູ່ ນ Centromere ແລະ ໄລຍະຕູ່ ໍໄປ ໂຄຣໂມໂຊມຈະຫດົ ສນັ້ ເຂາົ້ ແລະ ໜາຂນຶ້ .  Metaphase ໄລຍະນໂີ້ ຄຣໂມໂຊມເຄູ່ ອນທູ່ ເີ ຂາົ້ ໄປຮຽງກນັ ຢູ່ ູເສນັ້ ສູນສູດຂອງຈລຸ ງັ . ໂຄຣມາຕດິ ຈະ ແຍກຫູ່ າງຈາກກນັ ໄປເລອ້ ຍໆແຕູ່ ຍງັ ຕດິ ກນັ ຢູ່ ູ Centromere. ສູ່ ວນເຈຍ້ ຫຸມ້ ຈລຸ ງັ ແລະ ນວິ ເຄຍຼ ໂອລດັ ແມູ່ ນຫາຍ ໄປໝດົ .  Anaphase ໄລຍະນີ້ Centromere ຂາດອອກຈາກກນັ ເປັນ 2 ສູ່ ວນ, ໂຄຣມາຕດິ ຕູ່ າງກແໍ ຍກອອກ ຈາກກນັ ແລະ ເຄູ່ ອນຍາ້ ຍໄປຄນົ ລະຂວົ້ ຂອງຈລຸ ງັ ຄກນັ ກບັ ການແບູ່ ງຈລຸ ງັ ແບບ Mitosis.  Telophase ໄລຍະນເີ້ ຈຍ້ ຫຸມ້ ຈລຸ ງັ ແລະ ນວິ ເຄຍຼ ໂອລດັ ເກດີ ຂນຶ້ ມາໃໝູ່ , ໂຄຣໂມໂຊມຈະຍດຍາວ ອອກ ເຊູ່ ງິ ແຕູ່ ລະໂຄຣໂມໂຊມຈະມີ 1 ໂຄຣມາຕດິ ໄລຍະນຈີ້ ລຸ ງັ ຈະມກີ ານແບູ່ ງໂຕຼປຼາດ. ຄຈລຸ ງັ ເລູ່ ມີ ກູ່ ວິ ເຂາົ້ ແລະ ແບູ່ ງອອກເປັນ 2 ຈລຸ ງັ ເຮດັ ໃຫໄ້ ດ ້ 4 ຈລຸ ງັ ໃໝູ່ , ໃນຂນັ້ ສຸດທາ້ ຍຈລຸ ງັ ໃໝູ່ 4 ຈຸລັງໃໝູ່ ທູ່ ໄີ ດຈ້ າກການແບູ່ ງແບບ meiose ນເີ້ ອນີ້ ວູ່ າ Genes ຫຼ ເອນີ້ ວູ່ າ: ອະສຸ ຈນິ ນັ້ ເອງ. ສໍາລບັ ສດັ ເພດຜູຈ້ ລຸ ງັ ທງັ 4 ໝາຍເຖງິ ອະສຸ ຈິ ແຕູ່ ສໍາລບັ ສດັ ທູ່ ເີ ປັນເພດແມູ່ 4 ຈລຸ ງັ ໝາຍເຖງິ ໄຂູ່ (Ovule) ແລະ ມີ 1 ຈລຸ ງັ ເທູ່ ົານັນ້ ທູ່ ີຈະເລີນເຕບີ ໂຕເປັ ນໄຂູ່ ສົມບູ ນໄດ ້ ສູ່ ວນ 3 ຈລຸ ງັ ບູ່ ສໍ າມາດຈະເລນີ ເຕບີ ໂຕ ແລະ ກຈໍ ະສະລາຍຕວົ ໄປ ສູ່ ວນຈລຸ ງັ ທູ່ ຈີ ະເລນີ ເຕບີ ໂຕເປັ ນໄຂູ່ ສົມບູນຈະ ຂະຫຍາຍຕວົ ເປັນຖງົ ໜູ່ ລໍ ກູ (Sac embryonaire). ຄ. ການສາ້ ງຈຸລງັ ສບພນັ ການສາ້ ງຈລຸ ງັ ສບພນັ ເພດຜູຄ້ : ອນັ ທະມຈີ ລຸ ງັ ກໍາເນດີ ຈລຸ ງັ ສບພນັ ເພດຜູຈ້ າໍ ນວນຫຼວງຫຼາຍ ເຊູ່ ງິ ເອີນ້ ວູ່ າ: Spermatogonia ທູ່ ຈີ ະເລນີ ເຕມັ ສູ່ ວນພອ້ ມທູ່ ຈີ ະປະສມົ ພນັ ໄດ ້ ຈຸລງັ ດູ່ ັງກູ່ າວຈະແບູ່ ງຕວົ ແບບ Meiosis ແລະ ສາ້ ງເປັນຈລຸ ງັ ສບພນັ ເກດີ ຂນຶ້ ຢູ່ ູໃນທູ່ ຄໍ ດົ ໄປມາເອນີ້ ວູ່ າ ອະສຸ ຈິອູ່ ອນຂນັ້ 1 ເອນີ້ ວູ່ າ: Primary Spermacyte ເຊູ່ ິງ ເປັນຈລຸ ງັ ທູ່ ມີ ໂີ ຄຣໂມໂຊມ 2 ຊຸ ດ ຈລຸ ງັ ດູ່ ງັ ກູ່ າວແບູ່ ງແບບ meiose ຂນັ້ 1 ໄດ ້ 2 ຈລຸ ງັ ແຕູ່ ລະຈລຸ ງັ ໂຄຣໂມໂຊມຫຸດຼ ລງົ ເຄູ່ ງິ ໜູ່ ງຶ ເອນີ້ ວູ່ າ Secondary Spermacyte ແຕູ່ ລະຈລຸ ງັ ແບູ່ ງແບບ Meiosis ຂັນ້ 2 ຈະໄດຈ້ ຸລງັ ໃໝູ່ 4 ຈລຸ ງັ ເອນີ້ ວູ່ າ: Spermatide ເຊູ່ ງິ ຈະປູ່ ຽນຮູບຮູ່ າງເກດີ ສູ່ ວນຫາງຂນຶ້ ແລະ ໃນເວລາດຽວກນັ ກໍມກີ ານລດົ ໄຊໂຕພຼາດຈນົ ເຫອຼ ພຽງນວິ ເຄຍຼ ເຊູ່ ງິ ເປັນຫວົ ໜູ່ ວຍ Sperm. 8

ການສາ້ ງຈລຸ ງັ ສບພນັ ເພດແມູ່ ເກດີ ຂນຶ້ ໃນຮງັ ໄຂູ່ (Ovaire) ໂດຍຮງັ ໄຂູ່ ຂອງເດກັ ເກດີ ທາໍ ອດິ ມຈີ ລຸ ງັ ທູ່ ຍີ ງັ ບູ່ ໍ ທນັ ຈະເລີນເ ຕບີ ໂຕ ເອີ້ນວູ່ າ: Oocyte ມປີ ະມານ 500,000 ຈຸລງັ Oocyte ຖກໂອບຫຸມ້ ດວ້ ຍກູ່ ຸມຈຸລັງ Folicule ເມູ່ ອເລູ່ ມີ ເປັນສາວ Oocyte ຈະພດັ ທະນາເປັນຈລຸ ງັ ໄຂູ່ ຫຼ ເອນີ້ ວູ່ າ: ໄຂູ່ ສຸກ ເຊູ່ ງິ ຈະສຸກເດອນລະ 1 ຈລຸ ງັ ຂະບວນການສຸກຂອງໄຂູ່ ເລູ່ ມີ ມຮີ ອກໂມນຕູ່ ອມໃຕສ້ ະໝອງຊູ່ ວູ່ າ: FSH (Folicule Stimulating Hormone) ກະຕຸ ນ້ ໃຫ ້ Oocyte ພດັ ທະນາຕວົ ໂດຍມກີ ານແບູ່ ງຕວົ ແບບ meiose ເອີນ້ ວູ່ າ: Primary Oocyte ໄລຍະທີ 1 ເມູ່ອແບູ່ ງຕວົ ແລວ້ ຈະໄດຈ້ ລຸ ງັ ໃໝູ່ 2 ຈລຸ ງັ ກາຍເປັນ Secondary Oocyte ເຊູ່ ງິ ຈລຸ ງັ ໜູ່ ງຶ ໃຫູ່ ຍ ແລະ ຈລຸ ງັ ໜູ່ ງຶ ນອ້ ຍ ເອນີ້ ວູ່ າ: Polabordy, Oocyte ໄລຍະທີ 2 ຈະແບູ່ ງແບບ Meiose ຂນັ້ 2 ໄດ ້ 4 ຈລຸ ງັ ເອີນ້ ວູ່ າ: Ootite ເປັນຈຸ ລງັ ໃຫູ່ ຍ 1 ຈລຸ ງັ ແລະ ເປັນຈລຸ ງັ ນອ້ ຍ 3 ຈລຸ ງັ , ຈລຸ ງັ ໃຫູ່ ຍມກີ ານພດັ ທະນາກາຍເປັນໄຂູ່ (Ovule) ສູ່ ວນຈລຸ ງັ ຂະໜ າດນອ້ ຍຈະບູ່ ໍພດັ ທະນາ ແລະ ໃນທູ່ ສີ ຸດຈະສະຫາຼ ຍຕວົ ໄປ. 3. ອາຊິດນຸຼຍເກຼອິກ ສູ່ ງິ ມຊີ ວີ ດິ ທງັ ຫຼາຍໃນໂລກນມີ້ ຫີ ຼາຍກູ່ ວາ 1 ລາ້ ນຊະນດິ (Species) ໄດແ້ ກູ່ ມະນດຸ , ພດ, ສດັ , ແບກັ ເຕເີ ລຍ ແລະ ອູ່ ນໆ. ເຊູ່ ງິ ເເຕູ່ ລະຊະນດິ ຮູບຮູ່ າງ ແລະ ລກັ ສະນະການດາໍ ລງົ ຊວີ ດິ ແຕກຕູ່ າງກນັ ໂດຍສນີ້ ເຊງີ ເຖງິ ວູ່ າຈະແມູ່ ນ ສູ່ ງິ ທູ່ ມີ ຊີ ວີ ດິ ຊະນດິ ດຽວກນັ ກຕໍ າມຍງັ ມຄີ ວາມເເຕກຕູ່ າງກນັ . ປະຊາກອນໃນໂລກນມີ້ ປີ ະມານ 6 ພນັ ລາ້ ນຄນົ ບູ່ ໍມີ ໃຜຄກນັ ເລຍີ ຍກົ ເວນັ້ ຝາແຝດແທເ້ ທູ່ າົ ນນັ້ ເເຕູ່ ເມູ່ອວເິ ຄາະໃຫເ້ ລກິ ລງົ ໄປກຈໍ ະມອີ ນັ ຄກນັ ແອບແຝງຢູ່ ູ ສູ່ ງິ ມຊີ ີວດິ ມີ ຄວາມແຕກຕູ່ າງເຫູ່ ຼາົ ນລີ້ ວ້ ນແຕູ່ ມອີ ງົ ປະກອບທູ່ ນີ ອ້ ຍທູ່ ສີ ຸດຄຈລຸ ງັ ໂດຍຂະໜາດຂອງຈລຸ ງັ ມກີ ານປູ່ ຽນເເປງໄດຫ້ ຼາຍ ຈາກຂະໜາດຂອງຈລຸ ງັ ເເບກັ ເຕເີ ລຍປະມານ 0,2 ມກີ ງຼົ (ໜູ່ ງຶ ສູ່ ວນລາ້ ນແມດັ ), ໄຂູ່ ນກົ ກະຈອກເທບປະມານ 17 ຊງັ ຕເີ ເມດັ , ສູ່ ວນຈລຸ ງັ ຕູ່ າງໆໃນຮູ່ າງກາຍຂອງຄນົ ເຮາົ ໂດຍທູ່ ວົ ໄປມຂີ ະໜາດປະມານ 20 ມກີ ງຼົ . ຈາກລກັ ສະນະຂອງຈລຸ ງັ ໄດແ້ ບູ່ ງສູ່ ງິ ມຊີ ວີ ດິ ອອກເປັນ 2 ປະເພດຄ: ສູ່ ງິ ທູ່ ມີ ຊີ ວີ ດິ ເປັນຈລຸ ງັ prokaiote ເເລະ Eukariote. ຈລຸ ງັ ພວກ Eukariote ຈະມເີ ຈຍ້ ຫຸມ້ ແກູ່ ນ ເເລະ ອງົ ປະກອບ (Organelle) ພາຍໃນຈລຸ ງັ ແຍກຈາກ Cytoplasm ເຊູ່ ງິ ພວກຈລຸ ງັ Prokariote ບູ່ ໍມເີ ຈຍ້ ຫຸມ້ ແກູ່ ນ. ສະນນັ້ , ທາດແກູ່ ນຈລຸ ງັ ຈະປະປົນກບັ Cytoplasm ເເຕູ່ ກໍມສີ ານພນັ ທຸກໍາ ຫຼ ທາດກາໍ ມະພນັ ເຊູ່ ນັ ດຽວກນັ ສານກາໍ ມະພນັ ນຄີ້ DNA ຍກົ ເວນັ້ ໄວຣັສບາງຊະນດິ ມສີ ານ ພນັ ທຸກາໍ ເປັນ RNA ເຊູ່ ງິ ຈະມກັ ຢູ່ ູຮູ່ ວມກບັ ໂປຼຕນີ ຫຼາຍຊະນດິ ເປັນໂຄງສາ້ ງທູ່ ຮີ ຽກວູ່ າ ໂຄຼໂມໂຊມ ເຊູ່ ງິ ອາດຈະມີ ໂຄງສາ້ ງເປັນສາຍຍາວ ຫຼ ເປັນວງົ ເເຫວນກໄໍ ດ.້ ໂຄຣໂມໂຊມໃນຈລຸ ງັ Eukariote ເຊູ່ ນັ : ຄນົ ເຮາົ ເຫນັ ເປັນເເທູ່ ງ ເຊູ່ ງິ ປະກອບສາ້ ງດວ້ ຍ DNA ແລະ DNA ກໍມອີ ງົ ປະກອບຍູ່ ອຍຄ: nucleotide 4 ຊະນດິ ເອນີ້ ວູ່ າ base ເຊູ່ ນັ : ອາເດ ນນີ A ກວານນີ G ຊໂີ ຕເເຊນ C ເເລະ ມຕີ ນີ T. ການຄງົ ຕວົ ຂອງເບສທງັ 4 ຊະນດິ ໃນສາຍ AND ກໃໍ ຫເ້ ກດີ ເປັນ ລະຫດັ ສໍາລບັ ເກບັ ຂໍມ້ ູນຂູ່ າວສານຂອງສູ່ ງິ ທູ່ ມີ ຊີ ວີ ດິ ເປັນເຈາົ້ ຂອງຄາ້ ຍຄກບັ ຕວົ ພະຍນັ ຊະນະທູ່ ໃີ ຊໃ້ ນພາສາໃດໜູ່ ງ ເມູ່ອນໍາມາປະສມົ ອກັ ສອນຮຽງກນັ ຈະອູ່ ານຮູເ້ ລູ່ ອງລາວທູ່ ມີ ສີ ູ່ ຄວາມໝາຍຢູ່ າງໜູ່ ງຶ ເຊູ່ ນັ ດຽວກບັ AND ເປັນຕວົ ກາໍ ນດົ ການຖອດລະຫດັ RNA ເເລະ ແປລະຫດັ ໂປລແີ ປບຕດິ ຊະນດິ ນນັ້ . ສະຫຸຼບ: ສູ່ ງິ ທູ່ ມີ ຊີ ວີ ດິ ມຫີ ຼາຍຊະນດິ ເຊູ່ ງິ ແຕູ່ ລະຊະນດິ ມຮີ ູບຮູ່ າງ ລກັ ສະນະແຕກຕູ່ າງກນັ ແຕູ່ ກໍມອີ ງົ ປະກອບ ເໝອນກນັ ຄຈລຸ ງັ ແລະ ຈລຸ ງັ ສູ່ ງິ ທູ່ ມີ ຊີ ວີ ດິ ມີ 2 ຊະນດິ ເຊູ່ ນັ : ຈລຸ ງັ ພວກ Eukariote ສານກາໍ ມະພນັ ຢູ່ ູໃນແກູ່ ນ ແລະ Prokariote ສານກໍາມະພນັ ຢູ່ ູນອກແກູ່ ນ. 9

4. ການສງັ ເຄາະໂປຣຕນີ ຂອງ DNA ການສງັ ເຄາະໂປຣຕນີ ໂດຍອງີ ໃສູ່ ຄວາມຮູພ້ ນ້ ຖານທູ່ ສີ ະແດງເຖິງຄວາມສໍາພນັ ທູ່ ມີ ຕີ ູ່ ໂໍ ຄງສາ້ ງຂອງໂປຣຕນີ , ກຼິກ ໄດໃ້ ຫແ້ ນວຄວາມຄດິ ວູ່ າ ລໍາດບັ ການລຽງຕວົ ຂອງຊດິ ອາມເີ ນໃນສາຍໂປລແີ ປບຕດິ ຂອງໂປ ຣຕນີ ນັນ້ ເປັນໄປຕາມ ການບງົ ການ ທູ່ ມີ າຈາກລາໍ ດບັ ການລຽງຕວົ ຂອງນຍຸ ເກໂຼ ອຕດິ ໃນໂມເລກຸນ DNA ທູ່ ີເຮດັ ໜາ້ ທູ່ ຄີ ວບຄຸ ມການສງັ ເຄາະໂປຼຕນີ ນນັ້ ໂມເລກຸນຂອງໂປຣຕນິ ແລະ DNA ຈະສອດຄູ່ ອງສາໍ ພນັ ກນັ (Colinearity) ຕາມລໍາດບັ ການລຽງ ຕວົ ຂອງໜູ່ ວຍໂປຣີແປັບຕດິ ແລະ ໃນສາຍໂປຣີນຍຸ ເກຼໂອຕດິ ເຊູ່ ງິ ຕູ່ ມໍ າໄດມ້ ກີ ານສກຶ ສາພວກແບັກເຕີເລຍ ແລະ ໄວຣສັ ຢູ່ າງກວາ້ ງຂວາງ ໂດຍສາມາດໄດຂ້ ໍສ້ ມົ ມຸດຖານຕາມລາໍ ດບັ ຂອງການລຽງຕວົ ໃນຫວົ ໜູ່ ວຍຍູ່ ອຍ (Sequence hypotheris) ທູ່ ກີ ກຼິ ໄດສ້ ະເໜໄີ ວ.້ ສະຫຸຼບໄດວ້ ູ່ າ ລາໍ ດບັ ການລຽງຕວົ ຂອງອາຊດິ ອາມນີ ເນໃນສາຍໂປລແີ ປັບຕດິ ຂອງໂປຣຕນິ ແມູ່ ນໄປຕາມລາໍ ດບັ ການລຽງຕວົ ຂອງນຸຍເກຼໂອຕດິ ໃນໂມເລກນູ DNA. DNA ເປັນສູ່ ວນປະກອບຂອງໂຄຣໂມໂຊມທູ່ ຢີ ູ່ ູໃນແກູ່ ນຈລຸ ງັ (noyau) ແຕູ່ ການສງັ ເຄາະໂປຣຕນິ ພັດເກີດຂຶນ້ ໃນຣໂີ ບໂຊມທູ່ ຢີ ູ່ ູທາດຈລຸ ງັ (Cytoplasme). ດູ່ ງັ ນນັ້ , ການຄວບຄຸມຂອງແຊນໜູ່ ງຶ ທູ່ ມີ ຕີ ູ່ ໍການສງັ ເຄາະໂປຣຕນີ ໜູ່ ງຶ ບູ່ ໍ ອາດເປັນໄປໂດຍທາງກງົ ແລະ ພບົ ວູ່ າທາດປະກອບທູ່ ເີ ຮດັ ໜາ້ ທູ່ ເີ ປັນຕົວເຊູ່ ອມລະຫວູ່ າງ DNA ແລະ ໂປຣຕນີ ແມູ່ ນອາຊດິ ນຍຸ ເກອຼ ກິ ພວກ RNA ໂດຍສະເພາະແມູ່ ນ Messenger RNA ຫຼ RNAm ເຊູ່ ງິ ເຮັດໜາ້ ທູ່ ີເປັ ນຕວົ ທູ່ ນີ າໍ ເອາົ ຄໍາສູ່ ງັ ຈາກ DNA ໃນຮູບຂອງລະຫດັ ຄການລຽງລໍາດບັ ຂອງທາດປະກອບນໂີ ຕຣແຊນ, ຂະບວນການ ຖອດລະຫດັ ຈາກ DNA ໄປເປັນ RNAm ເອນີ້ ວູ່ າ: ຂະບວນການສູ່ ງົ ລະຫດັ ຫຼ ເອນີ້ ວູ່ າ: Transcription. ຈາກ ນນັ້ RNAm ກຈໍ ະນໍາເອາົ ຄໍາສູ່ ງັ ທູ່ໄີ ດຮ້ ບັ ໃນຮູບແບບຂອງລະຫດັ ທູ່ ເີ ອນີ້ ວູ່ າ: Codon ໄປບງົ ການໃນການລຽງລໍາດັບ ອາຊດິ ອາມນິ ໃນການສງັ ເຄາະໂປລແີ ປັບຕດິ ທູ່ ບີ ລໍ ເິ ວນຣີໂບໂຊມເອີນ້ ວູ່ າ: ຂະບວນການແປລະຫດັ ຫຼ ເອນີ້ ວູ່ າ: Transcription ເ ຊູ່ ິ ງໃ ນ ຂ ະບ ວ ນ ກ າ ນ ຫຼັງຈ າ ກ ນີ້ຈ ະມີ RNA ອີກ 2 ຊ ະນິ ດ ເ ຂົ້າ ມາ ມີສູ່ ວ ນ ຮູ່ ວ ມຄ : RibosomalRNA ຫຼ RNAr ເຊູ່ ງິ ເປັນສູ່ ວນປະກອບທູ່ ີສໍາຄນັ ທູ່ ີສຸ ດຂອງຣີໂບໂຊມ ແລະ Transfer RNA ຫຼ RNAt ເຊູ່ ງິ ເປັນໂມເລກູນທູ່ ມີ ຂີ ະໜາດນອ້ ຍທູ່ ສີ ຸ ດໃນຈາໍ ພວກ RNA ດວ້ ຍກນັ ພບົ ວູ່ າ: ມໜີ ູ່ ວຍຍູ່ ອຍປະມານ 80 ນຸຍເກໂຼ ອຕດິ ເທູ່ າົ ນນັ້ . RNAt ຈະເຮດັ ໜາ້ ທູ່ ສີ ໍາຄນັ ໂດຍເປັນໂຕແປລະຫດັ ອາຊດິ ອາມນີ ເນໄປລຽງຕວົ ຕາມລໍາດັບ ຂອງລະຫດັ ໃນ RNAm ອາຊດິ ອາມນີ ເນທູ່ ເີ ຂົາ້ ລຽງຕາມລໍາດັບເທູ່ ອລະຂັນ້ ຕອນຈບັ ຕິດກັນດວ້ ຍແປັ ບຕິດບງົ (Peptide bond) ໃນແຕູ່ ລະຊນັ້ ການເປັນສາຍຍາວຂອງໂປລແີ ປັບຕດິ (Polypeptide) ຈະຖກປູ່ ອຍອອກສູ່ ູຊໂີ ຕ ປາສ Cytopasme ແລະ ກາຍເປັນໂມເລກນູ ຂອງໂປຣຕນີ ໃນທູ່ ສີ ຸ ດ. ການຖອນລະຫດັ Codon ຈາກສາຍRNAm ໂດຍໜູ່ ວຍແປລະຫດັ anti Codon ຈາກສາຍ RNAt ໃນຂນັ້ ຕອນຂະບວນການສງັ ເຄາະໂປຼ ຕິນແມູ່ ນໃຫເ້ ບູ່ ງິ ໃນ ຕາຕະລາງລະຫດັ ທາງກາໍ ມະພນັ . ສະຫຸຼບໄດວ້ ູ່ າ: ການສງັ ເຄາະໂປຼຕນິ ເກດີ ຂນຶ້ ໃນຣໂີ ບໂຊມ (RNAr) ເຊູ່ ງິ ປະກອບມີ (RNAm) ເປັນລະຫດັ ກດົ ລບັ ແລະ (RNAt) ເປັນຕວົ ແປລະຫດັ ກດົ ລບັ . ຫວົ ໜູ່ ວຍຍູ່ ອຍຂອງໂປຼຕນີ ຄອາຊິດອາມນີ ເນຕາມທໍາມະຊາດມທີ ງັ ໝົດ 20 ຊະນດິ ດວ້ ຍກນັ , ແຕູ່ ຕົວທູ່ ີ ປະກອບຂນຶ້ ເປັນລະຫດັ ກາໍ ມະພນັ ໃນ RNAr ຄທາດປະກອບນໂີ ຕຣແຊນມພີ ຽງແຕູ່ 4 ຊະນດິ ເທູ່ າົ ນັນ້ ຄ: A, T, C ແລະ G (ໃນ RNA ມີ U ແທນ T) ຈູ່ ງຶ ມບີ ນັ ຫາວູ່ ານຸຍເກໂຼ ອຕດິ ມພີ ຽງ 4 ຊະນດິ ໃນ DNA ຈະມຄີ ວາມສໍາພນັ ໃນການຄວບຄຸມການລຽງລໍາດບັ ຂອງອາຊດິ ອາມນີ ເນທງັ 20 ຊະນດິ ໃນໂປຼຕນິ ໄດແ້ ນວໃດ. ຖາ້ ປຽບທຽບໃຫຊ້ ະນດິ 10

