ទស្សនាវដតីន្ ៃមជ្ឈមណ្ឌ លឯកសារកមុជព្ ា ស្ែវ ងរក ការពិត ពពិ រ័ ណប៍ ង឵្ហ ញពេលវេលាប្រវតសិត្ ាស្រ្ត ដណំ �ើរឆ្឵ពេ ះទៅរកការផតួល្ រលំ រំ បបប្រល័យពូជសាសន៍ បល៉ុ ពត របស់សម្តេចតេជោ ហុ ន៊ សែន ថ្ទៃង ី២០ ខែមិថុនា ឆ឵្ន ំ១៩៧៧ ចែកជូនដោយឥតគតិ ថ្ដលៃ ល់មនីរទ្ ស្រុក និងឃុំ ទទូ ាងំ ព្រះរាជាណាចក្រកមពជុ្ ា លេខ២៤៦ ខែមិថុនា ឆ឵ន្ ២ំ ០២០
ទស្សនាវដនីត្ ៃមជ្ឈមណ្ឌ លឯកសារកមជុព្ ា ស្វែ ងរកការពតិ មាតកិ ា លេខ ២៤៦ ខែមថិ នុ ា ឆន្ ាំ២០២០ សបំ តុ ្រ កុមារកពំ ងុ រែកដីន�ៅការដ្ឋានការងារន�ៅកងនុ្ របបកមពុជ្ ា ប្រជាធបិ តេយ្យ (ឆ្នា១ំ ៩៧៥-១៩៧៩)។ ពពិ រ័ ណ៍បងហ្឵ញពេលវេលាប្រវតសតិ្ ាស្រ្ត .......១ (បណសណ្ ារមជ្ឈមណលឌ្ ឯកសារកមពុជ្ ា) ផ្កែន ឯកសារ រក្សាសទិ ិធ្ ជូ ជនុ ហន៊ ប្រជាជនថជីម្ ម្ៀល សទ�ៅតបំ ន៥់ .....៩ មជ្ឈមណលឌ្ ឯកសារកមពុជ្ ា អនញុ ្តាញ ឲ្យបោ�ះពមុ ផព្ ្សាយដ�ោយ ផ្កែន ប្រវតសតិ្ ាស្ត្រ នងិ ការស្រាវជ្រាវ ក្រសងួ ពត័ ម៌ ាននៃព្រះរាជាណាចក្រកមុពជ្ ា ប្រកាសទេសរដម្ឋ ន្តរី្ នងិ រដម្ឋ ន្តកីរ្ ្រសងួ ពត័ ម៌ ាន ខមុំញ្ ានជីវតិ រសដ់ �ោយសារលចួ ដឡំ ងូ មហី បូ .. ១៣ ខរុំញ្ លតូ កនូ ដ�ោយសាររែកដី...................១៦ លេខ៣៧៥ព.មប្រក ថល្឵ង កាន អតតី ប្រធានពេទ្យ................ ១៨ ចះុ ថ្ទៃង ី៣០ ខែតលុ ា ឆ្នា២ំ ០១៨ យទុ ន្ធ ារីបដវិ តនត្ .៍ ........................... ២២ រូបថតឯកសារ៖ មជ្ឈមណល្ឌ ឯកសារកមពុជ្ ា បជូ ាភ្ងើល .....................................២៥ វែកប្រាកដ់ ែលបន្សលទ់ កុ ពសី មយ័ ............. ៣៣ ផ្កែន ច្បាប់ សាលក្រមសណំ ំុរ�ឿង០០២/០២............. ៣៦ ផ្កនែ វេទកិ ាសាធារណះ ការឈចឺ ាបដ់ ែលមនិ អាចបភំ ្ចលេ បាន........៤២ ពេលវេលាដល៏ បំ ាកសម្រាបខ់ ញ្ ុំន�ៅកងនុ្ របប... ៤៤ របបខ្មែរក្រហមមនិ ដែលរសាតច់ េញព.ី .... ៤៧ ផ្កនែ ស្រាវជ្រាវរកគ្រួសារ «ផេះផងធ់ លូ ី» រ�ឿងរាវចេញពីប្រជាជនថីម្ ក្រោមរបបកមពជុ្ ាប្រជាធបិ តេយ្យ សេក ម�ឿន ៖ ពលទាហាន...................៥០ ស៊ុ ំ ស្រស់ ៖ ពេទ្យទាហាន..................៥២ ឈនួ សភុ ក័ ្រ ៖ តម្ួតរ យ�ោធា............. ៥៣ ព្តឹរ កតិ្ ារណ៍ ថ្១ងៃ ៥មេសា ................... ៥៥ បពាី្ជ ឈ្មេ឵ះអក្ន ដែលបានស្ល឵ប់...............៥៨ ស្មេរលេខនេះ៖ ផេង ពង្សរាស,ុី សងុ ថាណៃ, ហេឌី ហ្វ្រាយ, ប៊ាង ពីវន័ ,ត្ វេនី ខកហ្ៀក ល, ក�ៅ សរំ ទិ ,្ធ វានថ់ ាន់ ព�ៅដារា នងិ ឡងុ ដានី អកន្ នពិ ន្ធ នងិ ស្រាវជ្រាវ៖ ហូ ថនុ ា,ដារារដ្ឋ មេត្តា, អន៊ុ សដុ ាវី អក្ន បកប្រែ៖ អនុ៊ សដុ ាវី នពិ ននធ្ ាយកទទូ �ៅ៖ ស�ោម បន៊ុ ថន ជនំ យួ ការនពិ ននធ្ ាយក៖ ហូ ថនុ ា ក្រាហកិវ្ កពំុ ្យូទរ័ ៖ លី សេនសនូ ឡី ា គ្របគ់ ្រងការចែកផ្សាយ៖ ឆេង វេង Email: [email protected], Homepage: www.dccam.org, www.cambodiatribunal.org, www.cambodiasri.org
ស្វែងរកការពិត-សបំ តុ ្រ លេខ២៤៦ ខែមិថុនា ឆន្ាំ២០២០ ពពិ រ័ ណប៍ ង឵្ហញពេលវេលាប្រវតសិត្ ាស្រ្ត ដណំ �រើ ឆ្឵ពេ ះទៅរកការផតួល្ រំលរំ បបប្រល័យពូជសាសន៍ បល៉ុ ពត របសស់ ម្តេចតេជោ ហុ ន៊ សែន ថ្ទៃង ី២០ ខែមថិ ុនា ឆ឵្ន ំ១៩៧៧ ផេង ពង្សរ៉ាស៊ី សម្តេចពជិ យ័ សេនា ទ�ៀ បាញ់ ឧបនាយករដមឋ្ ន្តីរ្ រដម្ឋ ន្តករី្ ្រសងួ ការពារជាតទិ ស្សនកចិ ្ច មជ្ឈមណលឌ្ ឯកសារក�ោះថម្ ន�ៅវេលាព្កឹរ ថ្ទងៃ ី២០ ខែមិថនុ ា ឆ្នា២ំ ០២០។ (ស៊ាង ចនិ ្តា/ មជ្ឈមណលឌ្ ឯកសារកមុពជ្ ា) ន� ៅកងនុ្ ពធិ រី ឭំ កខបួ ល�កើ ទី៤៣ នៃទិវ ាចងច ាពំ ី ណឹម សវុ តថិ្ទីប្រឹក្សាពសិ េសសម្តេចពជិ យ័ សេនា ទ�ៀ បាញ់ ដណំ �ើរឆ្ពោះទ�ៅការផត្ ួលរលំ រំ បបប្រលយ័ ពជូ សាសន៍ នងិ ជាអគនគ្ ាយក អគនគ្ ាយកដ្ឋាននយ�ោបាយ នងិ កចិ ក្ច ារ បលុ ពត របសស់ ម្តេចតេជ�ោ ហនុ៊ សែន ប្រារពធ្ធ ្ឡើវ �ងើ បរទេសនៃក្រសងួ ការពារជាតិ ជាមយួ នងឹ ល�ោក ឆាងំ យុ នាយកមជ្ឈមណលឌ្ ឯកសារកមជុព្ ា កងនុ្ ដណំ �ើរកមស្ម កិ ្សា ន�ៅថ្ទងៃ ី២០ ខែមថិ នុ ា ឆ្នា២ំ ០២០នេះ មានការរ�ៀបចំ ន�ៅតបំ នក់ �ោះថន្ម ាថ្ទងៃ ី២៥ ខែមនី ា ឆ្នា២ំ ០២០។ ន�ៅថ្ទៃង ី២ ខែមថិ នុ ា ឆ្នា២ំ ០២០ នាយឧតមត្ សេនយី ៍ ដាក់ត ាងំ ពពិ ័រណ៍ បង្ហាញពេលវេល ាជាប្រវតសតិ្ ាស្រ្ត ស�ៅ សខុ ា អគមគ្ េបញ្កាជ ាររងនៃកងយ�ោធពលខេមរភមូ និ ទ្ នងិ ជាមេបញ្កជា ារកងរាជអាវុធហតល្ថ �ផើ ្ទៃប្រទេស បាន មួយដែលមានរូបភាពចនំ នួ ១០៧សនកឹល្ , រូបគនំ រូ ចនំ នួ ធ្លើវ ខិ តិ ស្នសើ បំុ ន្ទបរ់ �ៀនចនំ នួ ២បន្ទប់ ន�ៅកងនុ្ សាលា ៣៦ផ្ទាងំ នងិ ផែនទីចនំ នួ ៦ផ្ទាងំ ន�ៅកងុន្ «មជ្ឈមណលឌ្ ឯកស ារក� ោះថម្»។ មជ្ឈមណ្ឌលឯកស ារក� ោះថ្មនេះ គផឺ ្តមើ ចេញពគី នំ តិ របសឯ់ កឧតម្ត នាយឧតមត្ សេនយី ៍ មជ្ឈមណ្ឌ លឯកសារកមជុព្ ា 1
លេខ២៤៦ ខែមថិ ុនា ឆ្នា២ំ ០២០ ស្វែងរកការពតិ -សបំ តុ ្រ សម្តេចពជិ យ័ សេនា ទ�ៀ បាញ់ ឧបនាយករដម្ឋ ន្តីរ្ រដម្ឋ ន្តករី្ ្រសងួ អកន្ ថតរូបវ�ៀតណាម, ២) ស៊ីលវាណាហរ័វ្ អក្ន ថតរូប ការពារជាតទិ ស្សនកចិ ច្ មជ្ឈមណលឌ្ ឯកសារក�ោះថ្ម ន�ៅវេលា ព្ករឹ ថ្ទៃង ី២០ ខែមិថនុ ា ឆ្នា២ំ ០២០។ អាមេរកិ ៣), ដេវីត ហក៊ អកន្ ថតរូបអាមេរកិ , ៤) ឆាងំ យុ (ស៊ាង ចនិ ្តា/មជ្ឈមណលឌ្ ឯកសារកមុពជ្ ា) អក្ន ថតរូបកមជពុ្ ា នងិ ៥) ហន៊ុគ្ ណា បតឺ ស្រ្តម អក្ន ថតរូប បឋមសកិ ្សា បន៊ុ រានី ហន៊ុ សែន ក�ោះថម្ សតថិ្ ន�ៅកងនុ្ ភមូ ិ សយុ៊ អែត នងិ រូបគនំ រូ ទាងំ ៣៦ផ្ទាងំ គរូ ដ�ោយវចិ តិ ្រករ ក�ោះថម្ ឃទំុ នងូល្ ស្ុករ មេមត់ ខេតត្ត ្បូងឃំមុ្ សម្រាបរ់ �ៀបចំ ជាសារមនរីទ្ រក្សាទកុ ឯកសារស្រាវជ្រាវ ដ�ោយសហការ អុ៊ត រ�ឿន។ រ�ៀបចនំ ងិ ប្រតិបតតិជ្ ាមួយនងឹ មជ្ឈមណ្ឌលឯកស ារ កមជុព្ ា។ ន�ៅថ្ទងៃ ី៨ ខែមថិ នុ ា ឆ្នា២ំ ០២០ លខិ តិ ពឯី កឧតមត្ ល�ោក ឆាងំ យុ នាយកមជ្ឈមណល្ឌ ឯកសារកមជុព្ ា បណិឌ្តសភាចារ្យ ហង់ ជនួ ណារនុ រដមឋ្ ន្តករី្ ្រសងួ អបរ់ ំ គជឺ ាអក្ន រ�ៀបចពំ ពិ រ័ ណ៍នេះ ដ�មើ ្ជីប ាការចាបផ់ ្តមើ បង្តើក យវុ ជន នងិ កឡី ា បានឯកភាពល�សើ ណំ �ើរសបំុ ន្ទបស់ កិ ្សា ចនំ នួ ២នេះ។ ឲ្យមានមជ្ឈមណល្ឌ ឯកសារក�ោះថម្ សហការជាមយួ ក្រមុ ក្ មុរ ការងារមជ្ឈមណល្ឌ ឯកសារកមុពជ្ ារួមមាន ឡងុ ដាន,ី ផេង ពង្សរាស,ី៊ លី កកុ ឆាយ, សូ ហ្វារណី ា, ការងារវមិ ានឈន្ ះឈន្ ះ តបំ នប់ ្រវតសតិ្ ាស្រ្តយ�ោធានៃ លឹម យងុ ហតួ នងិ សខុ វណណៈ្ បានរ�ៀបចតំ ម្ងើល ផ្ទាងំ ពពិ រ័ ណ៍រូបថត នងិ រចន ាមជ្ឈមណល្ឌ ឯកស ារក�ោះថ្ម ក្រសងួ ការពារជាត។ិ មជ្ឈមណល្ឌ ឯកសារកមពុជ្ ា នងិ នេះឡ�ងើ ។ ឯកសារពពិ រ័ ណ៍បង្ហាញពេលវេលាជាប្រវត-តិ្ ក្រមុ ការងារប្រវតសតិ្ ាស្រ្តយ� ោធ ានងឹ ខតិ ខពំ ង្ងឹរ កិចច្ សាស្រ្តនេះយកចេញពី ១) ឯកសារខ្មែរក្រហម ២) ឯកសារអាមេរកិ នងិ ៣) ឯកសារវ�ៀតណាម នងិ រូបភាព សហការឲ្យមានការសកិ ្សាស្វែងយល់ នងិ ស្រាវជ្រាវអពំ ី ទាងំ ឡ ាយផ្តមើ ចេញពអី ក្ន ថតរូបចនំ នួ ៥រូប គឺ ១) ឡ ាំ អំព�បើ ្រលយ័ ពូជស ាសនន៍ � ៅកមុពជ្ ាឲ្យកានត់ ែប្រស�រើ ជាងសព្វដង សម្រាបជ់ ាចណំ េះចេះដឹងដលយ់ វុ ជនយវុ នារី ជនំ ានក់ ្រោយ។ មជ្ឈមណលឌ្ ឯកសារក�ោះថ្មនេះ ក៏មានតួ នាទីជាទីតាងំ បណ្ត ោះអាសនស្ន ម្រាបរ់ �ៀបចធំ ្ើវ សារមនរទី្ ក្រោមលហំ មេឃ មួយន�ៅល�ផើ ្ទៃដីន�ៅចពំ មី ខុ សាលា បឋមសកិ ្សាក�ោះថ។្ម រូបថតដែលបានដាកត់ ាងំ បង្ហាញទាងំ អស់ គជឺ ាបណតុំ្ រូបថតបន្សលទ់ កុ ពីទសវត្សរឆ៍ ្ នា១ំ ៩៦០ រហតូ ដល់ ទសវត្សរឆ៍ ្នា១ំ ៩៩០។ រូបថតទាងំ នេះ បង្ហាញដលអ់ កន្ ទស្សនាអពំ ីព្តឹរ កតិ្ ារណ៍ជាប្រវតសតិ្ ាស្ត្រ របសប់ ្រទេស កមជពុ្ ាដែលចាបផ់ ្តមើ ពកី ារធ្សើវ ង្គ្រាមន�ៅតាមព្រំប្រទល់ កមុពជ្ ា-វ�ៀតណាម ជាពសិ េសន�ៅតបំ នក់ �ោះថម្ ឃទុំ នងូល្ នងិ ភូមិមួយចនំ នួ កងនុ្ ឃជំុ ាកំ ្រវ�ៀន ស្រុកមេមត់ ខេត្ត កពំ ងច់ ាម (បច្ចុប្បន្នខេតតត្ ្បូងឃ)មុំ្ , ការកក�តើ នងិ គ្របគ់ ្រង ប្រទេសទាងំ ស្ងុរ របសខ់ ្មែរក្រហមកងុន្ ចន្លោះឆ្នា១ំ ៩៧៥ ដល១់ ៩៧៩ ដែលបងឲក្ ្យមានមហនរត្ ាយយាងធន្ង ធ់ រ្ង ដលជ់ ីវតិ ប្រជាជនកមជពុ្ ាជាង២លាននាក់ នងិ ហេដ្ឋារចនា សមន័ព្ ប្ធ ្រទេសទាងំ មលូ , ដណំ �ើរឆ្ពោះទ�ៅរកការផត្ ួលរលំ ំ របបខ្មែរក្រហមនងិ ជីវតិ រសន់ �ៅប្រចាថំ ្បងៃ ន្ទាបព់ រី បបខ្មែរ ក្រហមព្រមទាងំ ភស័ តុត្ ាងឧក្រិដដឋ្ ែលបន្សលទ់ កុ ពរី បបនេះ រហតូ ឈានដលក់ ារផចួត្ ផ្តមើ គនំ តិ បង្តើក គ�ោលនយ�ោបាយ ឈន្ ះ ឈន្ ះ របសស់ ម្តេចនាយករដម្ឋ ន្តីរ្ ហន៊ុ សែន កងុន្ ទសវត្សរឆ៍ ្នា១ំ ៩៩០ដ�មើ ្បីបង្របួ បង្រួមប្រទេសទាងំ មលូ ដ�ោយសនត្ ិភាពនងិ សនត្ ិវធិ ។ី 2 មជ្ឈមណឌ្ លឯកសារកមុជព្ ា
ស្ែវងរកការពតិ -សំបតុ ្រ លេខ២៤៦ ខែមិថុនា ឆនា្ំ២០២០ ពពិ រ័ ណរ៍ បូ ថតបង឵ហ្ ញពសី ណំ លស់ ង្រ឵គ្ មទសវត្សរ ៍៦០ ដល់ ៧០ នៅតបំ នក់ ោះថម្ កងុន្ ឃុជំ ាកំ ្រវ�ៀន ទង់ ឃជំុ ាកំ ្រវ�ៀន។ អកន្ ភមូ ិបានប្រាបព់ កី ារធ្លាក់ឧទមធ្ ្ ភាគ ចក្រ ជនី កុ ថា បានធ្លាកន់ �ៅកងនុ្ ឆ្នា១ំ ៩៧០។ រូបថតមួយ សនកឹល្ ទ�ៀត ជាប្រភេទឧទម្ធ ្ ភាគចក្រ អូ អេច-៦ បានធ្លាក់ ន� ៅក្បែរស្រះទឹកមួយកងុន្ ភូមិរបងច្រុះ ឃជុំ ាកំ ្រវ�ៀន ដែលម ានចម្ងាយប្រម ាណ៥០០ម៉ែត្រពីព្រំប្រទល់ វ�ៀតណាមកងុន្ ឆ្នា១ំ ៩៧០។ ចណំ ែករូបថតពរី សនកឹល្ ទ�ៀត នៃផ្នែកនេះ បង្ហាញពមី លូ ដ្ឋានទព័ របសវ់ �ៀតណាមខាង ជ�ងើ ដែលមានទីតាងំ សតថិ្ ន�ៅចម្ងាយប្រមាណ១ពាន់ ៥រយ កខាងជ�ងើ ភមូ តិ ាស�ោម នងិ ៧គឡី មូ ៉ែត្រ កឦសានភមូ តិ ាស�ោម ឃជុំ ាកំ ្រវ�ៀន កងុន្ ទឹកដីប្រទេស កមជុព្ ា។ មលូ ដ្ឋានទាងំ ពរី នេះ ត្ូវរ បានសាងសងឡ់ �ងើ កងុន្ អឡំ ងុ ទសវត្សរឆ៍ ្នា១ំ ៩៦០។ រូបថតបង្ហាញពីទាហានរបប សាធារណរដខឋ្ ្មែរវយ័ ជទំ ងព់ រី រូបឈរស្ពាយគ្រាប់ នងិ ក ាភំ ្ងើល ន� ៅសងខ ាងស្តអរី្ ក្ន ក ាសែតដែលជាជនជាតិ អាមេរកិ គជឺ ាមលូ ដ្ឋានទព័ មយួ ត្វរូ បានប្របើ ្រាសជ់ ាមនរទី្ ១០០របសខ់ ្មែរក្រហម កងនុ្ ឆ្នា១ំ ៩៦៣ដលឆ់ ្នា១ំ ៩៦៥។ អនក្ ថតរូប នងិ ជាអនក្ ក ាសែតរូបនេះម ានឈ្ម ោះថ ា ឧទមធ្ ្ ភាគចក្រយ�ោធារបសអ់ ាមេរកិ ។ ស៊ីលវាណា ហរ័វ្ គជឺ ាអតតី អក្ន ឆ្យើល ឆងល្ ពត័ ម៌ ានបរទេស (ដេវីដ ហក៊ , ឆាងំ យ/ុ មជ្ឈមណល្ឌ ឯកសារកមុពជ្ ា) នងិ អក្ន ជនំ ាញកចិ ក្ច ារសាធារណៈ។ គាតគ់ ជឺ ាស្តដីរ្ បំ ងូ ពពិ រ័ ណ៍ផ្នែកនេះ បង្ហាញពកី ារធ្លាក់ឧទមធ្ ្ ភាគចក្រ យ�ោធារបសអ់ ាមេរកិ នងិ មលូ ដ្ឋានទព័ របសវ់ �ៀតណាម ដែលបម្រកើ ារជានពិ នន្ធ ាយករបសទ់ ីភ្នាកង់ ារសារពត័ ម៌ ាន ខាងជ�ងើ ឬវ�ៀតកងុ ន�ៅកងនុ្ ទឹកដីឃជំុ ាកំ ្រវ�ៀន ស្ុករ មេមត។់ រូបឧទមធ្ ្ ភាគចក្រដែលកពំ ងុ បន្ទាបខនួល្ ចះុ មាន អនរត្ ជាតដិ ធ៏ មំ ួយនៃបណ្ តាញទរូ ទស្សនអ៍ ាមេរកិ នងិ ជា ឈ្មោះសម្គាលថ់ ា អេអេច-វន័ ហីជ្ កបូ ្រា បានធ្លាកន់ �ៅ ចម្ងាយប្រមាណ១០០ម៉ែត្រ ភាគខាងលចិ ភូមដិ ងទង់ ស្តដរី្ បំ ងូ បងសអ្ ដ់ ែលបម្រកើ ារជាអក្ន នាពំ ាក្យរបសអ់ គ្គ ឃជុំ ាកំ ្រវ�ៀន ន�ៅថ្ទងៃ ី២ ខែឧសភា ឆ្នា១ំ ៩៧០។ រូបថត មួយសនកឹល្ ទ�ៀត ដែលអ ាចម�លើ ឃ�ញើ ថាជាប្រភេទ លេខ ាធកិ ារអងក្គ ារសហប្រជាជាត។ិ ន� ៅខែមេស ា ឧទម្ធ ្ ភាគចក្រមានកង្ហារពរី មខុ នងិ ក្រោយ មានឈ្មោះ សម្គាលថ់ ា ជនី កុ បានធ្លាកន់ �ៅចណំ ុចខាងជ�ងើ ភមូ ដិ ង ឆ្នា១ំ ៩៧៣ ល�ោកស្តរី ្រូវបានបណ្តេញចេញពីប្រទេស កមជពុ្ ាដ�ោយសារតែល�ោកស្រីបានធ្សើវ េចករតី្ ាយការណ៍ អពំ រី ដ្ឋាភិបាលសហរដអ្ឋ ាមេរកិ ចពំ �ោះសកម្មភាពទម្លាក់ គ្រាបប់ ែកន�ៅកងនុ្ ប្រទេសកមពុជ្ ា។ របាយការណ៍របស់ ល� ោកស្បីរ ានធ្ើឲវ ្យព្ទឹរ សធ្ ភាអ ាមេរកិ ចេញបញ្ាជឲ្យ បព ា្ឈប់ជាបន្ទានន់ វូ ការទម្លាកគ់ ្រាបប់ ែកន� ៅកមុពជ្ ា។ បច្ចុប្បនលន្ �ោកស្ររី សន់ �ៅកងនុ្ ប្រទេសអស៊ី ្រាអែល។ មជ្ឈមណ្ឌ លឯកសារកមពជុ្ ា 3
លេខ២៤៦ ខែមថិ ុនា ឆា្នំ២០២០ ស្ែវងរកការពិត-សំបតុ ្រ ពពិ រ័ ណរ៍ បូ ថតបង឵ហ្ ញពជី វី តិ កងុន្ របប បល៉ុ ពត រូបថតកងុន្ អឡំ ងុ របបខ្មែរក្រហមពឆី ្នា១ំ ៩៧៧ ដលឆ់ ្នា១ំ ៩៧៨។ កពំ លូ ៗនៃរបបនេះ ត្រូវបាននាខំ នួល្ មកកាតទ់ �ោសពីបទ (បណសណ្ ារមជ្ឈមណល្ឌ ឯកសារកមុពជ្ ា) ឧក្រិដដ្ឋ ែលខនួល្ បានប្រព្តរឹ ត្ គបឺ ទឧក្រិដក្ឋ ម្មប្រលយ័ ពជូ សាសន៍ នងិ ឧក្រិដក្ឋ ម្មប្រឆាងំ នងឹ មនសុ ្សជាត។ិ រូបថត រូបថតជាច្រនើ សនកឹល្ កងនុ្ ផ្នែកនេះ បង្ហាញពីប្រជា- ទាងំ អសន់ េះ ថតកងុន្ ឆ្នា១ំ ៩៧៧ នងិ ១៩៧៨ ដ�ោយអក្ន ជនកមុពជ្ ាទាងំ ចាសទ់ ាងំ ក្មេង ធ្កើវ ារងារពលកមល្ម �កើ ថតរូបខ្មែរក្រហមមនិ ស្គាលឈ់ ្មោះម្ នាក់ នងិ អក្ន សារ ទនំ ប់ ជកី ប្រឡ ាយ ធ្សើវ ្រែ កសាងប្រពន័ ធ្ធ ារាសាស្ត្រ នងិ ពត័ ម៌ ានជនជាតសិ យុ៊ អែតឈ្មោះ ហណូគ្ ា បតឺ ស្ត្រម នងិ កណំ ែនកុមារា ងិ កុមារី ឲ្យធ្ជើវ ាកងទព័ ចលូ ប្រយទុ កធ្ ងុន្ មានតម្កលន់ �ៅកងនុ្ បណស្ណ ារមជ្ឈមណល្ឌ ឯកសារកមជុព្ ា។ សមរភមូ បិ ្រឆាងំ នងឹ កងទព័ វ�ៀតណាម។ ពមុំ ានរូបថត ហណូគ្ ា បតឺ ស្ត្រម បានមកធ្ទើវ ស្សនកចិ ន្ច �ៅកមុពជ្ ា មួយសនកឹល្ ណាទេ ដែលបង្ហាញពកី ារយកចតិ ្តទកុ ដាក់ ប្រជាធបិ តេយ្យ កងុន្ ខែសហី ា ឆ្នា១ំ ៩៧៨។ គាត់ គជឺ ាអក្ន របសខ់ ្មែរក្រហមកងនុ្ វសិ យ័ អបរ់ ។ំ ក្មេងៗនងិ យវុ ជនយវុ នារី គាទំ ្រខ្មែរក្រហមម្ នាកល់ �វើ សិ យ័ នយ�ោបាយ សងម្គ នងិ ត្ូរវបងឲំខ្ ្យធ្កើវ ារងារពលកម្មស្រែចម្ការ នងិ បងឲខំ្ ្យចលូ រួម សេដកឋ្ ចិ ។្ច ហណូគ្ ា ធ្លាបជ់ បួ ដ�ោយផ្ទាលជ់ ាមយួ បលុ ពត ប្រយទុ ន្ធ �ៅកងុន្ សមរភមូ ិ។ សម្ៀល កបពំ ាកខ់ ្មៅ គជឺ ាឯក ហ�យើ គាតត់ ្វូរ បានបផំ សុ គនំ តិ ថា ការកសាងសងម្គ មយួ សណ្ឋានដែលសម្គាលព់ ីភាពស្នភើ ាពគ្នា គ្មានវណណៈ្សងម្គ គឺត្ូរវពងឹ ផ្អែកល�ភើ ាពឯករាជ្យម្ចាសក់ ារ នងិ សមភាព។ នងិ សមហូ ភាព។ ការងារពលកម្ម នងិ ធ្សើវ ្រែចម្ការ គជឺ ា ន�ៅឆ្នាំ ២០០៨ នងិ ឆ្នា២ំ ០១៦ ហណូគ្ ា បានមកទស្សនកចិ ្ច ទសិ ដ�ៅកណំ តព់ អី ងកគ្ ារថ្នាកល់ �ើ ដ�មើ ្ឈីប ានដលក់ ារ ប្រទេសកមពុជ្ ា ដ�មើ ្បីធ្កើវ ារសទំុ � ោសជាស ាធ ារណៈ អភវិ ឌ្ឍនប៍ ្រទេសឲ្យក្លាយទ�ៅជាប្រទេសដែលមានវសិ យ័ ដលអ់ កន្ រសរ់ ានមានជីវតិ ពរី បបខ្មែរក្រហម នងិ បានបង្រៀន កសកិ ម្មជ�ឿនល�ឿនល�សើ ាកលល�ោក។ ពីថ្ទៃង ី១៧ ខែ ដលក់ ្មេងៗជនំ ានក់ ្រោយឲ្យខតិ ខថំ ែរក្សា នងិ ចងចាពំ ី មេសា ឆ្នា១ំ ៩៧៥ ដលថ់ ្ទៃង ី៦ ខែមករា ឆ្នា១ំ ៩៧៩ របប ប្រវតសតិ្ ាស្ត្រខនួល្ ឯងកងនុ្ នយ័ ទបស់ ្កាតអ់ ពំ �បើ ្រលយ័ ពជូ ខ្មែរក្រហមបាននាបំ ្រទេសកមជុព្ ាធ្លាកច់ លូ ទ�ៅកងនុ្ ស�ោក- សាសនក៍ �តើ ឡ�ងើ មង្ត ទ�ៀត។ ហណូគ្ ាបតឺ ស្ត្រម សព្វថ្នងៃ េះ ន ាដកម្មយ ាងធន្ង ធ់ រង្ ដែលបណ្ តាលឲ្យបាត់បង់ជីវតិ គាតរ់ សន់ �ៅទីក្រុងសកតុ្ ឃម ប្រទេសសយុ៊ អែត។ ប្រជាជនកមុពជ្ ាប្រមាណជាងពរី លាននាក។់ មេដឹកនាំ រូបថតកងនុ្ អឡំ ងុ របបខ្មែរក្រហមពឆី ្នា១ំ ៩៧៧ ដលឆ់ ្នា១ំ ៩៧៨។ (បណសណ្ ារមជ្ឈមណលឌ្ ឯកសារកមពុជ្ ា) 4 មជ្ឈមណឌ្ លឯកសារកមុជព្ ា
ស្ែវងរកការពតិ -សំបតុ ្រ លេខ២៤៦ ខែមិថុនា ឆាន្ ២ំ ០២០ ពពិ រ័ ណរ៍ បូ ថត នងិ របូ ភាពបង឵ហ្ ញពដី ណំ �រើ ឆ឵្ព ះទៅរកការផលតួ្ រលំ រំ បបប្រលយ័ ពជូ សាសន៍ បល៉ុ ពត របស់ សម្តេចតេជោ ហុ ន៊ សែន ថ្ទងៃ ២ី ១ ខែមថិ នុ ា ឆ឵្ន ១ំ ៩៧៧ រូបថត នងិ រូបគនំ រូ ដែលមានន�ៅកងុន្ ផ្នែកនេះ គជឺ ា រូបគនំ រូ អពំ ីដណំ �ើររបសស់ ម្តេចនាយករដម្ឋ ន្តរី្ ហនុ៊ សែន ដណំ �ើរដគ៏ ្រោះថ្នាករ់ បសស់ ម្តេចតេជ�ោនាយករដមឋ្ ន្តីរ្ ឆ្ពោះទ�ៅប្រទេសវ�ៀតណាម កាលពពី ាកក់ ណ្ តាលឆ្នាំ ១៩៧៧។ ហនុ៊ សែន កាលពពី ាកក់ ណ្ តាលឆ្នា១ំ ៩៧៧ ឆ្ពោះទ�ៅកាន់ (អុ៊ត រ�ឿន/ មជ្ឈមណលឌ្ ឯកសារកមុពជ្ ា) ប្រទេសវ�ៀតណាម កងុន្ គ�ោលបណំ ងប្រមលូ កម្លាងំ អកន្ តសស៊ូ ្នេហាជាតិ ដ�មើ ្បីវាយរលំ រំ បបប្រលយ័ ពជូ សាសន៍ អុ៊ត រ�ឿន។ ល�ោក អុ៊ត រ�ឿន បានចាបផ់ ្តមើ គរូ គនំ រូ ដបំ ងូ បលុ ពត។ ថ្ទៃង ី២១ ខែមថិ នុ ា ឆ្នា១ំ ៩៧៧ គជឺ ាថ្ដៃង ែល ន� ៅកនុង្ ទសវត្សរឆ៍ ្ នា១ំ ៩៦០។ ល� ោកបានបោ�ះពុមព្ សម្តេចតេជ�ោ នងិ យទុ ម្ធ តិ ្តដស៏ ្មោះសម្ ័គ្រ៤រូបទ�ៀត សម្រេច ស�ៀវភ�ៅគនំ រូ រ�ឿង ព្រះថ�ោងនាងនាគ, ធនញ្យជ័ នងិ ទទំុ ាវ។ ចតិ រត្ តច់ េញទាងំ កត្ ីបារម្ភបផំ តុ ពីបន្ទាយក�ោះថម្ សតថិ្ កងុន្ កងុន្ របបខ្មែរក្រហមល�ោកត្វូរ ខ្មែរក្រហមតម្វូរ ឲ្យគរូ គនំ រូ ភមូ កិ �ោះថម្ ឃទំុ នងូល្ ស្ កុរ មេមត់ ខេតកត្ ពំ ងច់ ាម ដែលជា សអីត្ ពំ ី «ផែនការសាងសងស់ ម្រាបអ់ ងកគ្ ារបដវិ តនត្ »៍ ។ ទីតាងំ បន្ទាយឈរជ�ងើ របសស់ ម្តេចតេជ�ោកងុន្ របបកមជពុ្ ា ល�ោក អ៊ុត រ�ឿន បានចលូ នវិ តន្ត ន៍ �ៅឆ្នា២ំ ០០១។ បច្ចុប្បនន្ ប្រជាធបិ តេយ្យ។ សម្តេចនងិ យទុ ម្ធ តិ ្ត បានធ្ដើវ ណំ �ើរឆង្ល ល�ោកគជឺ ាវចិ តិ ្រករន�ៅវមិ ាន ឈន្ ះ ឈន្ ះ។ កាតអ់ ូរតចូ មយួ បនុ ្តែន�ៅកងនុ្ មហចិ តឆ្ ាដធ៏ បំ ផំ តុ កងុន្ តបំ ន់ អាងកាច់ ដែលខណឌ្ចែកព្រំដែននៃប្រទេសទាងំ ពរី ឆ្ពោះ 5 ទ� ៅក ានទ់ ឹកដីវ�ៀតណ ាម។ ន� ៅកងុន្ ទឹកដីវ�ៀតណ ាម សម្តេចនងិ យទុ មធ្ ិត្ត បានលាកអ់ ាវុធនងិ សម្ ភារផ្សេងៗ រួចធ្ដើវ ណំ �ើរដ�ោយថ្មរើ ជ�ងើ ចលូ ទ�ៅកានភ់ ូមិមួយ ជាទី កន្លែងដែលសម្តេចនងិ យទុ មធ្ ិត្តទទលួ បានក ារស្វាគមន៍ រាកទ់ ាកព់ ីប្រជាជនវ�ៀតណាម មនុ ពេលដែលប្រជាជន វ�ៀតណាមទាងំ ន� ោះ ន ាសំ ម្តេចនងិ យទុ ម្ធ ិត្តទាងំ អស់ ទ�ៅកានទ់ ីស្នាកក់ ារឃរុំ បសវ់ �ៀតណាម។ សម្តេចតេជ�ោ ត្រវូ បានភាគីវ�ៀតណាមសរួ ចម្ើយល ជាល�កើ ទីមួយន�ៅ ទីន�ោះ។ បន្ទាប់មក សម្តេច ហន៊ុ សែន ត្វូរ បានបញូជន្ ទ�ៅ កានស់ ្ុរកមញិ ភ�ឿកជាទីកន្លែងដែលសម្តេចត្រវូ សរួ ចម្យើល មង្ត ទ�ៀតពកី ម្ មាភិបាលថ្នាកស់ ្កុរ ។ ន� ៅឆ្នាំ ១៩៧៨ សម្តេច ហន៊ុ សែន បានក្លាយជាសមាជកិ ស្ថាបនកិ នៃ រណៈសរិ ្សសាមគសីគ្ ង្គ្រោះជាតកិ មជុព្ ា។ ដ�ោយមានការ សហការជាមួយចលនាស្នេហាជាតនិ ានា នងិ ការគាទំ ្រ ពកី ងកម្លាងំ សម្ ័គ្រចតិ ្តវ�ៀតណាម រណៈសរិ ្សបានសង្គ្រោះ ប្រទេស នងិ ប្រជាជនកមុពជ្ ាទាងំ ស្រុងន�ៅថ្ទៃង ី៧ ខែ មករា ឆ្នា១ំ ៩៧៩។ រូបគនំ រូ ពីដណំ �ើរឆ្ពោះទ�ៅផត្ ួលរលំ រំ បបប្រលយ័ ពជូ សាសន៍ បលុ ពត របសស់ ម្តេចតេជ�ោ គរូ ដ�ោយវចិ តិ ្រករ មជ្ឈមណឌ្ លឯកសារកមុជព្ ា
លេខ២៤៦ ខែមិថុនា ឆា្នំ២០២០ ស្វែងរកការពតិ -សំបតុ ្រ ពពិ រ័ ណរ៍ បូ ថតបង឵ហ្ ញពកី ារវលិ ត្រឡបម់ កស្ុរកភមូ វិ ញិ កងុន្ ឆ឵្ន ំ ១៩៧៩ បន឵ទ្ បព់ កី ារដួលរលរំ បប បល៉ុ ពត រូបថតទាងំ អសន់ �ៅកងុន្ ផ្នែកនេះ ដែលត្រូវបានថតឡ�ងើ ប្រជាជនកមជុព្ ាវលិ ត្រឡប់មកស្កុរ កណំ �ើតបនទ្ ាបព់ រី បបខ្មែរក្រហម កងនុ្ ឆ្នា១ំ ៩៧៩នងិ ១៩៨០ ដ�ោយអក្ន ថតរូបជនជាតិ ដលួ រលឆំ ្នា១ំ ៩៧៩។ (ឌញិ ហងុវ្ នងិ ហូ វានត់ ាយ/ មជ្ឈមណល្ឌ វ�ៀតណាមពរី រូបគឺឌញិ ហងុវ្ នងិ ហូវានត់ ាយបង្ហាញពជី យ័ ឯកសារកមពុជ្ ា) ជនំ ះល�រើ បបខ្មែរក្រហម តាមរយៈការចលូ ដលទ់ ីក្ងរុ ភនំ្ ឆ្នា១ំ ៩៧៩។ អកន្ ទាងំ ពរី បានចលូ ទ�ៅកានគ់ កុ ទលួ ស្លែង ពេញរបសក់ ងកម្លាងំ រណសរិ ្សសាមគសីគ្ ង្គ្រោះជាតកិ មជពុ្ ា នងិ កងកម្លាងំ សម្ ័គ្រចតិ ្តវ�ៀតណាម ន�ៅថ្ទងៃ ី៧ ខែមករា ឆ្នាំ តាមរយៈកនិល្ សយុអ្ របសស់ ាកសព នងិ បានថតរូបជាច្រនើ សនកឹល្ ពីទដិ ភឋ្ ាពកងនុ្ គកុ ព្រមទាងំ បានជយួ សង្គ្រោះក្មេង ១៩៧៩នងិ ការរសឡ់ �ងើ វញិ របសប់ ្រជាជនកមជុព្ ា។បនទ្ ាប់ កពំ ្រា៥នាក់ ដែលឪពកុ ម្ តាយត្ូវរ បានសម្លាបដ់ �ោយខ្មែរ ពីថ្ទៃង ី៧ ខែមករា ឆ្នា១ំ ៩៧៩ ប្រជាជនកមជពុ្ ាប្រមាណ ក្រហម។ សព្វថ្ងៃ ហូ វានត់ ាយ រសន់ �ៅខណឌ្ បញ៊ិ ថាញ។់ ៥លាននាក់ ដែលភាគច្រនើ ជាកុមារ នងិ ស្រ្ មាយ បានរួចរសជ់ ីវតិ ពរី បបខ្មែរក្រហម នងិ បានវលិ ត្រឡប់មក កានស់ ្កុរ កណំ �ើតរបសខ់ នួល្ វញិ ។ រូបថតបានបង្ហាញពកី ារ ធ្ដើវ ណំ �ើរដ�ោយឥតគ�ោលដ�ៅ បនុ ្តែប្រកបដ�ោយកសីត្ ង្មឹឃ ថមី្ នងិ ជីវតិ វេទនារបសក់ ្មេងកពំ ្រា, ការវលិ ត្រឡបម់ កកាន់ ស្ករុ កណំ �ើតរបសប់ ្រជាជនដ�ោយគ្មានស្បែកជ�ងើ នងិ ការ បង្ហាញពសី ្លាកស្នាមធ្ទើវ ារណុ កមរម្ បសខ់ ្មែរក្រហម ព្រម ទាងំ ពកិ ារភាពដែលបន្សលទ់ កុ ដ�ោយខ្មែរក្រហម។ ឌញិ ហងុវ្ នងិ ហូវានត់ ាយ គជឺ ាអតតី អក្ន ថតភាព យនត្ ឯកសារ «គកុ ទលួ ស្លែង» ដបំ ងូ បងសអ្ ់ ន�ៅថ្ទងៃ ី១០ ខែមករា ពពិ រ័ ណរ៍ បូ ថតបង឵្ហ ញពរី បូ ភាពបទឧក្រិដក្ឋ មបម្ ្រលយ័ ពជូ សាសន៍ អដិ ធ្ឋ ាតរុ បសជ់ នរងគ្រោះពរី បបខ្មែរក្រហម។ រូបថតច្រនើ សនកឹល្ ន� ៅកងនុ្ ផ្នែកនេះ បង្ហាញពកី ារ (ដេវីដ ហក៊ , ឆាងំ យ/ុ មជ្ឈមណលឌ្ ឯកសារកមុពជ្ ា) សម្លាប់រង្គាលរបសខ់ ្មែរក្រហមមកល�បើ ្រជាជនកមុពជ្ ា កងុន្ រយៈពេលនៃក ារក ានក់ ាប់ប្រទេសពីឆ្ នា១ំ ៩៧៥ 6 ដល១់ ៩៧៩។ ថតីវ្ ្តបិ តែមានប្រជាជនកមពុជ្ ាជាច្រនើ ន ាក់បានស្លាបដ់ �ោយសារជងំ ឺ ហបូ មនិ គ្របគ់ ្រាន់ ធ្ើវ ការហសួ កម្លាងំ នងិ ធ្ទើវ ារុណកមក្ម ដ៏ �ោយ កន៏ �ៅមាន ប្រជាជនកមជពុ្ ាជាច្រនើ នាកផ់ ្សេងទ�ៀត ត្ូរវបានសម្លាប់ ក្រោមរូបភាពធ្បើវ ន្សុទក្ធ ម្មដ�មើ ្បីស្វែងរកសមាសភាព មជ្ឈមណ្ឌ លឯកសារកមជុព្ ា
