ถอดบทเรียนบ้านหนังสือชุมชน พ.ศ. 2559

สถาบนั ส่งเสรมิ และพฒั นานวตั กรรมการเรียนรู้ ส�ำนักงาน กศน. ส�ำนักงานปลัดกระทรวงศกึ ษาธกิ าร





ค�ำน�ำ ปัญหาการอ่านอยู่คู่สังคมไทยมาตลอด ทุกยุคสมัย มีการกระตุ้นและรณรงค์เพ่ือส่งเสริมการอ่าน อยา่ งตอ่ เนอ่ื ง ปญั หาทเี่ กดิ จากการอา่ นมนี านปั การ ตงั้ แตห่ นงั สอื มรี าคาแพง ไมม่ เี งนิ ซอื้ หนงั สอื ไมม่ หี นงั สอื ทต่ี อ้ งการอา่ น ไม่รจู้ ะไปอ่านท่ไี หน ไมร่ ู้จกั ห้องสมดุ ไม่มีห้องสมุดอยใู่ กล้บ้าน ฯลฯ ในอดตี ส�ำนักงาน กศน. มีทีอ่ ่านหนังสอื ประจำ� หมบู่ า้ น แตก่ ็ไมส่ ามารถพดู ไดอ้ ยา่ งเตม็ ปากว่า สรา้ งนิสยั รกั การอ่านใหแ้ กท่ ุกคนที่อยใู่ กล้ท่ีอา่ นหนงั สือ ต่อมามีการโอนย้ายท่อี า่ นหนังสอื ให้ทอ้ งถนิ่ สดุ แตท่ อ้ งถน่ิ จะเลอื กทำ� บางท้องถิ่นที่เห็นความส�ำคัญของการอ่านก็น�ำไปสานต่อ บางท้องถิ่นเห็นความสำ� คัญในเรื่องอ่ืนมากกว่าก็ไม่จัด แต่โดยภารกิจของส�ำนักงาน กศน. จะต้องมุ่งม่ันที่จะสร้างนิสัยรักการอ่านให้แก่ประชาชนทุกระดับ โดยเริ่มตั้งแต่ เด็กและเยาวชน ขจัดการอ่านไม่ออก เขียนไม่ได้ เพราะเช่ือว่าการอ่านเท่านั้นท่ีจะช่วยให้ประชาชนหลุดพ้นจาก ความไมร่ ู้ สำ� นกั งาน กศน. จงึ ไดจ้ ดั ทำ� บา้ นหนงั สอื อจั ฉรยิ ะ มกี ารจดั สรรงบประมาณคา่ หนงั สอื พมิ พ์ และนติ ยสาร ตอ่ มา ส�ำนักงบประมาณได้ยกเลิกการสนับสนุนงบประมาณค่าหนังสือพิมพ์ และนิตยสาร ส�ำหรับบ้านหนังสืออัจฉริยะ เพราะเหน็ วา่ ไมค่ มุ้ คา่ แตภ่ ารกจิ หนา้ ทสี่ ง่ เสรมิ การอา่ นของสำ� นกั งาน กศน. ไมส่ ามารถยกเลิกได้ ชมุ ชนยงั มี ความจ�ำเป็นตอ้ งมแี หล่งเพื่อการอา่ นหนังสอื ใกล้บ้าน และอยา่ งยั่งยนื เคยี งคู่ชมุ ชนตอ่ ไป สำ� นักงาน กศน. จึงได้ประชาสัมพันธ์ ประสานผู้ที่มีจิตอาสารักการอ่านจัดท�ำบ้านหนังสือชุมชนโดยใช้งบประมาณของเจา้ ของบา้ น ในการจัดหาหนังสือ ช้ันวางหนังสือ โต๊ะ เก้าอ้ี ท่ีน่ัง จัดดูแลความสะอาดเรียบร้อย รวมท้ังอ�ำนวยความสะดวก แก่ผมู้ าใชบ้ รกิ ารดว้ ย จากจิตอาสา ความเสียสละ ความรักการอ่าน และต้องการเห็นคนในชุมชนรักการอ่านของเจ้าของบ้าน ปจั จบุ นั ยงั คงมบี า้ นหนงั สอื ชมุ ชนทเี่ ปดิ ใหบ้ รกิ ารหมนื่ กวา่ แหง่ ทว่ั ประเทศ โดยไมไ่ ดร้ บั งบประมาณใด ๆ ดงั นน้ั เพอื่ เปน็ การกระตุ้น ให้ก�ำลังใจ สนับสนุนการจัดท�ำบ้านหนังสือชุมชน ส�ำนักงาน กศน. จึงจัดการประกวดคัดเลือก บ้านหนังสอื ชมุ ชนตน้ แบบ ในปี พ.ศ. 2559 ไดบ้ ้านหนงั สอื ชุมชนตน้ แบบ ระดับประเทศ จำ� นวน 10 แหง่ และเพอ่ื เผยแพรข่ ้อมูล ขนั้ ตอน วธิ กี ารจดั กวา่ จะมาเปน็ บา้ นหนงั สอื ชมุ ชนตน้ แบบในระดบั ประเทศทำ� อยา่ งไรใหผ้ สู้ นใจไดร้ บั รู้ จึงถอดบทเรียนบ้านหนังสือชุมชนต้นแบบให้เป็นตัวอย่างในการพัฒนา หรือจัดบ้านหนังสือชุมชน ส�ำหรับครู และประชาชนทีส่ นใจในชุมชนต่อไป ส�ำนกั งาน กศน. 28 เมษายน 2560

สารบัญ ค�ำน�ำ บา้ นหนงั สอื ชมุ ชน 4 Ç บ้านห้วยปลงิ อำ� เภอสชิ ล จงั หวดั นครศรธี รรมราช Ç บ้านสบฟ้า อ�ำเภอแจห้ ่ม จังหวัดล�ำปาง 16 Ç บา้ นหนองใหญ่ อ�ำเภอสนามชัยเขต จังหวัดฉะเชงิ เทรา 26 Ç บ้านรอตันบาตู อ�ำเภอเมืองนราธวิ าส จงั หวัดนราธิวาส 33 Ç บ้านโพธิท์ อง อ�ำเภอเมืองบึงกาฬ จงั หวดั บงึ กาฬ 41 Ç บ้านพง่ึ ตน อ�ำเภอหัวไทร จังหวดั นครศรธี รรมราช 48 Ç บา้ นทา่ เชียด อำ� เภอตะโหมด จังหวัดพทั ลงุ 60 Ç บ้านท่าหม่นื ราม อ�ำเภอวังทอง จังหวัดพษิ ณุโลก 67 Ç โรงพยาบาลส่งเสรมิ สขุ ภาพต�ำบลท้ายน้ำ� 75 อำ� เภอโพทะเล จังหวัดพจิ ติ ร Ç บา้ นอ�ำเภอ อ�ำเภอสตั หีบ จงั หวดั ชลบรุ ี 83 ภาคผนวก 92 é ประกาศสำ� นกั งาน กศน. เรอื่ ง ผลการคัดเลอื กและตดั สนิ 93 บ้านหนงั สอื ชุมชนต้นแบบ ระดับประเทศ ปงี บประมาณ 2559 é เกียรตบิ ัตรบา้ นหนังสอื ชมุ ชนต้นแบบ ระดบั ประเทศ 10 แหง่ ผ้อู �ำนวยความสะดวกและให้ข้อมูล 103 คณะผจู้ ัดทำ� 105

บ้านห้วยปลิง 27/2 หม่ทู ่ี 12 ตำ� บลเปลีย่ น อ�ำเภอสิชล จงั หวัดนครศรธี รรมราช “การอ่านผา่ นศลิ ปะจะไดผ้ ลดี นางพรทิพย์ ทรัพย์มี (ป้าปยุ้ ) สังเกตว่า การอ่าน ไปเช่อื มกบั ศลิ ปะ เจา้ ของบ้าน เดก็ จะมคี วามสุข อนั นเ้ี ปน็ การชว่ ยให้เด็ก รกั การอ่านมากขึ้นเยอะเลย ร้สู กึ ว่าทำ� อนั นม้ี คี วามสุขทั้งครูและเด็กเลย สงิ่ ทเี่ ราทำ� คอื สงิ่ ท่ีเราชอบ เรากไ็ ม่เหน่ือย” เปน็ ค�ำกล่าวของปา้ ปุ้ย (นางพรทพิ ย์ ทรพั ยม์ )ี เจา้ ของบา้ นหนงั สอื ชมุ ชนบา้ นหว้ ยปลงิ วยั 64 ปี ซ่ึงต้ังอยู่ที่หมู่ท่ี 12 ต�ำบลเปลี่ยน อ�ำเภอสิชล จังหวัดนครศรีธรรมราช ผู้ซึ่งได้รับรางวัลชนะเลิศการจัด บา้ นหนังสอื ชมุ ชนต้นแบบ ระดบั ประเทศ ปี พ.ศ. 2559 จากส�ำนกั งาน กศน. เปน็ บคุ คลท่ีมจี ิตใจงดงาม ใช้ธรรมะในการด�ำเนนิ ชีวติ ประจ�ำวนั มาโดยตลอด 4

ถอดบทเรียนบา้ นหนังสอื ชมุ ชน 2559 ...ท�ำไมถึงท�ำ? ปา้ ปุ้ย เลา่ ให้เราฟังวา่ มีพนี่ อ้ ง 12 คน ตนเองเป็นคนท่ี 9 ในครอบครวั มคี ุณพ่อที่ชอบธรรมะ เปน็ ชวี ติ จติ ใจ ชอบอา่ นหนงั สอื ธรรมะมาก โดยเฉพาะหนงั สอื ของทา่ นพทุ ธทาสภกิ ขุ ประกอบกบั ในสมยั เด็ก ป้าปุ้ยไม่มีหนังสืออ่าน จึงได้อ่านหนังสือธรรมะของท่านพุทธทาสภิกขุท่ีมีในบ้านมาตั้งแต่เด็ก ท�ำให้ได้ ข้อคิด แนวคิดจากหนังสือ จนท�ำให้มีความใฝ่ฝันอยากไปพบท่านพุทธทาสภิกขุสักคร้ังในชีวิต ซ่ึงในปี พ.ศ. 2533 ไดเ้ ดนิ ทางไปสวนโมกข์ ฯ จงั หวดั สรุ าษฎรธ์ านี และไดข้ อ้ คดิ ทส่ี ำ� คญั กลบั มา คอื “สงบเยน็ และ เปน็ ประโยชน”์ ปา้ ปยุ้ คดิ วา่ การสงบเยน็ นนั้ สามารถทำ� ไดแ้ ลว้ สว่ นเรอ่ื งเปน็ ประโยชนน์ น้ั ยงั ไมส่ ามารถทำ� ได้ ป้าปุ้ยจึงเรม่ิ ตน้ ดว้ ยการจดั สอนภาษาองั กฤษใหเ้ ดก็ เน่ืองจากเคยเป็นครูสอนภาษาอังกฤษ และมีความ รักเด็กเป็นทุน ในปี พ.ศ. 2545 ได้หันหลังให้ชีวิตราชการแต่แม้จะลาออกจากราชการแล้ว ก็ยังสอน ภาษาองั กฤษใหเ้ ดก็ จำ� นวน 6 คน และจดั ทำ� มมุ หนงั สอื เลก็ ๆ มเี พยี งชนั้ วางหนงั สอื จำ� นวน 2 ชนั้ กบั หนงั สอื เสริมการเรียนวิชาต่าง ๆ ให้แก่เด็ก และหนังสือของครอบครัวท่ีซื้ออ่านกันเองเท่าน้ัน ต่อมามีเพื่อนบ้าน และญาติ ๆ เหน็ เข้ากใ็ ห้กำ� ลงั ใจพรอ้ มทงั้ บริจาคหนังสอื ต่าง ๆ มากขนึ้ ปา้ ปยุ้ จึงแนะนำ� เชิญชวน และนำ� หนงั สือดี ๆ ไปใหส้ มาชกิ ได้อ่าน 5

นางชุติมา กลำ่� กลาย ผูอ้ �ำนวยการ กศน.อำ� เภอสชิ ล ในปี พ.ศ. 2554 ป้าปุ้ยไดพ้ บกบั ผอ.ชตุ ิมา กล่�ำกลาย ผอ. กศน.อ�ำเภอสชิ ล และทีมงาน คือ น้องธิราภรณ์ ไชยสิทธิ์ (บรรณารกั ษ)์ และครจู จี ี้ นอ้ งกรวรรณ โรยแกว้ ครูอาสาฯ ซ่ึงมีการประชุมพบปะ ข้าราชการครูผู้รับบ�ำนาญ โดยครูอาสาฯ จึงได้ประชาสัมพันธ์ แนะน�ำให้บริการหนังสือในการประชุม ดังกล่าวดว้ ย เน่ืองจาก กศน. อำ� เภอสิชล ได้รับงบประมาณ “อ่านสร้างสุข” โดยไดร้ บั การสนบั สนุนจาก ผอ.อไุ รวรรณ อนิ ทยารตั น์ ผอู้ ำ� นวยการ กศน.จงั หวดั ในขณะนนั้ ประกอบกบั ตนเองเปน็ คนชอบอา่ นหนงั สอื เนื่องจากมีพ่อและแม่เป็นครู และกล่าวว่า “สงสัยมาตั้งแต่เด็กว่าพ่อเอาหนังสือพิมพ์ และหนังสือ ตา่ ง ๆ จากที่ไหนมาให้ชาวบา้ นอ่าน โตขนึ้ จึงทราบวา่ เอามาจาก กศน.” จงึ เขา้ ใจ รู้สกึ ดแี ละชอบ เมื่อได้มาท�ำงาน กศน. จึงชอบงานการศึกษาตามอัธยาศัยเป็นพิเศษ และมีแนวคิดที่จะจัดท�ำทุกบ้าน ให้เปน็ หอ้ งสมดุ ป้าปยุ้ ดใี จมากที่เห็นแหล่งทีม่ ีหนงั สือจำ� นวนมาก และสามารถยมื น�ำไปให้เดก็ ๆ ไดอ้ า่ น จึงไปทหี่ อ้ งสมดุ ประชาชนอ�ำเภอทันที หลังจากทไี่ ด้พูดคุยกับ ผอ.ชตุ ิมา แลว้ ผอ.ชตุ ิมา กล่าววา่ “คิดเลยว่าโครงการนีส้ ำ� เร็จแน”่ ป้าป้ยุ ยงั กลา่ วเสริมตอ่ ว่า “ตา่ งคนต่างดใี จ แต่ไม่รวู้ า่ ใครดีใจมากกวา่ กัน” 6