ຂອງນຍຸ ເກໂຼ ອຕດິ ຄ: A, T, C ແລະ G ເປັນຕວົ ອກັ ສອນທູ່ ຕີ ອ້ ງປະສມົ ກນັ ອອກມາໃຫເ້ ປັນຄໍາທູ່ ີມຄີ ວາມໝາຍ ສະເພາະສໍາລບັ ອາຊດິ ອາມນີ ເນທງັ 20 ຊະນດິ ນນັ້ , ຢູ່ າງນອ້ ຍຈໍາເປັນຕອ້ ງໃຊຕ້ ວົ ອກັ ສອນ 3 ຕວົ ສໍາລັບຄວາມໝ າຍ 1 ຄາໍ ຖາ້ ໃຊຕ້ ວົ ອກັ ສອນ 1 ຕວົ ສໍາລບັ ແທນຄວາມໝາຍ 1 ຄາໍ ກໄໍ ດພ້ ຽງ 4 ຄໍາເທູ່ າົ ນນັ້ . ຖາ້ ໃຫຕ້ ົວອັກສອນ 2 ຕວົ ປະສມົ ກນັ ເປັນ 1 ຄໍາ ກໄໍ ດພ້ ຽງ 16 ຄາໍ ເທູ່ າົ ນນັ້ , ແຕູ່ ໃຫຕ້ ວົ ອກັ ສອນ 3 ຕວົ ປະສມົ ກນັ ເປັນ 1 ຄາໍ ກຈໍ ະໄດເ້ ຖິງ 64 ຄໍາ ເຊູ່ ງິ ເກນີ ຄວາມຕອ້ ງການ. ສໍາລບັ ຈໍານວນ 20 ຊະນດິ ອາຊດິ ອາມນີ ເນທູ່ ໃີ ຊຕ້ ວົ ອກັ ສອນ 3 ຕວົ ເປັນລະຫດັ ມຄີ ວາມໝາຍສໍາລບັ ອາຊດິ ອາມນີ ເນ 1 ຕວົ ນເີ້ ອນີ້ ວູ່ າ ລະຫດັ 3 ຕວົ Triplet code ຫຼ ເອນີ້ ຫຍໍວ້ ູ່ າ Codon. ຮູບທີ 4 ແຜນວາດຂະບວນການສງັ ເຄາະໂປຼຕນີ ຈາກຄາໍ ສູ່ ງັ ບງົ ການຂອງ DNA ແລະ RNAm ເປັນຕົວປະສານນໍາເອາົ ອາ ຊດິ ອາມນີ ເນມາລຽງຕວົ ກນັ ເປັນສາຍໂປລແີ ປັບຕດິ ລກູ ສອນໃນຣໂີ ບໂຊມສະແດງທດິ ທາງການເຄູ່ ອນທູ່ .ີ ສະຫຸຼບໄດວ້ ູ່ າ: ລະຫດັ ຫຼ ເອນີ້ ວູ່ າ Codon ແມູ່ ນ ປະກອບມສີ າມຕວົ ອກັ ສອນມຄີ ວາມໝາຍສາໍ ລບັ ອາຊດິ ອາ ມນີ ເນ 1 ຕວົ . ບນັ ຫາຢູ່ ູບູ່ ອນວູ່ າ ລະຫດັ ໃດມຄີ ວາມໝາຍສາໍ ລບັ ອາຊດິ ອາມເີ ນຕວົ ໃດແດູ່ ນນັ້ ຄໍາຕອບມາຈາການສກຶ ສາວໄິ ຈ ຂອງນກັ ຊວີ ະ-ເຄມີ ຊາວອາເມລິກາຊູ່ M-W Nirenberg ແລະ J H Matthaiei ສາມາດຄົນ້ ຫາລະຫດັ ທາງ ກໍາມະພນັ genetic code ໄດເ້ ປັນຄງັ້ ທາໍ ອດິ ໃນປີ 1961 ຈາກການທດົ ລອງວເິ ຄາະທາງເຄມໂີ ດຍໃຊ ້ ARNm ທູ່ ສີ ັງ ເຄາະຂນຶ້ ມາໃນຫຼອດທດົ ລອງໃຫມ້ ອີ ງົ ປະກອບຂອງສາຍໂປລນີ ຸຍເກຼໂອຕດິ (Poly nucleotide) ເປັນ U ທງັ ໝດົ ເຊູ່ ງິ ເອນີ້ ວູ່ າ: ໂປລອີ ຸຍ (Poly-U) ໃນຫອຼ ດທດົ ລອງແຕູ່ ລະຫອຼ ດເປັນຈໍານວນ 20 ຫອຼ ດທູ່ ໃີ ຊສ້ າຍໂປລອີ ຸ ຍ (Poly- U) ທູ່ ສີ ງັ ເຄາະຂນຶ້ ມາພອ້ ມໆກບັ ມສີ ານສະກດັ ຈາກຈລຸ ງັ ແບກັ ເຕເີ ລຍ, ມີ Enzyme ທູ່ ຈີ ໍາເປັນ, ມພີ ະລງັ ງານທູ່ ເີ ໝ າະສມົ ຢູ່ ູພອ້ ມ RNAt ແລະ ອາຊດິ ອາມນີ ເນທງັ 20 ຊະນດິ ເຊູ່ ງິ ຊະນດິ ໜູ່ ງຶ ໃນແຕູ່ ລະຫຼອດມທີ າດກໍາມນັ ຕະພາບ ລງັ ສີ C14 ປົນຢູ່ ູ, ສູ່ ວນອກີ 19 ຊະນດິ ເປັນທາດປົກກະຕເິ ພູ່ ອຈາໍ ແນກວູ່ າອາຊດິ ອາມນີ ເນ ຕວົ ຖກນໍາມາສາ້ ງໂປລີ ແປັບຕດິ (Polypeptide) ເຊູ່ ງິ ກວດດວ້ ຍເຄູ່ ອງກວດກາມນັ ຕະພາບລງັ ສີທງັ ສອງຢູ່ າງພົບວູ່ າໃນສະພາບເຊູ່ ນັ ນັນ້ ເກດີ ມກີ ານສງັ ເຄາະເຄມຂີ ນຶ້ ໃນຫຼອດແກວ້ ເປັນສາຍໂປລແີ ປັບຕດິ ທູ່ ມີ ອີ ງົ ປະກອບເປັນອາຊດິ ອາມນີ ເນຊະນດິ ເຟນນິ ອາລານນິ ທງັ ໝດົ ໝາຍຄວາມວູ່ າ ເມູ່ອລະຫດັ ໂກດງົ ເປັນ UUU ມຄີ ວາມໝາຍສະເພາະສາໍ ລບັ ຊະນດິ ອາຊດິ ອາມນີ ເນເຟນນິ ອາລານນິ . ນບັ ແຕູ່ ນນັ້ ມາ ໄດມ້ ກີ ານສກຶ ສາຄນົ້ ຄວາ້ ເຖິງລະຫດັ ທູ່ ມີ ຄີ ວາມໝາຍເປັນອາຊດິ ອາມນີ ເນຕູ່ າງໆ ຢູ່ າງກວາ້ ງຂວາງ ໃນປັດຈບຸ ນັ ຮູດ້ ກີ ນັ ວູ່ າ ລະຫດັ ໃດມຄີ ວາມໝາຍ ຫຼ ບູ່ ມໍ ຄີ ວາມໝາຍສາໍ ລບັ ອາຊດິ ອາມນີ ເນຊະນດິ ໃດແດູ່ ດູ່ ງັ ຕາຕະລາງ Codon ທງັ 64 ຊະນດິ ຕູ່ ໍໄປນ:ີ້ ເບສຕວົ ທີ 1 U CAG cys ເບສຕວົ ທີ 3 U cys U UUU phe UCU ser UAU tyr UGU stop C C UUC phe UCC ser UAC tyr UGC try A A UUA leu UCA ser UAA stop UGA arg G UUG leu UCG ser UAG stop UGG arg CUU leu CCU pro CAU his CGU arg U CUC leu CCC pro CAC his CGC arg C CUA leu CCA pro CAA gln CGA ser A CUG leu CCG pro CAG gln CGG ser G AUU ile ACU thr AAU asn AGU AUC ile ACC thr AAC asn AGC U C 11

AUA ile ACA thr AAA lys AGA arg A AUG met ACG thr AAG lys AGG arg G GUU val GCU ala GAU asp GGU gly U GUC val GCC ala GAC asp GGC gly C G GUA val GCA ala GAA glu GGA gly A GUG val GCG ala GAG glu GGG gly G ຕາຕະລາງ Codon ທງັ 64 ຊະນດິ ນີ້ ມຄີ ວາມໝາຍສໍາລັບອາມນີ ເນທັງ 20 ຊະນດິ ແລະ ຈະເຫັນວູ່ າບາງ Codon ມຄີ ວາມໝາຍສໍາລບັ ອາມນີ ເນຕວົ ດຽວກນັ , ບາງ Codon ມຄີ ວາມໝາຍບອກຈດຸ ເລູ່ ມີ ຕນົ້ ໄດແ້ ກູ່ AUG, ບາງ Codon ມຄີ ວາມໝາຍບອກຕາໍ ແໜູ່ ງເຊູ່ ນັ : UAA, UAG, UGA. ribosom e ຮູບທີ 4: ການສງັ ເຄາະໂປຼຕນີ ສະຫຸຼບໄດວ້ ູ່ າ: ອາຊດິ ອາມນີ ເນແຕູ່ ລະຕວົ ແມູ່ ນມີ Codon ສະເພາະຂອງມນັ ຄ: UUU ມຄີ ວາມໝາຍສະເພາະ ສໍາລບັ ຊະນດິ ອາຊດິ ອາມນີ ເນເຟນນິ ອາລານນິ . ສະຫຸຼບລວມແລວ້ ເຫັນວູ່ າ: - DNA ທູ່ ເີ ປັນທາດກໍາມະພນັ ນນັ້ ຈະຖູ່ າຍທອດລະຫດັ ໃຫແ້ ກູ່ RNAm ການຖູ່ າຍທອດນເີ້ ອນີ້ ວູ່ າ: ການ ຖອດລະຫດັ ກາໍ ມະພນັ , ຈາກນນັ້ RNAm ຈູ່ ງຶ ນໍາລະຫດັ ໄປຄວບຄຸມການສງັ ເຄາະໂປລແີ ປັບຕດິ ອກີ ເທູ່ ອໜູ່ ງຶ ຢູ່ ູຣໂີ ບ ໂຊມໃນຂນັ້ ຕອນນເີ້ ອນີ້ ວູ່ າ: ການແປລະຫດັ ກາມະພນັ . - ການສງັ ເຄາະໂປຣຕນິ ນີ້ RNAm ແຕູ່ ລະໂມເລກູນອາດຈະພາດ ຫຼ ເກາະຢູ່ ູເທງິ ລໂີ ບໂຊມຫາຼ ຍໆຣໂີ ບໂຊມ, ແຕູ່ ລະຣໂີ ບໂຊມຈະທໍາການສງັ ເຄາະສາຍຂອງໂປລແີ ປັບຕດິ (Polypeptide) 1 ສາຍ, ກູ່ ຸມຂອງຣໂີ ບໂຊມເຫູ່ າຼົ ນເີ້ ອນີ້ ວູ່ າ: ໂປລຣີ ໂີ ບໂຊມ (Polyribosome). 12

- ອາຊດິ ອາມນີ ເນໃນສາຍໂປຼຕນີ ສໍາພນັ ກນັ ດວ້ ຍສາພນັ ແປັບຕດິ ດູ່ ງັ ລູ່ ຸມນ:ີ້ ສາໍ ພນັ ແປັບຕດິ - ຕວົ ອກັ ສອນຫຍລໍ້ ະຫດັ ກາໍ ມະພນັ ສະແດງໃນຕາຕະລາງລູ່ ຸມນ:ີ້ ຊູ່ ພາສາລາວ ຊູ່ ພາສາອງັ ກິດ ຕົວຫຍໍ້ ໝາຍເຫດ ອະລານນິ alanine ala ອາຊດິ ອາມນີ ເນ ອາກຈູ່ ນີ ນິ arginine arg ແອສປາຣາຈນີ asparagines asn ກດົ ແອສປາຕກິ aspartic acid asp ຊສິ ເຕອນິ cysteine cys ກູຼຕາມນິ glutamine gln ກດົ ກູຼຕາມກິ glutamic acid glu ໄກຊຼ ນິ glycine gly ຮສິ ຕດີ ນິ histidine his ໄອໂຊລວິ ຊນິ isoleucine ile ລວິ ຊນິ leucine leu ໄລຊນິ lysine lys ເມໄທໂອນນິ metionine met ເຟນນິ ອະລານນິ phenylalanine phe ໂປຼລນິ proline pro ຊຣີ ນິ serine ser ທຼໂີ ອນນິ threonine thr ທບຼິ ໂຕແຟນ tryptophan try ໄທໂຣຊນິ tyrosine tyr ວາລນິ valine val 13

ສນິ້ ສຸດການສາ້ ງ Stop Base ຂອງ RNA ມກີ ານ U ຢູຣາຊນິ Uracil ສາໍ ພນັ ກນັ ຄ: ອາເດນນິ Adenine A U-A ກອູ ານນິ Guanine G G-C ຊໂີ ຕຊນິ Cytosine C 14

ບດົ ທີ 2 ພນ້ ຖານວດັ ຖຸ ການສບເຊອ້ 1. ແຊນ ແລະ ໂຄຣໂມໂຊມ ທູ່ ານ ມງັ ແດລ ໄດນ້ ໍາຜນົ ງານຂອງຕນົ ສະເໜຕີ ູ່ ສໍ ະມາຄມົ ນກັ ວທິ ະຍາສາດທາໍ ມະຊາດ ທູ່ ເີ ມອງບູຼນ ປະເທດອດົ ສະຕາລໃີ ນປີ 1865, ແຕູ່ ຜນົ ງານດູ່ ງັ ກູ່ າວບູ່ ໍໄດຮ້ ບັ ຄວາມສນົ ໃຈຈາກນກັ ພດສາດໃນສະໄໝນນັ້ ເລຍີ ເນູ່ ອງຈາກສູ່ ງິ ທູ່ ີ ມງັ ແດລ ໄດຄ້ ນົ້ ພບົ ນນັ້ ເປັນກດົ ເກນທູ່ ຄີ ດິ ຂນຶ້ ຈາກຫກຼັ ເກນ ແລະ ເຫດຜນົ ທາງຄະນດິ ສາດບູ່ ເໍ ປັນສູ່ ງິ ທູ່ ມີ ອງເຫນັ ໄດ ້ ທູ່ ານ ມງັ ແດລ ບູ່ ໍເຄຍີ ເຫນັ ຈລຸ ງັ ແລະ ບູ່ ໍຮູວ້ ູ່ າແຊນທູ່ ເີ ຂາົ ຄນົ້ ຂນຶ້ ມານນັ້ ຢູ່ ູໃນສູ່ ວນໃດຂອງຈລຸ ັງ. ສະນນັ້ , ແຊນໃນ ຄວາມຄດິ ຂອງ ມງັ ແດລ ຈູ່ ງຶ ເປັນນາມມະທໍາໃນສະໄໝນນັ້ . ໃນເວລາ ທູ່ ານ ມງັ ແດລ ຄນົ້ ຄວາ້ ທດົ ລອງຢູ່ ູນນັ້ ນກັ ຊວີ ະສາດທູ່ ໃີ ຊກ້ ອ້ ງຈລຸ ະທດັ ເປັນເຄູ່ອງມໃນການຄນົ້ ຄວ້ າກໍ ໄດຄ້ ນົ້ ພບົ ລາຍລະອຽດພາຍໃນຈລຸ ງັ ຫຼາຍຂນຶ້ ນບັ ແຕູ່ ປີ 1889 ແລະ ມກີ ານປະກາດທດິ ສະດີກູ່ ຽວກັບຈຸລັງເປັນ ເວລາຍາວນານເຖິງ 36 ປີ, ນກັ ວທິ ະຍາສາດຈູ່ ງຶ ສາມາດເຫນັ ລາຍລະອຽດທູ່ ເີ ກດີ ຂນຶ້ ພາຍໃນແກູ່ ນຈລຸ ງັ (Nucleus) ໃນ ໄລ ຍ ະກ າ ນແບູ່ ງຈຸລັງ ແລ ະ ມີກ ານ ຄົ້ນຄ ວ າ້ ວູ່ າ ໂຄ ງສ ້າ ງໃ ນ Nucleus ນັນ້ ເ ອີ້ນວູ່ າ: ໂ ຄ ຣໂ ມໂຊ ມ (Chromosome) ເຊູ່ ງິ ເຫນັ ໄດຢ້ ູ່ າງຊດັ ເຈນໃນໄລຍະມກີ ານແບູ່ ງຈຸລັງ. ຖ້າຈລຸ ງັ ມກີ ານແບູ່ ງຕວົ ແບບໄມໂຕຊິສ (Mitosis) ກໍຈະໄດຈ້ ລຸ ງັ ໃໝູ່ 2 ຕວົ ທູ່ ມີ ຈີ ໍານວນໂຄຣໂມໂຊມເທູ່ ົາກັນ ແລະ ເທູ່ າົ ກັບຈໍານວນໂຄຣໂມໂຊມ (Chromosome) ໃນຈລຸ ງັ ເດມີ ອກີ ດວ້ ຍ. ແຕູ່ ຖາ້ ເປັນການແບູ່ ງຈລຸ ງັ ແບບໄມໂອຊສິ (Meiosis) ເພູ່ ອສາ້ ງເປັນຈລຸ ງັ ສບເຊອ້ ກມໍ ກີ ານລດົ ຈໍານວນໂຄຣໂມໂຊມ (Chromosome) ລງົ ເຄູ່ ງິ ໜູ່ ງຶ ແລະ ເມູ່ອຈລຸ ງັ ປະສມົ ພນັ ກນັ ກໍໃຫເ້ ກີດ ສູ່ ງິ ທູ່ ມີ ຊີ ວີ ດິ ໃໝູ່ ເຊູ່ ງິ ມໂີ ຄຣໂມໂຊມ (Chromosome) ເທູ່ າົ ກບັ ໂຄຣໂມໂຊມ (Chromosome) ໃນຮູຸ່ນພູ່ ໍແມູ່ ເໝອນເດມີ . ນກັ ຊວີ ະວທິ ະຍາ ຈູ່ ງຶ ເລູ່ ມີ ເຂາົ້ ໃຈວູ່ າການແບູ່ ງຈລຸ ງັ ເປັນການແບູ່ ງໂຄຣໂມໂຊມ (Chromosome) ຢູ່ າງ ລະອຽດຖູ່ ຖີ ວ້ ນ ແລະ ດວ້ ຍເຫດນເີ້ ອງທູ່ ຊີ ູ່ ວຍໃຫສ້ ູ່ ງິ ທູ່ ມີ ຊີ ວີ ດິ ສບທອດລກັ ສະນະທາງກໍາມະພນັ ໃຫມ້ ຄີ ວາມຕູ່ ໍ ເນູ່ ອງກນັ ໄປຕະຫອຼ ດກາລະນານ. ເນູ່ ອງຈາກຄວາມກາ້ ວໜາ້ ທາງການສກຶ ສາກູ່ ຽວກບັ ຄວາມຮູເ້ ລູ່ ອງການແບູ່ ງຈລຸ ງັ ປະກອບກັບນັກປັບປຸ ງພນັ ພດ ແລະ ພນັ ສດັ ອກີ ຫາຼ ຍທູ່ ານທູ່ ເີ ຮດັ ການທດົ ລອງໃນລກັ ສະນະດຽວກນັ ກບັ ມງັ ແດລ. ດູ່ ງັ ນນັ້ , ໃນປີ 1900 ເມູ່ ອມີ ການສະເໜີກດົ ເກນການຖູ່ າຍທອດ ລັກສະນະກໍາມະພັນ ໂດຍນກັ ວິທະຍາສາດ 3 ປະເທດຄ: ຄໍຣ໌ເຣັນ ສ໌ (Correns) ຈາກປະເທດເຢຍລະມນັ , ເດຟີ ິຣສ (De Vries) ຈາກປະເທດເນເທີແລນ ແລະ ທູ່ ານ ເຊີຣແມກັ (Tschesmak) ຈາກປະເທດອສົ ຕາລີ ຜນົ ງານທງັ ສາມທູ່ ານມຂີ ໍສ້ ະຫຸບຼ ຄກນັ ວູ່ າ: ໃນການສາ້ ງຈລຸ ງັ ສບພນັ ມກີ ານ ແຍກຄູ່ ູຂອງຢີນທູ່ ເີ ປັນອານແລນກນັ ເຊູ່ ງິ ການຄົນ້ ຄວາ້ ນເີ້ ປັນທູ່ ຍີ ອມຮັບເປັນຢູ່ າງດີ ທງັ້ ໆທູ່ ຜີ ນົ ງານດຽວກນັ ນີ້ ມງັ ແດລ ໄດຄ້ ນົ້ ພບົ ແລວ້ ເມູ່ ອ 35 ປີ ກູ່ ອນໜາ້ ນນັ້ . ປີ ຄ.ສ 1902 ເປັນຈງັ ຫວະເວລາທູ່ ດີ ໃີ ຫແ້ ກູ່ ວອລເຕຣີ ຊຕັ ຕນັ (Walter S.Sutton) ນກັ ວິທະຍາສາດຊາວ ອາເມລກິ າ ເຊູ່ ງິ ໄດມ້ ກີ ານສກຶ ສາ ແລະ ລວບລວມຄວາມຮູກ້ ູ່ ຽວກບັ ໂຄຣໂມໂຊມ ແລະ ການຖູ່ າຍທອດລກັ ສະນະ ທາງກໍາມະພນັ ແລວ້ ນໍາສະຫຸບຼ ເປັນທດິ ສະດຂີ ນຶ້ ມາເອນີ້ ວູ່ າ: ທດິ ສະດວີ ູ່ າດວ້ ຍໂຄຣໂມໂຊມ ເປັນແຫູ່ ງຼ ສບພັນຂອງ ສູ່ ງິ ທູ່ ມີ ຊີ ວີ ດິ (Chromosome Theory of Heredity) ແລະ ຈດຸ ນເີ້ ອງຕາມແນວຄວາມຄດິ ຂອງ ມງັ ແດລ ມາສາໍ 15

ພນັ ກບັ ໂຄຣໂມໂຊມ (Chromosome) ທງັ ຢີນ ແລະ ໂຄຣໂມໂຊມທຽບຄຽງຂາ້ ງກນັ ໄດ ້ແລະ ໃນປັດຈບຸ ນັ ນຮີ້ ູກ້ ນັ ດວີ ູ່ າ ຢີນນອນຢູ່ ູໃນໂຄຣໂມໂຊມນນັ້ ເອງ. 1.1 ຮູບຮູ່ າງ ລກັ ສະນະ ແລະ ຈໍານວນໂຄຣໂມໂຊມ ແຕູ່ ລະໂຄຣໂມໂຊມປະກອບດວ້ ຍໂຄຣມາຕນີ (Chromatin) ຈໍານວນ 2 ແທູ່ ງຄກນັ ເຊູ່ ງິ ເກດີ ຈາກໂຄຣ ໂມໂຊມຈໍາລອງຕວົ ເອງໃນໄລຍະ Interphase ເພູ່ ອກຽມຕວົ ແຍກກນັ ໃນໄລຍະ Anaphase ຂອງການແບູ່ ງຈລຸ ັງ. ໂຄມຼ າຕນີ ທງັ ສອງມສີ ູ່ ວນຕດິ ກນັ ຢູ່ ູ Centromere. ໂຄຣໂມໂຊມໃນຈລຸ ງັ ຮູ່ າງກາຍຈະມຮີ ູບຮູ່ າງ ແລະ ລກັ ສະນະຄ ກນັ ເປັນຄູ່ ໆູ ແຕູ່ ລະຄູ່ ູເອນີ້ ວູ່ າ: Homolocus Chromosome. ພວກເຮາົ ສາມາດຈໍາແນກໂຄຣໂມໂຊມຕາມຮູບຮູ່ າງ , ລກັ ສະນະ, ຂະໜາດ ແລະ ຕໍາແໜູ່ ງຂອງ Centromere ຄ: 1. Metacentric ເປັນໂຄຣໂມໂຊມທູ່ ມີ ແີ ຂນຍູ່ ນອອກ 2 ຂາ້ ງຈາກ Centromere ເທູ່ ົາກນັ ຫຼ ເກອບເທູ່ າົ ກນັ . 2. Submetacentric ເປັນໂຄຣໂມໂຊມທູ່ ມີ ແີ ຂນຍູ່ ນອອກ 2 ຂາ້ ງຈາກ Centromere ບູ່ ເໍ ທູ່ າົ ກນັ . 3. Acrocentric ເປັນໂຄຣໂມໂຊມມລີ ກັ ສະນະເປັນແທູ່ ງ ໂດຍມີ Centromere ຢູ່ ູໃກປ້ າຍຂາ້ ງໃດຂາ້ ງໜູ່ ງຶ ເຊູ່ ງິ ເຫນັ ສູ່ ວນນອ້ ຍຍູ່ ນອອກມາຈາກ Centromere. 4. Telocentric ເປັນໂຄຣໂມໂຊມ ມລີ ກັ ສະນະເປັນແທູ່ ງ ມີ Centromere ຢູ່ ູປາຍໂຄຣໂມໂຊມ. ໂດຍທູ່ ວົ ໄປແລວ້ ສູ່ ງິ ທູ່ ມີ ຊີ ວີ ດິ ແຕູ່ ລະຊະນດິ ຈະມຈີ າໍ ນວນໂຄຣໂມໂຊມແຕກຕູ່ າງກນັ ແລະ ກໍມຈີ າໍ ນວນຄົງ ທູ່ ດີ ູ່ ງັ ຕວົ ຢູ່ າງລູ່ ຸມນ:ີ້ ຮູບທີ 5: ຮູບຮູ່ າງໂຄຣໂມໂຊມມຄີ ວາມແຕກຕູ່ າງກນັ - ຖູ່ ົວລນັ ເຕາົ Pisum sativum ມໂີ ຄຣໂມໂຊມຈາໍ ນວນ 14 ແທູ່ ງ. - ສາລີ Zea mays ມໂີ ຄຣໂມໂຊມຈໍານວນ 20 ແທູ່ ງ. - ກວ້ ຍ Musa paradisiaca ມໂີ ຄຣໂມໂຊມຈາໍ ນວນ 22 ແທູ່ ງ. - ຜກັ ບູ່ ວົ Allium cepa ມໂີ ຄຣໂມໂຊມຈາໍ ນວນ 16 ແທູ່ ງ. - ໝາກໂມ Citrillus vulgaris ມໂີ ຄຣໂມໂຊມຈາໍ ນວນ 22 ແທູ່ ງ. - ໝາກເລູ່ ນັ Lycopersicum esculentum ມໂີ ຄຣໂມໂຊມຈໍານວນ 24 ແທູ່ ງ. - ລງີ ຊມິ ແຟນຊີ Pan troglodytes ມໂີ ຄຣໂມໂຊມຈໍານວນ 48 ແທູ່ ງ. - ຄນົ Homo sapiens ມໂີ ຄຣໂມໂຊມຈາໍ ນວນ 46 ແທູ່ ງ. 16