ស្ែវងរកការពតិ -សបំ តុ ្រ លេខ២៤៦ ខែមថិ ុនា ឆា្ន ២ំ ០២០ ក្បតន់ ងឹ អងកគ្ ារបដវិ តនត្ ៍ ដចូ ជាគញិ សម្ងាតស់ េអី៊អ ា រូបថតទាងំ អសន់ េះ ថតដ�ោយ ឡ ាំ ន�ៅក្រោយថ្ងៃ របសអ់ ាមេរកិ គញិ សម្ងាតក់ ាហ្សេបេរបសរ់ សុ ្ស៊ីនងិ ទាហាន រដំ �ោះ៧ មករា ឆ្នា១ំ ៩៧៩។ ឡ ាំ បានមកដលប់ ្រទេស នងិ មន្តររី្ ដក្ឋ ាររបសរ់ បបស ាធ ារណរដខឋ្ ្មែរជាដ�មើ ។ កមជពុ្ ា ប្រហែលន�ៅកងុន្ ខែកមុ ភ្ ៈ ឬ មនី ា ឆ្នា១ំ ៩៧៩ កងុន្ តួ ខ្មែរក្រហមបានបង្តើក ឲ្យមានមនរទី្ សនសតិ្ ខុ ឬគកុ ចនំ នួ នាទីជាវរសេនយី ឯ៍ ករបសក់ ងទព័ វ�ៀតណាម។ គាតម់ ាន ១៩៧កន្លែង ដ�មើ ្ឃីប ឃុំ ាងំ ធ្ទើវ ារុណកមម្ សរួ ចម្ើយល ចណំ េះដឹងផ្នែកច្បោបជ់ ្រៅជ្រះ នងិ មានជនំ ាញខាងរ�ៀបចំ អកន្ ទ�ោស នងិ សម្លាប់។ មនរីទ្ សនសតិ្ ខុ ទាងំ ន�ោះ បាន នងិ ប្រតបិ តសតិ្ ារមនរទី្ បែបវទិ ្យាសាស្ត្រ។ ឡ ាំ បាន ប្រព្តឹរ ្តឡ�ងើ ជាលកណខ្ ៈប្រពន័ ្ធ ចាបត់ ាងំ ពថី ្នាក់មលូ ដ្ឋាន ទទលួ ភារកចិ ដ្ច ស៏ ខំ ានម់ ួយ កងុន្ ការរ�ៀបចឯំ កសារទាងំ អសដ់ ែលត្ូវរ បានរកឃ�ញើ ន�ៅកងុន្ មនរីទ្ ស-២១ ឲ្យទ�ៅ រហតូ ដលថ់ ្នាក់មជ្ឈិម (មនរទី្ ស-២១)។ ន� ៅដ�មើ ឆ្នាំ ជាសារមនរទី្ មួយ ដែលមានឈ្មោះហ�ៅថា «សារមនរទី្ ១៩៨០ ឆងឹអ្ លលាដក៏ ្ប឵ល ឆងឹអ្ ដងខនួល្ នងិ ឆងឹអ្ អវៈយវៈ នៃសបុ និ អាក្រករ់ បសក់ មពុជ្ ា»។ កចិ ក្ច ាររបសគ់ ាត់ គឺ របសជនរងគ្រោះ ត្ូរវបានប្រមលូ ទកុ ដាកន់ �ៅកងនុ្ សត្ ូប ឬ ជាកិចកច្ ារដម៏ ានតម្លៃ នងិ ជាភសតតុ្ ាងកងនុ្ ការបង្តើក ចេតយី ក៍ ងនុ្ បរវិ េណវតអ្ត ារាមន�ៅតាមទីកន្លែងដែលសតថិ្ តលុ ាក ារប្រជាជនបដវិ តនត្ ក៍ មុព្ជាកងនុ្ ខែសហី ា ឆ្ នាំ ន�ៅជតិ ៗកន្លែងសម្លាប់ ដ�មើ ្បីធ្ជើវ ាភសតតុ្ ាង នងិ សម្រាប់ ១៩៧៩ ដ�មើ ្កបី ាតទ់ �ោស បលុ ពត នងិ អ�ៀង សារី ពី ធ្បើវ ណុ ្យតាមប្រពៃណសី ាសនា។ ន�ៅថ្២ៃង ០ ខែឧសភា បទឧក្រិដក្ឋ ម្មប្រលយ័ ពជូ សាសន។៍ រ�ៀងរាលឆ់ ្នាំ ប្រជាជនកមជុព្ ាទទូ ាងំ ប្រទេស តែងតែធ្ពើវ ធិ ី បង្ុស កលូ គ�ោរពដលវ់ ញិ ្ណាញ កនខ្ អធ្ កន្ ដែលបានស្លាបទ់ �ៅ កងនុ្ របបខ្មែរក្រហម។ ពពិ រ័ ណរ៍ បូ ថតបង឵ហ្ ញពរី បូ ភាពជវី តិ ប្រចាថំ ្នៃង ៅទសវត្សរ៨៍ ០ ប្រជាជនកមពុជ្ ាកងនុ្ កឡំ ងុ ទសវត្សរ៍ ៨០ ។ សខំ ានៗ់ ចនំ នួ បនួ គឺ ក ារចរ ាចរណ៍ទីផ្ សារនងិ វសិ យ័ (ដេវីដ ហក៊ , ឆាងំ យ/ុ មជ្ឈមណល្ឌ ឯកសារកមុពជ្ ា) គមនាគមន,៍ ការស្តារឡ�ងើ វញិ នវូ វសិ យ័ ព្រះពទុ សធ្ ាសនា រូបថតបនុ ្មានសនកឹល្ ន�ៅកងនុ្ ផ្នែកនេះ ដែលថតដ�ោយ ល�ោក ឆាងំ យុ ន ាយកមជ្ឈមណល្ឌ ឯកសារកមពុជ្ ា នងិ ការមនិ រ�សើ អ�ងើ ពជូ សាសន,៍ សេរីភាពកងនុ្ ការប្រកប នងិ ប្រវតិ្តវទិ សូ ញ្តជា អិ ាមេរកិ ដេវីត ហក៊ បង្ហាញពីផ្នែក ការងារនងិ រសរ់ ាន, នងិ ការចាបផ់ ្តមើ ឡ�ងើ វញិ នៃវសិ យ័ អប់រ។ំ រយៈពេលជាង៤០ឆ្នាកំ ្រោយរបបខ្មែរក្រហម កម្រងរូបថតទាងំ នេះ ក្លាយជាកម្រងរូបថតអនសុ ្សាវរយី ៍ ដែលមនិ អ ាចបំភ្ចលេ បាន នងិ ជាផ្នែកមួយនៃដណំ �ើ រ ក ារស្វែងរកយុតតិធ្ មស៌ ម្រាបស់ ងមគ្ កមពុ្ជាន ាពេល បច្ចុប្បន។ន្ ល� ោក ឆាងំ យុ បានម ានប្រស ាសនថ៍ ា «ការចងចាពំ អី ពំ �បើ ្រលយ័ ពជូ សាសន៍ ន�ៅតែជាផ្នែក មួយនៃអតស្ត ញ្ណញា របសប់ ្រទេសកមុពជ្ ាបច្ចុប្បន្ន នងិ ជាច្រនើ ជនំ ានទ់ �ៀតទ�ៅថ្អងៃ នាគត។ សងមគ្ មយួ មនិ អាច ស្គាលខ់ នួល្ ឯងបានទេ ប្រសនិ ប�សើ ងម្គ ន�ោះពមុំ ានការចង ចាចំ ្ប឵សល់ ាសអ់ ពំ ីប្រវតសតិ្ ាស្ត្ររបសខ់ នួល្ ។» ប្រវតត្ ិវទិ ូ ដេវីត ហក៊ បានអធបិ ្ប឵យថា «អក្ន រសរ់ ានមានជីវតិ មជ្ឈមណឌ្ លឯកសារកមុជព្ ា 7
លេខ២៤៦ ខែមថិ ុនា ឆនា្ំ២០២០ ស្ែវងរកការពិត-សបំ តុ ្រ ក្រោយរបបខ្មែរក្រហមជាច្រនើ បានព្យាយាមកបច់ �ោល ដ�មើ ្បីប្រមលូ រ�ៀបចំ ថែរក្សា នងិ ចងក្រងឯកសារខ្មែរ នវូ អតតី កាលរបសខ់ នួល្ បនុ ្តែវាន�ៅតែជាអតតី កាលនងិ ក្រហមន�ៅកមុពជ្ ាកងនុ្ អឡំ ងុ ដ�មើ ទសវត្សរឆ៍ ្នា១ំ ៩៨០។ ជាអតសត្ ញ្ណញា របសខ់ នួល្ ជានចិ ។ច្ ប្រជាជនខ្មែរដែលក�តើ កចិ ក្ច ារស្រាវជ្រាវរបសល់ �ោកទ�ៅល�បើ ្រវតសតិ្ ាស្ត្រខ្មែរ ក្រោយរបបខ្មែរក្រហម បានព្យាយាមស្វែងយលអ់ ពំ មី លូ ក្រហម បានបង្ហាញថា ប្រជាជនកមជពុ្ ាប្រមាណពមី ួយ ហេតដុ ែលបណ្ តាលឲ្យស�ោកនាដកមកម្ ងនុ្ អតតី កាលក�តើ លានទ�ៅបីលាននាក់ កងុន្ ចណំ �ោមប្រជាជនសរុបប្រាពំ រី មានឡ�ងើ ឬអកន្ ទាងំ ន� ោះប្រហែលជាន� ៅមានមនទ្ ិល លាននាកត់ ្ូវរ បានសម្លាប់ ហ�យើ វប្បធមទ៌ ាងំ មលូ ត្រូវបាន សង្យ័ស ថា ត�សើ �ោកនាដកម្មទាងំ ន�ោះបានក�តើ ឡ�ងើ បផំ ចិល្ បផំ ្លាញជាប្រពន័ ។្ធ ល�ោក ដេវដិ ហក៊ កដ៏ ចូ ជាល�ោក ពតិ មែន ឬយាងណា។» ឆាងំ យុ សព្វថ្អងៃ ក្ន ទាងំ ពរី ផ្តោតការស្រាវជ្រាវមយួ ផ្នែក ប្រវតត្ ិវទិ ូ ដេវីត ហក៊ គជឺ ាអក្ន ប្រមែប្រមលូ ឯកសារ ធនំ �ៅកងុន្ ប្រទេសកូ ខាងជ�ងើ នងិ ប្រទេសភមូ ា។ ខ្មែរក្រហមដបំ ងូ បងសអ្ ់ នងិ បានបង្តើក គណកមកម្ ារមួយ ពពិ រ័ ណរ៍ បូ ថតបង឵ហ្ ញពរី បូ សម្តេចហុ ន៊ សែន ដែលចាបផ់ ្មើត គតិ ពគី ោលនយោបាយឈ្នះ ឈ្នះ រូបថតសម្តេចនាយករដម្ឋ ន្តរី្ ហនុ៊ សែន ថ្លែងន�ៅ កងុន្ រដស្ឋ ភាជាតិ កងុន្ ទសវត្សរឆ៍ ្នា១ំ ៩៩០។ ការជជែក ពភិ ាក្សារបសស់ ម្តេច គបឺ ានផ្តោតសខំ ានទ់ �ៅល�កើ ារផចួត្ ផ្តមើ គនំ តិ កងុន្ ការបង្តើក គ�ោលនយ�ោបាយ ឈន្ ះ ឈន្ ះ ដែលនាទំ �ៅដលក់ ារបង្របួ បង្ួរមជាតទិ ាងំ មលូ រវាង ក្ុរមឧទ្ទាមផ្តាចខ់ នួល្ ខ្មែរក្រហមនងិ រដ្ឋាភបិ ាលកមជពុ្ ាដ�ោយ សនត្ ិភាព នងិ សនត្ ិវធិ ី កាលពឆី ្នា១ំ ៩៩៨។ ពពិ រ័ ណ៍នេះ គជឺ ាផ្នែកមួយនៃការងារអប់រពំ អី ពំ �ើ ប្រលយ័ ពជូ សាសនន៍ �ៅកមជុព្ ារបសម់ ជ្ឈមណលឌ្ ឯកសារ កមុពជ្ ាន� ៅតាមបណ្ តាខេត្តដទៃទ�ៀតន� ៅកងនុ្ ទទូ ាងំ ព្រះ រាជាណាចក្រកមជុព្ ា។ ឯកឧតម្ត នាយឧតម្ត សេនយី ៍ ណឹម សវុ តថិ្ រពំ ងឹ ថា ក្មុរ ប្រវតសតិ្ ាស្ត្រយ�ោធា នងឹ ខតិ ខពំ ង្ងរឹ កចិ ស្ច ហការជាមយួ មជ្ឈមណលឌ្ ឯកសារកមជុព្ ា បនកត្ ារ សកិ ្សាស្រាវជ្រាវអពំ ីប្រវតសតិ្ ាស្រ្តខ្មែរក្រហមនេះឲ្យកាន់ តែច្ប឵សល់ ាសជ់ ាងមនុ ដ�មើ ្ជីប ាចណំ េះចេះដឹងរបសក់ នូ ខ្មែរជនំ ានក់ ្រោយៗទ�ៀត មនិ ឲ្យភ្ចលេ ពីវនិ ាសកម្មដជ៏ រូ ចត់ កងនុ្ ប្រវតសតិ្ ាស្ត្រកមពជុ្ ា។ សម្តេចនាយករដមឋ្ ន្តីរ្ ហនុ៊ សែន ន�ៅប្រទេសសយ៊ុ អែត ឆ្នា១ំ ៩៧៩។ (បណស្ណ ារមជ្ឈមណលឌ្ ឯកសារកមុពជ្ ា) 8 មជ្ឈមណឌ្ លឯកសារកមពជុ្ ា
ស្វែងរកការពិត-ផ្កែន ឯកសារ លេខ២៤៦ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២០ ជូ ជនុ ហន៊ ប្រជាជនថជមី្ ម្លៀសទៅតបំ ន៥់ ដកស្រង់ចេញពីចម្លយើ សារភាពឯកសារ J០០២៥៥ សុង ថាណៃ កងចលត័ ន�ៅសហករណ៍ កនុ្ងស្ករុ ភំនស្ ្កុរ តបំ ន៥់ ភូមិភាគពាយព័ ្យកពំ ងុ ជញូជ្នថយ្ម កទ�ៅ លាយជាមួយបាយអសម្រាបស់ ងទ់ ្វារទឹក។ (បណសណ្ ារមជ្ឈមណលឌ្ ឯកសារកមពុជ្ ា) ខញ្ ុំឈ្មោះជូជនុ ហន៊ អាយ៣ុ ៣ឆ្នាំភេទប្ុរសមានស្រកុ លបំ ាកដចូ ប្រទេសចនិ ។ ក្រោយពីទទលួ ការអបរ់ ហំ �យើ កណំ �ើត ន�ៅភមូ ចិ ណំ �ោម ឃកុំ ពំ ែង ស្ករុ ព្រៃកប្ប឵ស ខញ្ ុំបានចលូ ជា សេ.អ៊ី.អ ា ដ�ោយមានអក្ន ឧទេសន ាម បញ្ចូលឈ្មោះ ញាន ធរូ ាន នងិ ទទលួ ស្គាលដ់ �ោយឈ្មោះ តបំ ន៣់ ៣ (ភមូ ភិ ាគនរិ ត)ី ។ ខគញុំ្ ជឺ ាអតតី គ្ូបរ ង្រៀនន�ៅ វង់ សា ត។ ទាងំ ពរី ន ាកន់ េះគជឺ ាសាស្រ្តាចារ្យន� ៅ សាលាបឋមសកិ ្សាចណំ �ោម។ មហាវទិ ្យាលយ័ កពំ ងក់ នតទួ្ ។ សន កណ៏ ែនាឲំ ្យខញ្ ុំទាក់ទង ជាមយួ ឈ្មោះ ចលិ ខេង (អតតី គ្បូរ ង្រៀន), ស ស�ឿង ន�ៅឆ្នា១ំ ៩៦០ ខញ្ ុំបានចលូ រ�ៀនន�ៅសាលាបឋមសកិ ្សា (អតតី គ្បរូ ង្រៀន), សកុ ហន (អតតី គ្រូបង្រៀន) ដ�មើ ្ីប ចណំ �ោម បនទ្ ាបម់ ករ�ៀនន�ៅសាលាអនវុ ទិ ្យាលយ័ ព្រៃល្វា។ រួមធ្សើវ កម្មភាពតាមដានចលនាខ្មែរក្រហម ន�ៅសាលា ន�ៅឆ្នា១ំ ៩៦៦ ខញ្ ុំរ�ៀនដលថ់ ្នាកទ់ ី២ ន�ៅវទិ ្យាលយ័ តាកែវ។ ផ្សេងៗទ�ៀត នងិ កសាងកម្លាងំ សេ.អ.ី៊ អា។ ន�ៅឆ្នា១ំ ៩៦៧ ខញ្ុំប្រឡងជាបធ់ ្ជើវ ាគ្ូរបង្រៀន នងិ ន�ៅឆ្នា១ំ ៩៦៩ ពេលខញ្ ុំរ�ៀនច្ប឵បគ់ ្ចូរ បហ់ �យើ កម៏ ក រ�ៀនច្ប឵បគ់ ្រនូ �ៅមហាវទិ ្យាលយ័ កពំ ងក់ នតួទ្ ។ រយៈពេល បង្រៀនន�ៅសាលាបឋមសកិ ្សាចណំ �ោម។ ពេលន�ោះ ន�ោះខញ្ ុំបានស្នាកន់ �ៅ នងិ ជតិ សន្ ិទជធ្ ាមួយឈ្មោះ អ៊ូ សន សនបានឲ្យខញ្ ុំធ្កើវ ារទាកទ់ ងធ្សើវ កម្មភាពតាមដានខ្មែរ ដែលជាគ្ូរបង្រៀនទីន�ោះដែរ។ ន�ៅឆ្នា១ំ ៩៦៨ ខញ្ ុំបាន ក្រហមជាមួយឈ្មោះ មញិ ឈីវ (អតតី គ្បូរ ង្រៀន), ទទលួ ការអបរ់ ពំ ីឈ្មោះ សន អពំ រី បបល�ោកសេរី គឺ សងួ ស្រេង (ប្រជាជនថម្ ីន�ៅសហករណ៍ដកព�ោ), យនិ ប្រជាជនរសន់ �ៅសប្ប឵យដចូ ប្រទេសអាមេរកិ រឯី របប 9 កុមមុយ្ នសី ជារបបរតឹ ត្តបិ ល�សើ េរីភាពប្រជាជន ដែល មជ្ឈមណ្ឌ លឯកសារកមពជុ្ ា
លេខ២៤៦ ខែមិថុនា ឆា្ន២ំ ០២០ ស្វែងរកការពតិ -ផ្កែន ឯកសារ លាងឆាយ (អតតី គ្រូបង្រៀន)។ ក្រោយថ្ទៃង ី១៨ ខែ អឡំ ងុ ពេលន�ោះខញ្ ុំទទលួ ផែនកាពី ន សតូ ្រ ឲ្យខតិ ខំ កសាងកម្លាងំ សេ.អ.ី៊ អា បន្ថែម នងិ ចាតត់ ាងំ កម្លាងំ មនី ា ឆ្នា១ំ ៩៧០ ខ,ញំុ្ សងួ ស្រេង, យនិ លាងឆាយ នងិ ឈីវ បានរតម់ កន�ៅភន្ ំពេញ។ ខញ្ ុំបានជាបខ់ ្សែ សេ.អ.ី៊ អា ចាស់ សេ.អ.ី៊ អា ឲ្យទ�ៅលាកខ់ នួល្ តាមផ្ទាងំ ថម្ ចាបំ ាញយ់ �ោធា ជាមយួ អូ៊ សន ជាមេរបសខ់ ញ្ ុំដដែល។ សន នងិ មញិ ឈីវ ខ្មែរក្រហមពេលចលូ មកក្ ងរុ ភន្ ំពេញ នងិ ឲ្យលាកអ់ ាវុធខីល្ បាននាខំ ញ្ ុំទ�ៅទាកទ់ ងខ្សែ សេ.អ.ី៊ អា ដែលរតព់ ជី នបទមក ន�ៅភន្ ំពេញដែរ ដែលអក្ន ទាងំ ន�ោះមានឈ្មោះ អឹម សាយ, គ្រាបប់ ែកទកុ សម្លាបខ់ ្មែរក្រហម។ក្រោយថ្ទៃង ី១៧មេសា កែវ សេថា, ហង់ អ�ឿង ដ�មើ ្រីប ួមធ្សើវ កម្មភាពតាមដាន ឆ្នា១ំ ៩៧៥ មនុ ជម្ៀល សមួយថ្ងៃ ខញ្ ុំបានទទលួ ផែនការពី ន សតូ ្រ ឲ្យកសាងកម្លាងំ សេ.អ.៊ី អា កងុន្ ចណំ �ោម ខ្មែរក្រហមន�ៅកងុន្ ចណំ �ោមសសិ ្សន�ៅសាលាបឋមសកិ ្សា ទលួ ស្វាយព្រៃ។ ជាមយួ គ្នានេះ ខញ្ ុំបានធ្សើវ កម្មភាពចាប់ ប្រជាជនថីម្ នងិ បន្តធ្កើវ ារទាកទ់ ងខ្សែ សេ.អ.៊ី អា ឲ្យជាប។់ ខ្មែរក្រហមបានម្នាកឈ់ ្មោះ ជា។ ន�ៅកងនុ្ ឆ្នា១ំ ៩៧០ ដដែល អូ៊ សន នងិ មញិ ឈីវ នាខំ ញ្ ុំទ�ៅទាកទ់ ងខ្សែ សេ.អ.៊ី អា ថ្ទងៃ ី១៨ មេសា អងកគ្ ារបានជម្ៀល សខញ្ ុំចេញពីភន្ ំពេញ ម្ នាកឈ់ ្មោះ ន សតូ ្រ អតតី ពាកស់ ក័ ២ដិ្ (ទាហាន ហ�យើ កងុន្ អឡំ ងុ ពេលន�ោះខំុញ្ ក៏បានទ�ៅភ្ជាបខ់ ្សែ សេ.អ.៊ី អា ចាសដ់ ែលមកជាមយួ មានឈ្មោះសសួ៊ ឈននងិ ទឺគណុ ។ ចាស)់ ដ�មើ ្ឲបី ្យស្គាលទ់ ាកទ់ ងភ្ជាបខ់ ្សែ សេ.អ.៊ី អា កងុន្ ក្ុរង ភន្ ំពេញ។ បន្ទាប់មក សាវនិ បាននាខំ ឲញំុ្ ្យស្គាល់ ឌចុ សំ ខញ្ ុំបានទ�ៅន�ៅភមូ ចិ ណំ �ោម ឃកុំ ពំ ែងជាស្ុករ កណំ �ើតរបស់ (អតតី គ្រូបង្រៀន) នងិ ងី វ៉ីត (អតតី គ្បូរ ង្រៀន) ដែល ខ។ុញំ្ ខកុំញ្ ៏បានទ�ៅភ្ជាបខ់ ្សែ សេ.អ.ី៊ អា ចាសផ់ ្សេងទ�ៀតមាន ឈ្មោះសងួ ស្រេង,ហង់អ�ឿងនងិ កែវសេថាក្រៅពីឈ្មោះ ជាខ្សែ សេ.អី៊.អា ដែរ។ ក្រោយពីទាកទ់ ងហ�យើ ខញុំ្ បានចលូ រួមធ្សើវ កម្មភាពជាមួយ សំ នងិ វ៉ីត ឃ�ោសនា ទាងំ បីនាកខ់ ាងល�នើ េះ ខញ្ ុំដាចក់ ារទាកទ់ ងទាងំ អស។់ កងុន្ ពេលភ្ជាបទ់ នំ ាកទ់ នំ ងឡ�ងើ វញិ នេះ អ�ឿង គជឺ ាអក្ន ដឹកនាំ ប្រជាជនឲ្យសបអ្ ខ់ ្មែរក្រហម នងិ ចាបខ់ ្មែរក្រហម។ កម្លាងំ សេ.អ.ី៊ អា នេះ ហ�យើ ខគុញំ្ ជឺ ាអក្ន ទទលួ ផែនការពី ន�ៅឆ្នា១ំ ៩៧២ ខញ្ ុំបានទទលួ ការចាតត់ ាងំ ពី ន អ�ឿង ឲ្យកសាងកម្លាងំ សេ.អ.ី៊ អា កងនុ្ ចណំ �ោមប្រជាជនថីម្ សតូ ្រ ឲ្យទាកទ់ ងខ្សែ សេ.អ.៊ី អា ន�ៅសាលាបឋមសកិ ្សា ឲ្យបភំ ្មលៃ ាគ៌ាបង្កបង្តើក ផលរបសអ់ ងក្គ ារឃ� ោសន ាឲ្យ បឹងត្របែកឈ្មោះ ឡាច សារនុ ។បនទ្ ាបម់ ក ខញ្ ុំបានទ�ៅទាក់ ប្រជាជនថសមី្ បអ្ អ់ ងក្គ ារ នងិ ស្រាវជ្រាវរកខ្សែ សេ.អ.ី៊ អា។ ទងជាមយួ ឡ ាច សាវនិ ធ្សើវ កម្មភាពចាបខ់ ្មែរក្រហម ន�ៅខែឧសភា ឆ្នា១ំ ៩៧៥ ខនុំញ្ ងិ ហង់ អ�ឿង បានធ្សើវ កម-្ម បានម្នាកឈ់ ្មោះ គមឹ ន�ៅបឹងត្របែក។ ឆ្នា១ំ ៩៧៣ ន ភាពកសាងកម្លាងំ សេ.អ.៊ី អា កងនុ្ ចណំ �ោមប្រជាជនចាស់ ពរី នាកគ់ ឈឺ ្មោះ ហេង នងិ តាងំ ឆេង។ ពេលកសាង សតូ ្រ បានចាតត់ ាងំ ខ្សែ សេ.អ.៊ី អា ទាងំ អសឲ់ ្យធ្ជើវ ា បានហ�យើ អងកគ្ ារបានចាតត់ ាងំ ខុញំ្ នងិ ហង់ អ�ឿង ឲ្យទ�ៅ មេ១០ខង្ន ទ�ៅ៥០ខង្ន ន�ៅកងនុ្ សង្កាតល់ េខ១១ ដ�មើ ្ឲបី ្យ ល�កើ ទនំ បទ់ ឹកន�ៅកពំ ងច់ ក កងុន្ ឃពំុ ្រៃល្វា ស្ុរក៤៥ ។ ខ្សែ សេ.អ.៊ី អា ទាងំ អសស់ ្រលួ ធ្សើវ កម្មភាពតាមដាន អឡំ ងុ ពេលន�ោះខញុំ្នងិ ហង់ អ�ឿង បានស្រាវជ្រាវរកឃ�ញើ ខ្សែ សេ.អ.៊ី អា ចាសម់ ្នាកគ់ ឺ មញិ ឈីវ។ ខំុញ្ នងិ អ�ឿង បាន ខ្មែរក្រហម។ ក្រោយទទលួ ការចាតត់ ាងំ នងិ ទទលួ ទទលួ ផែនការពី ឈីវ ឲ្យកសាងកម្លាងំ សេ.អ.ី៊ អា បផំ សុ ផែនការហ�យើ ខញ្ ុំបានមកធ្មើវ េ១០ខងន្ ន�ៅសង្កាតល់ េខ ឲ្យប្រជាជនថសីម្ ប្អ អ់ ងក្គ ារនងិ ធ្ឲើវ ្យមានការច្របកូ ច្របល។់ ១១ ក្ងរុ ភន្ ំពេញ។ ខញ្ ុំបានឃ�ោសនាឲ្យប្រជាជនសបអ្ ខ់ ្មែរ ក្រហម នងិ ចាបខ់ ្មែរក្រហមបានពរី នាកឈ់ ្មោះតចូ នងិ ថនុ ន�ៅខែកក្កដា នងិ ខែសហី ា ឆ្នា១ំ ៩៧៥ ខនញុំ្ ងិ អ�ឿង រួមជាមយួ តាំ អៃ នងិ សូ៊ ក្រវាន់ បានបផំ សុ ប្រជាជនថឲីម្ ្យ ផាន ន�ៅកងនុ្ សង្កាតល់ េខ១១ ហ�យើ កសាងកម្លាងំ សេ. អ.ី៊ អា បាន៤នាក់ មានឈ្មោះ ព្រុំ ឆែម (អតតី ពេទ្យ មានការច្របកូ ច្របលក់ ងនុ្ ភមូ ចិ ណំ �ោម ដ�ោយបានបផំ សុ ថាអងកគ្ ារន�ៅកងុន្ ភមូ និ េះតងឹ រង៉ឹ ណាស់ ហ�យើ បងឲខំ្ ្យធ្ើវ ទាហាន), សសួ ឈន (ប្រជាជនថម្ ីន�ៅសហករណ៍ប៉ោ�យ ការច្រនើ ។ ប�សើ ី៊ មនិ ដែលឆ្អែតទេ បនុ ្តែប�ភើ មូ ដិ ទៃក្រៅពី ព្ងរី ),វ៉តិ ទឹម(ប្រជាជនថសមី្ ហករណ៍ដកគ�ោ),ទឺសាគណុ ភមូ ចិ ណំ �ោមនេះធ្កើវ ារងារតចិ ហ�យើ ស៊ីបានឆ្អែតទ�ៀត (ប្រជាជនថសីម្ ហករណ៍គរី វិ ន័ )។ ពេលកសាងកម្លាងំ ទាងំ ផង។ កងនុ្ ពេលន�ោះដែរ ខញ្ ុំបានទទលួ ផែនការពី អ�ឿង ធ្ឲើវ ្យ សទ្ ះកងុន្ ការកសាងប្រទេសរបសអ់ ងក្គ ារ ដ�ោយពេលសងទូ្ នេះបានហ�យើ ន សតូ ្រ បាននាខំ ឲញុំ្ ្យស្គាល់ នងិ ទាកទ់ ង បានបផំ ្លាញសណំ ាបនងិ កសាងកម្លាងំ សេ.អ.ី៊ អា។ក្រោយ ជាមួយខ្សែ សេ.អ.៊ី អា ម្ នាកទ់ �ៀតមានឈ្មោះ ជនិ កៃ ពេលទទលួ ផែនការហ�យើ ខុញំ្នងិ ហេងបានបផំ ្លាញសណំ ាប (អតតី អធកិ ារបឋមសកិ ្សាក្ងរុ តាកែវ)។ អស៦់ ០កណ្ ដាប់ នងិ នង្គ័លអស៥់ ។ ន�ៅខែកញ្ាញ នងិ ខែតលុ ា ន�ៅខែមេសា ឆ្នា១ំ ៩៧៥ ក្រោយពីដឹងសភាពការណ៍ មជ្ឈមណឌ្ លឯកសារកមុជព្ ា កងទព័ ខ្មែរក្រហមវាយរដំ �ោះជវំុ ញិ ភន្ ំពេញហ�យើ កងុន្ 10
ស្ែវងរកការពតិ -ផ្កែន ឯកសារ លេខ២៤៦ ខែមថិ ុនា ឆា្ន ២ំ ០២០ កងចលត័ ន�ៅសហករណ៍ កងុន្ ស្ុករ មងល្គ បូរី ភូមិភាគពាយព័ ្យ បានទទលួ ផែនការពី ឡេង នងិ ជនិ កៃ មងដ្ ទ�ៀតឲ្យលួច កពំ ងុ សងទ់ ្វារទឹក។ (បណសណ្ ារមជ្ឈមណល្ឌ ឯកសារកមពុជ្ ា) ស្វរូ កងនុ្ សហករណល៍ ាកទ់ កុ ត្រៀមសម្រាបប់ ម្រផើ ែនការ ឆ្នា១ំ ៩៧៥ ខរុំញ្ ួមធ្សើវ កម្មភាពជាមួយ ហេង នងិ ហង់ រដប្ឋ ្រហាវាយយកខេត្តបាតដ់ បំ ងឲ្យពង្ងរឹ ការទាកទ់ ង អ�ឿង កសាងកម្លាងំ សេ.អ.៊ី អា បានពរី នាកគ់ ឺ មំុ សន៊ នងិ ទចូ មល៉ិ ។ ពេលកសាងកម្លាងំ បបានហ�យើ អងកគ្ ារក៏បាន ខ្សែ សេ.អ.ី៊ អា ន�ៅខាងមលូ ដ្ឋានចាស់ បផំ សុ ប្រជាជនថមី្ ចាតត់ ាងំ ខុញំ្ នងិ មុំ សន៊ ព្រមទាងំ ហេងឲ្យទ�ៅដាដំ ឡំ ងូ ។ ន�ៅខែវចិ កិឆ្ ា ឆ្នា១ំ ៩៧៥ អងកគ្ ារជម្ៀល សខពញំុ្ ីភមូ ិ ឲ្យរតច់ លូ ស�ៀម នងិ បផំ សុ ឲ្យមានការច្របកូ ប្របលក់ ងុន្ ចណំ �ោមឲ្យទ�ៅន�ៅខាងបាតដ់ បំ ងវញិ ។ ន�ៅពេលន�ោះខ្សែ សហករណ៍។ ក្រោយពេលទទលួ ផែនការហ�យើ ឡេង បាន សេ.អ.ី៊ អា របសខ់ ញំុ្ ក៏ត្រូវបានអងក្គ ារជម្ៀល សមកខេត្ត បាតដ់ បំ ងដែរ ដចូ េ្នះហ�យើ ខញ្ ុំន�ៅជាបខ់ ្សែដដែល។ ក្រោយ នាខំ ញ្ ុំទ�ៅជបួ ឆ�ោម អនបុ ្រធានសហករណ៍គ�ោកលនុ ដ�មើ ្បី ពេលជម្ៀល ស ខុញំ្ បានទ�ៅន�ៅកងុន្ សហករណ៍គ�ោកលនុ ឃំុ ទាកទ់ ងធ្សើវ កម្មភាព ហ�យើ ជាមយួ គ្នានេះ ខំញុ្នងិ ឆ�ោម ក៏ ទានកាំ ស្កុរ ព្រះនេតព្រះ តបំ ន៥់ ។ ខញ្ ុំបានជាបខ់ ្សែ សេ.អ.៊ី បានបផំ សុ ប្រជាជនថឲីម្ ្យរតទ់ �ៅស�ៀមបានពរី នាក។់ ន�ៅខែ អា ចាសឈ់ ្មោះ ជនិ កៃ ហ�យើ កៃ បាននាខំ ឲុញំ្ ្យស្គាល់ នងិ ធ្ើវ សកម្មភាពជាមយួ ឈ្មោះ សកុ សាមតិ , នូ យនុ ។ ជាមយួ កក្កដានងិ ខែសហី ាឆ្នា១ំ ៩៧៦ឆ�ោមបាននាខំ ឲំញុ្ ្យស្គាល់នងិ គ្នានេះដែរ ខញ្ ុំបានទទលួ ផែនការពី ជនិ កៃ ឲ្យស�បុើ រកខ្សែ ទាកទ់ ងឈ្មោះ ស ប្រធានឃទំុ ានកាំ ។ បន្ទាប់មក ខញ្ ុំបាន សេ.អ.ី៊ អា ចាសដ់ �មើ ្បីទាកទ់ ងធ្សើវ កម្មភាពបំផ្លាញកងនុ្ ទាកទ់ ងឈ្មោះ ស៊ុ ំ នងិ ធី ទ�ៀត។ ន�ៅពេលទាកទ់ ងហ�យើ សហករណ៍តាមរយៈភារកចិ អ្ច ងកគ្ ារឲ្យធ្ដើវ �ោយបំផសុ ប្រជាជនថីម្ឲ្យប្រឆ ាងំ របបសមហូ ភ ាពរបសអ់ ងក្គ ារ ខញ្ ុំបានធ្សើវ កម្មភាពរួមជាមួយអក្ន ទាងំ ពរី ដ�ោយបំផសុ នងិ កសាងកម្លាងំ សេ.អ.៊ី អា។ ប្រជាជនថឲីម្ ្យរតច់ លូ ស�ៀមអស៧់ គ្ួសរ ារ ដ�ោយបផំ សុ ន�ៅខែមករា ឆ្នា១ំ ៩៧៦ ពេលទទលួ ផែនការហ�យើ ជនិ កៃ បានចាតត់ ាងំ ខញំុ្ ឲ្យធ្សើវ កម្មភាពជាមួយខ្សែ សេ. ថាន�ៅកងុន្ សហករណ៍នេះលែងចាយលយុ ប�លើ កដ់ រូ អកីវ្ ៏ អ.៊ី អា ចាសម់ ានឈ្មោះ សាមតិ នងិ នូយនុ ។ យ�ងើ កសាង មនិ បាន មនិ ដចូ ទ�ៅប្រទេសស�ៀមទេ ប្រជាជនអាចរកស៊ី កម្លាងំ សេ.អ.៊ី អា បានបីនាកគ់ ឺ សទុ ,ធ្ ណែក, គីឈ�ៀង លី ។ ន�ៅខែកមុ ភ្ ៈ ឆ្នា១ំ ៩៧៦ ប្រធានសហករណ៍គ�ោកលនុ បាន លកដ់ រូ អ្វីបានតាមចតិ ។ត្ ក្រៅពីនេះ ខញ្ ុំបានទាកទ់ ងជាមយួ ចាតត់ ាងំ ខឲញំុ្ ្យទ�ៅល�កើ ទនំ បទ់ ឹកន� ៅវាលដបំ កូ បី កងុន្ វាន នងិ អ�ឿង ធ្សើវ កម្មភាពបងតូហ្ ទឹកឲ្យលចិ សនងទូ្ ទ�បើ ឃទុំ ានកា។ំ អឡំ ងុ ពេលន�ោះ ខញ្ ុំបានទាកទ់ ងជាបជ់ ាមួយ នងឹ សងទូ្ ហ�យើ អសច់ នំ នួ ពរី ហកិ តា។ ហង់ អ�ឿង ដែលមកល�កើ ទនំ បដ់ ែរ។ ន�ៅខែមថិ នុ ា ឆ្នាំ ន�ៅខែមករា នងិ ខែមនី ា ឆ្នា១ំ ៩៧៧ ខញ្ ុំបានទទលួ ១៩៧៦ ខញ្ ុំបានមកន�ៅកងនុ្ សហករណ៍គ�ោកលនុ វញិ ហ�យើ ផែនការពី ឡេង មង្ដ ទ�ៀតឲ្យកសាងកម្លាងំ សេ.អ.ី៊ អា មជ្ឈមណឌ្ លឯកសារកមជពុ្ ា បន្ថែមដ�មើ ្បីទកុ បម្រផើ ែនការ នងិ ឲ្យលចួ ស្រូវអងក្គ ារកងនុ្ សហករណ៍ដ�មើ ្បីត្រៀមទកុ ។ ពេលទទលួ ផែនការហ�យើ ខំុញ្ កសាងកម្លាងំ សេ.អ.៊ី អា បានពរី នាកទ់ �ៀតគឺ ចក់ នងិ ញមឹ មនុ ។ ក្រៅពីនេះ ឆ�ោម ឲ្យខញ្ ុំទ�ៅទាកទ់ ងជាមយួ វាន, ញយ នងិ អ�ឿង ដ�មើ ្បីរ�ៀបចកំ ម្លាងំ ។ មកដលខ់ ែកក្កដា ឆ្នាំ ១៩៧៧អងក្គ ារចាបខ់ ្សែរបសខ់ ញុំ្មានឈ្មោះម�ោង,សអំ ាត, ស, ឡេង ដចូ ្នេះខកុញំ្ ៏បានទាកទ់ ងទ�ៅឈ្មោះ មា នងិ ខុ ដ�មើ ្បី រ�ៀបចរំ កផ្លូវរតទ់ �ៅស�ៀម។ ខកំុញ្ ៏បានដ�រើ ទាកទ់ ងបបលួ ខ្សែ ក្បតន់ � ៅតាមសហករណ៍គ�ោកលនុ សហករណ៍គរី ីវន័ បម្ុរងរតច់ លូ ស�ៀមដែលឈ្មោះ ឈ�ៀង លី, អ៊ូ ផល, ហង់ អ�ឿង នងិ ទឺ សាគណុ ។ ខញ្ ុំន�ៅកងនុ្ សហករណ៍គ�ោកលនុ រហតូ ដលខ់ ែសហី ា ឆ្នា១ំ ៩៧៧ ទ�បើ អងក្គ ារ ចាបខ់ នួល្ ខ។ញំុ្ កណំ តច់ ណំ ាំ ៖ រាលច់ ម្ើយល សារភាពរបសអ់ ក្ន ទ�ោសទាងំ អស់ ន�ៅមនរីទ្ សនសតិ្ ខុ ស-២១ សទុ តធ្ ែឆងល្ កាតក់ ារបងតខិ្ បងំខ្ នងិ ធ្ើវ ទារណុ កមធ្ម នង្ ធ់ រ្ង ពកី ងសរួ ចម្យើល របសខ់ ្មែរក្រហម ដចូ ្នេះ យ�ងើ មនិ អ ាចសនន្ ិដ្ឋានបានថ ា ចម្ើលយរបស់ ជូ ជនុ ហន៊ ពិត ឬយ ាងណ ាន� ោះទេ។ 11
វចិ តិ ្រសាលសលិ ្បៈ សហសមយ័ វទិ ្យាស្ថ ឵នស្កលឹ រតឹ វចិ តិ ្រសាលសលិ ្បៈសហសម័យវទិ ្យាស្ថាន សកឹល្ រតឹ សម្រាបស់ សិ ្ស-នសិ ្តសិ អក្ន ស្រាវជ្រាវ នងិ សាធារណជនទទូ �ៅ ដែលមានចណំ ាបអ់ ារមណម្ ៍ ជាទីតាងំ មួយដ�រើ តនួ ាទីជាកន្លែងអប់រំ បណត្ ុះបណ្ តាល មកទស្សនាន�ៅមជ្ឈមណល្ឌ ឯកសារកមុពជ្ ា នងិ ល�កើ កមសព្ ក់ ារអបរ់ ពំ ីប្រវតសតិ្ ាស្ត្រ នងិ កេរដណំ ែល (DC-Cam) នងិ វចិ តិ ្រសាលសលិ ្បៈសហសម័យ វទិ ្យាស្ថានសកឹល្ រតឹ , សមូ ទាកទ់ ងមកកាន់ ដែលបន្សលទ់ កុ ពរី បបខ្មែរក្រហម ព្រមទាងំ ជាកន្លែង ស៊ាង ចនិ ឵្ត អន្កសម្របសម្លួរ តាមរយៈ ទរូ សពល្ទ េខ ៖ ០១២ ៦៦៣ ៦១១ ឬ អ៊ីម៉ែល ៖ ដែលដាក់បង្ហាញពសី លិ ្បៈ នងិ វប្បធម៌ តាមរយៈ [email protected] ការតាងំ ពពិ រ័ ណ៍ការចាកប់ ញ្ងចំា ខ្សែភាពយនឯ្ត កសារ នងិ សមូ អរគណុ ! ការធ្បើវ ទបង្ហាញរបសវ់ ាគនមិ្ នានា។ វចិ តិ ្រសាលសលិ ្បៈ សហសមយ័ វទិ ្យាស្ថានសកឹល្ រតឹ រួមចណំ ែកដលក់ ារល�កើ កមសព្ ់ នងិ គាទំ ្រដលវ់ ចិ តិ ្រករកមជពុ្ ាទាងំ អស់ ដ�ោយផ្តល់ ជនូ នវូ បរវិ េណខាងកងុន្ បន្ទប់ធនំ ៃអគារចណំ ាស់ កសាងឡ�ងើ កងនុ្ រជក្ជ ាលបារាងំ សម្រាបក់ ារដាកត់ ាងំ ពពិ រ័ ណ៍ពកី ចិ ក្ច ារសលិ ្បៈរបសខ់ នួល្ ។