ถอดบทเรยี นบา้ นหนงั สอื ชุมชน 2559 7

ใครท�ำ... ปา้ ปิ้ว บ้านหนงั สอื แห่งน้ีพัฒนาแบบค่อยเปน็ ค่อยไป แต่พัฒนา ได้เร็วมากในช่วงหลังจากที่เป็นบ้านหนังสือชุมชน เพราะป้าปุ้ย ไมไ่ ดท้ �ำกบั เพือ่ นแค่ 2-3 คนอกี ตอ่ ไปแล้ว มี กศน. เข้ามาช่วยเหลอื สนบั สนุน ทำ� ปา้ ยต่าง ๆ จดั หาชั้นหนงั สอื มาเพ่ิม และน�ำหนังสือจาก ห้องสมุดประชาชนอ�ำเภอสิชล มาหมุนเวียนให้ พอมีหนังสือมากข้ึน คนมาอา่ นมายืมหนังสอื ก็มากข้ึนตามไปด้วย ปา้ กลุ ทถี่ อื วา่ เปน็ ทงั้ ครูญาติเพอื่ นและเจา้ ของบา้ นหนงั สอื เบ็ดเสร็จที่ท�ำเคียงคู่มากับป้าปุ้ย ถ้าป้าปุ้ยไม่อยู่บ้าน ป้ากุลก็จะท�ำ หน้าท่ีเจ้าของบ้านแทนอย่างไม่ขาดตกบกพร่อง นอกจากนี้ยังมี ปา้ วรรณ พี่สาวปา้ ปุย้ ช่วยเสรมิ ช่วยท�ำอกี แรง และมนี อ้ งสาวป้าปยุ้ คอื ปา้ ปว้ิ ทชี่ อบทำ� นำ้� ผลไม้ขนมมาเลย้ี งเดก็ ๆและคนทมี่ าอา่ นหนงั สอื บ่อย ๆ ซึ่งป้าปิ้วก็จะมีความสุขกับการคิดค้นหาสูตรการท�ำน�้ำผลไม้ แปลก ๆ ใหม่ ๆ มาทดลองท�ำแลว้ ใหเ้ ดก็ ๆ ชว่ ยชิม คนทำ� ก็มคี วามสุข คนมาอา่ นหนงั สอื กไ็ ดก้ นิ ขนม ดมื่ นำ้� ผลไมแ้ ปลก ๆ มคี วามสขุ ตาม ๆ กนั เปน็ สงั คมที่น่าอยจู่ รงิ ๆ 8

ถอดบทเรยี นบ้านหนงั สอื ชมุ ชน 2559 ท�ำอะไร ป้าปุ้ย และเพ่ือน ๆ จะช่วยกันจัดกิจกรรม สอนภาษาอังกฤษและสอนมารยาทไทยให้แก่เด็กในชุมชน จัดกิจกรรมสร้างเสริมคุณธรรม การรักษาความสะอาด การตรงต่อเวลา การมีความรับผิดชอบ การมีวินัยให้แก่เด็ก ดว้ ยการฝึกใหช้ ว่ ยกนั ดแู ลรกั ษาทำ� ความสะอาดบ้านหนงั สือ นอกจากนย้ี งั มกี ารใหบ้ รกิ ารหนงั สอื พมิ พ์หนงั สอื ประเภทตา่ งๆ วารสาร นิตยสาร เกมเศรษฐี หมากฮอสตุ๊กตาและ ร่วมกบั กศน. อำ� เภอสชิ ล จัดกจิ กรรมต่าง ๆ เช่น การออกก�ำลงั กายเพื่อสขุ ภาพส�ำหรับผู้สงู อายุ การจัด กลมุ่ สนใจ การจดั พฒั นาอาชพี เชน่ การทำ� โดนทั จวิ๋ การทำ� ขนมเปยี กปนู กะทสิ ด การปลกู ผกั ปลอดสารพษิ การปลูกมะนาวในบ่อซีเมนต์ การท�ำกระเป๋าใส่เหรียญ การท�ำน�้ำเต้าหู้ การท�ำก๋วยเตี๋ยวลุยสวน เป็นต้น โดยทุกกิจกรรมที่ กศน. เข้ามาร่วมจัดจะสอดแทรกปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง และค่านิยมหลัก 12 ประการของคนไทยเสมอ 9

ท�ำอย่างไร... ป้าปุ้ย เน้นการจัดกิจกรรมเป็นหลัก โดยเริ่มด้วยการสอนภาษาอังกฤษ ณ ระเบียงหน้าบ้าน ตงั้ แตป่ ี พ.ศ. 2545 มาจนถงึ ปจั จบุ นั ในปี พ.ศ. 2554 กศน.อำ� เภอสชิ ล ไดเ้ ขา้ มาสง่ เสรมิ สนบั สนนุ และในปี พ.ศ.2555ไดส้ มคั รเปน็ บา้ นหนงั สอื อจั ฉรยิ ะของกศน.อำ� เภอสชิ ลและไดเ้ ปลย่ี นชอ่ื เปน็ “บา้ นหนงั สอื ชมุ ชน” ตามท่ีส�ำนักงาน กศน. ก�ำหนด กิจกรรมการสอนภาษาอังกฤษของป้าปุ้ยใช้การร้องเพลง เต้นร�ำ ตามจงั หวะเพลงภาษาองั กฤษ ใชส้ ่ือเทา่ ท่มี ี เรมิ่ ตน้ จากเดก็ 6 คน จนในปจั จุบันกำ� หนดไวไ้ มเ่ กนิ 15 คน ป้าปุ้ยบอกว่า ถ้าเด็กมากกว่าน้ีจะไม่ได้ผลดี ซึ่งในปัจจุบันทุกวันเสาร์ - อาทิตย์ เม่ือเด็กมาเรียน ภาษาองั กฤษปา้ ปยุ้ จะสอดแทรกเรอ่ื งคณุ ธรรมใหเ้ ดก็ โดยจะใหเ้ ดก็ ชว่ ยกนั ทำ� ความสะอาดบา้ นหนงั สอื ชมุ ชน ก่อนประมาณ 30 นาที ต่อจากน้ันให้เด็กแต่ละคนเลือกอ่านหนังสือคนละ 1 เล่ม ตามความสนใจ ของตนเองแลว้ วาดภาพ รวมทง้ั สรปุ ความรทู้ ไ่ี ดร้ บั จากการอา่ นหนงั สอื เลม่ นน้ั จำ� นวน 1 ชวั่ โมง ซง่ึ ในระยะแรก เดก็ จะลอกขอ้ ความ กลอนจากหนงั สอื ตอ่ มาจงึ แนะนำ� ใหเ้ ดก็ คดิ และสรปุ ความคดิ ไดด้ ว้ ยตนเอง เนอื่ งจาก ไดส้ รา้ งบรรยากาศทมี่ คี วามเปน็ กนั เอง มคี วามอสิ ระ ไมม่ กี ารใหค้ ะแนน ปา้ ปยุ้ กลา่ วดว้ ยความประหลาดใจ แกมภาคภูมิใจว่า “บางคร้ังส่ิงท่ีเราคิดว่าเด็กท�ำไม่ได้ แต่เขาท�ำได้เยอะเลย” ป้าปุ้ยจะตรวจ ความถกู ตอ้ งในการเขยี นของเดก็ ๆ พรอ้ มทง้ั ใหร้ างวลั ตามทเ่ี ดก็ ตอ้ งการ เชน่ ตราประทบั ทเ่ี ปน็ ดาวสามดวง ตราประทบั คำ� วา่ “ด”ี เปน็ ตน้ ปา้ ปยุ้ เสรมิ วา่ ปจั จบุ นั เดก็ มาถงึ จะขออา่ นหนงั สอื จนบางครงั้ ไมส่ นใจทจี่ ะเรยี น ภาษาองั กฤษ และยังกล่าวตอ่ อกี ว่า “การจะใหผ้ ้ใู หญร่ ักการอ่าน ควรผ่านการสรา้ งนสิ ัยรักการอ่าน ให้ตง้ั แตเ่ ด็ก” 10

ถอดบทเรียนบ้านหนังสือชมุ ชน 2559 นอกจากน้ี ยังมีเกมให้เด็กเล่น รวมทั้ง จัดหนังสืออื่น ๆ ให้บริการแก่ประชาชนในชุมชน ทง้ั นติ ยสาร วารสาร หนงั สอื พมิ พ์ เชน่ คสู่ รา้ งคสู่ ม ชวี จติ บ้านและสวน เป็นต้น ส�ำหรับหนังสือจะได้รับบริจาค มาจากหลายแหลง่ เชน่ บรษิ ทั หนงั สอื ลกู หลานของคน ในชุมชนท่ีท�ำงานในกรุงเทพ ฯ และ กศน.อ�ำเภอสิชล เปน็ ตน้ สำ� หรบั โตะ๊ เกา้ อี้ ชนั้ วางหนงั สอื กไ็ ดม้ าจากการ รับบริจาคด้วยเช่นกัน ในช่วงน้ันคุณแม่ป่วย ป้าปุ้ย ตอ้ งอยดู่ แู ลกศน.อำ� เภอสชิ ลโดยครจู จี ไี้ ดเ้ ขา้ มาสนบั สนนุ แวะเวยี นมาหาทกุ สปั ดาหเ์ หมอื นลกู หลาน ไดจ้ ดั ทำ� แบบสำ� รวจความตอ้ งการอา่ นหนงั สอื ของคนในชมุ ชน แลว้ จดั หาหนงั สอื มาใหต้ ามความตอ้ งการทกุ ครง้ั เมอ่ื ไดร้ บั หนงั สอื บรจิ าคมากขนึ้ กไ็ ดข้ ยายพนื้ ทใี่ หบ้ รกิ าร อา่ นหนงั สอื จากบรเิ วณระเบยี งหนา้ บา้ น มาเปน็ ศาลาทพ่ี กั อาศยั ทจ่ี ดั ทำ� ขน้ึ เพอื่ เปน็ ทน่ี อนของญาตพิ น่ี อ้ ง ที่มาจากต่างจังหวัด ในขณะเดียวกัน กศน.อ�ำเภอสิชล ก็ได้เลือกบ้านป้าปุ้ยให้เป็นศูนย์การเรียนรู้ต่าง ๆ ส�ำหรับ จัดกิจกรรมกลุ่มสนใจ ทักษะอาชีพ ทักษะชีวิตและเศรษฐกิจพอเพียง โดยป้าปุ้ยจะมีเพ่ือนบ้านและ ญาติพ่ีน้อง เช่น น้องสมจิตร ป้ากูล ป้าแต๊ว และป้าปิ้ว มาช่วยคิด ช่วยท�ำ จนกลายเป็นจุดศูนย์รวม การอา่ น และการทำ� กจิ กรรมรว่ มกนั ของคนในชมุ ชนบา้ นหว้ ยปลงิ และกศน.อำ� เภอสชิ ล ไดข้ ยายเครอื ขา่ ย บ้านหนังสือชุมชนจากบ้านป้าปุ้ย ไปอีก 7 แห่ง ในแต่ละแห่งก็จะกระจายต่อไปอีก 5 แห่ง ซ่ึงปัจจุบัน บางแหง่ ยังด�ำเนินการอยู่ บางแหง่ ไมส่ ามารถด�ำเนินการตอ่ ได้ นอกจากน้ี กศน.อำ� เภอสชิ ล ยงั มแี นวคดิ จดั ทำ� คาราโอเกะหนา้ บา้ น โดยจดั ทำ� เปน็ บตั รคำ� ศพั ท์ ภาษาองั กฤษ เพอ่ื ใหบ้ รกิ ารแกป่ ระชาชนในชุมชน ซง่ึ ป้าปุ้ยได้น�ำคำ� ศัพท์เหลา่ นน้ั มาใชห้ มนุ เวียนสำ� หรับ จดั สอนภาษาองั กฤษแกเ่ ด็ก ๆ ดว้ ย 11

ผลของการจัดบ้านหนังสือชุมชน... ก่อนนี้ป้าปุ้ยสอนพิเศษภาษาอังกฤษ โดยไม่เก็บค่าสอน แต่จะให้เด็กท�ำความสะอาด บา้ นหนงั สอื แทน จวบจนลาออกจากราชการกย็ งั สอนพเิ ศษอยู่ เดก็ ๆ จงึ แวะเวยี นมาบา้ นปา้ ปยุ้ เปน็ ประจำ� พอ่ แมผ่ ปู้ กครองกเ็ วยี นมารบั สง่ ลกู หลาน ระหวา่ งรอกอ็ า่ นหนงั สอื ทมี่ อี ยไู่ ปพลาง ๆ จวบจนปจั จบุ นั ทง้ั เดก็ และผู้ใหญ่ต่างมาบ้านป้าปุ้ยด้วยวัตถุประสงค์คล้าย ๆ กัน คือ มาอ่านหนังสือ บางคนมาหัดท�ำขนม บางคนมาทำ� งานฝมี อื บางคนเอาหนงั สอื มาให้ เอาขนมผลไมท้ บี่ า้ นมาให้ เรยี กไดว้ า่ ใครมอี ะไรกเ็ อามาให้ อยกู่ นั เหมอื นญาตพิ ่ีนอ้ ง ดแู ลซึง่ กนั และกนั ลกู เธอกเ็ หมอื นลูกฉัน เดก็ ๆ กอ็ ยากมาบ้านปา้ ปุ้ย มขี นมกนิ มีหนงั สืออ่าน ไดเ้ ลน่ เกม เลน่ กับเพอ่ื น ผใู้ หญก่ ค็ ล้าย ๆ กับเดก็ คอื ไดอ้ ่านหนงั สอื ท�ำงานประดิษฐ์ พูดคยุ แลกเปลี่ยนกับเพื่อน บางคนไม่มีลูก หรือลูกโตหมดแล้วก็จะมาช่วยป้าปุ้ยตามแต่จะมอบหมาย 12