ຈລຸ ງັ ຮູ່ າງກາຍມໂີ ຄຣໂມໂຊມ 2 ຊຸດ ຫຼ ເອນີ້ ວູ່ າ: ມໂີ ຄຣໂມໂຊມ 2n ຫຼ ມໂີ ຄຣໂມໂຊມຈໍານວນດີພລອຍ (Diploid number) ສູ່ ວນຈລຸ ງັ ສບເຊອ້ ມໂີ ຄຣໂມໂຊມພຽງຊຸ ດດຽວ ຫຼ ເອນີ້ ວູ່ າ: ມໂີ ຄຣໂມໂຊມຈໍານວນ n ຫຼ ຈາໍ ນວນ (Haploid number) ການແບູ່ ງຈລຸ ງັ ເພູ່ ອສາ້ ງຈລຸ ງັ ສບເຊອ້ ເປັນການແບູ່ ງໂຄຣໂມໂຊມ ເພູ່ ອຮກັ ສາຈາໍ ນວນ ໂຄຣໂມໂຊມໄວເ້ ທູ່ າົ ເດມີ ໃນຮູຸ່ນຕູ່ ໄໍ ປ. ສູ່ ງິ ທູ່ ມີ ຊີ ວີ ດິ ມຈີ ໍານວນໂຄຣໂມໂຊມແຕກຕູ່ າງກນັ ເຊູ່ ນັ : ໃນພດບາງຊະນດິ ມີ ໂຄຣໂມໂຊມ n=2, ພວກຜກັ ກດູ ບາງຊະນດິ n=630, ແຕູ່ ສູ່ ວນຫາຼ ຍຈະມໂີ ຄຣໂມໂຊມ n ໃນລະຫວູ່ າງ 6-25 ແທູ່ ງ. ຮູບທີ 6: ໂຄຣໂມໂຊມຂອງມະນດຸ ຊູ່ ວງເມທາເຟສ 1.2 ໂຄຣໂມໂຊມຂອງຄນົ ໂຄຣໂມໂຊມຂອງຄນົ ສາມາດສກຶ ສາຈາກຈລຸ ງັ ຕູ່ າງໆຫຼາຍຊະນດິ ເຊູ່ ັນ: ໄຂກະດູກ, ຈລຸ ງັ ເມດັ ເລອດຂາວ ຊະນດິ ລມິ ໂຟຊດິ (Lymphocite) ແລະ ອູ່ ນໆ. ການກຽມແພຈລຸ ງັ ເພູ່ ອສກຶ ສາໂຄຣໂມໂຊມຈາກລິມໂຟຊດິ ເປັນ ວທິ ທີ ູ່ ສີ ະດວກສມົ ຄວນ ເຊູ່ ງິ ຈາກການເຈາະເລອດ ແລວ້ ແຍກຈລຸ ງັ ເມດັ ເລອດແດງອອກຈາກເມດັ ເລອດ, ເນູ່ ອງ ຈາກລມິ ໂຟຊດິ ເປັນຈລຸ ງັ ຖວ້ ນແລວ້ ແລະ ບູ່ ໍແບູ່ ງຈລຸ ງັ ອກີ ເຮາົ ຈູ່ ງຶ ຕອ້ ງໃສູ່ ທາດກະຕຸ ນ້ ໃຫຈ້ ຸລັງແບູ່ ງຕວົ ເພູ່ ອໃຫ ້ ສາມາດເບູ່ ງິ ເຫນັ ໂຄຣໂມໂຊມຫຼງັ ຈາກລຽ້ ງຈລຸ ງັ ດວ້ ຍທາດອາຫານທູ່ ເີ ໝາະສມົ ໃນຕູອ້ ົບທູ່ ມີ ອີ ຸ ນຫະພູມເທູ່ ົາກບັ ອຸນຫະພູມຂອງຮູ່ າງກາຍຄົນເຮົາເປັນເວລາປະມານ 2-3 ວັນ ແລວ້ ເຮາົ ຈະໄດຈ້ ຸລງັ ທູ່ ີຢູ່ ູໃນໄລຍະເມທາເຟສ (Metaphase) ຈໍານວນຫຼວງຫາຼ ຍຈູ່ ງຶ ໃຊທ້ າດລະລາຍທູ່ ມີ ຄີ ວາມເຂັມ້ ຂຸ ນ້ ໜອ້ ຍກວູ່ າຄວາມເຂມັ້ ຂຸ ນ້ ພາຍໃນຈຸ ລງັ ເຊູ່ ນັ : ນໍາ້ ກູ່ ນັ ເພູ່ ອໃຫເ້ ຈຍ້ ຫຸມ້ ຈລຸ ງັ ແຕກອອກ ເທກັ ນກິ ນມີ້ ຈີ ດຸ ປະສງົ ໃຫໂ້ ຄຣໂມໂຊມກະຈາຍຕວົ ຫາຼ ຍຂນຶ້ ເຮດັ ໃຫເ້ ຮາົ ສາມາດສກຶ ສາຮູບຮູ່ າງລກັ ສະນະຂອງໂຄຣໂມໂຊມໄດງ້ ູ່າຍຂນຶ້ . ຈາກນນັ້ , ຈູ່ ງຶ ຜູ່ ານກາໍ ມະວທິ ຍີ ອ້ ມສໂີ ຄຣໂມ ໂຊມ ແລວ້ ຈູ່ ງຶ ນໍາມາສກຶ ສາດວ້ ຍກອ້ ງຈລຸ ະທດັ . ກຂ ຮູ ບທີ 7: ໂຄຣໂມໂຊມຈລຸ ງັ ຮູ່ າງກາຍຂອງເພດຊາຍ. 17

ກ. ໂຄຣໂມໂຊມທູ່ ກີ ະຈາຍໃນຈລຸ ງັ . ຂ. ໂຄຣໂມໂຊມທູ່ ຈີ ດັ ລຽງກນັ ເປັນຄູ່ ໂູ ດຍຈໍາແນກຕາມຮູບຮູ່ າງ, ລກັ ສະນະ, ຂະໜາດ ແລະ ຕໍາ ແໜູ່ ງຂອງ Centromere. ຜູ່ ານການສງັ ເກດຈາກຮູບເຫນັ ວູ່ າໂຄຣໂມໂຊມຂອງຄນົ ເຮາົ ມຈີ າໍ ນວນ 46 ໂຄຣໂມໂຊມ ເຊູ່ ງິ ຈດັ ເປັນ 23 ຄູ່ ູ, ມຈີ າໍ ນວນ 22 ຄູ່ ູ ຢູ່ ູໃນເພດຍງິ ແລະ ເພດຊາຍແມູ່ ນຄກນັ , ໂຄຣໂມໂຊມ 22 ຄູ່ ູນເີ້ ອນີ້ ວູ່ າ: ໂຄຣໂມໂຊມອໍໂຕ ໂຊມ (Autosome) ສູ່ ວນໂຄຣໂມໂຊມອກີ 1 ຄູ່ ູ ມນັ ມຄີ ວາມແຕກຕູ່ າງກນັ ເຊູ່ ງິ ເອນີ້ ໂຄຣໂມໂຊມຄູ່ ທູ ູ່ ແີ ຕກຕູ່ າງກນັ ນນັ້ ວູ່ າ ໂຄຣໂມໂຊມເພດ (Sex chromosome) ເພດຍງິ ມໂີ ຄຣໂມໂຊມເພດແບບ XX ແລະ ເພດຊາຍມໂີ ຄຣໂມ ໂຊມເພດແບບ XY ໂຄຣໂມໂຊມ Y ມຂີ ະໜາດໜອ້ ຍກູ່ ວາ ໂຄຣໂມໂຊມ X, ມຫີ າຼ ຍໂຄຣໂມໂຊມທູ່ ຈີ ດັ ເປັນກູ່ ຸມ ຕງັ້ ແຕູ່ ກູ່ ຸມ A ຫາ ກູ່ ຸມ G ໂດຍແຍກຕາມແຕູ່ ລກັ ສະນະ ແລະ ຂະໜາດເອນີ້ ວູ່ າ: ກາຣີໂອຕບິ ເປີ (Karyotype). 2. ໂຄງປະກອບສາ້ ງບົດບາດໃນການສບເຊອ້ ຂອງ DNA ແລະ RNA 2.1 ໂຄງປະກອບສາ້ ງ DNA ແລະ RNA ເມູ່ ອຄນົ້ ພບົ ວູ່ າ ADN ຄ ທາດກໍາມະພນັ ການຊອກຫາສູດໂຄງສາ້ ງທາງເຄມຂີ ອງ DNA ເຊູ່ ງິ ປະສົບຜນົ ສໍາເລດັ ໃນປີ 1953 ໂດຍຜນົ ງານຂອງ ທູ່ ານ James D Watson ເເລະ Francis Grik ທງັ ສອງທູ່ ານໄດຄ້ ດິ ຄນົ້ ສູ ດ ໂຄງສາ້ ງຂອງ DNA ໂດຍການສງັ ເຄາະຄວາມຮູທ້ ູ່ໄີ ດມ້ າຈາກງານວໄິ ຈດວ້ ຍຫາຼ ຍທາງຄ: ຕນົ້ ສະຕະວດັ ທີ 20 ທູ່ ານ A Kossel ປະເທດເຢຍລະມນັ ກບັ ທູ່ ານ A Tlevene ສະຖາບນັ ຮອກກເີ ຟເລໄີ ດສ້ ກຶ ສາອງົ ປະກອບທາງເຄມຂີ ອງ ອາຊດິ ນຸຍເກຼອກິ ພບົ ວູ່ າ ອາຊດິ ນຸຍເກຼອກິ (acidenucleique) ຈາກຈລຸ ງັ ສດັ ມທີ າດນໂີ ຕຼເເຊນເປັນອງົ ປະກອບຫຼັກ ເເລະ ມຄີ ຸນລກັ ສະນະເປັນ base ຈູ່ ງຶ ເອນີ້ ວູ່ າ: nucleotide base ຫຼ nitrogenous bass ເອນີ້ ສນັ້ ໆວູ່ າ: Base ມີ ໂຄງສາ້ ງເຄມເີ ເຕກຕູ່ າງກນັ . 2.2 ອົງປະກອບທາງເຄມຂີ ອງ DNA ເເລະ RNA ອາຊດິ ນຍຸ ເກອຼ ກິ ມີ 2 ຊະນດິ ໄດເ້ ເກູ່ DNA ເເລະ RNA ເປັນສານເຄມທີ ູ່ ມີ ຂີ ະໜາດໂມເລກູນໃຫູ່ ຍມີ ລກັ ສະນະເປັນ Polymer ປະກອບດວ້ ຍຫວົ ໜູ່ ວຍຍູ່ ອຍທູ່ ມີ ລີ ກັ ສະນະຕູ່ ໍກນັ ເປັນສາຍຍາວ, ຫວົ ໜູ່ ວຍຍູ່ ອຍເເຕູ່ ລະ ໜູ່ ວຍ ເອນີ້ ວູ່ າ: Nucleotide ເຊູ່ ງິ ມສີ ູ່ ວນປະກອບ 3 ສູ່ ວນດູ່ ງັ ນ:ີ້ ກ. ບາເຊີ ມສີ ູ່ ວນປະກອບ nitrogenous base ເອນີ້ ສນັ້ ໆກນັ ວູ່ າ base ເທູ່ າົ ນັນ້ ມີ 2 ກູ່ ຸມຄ: Purine ມໂີ ຄງ ສາ້ ງຫກຼັ ທູ່ ມີ ນັ ເປັນວງົ ເເຫວນ 2 ວງົ ມີ 2 ຊະນດິ ຄ:  Adenine (A) ເເລະ Guanine (G)  Pyrimidine ມີ ໂຄງສາ້ ງເປັນວງົ ເເຫວນ 1 ວງົ ມີ 3 ຊະນດິ ຄ:  Cytosine (C) Thymine (T) ເເລະ  Ulasine (U) ການ ຈບັ ຄູ່ ູໃນ DNAC-G ແລະ A-T ແລະ ການຈບັ ຄູ່ ູໃນ RNAC-G ແລະ A-U. ຂ. ນໍ້າຕານ ນາໍ້ ຕານທູ່ ປີ ະກອບດວ້ ຍກາກບອນ 5 ອາຕອມມີ 2 ຊະນິດຄ: ນໍ້າຕານຮໂີ ບເຊເີ ຊູ່ ງິ ພບົ ໃນ RNA C5H10O5 ເເລະ ດອີ ກົ ຊຣີ ໂີ ບເຊີ C5H10O4 ເຊູ່ ງິ ພບົ ໃນ DNA. ຄ. ອາຊດິ ຟົດສະຟໍ ລກິ H3PO4 ອາຊດິ ຟົດສະຟໍລກິ H3PO4 ມບີ ດົ ບາດເປັນຕວົ ເຊູ່ ອມ ແລະ ສາມາດອູ່ ານຊູ່ ໄດດ້ ູ່ ງັ ນ:ີ້ - ຖາ້ ໂມເລກນູ Base ຕູ່ ກໍ ບັ ນໍາ້ ຕານໂດຍບູ່ ໍມຈີ າໍ ພວກຟດົ ສະຟາດເອນີ້ ວູ່ າ: ນຸຍເກໂຼ ອຊດິ . 18

- ຖາ້ ໂມເລກູນ Base ຕູ່ ໍກັບນໍ້າຕານໂດຍມຈີ ໍາພວກຟົດສະຟາດເອນີ້ ວູ່ າ: ນຸຍເກຼໂອຕິດເຊູ່ ິງມີ ຄຸນສມົ ບດັ ເປັນອາຊດິ . - ຖາ້ Base (A) ຕູ່ ກໍ ບັ ນາໍ້ ຕານຣໂີ ບເຊມີ ຊີ ູ່ ວູ່ າ: ອກົ ຊອີ າເດໂນຊນິ ແລະ ເມູ່ອຕູ່ ໍອກົ ຊອີ າເດໂນຊນິ ໃສູ່ ກບັ ອາຊດິ ຟດົ ສະຟໍລກິ ຈະມຊີ ູ່ ວູ່ າ: ອາຊດິ ອກົ ຊອີ າເດນລີ ກິ . - ຖາ້ Base (A) ຕູ່ ໍກບັ ນໍາ້ ຕານດອີ ກົ ຊຣີ ີໂບເຊມີ ຊີ ູ່ ວູ່ າ: ເດອກົ ຊອີ າເດໂນຊນິ ແລະ ເມູ່ອຕູ່ ໍເດອກົ ຊອີ າ ເດໂນຊນິ ໃສູ່ ກບັ ອາຊດິ ຟດົ ສະຟໍລກິ ຈະມຊີ ູ່ ວູ່ າອາຊດິ ເດອກົ ຊອີ າເດນລີ ກິ . ຮູບທີ 8: ສະແດງການປຽບທຽບໂຄງປະກອບສາ້ ງ DNA ແລະ RNA 2.3 ໂຄງສາ້ ງ DNA ໃນປີ 1951 ເຈມວດັ ສນັ ນກັ ວໄິ ຈຊາວອາເມລກິ າ ອາຍຸ 23 ປີ ສໍາເລດັ ການສກຶ ສາລະດບັ ປະລິນຍາເອກ ໄດເ້ ຮດັ ການວໄິ ຈທູ່ ປີ ະເທດອງັ ກດິ ໄດພ້ ບົ ກບັ ຟຼານຊສິ ກກຼິ ເຊູ່ ງິ ເປັນນກັ ສກຶ ສາປະລນິ ຍາເອກທງັ ຄູ່ ູ ມຄີ ວາມສນົ ໃຈ ເລູ່ ອງໂຄງສາ້ ງຂອງ DNA ເນູ່ ອງຈາກພວກເຂາົ ເຊູ່ ອວູ່ າ DNA ເປັນສານກາໍ ມະພນັ ເຊູ່ ງິ ໄດຮ້ ບັ ມອບໝາຍວໄິ ຈເລູ່ ອງ ອູ່ ນ ແຕູ່ ເຂາົ ເຈາົ້ ທງັ ສອງໄດມ້ ກີ ານຮູ່ ວມມກນັ ສກຶ ສາໂຄງສາ້ ງ DNA ໂດຍສາມາດແກໄ້ ຂບນັ ຫາໂຄງສາ້ ງ DNA ໄດ.້ ການສກຶ ສາໂຄງສາ້ ງ DNA ດວ້ ຍການ X-ray Diffraction ຂອງ ອາແຟຼງເນີ ແລະ ເອມັ ວລິ ກນິ ຈາກພາບ 19

ຖູ່ າຍ ແຟຼງ ສາມາດທໍານາຍວູ່ າ ໂຄງສາ້ ງ DNA ເປັນກຽວ ໄລຍະຫູ່ າງລະຫູ່ ວາງແຕູ່ ລະໜູ່ ວຍແມູ່ ນເທູ່ າົ ກນັ ໂດຍມຄີ ູ່ າ ເທູ່ າົ 3,4 A ແລະ ໜູ່ ວຍເຫູ່ າຼົ ນໝີ້ ນູ ຄບົ ຮອບໜູ່ ງຶ ມີ 34 A , ເສນັ້ ຜູ່ າສູນກາງ ຫຼ ຄວາມກວ້ າງຂອງກຽວມຄີ ູ່ າ ປະມານ 20 A , ສະແດງວູ່ າ ໂມເລກູນ DNA ປະກອບດວ້ ຍໂປລນີ ຸຍເກຼໂອຕດິ ຫຼາຍກູ່ ວາ 1 ສາຍ ສູ່ ວນບາເຊຫິ ນັ ເຂາົ້ ພາຍໃນ. ຈາກການຄນົ້ ພບົ ຮູ່ ວມກບັ ຟຼານຊສິ ກກຼິ ໄດຮ້ ູຂ້ ໍມ້ ູນຂອງພາບ DNA ໃນຊູ່ ວງຕນົ້ ປີ 1953 ເມູ່ ອນໍາມາ ລວມກບັ ຜນົ ການສກຶ ສາ Base ຈາກ DNA ຂອງ ຊາກາຟ ທູ່ ລີ າຍງານວູ່ າ Base A ເທູ່ າົ ກບັ T ແລະ Base G ເທູ່ າົ ກບັ C. ວດັ ສນັ ແລະ ຟຼານຊສິ ກກຼິ ສາມາດສາ້ ງແບບຈໍາລອງໂຄງສາ້ ງໂມເລກູນ DNA ທູ່ ສີ ອດຄູ່ ອງກບັ ຂໍ້ມູນທັງ ໝດົ ແລະ ເປັນໄປຕາມໂຄງສາ້ ງທາງເຄມີ (ວນັ ທີ 28 ກຸມພາ ແລະ ໄດພ້ ມິ ໃນວາລະສານທາງວິທະຍາສາດທູ່ ມີ ຊີ ູ່ ສຽງ Nature ສະບບັ ວນັ ທີ 25 ເດອນ ເມສາ ປີ 1953). ໂຄງສາ້ ງ DNA ທູ່ ສີ ະເໜໂີ ດຍວດັ ສນັ ແລະ ຟຼານຊສິ ກກຼິ ມລີ ກັ ສະນະເປັນກຽວຄູ່ ູ ເຊູ່ ງິ ປະກອບດວ້ ຍສາຍ ໂປລນີ ຸຍເກຼໂອຕດິ 2 ສາຍວາງຂະໜານທດິ ທາງກນັ ຄ: ສາຍໜູ່ ງຶ ມທີ ດິ ທາງປາຍ 5’ ໄປ 3’ ແລະ ອກີ ສາຍໜູ່ ງຶ ປາຍ 3’ ໄປ 5’ ແຕູ່ ລະສາຍຈບັ ກນັ ດວ້ ຍສາໍ ພນັ ຮໂີ ດແຼ ຊນ (Hydrogen bond) ເຊູ່ ງິ ເກດີ ຂນຶ້ ລະຫູ່ ວາງ Base ທູ່ ີຈັບຄູ່ ູກັນຄ A ເທູ່ າົ ກບັ T ດວ້ ຍສໍາພນັ ຮໂີ ດແຼ ຊນ 2 ພນັ ທະ ແລະ G ເທູ່ າົ ກບັ C ດວ້ ຍສາໍ ພນັ ຮໂີ ດຼແຊນ 3 ພນັ ທະ ຈາກໂຄງ ສາ້ ງ ແລະ ທດິ ທາງຂອງພນັ ທະໃນໂມເລກນູ ພາໃຫສ້ າຍໂປລນີ ຍຸ ເກຼໂອຕດິ ທງັ ສອງສາຍທູ່ ີຈບັ ກນັ ມລີ ກັ ສະນະບິດ ເປັນກຽວວຽນຂວາຄາ້ ຍຄຂນັ້ ໄດວຽນ ສູ່ ວນ Base ທູ່ ຈີ ບັ ຄູ່ ູກນັ ຄາ້ ຍຄຂນັ້ ໄດຂອງຟົສຟາດ ແລະ ນໍາ້ ຕານຢູ່ ູດາ້ ນ ນອກເປັນຂອບ ຫຼ ຮາວຂນັ້ ໄດ ແລະ Base ແຕູ່ ລະຄູ່ ຫູ ູ່ າງກນັ 3,4 A ແລະ ບດິ ໄປເປັນມມູ ປະມານ 36 ອງົ ສາ. ດູ່ ງັ ນນັ້ , ກຽວ DNA ໝູນໄປ 1 ຮອບ ຈະປະກອບດວ້ ຍ Base ປະມານ 10 ຄູ່ ູ ແລະ ມຄີ ວາມຍາວ 34 A , ຄວາມກວ້ າງ ຫຼ ເສນັ້ ຜູ່ າສູນກາງ 20 A (1ແມດັ =103ມນິ ລແີ ມດັ =106ມໂີ ກຼແມດັ =109ນາໂນແມດັ =1010 A ) ຈະ ເຫນັ ໄດວ້ ູ່ າ ໂຄງສາ້ ງທູ່ ນີ ໍາສະເໜໂີ ດຍ ວດັ ສນັ ແລະ ກກຼິ ເຫນັ ວູ່ າ ປະລມິ ານ Base A ເທູ່ າົ ກບັ Base T ແລະ ປະລິ ມານ Base G ເທູ່ າົ ກບັ ປະລມິ ານ C ເພາະມກີ ານຈບັ ຄູ່ ກູ ນັ ເຊູ່ ງິ ສອດຄູ່ ອງກບັ ພາບຖູ່ າຍ X-ray ເພູ່ ອສັງເກດເບູ່ ງິ ໂຄງສາ້ ງທູ່ ເີ ປັນກຽວ, ຄວາມກວ້ າງ, ຄວາມຍາວທູ່ ກີ ູ່ າວມາຂາ້ ງເທງິ . ນອກຈາກນີ,້ ວດັ ສັນ ແລະ ກຼິກ ຍງັ ສະເໜີ ຄວາມຄດິ ເຫນັ ຈາກການຈາໍ ລອງໂມເລກູນ DNA ອກີ ວູ່ າ ໜາ້ ຈະເກດີ ຈາກສາຍ DNA 2 ສາຍ ແຍກຕວົ ຈາກກັນ ໃນເວລາສງັ ເຄາະສາຍໃໝູ່ ໂດຍສາຍໃໝູ່ ທູ່ ສີ າ້ ງຂນຶ້ ມາຈະມີ Base ເປັນຄູ່ ູຄກບັ ສາຍເດມີ ທຸກປະການ (ຮູບທີ 8:ໂຄງ ສາ້ ງ DNA). ຜູ່ ານການຄນົ້ ຄວ້ າຂອງນກັ ວທິ ະຍາສາດຫາຼ ຍທູ່ ານ ເພູ່ ນິ ໃຫຮ້ ູວ້ ູ່ າ ອາຊດິ ນຍຸ ເກອຼ ກິ ປະກອບດວ້ ຍນໍາ້ ຕານທູ່ ມີ ີ ກາກບອນ 5 ອາຕອມດວ້ ຍກນັ ເຊູ່ ງິ ເອນີ້ ວູ່ າ: Pentose sugar ແລະ ແບູ່ ງອອກເປັນ 2 ປະເພດຄ: ribose ແລະ deoxyribose. - ອາຊດິ ນຸຍເກຼອກິ ທູ່ ບີ ນັ ຈນຸ ໍາ້ ຕານ Ribose ເອນີ້ ວູ່ າ: ribose nucleiqueacide (RNA). - ອາຊດິ ນຍຸ ເກຼອກິ ທູ່ ບີ ນັ ຈນຸ າໍ້ ຕານ Deoxyribose ເອນີ້ ວູ່ າ: Deoxyribosenucleique acide(DNA). - ໂມເລກນູ RNA ມີ Base 2 ຊະນດິ ຄ: U ແທນ T ໝາຍຄວາມວູ່ າ ໂມເລກນູ RNA ຈະບູ່ ໍມີ Base ຊະນດິ T. - ການປະກອບສາ້ ງທາງເຄມຂີ ອງ DNA ມຄີ ຮູບພາບດູ່ ງັ ນ:ີ້ 20

ຮູບທີ 9: ໂຄງສາ້ ງ DNA ຊູ່ ເປັນພາສາລາວ ຊູ່ ເປັນພາສາອງັ ກດິ ຊູ່ ຫຍໍ້ ຫກຼັ ການສໍາພນັ ຕມີ ນິ tymine T T-A ອາເດນນິ Adenine A G-C ກູອານນິ Guanine G ຊໂີ ຕຊນິ Cytosine C ຮູ ບທີ 10: ສະແດງການສາໍ ພນັ ໃນໂມເລກູນ DNA 21