ស្ែវងរកការពិត-ផ្កែន ប្រវតសិត្ ាស្ត្រ និងការស្រាវជ្រាវ លេខ២៤៦ ខែមិថុនា ឆ្នា២ំ ០២០ ខមំុញ្ ានជីវិតរស់ ដោយសារលួចដឡំ ូងមហី ូ ប ហូ ថុនា ឡត ស�ៀ សព្វថ្គៃង ជឺ ាប្រជាជនប្រកបរបរធ្សើវ ្រែ នងិ ចញិ ្ចមឹ ត្ីរ ចាស់ ន�ៅសាលាបឋមសកិ ្សាព្រះនេត្រព្រះ។ ខឈញុំ្ បរ់ �ៀន ន�ៅឃពំុ ្រះនេត្រព្រះ ស្ុករ ព្រះនេត្រព្រះ ខេត្តបន្ទាយមានជយ័ ។ ន�ៅឆ្នា១ំ ៩៧៥ ដ�ោយសារស្ុករ ទេសក�តើ មានភាពវឹក (ហូ ថនុ ា/មជ្ឈមណលឌ្ ឯកសារកមពុជ្ ា) វរ។ កាលន�ោះ ន�ៅកងុន្ ភមូ ខិ មុំញ្ ានកងទព័ លន់ នល់ ប្រយទុ ធ្ ខមំញុ្ ានជីវតិ រសន់ � ៅមកដលស់ ព្វថ្ដងៃ �ោយស ារតែ តទលគ់ ្នាជាមួយកងទព័ ខ្មែរក្រហម។ ប្រជាជនកងនុ្ ភមូ ិ បានលចួ ដឡំ ងូ មី ទ�ោះបីជាដឹងថាប្រសនិ ប�ខើ ្មែរក្រហម របសខ់ មញុំ្ ានការភតិ ភយ័ យាងខ្លាងំ ក៏បាននាគំ ្នារតគ់ េចខនួល្ ចាប់បានច្ប឵សជ់ ាទទលួ រងនវូ ទារុណកម្ម ឬអាចយក ទ�ៅទីដែលមានសវុ តថ្ ិភាព ចណំ ែកឯគ្សួរ ារខញ្ ុំបាននាគំ ្នា សម្លាបច់ �ោលយាងណាកដ៏ �ោយ។ ពនួ ន�ៅកងនុ្ ជង្កុរ ស្ូរវ។ កងទព័ លន់ នល់ បានទម្លាក់ ខញ្ ុំឈ្មោះ ឡត ស�ៀ អាយ៥ុ ៩ឆ្នាំ រសន់ �ៅភមូ ជិ �ងើ គ្រាបប់ ែកន�ៅតាមជ�ងើ ភន្ ំស្រេះ នងិ ភកំន្ នូ ដរំ ។ី រហតូ ដល់ វតឃត្ ពុំ ្រះនេត្រព្រះ ស្ករុ ព្រះនេត្រព្រះខេត្តបន្ទាយមាន ជយ័ ។ កាលពកី ុមារភាពខញ្ ុំរ�ៀនបានដលថ់ ្នាកទ់ ី១១សងមគ្ ខែមេសា ឆ្នា១ំ ៩៧៥ កងទព័ ខ្មែរក្រហមទទលួ បានជយ័ ជមន្ ះល�កើ ងទព័ នល់នល់ទាងំ ស្ងុរ ។ ខ្មែរក្រហមបានចាប់ ផ្តមើ ជម្ៀល សគ្ួរសារខុញំ្ នងិ ប្រជាជនដែលរសន់ �ៅភមូ ជិ �ងើ វតឲត្ ្យទ�ៅរសន់ �ៅភមូ សិ ្រេះខាងក�តើ ។ កាលណ�ោះខមញំុ្ ាន អ ាយបុ ្រហែល១១ឆ្ នាំ ដចូ ្នេះខមញំុ្ និ សវូ យលព់ ីគ� ោល នយ�ោបាយរបសខ់ ្មែរក្រហមទេខញ្ ុំដឹងត្មឹរ ថាខ្មែរក្រហម ឲ្យធ្អើវ ខីវ្ នំញុ្ ងឹ ធ្តើវ ាម ព្រោះខខុំញ្ ្លាចខ្មែរក្រហម។ ខ្មែរក្រហម ចាបផ់ ្តមើ ស្រាវជ្រាវអក្ន ដែលជាបន់ និ ្នាការកងនុ្ របបចាស់ ដចូ ជា គ្រូបង្រៀន ទាហាន មន្តររី្ ាជការ ន ាយទនុ ពកួ សកត្ ិភមូ ិ ដ�មើ ្យបី កទ�ៅសម្លាប់។ ការស្រាវជ្រាវនេះ បានប្រើរយៈពេលកន្លះខែ។ ម្ តាយខញ្ ុំបាននយិ ាយប្រាប់ ខថញំុ្ ា គ្រសួ ារយ�ងើ សណំ ាងហ�យើ ដែលខ្មែរក្រហម បពា្ឈបក់ ារស្រាវជ្រាវតទ�ៅទ�ៀត ព្រោះខ្មែរក្រហមបាន ដឹងថា គ្ួរសារយ�ងើ គជឺ ាន ាយទនុ ។ ខ្មែរក្រហមបាន ស្រាវជ្រាវឃ�ញើ មេឃុំ ដែលបម្រកើ ារកងុន្ របបចាស់ ហ�យើ បានយកទ�ៅសម្លាបច់ �ោលទាងំ គ្ួរសារ។ ខ្មែរក្រហមបានបនកត្ ារជម្ៀល សគ្រសួ ារខឲញំុ្ ្យទ�ៅរសន់ �ៅ ភមូ បិ៉ោ�យតា ន។ កាលន�ោះខញ្ ុំន�ៅកងកុមារ។ ខញ្ ុំត្រូវបាន ខ្មែរក្រហមបញ្ជាឲ្យកាតទ់ ន្រ្ទានខែត្រ១៥គឡី កូ ្រាមកងនុ្ មជ្ឈមណឌ្ លឯកសារកមពុជ្ ា 13
លេខ២៤៦ ខែមិថុនា ឆា្ន២ំ ០២០ ស្ែវងរកការពិត-ផ្កែន ប្រវតតិស្ ាស្ត្រ នងិ ការស្រាវជ្រាវ ចម្ការដឡំ ងូ មីន�ៅជាបជ់ �ងើ ភន្ ំព្រះនេត្រព្រះ សតថិ្ ន�ៅកងុន្ ឃពុំ ្រះនេត្រព្រះ ស្រកុ ព្រះនេត្រព្រះ ខេត្តបន្ទាយមានជយ័ ។ (ហូ ថនុ ា/មជ្ឈមណល្ឌ ឯកសារកមុពជ្ ា) មួយថ្ៃង ដ�មើ ្បចញិ ្ច្រាធំ ្ជើវ ីដាកស់ ្រែ។ ប្រសនិ ប�ខើ ញ្ ុំធ្កើវ ារ ឃ្លាមំ �លើ ឈ្លបខ្មែរក្រហមពលី �ដើ �មើ ឈ�ើ ដចូ ពេលលចួ មនិ គ្របផ់ ែនការរបសអ់ ងកគ្ ារន�ោះទេ ខកំុញ្ ៏មនិ អាចទទលួ បានរបបអាហូ បដែរ។ ន�ៅពេលន�ោះរបបអាហាររបស់ ដឡំ ងូ មីដែរ។ បន្ទាបព់ ីដឡំ ងូ មឆី និអ្ យ�ងើ បានចែកគ្នាហបូ កងនុ្ ម្ នាកទ់ ទលួ បាន ២ទ�ៅ ៣ម�ើម។ សព្វថ្នៃង េះន�ៅពេល ខគុញំ្ ទឺ ទលួ បានបាយ។ ដែលខហញុំ្ បូ ដឡំ ងូ មី ខញ្ ុំតែងតែនកឹ ស្រមៃដលអ់ តតី កាល មកដលឆ់ ្នា១ំ ៩៧៧ ន�ៅកងនុ្ ភមូ ិឃំុ ស្កុរ ព្រះនេត្រ ដែលខធញំុ្ ្លាប់បានជបួ ប្រទះន�ៅអឡំ ងុ ពេលរបបខ្មែរក្រហម ព្រះ នៃតបំ ន៥់ ត្រូវបានផ្លសា ប់ រតូ្ អក្ន គ្របគ់ ្រងថមី្គអឺ កន្ គ្រប់ ព្រោះប្រសនិ ប�គើ ្មានដឡំ ងូ មីទេ ខកញុំ្ ៏មនិ អាចមានជីវតិ រស់ គ្រងមកពីភមូ ភិ ាគនរិ តី ហ�យើ ការរតឹ ត្តបិ របបអាហារ មកដលស់ ព្វថ្នងៃ េះដែរ។ ចាបផ់ ្តមើ ដែរ។ ខំុញ្ ទទលួ បានបបរសរាវស្ទរើ តែគ្មានគ្រាប់ ន�ៅឆ្នា១ំ ៩៧៨ បងប្សុរ ខញុំ្ ឈ្មោះ សយួ បានយក អងរ្ក ហបូ លាយជាមួយអំបលិ ២ទ�ៅ៣គ្រាប់បណុ ្ណោះ។ ខញុំ្ ទ�ៅន�ៅជាមយួ គាតន់ �ៅភមូ ពិ ករបនុ កងុន្ ស្កុរ ភនំស្ ្រុក ព្រ ោះគាតឃ់ �ញើ ខសំុញ្ មគ្ ខ្លាងំ ពេក។ បងប្រុសខគំញុ្ ជឺ ា រាងកាយខចំញុ្ ាបផ់ ្តមើ សមគ្ ស្គាងំ នងិ គ្មានកម្លាងំ សមូ ្បីតែដ�រើ អតតី យ�ោធាខ្មែរក្រហមន�ៅភមូ ភិ ាគពាយព័ ្យ។ ន�ៅពេល ទ�ៅមខុ ស្ទរើ តែមនិ រួច។ ដ�ោយសារតែការស្រេកឃ្លាន ខញុំ្ នងិ កុមារដទៃទ�ៀតបានទ�ៅលចួ ដឡំ ងូ មីន�ៅចម្ការខាងជ�ងើ ដែលខញ្ ុំទ�ៅដលស់ ្ុករ ភសំន្ ្រុក ខមញំុ្ ានតនួ ាទីឃ្វាលគ�ោ។ ភមូ តិ ា ន។ ខគញុំ្ ជឺ ាអក្ន ចលូ លចួ ដកដឡំ ងូ មី រឯី កុមារ ន�ៅទីន�ោះ ខហុញំ្ ូ បឆ្អែតជាងន�ៅភូមិតា ន នៃតបំ ន៥់ ដទៃទ�ៀតឡ�ងើ ដ�មើ ឈ�ចើ ាឃំ ្លាមំ �លើ ឈ្លបខ្មែរក្រហមក្រែង ទ�ោះបីខញ្ ុំទទលួ បានបបរកដ៏ �ោយ។ ន�ៅតបំ ន៥់ ប្រជាជន ធ្សើវ ្រែទទលួ បានទនិ ផន្ លស្វូរ យាងច្រនើ បនុ ្តែប្រជាជន ល�ោមកទាន។់ ន�ៅពេលដែលដតុ ដឡំ ងូ មហី បូ គខឺ ញ្ ុំត្វូរ មានការប្ុរងប្រយត័ ្នដែរ ដ�ោយចាតត់ ាងំ ឲ្យមានអក្ន ចាំ ន� ៅតែអតឃ់ ្លាន ប�ធើ �ៀបជាមួយតំបនផ់ ្សេងទ�ៀតនៃ 14 មជ្ឈមណឌ្ លឯកសារកមជុព្ ា
ស្វែងរកការពតិ -ផ្កនែ ប្រវតសិត្ ាស្ត្រ នងិ ការស្រាវជ្រាវ លេខ២៤៦ ខែមិថុនា ឆ្ាន ២ំ ០២០ ភមូ ភិ ាគពាយព័ ្យ។ ប្រជាជនន�ៅតបំ ន៥់ បានស្លាបយ់ ាង គ្រឿងឥស្សរយស ដែល ឡត ស�ៀ ទទលួ បានពរី ដ្ឋាភិបាលន�ៅពេល ដែលគាតធ់ ្ជើវ ាប្រធានសេនាជនឃពុំ ្រះនេត្រព្រះ ស្ុករ ព្រះនេត្រព្រះ ច្រនើ ដ�ោយសារអតអ់ ាហារបរភិ �ោគ។ ខេត្តបន្ទាយមានជយ័ ។ (ហូ ថនុ ា/មជ្ឈមណលឌ្ ឯកសារកមុពជ្ ា) ខញ្ ុំបានឃ្វាលគ�ោន�ៅស្ុរកភសនំ្ ្ករុ រហតូ ដលខ់ ្មែរក្រហម រហតូ ដលឆ់ ្នា១ំ ៩៩៣ ប្រធានសេនាជនឃបំុ ានលា ដលួ រលនំ �ៅឆ្នា១ំ ៩៧៩។ ខកុំញ្ ៏បានដឹកគ�ោដែលខឃុញំ្ ្វាល ឈបព់ តី ណំ ែង ពេលន�ោះមេឃឈុំ ្មោះ តាហាំ ក៏បានចាត់ ត្រឡប់មកភមូ ខិ ញ្ុំវញិ ។ ន�ៅពេលដែលខមុំញ្ កដលផ់ ទ្ ះ ផទ្ ះ តាងំ ខញ្ ុំធ្ជើវ ាប្រធានសេនាជនឃំុ ដែលដឹកនាសំ មាជកិ របសខ់ ំញុ្ ត្រូវបានខ្មែរក្រហមរុះរ�អើ សទ់ �ៅហ�យើ ។ ក្ុរមចនំ នួ ៤៥នាក។់ ខំុញ្នងិ សមាជកិ ក្មុរ ទ�ៅប្រយទុ ជធ្ ាមយួ ន�ៅឆ្នា១ំ ៩៨១ ខញ្ ុំបានចាបផ់ ្តមើ រ�ៀនសតូ ្រន�ៅសាលា កងទព័ ខ្មែរក្រហមន�ៅភូមកិ ពំ ងក់ ្រសាងំ ភូមចិ ែកអងរក្ វត្តព�ោធកិ៍ ែវព្រះនេត្រព្រះ។ដបំ ងូ គ្រូរ បសខ់ គំុញ្ ជឺ ាប្រជាជន ថ្មដប់ នងិ ដនូ ឡកឹ ដែលជាតបំ នល់ ចិ ទឹក។ ការប្រយទុ ធ្ ថម្ ីដែលត្វូរ បានខ្មែរក្រហមជម្ៀល សមកពីទីក្ុងរ ភន្ ំពេញ។ គ្នានេះកងកម្លាងំ នគរបាលខេតត្ នងិ ក្ុមរ សេនាជនបាន សហការគ្នាយាងល។្អ ន�ៅពេលដែលភាគខី ាងស្ករុ ឬខេតត្ គាតគ់ ជឺ ាអតតី នសិ ្ិ សតម្ នាក។់ ខញ្ ុំរ�ៀនន�ៅសាលាវតអត្ ស់ ដឹងដណំ ឹងថា ខ្មែរក្រហមន�ៅទីណាតែងតែតេអបូ ្រាប់មក រយៈពេល២ឆ្នា។ំ ក្រោយមកខញ្ ុំបានមករ�ៀនថ្នាកទ់ ី៤ ន�ៅ ខាងសេនាជន ដ�មើ ្ចបី លូ រួមសហការគ្នាប្រយទុ ។្ធ ខមញុំ្ និ ស ាល ាព្រះនេត្រព្រះ។ រហតូ ដលឆ់ ្នា១ំ ៩៨៥ ខញ្ ុំត្ូវរ សវូ បានន�ៅរួមរសជ់ ាមយួ ប្រពនកធ្ នូ ខញ្ុំេទ ព្រោះខញ្ ុំត្រូវចេញ ប្រឡងចលូ ថ្នាកទ់ ី៥ ដែលស្មនើ ងឹ ថ្នាកឌ់ ីប្លូមសព្វថ្ៃង ន�ៅ ទ�ៅវាយកម្លាងំ ខ្មែរក្រហមដែលន�ៅសេសសល។់ សព្វថ្ៃង វទិ ្យាលយ័ ជបវ់ ារីដែលសតថិ្ ន�ៅទីរួមស្ករុ ព្រះនេត្រព្រះ។ ខមំុញ្ និ ចងឃ់ �ញើ ខ្មែរបែកបាកគ់ ្នាតទ�ៅទ�ៀតទេ គខឺ ចំុញ្ ងឃ់ �ញើ ខ្មែររួបរួមគ្នាដ�មើ ្កីប សាងប្រទេសជាតិ ។ កងុន្ ឆ្នានំ �ោះដែរ ខមញុំ្ និ បានចលូ រួមប្រឡងន�ោះទេ ព្រោះ មានពាក្យចចាមអារាមតៗគ្នាថា យនួ ដាតំ ែអងុ ដែល មាននយ័ ថា យនួ ជកី រណ្ត ៅកបខ់ នួល្ ខ្មែរសលត់ ្មរឹ តែក្ប឵ល រួចយកក្ប឵លធ្ជើវ ាមុំចង្រ្កាន។ ឮដចូ ្នេះខញំុ្ នងិ បកពខ្ កួ ៥នាកទ់ �ៀត បាននាគំ ្នារតច់ លូ ព្រៃកងនុ្ ភមូ សិ ្វាយស សតថិ្ ន�ៅឃតំុ ាវង ស្ុរកភសំន្ ្ កុរ ដ�មើ ្ចបី លូ ធ្ជើវ ាទាហានខាង រណសរិ ្សរដំ �ោះប្រជាពលរដខ្ឋ ្មែរ ដែលមានមលូ ដ្ឋាន ន�ៅតាមបណ្ត ោយព្រំដែនខ្មែរ-ថៃ ដឹកនាដំ �ោយមេបញ្ាជ ការឈ្មោះ វូយ បានរយៈពេលជាងមយួ ឆ្នា។ំ ក្រោយមក ខញ្ ុំបានវលិ ត្រឡប់មកភូមិវញិ នងិ រ�ៀបការប្រពនន្ធ � ៅ ឆ្នា១ំ ៩៨៧។ កងនុ្ ឆ្នានំ �ោះដែរ ខកំុញ្ ៏បានសម្ ័គ្រចតិ ចត្ លូ ធ្ើវ ជាសេនាជនឃពំុ ្រះនេត្រព្រះ ដ�មើ ្កបី ារពារសនសតិ្ ខុ ជនូ ប្រជាជនកងុន្ ភមូ ឃិ ឲំុ ្យគេចផតុ ពកី ារធ្បើវ ាបរបសក់ ងទព័ ខ្មែរ ក្រហម។ ខញ្ ុំបានស្នសើ បុំ ្រធានសេនាជន ឈ្មោះ រ�ឿន ធ្ើវ ការងារនេះ។ ខមញ្ុំ ានតនួ ាទីដ�រើ យាមល្បោតពីភមូ ទិ �ៅភមូ ិ មយួ ជារ�ៀងរាលយ់ ប់។ ខញ្ ុំបានប្របើ ្រាសក់ ាភំ ្ងើល អាកាស្វៃ បតដ់ �មើ ្កីប ារពារខនួល្ ។ មានយបខ់ ្លះខញ្ ុំបានប្រទះឃ�ញើ កងទព័ ខ្មែរក្រហមដ�រើ តាមភមូ ិ ខនំុញ្ ងិ បកព្ខ កួ ជាងដបន់ ាក់ ទ�ៀត បានប្រយទុ តធ្ ទលជ់ ាមួយខ្មែរក្រហម។ មជ្ឈមណឌ្ លឯកសារកមពុជ្ ា 15
លេខ២៤៦ ខែមថិ ុនា ឆា្ន២ំ ០២០ ស្ែវងរកការពតិ -ផ្កែន ប្រវតសតិ្ ាស្ត្រ និងការស្រាវជ្រាវ ខុំញរ្ លូតកូនដោយសាររែកដី អន៊ុ សុដាវី ក្រមុ ការងាររបសម់ ជ្ឈមណលឌ្ ឯកសារកមពុជ្ ាជបួ ជាមួយអាជ្ញាធរ កនូ ទី១។ ខ្មែរក្រហមប្រើឲ្យខញ្ ុំទ�ៅជកី អាង នងិ ឲ្យខញ្ ុំរែកដី ឃំុ សតថិ្ កងុន្ ស្ករុ រដំ លួ ខេតសត្ ្វាយរ�ៀង ដ�មើ ្សីប ាកសរួ ពត័ ម៌ ានទាកទ់ ង ចម្ងាយប្រហែល ២០០ម៉ែត្រពកី ន្លែងជកី ន� ោះ។ ន� ៅ នងឹ ប្រជាជនដែលធ្លាប់បានឆងល្ កាតរ់ បបខ្មែរក្រហម នងិ ប្រជាជ នដែលមានបញ្សាហ ខុ ភាពដ�មើ ្សីប ម្ ភាសន។៍ (ផេង ពង្សរាស/៊ី ពេលន�ោះ កនូ របសខ់ ញ្ ុំដែលន�ៅកងុន្ ព�ោះមានអាយតុ ្ឹរមតែ មជ្ឈមណលឌ្ ឯកសារកមុពជ្ ា) ពរី ខែតែបណុ ្ណោះ។ នាល្ងាចថ្មៃង ួយពេលត្រឡប់មកពីធ្ើវ អ៊ឹម សអំ ន៊ ភេទស្ីរ អាយ៦ុ ៥ឆ្នាំ រសន់ �ៅភមូ ធិ កល្ ការងារវញិ ខធញុំ្ ្លាកឈ់ ាមយាងច្រនើ ។ បរតី្ បសខ់ ញ្ ុំភតិ ភយ័ ឃធុំ កល្ ស្រកុ ស្វាយជ្រុំ ខេតស្ត ្វាយរ�ៀង។ សអំ ន៊ មានបង យាងខ្លាងំ ហ�យើ ករ៏ តទ់ �ៅហ�ៅឆ្មបភមូ ិមកជយួ សង្រ្គោះ ប្អូនចនំ នួ ៦នាក់ ស្ចីរ នំ នួ ៣នាក់ នងិ ប្រសុ ចំននួ ៣នាក។់ សព្វថ្នងៃ េះ សអំ ន៊ រសន់ � ៅជាមួយកនូ ស្ទរី ី៤ កងនុ្ ជីវតិ ខ។ំុញ្ គាតគ់ ជឺ ាឆ្មបបរុ ាណដែលចេះវជិ ្ជាឆ្មបនេះតៗគ្នា ចណំ �ោមកនូ របសគ់ ាតទ់ ាងំ ៧នាក។់ បតីរ្ បសគ់ ាត់បាន នងិ គ្មានសម្ភារពេទ្យប្របើ ្រាសឡ់ �យើ ។ ឆ្មបន�ោះប្រាបខ់ ថុញំ្ ា ស្លាប់អសរ់ យៈពេលប្រហែល៦ឆ្ នាកំ នងល្ មកហ�យើ ។ ដ�ោយសារតែខញ្ ុំធ្កើវ ារងារធន្ង ព់ េក ទ�បើ ធ្ឲើវ ្យខធុំញ្ ្លាកឈ់ ាម សអំ ន៊ ប្រកបមខុ របរធ្សើវ ្រែ ដាដំ ណំ ានំ �ៅក្បែរៗផទ្ ះ នងិ ច្រនើ រហតូ ដលរ់ លតូ កនូ ។ ខញ្ ុំភយ័ ខ្លាចណាស់ ព្រោះខញ្ ុំទ�បើ ម�លើ ថែរក្សាច�ៅចនំ នួ ២នាក។់ កនូ ៗរបសស់ អំ ន៊ គជឺ ា តែមានកនូ ដបំ ងូ ។ ខយុញំ្ យំ ាងខ្លាងំ ដ�ោយសារតែឈចឺ ាប់ អក្ន ធ្កើវ ាររ�ោងចក្រ។ កនូ ៗខ្លះទ�ៅធ្កើវ ារន�ៅឆ្ងាយពផី ទ្ ះ ពេក ថែមទាងំ ខ្លាចឈាមដែលហរូ ធ្លាក់មកយាងច្រនើ ហ�យើ ស្នាកន់ �ៅទីន�ោះ រឯី កនូ ៗខ្លះទ�ៀតធ្កើវ ាររ�ោងចក្រ ន�ៅក្បែរផទ្ ះ នងិ ត្រឡប់មកផទ្ ះវញិ ន�ៅពេលយប់។ ទ�ៀត។ នកឹ ដលរ់ �ឿងន�ោះ ខសញំុ្ ្រណ�ោះកនូ ណាស។់ កនូ ខញំុ្ រឭំ កដលរ់ �ឿងរាវន�ៅកងនុ្ របបខ្មែរក្រហម សអំ ន៊ បាន ស្លាបដ់ �ោយមនិ ទានដ់ ឹងថាជាស្ឬីរ កប៏ ្សរុ ផង។ ខពញុំ្ តិ នយិ ាយរ�ៀបរាបថ់ ា នកឹ ឃ�ញើ ដល់ រ�ឿងន�ោះ ខញ្ ុំស្ទរើ តែ ជាស�ោកស្តាយខ្លាងំ ណាសដ់ ែលមនិ បានឃ�ញើ មខុ កនូ ។ មនិ អាចនយិ ាយចេញមកក្រៅបាន។ ខញ្ ុំបានរ�ៀបការន�ៅ កងុន្ ឆ្នា១ំ ៩៧៥ ហ�យើ រយៈពេល៦ខែក្រោយមកខមញុំ្ ាន ខកំញុ្ ៏មនិ ធ្លាបស់ ង្មឹឃ ថាខនញំុ្ ងឹ មានជីវតិ រសផ់ តុ ពយី បន់ �ោះ ដែរ បនុ ្តែខសុញំ្ ណំ ាងល្អ ដែលអាចឆងល្ កាតរ់ �ឿងរាវជា 16 ច្រនើ នងិ អាចកសាងគ្រសួ ារឡ�ងើ វញិ រហតូ ដលស់ ព្វថ្ៃង នេះ។ បន្ទាបព់ ឆី ្មបជយួ ជីវតិ ខញ្ ុំបាន បតីរ្ បសខ់ ញ្ ុំបានរកឧស មកបង្កាតភ់ ្ងើល អាងំ ឲ្យខញ្ ុំន�ៅកងុន្ យបន់ �ោះ។ កាលពសី មយ័ ន�ោះ មនសុ ្សស្ដរី ែលសម្រាលកនូ រួច ឬរលតូ កនូ ដែល យ�ងើ តែងតែហ�ៅថាសរសៃខ្ចីន�ោះ ត្វរូ ដេកឆ្អរើ ភ្ងើល ឲ្យឆនិអ្ សរសៃរយៈពេលប្រហែលមយួ សប្តាហស៍ និ ហ�យើ ថម្ន ខនួល្ ណាសព់ ្រោះខ្លាចឈឺ បនុ ្តែខមញំុ្ និ ដចូ ្នោះទេ។ លះុ ព្ករឹ ឡ�ងើ ខញ្ ុំបានទ�ៅសអំុ នញុ ្តាញ មេកងដ�មើ ្ឈបី បស់ ម្រាកពកី ារងារ ដ�ោយប្រាបថ់ ា «មតិ ្តបង ខញ្ ុំស្នសើ ំុ សម្រាកអាងំ ភ្ងើល សនិ ព្រោះខញ្ ុំទ�ើបតែរលតូ កនូ យប់មញិ នេះ» បនុ ្តែមេកងមនិ ព្រមឲ្យខឈុំញ្ បស់ ម្រាកទេ។ មេកងប្រាបខ់ ថុំញ្ ា «គេគ្របគ់ ្នា ទ�ៅធ្កើវ ារងារន�ៅក្រៅផទ្ ះ ដចូ ្នេះមតិ ឯត្ ងមនិ អាចសម្រាក ន�ៅផទ្ ះបានទេ។ ប្រសនិ ប�ើមតិ ឯ្ត ងធ្កើវ ារមនិ បានច្រនើ ដចូ មជ្ឈមណ្ឌ លឯកសារកមុជព្ ា
ស្វែងរកការពិត-ផ្កែន ប្រវតសិត្ ាស្ត្រ នងិ ការស្រាវជ្រាវ លេខ២៤៦ ខែមថិ ុនា ឆន្ា២ំ ០២០ មនុ មតិ ឯ្ត ងអាចធ្សើវ ្រាលជាងមនុ បនចតិ្ ក៏បាន បនុ ្តែមនិ អាច នកឹ ឃ�ញើ ដលរ់ �ឿងទាងំ អសន់ េះឡ�ងើ ខពុញំ្ តិ ជាខងឹ ណាស។់ ខ្មែរក្រហមបានយកអកន្ ដែលខសំញុ្ ្រឡ ាញទ់ �ៅដ�ោយគ្មាន ឈបស់ ម្រាកន�ៅផទ្ ះបានទេ»។ ខញ្ុំដឹងថា មេកងមនិ សវូ ចតិ ត្ ថ្តងៃ ្រឡប់មកវញិ ។ បនុ ្មានឆ្នាកំ នងល្ មកនេះ ខធុំញ្ ្លាប់បានទ�ៅ អាក្រកន់ �ោះទេ បនុ ្តែមេកងកខ៏ ្លាចថ្នាកល់ �ដើ ាកទ់ �ោសគាត់ ទស្សនាគកុ ទលួ ស្លែង ហ�យើ វាកានត់ ែធ្ឲើវ ្យខឈុំញ្ ចឺ ាប់ ព្រោះ ខញ្ ុំឃ�ញើ តែរូបថតអកន្ ទ�ោសដែលខ្មែរក្រហមសម្លាប់ ធ្ើវ ដែរ។ខកុំញ្ ប៏ ្រញាបប់ ្រញាលច់ ាកចេញទ�ៅធ្កើវ ារ។ថ្នងៃ �ោះ ទារណុ កមម្នងិ ខ្នោះច្រវាកដ់ ែលន�ៅសេសសល។់ ទដិ ភ្ឋ ាពកងនុ្ មេឃភ្ៀល ងខ្លាងំ ណាស់ ខញ្ ុំទទឹកខនួល្ ជ�ោគជា។ំ ខរំញុ្ ងាញរ័ គកុ ទលួ ស្លែង បានធ្ឲើវ ្យខគុំញ្ តិ ដលឪ់ ពកុ របសខ់ ញ្ ុំដែលត្ូរវខ្មែរ ទទ្រកើ ។ ខញ្ ុំទ្រាមំ និ បានក៏បាននយិ ាយសទំុ �ៅមេកងមង្ត ក្រហមចាបយ់ កទ�ៅដាកគ់ កុ ន�ៅកងុន្ វតធ្ត ក្ល ដែរ។ ខញ្ ុំបានសរួ ទ�ៀតដ�មើ ្បីទ�ៅជ្រកភ្ៀល ងសនិ ព្រោះខ្លាចធ្លាកខ់ នួល្ ឈធឺ នង្ ់ ខនួល្ ឯងថា ត�ខើ ្មែរក្រហមបានធ្ទើវ ារុណកមម្ឪពកុ របសខ់ ុញំ្ បនុ ្តែមេកងមនិ អនញុ ្តញា ឡ�យើ ។ ដ�ោយសារតែភាពភយ័ ដចូ អកន្ ទ�ោសដែលន�ៅកងុន្ គកុ ទលួ ស្លែងនេះដែរឬទេ។ ទ�ោះបីជារ�ឿងរាវទាងំ នេះបានកនង្ល ហសួ ជាង៤០ ខ្លាចនងឹ ការដាកទ់ �ោស ខញ្ ុំន�ៅតែខតិ ខធំ ្កើវ ារដចូ ប្រជាជន ដទ៏ ៃទ�ៀតន� ៅក្រោមមេឃដែលកពំ ងុ តែភ្ៀល ងផរគ្ យ ាង ឆ្នាទំ �ៅហ�យើ បនុ ្តែខញ្ ុំន� ៅតែបនរ្ត ឭំ កវាជាញកឹ ញាប់។ ខញ្ ុំបាននយិ ាយប្រាបរ់ �ឿងរាវដែលបានក�តើ ឡ�ងើ ដលក់ នូ ខ្លាងំ ។ ថ្នៃង �ោះ ទ�ោះបីភ្ៀល ងធ្លាកម់ និ ឈប់ លាយឡជំ ាមយួ នងិ ក្មេងៗជនំ ានក់ ្រោយ បនុ ្តែក្មេងៗមនិ ជ�ឿខញ្ ុំឡ�យើ ។ ខញ្ ុំន�ៅ តែបននត្ យិ ាយ ព្រោះខចញំុ្ ងឲ់ ្យក្មេងៗដឹង នងិ រ�ៀនសតូ ្រអពំ ី នងឹ ផ្លេកបន្ទោរ កប៏ ្រជាជនន�ៅកងនុ្ កងទាងំ អសន់ �ៅតែខំ បទពសិ �ោធនដ៍ អ៏ ាក្រក់មួយនេះ។ ខសំញុ្ ្ងបច់ តិ ខត្ ្លះន�ៅពេល ធ្កើវ ារងារមនិ ហ៊ានបងង្អ ឡ់ �យើ ។ ដែលតលុ ាការខ្មែរក្រហមស្វែងរកឃ�ញើ កហំ សុ នងិ កាត់ ក្រោយមក ខ្មែរក្រហមបានជម្ៀល សប្រជាជនដែលរស់ ទ�ោសមេដឹកនាខំ ្មែរក្រហមទាងំ អសន់ �ោះដាកគ់ កុ អសម់ យួ ន�ៅកងុន្ ភមូ ធិ កល្ ទាងំ អសឲ់ ្យទ�ៅរសន់ �ៅកងនុ្ ភមូ តិ ្រពាងំ ថ។ម្ ជីវតិ ។ ខកុំញ្ ច៏ ងទ់ ទលួ បានពត័ ម៌ ានបន្ថែមអពំ ីដណំ �ើរការ ខ្មែរក្រហមបានយកភមូ ិធកល្ ជាមលូ ដ្ឋានរបសខ់ នួល្ ត្រៀម កាតទ់ �ោសមេដឹកនាខំ ្មែរក្រហមដែរ។ ប្រយទុ ជ្ធ ាមយួ កងទព័ វ�ៀតណាម។ ខញ្ ុំបានផ្លសា ម់ កន�ៅកងុន្ ភមូ តិ ្រពាងំ ថជ្ម ាមយួ ម្តាយ ឪពកុ បងប្អូន នងិ ក្ុរមគ្សរួ ារ សព្វថ្នងៃ េះ ខមញុំ្ ានវយ័ កានត់ ែចណំ ាស់ ហ�យើ សខុ ភាព របសខ់ ។ុញំ្ រសន់ �ៅកន្លែងថកីម្ គ៏ ្មានអ្វីប្រស�រើ ជាងកន្លែងចាស់ របសខ់ កុំញ្ ទ៏ ្ ឌរុ ទ្រោមណាសដ់ ែរ។ ខមុញំ្ ានជងំ រឺ លាកក្រពះ នងិ ដែរ។ ន�ៅកងនុ្ ភមូ តិ ្រពាងំ ថម្ ខញ្ ុំបានពរព�ោះកនូ ម្ នាកទ់ �ៀត ព�ោះវ�ៀន ដែលតែងតែធ្ឲើវ ្យខចំុញ្ កុ នងិ ឆល្អ ៗ់ ន�ៅកងនុ្ ព�ោះ។ ហ�យើ ខញ្ ុំន�ៅតែធ្កើវ ារងារធនង្ ដ់ ដែល។ ខ្មែរក្រហមបានឲ្យ ក្រៅពីន�ោះ ខខុំញ្ ្វះជាតសិ រក្ ដែលធ្ឲើវ ្យខសុំញ្ ្រវាងំ ភ្កនែ នងិ វលិ ខញ្ ុំបកុ ស្រវូ កនិ ស្វរូ ដ�រើ ក�ើបជតី ាមផទ្ ះរែកយកទ�ៅដាក់ មខុ ជាញកឹ ញយ។ កាលពមី យួ ខែកនងល្ ទ�ៅនេះ ខញ្ ុំបានទ�ៅ ស្រែ ដែលពេលន�ោះ ខមុញំ្ ានកនូ ន�ៅកងុន្ ព�ោះអាយរុ ហតូ ព្យាបាលន�ៅមណល្ឌ សខុ ភាពស្កុរ ស្វាយជ្រុំដ�ោយចាកថ់ ្នាំ ដលប់ ្រាពំ រី ខែហ�យើ កដ៏ �ោយ។ ទ�ោះបីជាធ្កើវ ារងារធនង្ យ់ ាង ដាកស់ េរូម នងិ ទញិ ថ្នាបំ ន្ថែមយកមកលេបន�ៅឯផទ្ ះ។ បនទ្ ាប់ ណា ខញ្ ុំន�ៅតែអាចបង្តើក កនូ ទីពរី របសខ់ ញ្ ុំបានដែរ។ ឪពកុ ខញ្ ុំត្រូវអងកគ្ ារច�ោទប្រកានថ់ ា «ក្ប ឵លយនួ ពីបានព្យាបាល ខកំុញ្ ៏បានធរូ ស្បយើ ជាងមនុ ខ្លះដែរ។ ជងំ ឺ ខនួល្ ខ្មែរ» ហ�យើ យកទ�ៅដាកគ់ កុ ន�ៅកងុន្ វតធត្ កល្ ។ គកុ ន�ោះ របសខ់ មុំញ្ និ មែនទ�បើ តែឈនឺ �ោះទេ បនុ ្តែខញ្ ុំចេះតែព្យាយាម គជឺ ាកន្លែងលតដ់ ំ ឃឃំុ ាងំ ធ្ទើវ ារុណកមម្ នងិ ជាទីតាងំ ព្យាបាលវាមងត្ បនចតិ្ ៗ។ ក្រៅពីទ�ៅព្យាបាលន�ៅពេទ្យ ខញំុ្ ទម្លាបថ់ ែរក្សាអនាមយ័ របសខ់ ំញុ្ នងិ ច�ៅៗជានចិ ច្ គខឺ ញ្ ុំប្រើ សម្លាប់។ ខ្មែរក្រហមប្រើឪពកុ ខឲញុំ្ ្យឡ�ងើ ត្នោត ម�លើ គ�ោ ប្រាសស់ ាបដូ៊ �មើ ្បីលាងសម្អាតសម្លាបម់ េរ�ោគ។ រែកជី នងិ រែកដី។ ក្រ ោយមកឪពកុ ខកុញំ្ ៏ធ្លាកខ់ នួល្ ឈឺ ស្លាបដ់ �ោយមនិ អាចទ្រាទំ ្រនងឹ ការងារធន្ង ទ់ ាងំ អសន់ េះ រហតូ មកដលព់ េលនេះខ មញុំ្ និ ចងប់ ានអ្វីឡ�យើ ។ ខគុំញ្ តិ ដលត់ ែបញ្សាហ ខុ ភាពដែលខញ្ ុំត្វរូ ប្រឈមមខុ ព្យាបាលនា បាន។ ក្រោយមកទ�ៀត ម្តាយខញ្ ុំក�តើ ជងំ មឺ ្រេញ ក៏បានស្លាប់ ពេលខាងមខុ បន្តទ�ៀតតែបណុ ្ណោះ។ ខសំញុ្ ង្មឹឃ ថាមជ្ឈ- ទ�ៀត។ ចណំ ែកឯបងខពុញំ្ រី នាកដ់ ែលជាកងទព័ ខ្មែរក្រហម មណលឌ្ ឯកស ារកមពុជ្ ា អ ាចផ្តលស់ េវាកម្មនេះដលខ់ ំុញ្ ត្រូវបានខ្មែរក្រហមបញូជ្នចេញពីភមូ ិ ន�ៅពេលដែលកង នងិ ជនរងគ្រោះពរី បបខ្មែរក្រហមដទ៏ ៃទ�ៀតបាន។ ខសំុញ្ ង្មឃឹ ទព័ វ�ៀតណាមវាយចលូ មក។ រហតូ មកដលស់ ព្វថ្នៃង េះ ថានងឹ បានជបួ នងិ សហការបន្តទ�ៀតជាមួយនងឹ មជ្ឈ- ខមុំញ្ និ ដែលឮដណំ ឹងបងប្រុសខញ្ុំទេ។ បន្ទាបព់ កី ងទព័ វ�ៀត មណល្ឌ ឯកសារកមពុជ្ ា។ ណាមចលូ មករដំ �ោះ យ�ងើ វលិ ត្រឡបទ់ �ៅរសន់ �ៅកងុន្ ភមូ ិ ធក្ល វញិ ។ ខរំុញ្ សន់ �ៅជាមយួ បីត្ កនូ យាយ នងិ ប្អូនៗ។ ខនុំញ្ ងិ បតី្ 17 គជឺ ាអកន្ ទទលួ បនកុទ្ គ្រប់យាងន�ៅកងនុ្ គ្សរួ ារ។ មជ្ឈមណឌ្ លឯកសារកមពុជ្ ា
លេខ២៤៦ ខែមថិ ុនា ឆា្នំ២០២០ ស្វែងរកការពិត-ផ្កែន ប្រវតតិស្ ាស្ត្រ និងការស្រាវជ្រាវ ថ្ល឵ង កាន អតីតប្រធានពេទ្យ សេនាធិការភមូ ិភាគបពូ ា៌ សោម បន៊ុ ថន រូបថតរបស់ ថ្លាង កាន ន�ៅផទ្ ះរបសគ់ ាតន់ �ៅភូមពិ �ោធរ៍ិ �ោង ឃំុ ខញ្ ុំក�តើ ន�ៅឆ្នា១ំ ៩៣៩ ន�ៅភមូ ខិ ្ពប ឃរុំ ចំ េក ស្ុករ មេមត់ កពំ ងច់ ាម (បច្ចុប្បន្នខេតត្ត ្ូបងឃ)ុមំ្ ។ កាលពី ជីភចុ ស្រកុ មេសាង ខេត្តព្រៃវែងបនទ្ ាបព់ គី ាតប់ ានផ្តលប់ ទសម្ភាសន៍ សម័យអាណានគិ មនយិ មបារាងំ ន� ៅកងុន្ ភូមិរបសខ់ ុំញ្ មានការប្រទាញប្រទងគ់ ្នាយាងខ្លាងំ រវាងចលន ាខ្មែរ ទាកន់ ងឹ ប្រវតកតិ្ ារងាររបសគ់ ាត់ នងិ រ�ឿងរាវន�ៅកងនុ្ របបខ្មែរ ក្រហមដលល់ �ោកឡងុ ដានី អកន្ ស្រាវជ្រាវរបសម់ ជ្ឈមណលឌ្ ឥស្សរ នងិ បារាងំ ព្រមទាងំ រាជការខ្មែរ។ ដចូ ្នេះបារាងំ ក៏ ឯកសារកមុពជ្ ា កាលពីថ្ទងៃ ី០៨ ខែកក្កដា ឆ្នា២ំ ០១៥។ (ស�ោម បន៊ុ ថន/ មជ្ឈមណល្ឌ ឯកសារកមពុជ្ ា) បានដាក់បសុ តិ៍្ត ្រតួ ពិនតិ ្យការធ្ដើវ ណំ �ើររបសប់ ្រជាជន ន�ៅថ្នលជ់ ាតិ ហ�យើ បារាងំ ក៏បានប្រម លូ ប្រជាជនន�ៅតាម ជនបទ ចងុ កាតម់ ាតញ់ កមួយចនំ នួ ដែលរសន់ �ៅស្ករុ មេមត់ នងិ ឆងូល្ ឲ្យមករសន់ �ៅជគុំ ្នាន�ៅឃដុំ រំ ផី ងុ កុនង្ ស្រុក ឆងូល្ ខេតកត្ ្រចេះ។ រហតូ ដលច់ លនាខ្មែរឥស្សរស្ងបស់ ្ងាត់ ទ�បើ បារំាងអនញុ ្តាញ ឲ្យប្រជាជនត្រឡបទ់ �ៅរសន់ �ៅតាម ផទ្ ះ បនុ ្តែខនញំុ្ ងិ ឪពកុ ម្ តាយ មនិ បានត្រឡបទ់ �ៅផទ្ ះន�ៅកងនុ្ ស្រកុ មេមតវ់ ញិ ទេ។ ខញ្ ុំបានចលូ រ�ៀនន�ៅសាលាវតត្ កងនុ្ ឃដំុ រំ ផី ងុ បានដលថ់ ្នាកទ់ ី១០ បន្ទាប់មកខញ្ ុំបានបសួ ជានេន ន� ៅវត្តដរំ ផី ងុ ហ�យើ តមកបានបសួ ជាភកិ ខ្ ុន� ៅវតឆត្ ងូល្ ទ�ៀត។ ខញ្ ុំបសួ ជាសង្ឃន�ៅស្រកុ ឆងូល្ ខេតកត្ ្រចេះ បាន រយៈពេល៩ព្រះវស្សា កផ៏ ្លាសម់ កសកិ ្សាខាងធមវ៌ និ យ័ បន្តន� ៅវត្តប្រល� ោម (វតត្ឧណ ្ណាឡ� ោម) ន� ៅកងនុ្ ក្ងុរ ភន្ ំពេញ ដ�ោយខសញំុ្ ្នាកន់ �ៅកដុ លិ េខ៣០។ ន�ៅអឡំ ងុ ពេលខរញុំ្ សន់ �ៅក្ុងរ ភន្ ំពេញ ក្មុរ បដវិ តនត្ ៍ ខ្មែរក្រហមបានធ្សើវ កម្មភ ាពឃ� ោសន ាសម្ងាតក់ ាន់ តែច្រនើ ហ�យើ បានរកី រាលដាលចលូ មកដលវ់ ត្តទ�ៀត។ ក្រ ោយមក ក ារឃ� ោសន ារបសខ់ ្មែរក្រហមកប៏ ែក ការណ៍ ដចូ ្នេះខ្មែរក្រហមមយួ ចនំ នួ បានក�ោរសក់ នងិ ទញិ ស្បងច់ ពី រពាក់បនខំល្ នួល្ ជាព្រះសង្ឃ ដ�មើ ្បីធ្សើវ កម្មភាព ឃ�ោសនាន�ៅកងនុ្ ក្ុងរ បន្តទ�ៀត។ ពេលន�ោះ ខកុញំ្ ត៏ ែង តែឮព្រះច� ៅអធកិ ារវតត្មួយចនំ នួ ល�កើ ឡ�ើងពីទ្សឹរ តី្ 18 មជ្ឈមណឌ្ លឯកសារកមពជុ្ ា