ถอดบทเรยี นบา้ นหนังสือชุมชน 2559 เต็มใจชว่ ยทกุ เร่อื ง ถอื ได้วา่ บ้านหนงั สอื ชุมชนแห่งนี้ เปน็ แหลง่ เรยี นรู้ คณุ จริ ารตั น์ ดวงมสุ ิก ก็ไม่ผิด เชน่ คณุ จิรารตั น์ ดวงมสุ กิ เคยมาเรียนเย็บกระเป๋าใสเ่ หรียญ ดว้ ยความชอบงานประดษิ ฐ์จงึ อยากทำ� อยา่ งอนื่ บา้ งมาถามหาหนงั สอื กับป้าปุ้ย ป้าปุ้ยแนะน�ำหนังสือประดิษฐ์ให้จึงยืมไปอ่านและ เกิดความคิดที่จะท�ำหมอนอิง เธอบอกว่า “บางทีถ้าไม่มีหนังสือดู กค็ ดิ ไมอ่ อก พอดหู นงั สอื กเ็ กดิ ความคดิ จงึ ดดั แปลงจากในหนงั สอื ท�ำตามท่ีเราต้องการได้” ปัจจุบันคุณจิรารัตน์ ได้เป็นผู้สอน งานประดษิ ฐใ์ หแ้ กค่ นแถวบา้ นเธอและทบ่ี า้ นปา้ ปยุ้ ดว้ ยและคนในชมุ ชน ก็ยกย่องชมเชยเธอว่าเป็นคนเก่งนี่คือการเสริมแรงและให้ก�ำลังใจ แกก่ ันและกนั ของคนในชุมชน ผอ.ฤทธิ์ ซึ่งเคยเป็นผู้อ�ำนวยการโรงเรียนท่ีป้าปุ้ยสอนอยู่ และเป็นสามีของป้ากุล กล่าวด้วยความประทับใจว่า “ชุมชนโชคดี ทม่ี ปี า้ ปยุ้ อย”ู่ และเสรมิ ดว้ ยคำ� ขวญั วา่ “บา้ นหนงั สอื สอ่ื ดี อยทู่ เ่ี ปลย่ี น เปน็ ศนู ยเ์ รยี น ศนู ยก์ จิ กรรม นำ� สรา้ งสรรค”์ (คำ� วา่ “เปลีย่ น” เปน็ ชื่อต�ำบลในอ�ำเภอสิชล) ผอ.ฤทธิ์ สมจติ 13

ปัญหาน�ำมาสู่การแก้ไข... ปญั หาตอนนก้ี ม็ เี ลก็ นอ้ ย เรอื่ งไมม่ หี นงั สอื พมิ พ์ นติ ยสารคสู่ รา้ งคสู่ ม แตต่ อนนนี้ ติ ยสารไดแ้ ลว้ เพราะคุณจิตรชอบอ่านมาก เม่ือ กศน. ไม่มีงบซื้อให้ คุณจิตรขาดไม่ได้ จึงซ้ือมาอ่านเอง อ่านเสร็จ กน็ �ำมาให้บ้านปา้ ปุ้ย สว่ นหนงั สือพิมพ์ก็ได้หนังสือพมิ พล์ ่วงเวลามาอ่านถงึ จะช้าหน่อยกไ็ มเ่ ป็นไร ผลกระทบเชิงบวก เร่ิมแรกป้าปุ้ยต้องการให้เด็ก ๆ มาบ้านตนเอง เพราะอยากสอนภาษาอังกฤษ พ่อแม่ ผู้ปกครองก็ให้เด็กมา ผลปรากฏว่า เด็กมีผลการเรียนภาษาอังกฤษดีข้ึน เช่น น้องปลากริม ได้เกรด 4 พอ่ แมด่ ใี จมาก ทงั้ ๆ ทห่ี าเชา้ กนิ คำ�่ กย็ งั ชว่ ยสมทบเงนิ 1,000 บาท ใหป้ า้ ปยุ้ เพราะคดิ วา่ หากไปซอื้ ของมาให้ อาจไม่ได้ของท่ีควรจะเป็น จึงให้เป็นเงินแทน ซ่ึงป้าปุ้ยซ้ึงใจมาก ๆ ท้ังท่ีครอบครัวนี้ยังล�ำบากอยู่เลย แตด่ ว้ ยความที่เชื่อม่ัน และศรัทธาในตวั ปา้ ปยุ้ คณุ สายันต์ บอกว่า “ไม่ตอ้ งคอยให้รวยกช็ ่วยได้” คุณจิต ป้าแดง และคนอ่ืน ๆ ท่ีมาบ้านป้าปุ้ย มาอ่านหนังสือ พบเพื่อนฝูงมาเรียนท�ำขนม ทำ� งานฝมี อื จากเดก็ ทมี่ าบา้ นปา้ ปยุ้ จนขยายไปถงึ ผใู้ หญ่ อาจเรยี กไดว้ า่ บา้ นปา้ ปยุ้ เปน็ ศนู ยก์ ลางการเรยี นรู้ ของชุมชนเลย สังคมกว้างข้ึนอย่างไม่คาดคิดมาก่อน และท่ีป้าปุ้ยยินดีอีกเรื่องคือ คนท่ีอยู่หมู่บ้าน ห่างออกไปได้แวะมายืมหนังสือไปอ่าน ส่วนป้ากุลบอกว่า ป้าปุ้ยไม่ได้สอนเรียน เขียน อ่านอย่างเดียว ยังสอนการใช้ชีวิตประจ�ำวันด้วยเช่นกัน สอนให้เด็กรู้จักท�ำความสะอาดบ้าน ความมีระเบียบเรียบร้อย การถอดรองเทา้ และวางของในทท่ี จี่ ดั ไว้ สง่ิ เหลา่ นน้ั เองไดส้ ง่ ผลใหเ้ ดก็ ๆ ชว่ ยทำ� งานบา้ น รจู้ กั ไหวพ้ อ่ แม่ ก่อนออกจากบา้ นและเวลากลับบ้าน 14

ถอดบทเรียนบ้านหนังสือชุมชน 2559 จุดเด่น ความมุ่งม่ันต้ังใจท่ีจะท�ำตนให้เป็นประโยชน์ต่อส่วนรวมของป้าปุ้ย โดยเฉพาะการดูแลเด็ก ใหม้ คี วามรู้ มคี ณุ ธรรม โดยคาดหวงั วา่ เดก็ ๆ ในวนั นต้ี อ้ งเปน็ ผรู้ วู้ ชิ า มอี าชพี มคี ณุ ธรรมจรยิ ธรรมในอนาคต จากการให.้ ... ให.้ ...และใหข้ องปา้ ปยุ้ ทำ� ใหไ้ ดร้ บั ความรว่ มมอื กำ� ลงั ใจ การสนบั สนนุ จากคนรอบขา้ ง ทงั้ จาก ลูกหลานญาติพี่น้อง ผู้ปกครองของเด็ก และประชาชนในชุมชน รวมถึงความเอาใจใส่ในการด�ำเนินงาน ของ กศน. ของครูจีจ้ี ตลอดจนความฝนั ที่อยากจัดบา้ นทุกหลงั ใหเ้ ปน็ ห้องสมดุ ความฝันของเจ้าของบ้าน ปา้ ปุย้ อยากให้เด็ก ๆ มาเรียนภาษาองั กฤษ ไมอ่ ยากใหไ้ ปทอ่ี ื่น เพราะอาจตดิ ยา อยากให้มีครู ทเ่ี คยอยู่ต่างประเทศมาสอนภาษาอังกฤษ เพราะจะได้ส�ำเนียงและภาษาทใ่ี ชใ้ นชวี ิตประจ�ำวัน ควบคู่กับ การสอนคณุ ธรรม จรยิ ธรรมใหด้ ว้ ย การเตรียมการเผยแพร่ ส่วนใหญ่เอกสารแนะนำ� ประชาสมั พันธ์บา้ นหนงั สือกจ็ ะมี กศน. ช่วยทำ� ให้ ส่วนเร่ืองการดูแล หรือต้อนรับผู้มาดูงาน จะมีคนในชุมชนช่วยทุกเร่ือง เช่น ท�ำขนม น�้ำผลไม้ แนะน�ำมุมต่าง ๆ แม้กระทั่ง เล่าเร่ืองการด�ำเนินงานบ้านหนังสือของป้าปุ้ย ก็สามารถเล่าได้ทั้งหมดแทบทุกคนเสมือนหน่ึงเป็น เจา้ ของเอง 15

บ้านสบฟ้า เหมือนเป็น 240 ต�ำบลแจ้ห่ม อ�ำเภอแจ้หม่ จังหวัดลำ� ปาง ผีบ้า... นางพรทพิ ย์ มมี านะ อายุ 47 ปี เจา้ ของบา้ นหนงั สอื ชมุ ชน นางพรทพิ ย์ มีมานะ บ้านสบฟ้า จบปริญญาตรี สาขาพยาบาลศาสตร์ เคยท�ำงาน และนอ้ งจมั โบ้ เป็นพยาบาลในเมืองหลวง พบรักและแต่งงานกับชาย ในเครื่องแบบผู้พิทักษ์สันติราษฎร์ไทย ช่วงที่อยู่กรุงเทพฯ มีความสขุ กับการเปน็ อาสา อ่านหนังสือให้คนตาบอดในช่วง วันหยุด ต่อมาได้ย้ายตามสามีมาอยู่ล�ำปางเพื่อดูแลพ่อแม่ พร้อมกับลูกชาย 2 คน คือ น้องใหม่ อายุ 6 ขวบ และ นอ้ งจมั โบ้อายุ4ขวบในปีพ.ศ.2555ดว้ ยความทเี่ ปน็ คนชอบอา่ น ประกอบกับมีหนังสือติดมาจากกรุงเทพฯ แรก ๆ แม่พรทิพย์ อาศยั อยกู่ บั พอ่ แมข่ องสามี จงึ ทำ� มมุ หนงั สอื ในบา้ นใหค้ รอบครวั ได้อ่าน “ท�ำมุมน้อยเดียว ชั้นวางหนังสือก็ท�ำเองจากไม้ จากช้ันวางรองเท้าบ้าง” ลูกชายคนโตมาเรียนอนุบาล 16

ถอดบทเรียนบา้ นหนังสือชุมชน 2559 ท่ีบ้านสบฟ้า มาใหม่ ๆ ลูก ๆ ยังไม่มีเพื่อน ไม่รู้จักใคร อยากให้ลูกมีเพ่ือนและเป็นคนดี แต่มองเห็น สภาพแวดล้อมในชุมชนท่ีไม่สู้ดีนัก เช่น เด็กติดเกม บางคนเอาแต่เล่นน้�ำอยู่กลางทุ่งนา เด็กส่วนใหญ่ อาศยั อยกู่ บั ตายาย จงึ ชกั ชวนเดก็ ๆ มาเลน่ ทบ่ี า้ นของเรา แตไ่ มไ่ ดบ้ อกวา่ ใหม้ าอา่ นหนงั สอื เพอื่ ดงึ พวกเขา ออกมาจากสิ่งแวดล้อมเหล่านั้น แม่พรทิพย์มองว่า “ถ้าจะปั้นลูกให้เป็นคนดี เราต้องท�ำให้สังคม สง่ิ แวดลอ้ มดดี ว้ ย” โดยจดั มมุ หนงั สอื ในบา้ น มหี นงั สอื สวย ๆ คดิ วา่ เขาตอ้ งเปดิ ดบู า้ ง โดยทเ่ี ราไมต่ อ้ งบอก เด็กเล็กดูรูปตามนิทานที่แม่พรทิพย์เล่าให้ฟังพร้อมทั้งท�ำขนม ข้าวผัด ก๋วยเต๋ียว ขนมครก เล้ียงเด็ก และให้เขาได้มีส่วนร่วมดว้ ย มเี กมใหเ้ ลน่ เดก็ กจ็ ะสนกุ และอยากกลับมาอกี เพราะถ้าเอาเรอ่ื งการอา่ นนำ� เด็กไม่มาแน่นอน จึงให้ลูกพาเพ่ือนมาเล่นท่ีบ้าน ตอนที่ท�ำเรื่องการอ่านน้ัน พ่อแม่สามีเกลียดมาก ถึงกบั วา่ “เปน็ ผบี ้า” คือท�ำอะไรท่คี นเขาไม่ทำ� กัน มแี ต่เสียเงิน ไมไ่ ดเ้ งิน 17

ใครท�ำบ้าง กว่าจะถงึ วันนแ้ี มพ่ รทิพยไ์ ด้ฟันฝา่ อุปสรรคนานัปการเพอื่ ลกู และเด็ก ๆ ในชุมชน ท�ำทกุ อย่าง ไม่ว่าจะหน่วยงานใดแจ้งหรือขอความร่วมมือเข้ามา ถ้าแม่พรทิพย์ทราบจะไปร่วมทุกกิจกรรม นอกจาก งานการส่งเสริมการอ่านแล้ว การฝึกให้ผู้ใหญ่ท�ำงานอาชีพที่สนใจก็เป็นอีกหน่ึงภารกิจ โดยแม่พรทิพย์ ได้ชักชวนแม่สามีให้เข้าร่วมกิจกรรมทุกครั้ง จนได้เป็นประธานกลุ่มผู้สูงวัย ผลักดัน ให้เกียรติ ยกย่อง ใหแ้ มช่ ว่ ยออกงานแทน จนแมส่ ามเี ปน็ นกั กจิ กรรม ไดร้ บั การยอมรบั จากผสู้ งู วยั ในชมุ ชน ปจั จบุ นั เลกิ ตอ่ วา่ เธอแลว้ และยงั ชนื่ ชมกบั สง่ิ ทแ่ี มพ่ รทพิ ยท์ ำ� อกี ดว้ ย สว่ นสามนี น้ั เมอ่ื แมพ่ รทพิ ยต์ ดิ ภารกจิ ประชมุ หรอื ไปทำ� กจิ กรรมร่วมกบั หนว่ ยงานต่าง ๆ สามีก็จะเป็นคนสอนการบ้านเดก็ ดแู ลเด็กเมอ่ื มาใช้บรกิ ารบา้ นหนงั สอื ต่อมา กศน.อ�ำเภอแจ้ห่ม ได้มอบหมายให้ ครูเบญ (ครู กศน.ต�ำบล) และครูฑาริกา (ครูอาสาพื้นราบ) เป็นผู้มาดูแลให้ค�ำปรึกษา สนับสนุนหนังสือ โดยแม่พรทิพย์จะให้ผู้มาใช้บริการ บา้ นหนงั สอื เลอื กหนงั สอื ทตี่ อ้ งการอา่ นแลว้ แมพ่ รทพิ ยจ์ ะไปรบั -สง่ หนงั สอื ทขี่ อยมื จากหอ้ งสมดุ ประชาชน อำ� เภอแจ้หม่ ด้วยตนเองทกุ วัน ถา้ ไม่ตดิ ภารกจิ อืน่ 18