2.4 ບດົ ບາດໃນການສບເຊອ້ ຂອງ DNA ແລະ RNA ເມູ່ ອວດັ ສນັ ແລະ ກກຼິ ຄດິ ໂຄງສາ້ ງເຄມຂີ ອງ ADN ຂນຶ້ ແລວ້ ກໍຕອ້ ງພສິ ູດທດົ ສອບວູ່ າໂຄງສາ້ ງຂອງ DNA ນີ້ ມຄີ ຸນລກັ ສະນະພຽງພໍທູ່ ຈີ ະເປັນພນັ ທຸກາໍ ຫຼ ສານກໍາມະພນັ ໄດ ້ ຫຼ ບູ່ ໍເຊູ່ ິງການທູ່ ເີ ປັນພັນທຸກໍາໄດນ້ ນັ້ ກໍຕອ້ ງມີ ລກັ ສະນະທູ່ ສີ າໍ ຄນັ ຄ: - ຕອ້ ງສາມາດແບູ່ ງຕວົ ເອງໄດໂ້ ດຍມລີ ກັ ສະນະເໝອນເດມີ ເພູ່ ອເຮດັ ໃຫກ້ ານຖູ່ າຍທອດລັກສະນະທາງ ກາໍ ມະພນັ ຈາກຮູຸ່ ນພູ່ ໍ-ແມູ່ ໄປຍງັ ຮູຸ່ ນລູກ-ຫາຼ ນ. - ຕອ້ ງສາມາດຄວບຄຸມການສງັ ເຄາະໂປຼຕນີ ໄດຈ້ ູ່ ງຶ ຈະເຮດັ ໜາ້ ທູ່ ເີ ປັນແຊນໄດ.້ - ຕອ້ ງສາມາດປູ່ ຽນແປງເຊູ່ ງິ ການປູ່ ຽນແປງທູ່ ເີ ກດີ ຂນຶ້ ອາດຈະກໃໍ ຫເ້ ກດີ ລກັ ສະນະທາງກາໍ ມະພນັ ແປກໄປ ຈາກເດມີ ແລະ ເປັນຊູ່ ອງທາງໃຫເ້ ກດີ ສູ່ ງິ ທູ່ ມີ ຊີ ວີ ດິ ພນັ ໃໝູ່ ໆຂນຶ້ , ການປູ່ ຽນແປງນີເ້ ອີນ້ ວູ່ າ Mutation ຫຼ ການ ກາຍພນັ . ໃນໄລຍະເວລາ 10 ປີຕູ່ ໍມາຫງຼັ ຈາກທູ່ ີ ວດັ ສນັ ແລະ ກກຼິ ໄດຄ້ ດິ ໂຄງສາ້ ງຂອງ DNA ຂນຶ້ ຈູ່ ງຶ ສາມາດພສິ ູດໄດ ້ ວູ່ າ DNA ມຄີ ຸນລກັ ສະນະທູ່ ຈີ ະເປັນທາດກາໍ ມະພນັ ໄດ.້ ວດັ ສນັ ແລະ ກຼກິ ຈູ່ ງຶ ໄດຮ້ ບັ ລາງວນັ ໂນເບລ ດວ້ ຍຜນົ ງານ ກາ ນຄົ້ນພົບໂ ຄ ງສ ້າງຂອ ງ DNA ເຊູ່ ິງເ ປັ ນຜູ ້ທູ່ ີເ ປີດ ສັກກ ະຫຼາດ ໃ ໝູ່ ໃ ຫແ້ ກູ່ ກໍ າ ມະພນັ ວິທ ະຍາ ເ ຮັດໃ ຫ ້ ນກັ ວທິ ະຍາສາດສາມາດສກຶ ສາຄນົ້ ຄວາ້ ກາໍ ມະພນັ ຂອງສູ່ ງິ ທູ່ ມີ ຊີ ວີ ດິ ເຊູ່ ນັ : ທາດກໍາມະພນັ ໂດຍກງົ . ຮູບທີ 11: ການຄນູ ສອງຂອງ DNA 22

ດູ່ ງັ ທູ່ ພີ ວກເຮາົ ຮູມ້ າແລວ້ ວູ່ າ ນກັ ວທິ ະຍາສາດພະຍາຍາມທດົ ລອງການສັງເຄາະ DNA ແລະ ຢາກຮູວ້ ູ່ າ DNA ແບູ່ ງຕວົ ແນວໃດ, ນກັ ຊວີ ະ-ເຄມຊີ າວອາເມລກິ າເປັນຜູທ້ າໍ ອດິ ທູ່ ສີ າມາດສງັ ເຄາະ DNA ໃນຫຼອດທົດລອງ ໂດຍອາໄສສານທູ່ ສີ ະກດັ ໄດຈ້ າກແບກັ ເຕເີ ລຍ, ສານສະກດັ ດູ່ ງັ ກູ່ າວນີ້ ມອີ ງັ ຊມິ ເຮດັ ໜາ້ ທູ່ ີເຊູ່ ອມນຸຍເກຼໂອຕິດໃສູ່ ກນັ . ນອກຈາກອງັ ຊມິ ແລະ ນຍຸ ເກຼໂອຕດິ 4 ຢູ່ າງແລວ້ ຍງັ ມີ DNA ທູ່ ເີ ປັນແມູ່ ແບບໃນການສງັ ເຄາະ DNA ເພູ່ ມີ ເຕມີ , ໃນເວລາຕູ່ ມໍ າ ນກັ ຊວີ ະ-ເຄມຈີ ູ່ ງຶ ສະຫຸຼບໄດວ້ ູ່ າ: ການສງັ ເຄາະ DNA ທງັ ພາຍໃນ ແລະ ພາຍນອກຈລຸ ງັ ຈະ ເລູ່ ມີ ຕນົ້ ຈາກສາຍໂປລນີ ຍຸ ເກຼໂອຕດິ 2 ສາຍຂອງ DNA ເປັນຕນົ້ ແບບແຍກຫູ່ າງອອກຈາກກນັ ເພູ່ ອເປັນຊູ່ ອງໃຫນ້ ຍຸ ເກຼໂອຕດິ ທູ່ ເີ ປັນວດັ ຖຸດບິ ເຂາົ້ ໄປຈບັ ຄູ່ ູກບັ Base ຂອງນຍຸ ເກໂຼ ອຕດິ ທູ່ ມີ ຢີ ູ່ ູສາຍເດມີ . 23

ບດົ ທີ 3 ໂຄຣໂມໂຊມກບັ ຢີນ 1. ການຄວບຄຸມລກັ ສະນະທາງກາໍ ມະພນັ ດວ້ ຍກູ່ ຸມຢີນ ບນັ ຫາທູ່ ເີ ກດີ ຂນຶ້ ຄວບຄູ່ ູກນັ ມາໃນປະຫວດັ ສາດ ການສກຶ ສາວຊິ າກໍາມະພນັ ຄ: ຢີນທາໍ ງານຄວບຄຸມລັກສະນະ ທາງກາໍ ມະພນັ ແນວໃດ? ຄໍາຕອບບນັ ຫານໄີ້ ດມ້ ມີ າແຕູ່ ດນົ ນານແລວ້ ເຊູ່ ງິ ພອ້ ມກບັ ການເລູ່ ມີ ຕນົ້ ວຊິ າກາໍ ມະພນັ ຍຸ ກ ໃໝູ່ ເມູ່ ອປະມານສະຕະວດັ ທີ 20 ຜູທ້ ູ່ ໃີ ຫຄ້ າໍ ຕອບຂນັ້ ພນ້ ຖານໃນເລູ່ ອງນຄີ້ : ທູ່ ານໝໍ ແລະ ນັກຊີວະ-ເຄມຊີ າວ ອງັ ກດິ ຊູ່ ວູ່ າ A.E Garrwd, ແຕູ່ ຄາໍ ຄດິ ຂອງ A.E Garrwd ບູ່ ໄໍ ດຮ້ ບັ ຄວາມສນົ ໃຈຈາກນກັ ວຊິ າການ ແລະ ມກີ ານ ມອງຂາ້ ມຄວາມສໍາຄນັ ນໄີ້ ປໜາ້ ເສຍດາຍເປັນເວລາຍາວນານສມົ ຄວນ. ໃນປີ ຄ.ສ 1902 A.E Garrwd ໄດໃ້ ຫຄ້ ວາມສນົ ໃຈໂລກບາງຢູ່ າງທູ່ ເີ ກດີ ຂນຶ້ ກບັ ຄນົ ສາເຫດມາຈາກຄວາມ ຜດິ ປົກກະຕໃິ ນຂະບວນການເມທາບລໍ ຊິ ແລະ ຄວາມຜດິ ປົກກະຕນິ ນັ້ ເປັນລກັ ສະນະກໍາມະພນັ ທູ່ ີສາມາດຖູ່ າຍ ທອດໄປສູ່ ູຮູຸ່ນຕູ່ ໄໍ ປໄດຕ້ າມກດົ ເກນຂອງມງັ ແດລ ໂດຍສະເພາະໂລກ Alkaptonuria ທູ່ ມີ ອີ າການເຫນັ ໄດຢ້ ູ່ າງຊດັ ເຈນຄ: ປັດສະວະອອກມາຖກອາກາດຈະມລີ ກັ ສະນະເປັນສຄີ ມຶ້ ຫຼ ສດີ າໍ ຂນຶ້ ມາ, A.E Garrwd ສກຶ ສາພບົ ວູ່ າ: ສາ ເຫດປັດສະວະມກີ ານປູ່ ຽນສນີ ນັ້ ເນູ່ ອງມາຈາກມກີ ດົ ຣໍມເໍ ຈນທຊີ ກິ ຫຼ ເອນີ້ ວູ່ າ: ແອລແຄປທອນເປັນປະລມິ ານຫຼາຍ ກວູ່ າໃນຄນົ ປົກກະຕິ A.E Garrwd ເຂາົ້ ໃຈວູ່ າ ຄວາມຜດິ ປົກກະຕໃິ ນລກັ ສະນະນີ້ ຈະຕອ້ ງເກດີ ຂນຶ້ ໃນຂະບວນ ການເມທາບໍລຊິ ແລະ ມກີ ານພສິ ູດໃນໄລຍະຕູ່ ມໍ າວູ່ າເປັນຂະບວນການປູ່ ຽນແປງຂອງອາຊດິ ອາມໂີ ນພວກໄທໂຣ ຊນິ , ໃນຄນົ ປົກກະຕໄິ ທໂຣຊນິ ຈະຖກປູ່ ຽນແປງທາງເຄມໄີ ປເປັນແອລແຄປທອນ ແລະ ອາຊດິ ແອຊໂີ ທແອຊຕີ ກິ ແລະ ອາຊດິ ຟູມາລກິ ດູ່ ງັ ແຜນວາດຕູ່ ໄໍ ປນ:ີ້ ຊູ່ ວງ (ກ) ຊູ່ ວງ (ຂ) ໄທໂຣຊນິ ອາຊດິ ຣໍມເໍ ຈນທຊີ ກິ ອາຊດິ ຟູມາລກິ ແລະ ອາຊດິ ແອຊໂີ ທແອຊຕີ ກິ ເອນໄຊມ໌ ກ ເອນໄຊມ໌ ຂ ປະຕກິ ລິ ຍິ າເຄມທີ ເີ ກດີ ຂນຶ້ ໃນຂະບວນການເມທາບລໍ ຊິ ຈາໍ ເປັນຕອ້ ງມເີ ອນໄຊມເ໌ ປັນຕວົ ກາງທູ່ ສີ າໍ ຄນັ . ສະນນັ້ A.E Garrwd ຄດິ ວູ່ າ ການທູ່ ມີ ທີ າດແອລແຄປທອນປະລມິ ານຫາຼ ຍໃນຄນົ ທູ່ ເີ ປັນໂລກແອລແຄປທອນຍູເຣຍ ຕອ້ ງ ເກດີ ມາຈາກຄວາມຜດິ ປົກກະຕຂິ ອງເອນໄຊມທ໌ ູ່ ຈີ ໍາເປັນໃນການເກດີ ປະຕກິ ິລິຍາໃນຊູ່ ວງ (ຂ) ແລະ ມກີ ານຜິດ ປົກກະຕຂິ ອງເອນໄຊມ໌ ເຊູ່ ງິ ມນັ ເປັນການຜດິ ປົກກະຕມິ າແຕູ່ ກາໍ ເນດີ ຄ: ເປັນຄວາມຜດິ ປົກກະຕິທູ່ ຖີ ກຖູ່ າຍທອດ ເປັນລກັ ສະນະດອ້ ຍມາຈາກພູ່ ໍ ຫຼ ແມູ່ ແລະ ຖກຖູ່ າຍທອດໄປໄດອ້ ກີ ທາງກໍາມະພນັ A.E Garrwd ໄດມ້ ກີ ານ ບນັ ທກຶ ຜນົ ການສກຶ ສາທງັ ໝດົ ໄວໃ້ ນປຶ້ມ (Inborn Errors of Metabolism) ໃນປີ 1923 ໂດຍເນນັ້ ໃຫເ້ ຫນັ ຄວາມສໍາຄນັ ຂອງຢີນ ແລະ ເອນໄຊມ.໌ ຕູ່ ໍມາມກີ ານສກຶ ສາຄວາມຜດິ ປົກກະຕແິ ຕູ່ ກໍາເນດີ ຫຼາຍປະເພດ ທູ່ ສີ າມາດຖູ່ າຍທອດທາງກາໍ ມະພນັ ຕາມກດົ ເກນ ຂອງມງັ ແດລ ແລະ ກູ່ ຽວຂອ້ ງກບັ ຂະບວນການເມທາບລໍ ຊິ ເຮດັ ໃຫພ້ ບົ ລກັ ສະນະຜດິ ປົກກະຕທິ ູ່ ສີ າໍ ຄນັ ທາງກໍາມະ ພນັ ຫຼາຍຊະນດິ ເຊູ່ ນັ : ໂລກ Phenylketonuria ຫຼ PKU ແລະ ໂລກ Tay sachs ຫຼ TS ຄວບຄຸມໂດຍຢີນດອ້ ຍ ໃນອໂໍ ຕໂຊມ, ໂລກນເີ້ ກດີ ມາຈາກຄວາມຜດິ ປົກກະຕິ ໂດຍການຂາດເອນໄຊມທ໌ ູ່ ຈີ ໍາເປັນສາໍ ລບັ ປະຕກິ ລິ ຍິ າເຄມໃີ ນ 24

ການປູ່ ຽນອາຊດິ ອາມໂີ ນຊະນດິ ເຟນນິ ອາລານນິ ໄປເປັນໄທໂຣຊນິ ຄວາມຜດິ ປົກກະຕຂິ ອງເອນໄຊມນ໌ ີ້ ເຮດັ ໃຫຜ້ ູ ້ ປູ່ ວຍມທີ າດເຟນນິ ອາລານນິ ມກີ ານຕກົ ຄາ້ ງຢູ່ ູຫຼາຍໃນກະແສເລອດທູ່ ວົ ຮູ່ າງກາຍ ແລະ ທູ່ ບີ ລໍ ເິ ວນສະໝອງ, ທາດນມີ້ ີ ບດົ ບາດໃນການຢັບຢັ້ງການຈະເລນີ ເຕບີ ໂຕຂອງສະໝອງເປັນຜນົ ໃຫເ້ ດກັ ເປັນຄນົ ປັນຍາອູ່ ອນ. ໂລກ PKU ຄວບ ຄຸມໂດຍຢີນດອ້ ຍເຊູ່ ນັ ດຽວກບັ ໂລກແອລແຄປທອນຢູເຣຍ ແລະ ມອີ ຸບດັ ການສູງພສໍ ມົ ຄວນເຊູ່ ນັ : ຢູ່ ູປະເທດອາເມ ລກິ າມເີ ດກັ ເປັນໂລກນປີ້ ະມານ 1/15,000 ຄນົ ແລະ ໂລກນສີ້ າມາດຮກັ ສາໄດຖ້ າ້ ພບົ ເດກັ ຫາກເໍ ກດີ ເປັນໂລກ ໂດຍ ການຄວບຄຸມອາຫານສໍາລບັ ເດກັ ເກດີ ໃໝູ່ ນໃີ້ ຫມ້ ປີ ະລມິ ານເຟນນິ ອາລານນິ ຈາໍ ກດັ ພຽງພໍສາໍ ລບັ ການຈະເລີນຕາມ ປົກກະຕຂິ ອງເດກັ , ແຕູ່ ຄວບຄຸມໃຫມ້ ອີ າຊດິ ອາມໂີ ນຊະນດິ ນຫີ້ ຼາຍເກນີ ຈນົ ມຜີ ນົ ກະທບົ ຕູ່ ໍການຈະເລີນຂອງຈຸລັງ ສະໝອງ. ໂລກ ST ເປັນຄວາມຜດິ ປົກກະຕທິ າງກາໍ ມະພນັ ຢູ່ າງໜູ່ ງຶ ທູ່ ຄີ ວບຄຸມ ແລະ ຖູ່ າຍທອດໂດຍຢີນດອ້ ຍໃນອໍໂຕ ໂຊ ມຄ ກັນກັບໂລ ກ PKU. ໂລ ກ ST ເ ກີດຈ າກ ພາວ ະຮູ່ າ ງກາ ຍ ຂາ ດ ເອັນ ໄຊ ມ໌ Ganglioside GM2- hexosaminidase ເຊູ່ ງິ ມບີ ດົ ບາດໃນການຍູ່ ອຍລະລາຍທາດລປີ ີດຊະນດິ ພເິ ສດທທູ່ ມີ ຢີ ູ່ ູໃນຈລຸ ງັ ຂອງສະໝອງ. ໃນ ຄນົ ປົກກະຕພິ ບົ ເອນໄຊມຊ໌ ະນດິ ນໃີ້ ນໄລໂບໂຊມຂອງຈລຸ ງັ ສະໝອງ ແລະ ເອນໄຊມນ໌ ີມ້ ໜີ າ້ ທູ່ ສີ ໍາຄັນຊູ່ ວຍບູ່ ໍໃຫ ້ ທາດລປີ ີດພເິ ສດນລີ້ ວມຕວົ ກນັ ໃນຈລຸ ງັ , ແຕູ່ ເດກັ ທູ່ ຂີ າດເອນໄຊມຊ໌ ະນດິ ນພີ້ ບົ ວູ່ າ ໄລໂບໂຊມຂອງຈລຸ ງັ ສະໝອງມີ ທາດລປີ ີດພເິ ສດດູ່ ງັ ກູ່ າວເຕມັ ໄປໝດົ ຈນົ ເຮດັ ໃຫຈ້ ລຸ ງັ ສະໝອງຟອງຂນຶ້ ແລວ້ ເຮດັ ໃຫຈ້ ລຸ ງັ ນນັ້ ຕາຍ. ໂລກກາໍ ມະພນັ ຊະນດິ ນພີ້ ບົ ຫາຼ ຍໃນກູ່ ຸມຄນົ ອາເມລກິ າເຊອ້ ສາຍຍວີ ເຊູ່ ງິ ມອີ ຸບດັ ການປະມານ 1/3,600 ຄນົ ແຕູ່ ໃນກູ່ ຸມອາເມລກິ າ ທູ່ ວົ ໄປພບົ ພຽງ 1/3,000 ຄນົ ເທູ່ າົ ນນັ້ . ປັດຈບຸ ນັ ຍງັ ບູ່ ໍທນັ ມວີ ທິ ປີ ູ່ ິນປົວໂລກນໃີ້ ຫຫ້ າຍຂາດໄດ ້ ຈູ່ ງຶ ຈໍາເປັນຕອ້ ງ ຄວບຄຸມການລະບາດຂອງໂລກນີ້ ໂດຍການໃຫຄ້ ໍາແນະນໍາປຶກສາຂອງນກັ ກໍາມະພນັ ທາງການແພດ. ການຖູ່ າຍທອດທາງກາໍ ມະພນັ ດູ່ ງັ ກູ່ າວ ນອກຈາກພບົ ໃນຄນົ ແລວ້ ຍງັ ພບົ ລກັ ສະນະທູ່ ປີ ົກກະຕທິ າງກາໍ ມະພນັ ໃນ ພດ ແລະ ສດັ ເຊູ່ ນັ : ລກັ ສະນະສຂີ ອງດອກໄມ ້ ແລະ ລກັ ສະນະສຂີ ອງຕາແມງໄມ ້ ທັງໝດົ ນີລ້ ວ້ ນແຕູ່ ຊີໃ້ ຫເ້ ຫນັ ເຖິງຄວາມຜດິ ປົກກະຕຂິ ອງເອນໄຊມທ໌ ູ່ ກີ ູ່ ຽວຂອ້ ງໃນຂະບວນການເມທາບລໍ ຊິ ບນັ ຫາທູ່ ເີ ກດີ ຂນຶ້ ຄ: ຢີນທູ່ ເີ ຮດັ ໜາ້ ທູ່ ໃີ ນການຄວບຄຸມປະຕກິ ລິ ຍິ າເຄມໃີ ນຂະບວນການເມທາບໍລຊິ ໄດແ້ ນວໃດ? ໃນປີ ຄ.ສ 1936 ນກັ ກາໍ ມະພນັ ຊາວອາເມລກິ າ ຊູ່ ວູ່ າ: ບເີ ດລີ (G W Beadle) ໄດໃ້ ຫຄ້ ວາມສນົ ໃຈ ແລະ ເລູ່ ມີ ສກຶ ສາຫາຄາໍ ຕອບສໍາລບັ ບນັ ຫາດູ່ ງັ ກູ່ າວ ແລະ ໄດມ້ ກີ ານຮູ່ ວມມສກຶ ສາກບັ ນກັ ຊວີ ະວທິ ະຍາຊາວຝຣູ່ ັງເສດ ຊູ່ ວູ່ າ: ເອຟຣູສຊີ (B Ephrussi) ໂດຍການຜູ່ າຕດັ ແບູ່ ງສູ່ ວນແພຈລຸ ງັ ໃນໜອນແມງບູດ ທູ່ ມີ ລີ ກັ ສະນະສຕີ າແຕກຕູ່ າງກັນ ແຕູ່ ກບໍ ູ່ ໄໍ ດຜ້ ນົ ເທູ່ າົ ທູ່ ຄີ ວນ, ໄດຂ້ ສໍ້ ະຫຸບຼ ພຽງແຕູ່ ວູ່ າ ການສງັ ເຄາະສານທູ່ ພີ າໃຫເ້ ກດີ ສຕີ າແມງບູດນນັ້ ມນັ ເກດີ ຂນຶ້ ຢູ່ າງ ມຂີ ນັ້ ຕອນ, ໃນແຕູ່ ລະຂນັ້ ຕອນນນັ້ ຈະມຢີ ີນສະເພາະເຮດັ ໜາ້ ທູ່ ຄີ ວບຄຸມຢູ່ ູດູ່ ງັ ນ:ີ້ ສານປະກອບ ກ ສານປະກອບ ຂ ວງົ ຈອນທູ່ ປີ ະກອບເປັນຕາສແີ ດງ ຢີນເວມລີ ຽນ ຢີນຊນິ ນາບາຣ໌ ການສກຶ ສາຄວາມສາໍ ພນັ ລະຫວູ່ າງຢີນກບັ ເອນໄຊມໄ໌ ດເ້ ລູ່ ມີ ຢູ່ າງຈງິ ຈງັ ໂດຍ G W Beadle ແລະ E.L Tatum ໃນປີ ຄ.ສ 1941 ເຊູ່ ງິ ສກຶ ສາເຊອ້ ເຫດັ ຂອງເຂາົ້ ໜມົ ປັງ (Neurospora crassa) ທູ່ ຮີ ບັ ການພດັ ທະນາທາງເຕກັ ນິກ ໃຫສ້ າມາດລຽ້ ງໃນອາຫານເພາະເຊອ້ ທູ່ ມີ ສີ ູ່ ວນປະສມົ ງູ່າຍໆ (Minimum medium) ໃນຫອ້ ງທດົ ລອງ ແລະ ເໝ າະທູ່ ຈີ ະໃຊສ້ ກຶ ສາວເິ ຄາະທາງເຄມງີ ູ່າຍດາຍ. ພວກເຊອ້ ເຫດັ ນສີ້ າມາດທູ່ ຈີ ະປູ່ ຽນທາດປະກອບງູ່າຍໆທູ່ ມີ ທີ າດມູນເຄ 25

