ภูมิปัญญาท้องถิ่น-ถ่ายทอดความรู้ เรื่อง การทำอาหาร-(ขนมหัวผักกาด)

0 ภูมิปญั ญาทอ้ งถนิ่ ของเทศบาลตาบลเสม็ด ด้านการทาอาหาร ขนมหัวผักกาด กองการศึกษา เทศบาลตาบลเสมด็

1 คานา “ภมู ิปญั ญาท้องถนิ่ ” หรือภูมิปัญญาชาวบ้านหมายถึง ทุกสิ่งทุกอย่างท่ีชาวบ้านคิดข้ึนได้เองและนามาใช้ ในการแก้ปัญหา เป็นเทคนิควิธีเป็นองค์ความรู้ของชาวบ้าน ทั้งทางกว้างและทางลึกที่ชาวบ้านคิดเอง ทาเอง โดยอาศัยศักยภาพที่มีอยู่แก้ปัญหาการดาเนินชีวิตในท้องถิ่นได้อย่างเหมาะสมกับยุคสมัย ความเหมือนกันของ ภูมิปัญญาไทยและภูมิปัญญาท้องถ่ิน คือ เป็นองค์ความรู้ และเทคนิคท่ีนามาใช้ในการแก้ปัญหาและการตัดสินใจ ซงึ่ ได้สืบทอดและเชื่อมโยงมาอยา่ งตอ่ เนื่องต้งั แต่อดีตถงึ ปัจจบุ นั ธรรมชาติเป็นส่ิงท่ีมีมาก่อนมนุษย์ เม่ือมนุษย์เข้ามาอยู่อาศัยอยู่ร่วมกับธรรมชาติ จึงก่อให้เกิด การสร้างสรรค์ส่ิงต่างๆที่จาเป็นต่อการดาเนินชีวิต การปรับตัวของมนุษย์ เพื่อให้เข้ากับสภาพแวดล้อม ธรรมชาติ จึงก่อให้เกิดภูมิปัญญาต่างๆ เช่น การเอาสมุนไพรมาใช้ในการป้องกันและรักษาโรค การสร้างที่อยู่อาศัย การอนุรักษ์และใช้ประโยชน์จากธรรมชาติอย่างสมดุล และยั่งยืน เช่น การทาปุ๋ยหมัก ปุ๋ยน้าสกัดชีวภาพเพื่อใช้ ทาการเกษตรปลอดสารพิษ การเลี้ยงตัวไหมเพ่ือนามาทอผ้า ภูมิปัญญาท้องถ่ิงจึงช่วยให้คนในท้องถ่ิน สามารถพง่ึ พาตนเองได้ โดยไม่ทาลายสภาพแวดลอ้ มธรรมชาติ และไม่สง่ ผลกระทบต่อมนษุ ย์และสิง่ แวดล้อม ในแต่ละท้องถ่ินจะมีภูมิปัญญาท่ีคนในท้องถิ่นสร้างสรรค์ข้ึน จนเป็นเอกลักษณ์ของคนในท้องถิ่น ภูมปิ ัญญาของแต่ละท้องถนิ่ จะแตกตา่ งกนั ข้ึนอยู่กับสภาพแวดล้อมและการดาเนนิ ชีวติ ของคนในท้องถิ่น “ขนมหัวผักกาด” เป็นขนมไทยชนิดหนึ่งที่นิยมทานกันมาโดยตลอด ในตาบลเสม็ดจะมีการทา ขนมหัวผักกาดในช่วงงานประจาปีวัดเสม็ด ปีละครั้ง จึงจะมีทานในช่วงนี้เท่านั้น ขนมหัวผักกาดในงานวัดเสม็ด เป็นสูตรและวิธีการทาโดยเฉพาะ ปัจจุบันคนท่ีทาขนมหัวผักกาดก็เริ่มท่ีจะลดลง เนื่องจากวิธีการทาท่ียากและ ใช้เวลานาน จึงได้รวบรวมรายละเอียดจากผู้ท่ีอยู่ในขณะน้ี รวบรวมเป็นภูมิปัญญาท้องถ่ินด้านการทาอาหาร “ขนมหัวผักกาด” เป็นความรอู้ กี ดา้ นทเ่ี กิดขนึ้ ในพ้ืนทขี่ องเทศบาลตาบลเสมด็ ได้จนถึงทุกวนั นี้ กองการศึกษา เทศบาลตาบลเสมด็ ผจู้ ดั ทา

สารบัญ 2 ท่ี เรอื่ ง หน้า 1. คานา 1 2. สารบญั 2 3. บทนา 3 4. ประวัตคิ วามเป็นมาของขนมหัวผักกาด 4 5. ขนมหวั ผกั กาด วดั เสม็ด 6 7 สูตรส่วนผสม 8 วธิ ีปรงุ 16 กลมุ่ ทาขนมหัวผักกาด 17 ราคาจาหน่าย / สถานท่ี 19 6. ภาพการทาขนมหวั ผกั กาดวดั เสม็ด 23 7. อา้ งอิง