ถอดบทเรยี นบา้ นหนงั สอื ชมุ ชน 2559 แม่พรทิพย์โชคดีที่มีหลวงพ่อ (บิดาบวชเป็นพระ) เป็นผู้ให้ค�ำปรึกษาและส่ังสอนให้ท�ำ แต่ความดี เป็นคนดี ท�ำบุญมาก ๆ เมื่อแก่ตัวลงจะได้สบาย ซ่ึงตนก็ได้ปฏิบัติอย่างต่อเนื่องเสมอมา หลวงพ่อได้เสนอแนะให้มาปลูกบ้านริมถนนเพ่ือการบริการบ้านหนังสือ หรือจัดกิจกรรมอ่ืน ๆ ให้คนมา ได้สะดวก พร้อมท้ังสนับสนุนเงินให้ปลูกบ้านด้วย จึงเป็นท่ีมาของบ้านหลังปัจจุบันที่มีพื้นที่กว้างขวาง มมี ุมต่าง ๆ เปน็ มมุ หนังสือ และต่อเติมศาลาใหเ้ ป็นที่จัดกจิ กรรม แตแ่ มพ่ รทิพยก์ ็บอกวา่ ยงั ไม่หยุดแค่น้ี จะท�ำไปเรื่อย ๆ เทา่ ที่ใจต้องการ 19

ท�ำอะไร แมพ่ รทพิ ย์ นอกจากจะชอบอา่ นหนงั สอื ง่าย ๆ (เด็กได้เรียนมาแล้วจากโรงเรียน) เป็นต้น เปน็ ชวี ติ จติ ใจแลว้ เธอยงั มนี สิ ยั ชอบชว่ ยเหลอื ผอู้ น่ื และกิจกรรมส่งเสริมการเรียนรู้ เช่น การท�ำส้มต�ำ หรอื จะเรยี กวา่ เปน็ ผมู้ จี ติ อาสากไ็ ด้ เธอไดท้ ำ� ใหบ้ า้ น การท�ำขนมหวาน การท�ำข้าวต้มมัด การท�ำเก๊ียว ซ่ึงเป็นที่อยู่อาศัยของสมาชิกในครอบครัวแห่งนี้ การทำ� ซาลาเปา การฝกึ เลน่ ดนตรพี น้ื เมอื ง กจิ กรรม กลายเป็นพ้ืนที่สาธารณะ เป็นที่ชุมนุมของเด็ก ๆ ตัดตุงล้านนา การท�ำส่วยทาน การพับกุหลาบ ต ล อ ด จ น ผู ้ ใ ห ญ ่ ใ น ห มู ่ บ ้ า น ส บ ฟ ้ า ใ ช ้ เ ป ็ น ท่ี จากใบเตยสมุนไพร เป็นต้น ท้ังจัดท่ีบ้านและ อา่ นหนงั สอื พบปะพดู คยุ ฝกึ อาชพี ทำ� กจิ กรรมตา่ ง ๆ จดั นอกบา้ นตามสถานทตี่ า่ ง ๆ ในลกั ษณะกจิ กรรม รว่ มกันอย่างมคี วามสขุ จนบางคนนำ� ไปเปน็ อาชีพ เชิงรุก เช่น การพาเด็ก ๆ ไปอ่านหนังสือให้ผู้ป่วย สรา้ งรายไดเ้ ลก็ ๆ นอ้ ย ๆ จนุ เจอื คนในครอบครวั ได้ ในโรงพยาบาลแจห้ ม่ ฟงั อา่ นใหเ้ ดก็ เลก็ และผสู้ งู อายุ กิจกรรมท่ีจัดมีหลากหลายทั้งกิจกรรมส่งเสริม ฟงั ตามบา้ นกจิ กรรมนนี้ อกจากเดก็ ไดอ้ า่ นหนงั สอื แลว้ การอา่ นเชน่ กจิ กรรมวาดภาพระบายสี(อา่ นหนงั สอื ยังฝึกเด็กให้รู้จักการเป็นผู้ให้ และช่วยเหลือผู้อื่น วาดภาพจากเร่ืองที่อ่าน และชวนคุยชวนเล่า สร้างสภาวะผู้น�ำ หรือบางคร้ังก็จะน�ำหนังสือ จากภาพทว่ี าด) กจิ กรรมเขยี นเลา่ เรอื่ งราวของภาพ ไปหมุนเวียนตามสถานที่ชุมชนต่าง ๆ บ้าน วัด กิจกรรมอ่านนิทานให้น้องฟัง กิจกรรมพี่สอนน้อง โรงเรียน เพื่อให้คนในหมูบ่ ้านได้อ่านหนงั สอื จนถึง กจิ กรรมคดั ไทยกจิ กรรมคน้ หาคำ� ศพั ทภ์ าษาองั กฤษ ปจั จบุ นั บางแหง่ ไดม้ ารบั หนงั สอื เองแลว้ หรอื บางครงั้ 20

ถอดบทเรียนบา้ นหนังสอื ชมุ ชน 2559 ก็ออกไปจัดกิจกรรมการอ่านร่วมกับหน่วยงาน แม่พรทิพย์ กล่าวว่า “การวาดภาพ เครอื ข่ายต่าง ๆ ตามที่ร้องขอมา จะเป็นการฝึก ให้เด็กมีจินตนาการ รู้จักคิด ถา้ อยากรวู้ า่ เขาคดิ อะไรใหด้ จู ากภาพทเ่ี ขาวาด” กิ จ ก ร ร ม มั ก จ ะ จั ด กั น ใ น ช ่ ว ง เ ย็ น กิจกรรมวาดภาพระบายสีจึงเป็นกิจกรรมที่เด็ก หลงั เลกิ เรยี นและวนั เสาร์-อาทติ ย์ในการจดั กจิ กรรม ชอบมากท่ีสุดของบ้านสบฟ้า ผนังภายในบ้านของ นอกจากแม่พรทิพย์จะคิดและจัดเองแล้ว ยังมี แม่พรทิพย์จงึ เตม็ ไปดว้ ยผลงานของเดก็ ๆ รวมทงั้ ครูเบญ และครูฑาริกาเข้ามาร่วมด้วยช่วยคิด ลกู ของเธอด้วย ชว่ ยจัด โดยดูความต้องการของเดก็ ๆ และผใู้ หญ่ ในหมบู่ า้ นวา่ สนใจอยากรู้อยากทำ� เรอ่ื งอะไรหากจดั แลว้ ไม่ได้รับความสนใจ หรือได้รับความสนใจน้อย ก็จะช่วยกันสรรหากิจกรรมใหม่ ๆ มาสับเปลี่ยน หมุนเวียน หรือปรับเปลี่ยนวิธีการจัดเพื่อไม่ให้เกิด ความเบ่ือหน่าย จ�ำเจ หากเป็นกิจกรรมท่ีชอบ เด็กก็มักจะถามว่า ท�ำไมไม่จัดอีก แต่ไม่ว่าจะจัด กิจกรรมใดลักษณะไหนก็ตาม จะเชื่อมโยงนำ� ไปสู่ การอ่านเสมอ และหากเป็นกิจกรรมเกยี่ วกับอาชพี ทตี่ ้องลงมอื ท�ำ เช่น กิจกรรมตัดตงุ ลา้ นนา กิจกรรม ท�ำขนมวุ้น กิจกรรมการเพาะต้นอ่อนทานตะวัน กจิ กรรมการปลกู สบั ปะรดในถงุ ดำ� หรอื วสั ดรุ ไี ซเคลิ เป็นต้น แม่พรทิพย์ จะให้อ่านวิธีท�ำจากใบความรู้ ทไ่ี ดจ้ ดั ทำ� ขน้ึ กอ่ นแลว้ จงึ ใหล้ งมอื ทำ� และใบความรนู้ นั้ ก็ ใ ห ้ ถื อ ติ ด มื อ ก ลั บ ไ ป อ ่ า น แ ล ะ ท� ำ ต ่ อ ที่ บ ้ า น บางกิจกรรมเด็กกับผู้ใหญ่จะท�ำกิจกรรมร่วมกัน อยา่ งสนกุ สนาน เปน็ การสรา้ งความอบอนุ่ ใหเ้ กดิ ขนึ้ ภายในครอบครวั ชมุ ชนไดอ้ ยา่ งนา่ ประทบั ใจจรงิ ๆ 21

ท�ำอย่างไร... จากความคดิ ทว่ี า่ “ถา้ จะปน้ั ลกู ใหเ้ ปน็ คนดี เราต้องท�ำให้สังคม สิ่งแวดล้อมดีด้วย” ถึงแม้ว่า พอ่ แมส่ ามแี ละคนในชมุ ชนจะวา่ แมพ่ รทพิ ยว์ า่ “เปน็ ผบี า้ ” เธอกไ็ มย่ อ่ ทอ้ ยงั คงชวนเดก็ ๆ มาทำ� กจิ กรรมทบี่ า้ นและ พฒั นามมุ หนงั สอื อยา่ งตอ่ เนอื่ งตลอดมาจนปีพ.ศ.2556 สำ� นกั งาน กศน. มีนโยบายจัดต้ังบา้ นหนังสอื อัจฉริยะ บา้ นแมพ่ รทพิ ยก์ ไ็ ดร้ บั เลอื กเปน็ บา้ นหนงั สอื อจั ฉรยิ ะดว้ ย นอกจากการบรกิ ารหนงั สอื จดั กจิ กรรมในบา้ นหนงั สอื แลว้ แมพ่ รทพิ ยย์ งั ไดพ้ าเดก็ ๆ ไปอา่ นหนงั สอื ใหผ้ สู้ งู อายฟุ งั ตามบ้าน โรงพยาบาล ท่านนายก อบต.เลา่ วา่ “แรก ๆ ทแ่ี มพ่ รทิพย์ไปอ่านหนังสอื ให้ชาวบา้ นท่เี ป็น พ่ออ้ยุ แมอ่ ยุ้ ฟังน้นั (เนอ่ื งจากแม่พรทิพยอ์ ่านภาษากลาง) พ่ออุ้ยแมอ่ ยุ้ ฟังไมร่ ้เู รื่อง กว็ ่ามาว่า อ่านไม่รูเ้ รอ่ื ง แม่พรทิพยก์ ็ไมโ่ กรธ ยังไปอีก เปน้ิ เปน็ คนมีจติ อาสาจรงิ ๆ” นอกจากเร่อื งส่งเสริม การอ่านแล้ว แม่พรทิพย์ ยังได้ร่วมกิจกรรมส่งเสริม สนับสนุนการจัดการศึกษาตามอัธยาศัยของ กศน.อ�ำเภอแจ้ห่มด้วย ปี พ.ศ. 2558 ส�ำนักงาน กศน. มีนโยบายจัดตั้งบ้านหนังสือชุมชน บ้านสบฟ้า กไ็ ด้รับการคดั เลือกเปน็ บ้านหนังสือชุมชนด้วย 22

ถอดบทเรยี นบ้านหนังสือชมุ ชน 2559 ผลของการจัดบ้านหนังสือชุมชน จากที่พ่อแม่และคนในชุมชนค่อนขอดว่าเป็นผีบ้า นายบญุ สงฆ์ แข็งแรง แม่พรทิพย์ก็ไม่น�ำพามาเป็นอารมณ์ เธอท�ำทุกอย่างเพื่อลูก นายก อบต. แจ้ห่ม เด็ก ๆ และคนในชุมชนอย่างไม่หยุดน่ิง ผลท่ีได้คือ เด็ก ๆ ได้รวมกลุ่มกันท�ำกิจกรรม ครอบครัวผู้ปกครองไม่ห่วงเด็ก เพราะแม่พรทิพย์ดูแลเป็นอย่างดี ท�ำให้เด็กมีสมาธิมากขึ้น ไม่ติดเล่นเกมอย่างเดียว คนในชมุ ชนเขา้ ใจแมพ่ รทพิ ยม์ ากขนึ้ เพราะลกู ๆ เรยี นเกง่ ขนึ้ เด็กมีความสุขมากข้ึน เด็กบ้านสบฟ้า ท�ำให้โรงเรียนมชี อื่ เสยี งสอบโอเนต็ ไดท้ ี่ 1 ในระดบั อำ� เภอทกุ ปี เพราะเดก็ ได้มาอ่านหนังสือท่ีบ้านแม่พรทิพย์ แม่พรทิพย์ช่วย สอนการบ้าน และติวให้ก่อนสอบ แม่พรทิพย์ได้น�ำสิ่งดี ๆ มาตอ่ ยอดใหก้ บั ผใู้ หญด่ ว้ ย เชน่ นำ� ความรเู้ รอ่ื งการทำ� ตงุ ลา้ นนา มาถา่ ยทอด การท�ำสว่ ยทานขาย เกดิ ความสามคั คสี รา้ งรายได้ ใหแ้ กค่ นในชมุ ชน แมพ่ รทพิ ยจ์ ะไปรว่ มงานกจิ กรรมของทกุ บา้ น แมว้ า่ จะทำ� ของเกี่ยวกับทางเหนือไม่เป็น นายก อบต. เล่าว่า “ดูได้จากน้�ำใจ เปิ้นไปเป็นวิทยากรที่เทศบาลบ้านสา ใช้ จักรยานแก่ ๆ คันหนง่ึ ขไ่ี ปทงั้ ๆ ทีฝ่ นตกเปน็ ระยะทาง 7- 8 กม.” กลา่ วไดว้ า่ ณ วนั น้ี แมพ่ รทพิ ย์ ไดเ้ ข้าไปน่ังอยูใ่ นใจ ของคนในอำ� เภอแจ้หม่ เป็นท่เี รยี บรอ้ ยแลว้ 23