ມທີ ູ່ ຈີ ໍາເປັນພວກ C,H,O,N, P ແລະ S ເປັນຕນົ້ ເຮດັ ໃຫເ້ ປັນສານປະກອບອນິ ຊທີ ູ່ ຈີ າໍ ເປັນສໍາລບັ ການດໍາລົງຊີວດິ ເຊູ່ ນັ : ວຕິ າມນິ ແລະ ພວກກດົ ອາມໂີ ນ ເຊູ່ ງິ ເປັນຫວົ ໜູ່ ວຍຍູ່ ອຍຂອງໂປຼຕນິ , ໝາຍຄວາມວູ່ າ ພວກເຊອ້ ເຫັດ ປົກກະຕຈິ ະມເີ ອນໄຊມທ໌ ູ່ ຈີ ໍາເປັນໃຊສ້ ໍາລບັ ປະຕກິ ລິ ຍິ າເຄມຕີ ູ່ າງໆຄບົ ຖວ້ ນໃນການສງັ ເຄາະອງົ ຄະທາດທູ່ ຈີ າໍ ເປັນເຫູ່າຼົ ນ.ີ້ G W Beadle ແລະ E.L Tatum ໄດພ້ ະຍາຍາມເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ຄວາມຜດິ ປົກກະຕິທາງກໍາມະພນັ ທູ່ ກີ ູ່ ຽວຂອ້ ງ ກບັ ການສງັ ເຄາະເຄມຂີ ນຶ້ ໃນເຊອ້ ເຫດັ ໂດຍວທິ ກີ ານກະຈາຍລງັ ສອີ ຸລຕຣາໄວໂອເລຕໄປທູ່ ເີ ຊອ້ ພນັ ປົກກະຕິ (Wild type) ເພູ່ ອເຮດັ ໃຫມ້ ກີ ານປູ່ ຽນແປງຂອງຢີນເກດີ ຂນຶ້ ເຊູ່ ິງໄດຜ້ ນົ ເປັນຢູ່ າງດີ ແລະ ໄດເ້ ກບັ ລຽ້ ງຮັກສາພນັ ທູ່ ີຜິດ ປົກກະຕິ (Mutant) ໄວຢ້ ູ່ າງຫຼວງຫຼາຍ ໂດຍສະເພາະພນັ ທູ່ ຜີ ດິ ປົກກະຕທິ ູ່ ກີ ູ່ ຽວຂອ້ ງກບັ ການສັງເຄາະກດົ ອາມໂີ ນ ແລະ ວຕິ າມນິ ຕູ່ າງໆ ຜນົ ສຸດທາ້ ຍ G W Beadle ແລະ E.L Tatum ໄດປ້ ະສບົ ຜນົ ສໍາເລດັ ໃນການຫາຢີນທູ່ ີກູ່ ຽວ ກບັ ຂນັ້ ຕອນຂອງຂະບວນການສງັ ເຄາະກດົ ອາມໂີ ນໄດດ້ ູ່ ງັ ຕວົ ຢູ່ າງ: Arginine ເຊູ່ ງິ ມຂີ ນັ້ ຕອນສງັ ເຄາະດູ່ ງັ ນ:ີ້ NH2 NH2 Gene-C Gene-A Gene-B C=O C=NH enzyme-1 NH2 enzyme-2 NH enzyme-3 NH Precrsor CH2 CH2 CH2 Substance +NH3+CO2 +NH3-H2O CH2 CH2 -H2O CH2 CHNH2 CHNH2 CHNH2 COOH COOH COOH Ornithine Oitrulline Arginine ສະນນັ້ , ຈະເຫນັ ໄດວ້ ູ່ າ ເອນໄຊມ໌ ເຊູ່ ງິ ສາມາດຄວບຄຸມປະຕກິ ລິ ຍິ າເຄມແີ ຕູ່ ລະຂນັ້ ຕອນຈະຢູ່ ູ ພາຍໃຕກ້ ານ ຄວບຄຸມຂອງຢີນອກີ ເທູ່ ອໜູ່ ງຶ ແລະ ຈາກການສກຶ ສາທາງເຄມີ ແລະ ການປະສມົ ພນັ ທາໍ ນອງດຽວກນັ ນີ້ ໃນການສງັ ເຄາະສານປະກອບເຄມອີ ູ່ ນໆ ໃນເຊອ້ ເຫດັ ເຂາົ້ ໜມົ ປັງກໍໄດຜ້ ນົ ສະຫຸບຼ ຄາ້ ຍຄກນັ ດູ່ ງັ ນ:ີ້ ຢີນ ແລະ ເອນໄຊມມ໌ ຄີ ວາມ ສໍາພນັ ກນັ ໂດຍກງົ . ຢີນປົກກະຕຈິ ະຄວບຄຸມການສງັ ເຄາະເອນໄຊມທ໌ ູ່ ປີ ົກກະຕ,ິ ແຕູ່ ຖາ້ ຢີນນນັ້ ຜດິ ປົກກະຕກິ ໍເປັນ ຜນົ ເຮດັ ໃຫຂ້ າດເອນໄຊປົກກະຕນິ ນັ້ ໄປນາໍ ດວ້ ຍ ເຊູ່ ງິ ເປັນຜນົ ເຮດັ ໃຫບ້ ູ່ ສໍ າມາດເກດີ ປະຕກິ ລິ ຍິ າເຄມໃີ ນຊູ່ ວງທູ່ ເີ ອນ ໄຊນນັ້ ກູ່ ຽວຂອ້ ງຢູ່ ູ. ແຊນປົກກະຕຈິ ະຄວບຄຸມການສງັ ເຄາະ ແຕູ່ ຖາ້ ແຊນນນັ້ ຜດິ ປົກກະຕກິ ໍເປັນຜນົ ເຮດັ ໃຫຂ້ າດອງັ ຊມິ ປົກກະຕນິ ນັ້ ໄປດວ້ ຍ ເຊູ່ ງິ ເປັນຜນົ ເຮດັ ໃຫບ້ ູ່ ໍສາມາດເກດີ ປະຕກິ ລິ ຍິ າເຄມໃີ ນຊູ່ ວງທູ່ ອີ ງັ ຊມິ ນນັ້ ກູ່ ຽວຂອ້ ງຢູ່ ູ. ຕວົ ຢູ່ າງ: ໂລກເລອດຈາງຊະນດິ ທູ່ ເີ ອນີ້ ວູ່ າ: Sickle-cell anemia ເປັນກໍາມະພນັ ທູ່ ກີ ູ່ ຽວກບັ ຄວາມຜດິ ປົກກະຕິ ຂອງທາດປະກອບເຮໂມໂກຼບນິ ຂອງເມດັ ເລອດແດງໃນຄນົ . ຈາກການສກຶ ສາວໄິ ຈທາງເຄມເີ ຫນັ ວູ່ າ: ຄນົ ທູ່ ເີ ປັນໂລກ ນກີ້ ານລຽງຕວົ ຂອງອາຊດິ ອາມໂີ ນທູ່ ເີ ສນັ້ ເບຕາຜດິ ປົກກະຕພິ ຽງຈດຸ ດຽວໃນສາຍໂປລແີ ປັບໄທເທູ່ າົ ນນັ້ ບູ່ ອນທູ່ ຜີ ດິ ປົກກະຕມິ ດີ ູ່ ງັ ນ:ີ້ 26

ເຮໂມໂກບຼ ນິ (HbA)-ທຼໂີ ອນນິ -ອາຊດິ ກຸຼຍຕາມກິ -ອາຊດິ ກຸຍຼ ຕາມກິ -ລຊີ ນິ ເຮໂມໂກຼບນິ (HbS)-ທຼໂີ ອນນິ -ວາລນິ -ອາຊດິ ກຍຸຼ ຕາມກິ -ລຊີ ນິ ໃນສາຍເບຕາ B ຂອງເຮໂມໂກບຼ ນິ ຄນົ ປົກກະຕມິ ອີ າຊດິ ອາມໂີ ນເປັນອາຊດິ ກຸຼຍຕາມກິ ແຕູ່ ໃນສາຍເບຕາ B ຂອງເຮໂມໂກຼບນິ ຄນົ ທູ່ ເີ ປັນໂລກນມີ້ ກີ ດົ ອາມໂີ ນຊະນດິ ອູ່ ນມາແທນ. ສະນນັ້ , ເຮດັ ໃຫໂ້ ຄງສາ້ ງຂອງເມດັ ເລອດແດງ ປູ່ ຽນແປງຢູ່ າງຫຼວງຫຼາຍ ແລະ ເຮດັ ໃຫກ້ ານຂນົ ສູ່ ງົ ອກົ ຊແີ ຊນບູ່ ໍໄດດ້ ເີ ທູ່ າົ ກບັ ປົກກະຕ,ິ ໂລກນີສ້ າມາດຖູ່ າຍທອດ ທາງກາໍ ມະພນັ ແຕູ່ ເປັນລກັ ສະນະລບັ ເຊູ່ ງິ ສະແດງໃຫເ້ ຫນັ ວູ່ າ ການປູ່ ຽນແປງໃນໂມເລກູນເຮໂມໂກບຼ ນິ ມສີ າເຫດມາ ຈາກການປູ່ ຽນແປງຂອງແຊນທູ່ ຄີ ວບຄຸມການສງັ ເຄາະສາຍເບຕາ B ແລະ ກໍເປັນການປູ່ ຽນແປງເລກັ ນອ້ ຍພາຍໃນ ແຊນນນັ້ ເຊູ່ ນັ ດຽວກນັ . ສະຫຸຼບໄດວ້ ູ່ າ: ແຊນເຮດັ ໜາ້ ທູ່ ຄີ ວບຄຸມການສງັ ເຄາະໂປຼຕນີ ເຊູ່ ງິ ມນັ ລວມທງັ ໂປຼຕນີ ທູ່ ເີ ປັນໂຄງສາ້ ງຂອງຈຸລັງ ເຊູ່ ນັ : ເຮໂມໂກຼບນິ ແລະ ໂປຼຕນີ ທູ່ ເີ ຮດັ ໜາ້ ທູ່ ເີ ປັນອງັ ຊມິ ຊະນດິ ຕູ່ າງໆ ທູ່ ເີ ຮດັ ໃຫປ້ ະຕກິ ລິ ຍິ າທາງເຄມເີ ກດີ ຂນຶ້ ພາຍ ໃນສູ່ ງິ ທູ່ ມີ ຊີ ວີ ດິ . 2. ແຊນໃນໂອໂຕໂຊມ ແລະ ຢີນໃນໂຄຣໂມໂຊມເພດ 2.1 ແຊນໃນໂອໂຕໂຊມ ແຊ ນໃ ນໂອໂ ຕໂ ຊ ມ ແ ມູ່ ນ ຢີ ນທູ່ ີນ ອນ ຢູ່ ູ ໃນ ສີໂສ ມໂອໂ ຕໂ ຊ ມ ( Autosome) ແລະ ໂອ ໂ ຕໂ ຊ ມ (Autosome) ຄຊູ່ ເອນີ້ ໂຄຣໂມໂຊມ (Chromosome) ຫຼ ກູ່ ຸມຂອງໂຄຣໂມໂຊມ (Chromosome) ທູ່ ຄີ ວບຄຸມ ລກັ ສະນະທາງກາໍ ມະພນັ ແລະ ລກັ ສະນະຕູ່ າງໆຂອງຮູ່ າງກາຍ ໂດຍຍກົ ເວນັ້ ລກັ ສະນະທູ່ ກີ ູ່ ຽວກບັ ທາງເພດ ໂອໂຕ ໂຊມ (Autosome) ມຄີ ກນັ ທງັ ເພດຊາຍ ແລະ ເພດຍງິ ໂອໂຕໂຊມ (Autosome) ໃນຈລຸ ງັ ຮູ່ າງກາຍຂອງຄນົ ເຮົາ 2n ມີ 22 ຄູ່ ູ ຖກແບູ່ ງເປັນ 7 ກູ່ ຸມຄ: A, B, C, D, E, F ແລະ G ແຕູ່ ໂອໂຕໂຊມ (Autosome) ຢູ່ ູໃນຈຸລງັ ສບ ພນັ ຂອງຄນົ ເຮາົ n ມີ 22 ແທູ່ ງ ເຊູ່ ງິ ປົກກະຕແິ ລວ້ ໂຄຣໂມໂຊມ (Chromosome) ຂອງຄນົ ເຮົາ 2n ມຈີ ໍານວນ 46 ແທູ່ ງ ຫຼ 23 ຄູ່ ູ ເປັນໂຄຣໂມໂສມໂອໂຕໂຊມ (Autosome) 22 ຄູ່ ູ ແລະ ເປັນໂຄຣໂມໂຊມເພດ(Sex Chromosome) 1 ຄູ່ .ູ ຮູບທີ 12: ໂຄຣໂມໂຊມໂອໂຕໂຊມ 2.2 ແຊນໃນໂຄຣໂມໂຊມເພດ ໂຄຣໂມໂຊມ X ຂອງຄນົ ມຂີ ະໜາດໃຫູ່ ຍກວູ່ າ ໂຄຼຣໂມໂຊມ Y ຫາຼ ຍເທູ່ າົ , ໃນໂຄຣໂມໂຊມ X ມຈີ ໍາ ນວນຫຼວງຫາຼ ຍ ເຊູ່ ງິ ມທີ ງັ ຢີນທູ່ ຄີ ວບຄຸມລກັ ສະນະທາງເພດ ແລະ ຢີນທູ່ ຄີ ວບຄຸມລກັ ສະນະອູ່ ນໆອກີ ດວ້ ຍ. ແຊນ ໃນໂຄຣໂມໂຊມ X ຈະຄວບຄຸມລກັ ສະນະທາງເພດ ຫຼ ບູ່ ກໍ ໍຕາມ ແຕູ່ ນກັ ກໍາມະພນັ ວທິ ະຍາເອນີ້ ຢີນນວີ້ ູ່ າ: ແມູ່ ນ 27

ແຊນທູ່ ມີ ຄີ ວາມກູ່ ຽວຂອ້ ງກບັ ເພດ (Sex linked gene) ຫຼ ແຊນທູ່ ກີ ູ່ ຽວຂອ້ ງກບັ X (X-linked gene). ຕວົ ຢູ່ າງ: ລກັ ສະນະທູ່ ຄີ ວບຄຸມດວ້ ຍແຊນໃນໂຄຣໂມໂຊມ X ທາງເພດໄດແ້ ກູ່ ພະຍາດຕາບອດສ,ີ ພະຍາດ ຮໂີ ມຟີເລຍ (Hemophilia) ແລະ ພາວະຂາດເອນໄຊຊູ່ ວູ່ າ: ຄຣູໂກສ-6-ຟອສເຟສດໄີ ຮໂດຼຈີເນສ (Glucose-6- phosphate dehydrogenase deficieny) ຫຼ (G-6-PD). ໂລກຣີໂມຟເີ ລຍ (Hemophilia) ມອີ າການເລອດແຂງຕວົ ຊາ້ ເນູ່ ອງຈາກຂາດທາດທູ່ ຊີ ູ່ ວຍໃຫເ້ ລອດແຂງ ຕວົ ເມູ່ອຖກອາກາດ. ສະນນັ້ , ຜູປ້ ູ່ ວຍຈູ່ ງຶ ເສຍເລອດຫຼາຍເມູ່ອເກດີ ມບີ າດແຜ ດູ່ ງັ ທູ່ ປີ າກດົ ເຫນັ ໃນຣາຊະວົງພະນາງ ເຈາົ້ ວກິ ຕໍເຣຍ ທູ່ ປີ ະເທດອງັ ກດິ . ໂລກນຄີ້ ວບຄຸມດວ້ ຍແຊນລບັ ໃນໂຄຼໂມໂຊມ X ມອີ ັນເລລີທູ່ ກີ ູ່ ຽວຂອ້ ງຄ: H ແລະ h ມແີ ບບແຊນ ແລະ ແບບຮູບຄ: Genotype Phenotype ຊາຍ ຍງິ h ຫຼ XhY hh ຫຼ XhXh ໂລກຣີໂມຟີເລຍ H ຫຼ XHY H/h ຫຼ XHXh ປົກກະຕິ H/H ຫຼ XHXH ປົກກະຕິ ໃນເພດຊາຍມໂີ ຄຣໂມໂຊມ X ພຽງ 1 ໂຄຣໂມໂຊມເທູ່ າົ ນນັ້ . ສະນນັ້ , ຈູ່ ງຶ ມພີ ຽງແຕູ່ ອັນເລລີດຽວ ສູ່ ວນ ໃນເພດຍງິ ມໂີ ຄຣໂມໂຊມ X ຈາໍ ນວນ 2 ໂຄຣໂມໂຊມ ຈູ່ ງຶ ເປັນ Genotype ເຊູ່ ນັ ດຽວກບັ ແຊນໃນອໍໂຕໂຊມເພດ ຍງິ ທູ່ ມີ ີ Genotype H/hຈະມີ Phenotype ປົກກະຕແິ ຕູ່ ເປັນພາຫະນະນໍາເຊອ້ ໂລກນ.ີ້ 3. ຄວາມຜດິ ປົກກະຕິຂອງໂຄຣໂມໂຊມ ໂຄຣໂມໂຊມເປັນແຫູ່ ງຼ ຂອງແຊນຈໍານວນຫຼວງຫຼາຍໃນແກູ່ ນຈລຸ ງັ ເພູ່ ອສາ້ ງເປັນຈລຸ ງັ ສບພັນ ຫຼ ການແບູ່ ງຈຸລັງ ຮູ່ າງກາຍ ການແບູ່ ງຈລຸ ງັ ຍູ່ ອມມອີ ນັ ຜດິ ພາດເກດີ ຂນຶ້ ເຊູ່ ນັ : ເຮດັ ໃຫໂ້ ຄຣໂມໂຊມເກນີ ຫຼ ຂາດຫາຍໄປ ເຊູ່ ງິ ຈະມຜີ ນົ ຕູ່ ໍທາງພນັ ທຸກໍາຄ: ເດກັ ຜດິ ປົກກະຕິ ເອນີ້ ວູ່ າ ກູ່ ຸມອາການດາວ (Down’s syndrome) ເຊູ່ ງິ ພບົ ປະມານ 1 ໃນແມູ່ ມານໃນ 660 ຄນົ ເດກັ ທູ່ ເີ ປັນພະຍາດນມີ້ ລີ ກັ ສະນະກະໂຫຼກຫົວນອ້ ຍກມົ ແລະ ງູ່ອນແປ, ຕົວອູ່ ອນແອ, ດັງ ແໝບ, ຕາຊຂີ້ ນຶ້ , ລນີ້ ຈປຸ າກ, ນວີ້ ມສນັ້ ແລະ ມເີ ສນັ້ ລາຍມຂາດ. ນອກຈາກນຍີ້ ງັ ເປັນເດກັ ປັນຍາອູ່ ອນ, ມີ IQ ແຕູ່ 20-50 ມກັ ພບົ ກບັ ແມູ່ ມານທູ່ ມີ ອີ າຍຸ ແກູ່ ເຊູ່ ນັ : ແມູ່ ມອີ າຍຸ 45 ປີ ຂນຶ້ ໄປລກູ ຈະມໂີ ອກາດເປັນພະຍາດແບບນີສ້ ູງ ເຖງິ 1/50 ຄນົ . ສາເຫດຂອງຄວາມຜດິ ປົກກະຕເິ ນູ່ ອງມາຈາກໂຄຣໂມໂຊມຄູ່ ູທີ 21 ເກນີ ມາ 1 ໂຄຣໂມໂຊມ ເຮັດ ໃຫເ້ ດກັ ມໂີ ຄຣໂມໂຊມ 2n ເທູ່ າົ 47 ແທນທູ່ ຈີ ະມີ 46 ເທູ່ າົ ຄນົ ປົກກະຕ.ິ ຮູບທີ 13: ໂຄຣໂມໂຊມຄູ່ ທູ ີ 21 ຜດິ ປົກກະຕິ 28

ໂຄຣໂມໂຊມ ທູ່ ມີ ຮີ ູບຮູ່ າງຜດິ ປົກກະຕກິ ໍເຮັດໃຫລ້ ກັ ສະນະຂອງສູ່ ິງທູ່ ີມຊີ ີວິດຜດິ ປົກກະຕິໄດເ້ ຊູ່ ັນ: ຜູເ້ ປັນ ພະຍາດກູ່ ຸມອາການຄຮດິ ດູຊາຕ໌ (Cri-du-chatsyodrom) ເນູ່ ອງຈາກ ໂຄຣໂມໂຊມຄູ່ ູທີ 5 ຜິດປົກກະຕິໄປ 1 ໂຄຣໂມໂຊມ ໂດຍມສີ ູ່ ວນໜູ່ ງຶ ຂອງໂຄຣໂມໂຊມຄູ່ ູທີ 5 ຂາດຫາຍໄປ ເຊູ່ ງິ ເຮັດໃຫແ້ ຂນທັງສອງຂາ້ ງສນັ້ ກູ່ ວາ ປົກກະຕິ ຜູເ້ ປັນໂລກນເີ້ ປັນຄນົ ປັນຍາອູ່ ອນ, ຫວົ ນອ້ ຍກູ່ ວາປົກກະຕິ ແລະ ຄນົ ເປັນໂລກນມີ້ ສີ ຽງຮອ້ ງແຫມຼ ຄາ້ ຍຄ ສຽງແມວຮອ້ ງ. ຮູບທີ 14: ການຜດິ ປົກກະຕໂິ ຄຣໂມໂຊມຄູ່ ູທີ 5 ສະຫຸຼບໄດວ້ ູ່ າ: ການຜດິ ປົກກະຕທິ ງັ ສອງແບບທູ່ ຍີ ກົ ມາຂາ້ ງເທງິ ເປັນໂລກຮາ້ ຍແຮງ ຜູທ້ ູ່ ເີ ປັນລກູ ບູ່ ໍສາມາດສບ ທອດລກູ ຫາຼ ນໄດ.້ ຈາໍ ນວນໂຄຣໂມໂຊມທູ່ ຜີ ດິ ປົກກະຕບິ າງປະເພດເຊູ່ ນັ : ມຈີ າໍ ນວນໂຄຣໂມໂຊມເກນີ ກູ່ ວາ 2 ຊຸ ດ ທູ່ ເີ ອນີ້ ວູ່ າ Polyploid ອາດເປັນ 3n ຫຼ 4n ມຄີ ວາມຜດິ ປົກກະຕແິ ບບນຫີ້ າກເກີດຂຶນ້ ກັບສດັ ລຽ້ ງລູກດວ້ ຍນມົ ສູ່ ວນໃຫູ່ ຍຈະຕາຍຕອນຍງັ ເປັນຕວົ ອູ່ ອນ, ມສີ ູ່ ວນໜອ້ ຍທູ່ ສີ ຸດທູ່ ລີ ອດຊວີ ດິ ໄດ ້ ແລະ ຖາ້ ໄດກ້ ໍຈະຕາຍໃນໄວເດກັ . ກງົ ກນັ ຂາ້ ມຄວາມຜດິ ປົກກະຕນິ ຫີ້ າກເກດີ ກບັ ພດບາງຊະນດິ ພດັ ພາໃຫເ້ ກດີ ຜນົ ທູ່ ດີ ີ ແລະ ສາ້ ງຄວາມພໍໃຈແກູ່ ມະນຸດຄ: ພດ 3n ຫຼ 4n ສູ່ ວນຫາຼ ຍໃຫຜ້ ນົ ຜະລດິ ດເີ ຊູ່ ນັ : ໝາກໃຫຍູ່ , ໃບໃຫຍູ່ ກູ່ ວາປົກກະຕິ ແລະ ບູ່ ໍມແີ ກູ່ ນ. ດູ່ ງັ ນນັ້ , ໃນການປັບພນັ ພດ, ການເຮດັ ໃຫພ້ ດມໂີ ຄຣໂມໂຊມຜດິ ປົກກະຕອິ າດກໍໃຫເ້ ກີດຜົນຜະລິດທູ່ ີເຮດັ ໃຫຄ້ ົນພໍໃຈ ແລະ ມຄີ ຸນຄູ່ າທາງດາ້ ນເສດຖະກິດ ໄດ,້ ການເພູ່ ີມຈໍານວນຊຸ ດໂຄຣໂ ມໂຊມນີ້ ຍັງເປັນກນົ ໄກທູ່ ີສໍາຄນັ ໃ ນ ວວິ ດັ ທະນາການຂອງພດຂນັ້ ສູງອກີ ດວ້ ຍ. ການປູ່ ຽນແປງ Mutation ໝາຍເຖງິ ການປູ່ ຽນແປງວດັ ຖຸ ສບເຊອ້ ເຊູ່ ງິ ອາດຈະເກດີ ຂນຶ້ ໃນໂຄຣໂມໂຊມ ແລະ ລະດບັ ຢີນກໄໍ ດ.້ 29