ស្វែងរកការពតិ -ផ្កនែ ប្រវតិតស្ ាស្ត្រ និងការស្រាវជ្រាវ លេខ២៤៦ ខែមិថុនា ឆ្ាន ២ំ ០២០ លេននី នងិ អង់គែលដែរ។ ន�ៅឆ្នា១ំ ៩៦៩ ស្ថានការណ៍ ការន�ៅអងភគ្ ាពយ�ោធាវញិ ដ�មើ ្របី ុរំ បសួ នងិ ចាកថ់ ្នាំ ឲ្យយទុ ជធ្ នខ្មែរក្រហមដែលរងរបសួ ន�ៅតាមសមរភមូ ិ។ ន�ៅកងនុ្ ក្ ងុរ ភន្ ំពេញកានត់ ែច្របលូ ប្របលដ់ ចូ ្នេះខកុញំ្ ៏បាន ខញ្ ុំន�ៅអងភ្គ ាពយ�ោធាវរសេនាតចូ លេខ១៨ ដែលដបំ ងូ លាចាកសកិ ្ខាបទ រួចហ�យើ ត្រឡប់មកផទ្ ះន�ៅស្ុរកឆងូល្ គ្របគ់ ្រងរួមគ្នារវាងកងទព័ បដវិ តនត្ ខ៍ ្មែរក្រហម នងិ កង វញិ ។ បន្ទាប់មកខញ្ ុំបានចលូ ធ្កើវ ារន�ៅរ�ោងចក្រផលតិ ទព័ វ�ៀតកងុ ដ�ោយពេលន�ោះខាងវ�ៀតកងុ គអឺ កន្ ទនំ កុ ក្រដាសន�ៅកងុន្ ស្ កុរ ឆងូល្ ខេតកត្ ្រចេះ។ បម្ ងុរ បាយទឹក អងរ្ក នងិ ថ្នាពំ េទ្យ។ ន�ៅពេលកងទព័ ន� ៅពេលក�ើតម ានព្តរឹ កតិ្ ារណ៍រដបឋ្ ្រហ ារទម្លាក់ វ�ៀតកងុ ដកចេញទ� ៅអស់ អងភ្គ ាពពេទ្យនេះគខឺ ាង បដវិ តនត្ ខ៍ ្មែរក្រហមគ្រងគ់ ្រងវញិ ហ�យើ ខគំុញ្ ជឺ ាប្រធានពេទ្យ សម្តេច ព្រះនរ�ោតមត្ សហី នុ ន�ៅថ្ទងៃ ី១៨ ខែមនី ា ឆ្នាំ ន�ៅពេលន�ោះ។ ក្រោយមក ខញ្ ុំត្ូវរ បានខ្មែរក្រហមដកពី វរសេន ាតចូ លេខ១៨ ឲ្យមកធ្កើវ ារន� ៅអងភគ្ ាពពេទ្យ ១៩៧០ ប្រធានរ�ោងចក្របានអនញុ ្តញា ច្ប឵ប់ឲ្យខឈុញំ្ ប់ សេនាធកិ ារភមូ ភិ ាគបពូ ៌ាវញិ ។ អងភគ្ ាពពេទ្យរបសខ់ ញ្ ុំត្វូរ សម្រាករយៈពេល៣ថ្។ងៃ ន�ៅថ្ដៃង ែលខចញុំ្ លូ ធ្កើវ ារវញិ ចលត័ ទ�ៅតាមកងយ�ោធាខ្មែរក្រហមដែលឡ�ងើ ទ�ៅវាយ ស្រាបត់ ែមានឈ្មោះរបសខ់ ញ្ ុំន�ៅកងនុ្ កងទព័ គចឺ ពំ េលដែល ន�ៅតាមសមរភមូ ិ ដ�មើ ្រីប ងច់ ាពំ ្យាបាល នងិ វះកាតយ់ ទុ ្ធ រដ្ឋាភិបាលសាធារណរដខឋ្ ្មែររបសល់ �ោក លន់ នល់ កពំ ងុ ដែលរងរបសួ ឲ្យបានទានព់ េលវេលា នងិ កុំឲ្យគ្រោះថ្នាក់ ដលអ់ ាយជុ ីវតិ ។ ន�ៅអងភ្គ ាពពេទ្យសេនាធកិ ារពេលន�ោះ ដ�រើ ចាបយ់ វុ ជនដាករ់ ថយនធត្ ៗំ ដ�មើ ្បីបញូជន្ ទ�ៅហកឹវ្ ហាត់ មានគ្ូពរ េទ្យប្រមាណ២០ទ�ៅ៣០នាកធ់ ្កើវ ារ។គ្ូរពេទ្យ នងិ បម្រកើ ងទព័ ។ ខញ្ ុំបានមកលាឪពកុ ម្ តាយរបសខ់ ចុញំ្ លូ ត្រូវបានបែងចែកជាក្មុរ គកឺ ្មរុ ផ្តលប់ ាយទឹកដលអ់ កន្ ជងំ ឺ បម្រកើ ងទព័ ដែរ បនុ ្តែពេលន�ោះឪពកុ របសខ់ មំញុ្ និ អនញុ ្តញា ក្រមុ ប�កើ ថ្នាំ ក្មុរ ប�កើ អងរក្ នងិ ក្ុរមរកបន្លែបង្កា នងិ ត្រី ឡ�យើ គគឺ ាតប់ ានប្រាបខ់ ឲំញុ្ ្យន�ៅលាកខ់ នួល្ កងនុ្ ភមូ ិមយួ រយៈ សាច។់ ន�ៅពេលន�ោះ អងភ្គ ាពពេទ្យសេនាធកិ ារភមូ ភិ ាគ សនិ ។ ស្របពេលន�ោះ សម្តេចព្រះនរ�ោតម្ត ដែលគងន់ �ៅទី បពូ ៌ា ក៏បានហ�ៅគ្ូរពេទ្យតាមតបំ នម់ ករ�ៀនសតូ ្រអពំ ី មេរ�ៀនពេទ្យថៗីម្ នងិ បទពសិ �ោធនព៍ ្យាបាលអក្ន ជងំ ដឺ �ោយមាន ក្ុងរ ងកាងំ កប៏ ានអពំ ាវតាមវទិ្យុ ឲ្យកនូ ច�ៅចលូ ព្រៃដ�មើ ្បី វេជបជ្ ណិឌ្តខ្មែរធ្លាបទ់ �ៅរ�ៀនន�ៅក្ងុរ ហាណូយ វ�ៀតណាម វាយកងទព័ លន់ នល់ ដែលគាទំ ្រដ�ោយអាមេរកិ ដ�មើ ្ីប ខាងជ�ងើ គជឺ ាអក្ន ឧទ្ទេសនាម។ បន្ទាបព់ ីយ�ោធាខ្មែរក្រហមទទលួ បានជយ័ ជមន្ ះថ្ងៃ រដំ �ោះប្រទេសជាត។ិ ទី១៧ ខែមេសា ឆ្នា១ំ ៩៧៥ អងភគ្ ាពពេទ្យរបសខ់ ញ្ ុំបានមក បោ�ះទីតាងំ ន�ៅក្ុរងព្រៃវែង (បច្ចុប្បន្ន មនរទី្ ពេទ្យអងឌ្គ ងួ ) មយួ រយៈក្រោយមកភមូ រិ បសខ់ ញ្ ុំត្រូវបានរដំ �ោះហ�យើ សម្រាបព់ ្យាបាលយទុ ជ្ធ នខ្មែរក្រហម ចណំ ែកមនរទី្ ពេទ្យ បដវិ តនត្ ខ៍ ្មែរក្រហមក៏បានរកមនសុ ្សឲ្យទ�ៅរ�ៀនផ្នែកពេទ្យ ចាសន់ �ៅកងុន្ ព្រៃវែង សម្រាបព់ ្យាបាលប្រជាជន។ ន�ៅ ពេលន�ោះ កងពលមួយចនំ នួ ដែលមនិ មានគ្ពរូ េទ្យន�ៅ រយៈពេលបីខែដ�មើ ្ពបី ្យាបាលប្រជាជនកងុន្ ភូមិ ដចូ ្នេះ ប្រចាកំ ារក៏បានធ្សើវ ណំ �ើមក កែវ សណំ ាង ប្រធាន មេភមូ កិ ៏បានជ្រសើ រ�សើ ខ។ញុំ្ ខញ្ ុំបានទ�ៅរ�ៀនជាមួយពេទ្យ សេនាធកិ ាររបសភ់ មូ ភិ ាគបពូ ៌ាដ�មើ ្សបី ុគំ ្រពូ េទ្យ ដចូ ្នេះ មកពីវ�ៀតណាមខាងជ�ងើ ន� ៅកងុន្ ព្រៃកងុន្ ភូមបិ ្រហតួ កែវ សណំ ាង កច៏ ាតត់ ាងំ ខឲុំញ្ ្យជ្រសើ រ�សើ គ្ូរពេទ្យដែលមាន កងុន្ ឃដុំ រំ ផី ងុ ដដែល។ ស្រាបត់ ែពេលន�ោះទាហានធីវគី សមត្ថភាពប្រគលទ់ �ៅខាងកងពលវញិ ។ ន�ៅអងភគ្ ាព (វ�ៀតណាមខាងត្ូបង) ក៏បានចលូ មកបោ�ះទីតាងំ ន�ៅទីរួម ពេទ្យរបសខ់ ញ្ ុំន�ៅដាចដ់ �ោយឡែកពីយ�ោធា ហ�យើ ពេល ស្ុរកឆូល្ង ដចូ ្នេះ ច�ៅហ្វាយស្រុកឆូល្ង នងិ អកន្ ធ្កើវ ារន�ៅ ប្រជគំុ ខឺ ញ្ុំប្រធានពេទ្យនងិ ប្រធានខាងបច្ចេកទេសក�ោះប្រជុំ ស្កុរ មួយចនំ នួ ក៏បានភ�ៀសខនួល្ មករសន់ �ៅភូមិរបសខ់ ុញំ្ បណ្ត ោះអាសនន្ ព្រោះខ្លាចទាហានវ�ៀតណាមខាងជ�ងើ នងិ ខាងត្បូងវាយប្រហារគ្នា ហ�យើ បះពាលដ់ លខ់ នួល្ ។ បន្ទាប់មកខាងកងទព័ បដវិ តនត្ ខ៍ ្មែរក្រហម នងិ កងទព័ វ�ៀតកងុ បានសហក ារណ៍គ្នាវ ាយបណ្តេញទ ាហ ាន ធីវគីចេញទ�ៅវញិ ។ បន្ទាបព់ ខី ញ្ ុំរ�ៀនពេទ្យចបន់ �ៅចងុ ឆ្នា១ំ ៩៧០ កងទព័ បដវិ តន្ត ខ៍ ្មែរក្រហមបានដកខពញុំ្ ីពេទ្យភមូ ពិ ្រហតួ ឲ្យមកធ្ើវ មជ្ឈមណឌ្ លឯកសារកមុពជ្ ា 19
លេខ២៤៦ ខែមិថុនា ឆនា្ំ២០២០ ស្វែងរកការពិត-ផ្កែន ប្រវតិសត្ ាស្ត្រ នងិ ការស្រាវជ្រាវ តែជាមយួ គ្រូពេទ្យន�ៅកងុន្ អងភគ្ ាពតែបណុ ្ណោះ ដ�មើ ្បីដក ការប្រជនំុ �ៅពេលន�ោះ មានសមាសភាពចម្រុះន�ៅកងុន្ ពសិ �ោធនព៍ ីបចេកច្ ទេសព្យាបាលអកន្ ជងំ ឺ នងិ ការខ្វះខាត អងភគ្ ាពសេន ាធកិ ារទាងំ ស៊ីវលិ នងិ យ�ោធា ចលូ រួម ន�ៅកងុន្ អងភ្គ ាព ចណំ ែកខាងនយ�ោបាយ នងិ យ�ោធា ប្រមាណ៤០នាក់ ដែលមានតនួ ាទីត្មរឹ តែប្រធាន «ឃ» មានអកន្ ផ្សេងទ�ៀតគ្របគ់ ្រង។ ទ�ោះបីយាងណា ទាងំ ចណំ ែកកងទព័ នងិ កម្ មាភិបាលធៗំ មួយចនំ នួ បានចេញ អងភគ្ ាពពេទ្យរបសខ់ ុញំ្ អងភគ្ ាពភស័ ត្ ុភា អងភ្គ ាពកាតដ់ េរ នងិ ដកសងទូ្ គសឺ តថិ្ ន�ៅក្រោមការគ្របគ់ ្រងរបស់ កែវ ទ�ៅសមរភូមិមខុ ហ�យើ មួយចនំ នួ ទ�ៀតបានបាតខ់ នួល្ ។ សណំ ាង ប្រធានសេនាធកិ ារភមូ ភិ ាគបពូ ៌ា ដែលមាន ខញ្ ុំបានទ�ៅចលូ រួមប្រជកំុ ្រោយគេ ព្រោះខញ្ ុំន�ៅជាប់រវល់ រ�ៀបចំ នងិ ម�លើ ថែយទុ ជធ្ នខ្មែរក្រហមដែលរងរបសួ មនទ្ ីសេន ាធកិ ារសតថិ្ ន� ៅតាមផ្លូវទ�ៅមាតទ់ ន្លេកងុន្ ក្ងុរ ព្រៃវែង។ បនុ ្តែពេលន�ោះ កែវ សណំ ាង មនិ សវូ ន�ៅប្រចាំ បាកដ់ ៃបាកជ់ �ងើ សម្រាកន� ៅមនរីទ្ ពេទ្យ។ ខញ្ ុំបានអងយុគ្ ន�ៅទលម់ ខុ ស�ោ ភឹម ព្រោះក�ៅអីន�ៅខាងក្រោយមាន ការន�ៅមនរីទ្ សេនាធកិ ារទេ គគឺ ាតត់ ្វរូ ទ�ៅប្រចាកំ ារន�ៅ មនសុ ្សអងយុគ្ ពេញអសហ់ �យើ ។ មនុ នងឹ ប�កើ អងបគ្ ្រជុំ សមរភមូ ិមខុ កងុន្ ខេតសត្ ្វាយរ�ៀង តបំ ន២់ ៣។ ថ្មងៃ ួយ ស�ោ ភឹម បាននយិ ាយថា កែ ពក បានហ�ៅគាតទ់ �ៅ កែវ សណំ ាង បានហ�ៅខឲុំញ្ ្យទ�ៅពនិ តិ ្យជងំ រឺ បសគ់ ាតន់ �ៅ ខេតស្ត ្វាយរ�ៀង។ បន្ទាបព់ ពី និ តិ ្យជងំ រឺ ួច ខកញំុ្ ៏បានឲ្យថ្នាំ ប្រជនំុ � ៅថ្នលទ់ ទឹងដែរ បនុ ្តែគាត់មនិ បានទ� ៅចលូ រួម ទ�ៅគាតស់ ម្រាបល់ េប។ ន�ៅពេលព្ករឹ ន�ោះ កែវ សណំ ាង ព្រោះគាតម់ និ ស្លរួ ខនួល្ ។ ស�ោ ភឹម បានប្រាបស់ មាជកិ បានចេញទ�ៅបាញស់ ត្វលលក ព្រោះគាតស់ ម្ ុគ្រស្មាញ ន�ៅកងុន្ អងប្គ ្រជថុំ ា សភាពការណ៍ដែលបានក�តើ ឡ�ងើ កងុន្ ការដឹកនាយំ ទុ ជ្ធ នខ្មែរក្រហមទ�ៅវាយប្រយទុ ជធ្ ាមយួ កនងល្ មក រួមទាងំ ហេតកុ ារណ៍ «ចាប់» យទុ ជធ្ នន�ៅកងនុ្ កងទព័ វ�ៀតណាមន�ៅសមរភមូ ិ។ កែវ សណំ ាង មាន ភមូ ភិ ាគបពូ ៌ាគាតម់ និ បានដឹងឡ�យើ ។ ស�ោ ភឹម បានស្នើ វទិ ្យុ មួយមាកណាស្យូ ណាលព់ រី បងម់ ួយគ្រឿង ហ�យើ សមាជកិ ន� ៅកងុន្ អងប្គ ្រជទុំ ាងំ អសម់ ានមតិ បនុ ្តែគ្មាន មនុ ពេលចេញទ�ៅ គាតប់ ានប�កើ វទិ ្យុភាសាវ�ៀតណាម នរណាម្ នាកឡ់ �ងើ នយិ ាយឡ�យើ ។ ដចូ ្នេះគាតប់ ានបនថ្ត ា ដែលកពំ ងុ ចាក់ចម្រៀងកៃល�ឿងបណ្តើរ នងិ ផ្ សាយ ប�យើ �ងើ ឱនកឲ្យគេ (ខាងមជ្ឈិម) គយឺ �ងើ ស្លាបទ់ ាងំ អស់ ពត័ ម៌ ានបណ្តើរ ទកុ ច�ោលន�ៅមនរទី្ របសគ់ ាត។់ ស្រាបត់ ែ ដចូ ្នេះប�តើ ាមមតរិ បសគ់ ាតគ់ មឺ ានតែវាយ ព្រោះអាច ចៃដន្យ អគសគ្ េនាធកិ ារកងទព័ មជ្ឈិមឈ្មោះ ណាត បាន មានឈន្ ះ នងិ អ ាចចាញ។់ ប្រសនិ ប�ើវាយឈន្ ះគជឺ ា ចលូ មក។ ណាត មនិ បានសរួ នាខំ ញ្ ុំដែលអងយុគ្ ន�ៅទីន�ោះទេ របសយ់ �ងើ ។ ឮពាក្យ ស�ោ ភឹម នយិ ាយដចូ េ្នះសមាជកិ ហ�យើ ក៏មនិ បានសរួ រក កែវ សណំ ាង ដែរ។ ណាត បាន ទាងំ អសប់ ានឯកភាព នងិ យលស់ ្របតាម។ ន�ៅពេលន�ោះ ដ�រើ ចះុ ឡ�ងើ មួយជកុំ ត៏ ្រឡបទ់ �ៅវញិ ។ ន� ៅពេល កែវ អងភ្គ ាពសេន ាធកិ ារភូមិភាគបពូ ៌ាមនិ មានអាវុធគ្រប់ សណំ ាង មកពីបាញស់ ត្វលលក ខញ្ ុំបានប្រាប់គាតថ់ ា បងអ�ើយ! បងឯងប�កើ វទិ ្យុ (វ�ៀតណាម) ហងនឹ្ ធ្អើវ ី ព្រោះ គ្រានឡ់ �យើ ចណំ ែកកងទព័ នងិ កម្ មាភិបាលធៗំ មយួ ចនំ នួ ណាត មកមញ៉ិ ហងនឹ្ ។កែវ សណំ ាង តបមកខញ្ុំវញិ ថា មនិ មានបញ្ហាទេ គាតប់ �កើ វទិ ្យុដ�មើ ្សីប ្តាបព់ ត័ ម៌ ានរាយការណ៍ កត៏ ្រវូ បានមជ្ឈិមចាបខ់ នួល្ ដែរ គសឺ លត់ ែចាសជ់ រា នងិ យទុ ជធ្ នដែលភាគច្រនើ រងរបសួ នងិ ពកិ ារបណុ ្ណោះ។ បន្ទាប់ ទ�ៅខាងមជ្ឈិម។ ស្រាបត់ ែយបន់ �ោះ បាតខ់ នួល្ កែវ សណំ ាង តែមងត្ ។ មក ស�ោ ភឹម បានចាតត់ ាងំ យាន់ ឲ្យទ�ៅដឹកកាភំ ្ងើល ពឈី កូ រួមមាន អ៊ែរកែង អឹមសី នងិ ការាបន៊ី ដែលជា ន�ៅវេលាព្ករឹ ម�ោង៨ កងុន្ ខែមថិ នុ ា ន�ៅឆ្នា១ំ ៩៧៨ ដ�ោយសារសភាពការច្របលូ ច្របលក់ ានត់ ែខ្លាងំ ស�ោ កាភំ ្ងើល ចាសៗ់ មកចែកគ្នា នងិ ត្ូវរ រកកម្លាងំ យទុ ជ្ធ នដែល ភឹម ប្រធានភូមិភាគបពូ ៌ា បានមកប�កើ អងប្គ ្រជចុំ ហំ រ ត្រៀមចេញទ�ៅសមរភមូ ដិ �មើ ្មីប កបពំ ាកអ់ ាវុធ។ខញ្ ុំបាន យកកាភំ ្ងើល ទ�ៅចែកឲ្យយទុ ជ្ធ នដែលមកព្យាបាលន�ៅមនរទី្ មយួ ន�ៅមនរីទ្ សេនាធកិ ាររបសភ់ មូ ភិ ាគបពូ ៌ាកងនុ្ ក្ងុរ ព្រៃ វែង ដែលជាផទ្ ះរបស់ កែវ សណំ ាង រយៈពេល៣ម�ោង។ ពេទ្យសេន ាធកិ ាដ�មើ ្បីវាយតទលជ់ ាមួយយ� ោធ ាតបំ ន់ ២៤ ដែលមានការគាទំ ្រពកី ងទព័ មជ្ឈិម ន�ៅមត្ ុំស្នេហ៍ កងនុ្ ស្រុកមេសាង នងិ ពាមមាណាម ខាងក�តើ អក្ន ល�ឿង។ ន�ៅកងនុ្ អងបគ្ ្រជុំ ស�ោ ភឹម បានល�កើ ឡ�ងើ ទ�ៀតថា កងទព័ 20 មជ្ឈមណ្ឌ លឯកសារកមពុជ្ ា
ស្វែងរកការពតិ -ផ្កែន ប្រវតតសិ្ ាស្ត្រ និងការស្រាវជ្រាវ លេខ២៤៦ ខែមថិ ុនា ឆនា្ ២ំ ០២០ របសយ់ �ងើ ត្ូវរ ទបទ់ លជ់ ាមយួ កងទព័ តបំ ន់ ២៤ ឲ្យជាប់ ខនំញុ្ ងិ អងភ្គ ាពសេនាធកិ ារ ន�ៅកុន្ងក្ងុរ ព្រៃវែងឲ្យដក កងទព័ ដែលបោ�ះទីតាងំ ន�ៅស្នេហច៍ េញ នងិ ត្រូវប្រមលូ កុំឲ្យចលូ មកកងុន្ ក្ុងរ ព្រៃវែង ច ាគំ ាតទ់ � ៅពភិ ាក្ សា ជាមួយបង បលុ ពត។ ស�ោ ភឹម បានស្នទើ ាកទ់ ងតាម អាវុធយកមកទកុ ន�ៅកងនុ្ ក្រុងព្រៃវែង។ បន្ទាបព់ ីទទលួ បានសបំ តុ ្រនេះ វនុ ប្រធានមនរទី្ ០៥ បានទ�ៅដកកម្លាងំ តេអូរជបួ បលុ ពត ដ�មើ ្សីប រួ នាពំ សី ភាពការណ៍ដែល យទុ ជ្ធ នចេញពីស្នេហអ៍ ស។់ បន្ទាបព់ ីដកកម្លាងំ អស់ មជ្ឈិមចះុ មកចាបក់ ម្ មាភិបាល នងិ យទុ ជធ្ នន�ៅកងនុ្ ភមូ ិ ភាគបពូ ៌ា បនុ ្តែ បលុ ពត បានប្រាប់ ស�ោ ភឹម ថាមនិ ដឹង ហ�យើ វនុ នងិ សា ន រួមទាងំ មេដឹកនាធំ ៗំ មួយចនំ នួ ហេតកុ ារណ៍នេះទេ នងិ ស្នឲើ ្យ ស�ោ ភឹម ស�បើុ ការណ៍ ឲ្យ ទ�ៀតន� ៅអងភគ្ ាពសេន ាធកិ ារ ត្ូរវបានកងទព័ មជ្ឈិម បានច្ប឵សល់ ាសប់ ន្ថែមទ�ៀតដ�មើ ្បីដ�ោះស្រាយ។ ដចូ េ្នះ ចាបខ់ នួល្ ទាងំ អស។់ កងទព័ មជ្ឈិមបានហ�ៅមតិ នត្ ារីដែល ធ្កើវ ារន�ៅកងនុ្ អងភគ្ ាពសេនាធកិ ារភមូ ភិ ាគបពូ ៌ាមកសរួ ស�ោ ភឹម ន�ៅតែមនិ ជ�ឿថាផែនការចាបក់ ម្ មាភិបាល នងិ នាទំ ាកទ់ ងនងឹ ប្រវតរតិ្ ូបរបសខ់ ញ្ ុំទ�ៀត ដ�ោយឲ្យនាឡកិ ា ដៃទ�ៅនារីទាងំ ន�ោះ ម្ នាក់មួយគ្រឿងដ�មើ ្ឲីប ្យឆ្យើល ការ យទុ ជធ្ នន�ៅភមូ ភិ ាគបពូ ៌ា រ�ៀបចដំ �ោយ បលុ ពត ឡ�យើ ។ ស� ោ ភឹម បានវភិ ាគថ ាគខឺ ាងយ� ោធ ាដឹកន ាដំ �ោយ ពតិ ។ កងទព័ មជ្ឈិមន�ៅពេលន�ោះគឺ ចងស់ រួ រកយទុ ជធ្ ន សនុ សេន បានរ�ៀបចរំ ដបឋ្ ្រហារ ហ�យើ ចាបយ់ ទុ ជធ្ ន នងិ ដែលបានទ� ៅឈរជ�ងើ ន� ៅស្នេហ៍ កងនុ្ ស្ ករុ មេស ាង បនុ ្តែន ារីទាងំ ន� ោះបានបដសិ េធថា ខមំុញ្ និ បានទ�ៅឈរ កម្ មាភិបាលន�ៅខាងភមូ ភិ ាគបពូ ៌ា។ ដចូ េ្នះ ស�ោ ភឹម ក៏ ជ�ងើ ន� ៅទីន� ោះឡ�ើយ ទ�ើបខញ្ ុំបានរួចខនួល្ ។ មួយរយៈ ក្រោយ កងទព័ សម្ ័គ្រចតិ ្តវ�ៀតណាមបានវាយចលូ មក បានឲ្យនរី សារជនូ គាតទ់ �ៅតបំ ន់ ២២ ដែលសតថិ្ ន�ៅតាម ដលខ់ េត្តព្រែវែង ខកុំញ្ ៏បានរតភ់ �ៀសខនួល្ ទ�ៅន�ៅក្រាងំ យវូ បណ្ត ោយមាតទ់ ន្លេ (មអំតុ្ រយិ ក្សត្រ) ដ�មើ ្របី ងច់ ាជំ បួ បលុ កងនុ្ ខេតកត្ ណ្ តាលមួយរយៈ កត៏ ្រឡបទ់ �ៅផទ្ ះន�ៅដរំ ផី ងុ ពត ព្រោះអឡំ ងុ ពេលន�ោះ បលុ ពត ជាប់រវលទ់ ទលួ វញិ ។ បនុ ្តែពេលទ�ៅដលផ់ ទ្ ះ ខញ្ ុំបានជបួ តែម្ តាយបណុ ្ណោះ ជបួ គណៈប្រតភិ បូ រទេស។ ចាបត់ ាងំ ពីពេល ស�ោ ភឹម ព្រោះឪពកុ របសខ់ ញ្ ុំបានស្លាបហ់ �យើ ។ ក្រោយមក ខញ្ ុំបាន ចលូ ធ្ពើវ េទ្យន� ៅចម្ការក� ៅសជ៊ូ ប់ កងុន្ ខេតកត្ ពំ ងចាម ចេញពីក្ុងរ ព្រៃវែង ខកុញំ្ ល៏ ែងទទលួ ដណំ ឹងពគី ាតទ់ �ៀត បានមួយរយៈ កឈ៏ បព់ ីពេទ្យមកធ្សើវ ្រែជាមួយប្រពន្ធ ដែរ។ ក្រោយមកខកញំុ្ ៏ឮដណំ ឹងថា ស�ោ ភឹម បានបាញ់ សម្លាបខ់ នួល្ ឯង។ កនូ នងិ រសន់ � ៅឃជុំ ផី ចុ ស្ករុ មេសាង ខេត្តព្រៃវែង បន្ទាបព់ ីទទលួ ដណំ ឹងថា ស�ោ ភឹម ស្លាប់ ឈ្មោះ វន រហតូ មក។ នងិ អក្ន ធ្កើវ ារកងុន្ អងភ្គ ាពពេទ្យរបសខ់ ញ្ ុំឈ្មោះ សា ន បានចេញទ�ៅជបួ ប្រធានពលលេខ៤ទាងំ យប់ ហ�យើ ខាងកងពលកស៏ រសេរសបំ តុ ្រមួយច្ប឵បផ់ ្ញតើ ្រឡប់មក ចម្រៀងបដវិ តនត្ ខ៍ ្មែរក្រហម 21 «កងឈល្ បមលូ ដ឵្ឋ ន» ដៃកានអ់ ាវុធ ម�ោះមតុ អងអ់ ាចក្លាហាន កងឈ្លបមលូ ដ្ឋាន យ�ងើ នាគំ ្នាក្រោកឈរឡ�ងើ ហ�យើ ពនួ ស្ទាកច់ ាវំ ាយទាហាន លន់ នល់ សាមាន្យ ម�លើ វាថ្មើល ធហំ សួ ប្រមាណ ហ៊ានរកុ រានចលូ ដែនដីយ�ងើ ។ វាយយ�ងើ វាយ វាយឥតបងង្អ ដ់ ៃ វាយនងឹ ស្មារតីយ�ងើ អងអ់ ាចក្លាហាន វាយជាសខំ ានជ់ ាមួយអាវុធបរុ ាណ វាយលះុ ត្រារដំ �ោះបាន ភមូ ិឃកំុ មុពជ្ ាយ�ងើ អ�ើយ។ មជ្ឈមណ្ឌ លឯកសារកមជពុ្ ា
លេខ២៤៦ ខែមថិ ុនា ឆាន្២ំ ០២០ ស្វែងរកការពតិ -ផ្កនែ ប្រវតិសត្ ាស្ត្រ និងការស្រាវជ្រាវ យុ ទនធ្ ារីបដិវត្តន៍ សោម បន៊ុ ថន នូ ផេង ន�ៅខាងមខុ ផទ្ ះរបសគ់ ាត់ សតថិ្ ន�ៅកងនុ្ ឃកុំ ្រព�ពើ រី ស្រុក ក្បួនយទុ ស្ធ ាស្រ្តយ�ោធា ន�ៅកងអនសុ េនាធ៣ំ ២០ តបំ ន់ វាលវែង ខេត្តព�ោធស៍ិ ាត។់ (សខុ វណណៈ្ /មជ្ឈមណល្ឌ ៣២ ឬ អងភ្គ ាពនារតី បំ ន៣់ ២ ដឹកនាដំ �ោយយាយ ហាន។ ឯកសារកមជពុ្ ា) អងភ្គ ាពយ�ោធាន�ៅពេលន�ោះ ត្រូវបានបែងចែកជាពរី គឺ អងភ្គ ាពនារី នងិ អងភ្គ ាពបុរសដែលត្ូរវហកឹវ្ ហាត់ នងិ ខញ្ ុំឈ្មោះ នូ ត។ ខញ្ ុំបានបែកពឪី ពកុ ម្តាយរបសខ់ តំញុ្ ាងំ ស្នាកន់ �ៅដាចដ់ �ោយឡែកពគី ្នា។ ព១ី ៩៧៣ ន�ៅពេលដែលប្រធានភមូ ិបានមកជ្រសើ រ�សើ ន�ៅកងុន្ អងភ្គ ាពរបសខ់ មញុំ្ ានសមាជកិ នារីប្រមាណ ជាង១០០នាក។់ សមាជកិ នារមី យួ ចនំ នួ មានឈ្មោះ ត ដចូ នងិ កតឈ់ ្មោះខឲំញុ្ ្យទ�ៅរ�ៀនខាងតម្ប឵ញជាមួយបដវិ តនត្ ៍ ខញ្ ុំដែរ ដចូ ្នេះដ�មើ ្កបី ុំឲ្យប្រធានកងហ�ៅច្រឡឈំ ្មោះគ្នាទ�ៀត ខ្មែរក្រហមន�ៅមនរីទ្ ឈ�ជើ ្ សរុំ តថិ្ ន�ៅខាងជ�ងើ ផទ្ ះរបសខ់ ញុំ្ ខកំញុ្ ៏បានបូតរ្ ពីឈ្មោះ ត មកដាកថ់ ា ផេង រហតូ មក។ កងុន្ ឃកំុ ្រាងំ ដីវាយស្កុរ ភសនំ្ ្ចួរ ខេតកត្ ពំ ងស់ ។ឺព្ បនុ ្តែខមំុញ្ និ ដបំ ងូ ខមំញុ្ និ ទានប់ ានឡ�ងើ ទ�ៅវាយតទលជ់ ាមយួ កងទព័ របស់ បានរ�ៀនខាងតម្ប឵ញដចូ ដែលមេភមូ ិមកប្រាបឡ់ �យើ គឺ លន់ នល់ ន�ៅសមរភមូ ទិ េ គអឺ ងភ្គ ាពយ�ោធាបញូជ្នតែ យទុ នធ្ ារីដែលមានវយ័ ច្រនើ ជាងខំុញ្ នងិ ធ្លាបហ់ កឹវ្ ហាត់ ខញ្ ុំត្រូវបានបញ្ចូលទ�ៅខាងយ�ោធាវញិ ដ�ោយសារប្រទេស មនុ ខញ្ ុំទ�ៅវាយន�ៅសមរភមូ ិ។ ចណំ ែកខគុញំ្ នឺ �ៅដាបំ ាយន�ៅ កពំ ងុ មានសង្រ្គាម។ ខមំុញ្ ានអាយ២ុ ១ឆ្នានំ �ៅពេលន�ោះ។ សមរភមូ កិ ្រោយហ�យើ ន�ៅពេលយប់ ខញ្ ុំត្វរូ រែកបាយដែល ខនំញុ្ ងិ ក្មេងស្ៗីរ ដែលមានវយ័ ស្របាលគ្នា បានចលូ ហាត់ ដារំ ចួ យកទ�ៅឲ្យយទុ ន្ធ ារីត្រៀមប្រយទុ នធ្ �ៅតាមលេណដ្ឋាន ន�ៅសមរភមូ ិមខុ សតថិ្ ន�ៅខាងជ�ងើ ខេតក្ត ពំ ងស់ ។ពឺ្ ន�ៅ 22 អឡំ ងុ ពេលន�ោះ យទុ ន្ធ ារនី ងិ យទុ ជ្ធ ន របសខ់ ្មែរក្រហម ត្វូរ ឡ�ងើ ទ�ៅវាយតទលជ់ ាមួយកងទព័ របស់ លន់ នល់ ន�ៅសមរភូមទិ ាងំ អសគ់ ្នា។ ក្រោយមកសមរភូមិបាន រកំ លិ មកដលអ់ ក្ន តាធសំ តថិ្ ន� ៅខ ាងជ�ងើ ទីរួមខេតកត្ ពំ ង់ សឺព្ (មនិ ឆ្ងាយបនុ ្មានពកី ្ ងរុ ច្ប឵រមន) បនុ ្តែន�ៅទីន�ោះក៏ មានយ�ោធាខ្មែរក្រហមស្លាបច់ ្រនើ ដែរ ដចូ ្នេះហ�យើ ខ្មែរ ក្រហមក៏បានហ�ៅទីកន្លែងន�ោះថា «បឹងយទុ ជ្ធ ន»។ បន្ទាប់ ពីយ�ោធាខ្មែរក្រហមទទលួ បានជយ័ ជម្នះន� ៅថ្ទៃង ី១៧ ខែមេសា ន�ៅឆ្នា១ំ ៩៧៥ ខញ្ ុំត្រូវបានចាតត់ ាងំ ឲ្យមករ�ៀប ចំ នងិ បោ�សសម្អាតផ្សារន�ៅកងុន្ ក្រងុ ច្ប឵រមន។ ន�ៅពេល ដែលខ្មែរក្រហមចាបផ់ ្តមើ កសាងសេដក្ឋ ចិ ្ចនងិ ប្រទេសជាតិ ឡ�ងើ វញិ ខនំុញ្ ងិ យទុ ន្ធ ារី ព្រមទាងំ យទុ ជធ្ នមួយចនំ នួ ន�ៅ មជ្ឈមណ្ឌ លឯកសារកមុជព្ ា
ស្ែវងរកការពិត-ផ្កែន ប្រវតសិត្ ាស្ត្រ និងការស្រាវជ្រាវ លេខ២៤៦ ខែមថិ ុនា ឆា្ន ២ំ ០២០ កងនុ្ កងអនសុ េនាធ៣ំ ២០ តបំ ន់ ៣២ ត្វូរ បានបញូនជ្ ឲ្យទ�ៅ បន្លែបង្កាផ្សេងៗ ដ�មើ ្ផីប តគ្ ផ់ ង្គ ដ់ លអ់ ងភគ្ ាពបន្ថែមទ�ៀត។ ធ្សើវ ្រែន�ៅព្រៃបេង នងិ ចម្ការធំ ន�ៅ «បឹងយទុ ជ្ធ ន» វញិ ។ រយៈពេលពរី ឆ្នាកំ ្រោយមក គនឺ �ៅឆ្នា១ំ ៩៧៧ អងភ្គ ាព ទ� ោះបីយ ាងណ ារ� ោងបាយរបសក់ ្មុរ យទុ ន្ធ ារី នងិ យ�ោធារបសខ់ ញ្ ុំត្ូវរ បានរសំ ាយ ហ�យើ សមាជកិ មយួ ចនំ នួ ត្ូវរ បានផ្លាសឲ់ ្យទ�ៅធ្កើវ ារន�ៅតាមសហករណ៍ ចណំ ែក យទុ ជ្ធ ន ត្វរូ បានបែងចែកឲ្យន�ៅដាចដ់ �ោយឡែកពគី ្នា។ ខញ្ ុំត្វរូ ទ�ៅធ្កើវ ារន�ៅមនរីទ្ ន�ៅបាតដឹង ឬ ហ�ៅថាមនរទី្ រ�ោង ចក្រសរ្ក ស សតថិ្ ន�ៅខាងក�តើ ចណំ តរថភ្ងើល ។ ដបំ ងូ ទីតាងំ ចណំ ែកការរសន់ �ៅ កយ៏ �ងើ ស្នាកន់ �ៅតាមផទ្ ះរ�ៀងៗខនួល្ រ�ោងចក្រសរ្ក សនេះគជឺ ាវាល នងិ ព្រៃរបោ�ះ ដចូ ្នេះយ�ងើ ដែលសងជ់ ាជរួ ន�ៅកងនុ្ បរវិ េណរ�ោងចក្រសរ្ក ស។ ន�ៅ ត្ូវរ កាបឆ់ ្ការសម្អាត នងិ សាងសងម់ នរទី្ នេះដ�ោយខនួល្ ឯង។ រ�ោងចក្ររបសខ់ ញ្ ុំពេលន�ោះ ពមុំ ានក�ៅសក៊ូ ្រាលហាលសរក្ មនរីទ្ នេះមានអតតី យទុ នធ្ ារខី ្មែរក្រហមប្រមាណ២៥០ សឲ្យសតួង្ បន្ទាបព់ ចី ម្រាញទ់ េ ដចូ េ្នះខនញុំ្ ងិ សមាជកិ កង នាក់ នងិ យទុ ជធ្ នខ្មែរក្រហមប្រមាណ២៥០នាក់ មកពី ត្វូរ បានចាតត់ ាងំ ឲ្យក្រងកន្ទេលសកឹល្ ត្នោតសម្រាបហ់ ាល តបំ ន់៣២ ន�ៅធ្កើវ ាររួមគ្នា នងិ មានប្រធានគ្របគ់ ្រងម្នាក់ ឈ្មោះ ជមី គជឺ ាមេបញ្ជាយ�ោធាខ្មែរក្រហម។ ន�ៅសមយ័ សរ្ក សជនំ សួ វញិ ។ ក្រៅពីធ្កើវ ារន�ៅរ�ោងចក្រសរក្ ស ខញំុ្ ន�ោះ ខ្មែរក្រហមហ�ៅកន្លែងខញ្ ុំធ្កើវ ារថា រ�ោងចក្រសរ្ក ស ត្វូរ បានចាតត់ ាងំ ឲ្យទ�ៅជយួ ធ្សើវ ្រែប្រជាជន ន�ៅពេល បនុ ្តែមនិ មែនយកសរក្ អពំ �ៅមកចម្រាញទ់ េ គយឺ �ងើ ប្រមលូ សរ្ក ត្នោតដែលប្រជាជនធ្ើបវ ានមកចម្រាញធ់ ្សើវ រក្ ស ខាងសហករណ៍ខ្វះខាតកម្លាងំ នងិ បានស្នមើ កប្រធាន ជនំ សួ វញិ ។ មនរីទ្ របសខ់ កុញំ្ ៏មានអកន្ ជនំ ាញខាងរ�ោងចក្រ នងិ អក្ន បច្ចេកទេសខាងផលតិ សរ្ក សន�ៅធ្កើវ ារដែរ រឯី រ�ោងចក្ររបសខ់ ។ុំញ្ អក្ន មនិ មានជនំ ាញបច្ចេកទេស គជឺ យួ ល�កើ សរក្ ចាកច់ លូ ខមញុំ្ និ ដែលបានទ�ៅលេងឪពកុ ម្តាយន�ៅស្ុរកភសនំ្ ្រួចទេ ទ�ៅកងុន្ អាងរម្ងាស់ នងិ ជយួ ធ្កើវ ារន�ៅតាមផ្នែកផ្សេងៗ ចាបត់ ាងំ ពីពេលដែលខចុញំ្ លូ ធ្យើវ �ោធា នងិ ធ្កើវ ារន�ៅ ទ�ៀត។ ន� ៅពេលចម្រាញដ់ បំ ងូ សរក្ ចេញមកមនិ បាន រ�ោងចក្រសរ្ក សបាតដឹងព្រោះខមញុំ្ និ ស្គាលផ់ ្លូវទ�ៅផទ្ ះ។ រហតូ លឡអ្ �ើយ គសឺ រ្ក ន� ោះមានពណ៌ក្រហម។ មនរទី្ របសខ់ ំញុ្ ដលក់ ងទព័ វ�ៀតណ ាវាយចលូ មកន� ៅដ�មើ ឆ្នា១ំ ៩៧៩ ចម្រាញស់ រក្ សបានជារ�ៀងរាលថ់ ្ងៃ បន្ទាប់មកយ�ងើ ត្ូវរ ច្រកចលូ បាវរក្សាទុក។ ន�ៅរយៈពេលមួយសប្តាហម៍ ង្ត សម ាជកិ ន� ៅកងុន្ រ� ោងចក្រសរ្ក សបានរតប់ ែកខ្ញែកគ្នា ឡ ានបានមកដឹកសរក្ សប្រមាណ ១០ ទ�ៅ ២០ ត�ោន សមាជកិ ខ្លះបានរតត់ ្រឡបទ់ �ៅន�ៅផទ្ ះវញិ សមាជកិ ខ្លះ ចេញពីរ�ោងចក្ររបសខ់ យំុញ្ កទ�ៅ បនុ ្តែខមំញុ្ និ ដឹងថាឡ ាន ដឹកយកទ�ៅទីណាឡ�ើយ។ ន�ៅទីន�ោះខញ្ ុំត្រូវធ្កើវ ារងារ សម្ ័គ្រចតិ ្តទ�ៅន�ៅជាមួយយ�ោធា ចំ ណែកខញ្ ុំបានសម្រេច ពរី ពេលគឺ ពេលព្ករឹ ចាបផ់ ្តមើ ធ្កើវ ារពីម�ោង ៧ ដល់ ចតិ ្តន�ៅរ�ោងចក្រសរ្ក សរដដែល ដែលដឹកនាដំ �ោយ ជមី ។ ម�ោង ១១ ចណំ ែកពេលរស�ៀល ចាបផ់ ្តមើ ធ្កើវ ារពី ម�ោង ១ ដល់ ម�ោង៤។ បនុ ្តែន�ៅពេលដែលខ្មែរក្រហម ជមី បានដឹកនាសំ មាជកិ ទាងំ អសដ់ ែលន�ៅសេសសល់ ត្វូរ ការសរក្ សបន្ទាន់ ខញ្ ុំត្ូរវធ្កើវ ារងារទាងំ យបដ់ �ោយមនិ គតិ ពីពេលវេល ាឡ�ើយ។ ចណំ ែករបបអ ាហ ារន� ៅ រតច់ លូ កងនុ្ ព្រៃ ដ�មើ ្បីគេចចេញពកី ងទព័ វ�ៀតណាម។ អងភ្គ ាពរបសខ់ មញុំ្ ានហបូ រ ាលថ់ ្ងៃ បនុ ្តែម្ហូបដែលចងុ ខមំុញ្ និ បានដឹងថា ជមី នាខំ ញ្ ុំទ�ៅន�ៅទីណាខ្លះទេ ព្រោះខមុំញ្ និ ភ�ៅចមនិអ្ ញកឹ ញាបជ់ ាងគេ គមឺ ានតែព្រលតិ ដៃកបំ ្លោកល ស្គាលភ់ មូ សិ ាស្រ្តច្បោសល់ ាស។់ ខញ្ ុំន�ៅចាបំ ានថា ខញ្ ុំទ�ៅ សរ្ល ជាមួយកនូ ត្តរី ចូ ៗបណុ ្ណោះ។ ដចូ ្នេះ ខនំុញ្ ងិ សមាជកិ ន�ៅភពនំ្ ាម នងិ ចណំ តរថភ្ងើល ក្រាងំ ស្ៀក កងនុ្ ស្រកុ ទឹកផសុ ន�ៅរ�ោងចក្រសរក្ សទាងំ អស់ ត្វរូ បានបែងចែកក្ុរមដាំ ខេតក្ត ពំ ងឆ់ ្នាងំ ។ ដបំ ងូ ខមញុំ្ ានអងរ្ក ន�ៅកងុន្ ទៃវែងៗដែល ស្ពាយនងិ ក្រវាតជ់ ាបន់ ងឹ ខនួល្ ម្នាកម់ យួ ទៃសម្រាបដ់ ាបំ ាយ មជ្ឈមណ្ឌ លឯកសារកមជពុ្ ា ហបូ ។ បនុ ្តែន�ៅពេលដែលយ�ងើ ហបូ អសអ់ ងរក្ ទាងំ នេះ អស់ ខនុំញ្ ងិ សមាជកិ កងបាននាគំ ្នាទ�ៅលចួ ដកដឡំ ងូ ជ្វា តាមចម្ការ ដែលប្រជាជនដានំ �ៅក្បែរៗភមូ យិ កមកស្ងោរ ហបូ ជាមយួ ង�ៀតគ�ោដែលន�ៅសេសសល។់ ថ្ខងៃ ្លះពេល រកអាហារពុំបាន ខផុញំ្ កឹ ទឹកតែបណុ ្ណោះ។ ន�ៅពេលន�ោះ កងរបសខ់ កំញុ្ ៏មានកាភំ ្ងើល ន�ៅជាបខ់ នួល្ ដែរ បនុ ្តែមនិ មាន គ្រាប់រសំ េវច្រនើ ទេ។ ដចូ ្នេះន� ៅពេលយ�ងើ ជបួ កងទព័ វ�ៀតណាមមង្ត ៗយ�ងើ ក៏បាញ់ ២ទ�ៅ ៣គ្រាប់ ដ�មើ ្បីទប់ ទល់ បន្ទាប់មកយ�ងើ បានដកកម្លាងំ មកក្រោយ ចណំ ែក 23