ปัญหาใช่ว่าจะเป็นอุปสรรค หากจะถามถึงปัญหาแทบจะไม่มี (ยกเว้นเร่ืองนโยบายและการหนุนเสริมจากภาครัฐท่ีไม่ไป ในทศิ ทางเดยี วกนั ) หรอื อาจจะมบี า้ งทพี่ อ่ แมผ่ ปู้ กครองคดิ เกรงใจ กลวั วา่ ลกู ๆ ของตน จะไปเปน็ ภาระใหแ้ มพ่ รทพิ ยต์ อ้ งหาขนม ขา้ วปลาอาหาร ใหก้ ิน แต่กไ็ ด้ชว่ ยกันพยายามหาวิธกี ารต่าง ๆ เพ่อื ช่วยลดภาระให้แก่ แมพ่ รทพิ ย์ เชน่ พอ่ แมผ่ ปู้ กครองบางคนกจ็ ะบอกลกู กอ่ นออกจากบา้ นวา่ ตอนเท่ียงให้กลับไปกินข้าวกลางวันท่ีบ้านก่อน บ้างก็จะมาตาม ให้ลูกกลบั ไปกนิ ขา้ วท่ีบา้ น หรือไม่กใ็ หห้ ่อข้าวมากนิ ท่ีบา้ นแมพ่ รทิพย์ เป็นความเอือ้ อาทรของคนในชมุ ชนบ้านสบฟ้า ผลกระทบเชิงบวก “ท�ำดี ย่อมได้ดี” เป็นค�ำกล่าวที่ไม่เกินจริงเลย แม่พรทิพย์ได้มีโอกาสเข้าเฝ้า สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี เพอ่ื กราบบงั คมทลู เกย่ี วกบั การดำ� เนนิ กจิ กรรมสง่ เสรมิ การอ่าน เน่ืองในโอกาสทรงเสด็จฯ เปิดงานโครงการอ่างเก็บน้�ำแม่เสริม อันเนื่องมาจากพระราชด�ำริ อ�ำเภอเสริมงาม จังหวัดล�ำปาง เมื่อวันท่ี 18 สิงหาคม 2558 โดยมิได้คาดฝันท�ำให้คนในครอบครัวและ ชุมชนเรม่ิ มองแมพ่ รทิพย์ในทางทีด่ ีขึ้นบา้ ง บา้ นหนงั สอื แห่งน้ี จึงเปน็ ทพี่ บปะระหว่างผปู้ กครอง ผ้สู ูงอายุ เป็นเวทีพูดคุยเรื่องต่าง ๆ ของผู้สูงอายุ ชุมชนอื่นได้มาดูงานเป็นแหล่งเรียนรู้ ยิ่งไปกว่าน้ันบริษัทจาก ประเทศญปี่ นุ่ ไดเ้ หน็ ผลงานจากรายการเปดิ โลกเปดิ เลม่ ทอ่ี อกอากาศทาง Thai PBS และไดม้ โี อกาสพดู คยุ กนั ทางเฟสบุ๊ค จึงขอเสนอให้เป็นเพื่อนร่วมกิจกรรมปลูกพืชไร้ดิน จะให้แม่พรทิพย์ไปอบรมท่ีญ่ีปุ่น แลว้ กลบั มาทำ� งานทลี่ ำ� ปาง นอกจากนีย้ งั เกดิ ผลกระทบกบั คนใกลช้ ิด คอื สามีได้รบั การยอมรบั จากการ ช่วยจดั กิจกรรมให้เด็ก ๆ สรา้ งพลเมืองดีใหป้ ระเทศชาติ (ได้ 2 ข้ัน) 24

ถอดบทเรยี นบา้ นหนงั สือชุมชน 2559 ยิ่งไปกว่าน้ัน คนในครอบครัวของแม่พรทิพย์มีโอกาสได้คุยกันมากขึ้น แม่สามีได้เป็น ประธานกลมุ่ ผสู้ งู อายุ มกี จิ กรรมรว่ มกนั มคี วามสขุ เลกิ เกลยี ดกจิ กรรมทลี่ กู สะใภท้ ำ� แตก่ ลบั มาชน่ื ชมแทน ในทส่ี ุด จุดเด่น สถานท่ีตั้งของบ้านหนังสือชมุ ชนเหมาะสม อย่ตู ดิ ถนน ไปมาสะดวก พอ่ แม่ไวใ้ จใหล้ กู มารว่ ม กิจกรรมที่น่ีเพราะเห็นว่ามีหนังสืออ่าน มีกิจกรรม มีเพ่ือน มีขนมกิน สามีแม่พรทิพย์ที่เป็นต�ำรวจก็ช่วย สง่ เสริมกจิ กรรม แม่พรทพิ ยก์ ร็ กั เดก็ มีจติ บรกิ าร มีใจอาสา ความฝันของเจ้าของบ้าน แม่พรทิพย์ฝันสั้น ๆ แต่ใช้เวลาเกือบท้ังชีวิตของตนเลยก็ว่าได้คือ ให้เด็กทุกคนที่มาที่นี่ ประสบผลสำ� เรจ็ เป็นรุน่ ๆ ไป และทกุ รนุ่ ด้วย ถ้าได้ตามนฝี้ นั ของแมพ่ รทพิ ย์ก็ประสบผลส�ำเรจ็ แลว้ การเตรียมการเผยแพร่ บ้านหนังสือชุมชนแห่งนี้ได้รับการยอมรับมากขึ้น และยังจะพัฒนาต่อไปอีกอย่างไม่หยุดยั้ง ด้วยความไม่หยุดน่ิงอยู่เฉยของเจ้าของบ้าน ความต้ังใจท�ำงานทุกอย่างร่วมกับเครือข่าย ใฝ่หาความรู้ แลกเปล่ียนเรียนรู้กับเพื่อน เครือข่าย แม่พรทิพย์ไปทุกงานพร้อมกับประชาสัมพันธ์เชิญชวนให้เครือข่าย รว่ มทำ� กนั ทกุ หมู่บ้านเพราะผลทไี่ ด้รบั แมต้ ้องใชเ้ วลา แต่คุ้มคา่ จรงิ ๆ 25

บ้านหนองใหญ่ นางทองคูณ สจุ รติ เจ้าของบ้าน 125 หมทู่ ่ี 14 บา้ นหนองใหญ่ ต�ำบลทงุ่ พระยา อำ� เภอสนามชยั เขต จงั หวัดฉะเชงิ เทรา บ้านหนังสรือาชยุมงชานนบต้าัวน:หนองใหญ่ บา้ นหนงั สอื ชมุ ชนบา้ นหนองใหญ่ เปน็ บา้ นของผใู้ หญบ่ า้ น ต้ังอยู่บ้านเลขที่ 125 หมู่ที่ 14 บ้านหนองใหญ่ ต�ำบลทุ่งพระยา อำ� เภอสนามชยั เขตจงั หวดั ฉะเชงิ เทรามนี างทองคณู สจุ รติ เปน็ อาสาสมคั ร บ้านหนังสือชุมชน เร่ิมรับหน้าท่ีเป็นอาสาสมัครตั้งแต่มีการจัดต้ัง บ้านหนังสืออัจฉริยะ ซ่ึงต่อมาเปล่ียนช่ือเป็น “บ้านหนังสือชุมชน” จดุ ก�ำเนดิ ของการจัดต้ังบา้ นหนังสือชมุ ชนท่บี า้ นหนองใหญค่ อื ไดม้ ี การน�ำเร่ืองเข้าที่ประชุมของหมู่บ้านเพื่อคัดเลือกบ้านท่ีจะจัดต้ัง บ้านหนังสืออัจฉริยะ ในระยะแรกร่วมกับ กศน.อ�ำเภอหนองใหญ่ ซงึ่ ทป่ี ระชมุ ไดม้ มี ตเิ หน็ ชอบใหใ้ ชพ้ น้ื ทบ่ี า้ นผใู้ หญบ่ า้ น ซงึ่ เปน็ ผนู้ ำ� ชมุ ชน เป็นสถานท่ีจัดต้ังบ้านหนังสืออัจฉริยะ และเปลี่ยนมาเป็น บ้านหนังสือชุมชน ในปจั จบุ ัน 26

ถอดบทเรียนบา้ นหนงั สอื ชุมชน 2559 ต้องการใแหร้คงนบมันีคดวาาลมใจรใู้อห่า้ทน�ำออ: กเขียนได้ นางทองคณู เลา่ ใหฟ้ งั วา่ แรงบนั ดาลใจ ไปประกอบอาชพี และนำ� ไปใชใ้ นการเรยี นรเู้ พมิ่ เตมิ ในการเป็นอาสาสมัครบ้านหนังสือชุมชน เกิดจาก ส�ำหรับนักเรียน เป็นการสร้างแหล่งเรียนรู้ให้คน ตวั เองเป็นคนชอบซ้ือและอ่านหนังสือ ชอบศึกษา ในชมุ ชนไดศ้ กึ ษาหาความรู้ โดยอาสาสมคั รสง่ เสรมิ หาความรู้ และชอบเก็บสะสมหนังสือ หนังสือ บา้ นหนงั สอื ชมุ ชนทมี่ ใี จบรกิ ารจติ อาสารวมทง้ั สมาชกิ ทอี่ า่ นแลว้ จะเอาใสต่ ะกรา้ ไปวางไวห้ นา้ บา้ นเพอ่ื ให้ ในครอบครวั มสี ว่ นรว่ มอยา่ งดี เชน่ ชว่ ยสอนหนงั สอื คนอนื่ ไดอ้ า่ นดว้ ยตอ่ มากม็ คี รูกศน.มาแนะนำ� ใหเ้ ปน็ เดก็ ในหมบู่ า้ นด้วย อาสาสมัครส่งเสรมิ การอา่ น ตอนแรกกย็ ังไม่เข้าใจ ว่าการเป็นอาสาสมัครส่งเสริมการอ่านเป็นยังไง แบบไหนซงึ่ ครูกศน.กแ็ นะนำ� วา่ กศน.จะหาหนงั สอื มาให้เยอะกว่านี้ และมีป้ายบ้านหนังสืออัจฉริยะ โดยให้เราเป็นผู้ดูแลรับผิดชอบและให้บริการ มี อบต. ใหก้ ารสนบั สนนุ จดั หาหนงั สอื สอ่ื อน่ื ๆ มาไว้ ใหบ้ รกิ ารประชาชนในหมบู่ า้ น ไดอ้ า่ นหนงั สอื ทำ� ให้ รู้เร่ืองราวต่าง ๆ ได้รับข้อมูลท่ีทันสมัย และท่ีเรา เล่นเฟสบุ๊ค เล่นไลน์ ก็สามารถน�ำรูปกิจกรรมลง เฟสบุค๊ ได้ คนเห็นก็นำ� หนงั สอื มาบรจิ าคเพิม่ ท�ำให้ ผู้มาใช้บริการได้รับการพัฒนาความรู้ มีการอบรม อาสาสมัครพาไปศึกษาดูงานท่ีห้องสมุดประชาชน “เฉลมิ ราชกมุ าร”ี เพอื่ นำ� มาพฒั นาบา้ นหนงั สอื ชมุ ชน ของเราเองใหด้ ขี นึ้ เพราะเรามเี ปา้ หมาย คอื ตอ้ งการ ใหค้ นมคี วามรู้อา่ นออกเขียนได้ สามารถนำ� ความรู้ 27

ใครทำ� : การมสี ว่ นรว่ มจากเครอื ขา่ ย การจดั ทำ� บา้ นหนงั สอื ชมุ ชนบา้ นหนองใหญ่เกดิ จากการมสี ว่ นรว่ มของหนว่ ยงานตา่ งๆโดยเฉพาะ กศน.อ�ำเภอหนองใหญ่ เปน็ ผูท้ ีใ่ หก้ ารช่วยเหลอื แนะนำ� ตลอดมา มีอาสาสมัครส่งเสริมการอ่าน กรรมการ บา้ นหนงั สอื ชมุ ชน กรรมการหมบู่ า้ น ผใู้ หญบ่ า้ น ผนู้ ำ� ชมุ ชน สำ� นกั งาน กศน.จงั หวดั ฉะเชงิ เทรา กศน.ตำ� บล ทุ่งพระยา ท่ีว่าการอ�ำเภอสนามชัยเขต องค์การบริหารส่วนต�ำบลทุ่งพระยา โรงเรียนบ้านหนองใหญ่ โรงพยาบาลสง่ เสรมิ สขุ ภาพตำ� บล อสม. สถานตี ำ� รวจภธู รวงั คู วดั หนองใหญ่ และภาคเอกชน รว่ มกนั บรจิ าค หนังสือ หรือสนับสนุนด้านต่าง ๆ ตามท่ีแต่ละหน่วยงานจะด�ำเนินงานได้ หรือมีการออกมาตรวจเยี่ยม ให้ก�ำลังใจหรือให้ค�ำแนะน�ำในการด�ำเนินงานบ้านหนังสือชุมชน มีการน�ำนักเรียนมาจัดกิจกรรมส่งเสริม การอ่านทบี่ า้ นหนังสอื ชุมชนบา้ นหนองใหญด่ ว้ ย 28

ถอดบทเรียนบ้านหนงั สือชมุ ชน 2559 ชุมชนมีส่วนรว่ มในรปู ทค�ำณอยะ่ากงรไรรมก:ารบ้านหนังสือชมุ ชน การจดั การบา้ นหนงั สอื ชมุ ชนบา้ นหนองใหญ่ เน้นชุมชนมีส่วนร่วมในการด�ำเนินงานส่งเสริมการอ่าน ในรปู คณะกรรมการบา้ นหนงั สอื ชมุ ชนเพอื่ คน้ หาแนวทาง การดำ� เนนิ งาน โดยมกี ารวางแผน จดั กจิ กรรมและการให้ บรกิ าร การประเมนิ ผล การพฒั นาปรบั ปรงุ อาคารสถานท่ี สื่อ อุปกรณ์ การประสานงานและท�ำงานร่วมกับ หนว่ ยงานอนื่ ภายในบา้ นหนงั สอื ชมุ ชนไดม้ กี ารจดั ระบบ หนงั สอื ใหเ้ ปน็ หมวดหมเู่ พอื่ สะดวกแกผ่ มู้ าใชบ้ รกิ าร เชน่ หนังสือนวนิยาย การ์ตูน ปรัชญาชีวิต ธรรมะ นิตยสาร วารสาร บันเทิง ประกอบธุรกิจ และหนังสือพิมพ์ โดยคดั เลอื กมาจากความตอ้ งการของผมู้ าใชบ้ รกิ ารมกี าร หมุนเวยี นหนังสอื การท�ำระบบยืม - คนื การปรับเปล่ียน มมุ หนงั สอื ปจั จบุ นั ยงั ไดม้ กี ารขยายพนื้ ทใี่ นบา้ นใหก้ วา้ งขนึ้ เพ่ือจัดท�ำบ้านหนังสือ นอกจากน้ีด้านหลังบ้าน ยงั ไดท้ ำ� เปน็ แหลง่ เรยี นรู้ ดา้ นเกษตรทฤษฎใี หมต่ ามหลกั ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง มีการปลูกพืชหลายชนิด การจดั บรรยากาศทรี่ ม่ รน่ื เพอื่ ใหเ้ ออ้ื ตอ่ การเรยี นรู้ สะดวก สวยงามเหมาะแก่การใช้บริการท้งั ภายใน และภายนอก 29