ບດົ ທີ 4 ກດົ ເກນການປູ່ ຽນໃໝູ່ 1. ການປູ່ ຽນໃໝູ່ ທໍາມະດາ ການປູ່ ຽນໃໝູ່ ທໍາມະດາ ຫຼ ການປູ່ ຽນໃໝູ່ ແບບຮູບຮູ່ າງພາຍໃຕຜ້ ນົ ສະທອ້ ນຂອງສະພາບເເວດລອ້ ມ ເເມູ່ ນການ ປູ່ ຽນໃໝູ່ ທູ່ ບີ ູ່ ໍສບເຊອ້ ໄດໂ້ ດຍຜູ່ ານເວລາອນັ ສນັ້ ຍອ້ ນວູ່ າ ມນັ ບູ່ ມໍ ກີ ານພວົ ພນັ ກບັ ການປູ່ ຽນແປູ່ ງຂອງແບບແຊນ ແຕູ່ ກໍມຄີ ວາມໝາຍສາໍ ຄນັ ທູ່ ສີ ຸດຕູ່ ໍກບັ ການແທດເໝາະຂອງຮູ່ າງກາຍກບັ ສູ່ ງິ ແວດລອ້ ມ ຕວົ ຢູ່ າງ: ເງູ່ອນໄຂອຸ ນຫະພູມ, ແສງສະຫວູ່ າງ ແລະ ອາຫານເຮດັ ໃຫຮ້ ູ່ າງກາຍມກີ ານປູ່ ຽນແປູ່ ງ. 2. ການປູ່ ຽນໃໝູ່ ທູ່ ເີ ກດີ ຈາກການຮຽງໝູ່ ຄູ ນໃໝູ່ ຂອງແຊນ ເປັນການຈດັ ສນັ ລະບບົ ແຊນຄນໃໝູ່ ໂດຍຜູ່ ານຂະບວນການປະສົມພັນເຊູ່ ັນ: ການປະສມົ ພັນຂອງຮູ່ າງກາຍ ລະຫວູ່ າງ AaBb × AaBb ໄດ ້ 4 ຮູບເເບບໃໝູ່ ເກີດຂຶນ້ ຄ: [AB], [aB] [Ab] ແລະ [ab] ໃນນີມ້ ແີ ບບຮູບ [Ab] ແລະ ]aa[ ທູ່ ບີ ູ່ ໍຄຮູຸ່ ນພູ່ ແໍ ມູ່ ປູ່ ູຢູ່ າຕາຍາຍ. 3. ການປູ່ ຽນໃໝູ່ ກະໂດດຂນັ້ ການປູ່ ຽນໃໝູ່ ກະໂດດຂນັ້ ໝາຍເຖງິ ການປູ່ ຽນແປງທູ່ ເີ ກດີ ໃນລະບບົ ກງົ ຈັກສບເຊອ້ ຂອງແຊນ ຫຼ ເວົາ້ ໄດວ້ ູ່ າ ແມູ່ ນການປູ່ ຽນແປງຂອງແບບແຊນທາງດາ້ ນທາດແທ.້ ການກະໂດດຂນັ້ ແມູ່ ນການປູ່ ຽນແປງໃໝູ່ ສບເຊອ້ ໄດສ້ ູ່ ວນວູ່ າ ປູ່ ຽນໃໝູ່ ທໍາມະດາ ເຊູ່ ງິ ແມູ່ ນການປູ່ ຽນໃໝູ່ ທູ່ ບີ ູ່ ສໍ າມາດສບເຊອ້ ໄດ ້ ແຕູ່ ຍອ້ ນລະດບັ ການຂະຫຍາຍຕົວຂອງຊີວະ ວທິ ະຍາໃນສະໄໝນນັ້ ຍງັ ຕູ່ າໍ ທູ່ ານ ດາກວນິ ຈູ່ ງຶ ບູ່ ໄໍ ດຍ້ ົກທາດແທຂ້ ອງການປູ່ ຽນໃໝູ່ ຕູ່ າງໆເຫູ່ ຼົານັນ້ ຂຶນ້ ມາຢູ່ າງ ຈະແຈງ້ . ປັດຈບຸ ນັ ນເີ້ ພູ່ ນິ ໄດແ້ ບູ່ ງປູ່ ຽນການກະໂດດຂນັ້ ອອກເປັນ 2 ແບບ ຄ: ການປູ່ ຽນໃໝູ່ ກະໂດດຂັນ້ ໂຄຣໂມ ໂຊມ ແລະ ການປູ່ ຽນໃໝູ່ ກະໂດດຂນັ້ ແຊນເຊູ່ ງິ ມລີ າຍລະອຽດດູ່ ງັ ນ:ີ້ 3.1 ການປູ່ ຽນໃໝູ່ ກະໂດດຂນັ້ ໂຄຣໂມໂຊມ - ການປູ່ ຽນໃໝູ່ ກະໂດດຂນັ້ ໂຄຣໂມໂຊມແມູ່ ນການປູ່ ຽນໃໝູ່ ຂອງຊຸມໂຄຣໂມໂຊມດາ້ ນຈໍານວນ ຫຼ ດາ້ ນ ການປະກອບສາ້ ງ ເນູ່ ອງຈາກມຄີ ວາມຫວຸນ້ ວາຍໃນຂະບວນການແບູ່ ງຈລຸ ງັ ເຊູ່ ງິ ນໍາໄປເຖງິ ການເກດີ ໃໝູ່ ແລະ ການ ຜນັ ແຍກບູ່ ເໍ ປັນປົກກະຕຂິ ອງໂຄຣໂມໂຊມຕູ່ າງໆ. - ສາເຫດການປູ່ ຽນກະໂດດຂນັ້ ໂຄຣໂມໂຊມມຄີ : ອາດເກດີ ຈາກການປູ່ ຽນແປງຂອງສູ່ ງິ ແວດລອ້ ມທາງໃນ ໝາຍເຖງິ ການປູ່ ຽນແປງສະລິລະສາດຊີວະ-ເຄມພີ າຍໃນຮູ່ າງກາຍ ແລະ ອາດເກີດຈາກຜນົ ສະທອ້ ນປັດໄຈ ສູ່ ງິ ແວດລອ້ ມທາງນອກເຊູ່ ນັ : ກໍາມະລງັ ສ,ີ ທາດເຄມີ ແລະ ອຸນຫະພູມ. - ປາກດົ ການຕູ່ າງໆທູ່ ສີ ະແດງອອກໃນການປູ່ ຽນກະໂດດຂນັ້ ໂຄຣໂມໂຊມອາດມດີ ູ່ ງັ ນ:ີ້  ການຂາດຕູ່ ອນໝາຍເຖງິ ການເສຍໄປຂອງຕູ່ ອນໃດຕູ່ ອນໜູ່ ງຶ ຂອງໂຄຣໂມໂຊມ ຫຼ ການຕູ່ ມຕູ່ ອນ ໂຄຣໂມໂຊມເຂາົ້ .  ການຕູ່ ມຕູ່ ອນໝາຍເຖິງ ຕູ່ ມຕູ່ ອນໃດຕູ່ ອນໜູ່ ງຶ ຂອງໂຄຣໂມໂຊມເຂາົ້ .  ການປີນ້ ຕູ່ ອນໝາຍເຖງິ ມຕີ ູ່ ອນໃດຕູ່ ອນໜູ່ ງຶ ປີນ້ ຄນດວ້ ຍມູມ 180 ອງົ ສາ.  ມກີ ານແລກປູ່ ຽນຕູ່ ອນກບັ ໂຄຣໂມໂຊມອູ່ ນ.  ມກີ ານປູ່ ຽນແປງດາ້ ນຈໍານວນຄູ່ ກູ ບັ ໂຄຣໂມໂຊມໃດໜູ່ ງຶ . 30

ໃນພດຕາມທໍາມະດາຈາໍ ນວນໂຄຣໂມໂຊມຢູ່ ູໃນຈລຸ ງັ ຂອງອະໄວຍະວະບາໍ ລຸງລຽ້ ງຂອງພດຄ: ຮາກ, ລໍາ, ໃບ ແລະ ຫວົ ມີ 2n ແຕູ່ ມບີ າງກລໍ ະນເີ ພູ່ ມີ ຂນຶ້ ເປັນ 3n, 4n, 5n ເອນີ້ ວູ່ າ: ປາກດົ ການໂຄຣໂມໂຊມພະຫຸທົບຍອ້ ນ ການປູ່ ຽນແປງຜດິ ປົກກະຕຂິ ອງຈລຸ ງັ ສບເຊອ້ ໃນການແບູ່ ງຜູ່ ອນໂຄຣໂມໂຊມ. ໃນທໍາມະຊາດການປູ່ ຽນແປງຢູ່ າງກະທນັ ຫນັ ຂອງອຸນຫະພູມ ການກະທບົ ຂອງແສງ UV ຈະເຮດັ ໃຫເ້ ກີດ ມໂີ ຄຣໂມໂຊມພະຫຸທບົ . ໃນການເລອກແນວພດເພູ່ ນິ ໄດໃ້ ຊຫ້ າຼ ຍວທິ ເີ ພູ່ ອເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ການກະໂດດຂນັ້ ໂຄຣໂມໂຊມພະຫຸທບົ ເຊູ່ ງິ ມລີ າຍລະອຽດດູ່ ງັ ນ:ີ້  ວທິ ໃີ ຊວ້ ດັ ຖຸ ວທິ ະຍາຄ: ໃຊກ້ ໍາມະລງັ ສ,ີ ອຸນຫະພູມ ແລະ ອູ່ ນໆ ກະທບົ ໃສູ່ ພດຢູ່ ູໃນໄລຍະເຫນັ ວູ່ າມີ ຄວາມເໝາະສມົ .  ວິທີໃຊທ້ າດເຄມຄີ : ໃຊທ້ າດ Colchieine naphthalene ethylene Cafeine ກະທບົ ໃສູ່ ຈດຸ ເຕບີ ໃຫຍູ່ ຂອງຕນົ້ ໄມ ້ ແລະ ຕນົ້ ໄມທ້ ູ່ ມີ ສີ ໂີ ສມພະຫຸທບົ ຈະມຈີ ດຸ ພເິ ສດຕູ່ າງຈາກປົກກະຕເິ ຊູ່ ນັ : ມລີ ໍາຕນົ້ ຫຼ ອະໄວ ຍະວະບໍາລຸງລຽ້ ງໃຫຍູ່ ເຕບີ ໃຫຍູ່ ຂະຫຍາຍຕວົ ໄວ ໄລຍະເຕບີ ໂຕຍາວນານ ເເລະ ແທດເໝາະກບັ ເງູ່ອນໄຂດໍາລົງ ຊວີ ດິ . ຕົວຢູ່ າງ:  ຜກັ ບງົ້ ສໂີ ສມພະຫຸທບົ ມກີ າ້ ນໃບໃຫຍູ່ ກວູ່ າລາໍ ຜກັ ບງົ້ ທາໍ ມະດາ.  ຜກັ ກາດຫວົ ຫວານ (3n) ໃຫນ້ ໍາ້ ຕານຫາຼ ຍກວູ່ າທາໍ ມະດາ.  ໝາກໄມ ້ (3n) ໜູ່ ວຍຈະໃຫຍູ່ ແລະ ບູ່ ມໍ ແີ ກູ່ ນເຊູ່ ງິ ໄດມ້ າຈາກການປະສມົ ພນັ ລະຫວູ່ າງເຊອ້ ທູ່ ີມີ (2n) ກບັ (4n).  ໝາກອາງູ່ນຸ (3n) ບູ່ ມໍ ແີ ກູ່ ນ.  ດອກໄມໃ້ ຫຍູ່ ແລະ ມສີ ຊີ າໍ້ ໆ. - ຢູ່ ູໃນສດັ ເພູ່ ນິ ພບົ ເຫນັ ດູ່ ງັ ນ:ີ້ ປີ 1791 ເພູ່ ນິ ສງັ ເກດເຫນັ ແກະຂາຫຼັງຍາວ ແລະ ຂາໜາ້ ສັນ້ , ເເກະ Ancons ຄູ່ ູໜູ່ ຶງເກີດຂນຶ້ ໃນເຂດ ຊນົ ນະບດົ ເເຫູ່ ງໜູ່ ງຶ ໃນປີ 1919 ແກະຂາສນັ້ ນກີ້ ໍປາກດົ ເຫນັ ຢູ່ ູປະເທດ Norvege. ງວົ ຫວົ ສນັ້ ຮູດງັ ກບັ ຮມີ ສບົ ເຫວຂີ ນຶ້ ເທງິ ເຮດັ ໃຫເ້ ຫນັ ເເຂວ້ ທາງລູ່ ຸມຈະເເຈງ້ ເຊູ່ ນັ : ງວົ Natos ປາກົດອອກ ໃຫເ້ ຫນັ ໃນປີ 1760 ທູ່ ເີ ມອງ Buenos Agres ຈາກນນັ້ ເພູ່ ນິ ຍງັ ເຫນັ ຢູ່ ູ ປະເທດ Argentine ເເລະ France ຍອ້ ນ ງວົ ຊະນດິ ນກີ້ ນິ ອາຫານຍາກເພູ່ ນິ ຈູ່ ງຶ ບູ່ ໍຮກັ ສາເເນວພນັ ໄວ.້ ງວົ ບູ່ ໍມເີ ຂາົ ເກດີ ຈາກການປູ່ ຽນໃໝູ່ ກະໂດດຂນັ້ ເພູ່ ນິ ພບົ ຢູ່ ູທູ່ ວົ ໆໄປໃນທຸກມມູ ໂລກ ເຊູ່ ງິ ເລູ່ ມີ ເກດີ ເເຕູ່ ສະໄໝ ຄນົ ເຮາົ ຮູໃ້ ຊທ້ ອງເເດງ. ໝາສຟີ າ້ (Argente) ຊູ່ ວູ່ າ: Pletine ເກດີ ຂນຶ້ ຢູ່ ູບູ່ ອນລຽ້ ງສັດທູ່ ີປະເທດ Norvege ຈາກ ນນັ້ ເພູ່ ນິ ໄດນ້ ໍາເອາົ ໄປລຽ້ ງຢູ່ ູທູ່ ວົ ໂລກ. - ຢູ່ ູໃນຄນົ ເພູ່ ນິ ພົບເຫນັ ດູ່ ງັ ນ:ີ້ ກລໍ ະນເີ ສຍຕູ່ ອນໝາຍຄວາມວູ່ າ Chromosome ເເຂນສນັ້ ຂອງຄູ່ ູທີ 5 ເຮດັ ໃຫເ້ ດກັ ບູ່ ມໍ ອີ ອກປອງ (ຖາ້ ມກີ ໜໍ ອ້ ຍ), ເດກັ ປັນຍາອູ່ ອນ, ມກັ ເຈບັ ໄຂ,້ ຄໍຫອຍບູ່ ຂໍ ະຫຍາຍ ແລະ ສຽງຮອ້ ງຄສຽງເເມວ. ກລໍ ະນເີ ສຍໂຄຣໂມໂຊມເເຂນຍາວຂອງຄູ່ ທູ ີ 18 ຈະເປັນເດກັ ປັນຍາອູ່ ອນ,ໃບໜາ້ ເເລະ ມ ຜດິ ປົກກະຕິ 31

ໂດຍເກດີ ເປັນພະຍາດດາ້ ນຈດິ ຕະສາດຮາ້ ຍເເຮງ. ກລໍ ະນປີ ູ່ ຽນກະໂດດຄ: ເສຍ ຫຼ ຕູ່ ມຕູ່ ອນໂຄຣໂມໂຊມ ຕາມທາໍ ມະດາຈະກໍໃຫເ້ ກດີ ອນັ ຕະລາຍ ເເລະ ລກູ ໃນທອ້ ງຈະເປັນຮູບເເປກປະຫຼາດ. ຕວົ ຢູ່ າງ: ໂຄຣໂມໂຊມຄູ່ ທູ ີ 21 ຄນົ ເຮາົ ຖກເສຍຕູ່ ອນຈະພາໃຫເ້ ກີດເປັນພະຍາດມະເຮັງໃນເລອດ ຫຼ ກງັ ເເຊ, ປູ່ ຽນກະໂດດໂຄຣໂມໂຊມຍງັ ສະເເດງອອກດວ້ ຍການປູ່ ຽນເເປງທາງດາ້ ນຈາໍ ນວນຂອງຄູ່ ູໂຄຣໂມໂຊມໜູ່ ຶງ ການປູ່ ຽນເເປງນຕີ້ າມທໍາມະດາຈະນາໍ ອນັ ຕະລາຍຢູ່ າງຮາ້ ຍເເຮງທູ່ ີສຸ ດ ຄນົ ທູ່ ເີ ປັ ນພະຍາດໂຄຣໂມໂຊມຄູ່ ູທີ 21 ຕາມທາໍ ມະດາຈະໂງູ່ຈາ້ ,ບູ່ ມໍ ລີ ກູ ເເລະ ຮູ່ າງກາຍຈະຂະຫຍາຍຕວົ ຜດິ ປົກກະຕ.ິ ສາເຫດຂອງປາກດົ ການນຍີ້ ອ້ ນການ ເເບູ່ ງຜູ່ ອນຈລຸ ງັ ເເຜູ່ ເຊອ້ ມກີ ານຜນັ ເເຍກໂຄຣໂມໂຊມຖກສບັ ສົນຫວຸ ນ້ ວາຍ ໂຄຣໂມໂຊມຄູ່ ູທີ 21 ບູ່ ໍຜັນເເຍກ. ຍອ້ ນເຫດນນັ້ , ຈູ່ ງຶ ມຈີ ລຸ ງັ ສບເຊອ້ ຈໍານວນໜູ່ ງຶ ບູ່ ໍມໂີ ຄຣໂມໂຊມທີ 21 ກງົ ກນັ ຂາ້ ມມບີ າງຈລຸ ງັ ສບເຊອ້ ພດັ ມໂີ ຄຣໂມ ໂຊມເຖງິ 2 ອນັ ຜນົ ສຸດທາ້ ຍໃນເວລາປະສມົ ເພດມນັ ຈະປະກອບເປັນຊະນດິ ຈລຸ ງັ ປະສົມເພດທູ່ ມີ ໂີ ຄຣໂມໂຊມ ເກນີ ຢູ່ ູໃນຄູ່ ທູ ູ່ ີ 21. ການປູ່ ຽນກະໂດດທາງດາ້ ນໂຄຣໂມໂຊມ ຍງັ ສະເເດງອອກຢູ່ ູໃນໂຄຣໂມໂຊມເພດຕາມທາໍ ມະດາເເລວ້ ຈະ ເປັນອນັ ຕະລາຍຢູ່ າງຮາ້ ຍເເຮງໃນຂະບວນການເເບູ່ ງຜູ່ ອນຂອງຈລຸ ງັ ສບເຊອ້ . ຍອ້ ນເຫດຜົນອັນໃດໜູ່ ຶງໄດ ້ ເຮດັ ໃຫ ້ ຮູ່ າງກາຍແມູ່ ມກີ ານຜນັ ເເຍກໂຄຣໂມໂຊມເພດຖກຫວຸນ້ ວາຍ ເຊູ່ ງິ ເຮດັ ໃຫຈ້ ລຸ ງັ ສບເຊອ້ ເພດແມູ່ ຊະນດິ ໜູ່ ງຶ ມໂີ ຄຣໂມ ໂຊມ XX ແລະ ອກີ ຊະນດິ ໜູ່ ງຶ ບູ່ ມໍ ໂີ ຄຣໂມໂຊມຈກັ ອນັ . ສະນນັ້ , ເມູ່ອປະສມົ ພນັ ຈະມກີ ານລຽ້ ງຄູ່ ູໂຄຣໂມໂຊມ ຜດິ ປົກກະຕດິ ູ່ ງັ ນ:ີ້ ຈລຸ ງັ ສບເຊອ້ ເພດແມູ່ XX O ຈລຸ ງັ ສບເຊອ້ ເພດຜູ ້ XXX OX X Y XXY OY ຖາ້ ລກູ ເກດີ ມາມໜີ ູ່ ງຶ ໃນຊຸມໂຄຣໂມໂຊມເທງິ ນນັ້ ການຂະຫຍາຍຕວົ ຮູ່ າງກາຍຈະຫວຸນ້ ວາຍ ຕາມທໍາມະ ດາຈະເປັນຄນົ ໂງູ່ຈາ້ ບູ່ ໍສາມາດເເຜູ່ ເຊອ້ ເເລະ ຕາຍໃນໄວເດກັ ຍອ້ ນເປັນພະຍາດຈາກການຜດິ ປົກກະຕຂິ ອງໂຄຣໂມ ໂຊມ. ຢູ່ ູນໍາຄນົ ເຮາົ ມຫີ າຼ ຍທູ່ ສີ ຸດເເຕູ່ ສູ່ ວນຫາຼ ຍໜູ່ ລໍ ູກຈະຕາຍ ເເລະ ຜູເ້ ປັນເເມູ່ ມກັ ຈະເເທງ້ ລູກຢູ່ າງກະທັນຫັນ ເເຕູ່ ກມໍ ຈີ ໍານວນໜູ່ ງຶ ສາມາດມຊີ ວີ ດິ ຢູ່ ໄູ ດເ້ ເຕູ່ ວູ່ າມຮີ ູ່ າງກາຍຜດິ ປົກກະຕໄິ ປຈາກທໍາມະຊາດຄ: - ຜູທ້ ູ່ ມີ ໂີ ຄຣໂມໂຊມ 3 ອນັ XXY, Syndrome de klinefelter ຈະມລີ ັກສະນະເປັນເພດຊາຍເເຕູ່ ຕູ່ ອມອນັ ທະນອ້ ຍ, ເປັນໝນັ , ມຮີ ູບຮູ່ າງຄເພດຍງິ ເເລະ ການຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງສະໝອງຊກັ ຊາ້ . - ຜູທ້ ູ່ ມີ ໂີ ຄຣໂມໂຊມໄຂູ່ ເພດໂຕດຽວ (XO) ເປັນເພດຍງິ ແຕູ່ ຮວງໄຂູ່ ລີບ, ເປັ ນໝັນ ແລະ ການຂະ ຫຍາຍດາ້ ນມນັ ສະໝອງຊກັ ຊາ້ . - ກໍລະນນີ ຫີ້ າຍາກແຕູ່ ກປໍ າກດົ ມີ (XYY) ເປັນເພດຊາຍ, ການຂະຫຍາຍ Super male ທາງດາ້ ນຈດິ ຕະສາດຜດິ ປົກກະຕິ ແຕູ່ ແຜູ່ ເຊອ້ ໄດ.້ ກລໍ ະນີ (XXX) ເປັນເພດຍງິ ແຜູ່ ເຊອ້ ບູ່ ໍໄດດ້ ີ ບາງເທູ່ ອເປັນໝນັ ມນັ ສະໝອງ ຂະຫຍາຍຕວົ ຊາ້ ທູ່ ສີ ຸດ. ກໍລະນີ (XXXX) ເປັນເພດຍງິ ແຜູ່ ເຊອ້ ບູ່ ໍໄດດ້ ີ ບາງເທູ່ ອເປັ ນທາງໝັນ ມນັ ສະໝອງຂະ 32

ຫຍາຍຕວົ ຊາ້ ທູ່ ສີ ຸດ. ກລໍ ະນີ (XXXY) ເປັນເພດຊາຍ ແຕູ່ ເປັນໝນັ ມນັ ສະໝອງຂະຫຍາຍຕວົ ຊາ້ ທູ່ ສີ ຸດເປັນໂລກ ຈດິ ຮາ້ ຍແຮງ. ກໍລະນີ (XXXXX) ເປັນເພດຍງິ ເປັນໂລກຈດິ ທູ່ ສີ ຸດ. ນອກຈາກນຍີ້ ງັ ມພີ ະຍາດປັນຍາອູ່ ອນຮາ້ ຍ ແຮງກວູ່ ານອີ້ ກີ ຄ: ມໂີ ຄຣໂມໂຊມ 6 ເສນັ້ ຢູ່ ູຄູ່ ທູ ີ 18 ແລະ ຄູ່ ູທີ 13 ສູ່ ວນຫາຼ ຍບູ່ ໍມຊີ ວີ ດິ ຍນຍງົ . ສຸດທາ້ ຍການປູ່ ຽນກະໂດດຂນັ້ ໂຄຣໂມໂຊມບູ່ ອໍ າດເກດີ ຂນຶ້ ກບັ ທຸກໂຄຣມໂຊມໄດ ້ ມນັ ອາດຈະເກດີ ຂນຶ້ ໃນ ໂຄຣໂມໂຊມໃດໜູ່ ງຶ ເທູ່ າົ ນນັ້ . ຕົວຢູ່ າງ: ປະລມິ ານໂຄຣໂມໂຊມຈະເພູ່ ມີ ຂນຶ້ 3n, 4n, 5n…ພະຫຸທບົ ສໂີ ສມການປູ່ ຽນກະໂດດພະຫຸທບົ ໂຄຣໂມໂຊມຕາມທາໍ ມະດາເເລວ້ ຈະພວົ ພນັ ເຖິງປາກດົ ການຫວຸນ້ ວາຍ ໃນຂະບວນການແບູ່ ງທາງອອ້ ມ ແລະ ແບູ່ ງ ຜູ່ ອນຂອງຈລຸ ງັ ໃນຂະບວນການແບູ່ ງຈລຸ ງັ ໂຄຣໂມໂຊມຕູ່ າງໆໄດຄ້ ນູ ສອງເອາົ ເອງຕາມປົກກະຕແິ ຕູ່ ຍອ້ ນເຫດຜນົ ໃດໜູ່ ງຶ ເສນັ້ ບູ່ ໍຕດິ ສຕີ ູ່ າງໆບູ່ ໍເກດີ ຂນຶ້ ເຊູ່ ງິ ເຮດັ ໃຫກ້ ານຜນັ ແຍກໂຄຣໂມໂຊມສອງເສນັ້ ຖກຕດິ ຂດັ ຈາໍ ນວນສີໂສມທູ່ ີ ທບົ ສອງຂນຶ້ ນນັ້ ຈະກອງກນັ ຢູ່ ູໃນແກູ່ ນຈລຸ ງັ ດຽວ ແລະ ຈະປະກອບເປັນຈລຸ ງັ ໜູ່ ງຶ ທູ່ ມີ ຈີ ໍານວນສໂີ ສມເພູ່ ີມຂນຶ້ ສອງ ທບົ ຖາ້ ວູ່ າຂະບວນການນນັ້ ເກດີ ຂນຶ້ ຢູ່ ູຈລຸ ງັ ໃໝູ່ ຈະປາກດົ ມໂີ ຄຣໂມໂຊມເພູ່ ມີ ຂຶນ້ ສອງທົບ (2n×2=4n) ເອີນ້ ວູ່ າ: ໂຄຣໂມໂຊມ 4 ທບົ ຖາ້ ລກັ ສະນະນນັ້ ເກດີ ຂນຶ້ ໃນການແບູ່ ງຜູ່ ອນເພູ່ ອປະກອບເປັນຈລຸ ງັ ສບເຊອ້ , ຈຸລງັ ສບເຊອ້ ກໍ ຈະມໂີ ຄຣໂມໂຊມເປັນຈໍານວນຄູ່ ູ. ສະນນັ້ , ເມູ່ອມກີ ານປະສມົ ເພດກບັ ຮູ່ າງກາຍທໍາມະດາຈະນໍາໄປເຖິງບູ່ ອນວູ່ າຈຸ ລງັ ປະສມົ ເພດຈະບນັ ຈໂຸ ຄຣໂມໂຊມ 3n ແລະ ປາກດົ ການພະຫຸທບົ ໂຄຣໂມໂຊມ ແມູ່ ນເກດີ ຂນຶ້ ໃນພດຕູ່ າງໆຢູ່ າງ ກວາ້ ງຂວາງທູ່ ສີ ຸດ ທຸກວນັ ນເີ້ ພູ່ ນິ ໄດນ້ ໍາໃຊເ້ ຂາົ້ ໃນການປັບປຸງພນັ ພດປູກຝັງ. 3.2 ການປູ່ ຽນໃໝູ່ ກະໂດດຂັນ້ ແຊນ ການປູ່ ຽນໃໝູ່ ກະໂດດຂນັ້ ແຊນແມູ່ ນ ການປູ່ ຽນໃໝູ່ ທູ່ ເີ ກດີ ຂນຶ້ ໃນການປະກອບສາ້ ງໂມເລກູນຂອງໂຄຣໂມ ໂຊມແມູ່ ນການປູ່ ຽນແປງທູ່ ເີ ກດີ ຂນຶ້ ກບັ ພາກສູ່ ວນຈໍານວນ ແລະ ລາໍ ດບັ ຊບັ ຊອ້ ນຂອງບນັ ດານຸຍເກຼໂອຕດິ ຢູ່ ູ ຈຸດໃດ ຈດຸ ໜູ່ ງຶ ໃນໂມເລກູນ DNA. ປາກດົ ການຕູ່ າງໆທູ່ ສີ ະແດງອອກໃນການປູ່ ຽນກະໂດດຂນັ້ ແຊນ ຕູ່ າງກບັ ການປູ່ ຽນກະໂດດຂນັ້ ຂອງໂຄຣ ໂມໂຊມຄ ການປູ່ ຽນກະໂດດແຊນບູ່ ໍອາດຈະເຫນັ ໄດຢ້ ູ່ ູໃນກອ້ ງຈລຸ ະທດັ ເອເລກັ ຕງົ ແຕູ່ ເພູ່ ນິ ເຂາົ້ ໃຈວູ່ າ:  ການເສຍໜູ່ ງຶ ນຍຸ ເກຼໂອຕດິ ໃນໂມເລກນູ DNA.  ການຕດິ ເອາົ ໜູ່ ງຶ ນຸຍເກຼໂອຕດິ ໃສູ່ ຕູ່ ມໃນໂມເລກນູ DNA.  ການແທນທູ່ ນີ ຸຍເກໂຼ ອຕດິ ນດີ້ ວ້ ຍນຍຸ ເກຼໂອຕດິ ອູ່ ນໆໃນໂມເລກູນ DNA. ສຸດທາ້ ຍການປູ່ ຽນແປງເຫູ່ ຼາົ ນຈີ້ ະນໍາໄປເຖິງການປູ່ ຽນແປງທາງດາ້ ນການປະກອບສາ້ ງຂອງທາດໂປຼຕດິ ເທູ່ າົ ທຽມ ແລະ ຈະປາກດົ ມກີ ານປູ່ ຽນໃໝູ່ ໂດຍບງັ ເອນີ ກູ່ ຽວກບັ ລກັ ສະນະໃດໜູ່ ງຶ ຂອງຮູ່ າງກາຍ. ສາເຫດທູ່ ພີ າໃຫເ້ ກດີ ມກີ ານປູ່ ຽນໃໝູ່ ກະໂດດຂນັ້ ແຊນ ແມູ່ ນຈາກການກະທບົ ກູ່ ຽວກັບສູ່ ງິ ແວດລອ້ ມ ເຊູ່ ນັ ກາໍ ມະລງັ ສແີ ສງ UV, ການ X-ray, ທາດເຄມີ ແລະ ເງ່ອູ ນໄຂທາໍ ມະຊາດ. ການປູ່ ຽນໃໝູ່ ກະໂດດຂນັ້ ແຊນແມູ່ ນ ການຖູ່ າຍທອດຜດິ ປົກກະຕຢິ ູ່ ູຈດຸ ໃດຈດຸ ໜູ່ ງຶ ໃນໂມເລກູນ DNA ຕາມທໍາມະດາມກັ ຈະເກດີ ຂນຶ້ ໃນເວລາຈລຸ ງັ ແບູ່ ງຕວົ ພເິ ສດແມູ່ ນໄລຍະການແບູ່ ງຜູ່ ອນ ພາໃຫເ້ ກີດການປູ່ ຽນໃໝູ່ ແລະ ສາມາດແຜູ່ ເຊອ້ ໄປຫາຮູຸ່ນໃໝູ່ ຕູ່ ໆໍ ໄປຢູ່ ູໃນຄນົ ເຮາົ ສູ່ ວນຫຼາຍການປູ່ ຽນກະໂດດຂັນ້ ແຊນອາດຈະນໍາຜນົ ເສຍ ຫາຍໃຫແ້ ກູ່ ຮູ່ າງກາຍ. 33