លេខ២៤៦ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២០ ស្វែងរកការពតិ -ផ្កនែ ប្រវតិសត្ ាស្ត្រ និងការស្រាវជ្រាវ ផទ្ ះរបស់ នូ ផេង សតថិ្ ន�ៅកងុន្ ឃកុំ ្រព�ពើ រី ស្រុកវាលវែង កងទព័ វ�ៀតណាមស្តាប់ឮ។ ចណំ ែកអាហារន�ៅពេលន�ោះ ខេត្តព�ោធស៍ិ ាត។់ (សខុ វណណៈ្ / មជ្ឈមណលឌ្ ឯកសារកមុពជ្ ា) មានតែត្ខរី កំបងុ ដែលខាងអងភ្គ ាពប�កើ ឲ្យបណុ ្ណោះ។ កងទព័ វ�ៀតណាមបានឡ�ងើ មកមខុ បន្តទ�ៀត។ ដចូ ្នេះយ�ងើ ត្វូរ បេះបន្លែ ឬសកឹល្ ឈ�ពើ ្រៃដែលយ�ងើ ស្គាល់ ពេលចេញពឃី កុំ ្រាងំ ស្ៀក មក ខញ្ ុំលែងស្គាលទ់ ីតាងំ ភមូ សិ ាស្រ្តទ�ៀតហ�យើ ។ ខញ្ ុំបានដ�រើ ដ�ោយថ្មរើ ជ�ងើ រហតូ មកសហ្ល បូ បន្ថែមទ�ៀត។ ក្រៅពីដឹកជញូជ្នទ�ៅសងឹទ្ មេ ដលព់ ្រំដែនថៃ ន�ៅខែមេសា ឆ្នា១ំ ៩៨០។ ខញ្ ុំបានមកន�ៅ ទឹក ខញ្ ុំត្ូរវជញូជន្ ស្បៀងទ�ៅសមរភមូ និ �ៅកងនុ្ ស្កុរ ឱរាល់ មនរទី្ ច-២ ន�ៅខាងជ�ងើ ច្រកថ្មដា កងនុ្ ស្រុកវាលវែង ខេត្ត ខេតកត្ ពំ ងស់ ពឺ្ នងិ ទ�ៅសមរភមូ កិ ងនុ្ ស្ុករ ម�ោងឫស្សី ខេត្ត ព�ោធសិ៍ ាត។់ ខញ្ ុំត្វូរ បានចាតត់ ាងំ ឲ្យធ្កើវ ារន�ៅខាងផ្នែក បាតដ់ បំ ង ទ�ៀត។ ខញ្ ុំត្រូវចណំ ាយពេលមយួ ខែដ�មើ ្ជបី ញូជន្ ដឹកជញូជ្នន�ៅកងុន្ កងពលលេខ៣៦ ដឹកនាដំ �ោយយាយ ស្បៀងទ�ៅសមរភមូ និ មី ួយៗ ទ�បើ ត្រឡប់មកអងភ្គ ាព រ�ឿន។ ពេលន�ោះខញ្ ុំបានជញូជ្នអងរ្ក នងិ គ្រាបព់ មី នរទី្ ច-១ ទ�ៅផ្តលឲ់ ្យយ�ោធាខ្មែរក្រហមន�ៅសមរភមូ ិមខុ ន�ៅសងទឹ្ របសខ់ ញ្ ុំន�ៅមនរទី្ ច-២ វញិ ។ ន�ៅឆ្នា១ំ ៩៨៨ ខញ្ ុំបានរ�ៀបការជាមួយបត្ ីដែលជា មេទឹក។ ផ្នែកដឹកជញូជ្នពេលន�ោះមនិ មានរថយន្តឡ�យើ អតតី យ�ោធាខ្មែរក្រហមន�ៅខាងភមូ ភិ ាគពាយព័ ្យន�ៅ គខឺ ញ្ ុំដាកអ់ ាហារ សម្ៀល កបពំ ាក់ នងិ គ្រាបន់ �ៅកងុន្ សម្ពាយ រចួ ស្ពាយយកទ�ៅឲ្យយ�ោធាខ្មែរក្រហមន�ៅសមរភមូ ិមខុ ។ មកំតុ្ ញ្ចែកងនុ្ ទឹកដីថៃ សតថិ្ ន�ៅជាបព់ ្រំដែនជាមួយស្ុករ សឡំ តូ ខេត្តបាតដ់ បំ ង។ បន្ទាបព់ ីរ�ៀបការរួច ខកុញំ្ ឈ៏ ប់ ដ�ោយសារសម្ ពាយមានទមនង្ ធ់ នង្ ់ ដចូ ្នេះខញ្ុំដ�រើ រយៈពេល ពកី ងដឹកជញូនជ្ រចួ ហ�យើ ទ�ៅស្នាកន់ �ៅជរំ កំ ងុន្ ទឹកដីថៃ។ ន�ៅ មួយម�ោងត្រូវឈបស់ ម្រាកមង្ត ។ បនុ ្តែន�ៅពេលសង្កេត ពេលមេដឹកនាខំ ្មែរក្រហមចលូ រួមចរចាជាមយួ រដ្ឋាភិបាល ឃ�ញើ ថ ាម ានកងទព័ វ�ៀតណ ាមឆងល្ ក ាតក់ ន្លែងខញ្ុំដ�រើ កមជុព្ ាន�ៅទសវត្សរ៍ ៩០ ខញ្ ុំបានចេញពីដីថៃ មកន�ៅខាង ញកឹ ញាប់ គខឺ ញ្ ុំត្វរូ បន្តដណំ �ើរទ�ៅមខុ ដ�ោយមនិ ហ៊ានឈប់ អូររចំ េកវញិ ។ បនុ ្តែខរំញុ្ សន់ �ៅអូររចំ េកបានរយៈពេល៤ សម្រាកឡ�យើ ។ ខញ្ ុំបានដ�រើ ជាមួយក្មុរ តចូ ៗ ហ�យើ ន�ៅ ឆ្នាបំ ណុ ្ណោះ កក៏ ងទព័ រាជរដ្ឋាភិបាលកមុពជ្ ាវាយចលូ ពេលទ�ៅដលក់ ន្លែងដែលមានទឹកគខឺ ញ្ ុំត្ូវរ ឈបដ់ ាបំ ាយ មក ហ�យើ ខកញំុ្ ភ៏ �ៀសខនួល្ រតទ់ �ៅរសន់ �ៅកងនុ្ ជរំ អំ ូរល្ហុង ឬ ហបូ នងិ ងតូ ទឹក ដ�ោយមានក្ុរមប្រសុ ៗដ�រើ ល្ប឵តជវុំ ញិ ភាសាថៃហ�ៅថា ជរំ ខំ ាងភ្លូ កងនុ្ ទឹកដីថៃមង្ត ទ�ៀត។ រយៈ ពេលមួយឆ្នាកំ ្រោយមកបន្ទាបព់ មី ានការចរចាត្វរូ រូវ ដ�មើ ្កីប ារពារ។ ខនំញុ្ ងិ ក្រមុ ដឹកជញូជ្នមនិ ហ៊ាននយិ ាយ គ្នាដ�ោយសឡំ េងខ្លាងំ ៗ នងិ ស្រែកឡឡូ ាឡ�យើ ព្រោះខ្លាច គ្នារវាងកម្លាងំ ខ្មែរក្រហម នងិ រ ាជរដ្ឋាភិបាលកមុពជ្ ា ខកុំញ្ ៏បានចេញពីដីថៃមករសន់ � ៅឃកំុ ្រព�ពើ រី រហតូ មក។ ពេលមកដលដ់ បំ ងូ កន្លែងដែលខរញុំ្ សន់ � ៅហពុ៊ ំ ទ័ ដធ្ �ោយ ព្រៃឈ�ើ នងិ ម�លើ មនិ ឃ�ញើ ពន្លឺព្រះអាទតិ ្យឡ�យើ ។ ខញ្ ុំបាន រានព្រៃដ�មើ ្សីប ងផ់ ទ្ ះស្នាកន់ �ៅ ហ�យើ ខកុំញ្ ៏មនិ ហ៊ានដ�រើ ឆ្ងាយពផី ទ្ ះដែរព្រោះមានជ្កូរ ព្រៃ ឈសូល្ នងិ សតជវ្ ាច្រនើ ប្រភេទទ�ៀតន� ៅជវុំ ញិ ផទ្ ះ។ ក្រោយមកខញ្ ុំបានរានព្រៃ បានដីទហំ ំ ៣ហកិ តាដ�មើ ្បីធ្សើវ ្រែ នងិ ចម្ការ។ បនុ ្តែមក ដលស់ ព្វថ្ខងៃ ញ្ ុំបានចែកដីមួយចនំ នួ ឲ្យកនូ របសខ់ ញ្ ុំដាដំ ឡំ ងូ នងិ ព�ោតហ�យើ ។ ខញ្ ុំបានទ�ៅលេងស្កុរ កណំ �ើតន�ៅភំនស្ ្រច� បានបីដងបន្ទាបព់ សី មាហរណកមម្ បនុ ្តែដ�ោយសារគ្មាន ប្រាកខ់ កុំញ្ ម៏ និ បានទ�ៅលេងស្ករុ ទ�ៀត។ ចណំ ែកបងប្អូន របសខ់ ញ្ ុំដែលរសន់ � ៅស្ុករ កណំ �ើតក៏មនិ ដែលបានមក លេងខញ្ ុំដែរ។ 24 មជ្ឈមណ្ឌ លឯកសារកមុពជ្ ា
ស្វែងរកការពិត-ផ្កនែ ប្រវតសិត្ ាស្ត្រ និងការស្រាវជ្រាវ លេខ២៤៦ ខែមថិ ុនា ឆាន្ ំ២០២០ បជូ ាភ្លើង សំណួ រដែលបានសួរមកខំញអុ្ ំពកី ារសមា� ប់រងា� លនៅអឺរប៉ុ ហេឌី ហ្រ្វ ឵យ (តពីលេខមនុ ) ពពិ រ័ ណ៍រូបថតន�ៅសារមនរទី្ សតុក្ ថហូ វ្ កងនុ្ ទីក្ុរងដាសន៍គ្ ៃប្រទេសបូឡញូ ។ (សវូ ចិ តិ ្រ មេតត្ ា/ មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកមុពជ្ ា) ត�អើ ក្ន អាចស្រមៃឃ�ញើ ខនួល្ ឯងដចូ ជាជនភ�ៀសខនួល្ យ�ងើ គជឺ ាជនភ�ៀសខនួល្ ចេញពអី តតី កាល នងិ បានដឹង សពថ្វ ្នៃង េះដែរឬទេ? គណុ ចពំ �ោះសប្បុរសធមដ៌ ែលបានធ្មើវ កល�យើ �ងើ ។ ដ�មើ ្បី ទទលួ បាននវូ សេចកត្ ីថ្លៃថរូន្ មកវញិ យ�ងើ ចងច់ ាបផ់ ្ដមើ ធ្ើវ ខញ្ ុំបានមកដលប់ ្រទេសសយុ៊ អែតន�ៅរដវូ ក្ដៅកងនុ្ ឆ្នាំ ការងារឲ្យបានឆាបន់ �ៅពេលណាដែលមានកម្លាងំ ភ្លាមៗ។ ១៩៤៥ តាមរយៈការសន្យាដស៏ ប្ុបរសធមរ៌ បសរ់ ដ្ឋា- ភបិ ាលប្រទេសសយ៊ុ អែត កងនុ្ ការទទលួ យកអកន្ រសរ់ ាន ការងារអគីវ្ មឺ និ សខំ ានន់ �ោះទេ យ�ងើ ទទលួ យកអ្វីទាងំ អស់ មានជីវតិ ដែលមានជងំ ចឺ នំ នួ ១មនឺ៉ នាក់ ដ�មើ ្ពបី ្យាបាល ជងំ កឺ ងនុ្ រយៈពេល៦ខែ។ បនុ ្តែ៦ខែន� ោះ បានប្រែទ�ៅ ដែលគេឲ្យធ្។ើវ យ�ងើ បានគតិ ថាប្រសនិ ប�រើ �ៀនចេះភាសា ជាមយួ ជីវតិ ដែលព� ោរពេញទ�ៅដ�ោយការតសរ៊ូ ួមទាងំ ភាពបរាជយ័ នងិ ភាពជ�ោគជយ័ ។ យ�ងើ នងឹ អាចសម្រេចកដ្ ីបណំ ងដធ៏ បំ ផំ តុ ដ�មើ ្ឲីប ្យខនួល្ យ�ងើ ក្លាយទ�ៅជាពលរដដឋ្ ែលមានប្រយ�ោជនម៍ ្នាក។់ យ�ងើ ដឹង មជ្ឈមណឌ្ លឯកសារកមពុជ្ ា ច្ប឵សថ់ ាយ�ងើ មនិ ចងវ់ លិ ត្រឡបទ់ �ៅប្រទេសរបសខ់ នួល្ វញិ ន�ោះទេ ដចូ ្នេះហ�យើ យ�ងើ គមឺ និ ខសុ គ្នាពជី នភ�ៀសខនួល្ 25
លេខ២៤៦ ខែមថិ ុនា ឆន្ាំ២០២០ ស្ែវងរកការពតិ -ផ្កែន ប្រវតិតស្ ាស្ត្រ នងិ ការស្រាវជ្រាវ សព្វថ្នៃង េះន�ោះទេ។ អ្វីដែលខសុ គ្នាន�ោះ គយឺ �ងើ មនិ ចង់ ហ�យើ ខកុញំ្ ម៏ និ នយិ ាយអ្វីដែរពីព្រោះខមុំញ្ និ មែនជាជនជាតិ ត្រឡបទ់ �ៅវញិ បនុ ្តែពកួ គេគមឺ និ អាចត្រឡបទ់ �ៅវញិ ។ ជហីវ្ ។្វ បនទ្ ាបម់ កពកួ គេមករកខញុំ្ ហ�យើ ន�ៅពេលន�ោះគគឺ ្មាន សេសសលន់ រណាម្នាកដ់ ែលអាចនយិ ាយការពារខញ្ ុំន�ោះទេ”។ ន�ៅពេលដែលខញ្ ុំឃ�ញើ រូបភាពរនត្ធ រ់ បសអ់ ាគារដែល ហេតកុ ារណ៍ដែលអាក្រកប់ ផំ តុ អាចក�តើ ឡ�ងើ ចពំ �ោះ ទ្រុឌទ្រោម នងិ ទកូ ដែលណែនតានត់ ាបដ់ �ោយមនសុ ្សន�ៅ យ�ងើ គ្របរ់ ូបទ�ោះបីជាយ�ងើ ព្យាយាមប្រាបខ់ នួល្ ឯងយាង ណាកដ៏ �ោយ។ យ�ងើ ន�ៅមនិ ទានអ់ ាចម�លើ ឃ�ញើ ទីបញច្បន់ ៃ ល�សើ មទុ ្រមេឌីទែរាណេ ខអញំុ្ ាចស្រមៃឃ�ញើ ខនួល្ ឯងកពំ ងុ តែ វបិ តអតិ្ ន្តោប្រវេសនដ៍ ែលកពំ ងុ ក�តើ មានឡ�ងើ សព្វថ្នៃង េះទេ អងយុគ្ ន�ៅទីន�ោះ។ ខកំញុ្ ប៏ ្រហែលជាឡ�ងើ ទ�ៅល�ទើ កូ ន�ោះ ហ�យើ កម៏ និ អាចនយិ ាយបានដែរថាថ្ណងៃ ាមយួ យ�ងើ នងឹ ដែរទ�ោះបីជាមានកសីដ្ ង្មឹឃ តចិ តចួ កងុន្ ការរសរ់ ានមានជីវតិ មនិ ត្ូរវផ្លសា ទ់ ីកន្លែងហ�យើ ស្វែងរកផទ្ ះថមីម្ ងដ្ ទ�ៀតឡ�យើ ។ កដ៏ �ោយ។ មនសុ ្សទាងំ អសន់ �ោះដឹងថាខនួល្ នងឹ មនិ ត្ូវរ បាន ប្រសនិ ប�អើ កន្ ធ្លាបឆ់ ង្ល កាតម់ ងត្ ហ�យើ អកន្ នងឹ ដឹងថាវា ទទលួ ស្វាគមនន៍ �ៅទីកន្លែងណាន�ោះទេ ដចូ ដែលយ�ងើ បាន អាចក�តើ ឡ�ងើ មង្ត ទ�ៀតបាន។ ដឹងដែរថា ជនជាតជិ ហីវ្ មវ្ និ ត្ូរវបានទទលួ ស្វាគមនន៍ �ោះទេ ត�អើ កន្ ត្រូវបានគរំ ាមកហំ ែងដោយណាហ្ស៊ីថម្ ីដែរឬទេ? ន�ៅកងុន្ អឡំ ងុ ឆ្នា១ំ ៩៣៨។ ទ�ោះបីជាបនទ្ ាបព់ ឆី ្នា១ំ ៩៤៥ កាលព៣ី ០ឆ្នាមំ នុ ខញ្ ុំបានទទលួ ទរូ សពព្ទ អី កន្ កាសែត កដ៏ �ោយ កន៏ �ៅតែមនិ ប្រស�រើ ឡ�ងើ ដែរ បរុ េវនិ ចិ យ័ឆ្ គនឺ �ៅតែ ម្នាកដ់ ែលចងព់ ភិ ាក្សាជាមយួ ខអញំុ្ ពំ ហី ឡូ ខូ សតន៍ � ៅល�ើ មានជាបជ់ ានចិ ។្ច បរុ េវនិ ចិ យ័ឆ្ បានចាបផ់ ្តមើ ក្លាយទ�ៅជា កញ្ចកទ់ រូ ទស្សនជ៍ ាមយួ នងឹ អតតី មេដឹកនាណំ ាហ្ស៊ីម្នាក។់ គេគជឺ ាអកន្ ដែលមនិ យលព់ ្រមទទលួ ស្គាលថ់ ាហឡូ ខូ សត៍ ការស្ថាបនាសងម្គ មយួ ដែលស្វែងរកការអះអាង គបឺ ្រៀប ពតិ ជាបានក�តើ ឡ�ងើ មែន ហ�យើ ទ�បើ នងឹ តែត្វូរ បានដ�ោះ លែងពពី ននធ្ ាគារ។ ខញ្ ុំបានបដសិ េធ។ ខអញុំ្ ាចនយិ ាយតែ បានដចូ ជាទនំ ាយមយួ ដែលឆ្យើល តបសណំ ួរដ�ោយខនួល្ អពំ អី ្វីដែលខញ្ ុំបានឆង្ល កាត់ ខមញុំ្ និ អាចបញ្ចុះបញ្ចូលអកន្ ដែល ឯង ហ�យើ កក៏ ្លាយទ�ៅជាដណំ �ើរវលិ ជដំុ ក៏ ាចសាហាវមយួ ។ មនិ ជ�ឿខញ្ុំេទ ។ ន�ៅពេលដែលពកួ គេប្រកែកថាគ្មាននរណា ម្នាកប់ ានឃ�ញើ បន្ទបផ់ ្សែងពលុ ពខី ាងកងនុ្ ន�ោះ ខញ្ ុំបានត្រឹមតែ ទ�ោះបីជាយាងណាកដ៏ �ោយ ប្រទេសសយុ៊ អែតបានប�កើ យលស់ ្របតែបណុ ្ណោះ ពីព្រោះនេះគជឺ ាការពតិ មនិ មាន នរណាម្ នាកធ់ ្លាបឃ់ �ញើ បន្ទបផ់ ្សែងពលុ ពខី ាងកងុន្ ន�ោះទេ ទទលួ យាងហ�ោចណាស់ យ�ងើ ទាងំ អសគ់ ្នាចនំ នួ ១មន៉ឺ នាក។់ ពីព្រោះគ្មាននរណាម្ នាកដ់ ែលបានចលូ ទ�ៅកងុន្ បន្ទបផ់ ្សែង ពលុ ន�ោះ ហ�យើ មានជីវតិ ចេញមកខាងក្រៅន�ោះទេ។ ន�ៅពេលដែលខញ្ ុំម�លើ ទ�ៅជនភ�ៀសខនួល្ សព្វថ្នងៃ េះខយញុំ្ ល់ វាគពឺ តិ ជាមានការលបំ ាកកងុន្ ការផ្លាសប់ រដូ្ ផត្ន គ់ នំ តិ អារមណ្ម ៍របសអ់ កន្ ដែលបាតប់ ងក់ សីដ្ ង្មឹឃ ទាងំ ន�ោះដែល របសណ់ ាហ្ស៊នី យិ ម បនុ ្តែអ្វីដែលសខំ ានន់ �ោះគកឺ ារអប់រំ យវុ វយ័ មនុ ពេលដែលពកួ គេធ្លាកច់ លូ ទ�ៅកងនុ្ មន� ោគម ជម្រសើ តែមយួ គតស់ ម្រាប់ឲ្យពកួ គេជ�ៀសផតុ ពីសេចកីដ្ វជិ ្ជនា ៃការសបអ្ ខ់ ្ពមើ ។ អបរ់ អំ កន្ ដែលចលូ រួមជាមយួ ណាហ្ស៊ី ព្រោះគតិ ថាគជឺ ាគនំ តិ មួយដែលសប្បោយ។ ត�យើ វុ វយ័ ស្លាប់បានន�ោះ គកឺ ារធ្ដើវ ណំ �ើរដែលប្រឈមមខុ នងឹ គ្រោះ អាចទទលួ យកអ្វីដែលបានក�តើ ឡ�ងើ ន�ៅហឡូ ខូ សតម៍ ក ដាកក់ ងុន្ បេះដងូ របសខ់ នួល្ ដែរឬទេ? ត�វើ ាអាចរារាងំ ពកួ ថ្នាកទ់ �ៅទីកន្លែងដែលគ្មាននរណាម្នាកដ់ ឹង។ ជនំ សួ ទ�ៅដ�ោយ គេមនិ ឲ្យចលូ រួមជាមយួ ក្មុរ ណាហ្ស៊ីដែលទាកទ់ ាញពកួ គេ តាមរយៈវធិ ីផ្សេងៗ ដចូ ជា ចម្រៀងតន្តសីរ្ ្រា នងិ ដណំ �ើរ ការជយួ យកអាសារ អក្ន ទាងំ ន�ោះបែរជាជបួ ជាមយួ នងឹ ផ្សងព្រេងដែរឬទេ? ជញ្ងំជា ខសព្ ់ នងិ មនសុ ្សព្រង�យើ កន្តយើ ដែលបានបាតប់ ង់ មជ្ឈមណ្ឌ លឯកសារកមុពជ្ ា សេចកកីដ្ រណុ ាទ�ៅវញិ ។ ខញ្ ុំម�លើ ឃ�ញើ ភាពអាត្មានយិ ម នងិ ភាពមនិ ទទលួ ខសុ ត្វូរ ដចូ ដែលមានន�ៅកងនុ្ ដ�មើ ទសវត្សរ៍ ឆ្នា១ំ ៩៣០ដដែល។ កប៏ នុ ្តែ វាគមឺ ានកានត់ ែខ្លាងំ ឡ�ងើ ៗ។ កាលពមី នុ ដចូ ជាបច្ចុប្បន្ននេះដែរ មនិ មានមនសុ ្សជា ច្រនើ ទេដែលអាចស្រមៃឃ�ញើ ថានងឹ មានរ�ឿងអាក្រកក់ �តើ ឡ�ងើ ចពំ �ោះខនួល្ ។ បពុ ជវ្ តិ ប្រតូ េសងត្ ជ់ នជាតអិ ាល្លឺមង់ ល�ោក មាទីន មរ័ លឺ កម៏ និ បានជ�ឿដចូ គ្នាពីព្រោះតែហ៊ីត្លែរ មនុ ដបំ ងូ មនិ បានបះពាលវ់ ហិ ារប្តូរ េសង្ត ់ន�ោះទេ។ ក្រោយ មកន�ៅពេលដែលត្វូរ បានចាបដ់ ាកព់ នន្ធ ាគារបពុ ជ្វ តិ ន�ោះបាននយិ ាយថា “ដបំ ងូ ពកួ គេបានមករកអក្ន កានល់ ទិ្ធិ កមុ យមុ្ នសី ្ត ខមុញំ្ និ បាននយិ ាយអ្វីន�ោះទេពីព្រោះខមុំញ្ និ មែន ជាកមុ យមុ្ នសី ។្ត បនទ្ ាប់មកពកួ គេបានមករកជនជាតជិ ហីវ្ វ្ 26
ស្វែងរកការពតិ -ផ្កនែ ច្បាប់ លេខ២៤៦ ខែមថិ ុនា ឆា្នំ២០២០ ឡ�ងើ ហ�យើ មនិ អាចកែប្រែបានទេ។ ពេលវេលាកម៏ និ អាច វលិ ត្រឡបក់ ្រោយបានដែរ ចណំ ែកឯអកន្ ដែលបានស្លាប់ ហ�យើ កម៏ និ អាចមានជីវតិ វញិ បានដែរ។ ថ្នងៃ េះគសឺ ម្រាប់ អនាគតកាល។ អ្វីដែលយ�ងើ អាចធ្ថើវ ្នងៃ េះបាន គធឺ ្កើវ ចិ ក្ច ារ ណាដែលមនិ ធ្ឲើវ ្យព្តរឹ កតិ្ ារណ៍នេះក�តើ ឡ�ងើ បានមង្ដ ទ�ៀត។ ត�អើ កន្ បានធ្ដើវ ណំ �រើ ត្រឡបទ់ ៅស្រុកកណំ �តើ វញិ ដែរឬទេ? ពពិ រ័ ណ៍រូបថតន�ៅសារមនរីទ្ សតុក្ ថហូ ្វ កងនុ្ ទីក្រុងដាសន៍គ្ ៃប្រទេស ខញ្ ុំត្ូវរ សទូ៊ ្រាជំ ាមយួ នងឹ សបុ និ អាក្រករ់ បសខ់ អុញំ្ សរ់ យៈ បូឡញូ ។ (សវូ ចិ តិ ្រ មេតត្ ា/ មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកមុពជ្ ា) ពេលយាងយរូ អង្វែង។ ន�ៅពេលដែលខញ្ ុំរ�ៀបការហ�យើ មានកនូ ខញ្ ុំបានយលស់ បថដិ្ ាខកំុញ្ ពំ ងុ តែន�ៅស៊ីហ្គេតឯក្មរុ ដ�មើ ្លបី �កើ ជាឧទាហរណ៍ថាការអបរ់ អំ ក្ន ដែលបាន គ្សួរ ាររបសខ់ ញ្ ុំន�ៅទីក្ុរងសកដុ្ ខលុ ។ ខគញំុ្ តិ ថាខនំុញ្ ងឹ មនិ ចលូ រួមជាមយួ ណាហ្ស៊ីយាងស្មោះសម្ ័គ្រ ម្នាកម់ ានការ ហ៊ានត្រឡបទ់ �ៅទីន�ោះមង្ដ ទ�ៀតទេ។ បនុ ្ដែពេលវេលាបាន លបំ ាកយាងដចូ ម្ដេច ខនុញំ្ ងឹ ប្រាបអ់ ពំ ីរ�ឿងរបសជ់ ឌូ តី អកន្ រសរ់ ានមានជីវតិ ម្នាកដ់ ែលបានជបួ ជាមយួ នងឹ ជនអនាមកិ កនងល្ ផតុ ទ�ៅហ�យើ ន�ៅពេលដែលកនូ ៗរបសខ់ ញ្ ុំបានធដំ ឹងកីដ្ ណាហ្ស៊ីក្មេងខមីច្ ្នាកដ់ ែលបានដ�រើ ចែកខតិ ្តបណ័ សណ្ រសេរថា ពួកគេច ាប់ផ្ដើមសួរសំណួ រជ ាច្រនើ ន� ៅពេលដែល “ អសូ ឈច្វិ មនិ ដែលក�តើ ឡ�ងើ ន�ោះទេ” ។ ជឌូ តី បានដ�រើ ទ�ៅ រកក្មេងម្នាកន់ �ោះហ�យើ សរួ ថា ត�កើ ្មេងម្នាកន់ �ោះអាចដឹងបាន បានដឹងអពំ ីរ�ឿងរាវដែលក�តើ ឡ�ងើ មកល�គើ ្ួរសាររបស់ ដ�ោយរប�ៀបណា ពីព្រោះគេមានវយ័ ក្មេងណាសន់ �ៅពេល យ�ងើ ។ យាងណាមញិ កនូ ៗរបសខ់ មុំញ្ និ មានជីដនូ ជតី ា អ៊ំ ដែលរ�ឿងន�ោះបានក�តើ ឡ�ងើ ។ ណាហ្ស៊ីក្មេងខមីច្ ្នាកន់ �ោះឆ្យើល មងី ឬគ្ួសរ ារ ដែលអាចចណំ ាយពេលវេលាជាមយួ ន�ៅ ថាខនួល្ បានឮវាមកពសី ាស្ត្រាចារ្យល្បីឈ្មោះម្នាក។់ ជឌូ តី បាន ល ាតដ់ ៃអាវរបសខ់ នួល្ ដ�មើ ្បីបង្ហាញលេខស ាកន់ �ៅល�ដើ ៃ ពេលវសិ ម្សកាលដចូ ជាមតិ រត្ ួមថ្នាកដ់ ទ៏ ៃទ�ៀតរបសខ់ នួល្ A-51792។ ក្មេងណាហ្ស៊ីម្នាកន់ �ោះស�ចើ ហ�យើ នយិ ាយថា ន�ោះទេ។ ពកួ គេកម៏ និ មានថ្ឈៃង បស់ ម្រាកដែលគ្សួរ ារ ជឌូ តី អាចធ្បើវ ែបនេះដ�ោយខនួល្ ឯងបាន។ ទាងំ មលូ បានជបួ ជគំុ ្នាដែរ។ ន�ៅពេលដែលកនូ ៗរបស់ ត�អើ ក្ន អាចអតឱ់ នទោសបានដែរឬទេ? ខឈំញុ្ ានចលូ វយ័ ជទំ ង់ ខញ្ ុំបានសម្រេចចតិ ថត្ ាយ�ងើ នងឹ ធ្ើវ នេះគជឺ ាសណំ ួរមយួ ដែលខញ្ ុំតែងតែគតិ ដលរ់ ហតូ ទាល់ ដណំ �ើរទ�ៅស៊ីហ្គេតមង្ដ ទ�ៀត។ ធ្បើវ ែបនេះពកួ គេអាចនងឹ តែខញ្ ុំដឹងថាខមំុញ្ និ ចាបំ ាចគ់ តិ អពំ ីវាន�ោះទេ។ អ្វីដែលក�តើ ម ានអ ារមណ្ម ៍ជតិ សន្ ិទជធ្ ាមួយនងឹ ដ�មើ កណំ �ើតរបសខ់ នួល្ មជ្ឈមណ្ឌ លឯកសារកមពជុ្ ា ហ�យើ អាចយលដ់ ឹងទាងំ អសគ់ ្នាអពំ សី ្ថានភាពរបសយ់ �ងើ ។ ន�ៅពេលដែលធ្ដើវ ណំ �ើរ គពឺ តិ ជាមានភាពពិបាកខ្លាងំ ណាសក់ ងនុ្ ការប្រាបក់ នូ ៗរបសខ់ អំុញ្ ពំ សី មាជកិ គ្សួរ ារដែល យ�ងើ បានបាតប់ ង។់ ខមុញំ្ និ ចងឲ់ ្យពកួ គេឃ�ញើ ថាខពញុំ្ ិបាក ចតិ ្តន�ោះទេ។ ដចូ ្នេះហ�យើ ទ�ើបខនុញំ្ យិ ាយហាក់បីដចូ ជា ខជញំុ្ ាអកន្ ទេសចរណ៍ម្ នាកដ់ ែលមកធ្ដើវ ណំ �ើរកសំ ាន្តន� ៅ បរទេស។ ខមញុំ្ និ បានអនញុ ្តាញ ឲ្យខនួល្ ឯងមានអារមណ្ម ៍អីវ្ ទាងំ អស។់ ខមញុំ្ និ ទានយ់ លច់ ្បោសថ់ ាការរ�ៀបរាបអ់ ពំ កី ារ ពតិ ផ្តលច់ ណំ េះដឹងតែផ្នែកបញ្ដញា ែលអាចជ្រាបដលត់ ្មឹរ តែស្មារតរី បសម់ នសុ ្សម្ នាក់ៗតែបណុ ្ណោះ។ សម្រាបក់ ារយលដ់ ឹងច្បោសដ់ �ោយអារមណម្ ៍រ�ឿងរាវ ទាងំ ន�ោះត្វរូ តែជ្រាបឲ្យដលប់ េះដងូ របសម់ នសុ ្សម្នាកៗ់ ។ 27
លេខ២៤៦ ខែមិថុនា ឆនា្២ំ ០២០ ស្ែវងរកការពតិ -ផ្កែន ច្បាប់ ពពិ រ័ ណ៍រូបថតន�ៅសារមនរទី្ សតុក្ ថហូ ្វ កងុន្ ទីក្ុងរ ដាសន៍គ្ ៃប្រទេសបូឡញូ ។ (សវូ ចិ តិ ្រ មេតត្ ា/ មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកមុពជ្ ា) កនូ ៗរបសខ់ ញ្ ុំបានចម្យើល សម្រាបស់ ណំ ួររបសខ់ នួល្ បនុ ្តែខំុញ្ ហ�យើ បានឃ�ញើ មងី របសខ់ ញ្ ុំន�ៅជ្ងរុ ម្ខាងនៃផ្លូវ បនុ ្តែពេល មនិ បានដឹងអពំ អី ្វីដែលពកួ គេបានគតិ ន�ោះទេ។ ខគញុំ្ ្មានបទ ខញ្ុំដ�រើ ទ�ៅរកគាតៗ់ គជឺ ាមនសុ ្សផ្សេងទ�ៅវញិ ទេ។ ពសិ �ោធនព៍ តិ ប្រាកដអពំ កី ារទ�ៅលេងផទ្ ះកមុ ារភាពរបស់ ផទ្ ះចាសរ់ បសយ់ �ងើ ន�ៅដដែល បនុ ្តែម្ចសា ផ់ ទ្ ះបានម�លើ ខនួល្ ន�ោះទេ ហ�យើ ន�ោះគជឺ ាមលូ ហេតដុ ែលខញ្ ុំបានសម្រេច មកយ�ងើ ដ�ោយសង្យ័ស ន�ៅពេលដែលយ�ងើ នយិ ាយថាធ្លាប់ ចតិ ្តធ្ដើវ ណំ �ើរទ�ៅទីន�ោះមង្ត ទ�ៀត។ ដ�មើ ្បីធ្ធើវ មយម្ ាត្រា រសន់ �ៅទីនេះកងនុ្ អឡំ ងុ ពេលកមុ ារភាពរបសយ់ �ងើ ។ ពកួ គេ ជាមយួ ប្អូនស្ខីរ នញុំ្ ងិ ទ�ៅទស្សនាកន្លែងទាងំ អសដ់ ែលមាន ភយ័ ខ្លាចថាយ�ងើ ចងយ់ កផទ្ ះវញិ បនុ ្តែពកួ គេន�ៅតែអនញុ ្តាញ សារសខំ ានច់ ពំ �ោះយ�ងើ ដ�មើ ្ឲបី ្យអារមណ្ម ទ៍ ាងំ ន�ោះអ�ោប ឲ្យយ�ងើ ចលូ ទ�ៅកងុន្ នងិ ដ�រើ ម�លើ ជវុំ ញិ ។ ន�ៅខាងកងនុ្ ខមញុំ្ និ ក្រស�ោបយ�ងើ ហ�យើ ធ្ឲើវ ្យយ�ងើ យចំ េញមកក្រៅ។ ន�ៅរដវូ បានឃ�ញើ អ្វីដែលន�ៅចពំ មី ខុ ខញ្ ុំន�ោះទេ។ ផយុទ្ ទ�ៅវញិ ខញ្ ុំបាន ឃ�ញើ បន្ទបគ់ េងរបសឪ់ ពកុ ម្ដាយខញ្ ុំដចូ ដែលន�ៅពេលន�ោះ។ ក្តៅបន្ទាបយ់ �ងើ ក៏បានចេញដណំ �ើរ។ ដណំ �ើរកសំ ានលត្ �កើ ន�ៅកងុន្ បន្ទបរ់ បសខ់ ៗញុំ្ បានឃ�ញើ វតថ្ ុដែលខសំញុ្ ្រឡាញជ់ ាង គេ គពឺ ្យាណនូ ងិ ស�ៀវភ�ៅ។ ខញ្ ុំស្ទរើ តែអាចឮសឡំ េងឆ្កែរបស់ ដបំ ងូ របសយ់ �ងើ គទឺ �ៅផ្នែកកណ្ តាលនៃទីក្ងរុ ដែលឧទ្យាន យ�ងើ ព្ុសរ ន�ៅខាងក្រៅទីធ្លា។ លីវីនងិ ខញ្ ុំបានស្រកទ់ ឹកភ្កនែ ជាច្រនើ ។ យ�ងើ ប្រៀបបានដចូ ជាកមុ ារដែលបានចាកចេញ ត្រូវបានជនំ សួ ទ�ៅដ�ោយហាងទនំ ញិ ជាច្រនើ ។ នេះហាក់ ពផី ទ្ ះដ�ោយគ្មានការអនញុ ្តញា ហ�យើ ឥឡវូ នេះគកឺ ពំ ងុ តែ បីដចូ ជាការចលូ រ�ោងភាពយន្តដ�មើ ្បីម�លើ ការសម្ដែងដែល ភ្លករ់ សជាតនិ ៃផលវបិ ាកបន្ទាបព់ ីន�ោះ។ ការធ្ដើវ ណំ �ើរនេះ ខធំុញ្ ្លាប់បានឃ�ញើ មង្ដ រចួ ទ�ៅហ�យើ ។ ទេសភាពគនឺ �ៅដដែល នាមំ កនវូ ផលវជិ ម្ជ ានជាច្រនើ ។ សបុ និ អាក្រករ់ បសខ់ ញ្ ុំបាន បនុ ្តែតអួ ងទ្គ ាងំ អសត់ ្វរូ បានផ្លសា ប់ រូត្ ។ ឆាកតន្ីរ្តន�ៅកងុន្ កាតប់ នយថ្ ។ ទ�ោះបីជាសបុ និ អាក្រកទ់ ាងំ ន�ោះមនិ បានបាត់ ឧទ្យានន�ៅតែមានបនុ ្តែត្វរូ បានកសាងថ។មី្ ផ្លាកន�ៅខាង ទ�ៅណា បនុ ្តែជារ�ឿយៗខឈុញំ្ បភ់ ្ញាកឡ់ �ងើ ដ�ោយបែកញ�សើ ក្រៅហាងទនំ ញិ ត្ូរវបានផ្លសា ប់ រូដ្ ។ ជនំ សួ ទ�ៅដ�ោយឈ្មោះ ជ�ោគខនួល្ នងិ ជាមួយអារមណម្ ៍ថាកនូ របសខ់ កញុំ្ ពំ ងុ ន�ៅ របសជ់ នជាតជិ ហីវ្ ្វ ឥឡវូ នេះ គពឺ �ោរពេញទ�ៅដ�ោយឈ្មោះ ប្រទេសសយ៊ុ អែតហ�យើ ខញ្ ុំន�ៅឆ្ងាយពពី កួ គេ នងិ មនិ អាច ជនជាតរិ ូមាន។ី ខញ្ ុំបានដ�រើ ចលូ ទ�ៅកងនុ្ ហាងមយួ ដែលពមី នុ ឃ�ញើ ពកួ គេមង្ត ទ�ៀតទេ។ នេះធ្ឲើវ ្យខយុំញ្ លថ់ ា មនសុ ្សគតឺ ្រវូ ធ្លាបជ់ ាកមសម្ ទិ្ធិរបសព់ ខូ ។ញំុ្ ន�ៅពេលនេះវាគគឺ ្របគ់ ្រងដ�ោយ ម្ចាសដ់ ែលខមំុញ្ និ ស្គាល់ នងិ លកក់ ្រណាតដ់ ចូ ដែលខធំញុ្ ្លាប់ មជ្ឈមណឌ្ លឯកសារកមពជុ្ ា បានជ្រសើ រ�សើ ន�ៅកងនុ្ ហាងរបសព់ ខូ ។ុំញ្ ខញ្ុំដ�រើ ជវំុ ញិ ទីក្ុងរ 28