ดา้ นกจิ กรรมมกี ารจดั กจิ กรรมสง่ เสรมิ การอา่ น ระบายสีวอลค์ แรลลี่รถบา้ นหนงั สอื กศน.จงั หวดั ฉะเชงิ เทรา เล่านิทานให้น้องฟัง การจัดท�ำบอร์ดเกร็ดความรู้ ตู้อบ พลงั งานแสงอาทติ ยส์ ำ� หรบั ประชาชน การแปรรปู อาหาร การทำ� ไขเ่ คม็ สมนุ ไพรการประดษิ ฐข์ องเหลอื ใช้การศกึ ษา ดงู าน การก�ำจดั ขยะ และมกี ารขยายผล โดยสอนให้เดก็ นำ� ของเหลอื ใชม้ าใช้ประโยชน์ เชน่ โมบายจากกระดาษ พวงมาลยั ดอกไม้ เปน็ ตน้ รวมทงั้ การฝกึ วนิ ยั เพอ่ื สง่ เสรมิ คุณธรรมจรยิ ธรรมส่งเสรมิ การอา่ นสำ� หรบั เด็ก คนในชมุ ชนมีควผาลมกราูเ้ พรด่ิมำ�มเานกินขงน้ึ านมวี :ินัย มสี ังคมท่ดี ี ชุมชนบ้านหนองใหญ่ อาสาสมัครส่งเสริมบ้านหนังสือชุมชน และผู้ใหญ่บ้านเล่าให้ฟังว่า ผลจากการให้บริการรวมท้ังการจัดกิจกรรมต่าง ๆ ของบ้านหนังสือชุมชนและการมีบ้านหนังสือชุมชน คือ บ้านหนองใหญ่มีสถานที่เรียนรู้เพ่ิมขึ้น มีหนังสือท่ีหลากหลาย คนในหมู่บ้านมีโอกาสได้อ่านหนังสือ หาความรู้ท่ีทันสมัยเพิ่มขึ้น นอกจากนี้ยังมีหน่วยงานภาครัฐและเอกชนเข้ามาให้การสนับสนุน การจัด กจิ กรรมใหก้ บั เยาวชนในชมุ ชนดว้ ย ทำ� ใหห้ มบู่ า้ นและคนในหมบู่ า้ นไดร้ บั การพฒั นาความรใู้ หม่ ๆ สง่ ผลให้ คนในครอบครัวมีความรู้เพิ่มข้ึน มีสังคมท่ีดี มีวินัย และผลท่ีเกิดระดับชุมชน คนในชุมชนมีนิสัย รกั การอา่ นมากขน้ึ สง่ เสรมิ ใหค้ นในชมุ ชนไดเ้ รยี นหนงั สอื ในระดบั ทส่ี งู ขนึ้ สดุ ทา้ ยคอื มคี ณุ ภาพชวี ติ ทด่ี ขี น้ึ โดยให้ ครู กศน. มาสอนหนงั สอื ในหม่บู า้ น เชน่ นางทองคูณ สจุ ริต อาสาสมคั รสง่ เสรมิ บ้านหนังสอื ชุมชน กจ็ บมธั ยมศกึ ษาตอนปลาย จาก กศน.อำ� เภอสนามชยั เขตดว้ ย ผนู้ ำ� มแี นวคดิ สมยั ใหม่ ชมุ ชนมกี ฎระเบยี บ คนมกี ารศกึ ษามคี วามรู้มหี มบู่ า้ นศลี 5นอกจากนบี้ า้ นหนงั สอื ชมุ ชนบา้ นหนองใหญ่รว่ มกบั กศน.ตำ� บลทงุ่ พระยา 30

ถอดบทเรียนบ้านหนังสอื ชมุ ชน 2559 ยังมีการจัดท�ำบันทึกผู้มาใช้บริการทุกคร้ัง โดยมีผู้เข้ามา ใช้บริการเฉล่ีย 25 คน /วัน ส่งผลให้บ้านหนังสือชุมชน บา้ นหนองใหญ่ไดร้ บั การยอมรบั และรางวลั ตา่ งๆมากมาย เช่น รางวลั บา้ นหนังสืออัจฉริยะ รางวัลที่ 1 ระดับจังหวัด รางวลั ชมุ ชนรกั การอา่ นตน้ แบบปี2558จากสำ� นกั งานกศน. และรางวลั อ่นื ๆ อกี มากมาย ปัญหา/อุปสรรค/แนวทางแก้ไข บ้านหนังสือชุมชนบ้านหนองใหญ่ ยังขาดแคลนสื่อ หนังสือไม่ค่อยมีความหลากหลาย สถานท่ีให้บริการยังคับแคบในตอนแรก แต่ตอนน้ีได้มีการขยายพ้ืนที่ด้านข้างของบ้านออกไปเพ่ิมเติม เพอื่ ใหม้ พี นื้ ทใ่ี หบ้ รกิ ารกวา้ งขวางมากขน้ึ โดยนางทองคณู ไดข้ ออนญุ าตจากสามแี ละใหช้ ว่ ยปรบั ปรงุ พน้ื ที่ ดังกลา่ วเพ่ิมเติม แนวทางการพัฒนา นางทองคูณ เล่าให้ฟังว่า ต่อไปต้องการพัฒนาระบบอินเทอร์เน็ตส�ำหรับบริการคนในชุมชน โดยเฉพาะเด็ก ๆ ให้มีเครื่องคอมพิวเตอร์พร้อมสัญญาณอินเทอร์เน็ตไว้ส�ำหรับการค้นคว้าหาความรู้ หรือฝึกใช้เครื่องคอมพิวเตอร์ เช่น การฝึกพิมพ์หนังสือ เป็นต้น การจัดหาหนังสือท่ีหลากหลาย ทันสมัย เขา้ กบั สถานการณป์ จั จบุ นั ใหม้ ากขนึ้ จดั ทำ� บอรด์ สำ� หรบั ตดิ ผลงาน เวลามกี ารจดั กจิ กรรมสง่ เสรมิ การอา่ น จดั ท�ำมมุ สอ่ื ค�ำคม เพื่อสร้างแรงบนั ดาลใจ ตดิ ไวใ้ หผ้ ู้มาใช้บริการไดอ้ า่ นศึกษาหาความรู้ 31

จุดเดน่ : ชมุ ชนเข้มแขง็ ถึงแม้ว่าบ้านหนองใหญ่จะเป็นหมู่บ้านไม่ใหญ่มากนัก และอยู่ห่างไกลจากเมืองพอสมควร แตด่ ว้ ยมผี นู้ ำ� ชมุ ชน คอื ผใู้ หญบ่ า้ น และนางทองคณู เปน็ ผมู้ จี ติ สาธารณะบรกิ ารอยา่ งเตม็ เปย่ี ม และทง้ั สอง เป็นบุคคลท่ีมีความคิดทันสมัย เน้นการด�ำเนินงานของบ้านหนังสือชุมชนในรูปของคณะกรรมการ เช่น คณะกรรมการบา้ นหนงั สอื ชมุ ชนและคณะกรรมการหมบู่ า้ นทเ่ี ขม้ แขง็ ในการบรหิ ารจดั การบา้ นหนงั สอื ชมุ ชน รวมทง้ั เครอื ขา่ ยจากหนว่ ยงานตา่ ง ๆ รว่ มสนบั สนนุ โดยเนน้ การมสี ว่ นรว่ มของชมุ ชน รว่ มวางแผนดำ� เนนิ การ จดั กจิ กรรม พฒั นาปรบั ปรงุ เสนอแนะความคดิ เหน็ ทเี่ ปน็ ประโยชนต์ อ่ ชมุ ชน มกี ารทำ� อยา่ งจรงิ จงั ตอ่ เนอ่ื ง จนเกิดผลใหค้ นในชมุ ชนมคี วามรู้ และมกี ารศึกษาเพิ่มมากขน้ึ การเตรยี มการเผยแพร่ประชาสัมพันธ์ โดยปกติบ้านหนองใหญ่จะมีเสียงตามสายของหมู่บ้าน เพ่ือประชาสัมพันธ์เชิญชวนให้คน ในชมุ ชนทราบและเขา้ รว่ มกจิ กรรมตา่ ง ๆ แตป่ จั จบุ นั โลกทนั สมยั แลว้ มกี ารเลน่ ไลน์ เลน่ เฟสบคุ๊ กจ็ ะพยายาม ใชไ้ ลน์ และเฟสบคุ๊ ชว่ ยในการประชาสมั พนั ธผ์ ลงานหรอื แจง้ ขอ้ มลู ขา่ วสารใหม้ ากขนึ้ เพราะคนจะรเู้ รว็ กวา่ และกว้างขวางมากข้ึน เช่น มีคนเห็นทางเฟสเก่ียวกับการจัดท�ำบ้านหนังสือชุมชนบ้านหนองใหญ่ คนท่เี ขาสนใจเขาก็จะตดิ ตอ่ มาศกึ ษาดงู าน หรอื บรจิ าคหนงั สอื 32

ถอดบทเรียนบ้านหนงั สือชมุ ชน 2559 บ้านรอตันบาตู 46 หมู่ท่ี 7 บ้านรอตนั บาตู ตำ� บลกะลุวอ อ�ำเภอเมืองนราธวิ าส จงั หวดั นราธวิ าส บา้ นหนงั สอื ชมุ ชนแหง่ น้ี ตงั้ อยรู่ มิ ถนนของชมุ ชนมบี า้ นใกลเ้ รอื นเคยี งจำ� นวนมาก สามารถเขา้ มา ใชบ้ รกิ ารไดอ้ ยา่ งสะดวก ในชว่ งถือศลี อดจะมรี า้ นขายของตั้งอยู่ริมถนนจำ� นวนมาก ณ ทีแ่ ห่งนี้นอกจาก จะเป็นที่อ่านหนังสือแล้ว ยังเป็นจุดศูนย์กลางท่ีทุกคนมาได้ตลอดยี่สิบสี่ช่ัวโมง แม้กระทั่งหากมีการ นดั ประชุมกันช่วงกลางคนื ทกุ คนก็กลบั บา้ นได้สะดวก 33

...ทำ� ไมถงึ ท�ำ? “การพัฒนาคน” ส่วนหน่ึงก็คือการอ่าน แรกเริ่ม เมื่อปี พ.ศ. 2535 ท่ีนี่เป็นศาลาเล็ก ๆ มีหนังสือพิมพ์ให้บริการ สมัยนน้ั เรียกวา่ ทีอ่ ่านหนังสอื ประจ�ำหมู่บา้ น ต่อมาปี พ.ศ. 2539 คุณรอมือดี หะยีและ เจ้าของบ้านในสมัยน้ันยังเป็นผู้ใหญ่บ้าน เหน็ วา่ ศาลาดงั กลา่ วคบั แคบจงึ สรา้ งศาลาขนึ้ ใหม่ ขนาด 4 x 6 เมตร โดยได้รับงบประมาณสนับสนุนจากองค์การบริหารส่วนต�ำบล กะลวุ อใชเ้ ปน็ ทท่ี ำ� การผใู้ หญบ่ า้ นหมทู่ ่ี 7และเปน็ ศาลาเอนกประสงค์ สถานทพี่ บปะประชุม ปี พ.ศ. 2540 กศน. อำ� เภอเมอื งนราธิวาส ไดเ้ ข้ามาขอใชเ้ ปน็ สำ� นกั งานของครูอาสาสมัคร กศน. และใช้เป็น สถานทพี่ บกล่มุ นกั ศึกษา กศน. ดว้ ย ตอ่ มาคณุ รอมอื ดี หะยแี ละ ไดร้ บั เลอื กเปน็ นายก อบต. เหน็ วา่ สถานทน่ี ย้ี งั คบั แคบเกนิ ไป ในปี พ.ศ. 2545 จงึ ขยายอาคาร เปน็ 4 x 12 เมตร เปลย่ี นหลงั คาจากแผน่ สงั กะสมี าเปน็ กระเบอ้ื งสี ปูพ้ืนด้วยกระเบ้ืองเคลือบจนเป็นอาคารในปัจจุบัน โดยได้รับ งบสนับสนุนจาก อบต. และงบส่วนตัวของคุณรอมือดี หะยีและ สว่ นการกอ่ สรา้ งกไ็ ดร้ บั ความรว่ มมอื จากคนในชมุ ชน เจา้ ของบา้ น ท�ำหน้าท่ีนายกเทศบาลต�ำบลต้องท�ำทุกอย่างในฐานะนายก อะไรก็ตามที่เหน็ วา่ ดี ตอ้ งท�ำเพื่อคนในชุมชน กจ็ ะท�ำให้ดีทส่ี ดุ 34