ຕວົ ຢູ່ າງ: ພະຍາດເມດັ ເລອດແດງຮູບກູ່ ຽວພາໃຫເ້ ກດີ ພະຍາດ Drepanocyanemie ນີ້ ຍອ້ ນວູ່ າ ລາໍ ດບັ ການຊບັ ຊອ້ ນຂອງນຍຸ ເກຼໂອຕດິ ຢູ່ ູໃນຕູ່ ອນ DNA ທູ່ ຄີ ວບຄຸມການສງັ ເຄາະເຮໂມໂກບຼ ນິ ເກດີ ຫວຸນ້ ວາຍ ເຊູ່ ງິ ນໍາໄປ ເຖິງການຊບັ ຊອ້ ນຜດິ ຂອງອາຊດິ ອາມນີ ເນຢູ່ ູໃນສາຍໂປລແີ ປັບຕດິ ຕາມທາໍ ມະດາຢູ່ ູລໍາດບັ ທີ 6 ຂອງສາຍເບຕາ B ແມູ່ ນ ອາຊດິ ກຸຍຼ ຕາມກິ ແຕູ່ ຖາ້ ມນັ ຖກປູ່ ຽນແທນດວ້ ຍວາລນິ ຈະກາຍເປັນເຮໂມໂກຼບນິ Sion negative ທູ່ ຜີ ິດປົກ ກະຕຈິ າກເຮໂມໂກບຼ ນິ Hemoglobion A ທໍາມະດາ Sion positif ເລຍີ ກາຍເປັນຮູບກູ່ ຽວ ສຸດທາ້ ຍເຮດັ ໃຫລ້ ັກ ສະນະວດັ ຖຸ ເຄມຂີ ອງເຮໂມໂກຼບນິ ປູ່ ຽນແປງໄປ ຍອ້ ນເຫດນນັ້ ຄວາມສາມາດຂນົ ສູ່ ງົ ອກົ ຊີແຊນຂອງມນັ ກໍຈະຖກ ຫຸຼດຜູ່ ອນໄປເດກັ ນອ້ ຍທູ່ ມີ ແີ ບບແຊນ SA ບູ່ ໍສະແດງອາການອອກຢູ່ າງຊດັ ເຈນ ແລະ ຜູທ້ ູ່ ີແບບແຊນ SS ຈະເປັນ ພະຍາດເຊູ່ ນັ : ຮູ່ າງກາຍຫູ່ ຼາເຫອຼ ງ, ປາ້ ງໃຫຍູ່ , ມກັ ເຈບັ ທອ້ ງປວດຮາກ ແລະ ຂາດເລອດ ໂດຍສູ່ ວນຫຼາຍຈະມອີ າຍຸ ບູ່ ໍ ເກນີ 10 ປີ. ເວາົ້ ລວມ ການປູ່ ຽນກະໂດດຂນັ້ ແຊນລວ້ ນແຕູ່ ມຜີ ນົ ເສຍຫາຍໃຫແ້ ກູ່ ຮູ່ າງກາຍແຊນທູ່ ພີ າໃຫມ້ ກີ ານປູ່ ຽນ ກະໂດດຕາມທໍາມະດາແມູ່ ນ ແຊນລບັ ໃນກໍລະນຮີ ຽງໝູ່ ແູ ຊນອນັ ເໝາະສມົ ຫຼ ເງູ່ອນໄຂດໍາລງົ ຊວີ ດິ ສະດວກມນັ ຈູ່ ງຶ ປາກດົ ອອກເປັນແບບຮູບ. ບາງກໍລະນກີ ານປູ່ ຽນກະໂດດຂນັ້ ແຊນອາດມຜີ ນົ ດໃີ ຫແ້ ກູ່ ການດດັ ແປງສດັ ລຽ້ ງ ແລະ ເຄູ່ ອງປູກພອ້ ມນນັ້ ມນັ ກມໍ ບີ ດົ ບາດສໍາຄນັ ໃນຂະບວນການຈະເລນີ ກາ້ ວໜາ້ ຂອງຊວີ ະສາດ. ໃນຕວົ ຈງິ ເພູ່ ນິ ໄດພ້ ບົ ກໍລະນປີ ູ່ ຽນກະໂດດມຜີ ນົ . ສະນນັ້ , ເຮາົ ອາດຈະເປັນເຈາົ້ ການໃນການສາ້ ງໃຫເ້ ກີດ ການປູ່ ຽນກະໂດດທຽມເພູ່ ອສາ້ ງພນ້ ຖານໃຫເ້ ເກູ່ ການປູ່ ຽນເເນວສດັ ລຽ້ ງ ເເລະ ຕນົ້ ໄມປ້ ູກຝັງ. 34

ບດົ ທີ 5 ກດົ ເກນການສບເຊອ້ ຂອງມງັ ແດລ 1. ປະຫວດັ ຄວາມເປນັ ມາໃນການຄນົ້ ຄວາ້ ຂອງມງັ ແດລ ທູ່ ານ ເກຼກມໍ ງັ ແດລ (Gregor Mendel) ເກດີ ປີ 1822-1884 ທູ່ ີເມອງ ຮີແຊນດອບ ປະເທດ Australia. ທູ່ ານເປັນນກັ ວທິ ະຍາສາດດາ້ ນການປະສມົ ພນັ ພດ. ທູ່ ານໃຊວ້ ທິ ກີ ານຄວບຄຸມຕວົ ປູ່ ຽນ ແລະ ມກີ ານຄດັ ເລອກສູ່ ງິ ທູ່ ີ ມຊີ ວີ ດິ ໃສູ່ ໃນການທດົ ລອງຄ: ຕນົ້ ຖູ່ ົວລນັ ເຕາົ ເຊູ່ ງິ ມຄີ ວາມເໝາະສມົ ໃນການທດົ ລອງ ເຊູ່ ນັ : ອາຍຸ ສນັ້ , ໝາກຫາຼ ຍ, ມລີ ກັ ສະແຕກຕູ່ າງກນັ ຊດັ ເຈນ, ມພີ ນັ ສມົ ບູນສໍາລບັ ໃຊກ້ ານທດົ ລອງ ແລະ ດອກເປັນດອກສມົ ບູນເພດ ເຊູ່ ງິ ສາມາດ ປະສມົ ພນັ ພາຍໃນດອກດຽວກນັ ເທູ່ າົ ນນັ້ . 2. ຄວາມໝາຍຄາໍ ສັບກາໍ ມະພນັ 2.1 ຄໍາສບັ ທູ່ ກີ ູ່ ຽວຂອ້ ງກບັ ກາໍ ມະພນັ ຄໍາສບັ ທູ່ ກີ ູ່ ຽວຂອ້ ງກບັ ກດົ ເກນມງັ ແດລເລູ່ອງກາໍ ມະພນັ ມດີ ູ່ ງັ ນ:ີ້  ແຊນ (Gene) ເປັນຫວົ ໜູ່ ວຍກາໍ ມະພນັ  ແຊນເດູ່ ນັ ແລະ ແຊນລບັ - ແຊນເດູ່ ນັ ແມູ່ ນແຊນທູ່ ສີ າມາດບງັ ແຊນທູ່ ເີ ປັນຄູ່ ູກນັ . - ແຊນລບັ ແມູ່ ນແຊນທູ່ ບີ ູ່ ປໍ າກດົ ອອກຍອ້ ນຖກບງັ ຈາກແຊນອູ່ ນ. ຕວົ ຢູ່ າງ: - ແຊນ T ແລະ t, ແຊນ T ເປັນແຊນເດູ່ ນັ . ສະນນັ້ , ເມູ່ ອ 2 ແຊນມາຄູ່ ກູ ນັ ເຊູ່ ນັ : Tt ຈະປາກດົ ອອກແຕູ່ ລກັ ສະນະເດູ່ ນັ ຄ T ເທູ່ າົ ນນັ້ .  ແບບແຊນ )Geno type) ຄ: ແຊນເປັນຄູ່ ູກນັ ເຊູ່ ນັ : TT, Tt , RR, Rr, rr ແລະ ອູ່ ນໆ ເຊູ່ ງິ ສະແດງອົງ ປະກອບຂອງແຊນທງັ ໝດົ .  ແບບຮູບ (Phenotype) ຄ: ລກັ ສະນະຂອງແຊນທູ່ ສີ ະແດງອອກມາໃຫເ້ ຫນັ ເຊູ່ ນັ : TT, Tt ແບບຮູບຄ ຕນົ້ ສູງ. ຕວົ ຢູ່ າງ: - ມແີ ບບຮູບຄກນັ ແຕູ່ ມແີ ບບແຊນຕູ່ າງກນັ ເຊູ່ ນັ : ແບບຮູບຄກນັ ແມູ່ ນຕນົ້ ສູງ (T) ແຕູ່ ແບບແຊນຕູ່ າງກັນ ເຊູ່ ນັ : TT, Tt. - ຮູ່ າງກາຍຮູ່ ວມຈລຸ ງັ ປະສມົ ເພດ ຫຼ ຮູ່ າງກາຍເຊອ້ ບໍລສິ ຸ ດ (Homozygous) TT, tt, RR, rr, AABB, ແລະ ອູ່ ນໆ ຄສະພາບຂອງແຊນທູ່ ເີ ຂາົ້ ຄູ່ ູກນັ ເປັນແຊນຄກນັ . - ຮູ່ າງກາຍຕູ່ າງຈລຸ ງັ ປະສມົ ເພດ (Heterozygoues) Tt, Aa, aaBb ແລະ ອູ່ ນໆ ຄສະພາບຂອງແຊນທູ່ ີ ເຂາົ້ ຄູ່ ູກນັ ເປັນແຊນຕູ່ າງກນັ . - ແຊນທູ່ ເີ ປັນອານແລນກນັ ຫຼ ແຊນເປັນຄູ່ ູກນັ ຄ ແຊນທູ່ ເີ ຂາົ້ ຄູ່ ູກນັ ໄດ ້ ເຊູ່ ນັ : R ເປັນອານແລນຂອງ r ແຕູ່ ບູ່ ໍ ເປັນອານແລນຂອງ Y ແລະ y ເນູ່ ອງຈາກວູ່ າ R ແລະ r ເປັນກູ່ ຸມແຊນຕູ່ າງກບັ Y ແລະ y. - ແຊນໂລກດັ (Gene locus) ໝາຍເຖິງ ຕໍາແໜູ່ ງອານແລນ ແລະ ອານແລນທູ່ ຢີ ູ່ ູໃນກູ່ ຸມດຽວກນັ ໝາຍ 35

ເຖິງອານແລນທູ່ ນີ ອນໃນຕາໍ ແໜູ່ ງດຽວກນັ ເຊູ່ ນັ : R ແລະ r ຈະຢູ່ ູໃນໂລກດັ ດຽວກນັ , ສູ່ ວນ Y ແລະ y ຈະຢູ່ ູໃນໂລ ກດັ ຕູ່ າງກບັ R ແລະ r. - ພາຫະນະ (Garrier) ໝາຍເຖິງ ສູ່ ງິ ທູ່ ມີ ຊີ ວີ ດິ ບູ່ ໍສະແດງລກັ ສະນະຂອງແຊນລບັ ແຕູ່ ແຊນນນັ້ ແອບແຝງຢູ່ ູ ໃນຕວົ ເຊູ່ ນັ : ຕນົ້ ສູງມແີ ບບແຊນ Tt ເຊູ່ ງິ ເປັນພາຫະນະຂອງຕນົ້ ເຕຍ້ . 3. ກດົ ເກນການຖູ່ າຍທອດລັກສະນະກໍາມະພນັ 3.1 ການປະສມົ ພນັ ລະຫວູ່ າງ 1 ຄູ່ ູລກັ ສະນະ ການປະສມົ ພນັ ລະຫວູ່ າງ 1 ຄູ່ ູລກັ ສະນະດຽວ (Monohybridcross) ເກຼກໍມງັ ແດລ ໄດລ້ ວບລວມເມດັ ຖູ່ ົວ ລນັ ເຕາົ ຈາໍ ນວນ 34 ເມດັ ພນັ ແລະ ໃຊເ້ ວລາປູກ 2 ປີ ຈນົ ມຄີ ວາມຮູກ້ ູ່ ຽວກບັ ຖູ່ ົວລນັ ເຕາົ ແລວ້ ມກີ ານຄດັ ເລອກ ເອາົ 7 ລກັ ສະນະນໍາມາທດົ ລອງຄ: - ຮູບຮູ່ າງຂອງເມດັ ມີ 2 ແບບຄ: ແກູ່ ນກຽ້ ງ ແລະ ແກູ່ ນຊາ. - ສຂີ ອງເນອ້ ເມດັ ມີ 2 ສຄີ : ເຫອຼ ງ ແລະ ຂຽວ. - ສຂີ ອງເປອກເມດັ ມີ 2 ແບບຄ: ມສີ ກີ ບັ ບູ່ ມໍ ສີ .ີ - ຮູບຮູ່ າງຝັກຖູ່ ົວມີ 2 ແບບຄ: ຕູ່ ງ ແລະ ລບີ . - ສຝີ ັກຖູ່ ວົ ເວລາອູ່ ອນມີ 2 ສຄີ : ຂຽວກບັ ເຫອຼ ງ. - ຕາໍ ແໜູ່ ງດອກມີ 2 ແບບຄ: ດອກຢູ່ ູທູ່ ກີ ູ່ ງິ ແລະ ດອກຢູ່ ູທູ່ ຍີ ອດ. - ຄວາມສູງລາໍ ຕນົ້ ມີ 2 ແບບຄ: ຕນົ້ ສູງປະມານ 180 cm ກບັ ຕນົ້ ເຕຍ້ ປະມານ 30 cm ລາຍລະອຽດດູ່ ງັ ຕາຕະລາງລູ່ ຸມນ:ີ້ ລກັ ສະນະທູ່ ນີ າໍ ມາສກຶ ສາ ຮູບຮູ່ າງເມດັ ສຂີ ອງເມດັ ສເີ ປອກ ຮູບຮູ່ າງຝັກ ສຂີ ອງຝັກ ຕາໍ ແໜູ່ ງ ຄວາມສູງ ຫຸມ້ ເມດັ ຖູ່ ວົ ແກູ່ ຖວ້ ນ ຖູ່ ົວອູ່ ອນ ຂອງດອກ ຂອງລາໍ ຕນົ້ ກມົ ເຫອຼ ງ ຊາ ຂຽວ ມສີ ີ ຕູ່ ງ ຂຽວ ເທງິ ກູ່ ງິ ສູງ ຂາວ ເຫອຼ ງ ເທງິ ຍອດ ເຕຍ້ ລບີ ທູ່ ານມງັ ແດລ ປະສມົ ພນັ ເທູ່ ອລະລກັ ສະນະ ໂດຍເລູ່ ມີ ຕນົ້ ທູ່ ລີ ກັ ສະນະທູ່ ເີ ປັນພນັ ແທໝ້ າຍຄວາມວູ່ າລູກ ເກດີ ມາບູ່ ໍແຕກຕູ່ າງຈາກພູ່ ໍແມູ່ . ການປະສມົ ພນັ ເມດັ ກມົ ກບັ ເມດັ ຊາເອນີ້ ວູ່ າພູ່ ໍແມູ່ ແມູ່ ນ P1, ລກູ ປະສມົ ຄງັ້ ທາໍ ອດິ F1 ເຊູ່ ງິ ລູກທງັ ໝດົ ມລີ ກັ ສະນະຕນົ້ ສູງ, ເມູ່ ອນາໍ F1 ໄປປູກ ແລະ ປະສມົ ພນັ ກນັ ເອງໄດ ້ F2 ການສກຶ ສາລກັ ສະນະດຽວ ແບບນເີ້ ອນີ້ ວູ່ າ ການປະສມົ ຊອດລະຫວູ່ າງ 1 ຄູ່ ູລກັ ສະນະ ແລະ ທູ່ ານໄດເ້ ຮດັ ການທດົ ລອງໃນການປະສມົ ພນັ 287 ຄງັ້ ແລະ ໃຊຕ້ ນົ້ ພນັ 70 ຕນົ້ ມຜີ ນົ ໄດຮ້ ບັ ດູ່ ງັ ຕາຕະລາງລູ່ ຸມນ:ີ້ ລກັ ສະນະທູ່ ສີ ກຶ ສາ ຮູຸ່ນພູ່ ໍແມູ່ (P) ຮູ່ ຸ ນທີ 1(F1) ຮູ່ ຸ ນທີ 2(F2) ອດັ ຕາສູ່ ວນຮູຸ່ນທີ 2 ຮູບຮູ່ າງຂອງເມດັ ກຽ້ ງ X ຊາ ກຽ້ ງທງັ ໝດົ ກຽ້ ງ:5.474 2.97:1 ຊາ:1.850 ສຂີ ອງເມດັ ເຫອຼ ງ X ຂຽວ ເຫອຼ ງທງັ ໝດົ ເຫອຼ ງ:6.022 3.01:1 ຂຽວ:2.001 36

ສຂີ ອງເປອກເມດັ ມສີ ີ X ບູ່ ໍມສີ ີ ມສີ ທີ ງັ ໝດົ ມສີ :ີ 750 3.15:1 ຮູບຮູ່ າງຂອງຝັກ ຕູ່ ງ X ລບີ ຕູ່ ງທງັ ໝດົ ບູ່ ໍມ:ີ 224 2.92:1 ຕູ່ ງ: 882 2.82:1 ສຂີ ອງຝັກ ຂຽວ X ເຫອຼ ງ ຂຽວທງັ ໝດົ ລບີ : 299 3.14:1 ຂຽວ: 428 2.84:1 ຕໍາແໜູ່ ງຂອງດອກ ເທງິ ກູ່ ງິ X ເທງິ ຍອດ ເທງິ ກູ່ ງິ ທງັ ໝດົ ເຫອຼ ງ: 152 ເທງິ ກູ່ ງິ : 615 ຄວາມຍາວຂອງລາໍ ສູງ X ເຕຍ້ ສູງທງັ ໝດົ ເທງິ ຍອດ: 207 ສູງ: 787 ເຕຍ້ : 277 ຈາກຕາຕະລາງສະຫຸບຼ ໄດວ້ ູ່ າ ລກັ ສະນະປາກດົ ອອກ F1 ແມູ່ ນລກັ ສະນະເດູ່ ນັ ແລະ ລກັ ສະນະບູ່ ປໍ າກດົ ອອກ ແມູ່ ນລກັ ສະນະລບັ ເຊູ່ ງິ ຈະປາກດົ ອອກໃນ F2 ແລະ ໃນເມູ່ ອໃຫ ້ F2 ປະສມົ ພນັ ກນັ ເອງຈະໄດ ້ F3 ຂນັ້ ຕູ່ ໄໍ ປ. ຕົວຢູ່ າງ: - ຖາ້ ກໍານດົ T ແທນກໍາມະພນັ ຕນົ້ ສູງເປັນລກັ ສະນະເດູ່ ນັ ແລະ ກາໍ ນດົ t ແທນກໍາມະພນັ ຕນົ້ ເຕຍ້ ເປັນລກັ ສະນະລບັ ເມູ່ ອນາໍ ຕນົ້ ສູງມາປະສມົ ພນັ ກບັ ຕນົ້ ເຕຍ້ ຈະມຜີ ນົ ໄດຮ້ ບັ ຄ: P1 = (TT) X (tt) ຈລຸ ງັ ສບເຊອ້ = (T) (t) F1 = (Tt) P2 = F1 X F1 ຈລຸ ງັ ສບເຊອ້ = (Tt) X (Tt) = (T)(t) (T)(t) F2 = (TT) (Tt) (Tt) (tt) ສະແດງໃຫເ້ ຫັນວູ່ າ ແບບແຊນ = (TT) (Tt) (Tt) (tt) = 1:2:1 = 1(TT) : 2(Tt) : 1(tt) = 1(TT) 25%, 2(Tt) = ແບບຮູບ 50%, 1(tt) = 25% ຈລຸ ງັ ສບເຊອ້ ພູ່ ໍ = 3:1 = 3ສູງ : 1 ຕູ່ ໍາ = 3T:1t, 3T = 75%:1t = 25% ຈລຸ ງັ ສບເຊອ້ ແມູ່ T ກໍານດົ ຕນົ້ ສູງ T t t ກໍານດົ ຕນົ້ ເຕຍ້ TT ຕນົ້ ສູງ Tt ສູງ Tt ສູງ tt ເຕຍ້ ສມົ ມຸດ 1: ພູ່ ໍ ແລະ ແມູ່ ມຜີ ມົ ຊູ່ ກໍານດົ ດວ້ ຍແຊນ A ເປັນແຊນເດູ່ ນັ ແລະ ຜມົ ກູດ ກໍານົດດວ້ ຍແຊນ a ເປັນແຊນລບັ ເມູ່ ອລກູ ເກດີ ມາມຜີ ູຜ້ ມົ ກດູ . ຖາມວູ່ າ ແບບແຊນຂອງພູ່ ໍ ແລະ ແມູ່ ຕອ້ ງແມູ່ ນແນວໃດ? 37

P = AA X aa, P = AA X Aa P = Aa X Aa ຈລຸ ງັ ສບເຊອ້ = A a, A x A,a A,a x A,a F1 = Aa, AA, Aa AA, Aa, Aa, aa ສະນນັ້ , ແບບແຊນຂອງພູ່ ໍ ແລະ ແມູ່ ຕອ້ ງແມູ່ ນ Aa ສົມມຸດ 2: ພູ່ ມໍ ໝີ ວດເລອດ A ແບບແຊນຈະແມູ່ ນ AO ຫຼ AA ແລະ ມໝີ ວດເລອດ B ແບບແຊນຈະ ແມູ່ ນ BO ຫຼ BB ແຕູ່ ລກູ ມໝີ ວດເລອດ O. ຖາມວູ່ າ ແບບແຊນຂອງພູ່ ໍ ແລະ ແມູ່ ຈະແມູ່ ນແນວໃດ? ແ ກ :້ ສມົ ມຸດ: - ພູ່ ໍມໝີ ວດເລອດ A - ແມູ່ ມໝີ ວດເລອດ B - ລູກມໝີ ວດເລອດ O - ແບບແຊນພູ່ ໍ ແລະ ແມູ່ ມແີ ນວໃດ? P = AO X BO B O ຈລຸ ງັ ສບເຊອ້ : A,O X B,O ຈລຸ ງັ ສບເຊອ້ ແມູ່ ຈລຸ ງັ ສບເຊອ້ ພູ່ ໍ A AB AO O BO OO ແບບຮູບ: [AB], [A], [B], [O] ແບບແຊນ: (AB), (AO), (BO), (OO) 3.2 ການປະສມົ ພນັ ລະຫວູ່ າງຮູ່ າງກາຍທູ່ ມີ ີ 2 ຄູ່ ູພາບລກັ ສະນະ (Dihybrid cross) ທູ່ ານ ມງັ ແດລ ນອກຈາກທໍາການທດົ ລອງ 1 ຄູ່ ູພາບລກັ ສະນະແລວ້ ຍງັ ໄດທ້ ໍາການທົດລອງ 2 ຄູ່ ູພາບ ລກັ ສະນະຄ ທູ່ ານໄດສ້ ກຶ ສາ 2 ລກັ ສະນະພອ້ ມກນັ ເຊູ່ ນັ ລກັ ສະນະເມດັ ກຽ້ ງສເີ ຫຼອງ ແລະ ເມດັ ຊາສຂີ ຽວ ຈາກ ການທດົ ລອງມຜີ ນົ ປາກດົ ດູ່ ງັ ນ:ີ້ - ເມດັ ກຽ້ ງກໍານດົ ດວ້ ຍແຊນ R - ສເີ ຫອຼ ງກາໍ ນດົ ດວ້ ຍແຊນ Y - ເມດັ ຊາກາໍ ນດົ ດວ້ ຍແຊນ r - ສຂີ ຽວກາໍ ນດົ ດວ້ ຍແຊນ y P1 = (RRYY) X (rryy) ຈລຸ ງັ ສບເຊອ້ = (RY) (ry) F1 = (RrYy) P2 = F1 X F1 = (RrYy) X (RrYy) 38