ស្ែវងរកការពិត-ផ្កនែ ប្រវតតិស្ ាស្ត្រ និងការស្រាវជ្រាវ លេខ២៤៦ ខែមិថុនា ឆនា្២ំ ០២០ តែប្រឈមមខុ នងឹ ភាពភយ័ ខ្លាច។ មានតែបែបន�ោះទេទ�បើ គ្រានត់ ែម�លើ មខុ គ្នាទ�ៅវញិ ទ�ៅមកតែបណុ ្ណោះដ�មើ ្បីដឹង យ�ងើ អាចយកឈន្ ះភាពភយ័ ខ្លាចរបសខ់ នួល្ បាន។ ថាយ�ងើ ទាងំ ពរី នាកក់ ពំ ងុ គតិ អពំ អី ីវ។្ ខញ្ ុំបានជបួ ណាហ្ស៊ីថម្ ីន�ៅដ�មើ ទសវត្សរឆ៍ ្នា១ំ ៩៩០ ត�អើ កន្ បានគតិ អពំ ពី េលវេលានៅកងុន្ ជរំ ជំ ា ន�ៅពេលដែលគេត្ូវរ បានកាតទ់ �ោសពីបទបរហិ ាកេរ។៍ិ ្ត ញកឹ ញាបដ់ ែរឬទេ? បរុ សម្នាកន់ �ោះបានសរសេរសបំ តុ ្រសបអ្ ខ់ ្ពមើ ផ្ញទើ �ៅអក្ន រស់ រានមានជីវតិ ជាច្រនើ នាករ់ ួមទាងំ ខញ្ ុំទ�ៀតផង។ ខញ្ ុំត្រវូ បាន ខញ្ ុំបានបង្រៀនអពំ ីពេលដែលខញ្ ុំន�ៅតាមជរំ ផំ ្សេងៗ តលុ ាការក�ោះហ�ៅ ដ�មើ ្បីធ្ជើវ ាសាក្សីហ�យើ បានស្នឲើ ្យ គ្នាស្ទរើ តែជារ�ៀងរាលថ់ ្ចៃង ាបត់ ាងំ ពអី ឡំ ងុ ទសវត្សរឆ៍ ្នាំ នយិ ាយអពំ ីរ�ឿងរាវផ្ទាលខ់ នួល្ របសខ់ ។ញំុ្ បរុ សម្នាកន់ �ោះត្ូរវ ១៩៨០ ហ�យើ រាលព់ េលដែលខនំញុ្ យិ ាយអពំ ីវា ខមំុញ្ ាន បានកាតទ់ �ោសឲ្យជាបព់ នន្ធ ាគារ បនុ ្តែសមូ ្បីតែន�ៅទីន�ោះក៏ អារមណម្ ៍ថាធរូ ចតិ ។ត្ ទ�ោះបីជាពិបាកខ្លាងំ បនុ ្តែវាបាននាំ គេន�ៅតែបន្តផ្ញសើ បំ តុ ្រសប្អ ខ់ ្ពមើ ន�ោះមកខញ្ ុំដដែល។ ខញ្ ុំបាន ទ�ៅរកអ្វីដែលល្អ នងិ បានក្លាយទ�ៅជាវធិ មី ួយសម្រាប់ ប្រគលស់ បំ តុ ្រន�ោះឲ្យទ�ៅបលូ ីស។ អ្វីដែលក�តើ ឡ�ងើ បនទ្ ាប់ ការជាសះស្បយើ អពំ កី ារបះទងចិក្ ផ្លូវចតិ រត្ បសខ់ ។ុញំ្ អកន្ រស់ ខមំុញ្ និ បានដឹងន�ោះទេ។ នាយកសាលារ�ៀនន�ៅទីក្រងុ តាប៊ី រានម ានជីវតិ ភាគច្រនើ ម ានការពិបាកកងនុ្ ការនយិ ាយ បានហ�ៅខឲញំុ្ ្យទ�ៅបង្រៀនន�ៅទីន�ោះ ពីព្រោះតែមានក្មេងខចូ ៗ អពំ អី ្វីដែលបានក�តើ ឡ�ងើ ចពំ �ោះខនួល្ ។ ដចូ ្នេះហ�យើ វាបាន ដែលវាយតបគ់ ្នា នងិ បានគរូ រូបសញ្ណាញ ាហ្ស៊ីន�ៅល�ើ ក្លាយទ�ៅជាសេចកឈដី្ ចឺ ាប់មយួ ដែលមនិ អាចប្រែប្រួល ជញ្ងជំា សាលារ�ៀន។ បន្ទាបព់ កី ារបង្រៀនរបសខ់ ញ្ ុំដែលជា បាន ពីព្រោះតែខញ្ ុំធ្កើវ ារជារ�ៀងរាលថ់ ្ដងៃ �ោយនយិ ាយអពំ ី រ�ឿងធមតម្ ាដែលក្មេងប្ុរសៗទាងំ ន�ោះមនិ មកចលូ រួម មាន វា នងិ សរសេរស�ៀវភ�ៅអពំ ីវាៗមនិ មានតទ�ៅទ�ៀតទេ ក្មេងស្មីរ យួ ចនំ នួ បានមករកខំញុ្ ហ�យើ នយិ ាយអរគណុ ខ។ញុំ្ ន�ៅពេលដែលខឈុំញ្ បធ់ ្កើវ ារ។ សេចកឈដី្ ចឺ ាបទ់ ាងំ ន�ោះ ក្មេងស្ទីរ ាងំ ន�ោះគតិ ថា គពឺ តិ ជាមានសារសខំ ានខ់ ្លាងំ មនិ មានវតម្ត ានន�ៅកងនុ្ ស្មារតរី បសខ់ ញ្ ុំទ�ៀតន�ោះទេ ទ�ោះបី ណាសក់ ងនុ្ ការស្តាបអ់ ពំ ីរ�ឿងរាវរបសខ់ ំញុ្ ហ�យើ ឥឡវូ នេះ ជាន�ៅតែកបន់ �ៅកងនុ្ ដងួ ចតិ រត្ បសខ់ ញ្ ុំហ�យើ អាចលេចចេញ ពកួ គេនងឹ មនិ ទ�ៅលេងជាមយួ ក្មេងប្សុរ ទាងំ ន�ោះទ�ៀត មកក្រៅមង្ដ ទ�ៀតគ្របព់ េលណាកដ៏ �ោយ។ ន�ោះទេ។ ន�ៅពេលដែលក្មេងប្ុរសទាងំ ន�ោះបានបាតប់ ង់ ប្រសនិ ប�ខើ កំុញ្ ពំ ងុ តែដ�រើ តាមផ្លូវ ហ�យើ ឮសឡំ េងឆ្កែ ការគាទំ ្រ សាលារ�ៀនបានវលិ ត្រឡបទ់ �ៅរកភាពស្ងប់ ព្រសុ ន�ៅពីក្រោយខៗំុញ្ នងឹ មានអារមណ្ម ៍ថាខនួល្ ឯងបាន ស្ងាតវ់ ញិ ហ�យើ រូបសញ្ណញា ាហ្ស៊ីក៏បាតទ់ �ៅជាមយួ ដែរ។ វលិ ត្រលបទ់ �ៅជរំ វំ ញិ ភ្លាមៗដែលមានក្រមុ ក្មេងស្ដរី �រើ ខញ្ ុំបានទទលួ រងការប្រមាថ នងិ សបំ តុ ្រគរំ ាមកហំ ែងជា ជាប្រាជំ រួ ន�ៅតាមផ្លូវទ�ៅធ្កើវ ារងារ នងិ មានកងការពារ ច្រនើ ឆ្នាមំ កហ�យើ ។ ជាធមតម្ ាខញ្ ុំតែងតែប្រគលស់ បំ តុ ្រទាងំ ណាហ្ស៊ីដ�រើ ពខី ាងក្រោយជាមយួ សត្វឆ្កែ។ ប្រសនិ ប�ើមាន ន�ោះទ�ៅឲ្យបលូ ីស។ សបំ តុ ្រទាងំ ន�ោះមនិ អាចបភំ យ័ ខុំញ្ នរណាម្នាកដ់ លួ ចេញពជី រួ កងការពារណាហ្ស៊ីន�ោះនងឹ ឲ្យ បានទេ។ គ�ោលបណំ ងរបសអ់ ក្ន សរសេរសបំ តុ ្រទាងំ ន�ោះ ឆ្កែហកម់ កខាអំ កន្ ន�ោះ។ ខញ្ ុំន�ៅតែអាចចងចាអំ ពំ អី ារមណ្ម ៍ គគឺ ្រានត់ ែដ�មើ ្បីបង្តើក ឲ្យមានភាពភយ័ ខ្លាចតែបណុ ្ណោះ។ ភយ័ ខ្លាច នងិ ខ្យលប់ កត់ ្រជាកដ់ ែលបះសម្ៀល កបពំ ាក់ ដស៏ ្ដងើ របសខ់ ុញំ្ នងិ អារមណ្ម ឈ៍ ចឺ ាបន់ �ៅល�ជើ �ងើ ដែល ត�អើ កន្ ស្អបជ់ នជាតអិ ាល្មឺល ង៉ ដ់ ែរឬទេ? បណ្ ដាលមកពីស្បែកជ�ងើ របសខ់ ។ំញុ្ ន�ៅពេលខ្លះទ�ៀតខំុញ្ ស្រមៃឃ�ញើ បពំ ង់ផ្សែង ហ�យើ មានអារមណម្ ឈ៍ ចឺ ាប់ ក្ មុរ ការងាររបសយ់ �ងើ ទ�បើ តែត្រឡប់មកជរំ វំ ញិ ន� ៅពេលដែលខញ្ ុំដឹងថ ាបពំ ង់ផ្សែងន� ៅកងនុ្ អសូ ឈច្វិ បន្ទាបព់ ីចេញទ�ៅធ្កើវ ារន�ៅក្រោមភ្ៀល ងដធ៏ មំ យួ ន�ៅតាម ន�ោះគេប្រសើ ម្រាបធ់ ្អើវ ីវ។្ សណំ ង់បាកប់ ែក។ ស្បែកជ�ងើ គ្នាយ�ងើ មួយចនំ នួ មាន ពេលខរំុញ្ សន់ �ៅជាមយួ ប្អូនស្ីរ យ�ងើ កម្រនយិ ាយគ្នា សភាពចាស់ នងិ ដាចរ់ ហែក។ ន�ៅពេលន�ោះមានពាក្យ អពំ ហី ឡូ ខូ សតណ៍ ាស។់ បនុ ្តែអ្វីដែលធ្ឲើវ ្យខនំុញ្ កឹ គតិ ឃ�ញើ ចចាមអារាមថាមានកប៉ាលដ់ ឹកអីវានថ់ ម្ ីបានចលូ មកដល។់ អពំ អី តតី កាល វាកប៏ ែបន�ោះសម្រាបន់ ាងដែរ។ យ�ងើ ត�អើ ក្ន ណាអាចយកបានអីវានថ់ ម្ ីន�ោះ? ឃ្លានហ�យើ រងា មជ្ឈមណ្ឌ លឯកសារកមុជព្ ា 29
លេខ២៤៦ ខែមថិ ុនា ឆា្ន២ំ ០២០ ស្ែវងរកការពតិ -ផ្កនែ ប្រវតតិស្ ាស្ត្រ នងិ ការស្រាវជ្រាវ ជាមយួ នងឹ ជ�ងើ ដែលស�មើ ន�ៅកងនុ្ ស្បែកជ�ងើ ដែលមាន កម្ចាតយ់ �ងើ ច�ោលន�ោះទេ។ អកន្ ជតិ ខាងរបសយ់ �ងើ ខ្លះបាន តែឈ្មោះន�ោះ ខញ្ ុំបានដ�រើ ទ�ៅរកប្រធានជរំ ំ ហ�យើ សរួ ថា ព្យាយាមជយួ យ�ងើ ។ ជាងកាតស់ ក់ម្ ដាយរបសខ់ ញ្ ុំបាន ត�ខើ អំុញ្ ាចបានស្បែកជ�ងើ ថមីម្ ួយគដូ ែរឬទេ។ ប្រធានជរំ ំ ប្រឆាងំ នងឹ ការហាមឃាតម់ និ ឲ្យចលូ មកកងុន្ ហ្គេតដូ �ោយបាន បានសមងឹល្ ម�លើ មកខញ្ុំដ�ោយទឹកមខុ ចអំ កឡកឡ�យើ ហ�យើ មកសរួ សខុ ទកុ ្ខយ�ងើ នងិ យកគ្រឿងទេសមយួ ចនំ នួ មកឲ្យ។ ទះកភំ ្ៀល ងខាងឆ្វេងរបសខ់ យញុំ្ ាងខ្លាងំ រហតូ ដលខ់ ហញុំ្ ង៊ឹ សកឹល្ សេចកសដី្ ប្អ ខ់ ្ពមើ គជឺ ាប្រតកិ មស្ម យ័វ្ ប្រវតមតិ្ យួ ន�ៅ ត្រច�ៀក។ ខញ្ ុំស្ទរើ តែដលួ ទ�ៅហ�យើ ន�ៅពេលដែលមួយ ពេលដែលនរណាម្នាកធ់ ្ទើវ ង្មើវ និ លអ្អ ីវ្មយួ ទ�ៅល�នើ រណា កភំ ្ៀល ងក្រោយទ�ៀតមកល�ថើ ្ពាលស់ ្ដារំ បសខ់ ញ្ ុំដែលជនំ សួ ម្នាកផ់ ្សេងទ�ៀត។ បនុ ្តែយ�ងើ មនិ អាចទទលួ បានជ�ោគជយ័ ឲ្យខមញំុ្ ានលនំ ងឹ ឡ�ងើ វញិ វាបានធ្ឲើវ ្យខញ្ ុំដលួ ទ�ៅល�ដើ ី។ ជាមយួ នងឹ សេចកសដី្ បអ្ ខ់ ្ពមើ ន�ោះទេ ពីព្រោះឥទ្ធិពលរបស់ ការឈចឺ ាបត់ ្ូរវបានគ្របដណ្ដបដ់ �ោយការសប្អ ខ់ ្ពមើ ខំញុ្ វាអាចវាយបកត្រឡប់មកវញិ បាន។ សេចកសដី្ បអ្ ខ់ ្ពមើ មនិ ចងហ់ កទ់ �ៅរកប្រធានជរំ នំ �ោះហ�យើ វាយគេមងដ្ ហ�យើ បានបះពាលដ់ លអ់ កន្ ដែលត្ រូវគេសបអ្ ន់ �ោះទេ បនុ ្តែអកន្ ដែលសប្អ គ់ េទ�ៅវញិ ទេដែលមានអារមណម្ ៍មនិ ល។្អ នេះ មង្ដ ទ�ៀត។ បនុ ្តែខមញុំ្ និ ហ៊ានន�ោះទេ។ គេមានអណំ ាចជាងខ។ំញុ្ បងឲក្ ្យមានអារមណ្ម ស៍ ងសកឹ គ្នាទ�ៅវញិ ទ�ៅមកហ�យើ មកពីប្រទេសហងុ គ្ីរ ខមុញំ្ ានគ�ោលដ�ៅចនំ នួ ពរី ន�ោះ ន� ៅពេលន� ោះអក្ន ដែលសបអ្ គ់ េនងឹ ត្រូវបានគេសបអ្ ់វញិ គសឺ ប្អ ់ជនជាតអិ ាល្លឺមងន់ ងិ ជនជាតហិ ងុ គ្។រី ជនជាតិ ហ�យើ វានងឹ ក្លាយទ�ៅជាវដ្តនៃការសបអ្ ខ់ ្ពមើ ដែលគ្មានទី បញ្ចប់។ យ�ងើ ត្ូវរ ការពេលវេលាមនុ ពេលដែលយ�ងើ អាល្លឺមង់ គជឺ ាអក្ន ដែលធ្ទើវ ារណុ កម្មយ�ងើ បនុ ្តែជនជាតិ អាចលះបងស់ េចកសដី្ ប្អ ខ់ ្ពមើ បាន យ�ងើ ត្ូរវសញ្ងជឹ គតិ អពំ ី អ្វីដែលបានក�តើ ឡ�ងើ ដ�មើ ្បីបញ្ចបក់ ារសបអ្ ខ់ ្ពមើ ន�ោះ។ បនទ្ ាប់ ហងុ គ្រី គជឺ ាអកន្ ដែលបានប្រគលយ់ �ងើ ឲ្យទ�ៅឃាតករ។ មកទ�បើ យ�ងើ អ ាចរសន់ � ៅកងនុ្ ជីវតិ មួយដែលគ្មានភ ាព ជរូ ចតប់ ាន។ នេះគមឺ និ មែនជាសណំ ួរអពំ កី ារអត់ឱនន�ោះ បន្ទាបព់ សី ង្រ្គាមបានបញ្ចប់ ខញ្ ុំបានចណំ ាយអសរ់ យៈពេល ទេ។ ខមុំញ្ និ អាចអតទ់ �ោសជនំ សួ អកន្ ដែលត្ូរវបានគេសម្លាប់ ជាច្រនើ ដ�មើ ្បីបពា្ឈបក់ ារសបអ្ ់មួយនេះ។ គរួ ឲ្យចម្លែក បានន�ោះទេ ដចូ ដែលអក្ន ប្រមាញណ់ ាហ្ស៊ីដល៏ ្បីល្បោញ ល�ោក សាយមនុ វ�ៀសេនសាល បាននយិ ាយដចូ ្នេះដែរ។ ដែលខសញំុ្ បអ្ ់ជនជាតហិ ងុ គ្ីរ យរូ ជាងពេលដែលខសញុំ្ ប្អ ់ បនុ ្តែយ�ងើ អាចរ�ៀនរសន់ �ៅជាមយួ អ្វីដែលក�តើ ឡ�ងើ បាន។ ជនជាតអិ ាល្លឺមង។់ រូបភាពនៃមកួ ក្រណាតរ់ បសប់ លូ ីស យ�ងើ អាចរសន់ �ៅជាមយួ អតតី សត្រូវ ហ�យើ ទទលួ ស្គាល់ គ្នាទ�ៅវញិ ទ�ៅមក។ យ�ងើ គរួ យលដ់ ឹងឲ្យបានច្បោសថ់ ា ហងុ គ្នីរ ងឹ តាមលងបន្លាចន�ៅកងនុ្ សបុ និ អាក្រករ់ បស់ យ�ងើ នងឹ មនិ អាចដឹងបានទេថាខនួល្ ឯងនងឹ មានប្រតកិ ម្ម ខជំញុ្ ានចិ ។្ច យាងណាកងនុ្ ស្ថានភាពដែលងាយធ្ឲើវ ្យឈចឺ ាប។់ ពេល ខអំុញ្ ាចរួចផតុ ពសី បុ និ អាក្រកន់ េះបានដ�ោយសារតែ ដែលខញ្ ុំន�ៅកងុន្ ជរំ ំ ខសញុំ្ បអ្ ជ់ នជាតអិ ាល្លឺមងទ់ ាងំ អស់ ខុំញ្ ជនអន្តោប្រវេសនជ៍ នជាតហិ ងុ គ្មរី ្ នាកដ់ ែលខញ្ ុំបានជបួ មានអារមណ្ម ស៍ ងសកឹ ។ប្រសនិ ប�ខើ មុញំ្ ានឱកាសខញ្ុំប្រហែល កាលពីបនុ ្មានឆ្នាមំ នុ ។ គាតប់ ានប្រាបខ់ ថញំុ្ ា គាតប់ ានក�តើ អាចនងឹ ធ្កើវ ារសងសកឹ ។ បនុ ្តែបន្ទាបព់ កី ាររដំ �ោះ ខនំញុ្ ងិ ន�ៅភមូ តិ ចូ មយួ ន�ៅ ហងុ គ្-ីរ ភសូ ្តា ហ�យើ គាតម់ និ ដែល អកន្ ដទៃទ�ៀតជាច្រនើ បានយលថ់ ា ការសងសកឹ នងឹ ធ្ឲើវ ្យ យ�ងើ មានកម្រិតស្មគើ ្នាទ�ៅនងឹ ឃាតករ។ បន្ទាបព់ កី ារ បានឃ�ញើ ជនជាតជិ ហីវ្ ្វេទ រហតូ ទាលត់ ែគាតប់ ានមកដល់ រដំ �ោះន�ៅបែលជនិ -បសឺ និ ទាហានអងគ់ ្លេសបានប្រមលូ អតតី អន្កយ ាមរបសយ់ �ងើ ដាកន់ � ៅល�ឡើ ាន ហ�យើ ប្រទេសសយ៊ុ អែត។ បនុ ្តែគាត់បានដឹងថាជនជាតជិ ហីវ្ ្វ បានប�កើ ជវំុ ញិ ជាមយួ ពាក្យប្រកាសថា «ន�ៅទីនេះមាន ឃាតកររបសអ់ ក្ន ៗអាចធ្តើវ ាមចតិ រ្ត បសអ់ កន្ បាន នងិ ធ្ើវ គតឺ ្វូរ តែសបអ្ ខ់ ្ពមើ ព្រោះពកួ គេបានធ្ឲើវ ្យ សសូ៊ ្លាប។់ ការសងសកឹ » ។ មនិ មានមនសុ ្សជាច្រនើ ទេដែលធ្ដើវ ចូ ្នេះ។ គាតប់ ានរ�ៀនអពំ ីរ�ឿងនេះមនុ គាតច់ េះអានអក្សរទ�ៅទ�ៀត។ មជ្ឈមណ្ឌ លឯកសារកមុពជ្ ា គាតរ់ �ៀនអពំ ីរ�ឿងនេះមកពីបពុ ជវ្ តិ គ្រិសសត្ ាសនាម្នាកន់ �ៅ សាលារ�ៀនរ�ៀងរាលថ់ ្អៃង ាទតិ ្យ។ ខញ្ ុំបានសញ្ងជឹ គតិ ហ�យើ ទីបផំ តុ អាចម�លើ ឃ�ញើ ជ្ុរង ម្ខាងទ�ៀតនៃកាក។់ ខចំុញ្ ាបផ់ ្តមើ ដឹងថាគមឺ និ មែនជាប្រទេស ជតិ ខាងរបសយ់ �ងើ ន�ៅស៊ីហ្គេតន�ោះទេ ដែលបាននាយំ �ងើ ទ�ៅរកទរូ ថភ្ងើល បនុ ្តែគជឺ ាបលូ ីសវយ័ ក្មេងទ�ៅវញិ ទេដែល ចញិ ្មចឹ នងិ បណដ្ ុះនវូ គនំ តិ សប្អ ខ់ ្ពមើ ។ អកន្ ដទៃទ�ៀតដែលរស់ ន�ៅស៊ីហ្គេត ប្រហែលជាមនិ មានអារមណម្ ៍រកី រាយកងុន្ ការ 30
ស្ែវងរកការពិត-ផ្កែន ប្រវតតសិ្ ាស្ត្រ និងការស្រាវជ្រាវ លេខ២៤៦ ខែមិថុនា ឆ្ានំ២០២០ ភាគច្រនើ គគឺ ្រានត់ ែដ�រើ ចេញឆ្ងាយហ�យើ សប្បោយចតិ ្ត ពរី ទ�ៅបីឆ្នាបំ ន្ទាបព់ សី ង្រ្គាមបានបញ្ចប់ ខញ្ ុំបានធ្ដើវ ណំ �ើរ ដែលដឹងថាអក្ន យាមទាងំ ន�ោះមនិ អាចគ្របគ់ ្រងល�យើ �ងើ តាមរថភ្ងើល ន�ៅពេលយបដ់ ែលធ្ដើវ ណំ �ើរឆង្ល កាតប់ ្រទេស ទ�ៀតន� ោះទេ។ អាល្លឺមង់ ហ�យើ ក៏បានភ្ញាកដ់ ឹងខនួល្ ដ�ោយបែកញ�សើ ជ�ោគ សម្រាបយ់ �ងើ ទាងំ អសគ់ ្នាការសងសកឹ ន�ោះ គយឺ �ងើ ពសី បុ និ អាក្រក់មយួ ថា ជនជាតអិ ាល្លឺមងហ់ �ៀបនងឹ ព្យួ រ ដែលត្ូរវបានសនតម្ ថានងឹ ត្វរូ សម្លាបច់ �ោលន�ៅតែបនត្ កខ។ំុញ្ ខញ្ ុំភ្ញាកឡ់ �ងើ ដ�ោយភយ័ សនល្ ស់ ្លោ។ ខចំុញ្ ណំ ាយពេល រសរ់ ានមានជីវតិ នងិ មានក្ មុរ គ្រសួ ារថ។ីម្ ការសងសកឹ មួយភ្តលែ ទ�ើបដឹងថា វាគគឺ ្រានត់ ែជាសបុ និ មួយដែល របសយ់ �ងើ គឺ ណាហ្ស៊នី ាពេលអតតី កាលបានបាតប់ ងទ់ �ៅ ហ�យើ ។ សព្វថ្នៃង េះកនូ ច� ៅរបសព់ កួ គេកានត់ ែច្រនើ បណ្ តាលមកពរី ូបដេកយបដ់ ែលពទ័ រធ្ កុំ របសខ់ ំុញ្ ។ បានស្តាបអ់ ពំ ីរ�ឿងរាវរបសយ់ �ងើ ហ�យើ កក៏ ពំ ងុ តែធ្ើវ មនុ ដបំ ងូ ខញ្ ុំបានបដសិ េធមនិ នយិ ាយភាសាអាល្លឺមង់ សកម្មភាពផ្សេងៗ ដ�មើ ្ឲបី ្យប្រាកដថាហឡូ ខូ សតន៍ ងឹ មនិ ឬកធ៏ ្ដើវ ណំ �ើរទ�ៅប្រទេសអាល្លឺមងន់ �ោះទេ។ ក្រោយមក ក�តើ ឡ�ងើ មង្ត ទ�ៀត។ សព្វថ្នៃង េះខមុញំ្ ានមិត្តភកជតិ្ ាច្រនើ ដែលជាជនជាតិ ន�ៅពេលដែលខញ្ ុំប�កើ ក្រុមហនុ៊ តចូ មយួ ខគញុំ្ ្មានជម្រសើ ច្រនើ អាល្លឺមង់ នងិ ជនជាតហិ ងុ គ្ដរី ែលភាគច្រនើ ជាកនូ ៗរបស់ ទេហ�យើ កានត់ ែមានភាពពិបាកថែមទ�ៀត។ ខញ្ ុំបានសង្កេត ជនល្មសើ អក្ន ទាងំ ន�ោះមានគ�ោលដ�ៅដចូ ខញ្ ុំដែរ។ ម�លើ ទ�ៅមនសុ ្សគ្របគ់ ្នាដែលមានអាយដុ ណំ ាលខំញុ្ ឬ ជាអកសុ ល ជនួ កាលខញ្ ុំន�ៅតែជបួ មនសុ ្សមយួ ចនំ នួ ចាសជ់ ាងខុញំ្ ហ�យើ ក៏បានចាតទ់ កុ អកន្ ទាងំ ន�ោះថាគជឺ ាជន ដែលជាថមីម្ ង្ដ ទ�ៀតបានជ� ឿងបង់ លទ់ � ៅល�មើ ន� ោគមន៍ ល្មសើ ។ ខមុញំ្ និ ដែលអនញុ ្តញា ឲ្យខនួល្ ឯងចលូ រួម ន�ៅកងនុ្ សនន្ទ ា វជិ ្ជានៃការសបអ្ ខ់ ្ពមើ ។ អកន្ ទាងំ ន�ោះមនិ ស្តាបរ់ �ឿងរាវរបស់ ណាដែលមានលកណ្ខ ៈជាឯកជនជាមយួ អក្ន ទាងំ ន�ោះទេ។ ខញ្ ុំន�ោះទេ ពកួ គេគ្រានត់ ែនយិ ាយឡ�ងើ វញិ នវូ ឃ្លាដែលពកួ គេព្យាយាមផ្សពផវ្ ្សាយន�ៅកងុន្ ចណំ �ោមមនសុ ្សវយ័ ក្មេង។ បែបនេះ គជឺ ាការដាកទ់ �ោសដ�ោយមនិ ទានប់ ានកាតក់ ។ីដ្ ក្រុមណាហ្ស៊ីថម្ ីទាងំ នេះត្វូរ តែបបំ ែកចេញឲ្យឆ្ងាយដ�មើ ្ីប បង្ការកំុឲ្យមានអក្ន ចលូ រួមកានត់ ែច្រនើ ឡ�ងើ ។ ខញ្ ុំបានចណំ ាយអសរ់ យៈពេលជាច្រនើ ឆ្នាមំ នុ ពេលដែលខុញំ្ ន�ៅពេលខ្លះមានមនសុ ្សមយួ ចនំ នួ ដែលន�ៅកងុន្ រងង្វ ់ យលថ់ ា នេះគជឺ ាការរ�សើ អ�ងើ ដែលខយញុំ្ លឃ់ �ញើ ថាជន អក្ន ស្គាលគ់ ្នាបាននយិ ាយដ�ោយមានបរុ េវនិ ចិ យ័ឆ្ អពំ ីរ�ឿង ជាតអិ ាល្លឺមងទ់ ាងំ អសគ់ ជឺ ាជនល្មសើ ។ បនុ ្តែទីបញ្ចប់ ខំុញ្ ដែលបានក�តើ ឡ�ងើ ។ ន�ៅពេលន�ោះ ខពុំញ្ តិ ជាចងស់ រួ ថាត�ើ បានដ�ោះលែងខនួល្ ឯងអពំ កី ារសង្យ័ស នងិ ការសប្អ ខ់ ្ពមើ ពកួ គេសអំ ាងល�អើ ីវ្? ខចញំុ្ ងឲ់ ្យអកន្ ទាងំ ន�ោះពនិ តិ ្យពចិ យ័ ទាងំ ន�ោះ។ ច្រនើ ឆ្នាកំ នងល្ ផតុ ទ�ៅ ខចញំុ្ ាបផ់ ្ដមើ ទទលួ ការ ល�មើ តរិ បសខ់ នួល្ ឯងនងិ អកន្ ដទៃឡ�ងើ វញិ នងិ ធ្កើវ ារវនិ ចិ យ័ឆ្ អញ្ជញើ ទ� ៅកម្មវធិ ជី ាច្រនើ ន� ៅកងនុ្ ប្រទេសអ ាល្លឺមង់ ដ�ោយខនួល្ ឯងមង្ដ ទ�ៀតអពំ កី ារពតិ ។ ខញ្ ុំបានចាបផ់ ្ដមើ ការ ហ�យើ កឃ៏ �ញើ ថា គកឺ ានត់ ែមានភាពងាយស្លរួ កងនុ្ ការ ពភិ ាក្សាដែលមនិ អាចមានលទផ្ធ លភ្លាមៗ បនុ ្តែប្រសនិ ប�ើ ទាកទ់ ងជាមួយជនជាតអិ ាល្លឺមង។់ ខញ្ ុំថែមទាងំ បានធ្ើវ មានការល�កើ ឡ�ងើ ជាច្រនើ ដងខអំញុ្ ាចសង្មឃឹ បានថានងឹ មាន មតិ ្តភកជតិ្ ាមយួ ពកួ គេទ�ៀតផង។ កងនុ្ ចណំ �ោមន�ោះ គមឺ ា ការផ្លសា ប់ រតូ្ មយួ ។ នកនូ ប្សរុ របសជ់ នល្មសើ ឈ្មោះថាមាទីន បូមាន់ ដែល ត�អើ ក្ន ធ឵្ល បប់ ានជបួ ជាមយួ ជនល្មសើ ដែរឬទេ? ជាដៃស្ដារំ បសហ់ ៊ីត្លែរ។ មតិ មត្ ្ នាកន់ �ោះក៏មានឈ្មោះថា បន្ទាបព់ សី ង្រ្គាមបានបញច្បទ់ �ៅភាពសបអ្ ខ់ ្ពមើ របសខ់ ុំញ្ ម ាទីនដែរ។ ចពំ �ោះជនជាតអិ ាល្លឺមងន់ �ៅតែមាន។ ខញ្ ុំបានចណំ ាយពេល អសជ់ ាច្រនើ ដ�មើ ្បីលះបងវ់ ាច�ោល។ អ្វីដែលន�ៅតែមាន ដចូ ជាយវុ វយ័ ដទ៏ ៃទ�ៀតដែរ គាតក់ ធ៏ ្លាបជ់ ាសមាជកិ ន�ោះគភឺ ាពភយ័ ខ្លាចដ�ោយមនិ ដឹងខនួល្ ។ ន�ៅកងនុ្ រយៈពេល របសហ់ ៊ីត្លែរជយូ េន៍ហ�យើ ន�ៅពេលដែលសង្គ្រាមបានបញច្ប់ មជ្ឈមណឌ្ លឯកសារកមពុជ្ ា គាតក់ ពំ ងុ តែធ្កើវ ារប្រយទុ ន្ធ �ៅកងុន្ សមរភមូ និ �ៅឡ�យើ ។ គាតម់ ានភាពលបំ ាកវេទនាណាសន់ �ៅពេលដែលហ៊ីត្លែរ ចះុ ចាញស់ ង្រ្គាម។ គាតម់ ានគម្រោងធ្អើវ តឃត្ ាត ហ�យើ កដ៏ �រើ ចលូ ទ�ៅកងុន្ ព្រៃជាមយួ នងឹ កាភំ ្ងើល មយួ ដ�មើ នងិ ដ�ោយ គ្មានអ ាហ ារបរភិ � ោគអសរ់ យៈពេលជាច្រនើ សប្ដាហ។៍ បនុ ្តែសេចកដ្ ីស្រេកឃ្លនា បានធ្ឲើវ ្យគាតស់ ម្រេចចតិ ្តគ�ោះទ្វារ ផទ្ ះស្បូវមយួ ។ ន�ោះគជឺ ាផទ្ ះរបសប់ ពុ ជ្វ តិ គ្រិសសត្ ាសនា 31
លេខ២៤៦ ខែមិថុនា ឆាន្ំ២០២០ ស្វែងរកការពិត-ផ្កនែ ប្រវតតិស្ ាស្ត្រ នងិ ការស្រាវជ្រាវ ម្នាក។់ មតិ រត្ បសខ់ ញ្ ុំបានប្រាបឈ់ ្មោះផ្សេងរបសខ់ នួល្ ហ�យើ ឮការច�ោទប្រកានជ់ ាញកឹ ញាបថ់ ា ឪពកុ របសគ់ ាតគ់ ឺ បានសអំុ ាហារដ�មើ ្បីបរភិ �ោគ។ ន�ៅពេលដែលបពុ ជវ្ តិ ជាឧក្រិដជឋ្ នណាហ្ស៊ីម្ នាកដ់ ែលបានរតគ់ េចខនួល្ ចេញពី គ្រិសសត្ ាសនាម្នាកន់ �ោះសរួ នាំ មាទីនបានឆ្យើល ប្រាបថ់ ា សណំ ាញយ់ តុ ធតិ្ ម៌បន្ទាបព់ សី ង្គ្រាមបានបញ្ចប់។ គាត់ ឪពកុ របសគ់ ាត់បានស្លាបន់ � ៅកងុន្ សមរភូមិ ចណំ ែកឯ បានគតិ ថា ន�ោះគគឺ ្រានត់ ែជាការកហុ កហ�យើ បានជលួ ម្ដាយរបសគ់ ាតប់ ានបាតខ់ នួល្ ។ បពុ ជ្វ តិ ន�ោះមានចតិ អត្ ាណិត អាសរូ គាត់ ហ�យើ កអ៏ នញុ ្តាញ ឲ្យគាតស់ ្នាកន់ �ៅទីន�ោះ មេធាវីម្នាកដ់ �មើ ្បីបង្ហាញភសតតុ្ ាងឲ្យច្បោសល់ ាស។់ មេ ធាវីបានស�បើុ អង្កេត ហ�យើ អ្វីដែលធ្ឲើវ ្យគាតអ់ សស់ ង្មឃឹ អសរ់ យៈពេលជាច្រនើ ឆ្នា។ំ ន�ៅពេលន�ោះហ�យើ គជឺ ា ខ្លាងំ គនឺ � ៅពេលដែលមេធាវីបានបញ្កាជ ថ់ ាការច�ោទ ល�កើ ដបំ ងូ ដែលគាត់បានស្គាលអ់ ពំ ីសេចកសដី្ ្រឡ ាញ់ ប្រកានន់ �ោះគជឺ ាការពតិ ។ ឪពកុ របសគ់ ាតធ់ ្លាបជ់ ាមន្តីរ្ ហ�យើ វាបានដកជ់ ាបន់ �ៅកងនុ្ អារមណម្ ៍របសគ់ ាតជ់ ារ�ៀង រហតូ ។ គាតប់ ានដឹងពីភាពខសុ គ្នារវាងជីវតិ ពរី ផ្សេងគ្នា កានត់ ណំ ែងធមំ ្នាកដ់ ែលទទលួ ម�លើ ការខសុ ត្រូវចពំ �ោះការ ដែលគាតប់ ានរសន់ �ៅ ហ�យើ កស៏ ម្រេចចតិ ្តចែកចាយកដី្ សម្លាបជ់ នជាតជិ ហីវ្ ្វន�ៅព្រំប្រទលន់ �ៅប្រទេសអយុ៊ ក្រែន។ ស្រលាញទ់ �ៅអក្ន ដទៃទ�ៀត។ ន� ៅពេលសង្គ្រាមបានបញច្ប់ គាត់បានជនំ យួ ពីវហិ ារ មាទីន មនិ មែនជាមនសុ ្សតែម្ នាកដ់ ែលបានដកខនួល្ កាតលូ កិ មយួ ហ�យើ បានរតគ់ េចខនួល្ ទ�ៅប្រទេសអី៊តាលី ចេញឆ្ងាយចេញពអី តតី កាលរបសខ់ នួល្ ន�ោះទេ។ ខញ្ ុំបានជបួ ដ�មើ ្របី ងច់ ាទំ ដិ ្ឋាការចលូ ទ�ៅកងុន្ ប្រទេសអាហ្សងទ់ ីន។ ជនជាតអិ ាល្លឺមងជ់ ាច្រនើ នាកដ់ ែលខសុ ប្លែកពជី នំ ានឪ់ ពកុ ន�ៅពេលដែលគាតប់ ានដឹងអពំ ីរ�ឿងទាងំ អសន់ េះ គាតប់ ាន ម្ដាយរបសព់ កួ គេ ហ�យើ អកន្ ទាងំ ន�ោះមានគ�ោលបណំ ង កាតផ់ ្ដាចទ់ នំ ាកទ់ នំ ងទាងំ អសជ់ ាមយួ ក្មុរ គ្រួសារ ហ�យើ កងនុ្ ការកែប្រែកហំ សុ ខសុ ឆង្គ របស់ឪពកុ ម្ដាយខនួល្ ។ បានប្ដេជញ្ ាចតិ ្តប្រជើ ីវតិ របសគ់ ាតដ់ �មើ ្បីប្រយទុ ប្ធ ្រឆាងំ នងឹ ច�ៅគមី គជឺ ាអកន្ ជនំ ញួ វយ័ ក្មេងម្ នាកដ់ ែលរ�ឿងរាវ ជីវតិ របសគ់ ាតប់ ានធ្ឲើវ ្យខរុញំ្ ជំ លួ ចតិ យ្ត ាងខ្លាងំ ។ គាតគ់ ្មាន ណាហ្ស៊នី យិ ម។ ឪពកុ ន�ោះទេហ�យើ បានជ�ឿជាកថ់ ា ឪពកុ របសគ់ ាតប់ ាន ខញ្ ុំបានជបួ បរុ សវយ័ ក្មេងម្ នាកឈ់ ្មោះថា ហ្វ្រាយរជី ន�ៅពេលដែលខញ្ ុំធ្ដើវ ណំ �ើរទ�ៅសនសនិ្ ីទសអតី្ ពំ សី ទិ្ធិមនសុ ្ស ស្លាបន់ �ៅកងុន្ សមរភមូ ដិ ចូ ជាអកន្ ដទ៏ ៃទ�ៀតដែលន�ៅកងុន្ មួយ។ អឡំ ងុ ពេលដែលយ�ងើ កពំ ងុ សនន្ទ ាគ្នា គឺបាន ជនំ ានន់ �ោះដែរ។ ម្ ដាយរបសគ់ ាតប់ ានរ�ៀបការជាមួយ បង្ហាញយាងច្បោសថ់ ា គាតធ់ ្លាបជ់ ាសមាជកិ ម្នាករ់ បស់ អតតី ទាហានម្ នាក់ ហ�យើ មនិ យរូ បនុ ្មានក៏មានកនូ ទ�ៀត ហ៊ីត្លែរជយូ េន។៍ ន�ៅពេលនេះគាតក់ ពំ ងុ ព្យាយាមស្វែង ផង។ គាតធ់ ធំ ាតឡ់ �ងើ ន�ៅកងនុ្ មជ្ឈដ្ឋានដែលព�ោរពេញ យលអ់ ពំ អី តតី កាលរបសខ់ នួល្ ដ�មើ ្បីទទលួ បានចម្យើល ឲ្យ ទ�ៅដ�ោយសេចកសីដ្ ្រឡាញប់ នុ ្តែត្វូរ បានលាបពណ៌ដ�ោយ ច្បោសព់ មី លូ ហេតដុ ែលធ្ឲើវ ្យគាតម់ និ ដែលគតិ អពំ ខី នួល្ ឯង ហ�យើ តែងតែស្ដាបប់ ង្គាប់ នងិ ធ្តើវ ាមអ្វីដែលគេបានបញ្។ាជ គនំ តិ ណ ាហ្ស៊ីនយិ មដែលន� ៅតែម ានឥទ្ធិពលន� ៅកងុន្ គ្សួរ ាររបសគ់ ាតជ់ ានចិ ។ច្ គាតច់ ងចាពំ ាក្យជីដនូ របសគ់ ាត់ គាតប់ ានសរួ អពំ ជី ីវប្រវតរតិ្ បសខ់ ញ្ ុំហ�យើ មានការភ្ញាកផ់ ្អលើ យាងខ្លាងំ ន�ៅពេលដែលគាតដ់ ឹងថា ខធញំុ្ ្លាបន់ �ៅកងុន្ ជរំ ំ ដែលបាននយិ ាយថា “ទ�ោះបីជាយាងណាកដ៏ �ោយកំុ ប្រមលូ ផ។ុំដ្ ខមញំុ្ និ ចងដ់ ឹងបន្ថែមអពំ អី តតី កាលរបសគ់ ាត់ ថា ត�គើ ាតធ់ ្លាបទ់ �ៅទីណា? ហ�យើ ត�គើ ាតធ់ ្លាប់បានធ្អើវ ីវ្ រ�ៀបការជាមយួ ជនជាតជិ ហីវ្ ”វ្ ។ គាតម់ និ អាចចាបំ ានទេថា ខ្លះន�ោះទេ។ បច្ចុប្បនន្ គាតប់ ានចលូ រួមធ្កើវ ចិ ក្ច ារដចូ ជាខុញំ្ ន�ៅពេលណាដែលគាតប់ ានឮជាល�កើ ដបំ ងូ ថាឪពកុ របស់ ដែរ ដចូ នេះអតតី កាលមនិ សខំ ានន់ �ោះទេ។ លះុ ត្រាណាតែ គាតគ់ ជឺ ាជនល្មសើ ។ គាតប់ ានសរួ ជីដនូ របសគ់ ាតដ់ ែល អតតី សត្វូរ អាចផ្សះផ្សានងិ ធ្កើវ ាររមួ គន្ សា ម្រាបគ់ �ោលដ�ៅ ជាអន្កបញ្កាជ ់អំពីទនំ ាកទ់ នំ ងរបស់ឪពកុ គ ាតជ់ ាមួយ តែមយួ ទ�បើ យ�ងើ អាចសង្មឃឹ ថានងឹ មានអនាគតមយួ ណាហ្ស៊ី ដែលន�ៅពេលន�ោះគជឺ ាតម្ូវរ ការសម្រាបជ់ ន ដល៏ ប្អ ្រស�រើ ដែលជាអនាគតន�ៅកងនុ្ សងមគ្ ប្រកបដ�ោយ ជាតអិ ាល្លឺមងទ់ ាងំ អស។់ បនុ ្តែជីដនូ របសគ់ ាតម់ និ ចង់ ភាពថ្លៃថរូន្ នងិ ជីវតិ ដែលគ្មានភាពសប្អ ខ់ ្ពមើ ឬការសងសកឹ ។ សារភាពថាឪពកុ របសគ់ ាត់បានប្រព្តរឹ ្តបទល្មសើ ណា មួយន�ោះឡ�យើ ។ ន�ៅពេលធដំ ឹងកដ្ ីឡ�ងើ គាតប់ ានស្ដាប់ 32 មជ្ឈមណ្ឌ លឯកសារកមជពុ្ ា
ស្ែវងរកការពិត-ផ្កែន ប្រវតតសិ្ ាស្ត្រ និងការស្រាវជ្រាវ លេខ២៤៦ ខែមថិ ុនា ឆ្នា២ំ ០២០ វែកប្រាកដ់ ែលបន្សលទ់ កុ ពី សម័យខ្មែរក្រហម ហូ ថនុ ា ន�ៅកងុន្ របបខ្មែរក្រហម របសរ់ បរមានតម្លៃរបស់ វែកប្រាក់ ដែលបានបន្សលទ់ កុ ពរី បបខ្មែរក្រហម។ ប្រជាជន រហតូ ដលស់ ម្ ភារប្របើ ្រាសប់ ្រចាថំ ្នៃង �ៅកងុន្ ផទ្ ះ (ហូ ថនុ ា/ មជ្ឈមណល្ឌ ឯកសារកមុពជ្ ា) គតឺ ្ូរវបានប្រមលូ យកមកដាកជ់ ារបសរ់ ួមទាងំ អស។់ ខ្មែរ មនិ យរូ បនុ ្មាន ខ្មែរក្រហមបានជម្ៀល សគ្ួរសារយាយទតួ ក្រហមហាមដាចខ់ ាតមនិ ឲ្យប្រជាជនរក្សាទកុ របសរ់ បរ នងិ ម្ តាយរបសខ់ ញ្ ុំទ�ៅរសន់ �ៅភមូ តិ ្រពាងំ វែង ដែលជាភមូ ិ មយួ បង្តើក ឡ�ងើ ដ�ោយយ�ោធាខ្មែរក្រហម នងិ មានចម្ងាយ ទាងំ នេះជាកមសម្ ទិ្ធិផ្ទាលខ់ នួល្ ឡ�ើយ បនុ ្តែយាយរបសខ់ ញុំ្ មនិ សវូ ឆ្ងាយពីភមូ កិ ណ្ តាលឡ�យើ ។ ភមូ តិ ្រពាងំ វែងនេះ បានលចួ លាកវ់ ែកបាយដែលធ្ពើវ ីប្រាកទ់ កុ ហ�យើ វែកនេះ មានព្រៃដះុ ពទ័ ជធ្ ជុំ តិ ។ ន�ៅពេលន�ោះ ខ្មែរក្រហមបានបែងចែកការងារឲ្យ បានន�ៅសលរ់ ហតូ មកដលស់ ព្វថ្។ៃង ម្ តាយរបសខ់ កុញំ្ ាបដ់ �មើ ទន្រ្ទានខែត្រ នងិ រ�សើ អាចមគ៍ �ោ យាយទតួ របសខ់ ញ្ ុំឈ្មោះ ស។៊ុ ំ ន�ៅពេលយ�ោធាខ្មែរ 33 ក្រហមបានចលូ មកដលភ់ ូមកិ ណ្ តាល ឃពំុ ្រះនេត្រព្រះ ស្ុរកព្រះនេត្រ តបំ ន៥់ ន�ៅឆ្នា១ំ ៩៧៥ ខ្មែរក្រហមបាន ចាបផ់ ្តមើ ជម្ៀល សប្រជាជនចេញ នងិ បានដតុ បំផ្លាញផទ្ ះ របសប់ ្រជាជនមយួ ចនំ នួ រួមទាងំ ផទ្ ះយាយរបសខ់ ញ្ ុំដែរ។ ន�ៅពេលដែលភ្ងើល កពំ ងុ ឆាបឆេះ យាយទតួ របសខ់ ញ្ ុំបាន លចួ ចលូ ទ�ៅយកបង្វេចខ�ោអាវ នងិ វែកបាយធ្ពើវ ីប្រាក់ ដែលបានលាកទ់ កុ ន�ៅកងុន្ ផទ្ ះន�ោះមកជាមួយ។ ចណំ ែក ទ្រព្យសម្បតត្ ិន�ៅកងនុ្ ផទ្ ះទាងំ បនុ ្មានត្វូរ ភ្ើងល ឆេះគ្មានសេស សលឡ់ �យើ ។ យាយទតួ របសខ់ ញុំ្ម្តាយរបសខ់ ំញុ្នងិ ប្រជាជន ដែលរសន់ �ៅកងនុ្ ភមូ កិ ណ្ តាលទាងំ អសប់ ានទ�ៅរសន់ �ៅភនំ្ កនូ ដរំ ី ដែលសតថិ្ ន�ៅកណ្ តាលវាលស្រែល្វឹងល្យើវ ។ រយៈ ពេល១៥ថ្កៃង ្រោយមក ខ្មែរក្រហមបានជម្ៀល សគាតឲ់ ្យ ទ�ៅរសន់ �ៅភមូ សិ ្រេះខាងក�តើ វញិ ។ បន្ទាប់មក ខ្មែរក្រហម បានដ�រើ ប្រមែប្រមលូ ទ្រព្យសម្បតរតិ្ បសប់ ្រជាជនទាងំ អស់ មកដាកជ់ ាកមស្ម ទិ្ធិរួម។ យាយទតួ របសខ់ ញ្ ុំបានដ�ោះក្រវលិ ពីត្រច�ៀកម្តាយរបសខ់ ំញុ្ នងិ គ្រឿងអលង្ការរបសគ់ ាត់ ព្រម ទាងំ របររបរប្របើ ្រាសម់ ួយចនំ នួ ទ�ៀតប្រគលទ់ �ៅឲ្យខ្មែរ ក្រហម ល�កើ លែងតែវែកធ្ពើវ ីប្រាករ់ បសគ់ ាត។់ យាយ ទតួ របសខ់ ញ្ ុំបានលាកវ់ ែកប្រាកន់ �ោះន�ៅកងនុ្ បង្វេចខ�ោអាវ របសគ់ ាតប់ ានយាងល។្អ មជ្ឈមណឌ្ លឯកសារកមុជព្ ា