ถอดบทเรียนบ้านหนังสอื ชุมชน 2559 ...ใครท�ำบา้ ง? บ ้ า น ห นั ง สื อ แ ห ่ ง นี้ มี ก า ร เ จ ริ ญ เ ติ บ โ ต นายรอมอื ดี หะหยแี ละ ตามตำ� แหนง่ ของเจา้ ของบา้ นกว็ า่ ได้ เพราะเจา้ ของบา้ น นายก อบต.กะลุวอ เจา้ ของบ้านหนังสอื เล่ือนต�ำแหน่งก็จะมีการปรับปรุงบ้านและขยายอาคาร ต่อออกไปเร่ือย ๆ นายก ฯ บอกว่า “เป็นโชคดีของ นายมาโนชญ์ สยู ี หมู่บ้านท่ีมีท้ังนายกและก�ำนันอยู่บ้านเดียวกัน” กรรมการบ้านหนังสอื เน่ืองจากได้มีโอกาสคุยกันบ่อย ๆ ประสานงานง่าย มจี ดุ พฒั นาทเ่ี ดยี วกนั รใู้ จกนั นอกจากนท้ี มี งานของนายกฯ ยงั เขม้ แขง็ เปน็ นักคิดนักพฒั นา อาทิ คณุ มาโนชญ์ สูยี เคยเป็นเลขานายก ปัจจุบันเป็นนิติกรเทศบาลต�ำบล เคยร่วมงานกันมากว่า 20 ปี คุณแวสาแลแม มือลี (สารวัตรก�ำนัน) เพ่ือนเรียนตั้งแต่สมัยประถม 1 และ ยังมีคนอื่นที่ยังมิได้เอ่ยนามอีก ดังนั้น ในด้านอาคาร สถานท่ีขอให้บอกว่าต้องการอะไรจะท�ำให้ทันที ฉะนั้น เรอื่ งอาคารสถานทจ่ี งึ ไดม้ าไมย่ ากนกั เรอื่ งของการบรกิ าร และส่ือ จะมีบุตรสาว (นางสาวนูรฟาตีฮะห์ หะยีและ) ซงึ่ เคยเปน็ บรรณารกั ษห์ อ้ งสมดุ กศน. เปน็ เรย่ี วแรงสำ� คญั แม้ว่าปัจจุบันจะลาออกไปท�ำงานที่เทศบาลต�ำบล แตก่ ย็ งั ช่วยงานอย่เู สมอในวนั หยุด หรอื ชว่ งเยน็ นายมาหามดั อัดนัน เจะอีซอ ก�ำนนั ตำ� บลกะลุวอ 35

...ท�ำอะไร? บ้านหนังสือชุมชนแห่งน้ี ได้มีการปรับปรุงพัฒนา อย่างต่อเน่ืองเร่ือยมาจากที่อ่านหนังสือประจ�ำหมู่บ้าน เปน็ บา้ นหนงั สอื อจั ฉรยิ ะจนกระทงั่ เปลย่ี นชอ่ื เปน็ บา้ นหนงั สอื ชมุ ชน จากเดมิ ทเ่ี คยใหบ้ รกิ ารเฉพาะหนงั สอื พมิ พ์ ปจั จบุ นั มสี อื่ หนงั สอื นิตยสาร วารสารหลากหลายประเภทให้บริการโดยหมุนเวียน จากห้องสมุดประชาชนจังหวัดนราธิวาส กศน. ต�ำบลกะลุวอ การบรจิ าคของคนในชมุ ชน ทหาร และหนว่ ยงานราชการตา่ ง ๆ มีการจัดวางไว้อย่างเป็นหมวดหมู่ น่าใช้บริการ มีการแนะน�ำ หนังสือใหม่ หนังสือน่าอ่านประจ�ำสัปดาห์ ใครสนใจเล่มไหน สามารถยืมกลับไปอ่านที่บ้านได้ บางคร้ังแม่ลูกมาซื้อกับข้าว ดว้ ยกนั ลูกก็จะแวะมาอ่านหนงั สอื หรือยมื หนงั สือกลบั ไปอา่ น ทบ่ี า้ น นอกเหนอื จากการใหบ้ รกิ ารการอา่ นแลว้ นอ้ งนรู ฟาตฮี ะห์ ยังได้จัดกิจกรรมเพื่อส่งเสริมการอ่าน การเรียนรู้ให้แก่เด็ก ในชุมชนด้วย ได้แก่ กิจกรรมประดิษฐ์หมวกหรรษา กิจกรรม อาเซยี นศกึ ษา กจิ กรรมประดษิ ฐท์ คี่ น่ั หนงั สอื กจิ กรรมวาดภาพ ระบายสีและอกี หนง่ึ กจิ กรรมทเ่ี ปน็ ทชี่ นื่ ชอบของเดก็ ๆในหมบู่ า้ น ท่ขี าดเสยี ไมไ่ ดค้ อื กจิ กรรมเล่านทิ าน น้องนูรฟาตีฮะห์ เล่าว่า ในการจัดกิจกรรมจะไม่มีการท�ำแผนไว้ล่วงหน้าจะจัดตาม 36

ถอดบทเรียนบ้านหนงั สือชมุ ชน 2559 คำ� เรยี กรอ้ งของเดก็ ๆ บางครง้ั ในชว่ งเยน็ กลบั จาก นอกจากนี้ นางสาวปารีดะห์ ยูโซ๊ะ ทำ� งาน ลงรถมายงั ไมท่ นั ไดเ้ กบ็ กระเปา๋ เดก็ ทนี่ ง่ั รออยู่ ครู กศน.ต�ำบลกะลุวอ เล่าว่า หลังจากท่ีได้มีการ จะไปจูงมือเธอมาแล้วหยิบหนังสือนิทานมาให้เล่า พบกลุ่มนักศึกษา กศน. แล้ว เพ่ือเป็นการเปลี่ยน ใหอ้ า่ นให้ฟัง หรือบางครงั้ หากนายก ฯ มเี วลาว่าง บรรยากาศเธอก็จะน�ำนักศึกษามาจัดกิจกรรม กจ็ ะเลา่ นทิ านใหเ้ ดก็ ฟงั ดว้ ยโดยจะเลา่ เปน็ ภาษาไทยกอ่ น การเรียนการสอนที่นี่ด้วย โดยจะมอบหมายให้ แล้วจึงแปลเป็นภาษามาลายู ท�ำให้เด็กได้เรียนรู้ นกั ศกึ ษาแตล่ ะคนอา่ นหนงั สอื แลว้ สรปุ ใจความสำ� คญั ค�ำศัพท์ท้ังสองภาษา หรือบางครั้งก็จะให้เด็ก บันทึกลงในสมุดบันทึกการอ่าน หรือบางครั้ง รวมกลุ่มกันประมาณ 10 คน ให้แต่ละคนเลือก ก็พามาช่วยกันดูแลท�ำความสะอาด จัดหนังสือ นิทานคนละ 1 เลม่ แลว้ อา่ นใหเ้ พอ่ื นในกลมุ่ ฟังและ เพอื่ สร้างจติ สำ� นกึ ในการท�ำงานรว่ มกันเพ่ือชมุ ชน ในการจัดกิจกรรมแต่ละครั้งจะมีการมอบรางวัล เล็ก ๆ น้อย ๆ ท่เี ธอจัดซอื้ จัดหามาเองใหแ้ ก่เด็ก ๆ เป็นการใหก้ �ำลังใจแก่พวกเขาด้วย 37

...ทำ� อย่างไร? เมื่ออาคารปัจจุบันสร้างเสร็จก็เริ่ม เนอื่ งจากเปน็ บา้ นทมี่ คี วามพรอ้ มในทกุ ดา้ นตง้ั แตอ่ าคาร จดั สถานท่ี โดยน้องนรู ฟาตีฮะห์ น�ำช้นั หนังสือของ สถานที่ สื่อ โดยเฉพาะความมีจิตอาสาของทุกคน บ้านนายกฯ มาต้ังไว้ทีน่ ี่ ครู กศน.ตำ� บล กช็ ่วยหา ในครอบครวั หะยแี ละ ความใจดมี นี ำ�้ ใจงามตอ่ เดก็ ๆ ชนั้ หนังสอื มาเพ่ิมเติม น�ำหนงั สอื ล่วงเวลา หนังสอื ของภรรยานายก ฯ อาสาสมัครส่งเสริมการอ่าน ท่ัวไปของห้องสมุดมาให้ น�ำหนังสือพิมพ์ล่วงเวลา ของบตุ รสาวนายกฯแนวคดิ พฒั นาของทมี งานนายกฯ เพยี ง 1 วันของ กศน.ต�ำบล มาใหท้ ุกวัน นอกจากนี้ จึงท�ำให้บ้านหนังสือแห่งนี้บรรลุวัตถุประสงค์ ยังมีการหมุนเวียนหนังสือใหม่ไปบ้านหนังสือท้ัง ในระดบั หนงึ่ ซง่ึ ทมี งานนายก ฯ บอกวา่ ยงั ไมพ่ อใจ 8 แห่ง แห่งละประมาณ 10 - 20 เล่ม ข้ึนอยู่กับ จะพัฒนาให้ได้ ที่ 1 หรอื 2 หรอื 3 ให้ได้ในอนาคต งบประมาณ เมอื่ สำ� นกั งานกศน.ไดม้ อบนโยบายใหท้ ำ� บา้ นหนงั สอื ชมุ ชนจงึ เลอื กจดุ นเี้ ปน็ บา้ นหนงั สอื ชมุ ชน 38

ถอดบทเรียนบ้านหนังสือชมุ ชน 2559 ผลของการจัดบ้านหนงั สือชุมชน สถานทตี่ ั้งเหมาะสม การจัดสถานทนี่ า่ ใช้บริการ ใครเดนิ ผา่ นไปมากแ็ วะ บางคนอา่ นหนงั สอื ไมไ่ ดก้ ม็ าเปดิ รปู ดู หรือมาคุยกับเพ่ือน ๆ หรือเพ่ือนต่างวัย ถามถึงข่าวสาร “เมื่อคืนระเบิดท่ีไหน” ซ่ึงเป็นข่าวท่ีชาวบ้านต้องรับรู้ เด็ก ๆ กม็ าอา่ นนทิ าน ฟงั นอ้ งนรู ฟาตฮี ะห์ บตุ รสาวนายก ฯ เลา่ นทิ าน หรือสอนหนังสือง่าย ๆ คนในชุมชนก็คุ้นเคยกันมากขึ้น ช่วยเหลอื กนั มากขนึ้ ...ปญั หามไี วแ้ ก้... ตอนนป้ี ญั หาคอื ยงั ขาดหนงั สอื พมิ พ์ นติ ยสารทเี่ ปน็ ปจั จบุ นั เครอื่ งคอมพวิ เตอร์ และสญั ญาณ อินเทอร์เน็ต สำ� หรับให้บรกิ ารคนในชุมชน ผลกระทบเชงิ บวก อาคารแห่งน้ีสร้างด้วยเจตนาในการใช้งานหลากหลาย งานจากทุกหน่วยงานจะลงจุด เกือบสุดท้ายคือ เทศบาลต�ำบล ที่แห่งน้ีจึงบูรณาการงานทุกประเภท ไม่ว่าจะเป็นอบรมอาชีพ พบกลุ่ม นักศึกษา กศน. ประชุมกรรมการบ้านหนังสือชุมชนจึงเป็นจุดท่ีพร้อมสมบูรณ์ ใครต้องการท�ำอะไร บ้านแห่งนี้ก็ตอบสนองด้วยทุกรูปแบบไม่ว่าจะเป็น โต๊ะ เก้าอ้ี โทรทัศน์ พัดลม หนังสือ น้�ำดื่ม ทุกอย่าง สะดวกหมดแลว้ จะไมม่ าไดอ้ ยา่ งไร 39

จดุ เด่น เจ้าของบ้านเป็นนายก อบต. บริเวณบ้าน กว้างขวาง ในด้านการพัฒนาอาคารสถานท่ีจึงท�ำได้ เต็มที่ อาคารบ้านหนังสือกว้างขวาง มีพื้นท่ีเพียงพอ การจัดชั้นหนังสือ โต๊ะ เก้าอ้ี ดูเป็นระเบียบเรียบร้อย อกี ทงั้ กรรมการกเ็ ขม้ แขง็ มแี นวคดิ ในการพฒั นาอยา่ งตอ่ เนอ่ื ง ขอคงวเจา้ามขฝอนั งบ...้าน อยากมีเครื่องคอมพิวเตอร์สัก 1 เครื่อง และสัญญาณ อนิ เทอรเ์ นต็ เพอ่ื ใหค้ นในชมุ ชนไดส้ บื คน้ ขอ้ มลู ความรตู้ า่ ง ๆ บา้ ง นอกเหนอื จากการอา่ นหนงั สอื การเตรียมการเผยแพร่ เม่ือบา้ นหนงั สอื ชมุ ชนนีไ้ ดเ้ สร็จสมบูรณ์ มีคนมาดูงานมากขน้ึ ครู กศน. ไดจ้ ัดท�ำเอกสาร เพอ่ื เป็นการเผยแพร่ นายก ฯ เองก็ได้น�ำเรอื่ งนี้ เข้าท่ีประชุมระดับต�ำบลและอ�ำเภอ และจะเผยแพร่ทางอินเทอร์เน็ต (ยูทปู ) ต่อไป 40

ถอดบทเรียนบ้านหนงั สือชุมชน 2559 บ้านโพธิ์ทอง 65 หมู่ที่ 9 ต�ำบลนาโนนสมบูรณ์ อ�ำเภอเมืองบงึ กาฬ จงั หวัดบงึ กาฬ บ้านหนังสือชุมชนบ้านโพธ์ิทอง โดย นางปรีชา เดชเมือง เจ้าของบ้าน ได้เอื้อเฟื้ออาคาร สถานท่ีส่วนหนึ่งของบ้าน เป็นบ้านหนังสือชุมชนเพื่อให้บริการประชาชนในชุมชน ได้มีแหล่งเรียนรู้ ที่ใกล้ตัวที่สุด จัดพิธีเปิดอย่างเป็นทางการ เม่ือวันที่ 12 เมษายน 2558 มี นายธนาดุลย์ บุตรโคตร นายกองคก์ ารบรหิ ารสว่ นตำ� บลโนนสมบรู ณ์ ใหเ้ กยี รตเิ ปน็ ประธานในพธิ เี ปดิ บา้ นหนงั สอื ชมุ ชนบา้ นโพธทิ์ อง ต้ังอยู่ติดร้านค้าขายของช�ำในชุมชนซึ่งเป็นจุดศูนย์กลางของหมู่บ้านมีบรรยากาศร่มร่ืนเหมาะแก่การ อ่านหนังสือ การพูดคุยแลกเปลี่ยนเรียนรู้ การจัดโต๊ะ เก้าอ้ีเพียงพอต่อการให้บริการ มีการจัด มุมหนังสอื ตา่ ง ๆ เชน่ มุมอาเซียน มุมเกษตร มมุ สคบ. มุมวารสารหนงั สอื พมิ พ์ มมุ ศนู ย์ฝึกอาชีพชมุ ชน ด้านหลังบ้านมีมุมกาแฟ มุมนั่งอ่าน นอกจากน้ียังมีสระว่ายน้�ำไว้บริการเด็กที่มาใช้บริการด้วย บา้ นหนังสอื ชุมชนแหง่ นี้ เปิดให้บรกิ ารทกุ วัน ต้ังแต่ เวลา 08.00 - 19.00 น. 41