ຈລຸ ງັ ສບເຊອ້ = (RY); (Ry), (rY); (ry) ໂດຍສະແດງລູກໃນຮູ່ ຸນ F2 ຄດູ່ ງັ ຕາຕະລາງຕູ່ ໍໄປນ:ີ້ F2 ຈລຸ ງັ ສບເຊອ້ ຜູ ້ RY Ry rY ry ຈລຸ ງັ ສບເຊອ້ ແມູ່ RRYy RrYY RrYy RRYY ກຽ້ ງເຫອຼ ງ ກຽ້ ງເຫອຼ ງ ກຽ້ ງເຫອຼ ງ RY ກຽ້ ງເຫອຼ ງ RRyy RrYy Rryy RRYy ກຽ້ ງຂຽວ ກຽ້ ງເຫອຼ ງ ກຽ້ ງຂຽວ Ry ກຽ້ ງເຫອຼ ງ RrYy rrYY rrYy RrYY ກຽ້ ງເຫອຼ ງ ຊາເຫອຼ ງ ຊາເຫອຼ ງ rY ກຽ້ ງເຫອຼ ງ rrYy Rryy ຊາເຫອຼ ງ rryy RrYy ກຽ້ ງຂຽວ ຊາຂຽວ ry ກຽ້ ງເຫອຼ ງ ຈາກຕາຕະລາງ F2 ຂາ້ ງເທິງສະຫຸຼບໄດວ້ ູ່ າ: - ມີ 16 ຮູ່ າງກາຍ ແຕູ່ ມຊີ ະນດິ ທູ່ ຄີ ກນັ . ສະນນັ້ , ຈູ່ ງຶ ມແີ ບບແຊນຢູ່ ູ 9 ແບບຄ: 1(RRYY); 1(rryy); 2(RRYy); 2(RrYY); 4(RrYy); 2(rrYy); 2(Rryy); 1(rrYY); 1(RRyy) ເຊູ່ ິງສາມາດແຍກເປັນອັດຕາ ສູ່ ວນ 1/16; 1/16; 2/16; 2/16; 4/16; 2/16; 2/16; 1/16; 1/16 ຫຼ 1:1:2:2:4:2:2:1:1. - ແບບຮູບຈະມີ 4 ແບບເຊູ່ ງິ ສາມາດສະແດງເປັນອດັ ຕາສູ່ ວນຄ 9/16 ກຽ້ ງສເີ ຫອຼ ງ (RY); 3/16 ກຽ້ ງ ສຂີ ຽວ (Ry); 3/16 ຊາສເີ ຫອຼ ງ (rY); ຊາສຂີ ຽວ (ry) ຫຼ 9:3:3:1. ຈາກການສກຶ ສາ 1 ຄູ່ ູ ແລະ 2 ຄູ່ ູລກັ ສະນະເຫນັ ວູ່ າຮູ່ ຸນ F1 ຄກນັ ໝດົ ເອນີ້ ວູ່ າ ການຮູ່ ວມລກັ ສະນະ, ສູ່ ວນ ຮູ່ ຸ ນ F2 ເອນີ້ ວູ່ າການແຍກລກັ ສະນະ. ກລໍ ະນພີ ເິ ສດ: ແຊນທູ່ ເີ ປັນອານແລນກນັ ບູ່ ໍຈາໍ ເປັນຕອ້ ງເປັນແຊນເດູ່ ນັ ແລະ ແຊນລບັ ສະເໝໄີ ປ ບາງກລໍ ະນກີ ບໍ ູ່ ໍມແີ ຊນ ໃດເປັນແຊນລບັ . ສະນນັ້ , ແບບແຊນທູ່ ຢີ ູ່ ູໃນສະພາບເຮເຕໂຣຊກີ ດົ ຈະມລີ ກັ ສະນະລະຫວູ່ າງກາງຂອງ 2 ແຊນ. ຕວົ ຢູ່ າງ: ໝາກມງັ ກອນດອກສແີ ດງເຂມັ້ ກໍານດົ ດວ້ ຍແຊນ R ແລະ ດອກສຂີ າວກາໍ ນດົ ດວ້ ຍແຊນ R’ ຖາ້ ແບບແຊນ RR ຈະມສີ ແີ ດງເຂມັ້ , ແບບແຊນ R’R’ຈະມສີ ຂີ າວ ແລະ ແບບແຊນ RR’ ຈະມສີ ບີ ວົ . ສະນນັ້ , ເຫນັ ວູ່ າແຊນ R ບູ່ ໍສາມາດກດີ ກນັ້ ໃນການສະແດງອອກຂອງແຊນ R’. ດູ່ ງັ ນນັ້ , ສະແດງໃຫເ້ ຮາົ ເຫັນວູ່ າ ແຊນ R ແລະ R’ ເດູ່ ນັ ເທູ່ າົ ທຽມກນັ . P1 = (RR) X (R’R’) ຈລຸ ງັ ສບເຊອ້ = (R) (R’) F1 = (RR’) ສບີ ວົ P2 = F1 X F1 ຈລຸ ງັ ສບເຊອ້ = (RR’) X (RR’) = (R); (R’) X (R); (R’) 39

F2 = (RR); (RR’); (RR’); (R’R’) ແບບແຊນ = 1(RR):2(RR’):1(R’R’) = 1:2:1 ແບບຮູບ = 1:2:1 4. ບາງຕວົ ຢູ່ າງພະຍາດທູ່ ເີ ກດີ ຂນຶ້ ໃນໂຄຣໂມໂຊມເພດ 4.1 ໂລກຮໂີ ມຟີເລຍ ໂລກຮໂີ ມຟີເລຍ ເປັນໂລກອາການເລອດແຂງຕວົ ຊາ້ ເນູ່ ອງຈາກຂາດທາດທູ່ ຊີ ູ່ ວຍໃຫເ້ ລອດແຂງຕວົ . ສະນນັ້ ເມູ່ອເປັນບາດເລອດຈະໄຫຼບູ່ ໍເຊາົ ອາດຈະພາໃຫເ້ ສຍຊວີ ດິ ໄດ.້ ຕົວຢູ່ າງ 1: ໂລກຮໂີ ມຟເີ ລຍຄວບຄຸມດວ້ ຍແຊນລບັ ໃນໂຄຣໂມໂຊມ x ອານແລນທູ່ ກີ ູ່ ຽວຂອ້ ງຄ H ແລະ h ເຊູ່ ງິ ແຊນ H ເປັນແຊນປົກກະຕິ (ບູ່ ໍເປັນພະຍາດ) ແລະ ແຊນ h ເປັນແຊນມພີ ະຍາດ ໂດຍສອງແຊນນແີ້ ມູ່ ນນອນຢູ່ ູ ເທງິ ໂຄໂຼ ມໂຊມ x ສູ່ ວນໂຄຣໂມໂຊມ y ບູ່ ໍມສີ ອງແຊນນີ້ ແລະ ສາມາດສະແດງແບບແຊນ ແລະ ແບບຮູບ ດູ່ ງັ ນ:ີ້ ແບບແຊນ ແບບຮູບ ຊາຍ ຍງິ h ຫຼ xhy hh ຫຼ xhxh ເປັນໂລກຮໂີ ມຟເີ ລຍ H ຫຼ xHy Hh ຫຼ xHxh ປົກກະຕິ HH ຫຼ xHxH ປົກກະຕິ ຕວົ ຢູ່ າງ 2: ຍງິ ສາວຜູໜ້ ູ່ ງຶ ເປັນພະຍາດຮໂີ ມຟີເລຍແຕູ່ ງງານກບັ ຊາຍທູ່ ບີ ູ່ ໍເປັນພະຍາດຮໂີ ມຟີເລຍ. ຖາມວູ່ າ: 1. ລູກຍງິ ແລະ ລູກຊາຍຂອງເຂາົ ເຈາົ້ ຈະເປັນແນວໃດ? 2. ລູກສາວຂອງເຂາົ ເຈາົ້ ໄປແຕູ່ ງງານກບັ ຊາຍທູ່ ເີ ປັນພະຍາຮໂີ ມຟີເລຍ ລູກຍງິ ແລະ ລູກຊາຍຂອງເຂາົ ເຈາົ້ ຈະເປັນແນວໃດ? ແກ:້ ການແກເ້ ຮາົ ຈະມກີ ານຕງັ້ ສມົ ມຸດຖານດູ່ ງັ ນ:ີ້ ສົມມຸດ 1: - ຍງິ ມແີ ບບແຊນ xhxh - ຊາຍບູ່ ໍເປັນພະຍາດມແີ ບບແຊນ xHy P1 = ຊາຍ(xHy) X ຍງິ (xhxh) ຈລຸ ງັ ສບເຊອ້ = (xH),(y) X (xh) F1 = (xHxh) (xhy) = = (xHxh) ຍງິ ປົກກະຕິ 50% (xhy) ຊາຍທູ່ ເີ ປັນພະຍາດ 50%. 40

ສມົ ມຸດ 2: P2 = ຍງິ (xHxh) X (xhy)ຊາຍ ຈລຸ ງັ ສບເຊອ້ = (xH),(xh) (xh),(y) F2 ຈລຸ ງັ ສ/ຊແມູ່ xH xh ຈລຸ ງັ ສ/ຊພູ່ ໍ (xhxh) (xHxh) ຍງິ ເປັນພະຍາດ xh ຍງິ ປົກກະຕ,ິ ເປັນພາຫະນະ (xhy) (xHy) ຊາຍເປັນພະຍາດ y ຊາຍປົກກະຕິ ສະຫຸຼບໄດວ້ ູ່ າ: - ລກູ ປົກກະຕກິ ວມອດັ ຕາສູ່ ວນ 50% ຄຍງິ 25% ແຕູ່ ເປັນພາຫະນະ. - ລູກເປັນພະຍາດກວມອດັ ຕາສູ່ ວນ 50% ຄຍງິ 25%. 4.2 ພະຍາດຕາບອດສີ ຕາບອດສເີ ປັນລກັ ສະນະທູ່ ຄີ ວບຄຸມດວ້ ຍແຊນລບັ ໃນໂຄຼໂມໂຊມ X ມອີ ານແລນທູ່ ກີ ູ່ ຽວຂອ້ ງຄ B ແລະ b ຈະມແີ ບບແຊນ ແລະ ແບບຮູບດູ່ ງັ ນ:ີ້ ແບບແຊນ ແບບຮູບ ຊາຍ ຍງິ b ຫຼ Xby bb ຫຼ XbXb ຕາບອດສີ B ຫຼ XBy Bb ຫຼ XBXb ປົກກະຕ,ິ ຍງິ ນໍາເຊອ້ BB ຫຼ XBXB ປົກກະຕິ ຕວົ ຢູ່ າງ: ຖາ້ ຊາຍຕາບອດສແີ ຕູ່ ງງານກບັ ຍງິ ປົກກະຕິ ແຕູ່ ສາມາດນາໍ ເຊອ້ ໄປສູ່ ູລູກ, ລູກຂອງເຂາົ ເຈາົ້ ຈະເປັນ ແນວໃດ? P1 = ຍງິ (XBXb) X (Xby)ຊາຍ ຈລຸ ງັ ສບເຊອ້ = (xB),(xb) (xb),(y) ໂດຍສະແດງລກູ ໃນຮູ່ ຸນ F1 ຄດູ່ ງັ ຕາຕະລາງຕູ່ ໍໄປນ:ີ້ F1 ຈລຸ ງັ ສ/ຊແມູ່ xB xb ຈລຸ ງັ ສ/ຊພູ່ ໍ (xbxb) (xBxb) ຍງິ ເປັນພະຍາດ xb ຍງິ ປົກກະຕ,ິ ເປັນພາຫະນະ (xby) (xBy) ຊາຍເປັນພະຍາດ y ຊາຍປົກກະຕິ 41

ສະຫຸບຼ ໄດວ້ ູ່ າ: - ລູກປົກກະຕກິ ວມອດັ ຕາສູ່ ວນ 50% ຄຍງິ 25% ແຕູ່ ເປັນພາຫະນະ. - ລກູ ເປັນພະຍາດກວມອດັ ຕາສູ່ ວນ 50% ຄຍງິ 25%. 4.3 ພະຍາດຂາດອງັ ຊມິ ການຂາດອງັ ຊມິ ກຸຼຍໂກ-6-ຟດົ ສະຟາດເດຮໂີ ດຈນີ າດ ເຊູ່ ງິ ເປັນພາວະທູ່ ບີ ູ່ ປໍ າກດົ ອາການຂອງໂລກຢູ່ າງຊດັ ເຈນປານໃດ ຜູຂ້ າດອງັ ຊມິ ດູ່ ງັ ກູ່ າວມອີ າການແພຢ້ າຊະນດິ ຕູ່ າງໆ ແລະ ແຊນນຄີ້ ວບຄຸມດວ້ ຍແຊນລບັ ໃນໂຄຣໂມ ໂຊມ X ມອີ ານແລນທູ່ ກີ ູ່ ຽວຂອ້ ງຄ G ແລະ g ຈະມແີ ບບແຊນ ແລະ ແບບຮູບດູ່ ງັ ນ:ີ້ ແບບແຊນ ແບບຮູບ ຊາຍ ຍງິ ຂາດອງັ ຊມິ g ຫຼ Xgy gg ຫຼ XgXg ປົກກະຕ,ິ ຍງິ ນາໍ ເຊອ້ G ຫຼ XGy Gg ຫຼ XGXg GG ຫຼ XGXG ປົກກະຕິ ຕວົ ຢູ່ າງ: ຖາ້ ຊາຍເປັນຄນົ ຂາດອງັ ຊມິ ແຕູ່ ງງານກບັ ຍງິ ປົກກະຕິ ແຕູ່ ສາມາດນໍາເຊອ້ ໄປສູ່ ູລກູ , ລກູ ຂອງເຂາົ້ ເຈາົ້ ຈະເປັນ ແນວໃດ? P1 = ຍງິ (XGXg) X (Xgy)ຊາຍ ຈລຸ ງັ ສບເຊອ້ = (xG),(xg) (xg),(y) F1 ຈລຸ ງັ ສ/ຊແມູ່ XG Xg ຈລຸ ງັ ສ/ຊພູ່ ໍ Xg (xGxg) ຍງິ ປົກກະຕ,ິ ເປັນພາຫະນະ (xgxg)ຍງິ ເປັນພະຍາດ y (xGy)ຊາຍປົກກະຕິ (xgy)ຊາຍເປັນ ພະຍາດ ສະຫຸຼບໄດວ້ ູ່ າ: - ລູກປົກກະຕກິ ວມອດັ ຕາສູ່ ວນ 50% ຄຍງິ 25% ແຕູ່ ເປັນພາຫະນະ. - ລກູ ເປັນພະຍາດກວມອດັ ຕາສູ່ ວນ 50% ຄຍງິ 25%. 42

ບດົ ທີ 6 ການຖູ່ າຍທອດລກັ ສະນະກໍາມະພນັ ທູ່ ບີ ູ່ ໍເປັນໄປຕາມກດົ ເກນຂອງມງັ ແດລ 1. ການຖູ່ າຍທອດແຊນໃນກລໍ ະນແີ ຊນເດູ່ ັນບູ່ ໍສມົ ບູນ ໃນກໍລະນກີ ານຖູ່ າຍທອດລກັ ສະນະເດູ່ ນັ ສມົ ບູນ (Completedominase) ທູ່ ເີ ປັນໄປຕາມກດົ ເກນຂອງມງັ ແດລ ແຊນເດູ່ ນັ ຈະສະແດງອອກມາຢູ່ າງເຕມັ ສູ່ ວນ ເຊູ່ ງິ ສາມາດຂູ່ ມົ ຫຼ ບງັ ແຊນລບັ ໄດຢ້ ູ່ າງສມົ ບູນ. ດູ່ ງັ ນນັ້ , ຮູ່ າງກາຍເຊອ້ ບລໍ ສິ ຸດເດູ່ ນັ ແລະ ຮູ່ າງກາຍເຊອ້ ຊອດຈະມແີ ບບຮູບຄກນັ . ຕວົ ຢູ່ າງ: ແຊນ R ກາໍ ນດົ ແກູ່ ນກຽ້ ງ ແລະ r ກາໍ ນດົ ແກູ່ ນຊາ ແຕູ່ ຮູ່ າງກາຍທູ່ ມີ ແີ ບບແຊນ (RR) ແລະ ແບບແຊນ (Rr) ຈະມແີ ບບຮູບຄກນັ ຄ: [R] ໝາຍວູ່ າ ເປັນແກູ່ ນກຽ້ ງທງັ ໝດົ . 1.1 ການຖູ່ າຍທອດລກັ ສະນະເດູ່ ັນບູ່ ໍສົມບູນ ການຖູ່ າຍທອດລກັ ສະນະເດູ່ ນັ ບູ່ ໍສມົ ບູນໝາຍເຖິງ ຄູ່ ູແຊນບູ່ ໍສາມາດຂູ່ ມົ ຫຼ ບງັ ເຊູ່ ງິ ກນັ ແລະ ກັນໄດຢ້ ູ່ າງ ສມົ ບູນ, ເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ເປັນລກັ ສະນະລະຫວູ່ າງກາງເກດີ ຂນຶ້ ໂດຍມຄີ ວາມແຕກຕູ່ າງຈາກກໍລະນີການຖູ່ າຍທອດ ລກັ ສະນະເດູ່ ນັ ສມົ ບູນ. ຕວົ ຢູ່ າງ: - ດອກບານເຢັນສແີ ດງກໍານດົ ດວ້ ຍແຊນ A ແລະ ດອກບານເຢັນສຂີ າວກາໍ ນດົ ດວ້ ຍແຊນ a ເຊູ່ ິງທັງສອງ ເປັນເຊອ້ ບໍລສິ ຸດ ເມູ່ ອປະສມົ ພນັ ກນັ ໄດລ້ ກູ ຮູ່ ຸນ F1 ເປັນດອກສບີ ວົ ທງັ ໝດົ . - ເມູ່ ອນາໍ ເອາົ ລູກຮູ່ ຸນ F1 ປະສມົ ພນັ ກນັ ເອງຈະໄດລ້ ູກຮູ່ ຸ ນ F2 ມດີ ອກສີແດງ, ດອກສບີ ົວ ແລະ ດອກ ສຂີ າວ ຕາມອດັ ຕາສູ່ ວນ 1:2:1 ລາຍລະອຽດສງັ ເກດໃນແຜນວາດລູ່ ຸມນ:ີ້ P1 = (AA) X (aa) ຈລຸ ງັ ສບເຊອ້ Aa F1 = (Aa) [Aa] ສບີ ວົ P2= (Aa) X ( A a ) ສະນນັ້ , ລກູ ໃນຮູ່ ຸນ F 2ຈະປະກດົ ອອກດູ່ ງັ ຕາຕະລາງລູ່ ຸມນ:ີ້ ຈລຸ ງັ ສບເຊອ້ ພູ່ ໍ Aa ຈລຸ ງັ ສບເຊອ້ ແມູ່ A AA Aa ສແີ ດງ ສບີ ວົ Aa aa a ສບີ ວົ ສຂີ າວ 1.2 ການຖູ່ າຍທອດລັກສະນະເດູ່ ນັ ບູ່ ໍສມົ ບູນທຽບເທູ່ າົ ຕວົ ຢູ່ າງ: ເພູ່ ນິ ປະສມົ ພນັ ງວົ ພນັ ຄສຂີ າວປະສມົ ພນັ ກບັ ສດີ າໍ ລູກທູ່ ເີ ກດີ ມາເປັນງວົ ສໝີ ູ່ ນົ ໃນກໍລະນເີ ຮາົ ສງັ ເກດບູ່ ໍລະອຽດຈະເຂາົ້ ໃຈວູ່ າເດູ່ ນັ ບູ່ ໍສມົ ບູນ ແຕູ່ ຖາ້ ເບູ່ ງິ ລະອຽດແລວ້ ເຫັນວູ່ າ ມນັ ປະກອບດວ້ ຍຂົນສດີ ໍາ ແລະ ສຂີ າວປູ່ ົງອອກມາສະຫຼບັ ກນັ ໝາຍວູ່ າ ລກັ ສະນະສດີ ໍາ ແລະ ສຂີ າວມຄີ ວາມເດູ່ ນັ ເທູ່ າົ ກນັ . 43

ສມົ ມຸດ: - ແຊນ A ກາໍ ນດົ ລກັ ສະນະຂນົ ສດີ ໍາ - ແຊນ a ກາໍ ນດົ ລກັ ສະນະຂນົ ສຂີ າວ P1 = (AA) X (aa) ຈລຸ ງັ ສບເຊອ້ Aa F1 = (Aa) [Aa] ດາໍ -ຂາວ P2 = (Aa) X (Aa) ສະນນັ້ , ລກູ ໃນຮູ່ ຸ ນ F2 ຈະປາກດົ ອອກດູ່ ງັ ຕາຕະລາງລູ່ ຸມນ:ີ້ ຈລຸ ງັ ສບເຊອ້ ພູ່ ໍ A a ຈລຸ ງັ ສບເຊອ້ ແມູ່ AA Aa A ສດີ ໍາ ສດີ າໍ -ຂາວ a Aa aa ສດີ ໍາ-ຂາວ ສຂີ າວ ນອກຈາກນນັ້ , ການຖູ່ າຍທອດລກັ ສະນະຂອງການສບເຊອ້ ແບບນເີ້ ພູ່ ິນຍັງພບົ ເຫນັ ຢູ່ ູນໍາຄົນເຮາົ ເຊູ່ ັນ: ໝວດເລອດໃນຄນົ ມີ A, B ແລະ O. ແຕູ່ ເພູ່ ນິ ພບົ ເຫນັ ວູ່ າ ແຊນ A ທູ່ ກີ າໍ ນດົ ໝວດເລອດ A ເດູ່ ນັ ທຽບເທູ່ າົ ກັບ ແຊນ B ທູ່ ກີ າໍ ນດົ ໝວດເລອດ B. ດູ່ ງັ ນນັ້ , ເມູ່ອແຊນທງັ ສອງມາຢູ່ ູຮູ່ ວມກນັ ຈູ່ ງຶ ສະແດງເປັນໝວດເລອດ AB. ສະນນັ້ , ໃນຕວົ ຈງິ ໝວດເລອດຂອງຄນົ ເຮົາຈູ່ ງຶ ມີ 4 ໝວດຄ: ໝວດ A, ໝວດ B, ໝວດ AB ແລະ ໝວດ O. 2. ການຖູ່ າຍທອດລກັ ສະນະເດູ່ ັນພເິ ສດ ການຖູ່ າຍທອດລກັ ສະນະເດູ່ ນັ ພເິ ສດ ເປັນການຖູ່ າຍທອດລກັ ສະນະທູ່ເີ ຮດັ ໃຫຮ້ ູ່ າງກາຍລູກຊອດມລີ ກັ ສະນະທູ່ ີ ເດູ່ ນັ ທູ່ ສີ ະແດງອອກເໜອກວູ່ າແບບຮູບຂອງພູ່ ໍ ແລະ ແມູ່ ທູ່ ເີ ປັນເຊອ້ ບລໍ ສິ ຸດ ເຊູ່ ງິ ລູກຊອດນເີ້ ອນີ້ ວູ່ າ: ລກັ ສະນະເດູ່ ນັ ພເິ ສດ. ຕວົ ຢູ່ າງ: ແຊນ T ກາໍ ນດົ ຕນົ້ ສູງ 75 cm ແລະ ແຊນ t ກາໍ ນດົ ຕນົ້ ສູງ 25 cm. ສະນນັ້ , ເມູ່ອປະສມົ ພນັ ເຊອ້ ບລໍ ສິ ຸດໃສູ່ ກນັ ພດັ ມຜີ ນົ ປາກດົ ດູ່ ງັ ນ:ີ້ P1 = (TT) X (tt) ຈລຸ ງັ ສບເຊອ້ T t F1 = (Tt) ສູງເຖິງ 125 cm 3. ພະຫຸອາແລນ ພະຫຸອານແລນໝາຍເຖງິ ການສບເຊອ້ ທູ່ ປີ ະກອບດວ້ ຍອາແລນຫຼາຍກູ່ ວາ 2 ຂນຶ້ ໄປແຕູ່ ຄວບຄຸມລກັ ສະນະໃດ ໜູ່ ງຶ . ອາແລນນມີ້ ຕີ າໍ ແໜູ່ ງຢູ່ ູເທງິ ໂຄຣໂມໂຊມທູ່ ເີ ປັນຄູ່ ູໂຄຣໂມໂຊມຄູ່ ູຄກນັ . ຕວົ ຢູ່ າງ 1: ລກັ ສະນະພນັ ທຸກໍາທູ່ ຄີ ວບຄຸມດວ້ ຍແຊນ 1 ຄູ່ ູທູ່ ຢີ ູ່ ູໃນຕໍາແໜູ່ ງໂຄຣໂມໂຊມນນັ້ ມຮີ ູບແບບຂອງແຊນ ຫຼ ອານແລນພຽງ 2 ແບບເຊູ່ ນັ ແຊນທູ່ ຄີ ວບຄຸມລັກສະນະຮູ ບຮູ່ າງເມດັ ຖູ່ ົວລັນເຕົາມອີ ານແລນ S ແລະ s ຫຼ ລກັ ສະນະສຂີ ອງດອກຄວບຄຸມດວ້ ຍອານແລນ V ແລະ v ແຕູ່ ມບີ າງລກັ ສະນະພນັ ທຸກາໍ ຢູ່ ູໃນພດ, ສັດ ແລະຄົນ 44