លេខ២៤៦ ខែមិថុនា ឆ្ានំ២០២០ ស្វែងរកការពតិ -ផ្កនែ ប្រវតិតស្ ាស្ត្រ នងិ ការស្រាវជ្រាវ ឆ្នាងំ បាយដែលត្រូវបានបន្សលទ់ កុ ពរី បបខ្មែរក្រហម។ ន�ោះទ�ៅចាកច់ �ោល នងិ បានព្រមានយាយទតួ របសខ់ ថញុំ្ ា (ហូ ថនុ ា/ មជ្ឈមណលឌ្ ឯកសារកមពុជ្ ា) «អងកគ្ ារមនិ អនញុ ្តញា ឲ្យដាថំ ្នាផំ កឹ ដ�ោយខនួល្ ឯងឡ�យើ »។ យាយរបសខ់ ញ្ ុំន�ៅស្ងៀមមនិ តបតឡ�ើយ បនុ ្តែគាតម់ និ ដ�មើ ្បីធ្ជើវ ីដាកស់ ្រែ។ ចណំ ែកយាយទតួ របសខ់ មំុញ្ ានតួ ពេញចតិ ្តទង្រើវ បសប់ ្រធានចងុ ភ�ៅដែលប្រព្តឹរ មត្ កល�ើ នាទីម�លើ ថែក្មេងតចូ ៗ ដែលឪពកុ ម្ តាយរបសក់ ្មេងៗទាងំ ន�ោះ ត្ូវរ បានខ្មែរក្រហមចាតត់ ាងំ ឲ្យទ�ៅធ្កើវ ារន�ៅវាល គាត់ នងិ ការដឹកនារំ បសខ់ ្មែរក្រហមន�ៅកងុន្ ភមូ ឡិ �យើ ។ ស្រែឆ្ងាយពីភមូ ិ។ ក្រោយមកដ�ោយស ារជងំ យឺ ាយរបសខ់ កំញុ្ ានត់ ែធនង្ ធ់ រង្ ន�ៅអឡំ ងុ ឆ្នា១ំ ៩៧៦ យាយទតួ របសខ់ ចំញុ្ ាបផ់ ្តមើ មងី របសខ់ កំុញ្ ៏បានសម្រេចចតិ យ្ត កមាស២ជី ទ�ៅដ�ោះដរូ ក�តើ ជងំ ហឺ �មើ ដ�ោយសារមនិ មានអាហារហបូ គ្របគ់ ្រាន។់ យកអងរ្ក ពីប្រជាជនកងុន្ ភូមិមកដាបំ ាយឲ្យគាតហ់ បូ ។ យាយរបសខ់ ញ្ ុំបានដ�រើ រកឫសឈ�ើមកផ្សំធ្ថើវ ្នាំ ហ�យើ ន�ៅអឡំ ងុ ពេលន�ោះមាស២ជី ដរូ បានអងរក្ តែ៥កំបងុ ស្រាបត់ ែពេលន�ោះមានប្រធានចងុ ភ�ៅន�ៅកងនុ្ សហករណ៍ បណុ ្ណោះ។ បនុ ្តែយាយទតួ របសខ់ មញំុ្ និ ព្រមហបូ បាយន�ោះ រួមឈ្មោះ ឈនម្ ់ បានតាមទានព់ េលគាតក់ ពំ ងុ តែស្ងោរ ទេ ដ�ោយគាតន់ យិ ាយទ�ៅកានម់ ងី នងិ ម្ តាយរបសខ់ ថញំុ្ ា ថ្នាផំ កឹ ។ ប្រធានចងុ ភ�ៅបានយកឆ្នាងំ ដែលកពំ ងុ ស្ងោរថ្នាំ «យាយមនិ ចងរ់ សន់ �ៅកងុន្ សងម្គ បែបនេះតទ�ៅទ�ៀតទេ»។ ពមី យួ ថ្ទៃង �ៅមយួ ថ្ៃង យាយទតួ របសខ់ កុញំ្ ានត់ ែទ្រុឌទ្រោម ហ�យើ បានស្លាបន់ �ៅចងុ ឆ្នា១ំ ៩៧៦។ បន្ទាបព់ យី ាយទតួ របសខ់ សំញុ្ ្លាបទ់ �ៅ ម្តាយរបសខ់ ញ្ ុំបាន យកវែកដែលគាតប់ ានលចួ លាកទ់ កុ មករក្សាទកុ បន្តទ�ៀត។ ម្តាយរបសខ់ ញ្ ុំបានយកវែកប្រាកន់ េះលាកទ់ កុ ន�ៅកងុន្ បង្វេច ខ�ោអាវរបសគ់ ាត់ ព្រោះខ្លាចខ្មែរក្រហមមកឆែកឆេររក ឃ�ញើ ។ រហតូ ដលរ់ បបខ្មែរក្រហមត្វរូ បានផត្ ួលរលំ ដំ �ោយ កងទព័ សម្ ័គ្រចតិ ្តវ�ៀតណាមន�ៅឆ្នា១ំ ៩៧៩ ទ�បើ ម្តាយរបស់ ខញ្ ុំបានយកវែកន�ោះមកប្រសើ ម្រាបដ់ សួ បាយ។ មាយ្ត របស់ ខញ្ ុំបាននយិ ាយប្រាបខ់ ថុំញ្ ា វែកប្រាកន់ េះមានអាយកុ ាល ជាច្រនើ ជនំ ានម់ កហ�យើ ។ យាយទតួ របសខ់ ញ្ ុំតែងតែយក វែកប្រាកន់ េះដសួ បាយប្រគេនចង្ហានដ់ លព់ ្រះសង្ឃន�ៅ វតជត្ ារ�ៀងរាលថ់ ្ៃង ន�ៅកងនុ្ សមយ័ សងម្គ រាស្រ្តនយិ ម នងិ សមយ័ លន់ នល់ ព្រោះយាយទតួ របសខ់ ញ្ ុំបានប្រណិបត័ ន៍ ព្រះពទុ ស្ធ ាសនាយាងខ្ជាបខ់ នួជ្ ។ មកដលស់ ព្វថ្ៃង ម្តាយរបសខ់ ញ្ ុំលែងប្របើ ្រាសវ់ ែកប្រាក់ នេះទ�ៀតហ�យើ គគឺ ាតច់ ង់ថែររក្សាវែកនេះទកុ ជាកេរ មរតកដែលបន្សលទ់ កុ ពយី ាយទតួ របសខ់ ុញំ្ ឲ្យកនូ ច�ៅ ជនំ ានក់ ្រោយបានឃ�ញើ ។ 34 មជ្ឈមណ្ឌ លឯកសារកមុពជ្ ា
ការិយាលយ័ ព័ត៌មានសាធារណៈ «ការយិ ាល័យពត័ ម៌ ានសាធារណៈ» របស់មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារ កមពុ្ជាបានប�ើកបម្រើជនូ នសិ ្តសិ អ្នកស្រាវជ្រាវ បុគល្គ កិ រាជការ នងិ អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល នងិ បុគល្គ ទាំងឡាយដែលមាន ចំណាប់អារម្មណ៍ ពីការវិវឌ្ឍនរ៍ បស់អងគ្ជំនជុំ ម្រះវិសាមញកញ្ ុន្ង តលុ ាការកមពុ្ជា ឬសាលាកីត្ខ្មែរក្រហម។ ម ជ្ឈមណឌ្លឯកសារកមពុ្ជាជាកន្លែងប្រមូលផំុត្នងិ ចងក្រងឯកសារ អំពរី បបកមពុ្ជាប្រជាធបិ តេយ្យបានច្រនើ បំផតុ ។ ឯកសារន�ៅ មជ្ឈមណឌ្លឯកសារកមពុជ្ ាមានប្រាំប្រភេទ។ប្រភេទឯកសារទីមួយ គឺឯកសារជាក្រដាសសនកឹល្ ដែលមានចំននួ ជិតមួយលានទំព័រ។ ប្រភេទឯកសារទីពរី គជឺ ាបទសម្ភាសនដ៍ ែលបុគល្គ កិ មជ្ឈមណ្ឌល ឯកសារកមុព្ជាចះុ ទ�ៅធ្សើវ ម្ភាសនជ៍ ាមួយជនរងគ្រោះ នងិ អតតី កម្មាភិបាលខ្មែរក្រហម។ ប្រភេទឯកសារទីបីគឺជារូបថតទាក់ទង ទ�ៅនងឹ សម័យខ្មែរក្រហម។ ប្រភេទឯកសារទីបួនគជឺ ាឯកសារ ទាក់ទងទ�ៅនងឹ ការធ្ផើវ ែនទីរណ្តៅសាកសព នងិ ទីតាំងសម្លាប់ របសខ់ ្មែរក្រហម នងិ ឯកសារទីប្រាំគជឺ ាខ្សែភាពយនឯត្ កសារដែល បានផលតិ ឡ�ងើ កុនង្ របបខ្មែរក្រហម នងិ សម័យក្រោយមកទ�ៀត។ តាមរយៈការយិ ាលយ័ ពត័ ម៌ ានសាធារណៈ សាធារណជនអាចនងឹ ស្រាវជ្រាវឯកសារទាងំ នេះបាន។ឯកសារខ្លះទ�ៀតរួមមាន៖ប្រវតរតិ្ ូប កម្មាភិបាលខ្មែរក្រហម ចម្ើលយសារភាពកំណតហ់ េតរុ បសប់ ក្ស ទរូ លេខឆ្យើល ឆងល្ ពត័ ម៌ ានដែលបានមកពកី ារសមភ្ ាសនជ៍ ាមួយអតតី កម្មាភបិ ាលខ្មែរក្រហម នងិ ទនិ ន្ន យ័ គនន្ថ ទិ ្ទេសបង្ហាញពរី ណ្តៅសាក សព ទីតាងំ គុក នងិ បូជនយី ដ្ឋានប្រល័យពជូ សាសន។៍ ការយិ ាល័យព័តម៌ ានសាធារណៈមានទីតាំងន�ៅអគារលេខ៦៦ មហាវិថីព្រះសីហនុ សង្កាត់ទន្លេបាសាក់ ខណ្ឌ ចំការមន រាជធានីភន្ ំពេញ។ ការយិ ាល័យរបស់យ�ើងប�ើកជូនសាធារណ ជនចាប់ពីថ្ៃងចន្ទដល់ថ្ៃងសុក្រ ពេលព្ករឹ ពីម�ោង ៨៖០០ ដល់ម�ោង ១២៖០០ នងិ ពេលរស�ៀលពីម�ោង ២៖០០ ដល់ ម�ោង ៥៖០០។ ប្រសនិ ប�ើអសល់ �ោកអ្នកមានចម្ងល់ ឬចង់រ�ៀបចំ ព្តឹរ តិក្ ារណ៍ ជាក្រមុ ណាមួយ សូមទាក់ទងបុគលគ្ ិករបស់យ�ើង ស៊ាង ចិនត្ ា អ្នកសម្របសម្រលួ តាមរយៈទូរសពទ្លេខ៖ ០១២ ៦៦៣ ៦១១ ឬ អ៊ីម៉ែល ៖ [email protected] សមូ អរគុណ!
លេខ២៤៦ ខែមិថុនា ឆាន្២ំ ០២០ ស្វែងរកការពិត-ផ្កនែ ច្បាប់ សាលក្រមសណំ ុ ំរ�ឿង០០២/០២ (តពីលេខមនុ ) ដកស្រងច់ េញពឯី កសារដែលបានផ្សព្វផ្សាយជា សាធារណៈរបស់សាលាកីខត្ ្មែរក្រហម ហូ ថនុ ា នងិ ដាររ៉ា ដ្ឋ មេត�ា អ�ៀង សារី ឧបនាយករដមឋ្ ន្រីត្ នងិ រដម្ឋ ន្រកតី្ ្រសងួ ការបរទេស នៃរបបកមុពជ្ ាប្រជាធបិ តេយ្យ (១៩៧៥-១៩៧៩)ទទលួ គណៈ ប្រតភិ ូបរទេស ន�ៅព្រលានយន្តហ�ោះអនរ្ត ជាតពិ �ោធច៍ិ និ តងុ ។ (បណស្ណ ារមជ្ឈមណល្ឌ ឯកសារកមុពជ្ ា) ១៥៣.វធិ ាន ៩៨(២) នៃវធិ ានផ្ទៃកងនុ្ ចែងថា៖ «សាលក្រម ធាតថុ នីម្ ៃបទច�ោទបានឡ�យើ ។ អនលុ �ោមតាមវធិ ាននេះ ត្ រូវសម្រេចត្មឹរ តែអងហ្គ េតទុ ាងំ ឡ ាយណាដែលមាន នងិ ដចូ ដែលបានកណំ តន់ �ៅកងនុ្ យតុ សតិ្ ាស្រ្តនៃតលុ ាការ នេះ អងជ្គ នំ ជំុ ម្រះសាលាដបំ ងូ មនិ ជាបក់ ាតពក្វ ចិ ត្ច ្ូរវ ន�ៅកងុន្ ដីកាបញូជ្នរ�ឿងទ�ៅជនំ ជំុ ម្រះបណុ ្ណោះ។ អងជ្គ នំ ំុ អនវុ តតត្ ាមការកណំ តប់ ទច�ោទដែលបានសម្រេចដ�ោយ ជម្រះអាចផ្លាសប់ ូតរ្ ការកណំ តប់ ទច�ោទដែលបានកណំ ត់ សហច�ៅក្រមស�បុើ អង្កេត ឬអងប្គ រុ េជនំ ជំុ ម្រះន� ៅកងុន្ កងនុ្ ដីកាបញូនជ្ រ�ឿងទ�ៅជនំ ជំុ ម្រះបាន បនុ ្តែមនិ អាចបញូនជ្ នវូ 36 មជ្ឈមណឌ្ លឯកសារកមុជព្ ា
ស្ែវងរកការពតិ -ផ្កនែ ច្បាប់ លេខ២៤៦ ខែមថិ ុនា ឆាន្ ំ២០២០ ដីកាដណំ �ោះស្រាយន�ោះទេ។ អងជ្គ នំ ជំុ ម្រះសាលាដបំ ងូ កពំ លូ យលឃ់ �ញើ ថា «វធិ ាននេះបានប�កើ ទលូ ាយសម្រាប់ អងជ្គ នំ ជំុ ម្រះតលុ ាការកពំ លូ ន�ៅដណំ ាកក់ ាលបណតឹ្ង អាចកែប្រែបទច�ោទជាថម្ ីឡ�ងើ វញិ ចពំ �ោះអងហ្គ េតដុ ែល សាទកុ ឲ្ខ ្យធ្កើវ ារកែប្រែប្រភេទបទច�ោទដែលមានន�ៅកងុន្ ដីកាដណំ �ោះស្រាយ(ឯកសារ D427)ដែលសហច�ៅក្រម បានកណំ តក់ ងុន្ ដីកាដណំ �ោះស្រាយន�ៅពេលណាមួយក៏ ស�បុើ អង្កេតបានចាតទ់ កុ ថាជាបទសម្លាប់រង្គាលជាជាង បាន ដ�មើ ម្ឲីប ្យស្របតាមបទល្មសើ ឬទម្រងផ់ ្សេងទ�ៀត បទមនសុ ្សឃាត។ ការយលឃ់ �ញើ នេះ ធ្ឡើវ �ងើ ដ�ោយ ស្របតាមអងហគ្ េតដុ ែលថាដីកាដណំ �ោះស្រាយមនិ បាន នៃការទទលួ ខសុ ត្រវូ ព្រហ្មទណឌ្ដែលអនវុ ត្តបានរហតូ ដល់ ច�ោទប្រកានជ់ នជាបច់ �ោទពកី ារធ្មើវ នសុ ្សឃាត ទាកទ់ ង នងឹ ការផ្លាសទ់ ីលនំ �ៅប្រជាជនដណំ ាកក់ ាលទី២ ឡ�យើ មានសាលក្រម នងិ រួមទាងំ ន�ៅកងុន្ សាលក្រមផងដែរ។ បនុ ្តែគ្រានត់ ែច�ោទប្រកានព់ កី ារសម្លាបរ់ ង្គាលបណុ ្ណោះ។ ប្រការនេះ គអឺ ាស្រ័យទ�ៅល�លើ កខខ្ ណឌ្តម្វូរ ល�សើ លបុ ពាកព់ ន័ នធ្ ងឹ ការស្លាបដ់ ែលបានក�តើ ឡ�ងើ ដ�ោយសារតែ លកខខ្ ណ្ឌ នងិ កាលៈទេសៈនៃការផ្លាសទ់ ីលនំ �ៅប្រជាជន នៃការជនំ ជុំ ម្រះកត្ីដ�ោយយតុ ធតិ្ ម៌។ ជាពសិ េស ចណំ ុចនេះ អងជគ្ នំ ជំុ ម្រះតលុ ាការកពំ លូ កតស់ ម្គាលថ់ ា ទ�ោះបីជា អងហ្គ េតទុ ាងំ នេះមនិ បានបពំ េញនវូ ធាតផុ ្នសំ ៃឧក្រិដកឋ្ ម្ម តម្ូវរ ឲ្យអងជគ្ នំ ជំុ ម្រះត្ូរវសតថិ្ ន�ៅកងុន្ ព្រំដែនកណំ តន់ ៃ ប្រឆាងំ នងឹ មនសុ ្សជាតតិ ាមរយៈការសម្លាបរ់ ង្គាល ព្រោះ អងហគ្ េតទុ ាងំ ឡាយដែលមានន�ៅកងនុ្ ដីកាដណំ �ោះស្រាយ ធាតផុ ្អសំ ត្តន� ោម័តនៃការសម្លាប់រង្គាលតម្វរូ ឲ្យមាន នងិ ជនូ ដណំ ឹងដលជ់ នជាបច់ �ោទអពំ ីលទភធ្ ាពនៃការកណំ ត់ ចេតនាដ�ោយចពំ �ោះកងនុ្ ការសម្លាប់ (កងុន្ ទ្រងទ់ ្រាយធ)ំ បនុ ្តែអងហគ្ េតទុ ាងំ នេះបានបពំ េញនវូ ធាតផុ ្នសំ ៃឧក្រិដក្ឋ ម្ម បទច�ោទឡ�ងើ វញិ ន�ោះ។ ហេតនុ េះ ការផ្លសា ប់ រតូ្ ការកណំ ត់ ប្រឆាងំ នងឹ មនសុ ្សជាតតិ ាមរយៈការធ្មើវ នសុ ្សឃាត បទច�ោទត្ូរវតែពនិ តិ ្យពចិ យ័ ដ�ោយផ្អែកទ�ៅល�អើ ងហ្គ េតុ ជាពសិ េស អពំ ីដែលបងឲក្ ្យមនសុ ្សម្ នាកទ់ �ៀតស្លាបយ់ ាង ហ�ោចណាសម់ ានមានចេតនាដ�ោយប្រយ�ោល (dolus នៃរ�ឿងកីត្ ដ�មើ ្កបី ណំ តថ់ ា ត�មើ ានការរលំ �ោភបពំ ានល�សើ ទិ្ធិ eventualis)។ ន�ៅកងុន្ ការសម្រេចបែបនេះ អងជគ្ នំ ជុំ ម្រះ តលុ ាក ារកពំ លូ មនិ បានល�កើ ឡ�ងើ អពំ ីបញ្នហា ៃក ារជនូ របសជ់ នជាបច់ �ោទកងុន្ ការទទលួ បានការជនំ ជំុ ម្រះកត្ីដ�ោយ ដណំ ឹងន�ោះទេ។ យតុ ធតិ្ មដ៌ ែរឬទេ។ ១៥៦.អងជគ្ នំ ជុំ ម្រះសាលាដបំ ងូ សមូ រឮំ កថាសណំ ុំរ�ឿង ១៥៤. ន�ៅកងុន្ សណំ ំុរ�ឿងនេះ អងជ្គ នំ ជំុ ម្រះទទលួ យកអងគ្ ០០២/០១ នងិ សណំ ុំរ�ឿង ០០២/០២ គផឺ ្អែកទ�ៅល�ដើ ីកា ហេតនុ ានាពាកព់ ន័ នធ្ ងឹ ការស្លាប់របសប់ គុ លគ្ ទាងំ ឡ ាយ ដណំ �ោះស្រាយតែមយួ ដ�ោយសណំ ុំរ�ឿង ០០២/០២ ត្វរូ បានបង្តើក ឡ�ងើ អនលុ �ោមតាមសេចកសតី្ ម្រេចមួយសពីត្ ី ដែលត្វូរ បានច�ោទប្រកានថ់ ា បានស្លាបក់ ងនុ្ ទ្រងទ់ ្រាយធំ ការបបំ ែកដណំ �ើរការនតី វិ ធិ ី ចះុ ថ្ទងៃ ី០៤ ខែមេសា ឆ្នាំ ន�ៅកងុន្ ទីតាងំ ឧក្រិដក្ឋ មន្ម ានា ដ�ោយសារលកខ្ខ ណឌ្នៃការ ២០១៤។ បន្ទាបព់ កី ារបបំ ែកកចិ ដ្ច ណំ �ើរការនតី វិ ធិ រី ួចមក រសន់ �ៅ នងិ /ឬលកខ្ខ ណ្ឌការងារដែលពកួ គាតទ់ ទលួ រង។ សណំ ុំរ�ឿង ព្រមទាងំ ភាគនី ងិ តណំ ាងរបសព់ កួ គាត់ គមឺ និ មានការផ្លាសប់ ូតរ្ ន�ៅកងនុ្ សណំ ុំរ�ឿងទាងំ ពរី នេះឡ�យើ ។ អងហ្គ េតទុ ាងំ នេះត្វូរ បានកណំ តប់ ្រភេទត្មរឹ តែជាការ ១៥៧. ដ�ោយសារសណំ ុំរ�ឿងទាងំ ពរី នេះមានទនំ ាកទ់ នំ ងគ្នា សម្លាប់រង្គាលបណុ ្ណោះន� ៅកងុន្ ដីក ាដណំ � ោះស្រាយ។ ជាកល់ ាក់ នងិ កាលៈទេសៈអងហ្គ េតជុ ាមលូ ដ្ឋានមានភាព បញ្ហាន�ៅត្រងថ់ ា ត�អើ ងជគ្ នំ ជុំ ម្រះអាចកណំ តប់ ទច�ោទ ស្រដ�ៀងគ្នាន�ោះអងជគ្ នំ ជុំ ម្រះសាលាដបំ ងូ យលឃ់ �ញើ ថា តាងំ ពខី ែវចិ កិឆ្ ា ឆ្នា២ំ ០១៦ ភាគីបានទទលួ ការជនូ ដណំ ឹង ឡ�ងើ វញិ ថា ជាការធ្មើវ នសុ ្សឃាតបានដែរឬទេ ជា ពសិ េស ចេតនាដ�ោយប្រយ�ោល (dolus eventualis) កងនុ្ ករណីដែលមានភស័ តុត្ ាងបង្ហាញ។ ប្រកានេះអាចធ្ទើវ �ៅ បានតែកងុន្ ករណីដែលពមំុ ានការរលំ � ោភបពំ ានល�សើ ទិ្ធិ របសជ់ នជាប់បច�ោទកងនុ្ ការទទលួ បានការជនំ ជំុ ម្រះកតី្ ដ�ោយយតុ ធតិ្ ម៌បណុ ្ណោះ។ ១៥៥. ពាកព់ ន័ ន្ធ ងឹ បញ្ហានេះ អងជគ្ នំ ជំុ ម្រះសាលាដបំ ងូ កត់ សម្គាលព់ កី ារបកស្រាយរបសអ់ ងជ្គ នំ ជំុ ម្រះតលុ ាការ កពំ លូ អពំ ីភាពអនវុ ត្តបាននៃវធិ ាន ៩៨(២) នៃវធិ ានផ្ទៃ កងនុ្ ន�ៅកងនុ្ សាលដីកានៃការធ្មើវ នសុ ្សឃាត ចពំ �ោះអង្គ ហេតជុ ាកល់ ាកដ់ ែលបានរ�ៀបរាបន់ � ៅកងនុ្ ដីកាដណំ � ោះ ស្រាយថាជាការសម្លាបរ់ ង្គាលន�ោះ។អងជគ្ នំ ជំុ ម្រះតលុ ាការ មជ្ឈមណ្ឌ លឯកសារកមជពុ្ ា 37
លេខ២៤៦ ខែមថិ ុនា ឆនា្ំ២០២០ ស្វែងរកការពតិ -ផ្កនែ ច្បាប់ តាមរយៈសេចកសតី្ ម្រេចរបសអ់ ងជគ្ នំ ជុំ ម្រះរបសត់ លុ ាការ ២.៥.៦.៣.១. សារណារបសភ់ ាគី កពំ លូ ទ�ៅបណតឹង្ សាទកុ ្ខប្រឆាងំ នងឹ សាលក្រមអងជ្គ នំ ជំុ ម្រះ ១៥៨. មេធាវីការពារកតី្ ខ�ៀវ សផំ ន បានល�កើ ឡ�ងើ ថា ដ�ោយសារតែសហច�ៅក្រមស�បុើ អង្កេតខនួល្ ឯងផ្ទាលប់ ាន សាលាដបំ ងូ ន�ៅកងុន្ សណំ ំុរ�ឿង០០២/០១ ដចូ មានភាគី ទទលួ យកអងហ្គ េតដុ ែលមានន�ៅកងនុ្ ដីកាសនន្ ិដ្ឋានបញូជន្ ដចូ គ្នានងឹ សណំ ុំរ�ឿងនេះដែរថា អងជគ្ នំ ជំុ ម្រះសាលាដបំ ងូ រ�ឿងឲ្យស�បើុ សរួ ឬដីកាសនន្ ិដ្ឋានបញូជ្នរ�ឿងឲ្យស�បើុ សរួ បន្ថែម ទ�ើបសហច�ៅក្រមស�បុើ អង្កេតមនិ អ ាចបញូជ្ន នងិ អងជគ្ នំ ជុំ ម្រះតលុ ាការកពំ លូ អាចផ្លសា ប់ រតូ្ ការកណំ ត់ សណំ ុំរ�ឿងទ�ៅជនំ ជំុ ម្រះទ�ៅល�អើ ងហគ្ េតដុ ែលខនួល្ មនិ បាន បទច�ោទពកី ារសម្លាបរ់ ង្គាលទ�ៅជាការធ្មើវ នសុ ្សឃាតវញិ ទទលួ ន�ោះឡ�យើ ។ ហេតដុ ចូ ្នេះ កងុន្ ករណីដែលដីកាដណំ �ោះ ស្រាយមានអងហគ្ េតលុ �សើ ពអី ងហ្គ េតដុ ែលមានរ�ៀបរាប់ ដែលកងុន្ ន�ោះរួមមាន ចេតនាដ�ោយប្រយ�ោល (dolus កងុន្ ដីកាសនន្ ិដ្ឋានបញូជ្នរ�ឿងឲ្យស�បុើ សរួ អងជគ្ នំ ជំុ ម្រះ eventualis) ជាពសិ េស ពាកព់ ន័ ន្ធ ងឹ ការស្លាប់មនសុ ្សដែល សាលាដបំ ងូ មនិ ត្រូវពចិ ារណាទ�ៅល�អើ ងហ្គ េតទុ ាងំ ន�ោះ ឡ�ើយ។ វធិ ាននេះមានគ�ោលបណំ ងការពារសទិ្ធិរបស់ បានក�តើ ឡ�ងើ ដ�ោយសារតែលកខ្ខ ណឌ្ នងិ កាលៈទេសៈ ជនជាបច់ �ោទកងនុ្ ការទទលួ បានការជនូ ដណំ ឹងសមស្រប អពំ ីលកណ្ខ ៈ នងិ មលូ ហេតនុ ៃការច�ោទប្រកានប់ ្រឆាងំ នងឹ ដែលជនរងគ្រោះបានទទលួ រង។ ភាគនី ានាបានទទលួ រូបគាត។់ មេធាវីការពារកត្ ីបានល�កើ ឡ�ងើ បន្ថែមថា មេធាវី ការពារកតីម្ និ មានឱកាសណាមយួ កងនុ្ ការជទំ ាសទ់ �ៅនងឹ ឱកាសដ�មើ ្បីធ្សើវ េចកសតី្ នន្ ិដ្ឋានន�ៅកងនុ្ អឡំ ងុ កចិ បច្ ្រជរំុ �ៀប កហំ សុ ឆងគ្ ដែលបះព ាលដ់ លវ់ សិ ាលភ ាពនៃក ារច�ោទ ចសំ វនាការ កាលពខី ែធូន្ ឆ្នា២ំ ០១៦ សពតី្ ី «ផលបះពាល់ ប្រកានន់ �ៅកងុន្ ដីការដណំ �ោះស្រាយន�ៅចពំ �ោះមខុ អងគ្ នៃសាលដីការបសអ់ ងជគ្ នំ ជំុ ម្រះរបសត់ លុ ាការកពំ លូ បរុ េជនំ ជុំ ម្រះឡ�យើ ព្រោះអងប្គ រុ េជនំ ជំុ ម្រះបានសម្រេច ថា បញ្ហានេះត្ូវរ ដ�ោះស្រាយដ�ោយអងជ្គ នំ ជំុ ម្រះសាលា ដែលអ ាចម ានមកល�កើ ារបទិ បញច្បស់ វន ាក ារពនិ តិ ្យ ដបំ ងូ ។ ហេតដុ ចូ ្នេះ មេធាវីការពារកត្ ីបានល�កើ ឡ�ងើ ថា អងជគ្ នំ ជុំ ម្រះសាលាដបំ ងូ ចាបំ ាចត់ ្វរូ តែសម្រេចទ�ៅល�ើ ដេញដ�ោលភស័ តុត្ ាងកងុន្ សណំ ុំរ�ឿង ០០២/០២» ដែល បញ្ហាទាងំ អសន់ េះ ព្រោះប�ើមនិ ដចូ ្នេះទេ ជនជាបច់ �ោទ ផ្តោតជាពសិ េសល�បើ ញ្ហាដែល «អាចបះពាលភ់ ្លាមៗ មនិ មានលទភ្ធ ាពទទលួ បានមធ្យ ោបាយប្រកបដ�ោយ ប្រសទិ ភ្ធ ាពកងុន្ ការជទំ ាសទ់ �ៅនងឹ កហំ សុ នតី វិ ធិ ីឡ�យើ ។ ល�កើ ារពនិ តិ ្យពភិ ាក្ សាដេញដ�ោលពនិ តិ ្យភស័ តតុ្ ាង»។ ១៥៩. មេធាវីការពារកតី្ ខ�ៀវ សផំ ន បានជទំ ាសដ់ �ោយ ភាគីផ្សេងទ�ៀត មនិ បានដាកស់ ារណាពាកព់ ន័ នធ្ ងឹ ការ ផ្អែកល�មើ លូ ដ្ឋានថា អងជ្គ នំ ជំុ ម្រះសាលាដបំ ងូ បានទទលួ យកដ�ោយមនិ ត្មឹរ ត្ ូរវនវូ អងហ្គ េតដុ ចូ ខាងក្រោមនេះ៖ សម្រេចរបសអ់ ងជគ្ នំ ជំុ ម្រះតលុ ាការកពំ លូ ទ�ៅល�បើ ញ្ាហ ក. ការនរិ ទេសជនជាតវិ �ៀតណាមដែលរសន់ � ៅ នេះទេ ហ�យើ ន� ៅកងុន្ រ�ឿងកត្ ីនេះមនិ មានភាគណី ាមួយ កងុន្ ប្រទេសកមុពជ្ ាទ�ៅប្រទេសវ�ៀតណាម ដ�ោយសារ ជទំ ាសន់ ងឹ ការអនវុ ត្តសេចកសីត្ ម្រេចនេះដែរ។ ម្យ៉ាងវញិ តែអងហ្គ េតបុ ែបនេះ មនិ បានល�កើ ឡ�ងើ ន� ៅកងុន្ ដីក ា សនន្ ិដ្ឋានបញូជ្នរ�ឿងឲ្យស�បើុ សរួ ហ�យើ អងជ្គ នំ ជុំ ម្រះបាន ទ�ៀត ភាគមី និ បានស្នសើ ពុំ េលបន្ថែមដ�មើ ្បីរ�ៀបចសំ ារណា ដកចេញនវូ ការច�ោទប្រកានព់ កី ារនរិ ទេសន�ៅសហករណ៍ ត្រាកំ កព់ សី ណំ ុំរ�ឿង ០០២/០២ ពាកព់ ន័ ធ្ ឬដាកស់ េចកសីត្ នន្ ិដ្ឋានន�ៅដណំ ាកក់ ាលក្រោយ មជ្ឈមណ្ឌ លឯកសារកមពុជ្ ា ទ�ៀតទេ។ ហេតដុ ចូ ្នេះអងជគ្ នំ ជុំ ម្រះសាលាដបំ ងូ យល់ ឃ�ញើ ថា មនិ មានការរលំ �ោភបពំ ានទ�ៅល�សើ ទិ្ធិរបស់ ជនជាបច់ �ោទ កងនុ្ ការទទលួ បានការជនំ ជុំ ម្រះកត្ីដ�ោយ យតុ ធតិ្ មក៌ ងុន្ សណំ ំុរ�ឿង ០០២/០២ ដែលក�តើ ឡ�ងើ ចេញពី លទភធ្ ាពនៃការកណំ តប់ ទច�ោទឡ�ងើ វញិ ចពំ �ោះអងហ្គ េតុ ដែលបានកណំ តន់ �ៅកងុន្ ដីកាដណំ �ោះស្រាយពកី ារសម្លាប់ រង្គាលទ�ៅជាការធ្មើវ នសុ ្សឃាតវញិ ន�ោះឡ�យើ ។ អងជគ្ នំ ំុ ជម្រះនងឹ ដ�ោះស្រាយបញ្ហានេះន�ៅកងុន្ ផ្នែកពាកព់ ន័ នធ្ �ៅ កងុន្ សាលក្រមនេះ ប្រសនិ ប�ើបញ្ហានេះក�តើ មានឡ�ងើ ន�ៅ ផ្នែកអងហ្គ េត។ុ ២.៥.៦.៣. ការកម្រិតទ�ៅល�វើ សិ ាលភាពនៃការជនំ ំុ ជម្រះតែចពំ �ោះអងហ្គ េតដុ ែលមានន�ៅកងនុ្ ដីកាសនន្ ិដ្ឋាន បញូជ្នរ�ឿងឲ្យស�បើុ សរួ បន្ថែម 38
ស្ែវងរកការពិត-ផ្កែន ច្បាប់ លេខ២៤៦ ខែមថិ ុនា ឆ្នាំ២០២០ កងទព័ វ�ៀតណាមដែលខ្មែរក្រហមចាបខ់ នួល្ បាន។ (បណសណ្ ារមជ្ឈមណល្ឌ ឯកសារកមុពជ្ ា) ខ. ការបោ�សសម្អាតផ្ទៃកងុន្ ក្រោយពអី ងហគ្ េតដុ ែល ឃ. អពំ �បើ ្រលយ័ ពជូ សាសនទ៍ �ៅល�ជើ នជាតចិ ាម បានកម្រិតដចូ មានចែងកងនុ្ ដីកាសនន្ ិដ្ឋានបញូជ្នរ�ឿងឲ្យ តាមរយៈការសម្លាបហ់ សួ ពអី ងហ្គ េតដុ ែលបានក�តើ ឡ�ងើ ស�បុើ សរួ គអឺ ងហគ្ េតដុ ែលបានក�តើ ឡ�ងើ ន�ៅភមូ ភិ ាគឧតរត្ ក្រោយឆ្នា១ំ ៩៧៧ ន�ៅកងនុ្ ស្ កុរ កងមាស (ភមូ ភិ ាគ កណ្ តាល) នងិ ក្ូចរ ឆ្មារ (ភមូ ភិ ាគបពូ ៌ា) (ដ�ោយសារតែ កងុន្ ឆ្នា១ំ ៩៧៦ នងិ ន�ៅកងនុ្ ភមូ ភិ ាគបពូ ៌ាកងុន្ ឆ្នា១ំ ៩៧៨។ មានពេលវេលានេះ នងិ ទីតាងំ ទាងំ អសន់ េះ ដែលបាន ល�កើ ឡ�ងើ ន�ៅកងនុ្ ដីកាសនន្ ិដ្ឋានបញូជន្ រ�ឿងឲ្យស�បើុ សរួ នងិ គ. ការប្រព្តឹរ ចត្ ពំ �ោះពទុ ស្ធ ាសនកិ ន�ៅស្ករុ ត្រាំកក់ ដីកាសនន្ ិដ្ឋានបញូជ្នរ�ឿងឲ្យស�បុើ សរួ បន្ថែម ហ�យើ ដ�ោយ កតស់ ម្គាលប់ ន្ថែមទ�ៀតថា អងហគ្ េតដុ ែលបានក�តើ ឡ�ងើ (ដ�ោយសារតែស្ករុ នេះសតថិ្ កងនុ្ ខេតត្ត ាកែវ ដែលជាខេតត្ ន� ៅមនរទី្ សនសតិ្ ខុ ស្ ករុ ក្ចូរ ឆ្ មារត្រវូ បានដកចេញ ពី មនិ សតថិ្ កងុន្ ចណំ �ោមខេត្តទាងំ ប្រាដំ ែលបានល�កើ ឡ�ងើ ន�ៅ វសិ ាលភាពសណំ ំុរ�ឿង ០០២/០២ កងនុ្ ដីកាសម្រេច កងុន្ ដីកាសនន្ ិដ្ឋានបញូនជ្ រ�ឿងឲ្យស�បុើ សរួ ) អងហ្គ េតទុ ាកទ់ ង បបំ ែកកចិ ដច្ ណំ �ើរការនតី វិ ធិ សី វនាការ)។ នងឹ គ�ោលនយ�ោបាយទទូ ាងំ ប្រទេសប្រឆាងំ ពទុ សធ្ ាសនកិ ង. ក ារស្លាប់អកន្ ជាប់ឃដុំ �ោយស ារតែក ារអត់ (ដ�ោយសារតែដីកាសនន្ ិដ្ឋានបញូនជ្ រ�ឿងឲ្យស�បើុ សរួ យ�ោង អ ាហ ារ ក ារសម្លាប់ ឬក ារសម្លាប់រង្គាលជនជាតិ តែទ�ៅល�អើ ងហ្គ េតដុ ែលក�តើ ឡ�ងើ ន�ៅកងុន្ វតច្ត នំ នួ ប្រាពំ រី ។ វ�ៀតណ ាម ការធ្ទើវ កុ ្ខបុកម្នេញដ�ោយមលូ ហេតពុ ូជ វត្តដទៃទ�ៀតដែលត្រូវបានល�កើ ឡ�ងើ ន�ៅពេលបន្ទាប់ ន�ៅ សាសន៍ ការធ្ទើវ ារុណកមម្ នងិ អពំ �អើ មនសុ ្សធមដ៌ ទៃ ទ�ៀត (បទល្មសើ បះពាលដ់ លស់ េចកត្ ីថ្លៃថរនូ្ របសម់ នសុ ្ស កងុន្ ដីកាសនន្ ិដ្ឋានបញូជន្ រ�ឿងឲ្យស�បុើ សរួ បន្ថែមមនិ ទាកទ់ ង នងិ ការបាតខ់ នួល្ ដ�ោយបង)ំខ្ នងិ ការដាក់ឲ្យទ�ៅជាទាសករ ជាមយួ នងឹ ការប្រព្តឹរ ្តទ�ៅល�ពើ ទុ ស្ធ ាសនកិ ឡ�យើ គលឺ �កើ ឡ�ងើ ដ�ោយសារតែវត្តទាងំ ន�ោះត្ូរវបានគេប្របើ ្រាសធ់ ្ើវ ជាមនរទី្ សនសតិ្ ខុ )។ មជ្ឈមណ្ឌ លឯកសារកមុជព្ ា 39