ตอ้ งการพฒั นแรางชบุมนัชนดใาหลเ้ ใกจดิตกอ้ างรทเปำ� ล:่ียนในทางที่ดี นางปรชี า เดชเมอื งเจา้ ของบา้ นหนงั สอื ชมุ ชนบา้ นโพธทิ์ อง นางปรีชา เดชเมือง เล่าให้ฟงั ถึงเหตุผลทีจ่ ัดทำ� บ้านหนงั สือชมุ ชนว่า ตอ้ งการท�ำประโยชน์ เจา้ ของบา้ น ใหแ้ กส่ งั คมสว่ นรวม โดยไมห่ วงั สง่ิ ตอบแทน และตอ้ งการพฒั นาชมุ ชน ให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในทางท่ีดี โดยให้บริการ ดูแลเอาใจใส่ผู้มา ใช้บริการ และจัดกิจกรรมส่งเสริมการอ่านอย่างต่อเน่ืองสม่�ำเสมอ เพ่ือต้องการให้คนในชุมชนมีนิสัยรักการอ่าน รักการเรียนรู้มากข้ึน เพราะโดยสว่ นตวั เปน็ คนชอบแสวงหาความรอู้ ยเู่ ปน็ นจิ และคนในชมุ ชน สนใจกิจกรรมการเรียนรู้สิ่งใหม่ ๆ มีความพร้อมท่ีจะร่วมกันส่งเสริม กจิ กรรมความรตู้ า่ ง ๆ ในชมุ ชนใหม้ กี ารพฒั นาตอ่ ไป ตนจงึ พยายามจดั ทำ� สถานที่นี้ให้เป็นแหล่งเรียนรู้ท่ีดีที่สุดส�ำหรับคนในชุมชน โดยมี กศน. อำ� เภอเมอื งบงึ กาฬ กศน. ตำ� บลโนนสมบรู ณ์ และเครอื ขา่ ยเขา้ มา มีส่วนร่วมในการพัฒนา จนกลายเป็นบ้านหนังสือชุมชนบ้านโพธ์ิทอง ท่ีพร้อมจะให้บริการแก่ประชาชนท่ีสนใจให้มีนิสัยรักการอ่านและ ต้องการเข้าร่วมกิจกรรมส่งเสริมการอ่านหรือกิจกรรมอื่น ๆ รวมท้ัง ตอ้ งการเขา้ มาพกั ผ่อนหยอ่ นใจ เพราะบ้านหนังสือชุมชนบ้านโพธิท์ อง มกี ารจดั บรรยากาศทเ่ี ออ้ื ตอ่ การเรยี นรแู้ ละการเปน็ สถานทพ่ี กั ผอ่ นดว้ ย 42

ถอดบทเรียนบ้านหนงั สือชมุ ชน 2559 ใครทำ� : เครอื ขา่ ยร่วมท�ำ การดำ� เนนิ งานของบา้ นหนงั สอื ชมุ ชนบา้ นโพธทิ์ อง มเี ครอื ขา่ ยรว่ มดำ� เนนิ การอยา่ งหลากหลาย ท้ังหน่วยงานภาคราชการ และหน่วยงานเครือข่ายภาคประชาชน เช่น ส�ำนักงาน กศน. จังหวัดบึงกาฬ กศน. อำ� เภอเมอื งบึงกาฬ กศน.ตำ� บลโนนสมบูรณ์ โดยมีการจดั ท�ำขอ้ ตกลงความร่วมมือ (MOU) รว่ มกบั องคก์ ารบรหิ ารสว่ นตำ� บลโนนสมบรู ณ์ โรงเรยี นโพธท์ิ องวทิ ยา โรงเรยี นบา้ นทองสาย มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั - อุดรธานี วิทยาเขตบึงกาฬ ผู้น�ำท้องถิ่น ส�ำหรับหน่วยงานเครือข่ายภาคประชาชนท่ีเข้ามามีส่วนร่วม ไดแ้ ก่ คณะกรรมการบา้ นหนงั สอื ชมุ ชนบา้ นโพธทิ์ อง อาสาสมคั รสง่ เสรมิ การอา่ น อาสาสมคั ร กศน. ตำ� บล โนนสมบูรณ์ ทุกภาคส่วนที่กล่าวถึงได้เข้ามา มีส่วนร่วมในการขับเคลื่อนด�ำเนินงาน การจัด กจิ กรรมของบา้ นหนังสอื ชุมชนร่วมกนั 43

ดำ� เนนิ การโดยเน้นทก�ำอารยม่างีสไว่รน:รว่ มจากเครือขา่ ย การด�ำเนินงานของบ้านหนังสือชุมชนบ้านโพธิ์ทอง เน้นการด�ำเนินการแบบมีส่วนร่วม ของเครือข่ายทุกภาคส่วน ท้ังภาคราชการ และภาคประชาชน มีการประชุมปรึกษาหารือกัน ท้ังแบบ เปน็ ทางการ และไมเ่ ปน็ ทางการ รว่ มกนั วางแผนหารปู แบบการจดั กจิ กรรมสง่ เสรมิ การอา่ น และกจิ กรรมอน่ื ๆ รว่ มกนั การแกไ้ ขปญั หาและหาแนวทางการพฒั นา เพอ่ื ความเขม้ แขง็ และยงั่ ยนื เชน่ องคก์ ารบรหิ ารสว่ นตำ� บล โนนสมบูรณ์ ให้การสนับสนุนงบประมาณในการท�ำป้ายบ้านหนังสือชุมชน โรงเรียนโพธ์ิทองวิทยา โรงเรียนบ้านทองสาย ให้การสนับสนุนส่ือ และชั้นวางหนังสือ เป็นต้น มีอาสาสมัครในหมู่บ้าน มาช่วยกันดูแลรักษาความสะอาด ปรับสภาพภูมิทัศน์ รับบริจาคหนังสือ ประชาสัมพันธ์งานต่าง ๆ ของบ้านหนังสือชุมชน และการจัดท�ำเอกสาร เช่น ทะเบียนหนังสือ บัญชีผู้มาใช้บริการ แบบสอบถาม ความพึงพอใจ เป็นต้น ด้านส่ือ หนังสือ มีการจัดหมวดหมู่ต่าง ๆ ไว้อย่างเป็นระเบียบเรียบร้อย สะดวก ต่อการใช้บริการ ด้านกิจกรรมมีการจัดกิจกรรมท่ีหลากหลาย เช่น กิจกรรมบ้านหลังเรียน กิจกรรม พช่ี วนนอ้ งอา่ น นอ้ งชวนพวี่ าด กจิ กรรมผเู้ ฒา่ เลา่ นทิ าน กจิ กรรมแขง่ ขนั อา่ นจากบตั รคำ� กจิ กรรมสภุ าษติ หรรษา เป็นต้น นอกจากน้ียังมีกิจกรรมอ่ืนๆ เช่น กิจกรรมฝึกอาชีพระยะส้ัน กลุ่มสนใจ การประชุมของกลุ่ม องค์กรต่าง ๆ ในชุมชน กิจกรรมออกก�ำลังกาย (มีสระว่ายน้�ำส�ำหรับเด็ก) มีการท�ำสถิติผู้มาใช้บริการ และมีการรายงานผลการด�ำเนนิ งาน อยา่ งต่อเนื่อง 44

ถอดบทเรียนบา้ นหนงั สือชุมชน 2559 พฒั นาตนเผอลงกพาัฒรดนำ� าเนงาินนงาพนัฒ:นาหมู่บ้าน นางปรีชา เดชเมือง เจ้าของบ้านหนังสือชุมชนบ้านโพธ์ิทอง เล่าให้ฟังว่า ส่ิงที่เกิดข้ึน จากการมีบ้านหนังสือชุมชน คือ ชาวบ้านน�ำความรู้ท่ีได้จากการเรียนรู้ไปพัฒนาตนเอง พัฒนางาน พัฒนาหมบู่ า้ น ท�ำให้มผี ู้มาใชบ้ ริการหลากหลายกลุ่ม มีทั้งเด็ก เยาวชน ผสู้ งู อายุในหมบู่ ้าน และหมบู่ า้ น ใกล้เคียงมาใช้บริการอย่างต่อเน่ือง ท�ำให้รู้จักใช้เวลาว่างให้เกิดประโยชน์ ประชาชนในหมู่บ้านมีนิสัย รักการอ่านมากข้ึน มีความสามัคคี เป็นสังคมแห่งความเอื้ออาทร พ่ึงพาอาศัยซ่ึงกันและกัน เป็นชุมชน แห่งการเรยี นรอู้ ยา่ งแท้จริง และสามารถเป็นต้นแบบให้แกช่ มุ ชนหมู่บา้ นอ่นื ๆ ต่อไปได้อีกด้วย เครอื ขา่ ย ก็เข้ามามสี ว่ นรว่ มมากขึ้น ใหก้ ารสนับสนุน ส่ือ หนงั สอื สิ่งของ อุปกรณ์ตา่ ง ๆ เพราะเห็นการทำ� งานกนั อย่างจริงจัง มีการจัดกิจกรรมอย่างหลากหลาย มีคนมาใช้บริการอย่างต่อเน่ือง และเกิดผลดีกับชุมชน อยา่ งเป็นรปู ธรรม 45

ปัญหา-อปุ สรรค-แนวทางแก้ไข บา้ นหนงั สอื ชมุ ชนบา้ นโพธทิ์ อง ยงั ขาดสอ่ื สง่ิ พมิ พ์ ทมี่ คี ณุ ภาพตลอดจนสอื่ นวตั กรรมใหม่ๆทที่ นั สมยั เพอ่ื ใหบ้ รกิ าร ประชาชนในชุมชน โดยพร้อมที่จะรับการสนับสนุนจาก ทกุ ภาคสว่ น และตอ้ งการขยายพน้ื ทด่ี ำ� เนนิ งานใหเ้ พม่ิ มากขน้ึ ตามความต้องการของชุมชน เพ่ือเป็นแหล่งศึกษาหาความรู้ ขอ้ มลู ขา่ วสาร และเปน็ ท่ีจัดกจิ กรรมชุมชนเพิม่ ขนึ้ จุดเดน่ : การมสี ว่ นรว่ มของชุมชน จุดเด่นของบ้านหนังสือชุมชนบ้านโพธิ์ทอง คือ การมีส่วนร่วมของชุมชนเป็นหลัก ท้ังภาครัฐ ภาคประชาชน รวมท้ังผู้น�ำระดับชุมชน ผู้น�ำท้องถิ่น ภูมิปัญญาชาวบ้าน ตลอดจนมเี ครอื ขา่ ยทรี่ ว่ มสนบั สนนุ สอื่ หนงั สอื อปุ กรณต์ า่ ง ๆ และเห็นความส�ำคัญของกิจกรรมส่งเสริมการอ่านและสรา้ ง นสิ ยั รกั การอา่ นใหแ้ กค่ นในชมุ ชนนอกจากน้ีบา้ นหนงั สอื ชมุ ชน บา้ นโพธทิ์ อง ยงั ตง้ั อยใู่ นบรเิ วณทเี่ ปน็ จดุ ศนู ยก์ ลางของชมุ ชน ใกล้ร้านค้า ซ่ึงเป็นจุดศูนย์รวมของประชาชนในชุมชน ท�ำให้ ประชาชนเขา้ ถึงไดง้ ่าย และมาใชบ้ รกิ ารไดส้ ะดวก 46

ถอดบทเรียนบ้านหนังสือชมุ ชน 2559 แนวทางการพัฒนา บา้ นหนงั สอื ชมุ ชนบา้ นโพธทิ์ อง มแี นวทางการพฒั นาโดยพยายามจดั หาสอื่ สงิ่ พมิ พ์ นวตั กรรม ที่ทันสมัยจากทุกภาคส่วน เพื่อส่งเสริมและพัฒนาการอ่านแก่คนในชุมชน รวมท้ังการสร้างแรงจูงใจ เผยแพร่ ยกยอ่ งเชดิ ชเู กยี รติ ยอดนกั อา่ น อาสาสมคั รสง่ เสรมิ การอา่ น ผสู้ ง่ เสรมิ สนบั สนนุ งานบา้ นหนงั สอื ชมุ ชน ผู้ร่วมกิจกรรมส่งเสริมการอ่าน เพ่ือเป็นแรงบันดาลใจแก่ผู้มาใช้บริการ นักศึกษา เยาวชนและ ประชาชนทั่วไป และท่ีส�ำคัญคือ พยายามพัฒนาบ้านหนังสือชุมชนบ้านโพธิ์ทองไปสู่ห้องสมุดชุมชน เพอ่ื ใหบ้ รกิ ารประชาชนได้กวา้ งขวางมากขึน้ การเตรียมการเผยแพร่ประชาสัมพนั ธ์ บ้านหนังสือชุมชนบ้านโพธิ์ทอง ได้มีการเผยแพร่ ประชาสัมพันธ์ผลการด�ำเนินงานแล้ว โดยศูนย์เทคโนโลยี- ทางการศกึ ษา ไดม้ าถา่ ยทำ� ผลการดำ� เนนิ งาน เพอ่ื ออกอากาศ ทางรายการสายใย กศน. และปัจจุบันประชาชนส่วนใหญ่ เล่น Facebook เล่น Line กันเกือบทุกคนคิดว่าจะมีการ ประชาสมั พนั ธ์ การจดั กิจกรรมตา่ ง ๆ ของบ้านหนังสอื ชุมชน บา้ นโพธท์ิ อง บนสอื่ ออนไลนด์ งั กลา่ วเพอื่ ใหป้ ระชาชนทสี่ นใจ เขา้ มาใช้บริการเพิม่ มากข้ึนดว้ ย 47

บ้านพ่ึงตน “ในสมยั ทเี่ ปน็ เด็ก ไมม่ ีหนงั สือให้อา่ น ตอ้ งแอบเอาเงินค่าอาหารไปเช่าหนงั สืออา่ น หมูท่ ี่ 2 บ้านพ่งึ ตน ตำ� บลควนชะลิก อ�ำเภอหวั ไทร จงั หวัดนครศรธี รรมราช เราด้อยโอกาส เป็นบ้านนอกมาก จงึ อยากให้เดก็ ไดอ้ ่านหนังสอื ” ครไู พรนิ ทร์ รุยแกว้ 48