3 บทนา เทศบาลตาบลเสม็ดต้องการที่จะให้ประชาชนในพื้นท่ีได้ทราบถึงความเป็นมาของ “ขนมหัวผักกาด” ที่เป็นขนมที่นิยมร่วมกันทา แต่เน่ืองจากการทามีความยุ่งยาก และใช้เวลาในการทาหลายข้ันตอน ในปัจจุบัน จึงนิยมทากันพาะในงานประจาปีของวัดเสม็ด และวัดในเขตพ้ืนที่ใกล้เคียงเท่าน้ัน จากปัญหาดังกล่าว เทศบาล ตาบลเสม็ด จึงมีแนวคิดเพ่ืออนุรักษ์การทาขนมหัวผักกาด ดังกล่าวเป็นภูมิปัญญาท้องถ่ิน ด้านการทาขนม ของเทศบาลตาบลเสมด็ สาหรับผ้ทู ่ีสนใจการทาขนม “ขนมหัวผักกาด” เอกสารนี้สามารถศึกษาสูตร วิธีการทา รายละเอียดต่างๆ ทรี่ วบรวมข้อมลู เพื่อสบื ทอดให้ประชาชนได้ศึกษาและเรยี นรู้ ท่ีนับวันจะหายากในพ้ืนท่ีของเทศบาลตาบลเสม็ด กองการศึกษา เทศบาลตาบลเสม็ด ผจู้ ดั ทา

4 ประวัตคิ วามเป็นมาของ ขนมหวั ผักกาด

5 ประวัติความเป็นมาของ “ขนมหวั ผกั กาด” ขนมหัวผักกาด คือขนมไทยโบราณของอาเภอเมืองชลบุรี จังหวัดชลบุรี เร่ิมจากชาวบ้านมาร่วมกัน ทาขนมขายภายในงานประจาปีของวัด นิยมทาพร้อมกับ ข้าวเหนียวแก้ว ข้าวเหนียวแดง และ กาละแม และ เมือ่ ทาขนมเสรจ็ แล้วกจ็ ะมกี ารแบง่ ปันขนมกลับไปกินทีบ่ ้านของแต่ละคน ขนมหัวผักกาด เร่ิมมาทาในช่วงงานประจาปีของวัดต่างๆ ในอาเภอเมือง และวัดเสม็ด ก็เป็นท่ีรวบรวม ผู้ที่ทาขนมหัวผักกาดมาแต่ตั้งเดิม เพ่ือทาขนมขายหาเงินทาบุญเข้าวัดเสม็ด การทาขนมหัวผักกาดน้ัน ต้องใช้คน จานวนมาก ประมาณ 9-10 คน และกวนกระทะนึงต้องใช้เวลา 2 ชั่วโมง จึงต้องมีการร่วมใจสามัคคี ลงแขก ช่วยกนั กวนแตล่ ะบ้านๆหมนุ เวียนชว่ ยกันไป

6 ขนมหัวผกั กาด วดั เสมด็

7 สูตรส่วนผสม 4.5 ก.ก. 3 ก.ก. - ไชเท้า (หัวผักกาด) 4 ก.ก. - หัวหอม 1 ก.ก. - แปง้ ข้าวเหนียว 1 ก.ก. - นา้ ตาลทราย 1 ก.ก. - ถวั่ ลสิ งคว่ั 0.3 ก.ก. - ตงั กวยแฉะ - แบะแซ

8 วิธีปรงุ 1. นาไชเท้ามาขูดเปน็ เส้น และ ควั่ รวมกับหวั หอมซอย รวมกนั จานวน 6 ก.ก. ไชเท้าขูดเป็นเสน้ ค่ัว หวั หอมซอยค่วั

9 2. นาแปง้ ขา้ วเหนยี วผสมน้าตาลทราย แบะแซ และ น้า จานวน 18 ลิตร เตรียมต้ังกระทะ เคี่ยวใหล้ ะลายเขา้ กัน แปง้ ข้าวเหนียวผสมนา้ ตาลทราย แบะแซ และ น้า จานวน 18 ลติ ร กรองนา้ แปง้ ที่ผสมแล้วลงในกระทะดว้ ยผา้ ขาวบาง

10 3. นาไชเทา้ และหัวหอมควั่ จานวน 6 ก.ก. ผสมในกระทะ

11 4. เคยี่ ว ประมาณ 2 ช.ม. หรอื ให้แป้งใส และ เหนยี วกาลังดี

12 5. ยกลงจากเตา ผสม ถวั่ ลสิ งคั่วและตงั กวยแฉะ คลุกใหเ้ ขา้ กนั ในขณะยังรอ้ น

13

14 6. ตกั ใส่ภาชนะในขณะรอ้ น

15 7. ใส่ถาดเลก็ จะได้ จานวน 70 ถาด / กะทะ

16 กลมุ่ ทาขนมหวั ผักกาด กลมุ่ ทาขนมหัวผักกาดนี้ จะชว่ ยทาขนมในงานประจาปวี ดั ตา่ งๆ ในพ้นื ที่อาเภอเมืองชลบรุ ี ดงั น้ี - วัดเสม็ด - ประเพณวี ันไหลบางแสน - วัดใหม่ - วดั ทา้ ยดอน - วดั ตาลลอ้ ม - วัดอา่ งศลิ า - วดั เตาปนู - วัดบางเปง้ - วัดทอ้ งคุ้ง เป็นต้น

17 ราคาจาหนา่ ย / สถานท่ี มีจาหน่ายภายในงานประจาปี วัดเสม็ด ม. 3 ตาบลเสม็ด อาเภอเมืองชลบุรี จังหวัดชลบุรี ณ รา้ นคา้ วดั เสม็ด สืบสานอนุรักษข์ นมไทยโบราณ จาหนา่ ย ในราคาถาดละ 70 บาท

18

19 ภาพการทาขนมหวั ผักกาด วัดเสม็ด

20

21

22

23 อา้ งอิง ท่ี จาก 1. นายคารณ ศลิ ปชัย (0823310456) 2. วัดเสม็ด ตาบลเสม็ด อาเภอเมืองชลบุรี จังหวดั ชลบุรี 3. กองการศึกษา เทศบาลตาบลเสม็ด