លេខ២៤៦ ខែមថិ ុនា ឆា្ន២ំ ០២០ ស្ែវងរកការពិត-ផ្កែន ច្បាប់ ន�ៅមនរទី្ សនសតិ្ ខុ ក្រាងំ តាចាន់ (ដ�ោយសារតែមនិ មាន កងទព័ វ�ៀតណាមដែលខ្មែរក្រហមចាបខ់ នួល្ បាន។ អងហគ្ េតតុ ្វរូ បានល�កើ ឡ�ងើ ទាកទ់ ងនងឹ បទច�ោទទាងំ អស់ (បណស្ណ ារមជ្ឈមណល្ឌ ឯកសារកមុពជ្ ា) នេះ ន�ៅកងនុ្ ដីកាសនន្ ិដ្ឋានបញូជ្នរ�ឿងឲ្យស�បើុ សរួ ឬដីកា សនន្ ិដ្ឋានបញូជ្នរ�ឿងឲ្យស�បុើ សរួ បន្ថែមដែលពាកព់ ន័ ្ធ ច. ការស្លាប់របសអ់ កន្ ជាប់ឃដុំ �ោយសារការអត់ អាហារ ការធ្ទើវ កុ ្ខបកុ ម្នេញដ�ោយមលូ ហេតពុ ជូ សាសន៍ ការដកហតូ ដ�ោយចេតនាពីឈ្យើល សកឹ ឬជនស៊ីវលិ នវូ សទិ្ធិ ទទលួ បានការជនំ ជំុ ម្រះប្រកបដ�ោយយតុ ធតិ្ ម៌ នងិ ទ�ៀង ទាត់ ន�ៅមនរទី្ សនសតិ្ ខុ អូរកន្សែង (ដ�ោយសារតែមនិ មាន អងហគ្ េតបុ ែបនេះត្ូរវបានល�កើ ឡ�ងើ ទាកទ់ ងបទច�ោទទាងំ អសន់ េះន�ៅកងុន្ ដីកាសនន្ ិដ្ឋានបញូជ្នរ�ឿងឲ្យស�បុើ សរួ នងិ ឆ. ការដាក់ឲ្យទ�ៅជាទាសករ (ល�សើ ពអី ងហ្គ េតនុ ៃ ការងារដ�ោយបងខ្ ំន�ៅអងភ្គ ាព ក-១១) ការធ្ទើវ ារណុ កម្ម នងិ អពំ �អើ មនសុ ្សធមដ៌ ទៃទ�ៀត ដ�ោយសារការពងឹ ផ្អែក ទ�ៅល�កើ ារប្របើ ្រាសទ់ ារណុ កម្មន�ៅមនរីទ្ សនសតិ្ ខុ ភន្ ំក្រោល នងិ ការបាតខ់ នួល្ ដ�ោយបងខ្ ំក្រៅពកី ារបាតប់ ងខ់ នួល្ ដែលក�តើ ឡ�ងើ ន�ៅទីតាងំ អងភគ្ ាព ក-១៧។ ២.៥.៦.៣.២. ភាពអាចទទលួ យកបាននៃសណំ �សើ ំុ របសម់ េធាវីការពារកតី្ ១៦០. អងជគ្ នំ ជុំ ម្រះរឮំ កថា យ�ោងតាមច្បាបក់ មុពជ្ ា ប្រកានថ់ ាមានកហសុ នតី វិ ធិ ីដែលបះពាលដ់ លក់ ចិ សច្ �បុើ នងិ វធិ ាន ៧៦(៧) នៃវធិ ានផ្ទៃកងនុ្ «ល�កើ លែងតែជា សរួ របសត់ លុ ាការ រួមទាងំ ដីកាដណំ �ោះស្រាយដែលចេញ កម្មវតនុថ្ ៃបណឹត្ងឧទរ្ធ ណ៍ ដីកាដណំ �ោះស្រាយត្វូរ តែកែ ដ�ោយសហច�ៅក្រមស�បុើ អង្កេតផងន�ោះ មធ្យោបាយ តម្វរូ កហំ សុ នៃការមនិ គ�ោរពវធិ ានបញត្ញ កតិ្ ងុន្ ការស�បើុ ធមតម្ ាកងុន្ ការស្វែងរកដណំ �ោះស្រាយចពំ �ោះកហំ សុ នតី ិ សរួ ។ គ្មានបញ្ណាហ ាមួយដែលព ាកព់ ន័ នធ្ ងឹ កហំ សុ នតី ិ វធិ ីនេះគអឺ ងបគ្ រុ េជនំ ជុំ ម្រះ។ បនុ ្តែមនិ មានភាពច្ប឵សល់ ាស់ ទេថាត�វើ ធិ ាន ៧៦(៧) នៃវធិ ានផ្ទៃកងនុ្ អនញុ ្តាញ ធ្កើវ ារ វធិ ីបែបនេះអាចត្ូរវបានល�កើ ឡ�ងើ ទ�ៅចពំ �ោះមខុ អងជ្គ នំ ំុ ជទំ ាសទ់ �ៅល�កើ ហំ សុ ន�ៅកងុន្ ដីកាដណំ �ោះស្រាយ ន�ៅកងនុ្ ដណំ ាកក់ ាលជនំ ជំុ ម្រះដែរឬទេ។ ជម្រះស ាល ាដបំ ូង ឬអងជគ្ នំ ជុំ ម្រះតលុ ាក ារកពំ លូ ១៦១. យ�ោងតាមវធិ ាន៨៩ នៃវធិ ានផ្ទៃកងុន្ ន�ៅពេល ឡ�យើ ។ គ�ោលបណំ ងនៃបទបញតញ្ ិ្តនេះគដឺ �មើ ្ធបី ានាថា ដែលមានបញ្ហាទាកទ់ ងនងឹ យតុ ្តាធកិ ាររបសអ់ ងជគ្ នំ ជុំ ម្រះ សាលាដបំ ងូ ឬបញ្ណហា ាមួយដែលទាមទារឲ្យមានការ ភ ាគីដែលម ានសទិ្ធិចលូ ពនិ តិ ្យសណំ ំុរ�ឿងកងុន្ អឡំ ងុ កចិ ្ច បញ្ចបក់ ារច�ោទប្រកាន់ ឬការម�ោឃភាពកចិ ដច្ ណំ �ើរការ ស�បើុ សរួ នងិ បានដឹងអពំ កី ហំ សុ នតី វិ ធិ ីដែលអាចម�ោឃ នតី វិ ធិ ី ដែលបានធ្ឡើវ �ងើ បន្ទាបព់ ីចេញដីកាបញូជ្នរ�ឿង ភាពផ្នែកខ្លនះ ៃកចិ សច្ �បើុ សរួ ត្វរូ អនវុ ត្តដ�ោយប្ងរុ ប្រយត័ ្ន ដ�មើ ្បីដ�ោះស្រាយបញ្នាហ តី វិ ធិ ីន�ៅដណំ ាកក់ ាលមនុ ពេល ជនំ ជំុ ម្រះ ដ�មើ ្កបី ំុឲ្យបញ្ហាទាងំ នេះបះពាលដ់ លដ់ ណំ �ើរ ការជនំ ជំុ ម្រះ។ ហេតដុ ចូ ្នេះ ន� ៅពេលដែលភាគីច�ោទ 40 មជ្ឈមណឌ្ លឯកសារកមុជព្ ា
ស្ែវងរកការពតិ -ផ្កនែ ច្បាប់ លេខ២៤៦ ខែមថិ ុនា ឆន្ាំ២០២០ ទ� ៅជនំ ជុំ ម្រះ បញ្ហានេះត្ូវរ ល�កើ ឡ�ងើ ជាអញ្ញត្រកមម្ ដ្ឋានសម្រាប់ក ារបតឹង្ ឧទរធ្ ណ៍ប្រឆ ាងំ នងឹ ដីក ាដណំ � ោះ «យាងយរូ ៣០ (សាមសបិ )ថ្ៃង ក្រោយពីដីកាដណំ �ោះ ស្រាយ ហ�យើ ករណ៍នេះត្រូវបានធ្ឡើវ �ងើ ដ�ោយមេធាវី ស្រាយចលូ ជាស្ថាពរ ប�ើមនិ ដចូ ្នេះទេ អញ្ញត្រកម្មន�ោះ ការពារកីត្ អ�ៀង សារ។ី អងជ្គ នំ ជំុ ម្រះកតស់ ម្គាលថ់ ា អងគ្ មនិ អ ាចត្រូវបានទទលួ យកឡ�ើយ។ គ�ោលបំណងនៃ បរុ េជនំ ជំុ ម្រះទកុ ឲ្យអងជ្គ នំ ជុំ ម្រះសាលាដបំ ងូ សម្រេច អញ្ញត្រកមម្ គដឺ �មើ ្បីបញ្កាជ វ់ សិ ាលភាពនៃការជនំ ជំុ ម្រះ ល�ើបញ្ហានេះ ហ�យើ មេធ ាវីក ារព ារកតី្ អ�ៀង ស ារី ន�ៅមនុ ពេលចាបផ់ ្តមើ សវនាការពនិ តិ ្យភស័ តតុ្ ាង រួមទាងំ បានល�កើ ឡ�ងើ ចណំ ុចនេះន�ៅកងុន្ អញ្ញត្រកម្មបឋមរបស់ ការកណំ តប់ ញ្ហាដែលតម្ូវរ ឲ្យមានការបញច្បក់ ចិ ដ្ច ណំ �ើរ ខនួល្ មនុ ការចាបផ់ ្តមើ សណំ ំុរ�ឿង ០០២។ ក្រោយមរណភាព ការនតី វិ ធិ ីដែរ។ មាត្រា៣២៣ នៃក្រមមនតី វិ ធិ ីព្រហ្មទណ្ឌ របស់ អ�ៀង សារី អងជគ្ នំ ជុំ ម្រះបានច�ោទសរួ ថា ត�មើ ាន កមជុព្ ា មានគ�ោលបណំ ងស្រដ�ៀងគ្នានេះ ន�ៅពេលដែល ភ ាគីផ្សេងទ�ៀតឯកភ ាពទ� ៅនងឹ ក ារជទំ ាសច់ ពំ � ោះបទ តម្វូរ ឲ្យភាគនី ានាល�កើ ឡ�ងើ នវូ ការជទំ ាសណ់ ាមយួ ចពំ �ោះ ច�ោទនៃការនរិ ទេសដែរឬទេ មេធាវីការពារកីត្ ខ�ៀវ សផំ ន «ភាពត្រឹមត្វូរ » នៃមធ្យោបាយច�ោទប្រកានម់ នុ ពេលចាប់ បានឆ្យើល តបថាខនួល្ ឯកភាពតាម។ អងជ្គ នំ ជំុ ម្រះសាលា ផ្តមើ ការសរួ ដេញដ�ោលទ�ៅល�អើ ងសគ្ េចក។តី្ ហេតដុ ចូ ្នេះ ដបំ ូងបានសម្រេចទ� ៅល�សើ ណំ �ើនេះន� ៅកុនង្ សេចកីត្ អងជគ្ នំ ជំុ ម្រះសម្រេចថា សណំ �សើ ទំុ ាកទ់ ងនងឹ សទិ្ធិអណំ ាច សម្រេចរបសខ់ នួល្ ចះុ ថ្ទៃង ី២៩ ខែកញ្ាញ ឆ្នា២ំ ០១៤ របសអ់ ងជ្គ នំ ជំុ ម្រះសាលាដបំ ងូ កងុន្ ការដ�ោះស្រាយទ�ៅ ដ�ោយច្រានច�ោលការជទំ ាសរ់ បសម់ េធ ាវីការព ារកីត្ ល�ផើ ្នែកផ្សេងៗនៃដីកាដណំ �ោះស្រាយដែលត្វូរ បានល�កើ ទ�ៅនងឹ ការដាក់បញ្ចូលបទច�ោទទាងំ នេះ។ ឡ�ងើ ក្រោយពេលបញ្ចប់រយៈពេលកណំ តស់ ម្រាបក់ ារ ដាកអ់ ញ្ញត្រកម្មន�ោះ នងឹ ត្ូរវបានចាតទ់ កុ ថាយតឺ ពេល ១៦៤. ន� ៅកងនុ្ សេចកសីត្ ម្រេចកនង្ល មករបសខ់ នួល្ ល�ើ ហ�យើ ត្រវូ បដសិ េធច�ោល។ បញ្ហានេះ អងជគ្ នំ ជំុ ម្រះសាលាដបំ ងូ មនិ បានពចិ ារណាទ�ៅ ល�ចើ ណំ ុច ដែលអងប្គ រុ េជនំ ជុំ ម្រះមនិ បានធ្កើវ ារសម្រេច ១៦២. មេធាវីការពារកីត្ ខ�ៀវ សផំ ន បានអះអាងថា ទ�ៅល�មើ លូ ដ្ឋាននៃបណតឹ្ងឧទរ្ធ ណ៍ខាងល�នើ េះទេ ដែល អងហគ្ េតមុ ួយចនំ នួ ដែលបានល�កើ ឡ�ងើ កងុន្ ដីកាដណំ �ោះ កាលន�ោះអងប្គ រុ េជនំ ជុំ ម្រះបានសម្រេចទកុ បញ្ហានេះឲ្យ ស្រាយន�ោះ តាមពតិ ទ�ៅមនិ សតថិ្ ន�ៅកងនុ្ វសិ ាលភាពនៃ អងជ្គ នំ ជំុ ម្រះសម្រេច ន�ៅកងុន្ ដណំ ាកក់ ាលជនំ ជំុ ម្រះ។ កចិ សច្ �បុើ សរួ របសត់ លុ ាការឡ�យើ ហេតដុ ចូ ្នេះ វាមនិ សតថិ្ ទ� ោះបីជាសេចកសីត្ ម្រេចរបសអ់ ងប្គ រុ េជនំ ជំុ ម្រះអ ាច កងុន្ វសិ ាលភាពនៃបទច�ោទដែលត្រូវជនំ ជំុ ម្រះន�ោះទេ។ នាឲំ ្យច�ោទជាបញ្អជា ពំ ីភាពសមស្របកដ៏ �ោយ ក៏បនុ ្តែ អាចនយិ ាយម្យ៉ាងទ�ៀតថា មេធាវីការពារកជីត្ ទំ ាសទ់ �ៅ អងជ្គ នំ ជំុ ម្រះកតស់ ម្គាលថ់ ាការមនិ បានពចិ ារណាទ�ៅ នងឹ យតុ ្តាធកិ ាររបសអ់ ងជគ្ នំ ជំុ ម្រះសាលាដបំ ងូ កងនុ្ ការ ល�បើ ញ្ហានេះន�ៅដណំ ាកក់ ាលជនំ ជុំ ម្រះកងនុ្ កាលៈទេសៈ វនិ ចិ យ័ឆ្ ល�អើ ងហ្គ េតទុ ាងំ អសន់ េះដែលនងឹ ធ្ឲើវ ្យមានការ ទាងំ អសន់ េះ អាចធ្ឲើវ ្យជនជាបច់ �ោទមនិ មានមធ្យោបាយ បញ្ចបក់ ារច�ោទប្រកានទ់ �ៅល�បើ ទច�ោទទាងំ អសន់ �ោះ ប្រកបដ�ោយប្រសទិ ភ្ធ ាព ដ�មើ ្ជបី ទំ ាសទ់ �ៅនងឹ កហំ សុ ឆង្គ ប្រសនិ ប�កើ ារជទំ ាសន់ េះត្រវូ បានអនញុ ្តាញ ។ នតី វិ ធិ ីន�ៅកងនុ្ ដីកាដណំ �ោះស្រាយ។ ដ�ោយសារតែបញ្ាហ នេះត្វូរ បានល�កើ ឡ�ងើ កងនុ្ ពេលវេលាដស៏ មស្របន�ៅកងនុ្ ១៦៣. កងុន្ ចណំ �ោមសណំ �សើ ជុំ ាច្រនើ ដែលមេធាវីការពារ សវនាការកងនុ្ លកណខ្ ៈជាអញ្ញត្រកមម្ អនលុ �ោមតាម កីត្ ខ�ៀវ សផំ ន បានល�កើ ឡ�ងើ នងិ បានរ�ៀបរាបន់ �ៅកងនុ្ វធិ ាន ៨៩ នៃវធិ ានផ្ទៃកងុន្ អងជគ្ នំ ជុំ ម្រះនងឹ ពនិ តិ ្យម�លើ កថាខណឌ្ ១៥៩ ខាងល�ើ មានតែការច�ោទប្រកានព់ កី ារ ទ�ៅល�មើ លូ ដ្ឋាននៃការជទំ ាសទ់ �ៅនងឹ ការនរិ ទេសនេះ។ នរិ ទេសជនជាតវិ �ៀតណាម ថាជាឧក្រិដកឋ្ ម្មប្រឆាងំ នងឹ មនសុ ្សជាតបិ ណុ ្ណោះ ដែលត្វូរ បានល�កើ ឡ�ងើ ជាមយួ មលូ (តទៅលេខក្រោយ) មជ្ឈមណ្ឌ លឯកសារកមុជព្ ា 41
លេខ២៤៦ ខែមិថុនា ឆន្ា២ំ ០២០ ស្ែវងរកការពតិ -វេទកិ ារពភិ ាក្សាសាធារណៈ ការឈឺចាបដ់ ែលមនិ អាចបភំ ្លេចបាន នៅសមយ័ ខ្មែរក្រហម ហូ ថនុ ា នេត ត អាយ៧ុ ៦ឆ្នាំ រសន់ �ៅភូមបិ៉ោ�យក្តឿង ឃពុំ ្រះនេត្រព្រះ ខញ្ ុំត្វូរ បានខ្មែរក្រហមជម្ៀល សឲ្យទ�ៅរសន់ �ៅភមូ ស្រេះខាង ស្ុករ ព្រះនេត្រព្រះ ខេត្តបន្ទាយមានជយ័ ។ ក�តើ ដ�ោយខ្មែរក្រហមបានប្រកាសថា សមូ បងប្អូនដែល (ហូ ថនុ ា/មជ្ឈមណល្ឌ ឯកសារកមុពជ្ ា) រសន់ �ៅកងនុ្ ភមូ បិ៉ោ�យក្តឿងទាងំ អសច់ ាកចេញពីភមូ រិ បស់ ខនួល្ មយួ រយៈសនិ ព្រោះដ�មើ ្បីគេចពកី ារទម្លាកគ់ ្រាបប់ ែក ការឈចឺ ាបដ់ ែលខមុញំ្ និ អាចបភំ ្ចេល បានន�ៅសម័យ ពសី ណំ ាកក់ ងទព័ អាមេរកិ ។ គ្រសួ ាររបសខ់ ញ្ ុំបានធ្ដើវ ណំ �ើរ ខ្មែរក្រហមន�ោះគនឺ �ៅពេលដែលខ្មែរក្រហមបានបញ្ជាឲ្យ ទ�ៅរសន់ �ៅភមូ សិ ្រេះខាងក�តើ ។ខ្មែរក្រហមចាបផ់ ្តមើ ប្រមែ ខញ្ុំទឹមនង្គ័លភ្ជួរស្រែ បនុ ្តែថ្មងៃ ួយខញ្ ុំបានព្យាយាមប្រកែក តវាព្រោះខមុញំ្ និ មានកម្លាងំ អសូ នង្គ័លន�ោះបានទ�ៀតទេ។ ប្រមលូ ទ្រព្យសម្បតរតិ្ បសប់ ្រជាជនដាកជ់ ារបសរ់ ួមទាងំ ខមុំញ្ និ នកឹ ស្មានថាខអំុញ្ ាចរួចផតុ ជីវតិ ទេ ព្រោះការប្រឆាងំ នងឹ អងក្គ ារ គមឺ និ អាចគេចផតុ ពីសេចកសតី្ ា្លបឡ់ �ើយ។ អស។់ គ�ោរបសខ់ កុញំ្ ត៏ ្វូរ បានប្រមលូ ដាកជ់ ាសម្បតរតិ្ បស់ ខញ្ ុំឈ្មោះ នេត ត អាយ៧ុ ៦ឆ្នាំ រសន់ �ៅភមូ បិ៉ោ�យក្តឿង អងក្គ ារដែរ។ ន�ៅពេលន�ោះខ្មែរក្រហមបានបញ្ាជឲ្យខញ្ុំទឹម ឃពំុ ្រះនេត្រព្រះស្ករុ ព្រះនេត្រព្រះតបំ ន៥់ ។បនទ្ ាបព់ ខី ្មែរ នង្គ័លភ្ជួរស្រែ ជនំ សួ ឲ្យសត្វគ�ោ។ ខអញុំ្ សូ នង្គ័លភ្ជួរស្រែជា ក្រហមឡ�ងើ គ្របគ់ ្រងប្រទេសន�ៅឆ្នា១ំ ៩៧៥គ្សួរ ាររបស់ រ�ៀងរាលថ់ ្។ងៃ ខញ្ុំដ�រើ រហតូ ដលទ់ នជ់ ងង្គ ។់ កងភ្ជួររបសខ់ ញំុ្ មានសមាជកិ បីនាក់ សទុ សធ្ ងឹ តែជាមនសុ ្សស្វរី យ័ ជទំ ង។់ 42 ខនុញំ្ ងិ សមមតិ ន្ត ារមី ្ នាកអ់ សូ នង្គ័លខាងមខុ ចណំ ែកឯមតិ ត្ នារមី ្ នាកទ់ �ៀតជាអកន្ សងតក្ ន់ ង្គ័លន�ៅខាងក្រោយ។ ខញ្ ុំធ្ើវ ការនេះយាងលបំ ាក បនុ ្តែខញ្ ុំទទលួ បានរបបមានត្មឹរ តែ ដឡំ ងូ មី នងិ បបរសម្រាប់បរភិ �ោគតែបណុ ្ណោះ។ ថ្មងៃ យួ ខញំុ្ បានប្រាបទ់ �ៅប្រធានកងថា ខមុញំ្ និ អាចធ្កើវ ារងារនេះតទ�ៅ ទ�ៀតបានទេ ព្រោះដីស្រែនេះសមូ ្បីតែសត្វគ�ោក៏មនិ អាច អសូ នង្គ័លទ�ៅមខុ រួចដែរ។ ដីស្រែមានសភាពរងឹ ព្រោះវា ជារដវូ ប្រាងំ ។ ខនុញំ្ កឹ គតិ ថា ខចញំុ្ ្បោសជ់ ាស្លាបព់ ្រោះខហញំុ្ ៊ាន តវា។ ប្រធានកងបាននយិ ាយមកកានខ់ ញ្ុំវញិ ថា «មនិ អីទេ ប្រសនិ ប�ើមានគ�ោចាយំ កមកភ្ជួរជនំ សួ ចះុ »។ ខអញុំ្ ន់ ចតិ នត្ ងឹ សមីតរ្ បសប់ ្រធានកង ហ�យើ សមត្ ីនេះន�ៅដតិ ដាម ជាបន់ �ៅកងនុ្ អារមណ្ម ៍របសខ់ ជុំញ្ ានចិ ។្ច ន�ៅថ្មៃង យួ ពេលខញ្ុំលវិ ត្រឡបម់ កភមូ វិ ញិ ខញ្ ុំបានឃ�ញើ គ�ោរបសប់ ងប្សុរ ខញ្ ុំន�ៅមខុ ផទ្ ះ បនុ ្តែមនិ ឃ�ញើ ម្ចាស់ ឡ�យើ ។ ពេលន�ោះបងប្សុរ ខញ្ ុំន�ៅកងភ្ជួរស្រែ។ ខញ្ ុំភយ័ សនល្ ស់ ្លោរហតូ ដលដ់ លួ សន្លប់ បនុ ្តែបានកង ៗន�ៅកងនុ្ មជ្ឈមណឌ្ លឯកសារកមពុជ្ ា
ស្វែងរកការពិត-វេទកិ ារពភិ ាក្សាសាធារណៈ លេខ២៤៦ ខែមិថុនា ឆ្នា២ំ ០២០ ភមូ ិជយួ ធ្ចើវ លនាបេះដងូ នងិ ច្របាចដ់ ៃជ�ងើ រហតូ ដល់ ដ�មើ ្ឲីប ្យចេញទ�ៅធ្កើវ ារ។ ខញ្ ុំធ្កើវ ារទាងំ ឈដឺ �ោយមនិ ហ៊ានសចំុ ្ប ោបឈ់ បស់ ម្រាកឡ�ើយ។ ក្រ ៅពកី ារងារ ខញ្ ុំដឹងខនួល្ ។ ខនំញុ្ យិ ាយទ�ៅកាន់ ៗន�ៅកងនុ្ ភូមថិ ា បង ច្ូរតស្ូរវ ខញ្ ុំត្រូវបានខ្មែរក្រហមចាតត់ ាងំ ឲ្យសងទូ្ នងិ ប្ុរសរបសខ់ ញ្ុំប្រហែលត្វូរ បានខ្មែរក្រហមយកទ� ៅ ដាដំ ឡំ ងូ ទ�ៀត។ ខពុញំ្ ្យាយាមធ្កើវ ារងារទាងំ នេះរហតូ សម្លាបហ់ �យើ ។ ខញ្ ុំបានព្យាយាមតាមសរួ រកបងប្រុស ដលរ់ បបខ្មែរក្រហមដលួ រលនំ �ៅឆ្នា១ំ ៩៧៩។ ខញ្ ុំបានវលិ របសខ់ ញ្ ុំន� ៅតាមភូមផិ ្សេងៗ បនុ ្តែន� ៅតែរកមនិ ឃ�ញើ ត្រឡប់មករសន់ �ៅផទ្ ះកងនុ្ ភមូ វិ ញិ នងិ ធ្សើវ ្រែចម្ការដ�មើ ្ីប គាត។់ អកន្ ភមូ ិម្ នាកដ់ ែលដឹងដណំ ឹងពីបងប្រុសរបសខ់ ំុញ្ ផត្គ ផ់ ងគ្ ជ់ ីវភាពគ្សរួ ារ។ ក្រោយមក ខនំុញ្ ងិ ប្រជាជនកងនុ្ បាននយិ ាយប្រាបខ់ ថុំញ្ ា បងរបសខ់ ញ្ ុំត្វរូ បានខ្មែរក្រហម ភូមិមួយចនំ នួ បាននាគំ ្នាទ�ៅទញិ សពំ តគ់ េចពនព្ធ ីទឹកដី យកទ�ៅសម្លាបហ់ �យើ ។ ខ្មែរក្រហមបានច�ោទប្រកាន់ ថៃ ដ�មើ ្យីប កមកដរូ យកអងរ្ក ពីប្រជាជនដែលរស់ ន�ៅខេត្តស�ៀមរាប។ ខញ្ ុំបានទ�ៅដលជ់ រំ ថំ មី្ ជរំ ចំ ាស់ នងិ គាតថ់ ា «ក្បតអ់ ងកគ្ ារ» ដ�ោយសារបងប្សុរ របសខ់ ុញំ្ ជរំ ណំ ងចន័ ។្ទ ខញ្ ុំបានធ្ដើវ ណំ �ើរដ�ោយថ្មរើ ជ�ងើ ដ�ោយ បាននយិ ាយថា «ប្រសនិ ប�កើ នូ ប្សរុ របសគ់ ាតស់ ្លាប់ ប្រើរយៈពេលមួយយប់មួយថ្ៃង ទ�បើ ទ�ៅដលទ់ ីន�ោះ។ ខញ្ ុំបានវេចអងរ្ក ឆ្នាងំ ចាន នងិ ម្ហូបអាហារសម្រាបហ់ បូ គាតក់ ៏មនិ ចងរ់ សទ់ �ៀតដែរ»។ កនូ ប្ុសរ របសគ់ ាត់បាន តាមផ្លូវ។ ន�ៅពេលន�ោះខមុញំ្ ានប្រាកត់ ចិ តចួ បណុ ្ណោះ។ ខអុញំ្ ាចទញិ សពំ តគ់ េចពនព្ធ ីថៃបានត្មរឹ តែ១២០សពំ ត់ ស្លាបដ់ �ោយស ារជងំ ។ឺ គ្រានត់ ែព� ោលព ាក្យដចូ ្នេះធ្ើវ សម្រាប់មួយជ�ងើ ។ ខញ្ ុំបានរកសរី៊ បរនេះអសរ់ យៈពេល ប្រហែលមយួ ឆ្នា។ំ ក្រោយមក ខកំុញ្ ប៏ ោ�ះបងរ់ បរនេះច�ោល ឲ្យគាតម់ និ អាចមានជីវតិ រសន់ �ៅបាន។ មនុ នងឹ ខ្មែរក្រហម ហ�យើ បានមកធ្សើវ ្រែចម្ការរហតូ មក។ សព្វថ្នងៃ េះ ខមញំុ្ និ អាចធ្កើវ ារធន្ង ប់ ានទេ គខឺ ញ្ ុំបានទ�ៅវតស្ត សំុ លិ ្។៍ប សម្លាប់បងប្រុសរបសខ់ ុញំ្ មានប្រជាជនដែលរសន់ �ៅភមូ ិ ជាមយួ គ្នាបាននយិ ាយទ�ៅកានគ់ ាតថ់ ា «សមមតិ ្តបងឯង វាលស្រែដែលទ�ើបភ្ជួររាសហ់ �យើ ន�ៅជាបជ់ �ងើ ភន្ ំស្រេះ កងុន្ ឃំុ ព្រះនេត្រព្រះ ស្ុករ ព្រះនេត្រព្រះ ខេត្តបន្ទាយមានជយ័ ។ គរួ តែរតទ់ �ៅតបំ ន៣់ ដ�មើ ្បីគេចខនួល្ មួយរយៈសនិ ទ�ៅ។ (ហូ ថនុ ា/ មជ្ឈមណល្ឌ ឯកសារកមពុជ្ ា) តំបនប់ ី គជឺ ាតំបនម់ ួយកងនុ្ ចណំ � ោមតំបនទ់ ាងំ ៧នៃ ភូមិភ ាគព ាយព័ ្យ។ បងប្រុសខញ្ ុំបានឆ្ើយល តបវញិ ថ ា 43 «ខមុំញ្ និ អាចរតច់ �ោលប្រពនក្ធ នូ ខញ្ ុំបានទេ» លះុ ដលព់ ្ករឹ ឡ�ងើ បងប្សរុ របសខ់ កុញំ្ ត៏ ្វូរ បានគណៈឃឈុំ ្មោះ តាក្រក នងិ តាផន បានមកយកគាតច់ េញទ�ៅបាត។់ ន�ៅពេល ដែលខរញំុ្ ឭំ ករ�ឿងរាវរបសប់ ងប្ុសរ ខុញំ្ ទឹកភ្កែន ខញ្ ុំតែង តែស្រកច់ ះុ មក។ ខឈំញុ្ ចឺ ាបន់ វូ ទង្រើវ បសគ់ ណៈឃខុំ ្មែរ ក្រហមដែលបានប្រព្តរឹ មត្ កល�បើ ងប្សុរ របសខ់ ញ្ ុំដែល គ្មានកហំ សុ ។ មានយបខ់ ្លខះ ញ្ ុំលចួ អុជធបូ បនស់ ្រនព់ ្រះពទុ ធ្ ព្រះធម៌ ព្រះសង្ឃ ឲ្យខឆុញំ្ ាប់រួចផតុ ពរី បបខ្មែរក្រហម។ បនុ ្តែប្រសនិ ប�ខើ ្មែរក្រហមតាមទ ានខ់ កំញុ្ ពំ ងុ អុជធូប ខញុំ្ ច្បោសជ់ ាទទលួ រងនវូ ទារុណកម្ម ឬយកខញ្ ុំទ�ៅសម្លាប់ មនិ ខានឡ�យើ ។ ម ានថ្មងៃ ួយពេលខកំញុ្ ពំ ងុ ច្តរូ ស្ូវរ ស្រាបត់ ែបាន ឃ�ញើ គងី ក្គ ន់ � ៅសមនំង្ ងឹ គុមសព្ ្វូរ ខមុញំ្ ានអ ារម្មណ៍ ត្រេកអរយាងខ្លាងំ ។ ខញ្ ុំបានចាបគ់ ងី ក្គ ន់ �ោះពន្លាតស់ ្បែក។ បន្ទាប់មក ខញ្ ុំបានយកគងី ក្គ ន់ � ោះល ាកទ់ កុ ន� ៅកងនុ្ ថក្ន ់ សពំ ត។់ ន� ៅពេលត្រឡប់មកដលផ់ ទ្ ះ ខញ្ ុំបានលចួ យក គងី ក្គ ទ់ � ៅអ ាងំ ហបូ ជាមួយបបរដែលខ ាងចងុ ភ� ៅចែក ឲ្យ។ លះុ ដលព់ ្ករឹ ឡ�ងើ ខញ្ុំលវិ មខុ យាងខ្លាងំ ដ�ោយសារ ពលុ ស ាចគ់ ងី ក្គ ់។ ប្រធ ានក្ុរមបានមកហ� ៅខញ្ ុំដលផ់ ទ្ ះ មជ្ឈមណ្ឌ លឯកសារកមជុព្ ា
លេខ២៤៦ ខែមថិ ុនា ឆន្ា២ំ ០២០ ស្វែងរកការពតិ -វេទិការពភិ ាក្សាសាធារណៈ ពេលវេលាដ៏លបំ ាកសម្រាប់ខញ្ុំនៅកុងន្ របបខ្មែរក្រហម អន៊ុ សុដាវី ងនិ ចន កពំ ងុ ផ្តលប់ ទសម្ ភាសនដ៍ ល់ អនុ៊ សដុ ាវី បុគលគ្ កិ មជ្ឈមណល្ឌ ឯកសារកមពុជ្ ា (លី កកុ ឆាយ/ មជ្ឈមណលឌ្ ឯកសារកមពុជ្ ា) ងនិ ចន គជឺ ាស្រត្ ីវយ័ ជទំ ងម់ ្ នាកដ់ ែលមានអាយតុ ្មរឹ សព្វថ្ងៃ ងនិ ចន មានអាយ៦ុ ១ឆ្នាំ រសន់ �ៅកងុន្ ភមូ ិ ត្រពាងំ ថ្កូវ ឃពំុ ងទឹក ស្ុករ រដំ លួ ខេតស្ត ្វាយរ�ៀង។ ចាប់ តែ១៦ឆ្នានំ � ៅកងុន្ សម័យខ្មែរក្រហម បាននយិ ាយថ ា តាងំ ពរី បបខ្មែរក្រហមដលួ រលមំ ក ចន រសន់ �ៅជាមួយ «ប្រសនិ យ�ងើ រឭំ កទ�ៅដលជ់ ីវតិ រសន់ �ៅប្រចាថំ ្នងៃ �ៅកងុន្ ក្ មុរ គ្ួសរ ារបងប្អូនជីដនូ មួយ ព្រ ោះសម ាជកិ ក្រមុ របបខ្មែរក្រហមអាហារមួយពេលៗ គពឺ តិ ជាមានតម្លៃ គ្សរួ ាររបសគ់ ាត់បានស្លាប់បាតប់ ងជ់ ីវតិ ទាងំ អសន់ �ៅ ណាស់ បនុ ្តែប្រសនិ ប�យើ �ងើ គជឺ ាមនសុ ្សស្វរី ញិ ការដ�ោះ កងុន្ របបខ្មែរក្រហម។ ចន ប្រកបរបរធ្សើវ ្រែចម្ការ នងិ ស្រាយនងឹ បញ្អហា នាម័យពតិ ជាលបំ ាកជាងនេះ»។ 44 មជ្ឈមណ្ឌ លឯកសារកមពុជ្ ា
ស្ែវងរកការពតិ -វេទកិ ារពិភាក្សាសាធារណៈ លេខ២៤៦ ខែមថិ ុនា ឆាន្ ២ំ ០២០ ជយួ ម�លើ ថែក្មេងៗន�ៅកងុន្ គ្សួរ ារ។ ខាងក្រោមនេះគជឺ ា បនុ ្តែខមំុញ្ និ ចាឈំ ្មោះភមូ និ �ោះទេ។ ន�ៅកងនុ្ ភមូ ិមួយរយៈ ការ�ៀបរាប់របសច់ ន អពំ ីដណំ �ើរឆងល្ កាតរ់ �ឿងរាវដស៏ ែន ខ្លីបណុ ្ណោះ បងប្ុសរ ខញុំ្ ត្រូវបានខ្មែរក្រហមនាយំ កទ�ៅ សម្លាបទ់ �ៀត ព្រ ោះខ្មែរក្រហមបានស�ើុបដឹងពីប្រវតតិ្ លបំ ាកកងុន្ ជីវតិ របសគ់ ាត៖់ ខញ្ ុំក�តើ ន�ៅភមូ តិ ្រពាងំ ថ្កូវ ឃពុំ ងទឹក ស្ កុរ រដំ លួ ខេត្ត របសគ់ ាត។់ ម្ តាយរបសខ់ ចំញុ្ ាបផ់ ្តមើ ព្ រួយចតិ ្តព្រោះនកឹ ស្វាយរ�ៀង។ ខមុំញ្ ានបងប្ុរសម្ នាក។់ ខចញំុ្ ាបំ ានថា ន�ៅ រឭកដល់បនតី្ ងិ កនូ ដែលស្លាប់ក ានត់ ែខ្លាងំ ទ� ៅៗរហតូ ពេលដែលខមញុំ្ ានអ ាយបុ ្រហែល៨ឆ្នាំ ម្ តាយរបសខ់ ុញំ្ បានចះុ ឈ្មោះឲ្យខចំញុ្ លូ រ�ៀនន�ៅសាលាបឋមសកិ ្សាមួយ ដលធ់ ្លាកខ់ នួល្ ឈសឺ ្លាបទ់ �ៀត។ ពេលន�ោះហ�យើ ដែលខុំញ្ កន្លែងកងនុ្ វត្តព្រៃតាយន័ ត្ ដែលសតថិ្ ន�ៅក្បែរផទ្ ះរបសខ់ ។ញំុ្ ចាបផ់ ្តមើ មានជីវតិ លបំ ាកបផំ តុ ។ ខរំញុ្ សន់ �ៅ នងិ រ�ៀនសតូ ្រន�ៅទីន�ោះរហតូ ដលថ់ ្នាកទ់ ី១០។ ខចុំញ្ លូ ចតិ ្តរ�ៀនមខុ វជិ ្ជាអក្សរសាស្រ្តខ្មែរ។ មខុ វជិ ្ជាផ្សេងៗ ខញ្ ុំបានរសន់ �ៅកងុន្ កងនារ។ី ខ្មែរក្រហមបានឲ្យខញ្ ុំទ�ៅ ខញ្ ុំរ�ៀនមនិ សវូ ចេះទេ។ រហតូ ដលឆ់ ្នា១ំ ៩៧០ ខញុំ្ នងិ ក្ុមរ ធ្កើវ ារន�ៅកងនុ្ កងចលត័ រួមមាន ល�កើ ភ្លឺស្រែ ជកី អាង គ្ួសរ ារ បានចាកចេញពសី ្ុរកកណំ �ើតទ�ៅរសន់ �ៅឯអក្ន ទឹក នងិ ច្រូតស្វរូ ។ ពេលន�ោះ ខគញុំ្ ្មានម្ តាយឪពកុ នងិ សាចញ់ ាតផិ ្តលភ់ ាពកកក់ ្តៅឡ�ើយ។ ខរំុញ្ សន់ �ៅដ�ោយ ល�ឿង កងនុ្ ខេត្តព្រៃវែង តាមឪពកុ នងិ បងប្សុរ របសខ់ ំញុ្ ពងឹ ពាកល់ �ខើ នួល្ ឯងទាងំ ស្ងុរ ។ រ�ឿងដែលខពំុញ្ ិបាកបំផតុ ពីព្រោះអកន្ ទាងំ ពរី គជឺ ាទាហាន លន់ នល។់ ឪពកុ នងិ បង ន� ោះគឺបញ្សហា ខុ ភ ាព នងិ ក ារដ�ោះស្រាយអន ាម័យ ប្រសុ ខំុញ្ តម្រូវឲ្យផ្លាសប់ តូរ្ មករសន់ �ៅឯអក្ន ល�ឿងដ�មើ ្បី ប្រចាថំ ្រៃង បសខ់ ។ំញុ្ ន� ៅពេលដែលខមញុំ្ ានរដវូ ប្រចាខំ ែ ត្រៀមប្រយទុ ទធ្ បទ់ លជ់ ាមួយនងឹ កងទព័ ខ្មែរក្រហម។ គខឺ ពំុញ្ ិបាកណ ាស។់ ភ ាគច្រនើ ខកំុញ្ ហុ កអងកគ្ ារថ ាខុំញ្ គ្ នរុ ឈកឺ ្បោល ឬវលិ មខុ មនិ អាចទ�ៅធ្កើវ ារងារខាង ន�ៅឯអក្ន ល�ឿង យ�ងើ បានជលួ ផទ្ ះមយួ រសន់ �ៅ។ ខញ្ ុំន�ៅផទ្ ះ ជាមយួ ម្តាយ នងិ លកដ់ រូ អីវានប់ នចតិ្ បនចួត្ ។ ក្ុមរ គ្រសួ ារ ក្រៅបាន។ ខញ្ ុំតែងតែនកឹ គតិ ថា ប�ថើ ្ណងៃ ាមួយអងកគ្ ារ របសខ់ ញុំ្ បានរសន់ �ៅអកន្ ល�ឿងទាងំ អសគ់ ្នារហតូ ដលខ់ ្មែរ ដឹងថាខកុំញ្ ហុ ក គេនងឹ យកខញ្ ុំទ�ៅសម្លាប់ បនុ ្តែខកំុញ្ ៏មនិ អាច ក្រហមវាយកានក់ ាបទ់ ីក្ងរុ ភន្ ំពេញបានទាងំ ស្ុងរ ន�ៅ ដ�រើ ចេញទ�ៅធ្កើវ ារងារន�ៅតាមវាលស្រែបានទេ។ ខញ្ ុំតែង តែសម្ងំន�ៅផទ្ ះ នងិ លេបថ្នាគំ ្រាបខ់ ្មៅន�ៅពេលដែលខឈុញំ្ ឺ ថ្ទងៃ ី១៧ ខែមេសា ឆ្នា១ំ ៩៧៩។ ចាប់។ ខគុញំ្ ្មានមតិ ្តភកត្ិទេ។ ទ�ោះបីជាយ�ងើ មានរ�ឿងអីវ្ ក៏ យ�ងើ មនិ អ ាចចែករលំ ែករ�ឿងរាវឲ្យគ្នាទ� ៅវញិ ទ� ៅមក បន្ទាបព់ ខី ្មែរក្រហមកានក់ ាបទ់ ីក្ ងុរ ភន្ ំពេញ មនសុ ្ស បានដែរ។ បនុ ្តែជនួ ពេលខ្លះ ខញ្ ុំបានលចួ ខ្សឹបសរួ អកន្ ដែលខញំុ្ ម្ នាជាច្រនើ ត្ូរវបានជម្ៀល សចេញពីទីក្ងរុ ភន្ ំពេញឲ្យធ្ើវ ទកុ ចតិ ត្ នងិ មានវយ័ ចណំ ាសជ់ ាងខអញុំ្ ពំ អី ាការរ�ោគរបស់ ស្រតី្ ន�ៅពេលដែលខជំុញ្ បួ ការលបំ ាកខ្លាងំ ។ ដណំ �ើរទ�ៅរសន់ �ៅតាមខេត្ត ឬស្ុរកកណំ �ើតរបសខ់ នួល្ ។ មនុ របបខ្មែរក្រហម ខមំុញ្ ានសកវ់ ែងត្មរឹ ចង្េក ះ ពណ៌ ឪពកុ ខញ្ ុំត្ូវរ ចេញទ�ៅប្រយទុ នធ្ �ៅកងុន្ សមរភូមិ នងិ បាន ខ្មៅស្រិលរល�ោងស្អាតខ្លាងំ ណាស។់ បនុ ្តែពេលជម្ៀល ស ស្លាបព់ េលដែលប្រយទុ ន្ធ �ៅកងនុ្ សមរភមូ ជិ ាមយួ យ�ោធា ខ្មែរក្រហម។ បន្ទាបព់ ឪី ពកុ ខសំុញ្ ្លាប់ យ�ងើ ន�ៅសលស់ មាជកិ មកដលខ់ េត្តព្រៃវែង ខ្មែរក្រហមបានហ�ៅខឲុំញ្ ្យទ�ៅកាត់ គ្ួរសារតែ៣នាក់បណុ ្ណោះ គមឺ ្ តាយខញំុ្ បងប្រុសខញំុ្ នងិ ខ។ញំុ្ សកត់ ្មឹរ កញ្ងចឹ ក។ ខសញុំ្ ្តាយសកណ់ ាស់ ព្រោះជាវយ័ មនិ យរូ បនុ ្មាន ខ្មែរក្រហមបានឲ្យយ�ងើ ចាកចេញពអី ក្ន ដែលខញ្ ុំពេញស្រឡ ាញស់ កវ់ ែង។ ខចុញំ្ ងរ់ ក្សាសកដ់ ែល កាតរ់ ួចន�ោះដែរ តែមនិ អាចទេ។ ខញ្ ុំទទលួ ស្គាលថ់ ា ការ ល�ឿងទ�ៅរសន់ �ៅកងនុ្ ខេត្តព្រៃវែងវញិ ។ យ�ងើ ធ្ដើវ ណំ �ើរ ទ� ៅស្ុករ ព្រះស្តេច នងិ បានស្ នាកន់ � ៅកុនង្ ភូមិមួយ មជ្ឈមណឌ្ លឯកសារកមជពុ្ ា 45
លេខ២៤៦ ខែមថិ ុនា ឆន្ាំ២០២០ ស្ែវងរកការពតិ -វេទកិ ារពិភាក្សាសាធារណៈ ទកុ សកវ់ ែងមនិ មែនជារ�ឿងលទអ្ េន�ៅពេលន�ោះ។ ខគញំុ្ ្មាន ងនិ ចន (លី កកុ ឆាយ/ មជ្ឈមណលឌ្ ឯកសារកមពុជ្ ា) សាបកូ៊ កស់ កទ់ េ។ ខញ្ ុំតែងតែយកសកឹល្ គរមកច្របាចយ់ ក ទឹកនងិ ញជី ាមយួ សករ់ បសខ់ ។ញុំ្ ដ�ោយសារតែខ្វះអនាមយ័ ខពុញំ្ តិ ជាមានការព្ួយរ បារមចភ្ ពំ �ោះបញ្សាហ ខុ ភាព ខកំញុ្ ក៏ �តើ មានសត្វចៃជាច្រនើ ន�ៅល�កើ ្បោល។ គ្មាននរណា យាងខ្លាងំ ។ សព្វថ្នងៃ េះ ខកញុំ្ ពំ ងុ តែប្រឈមមខុ នងឹ ជងំ ឺ មានស ាបដ៊ូ សុ ឬថ្នាដំ សុ ធញម្ សម្រាបប់ ្របើ ្រាសទ់ េ គឺ ល�សើ ឈាម ថែមទាងំ ជងំ ផឺ ្សេងៗទ�ៀតដែលបានធ្ឲើវ ្យ ខឈញុំ្ កឺ ្បោល សកឹព្ ចកុ ចង្េក ះ នងិ វលិ មខុ ។ ខពំញុ្ ្យាបាលជងំ ឺ យ�ងើ ងតូ តែទឹកតែបណុ ្ណោះ ហ�យើ ជនួ ពេលខ្លះ យ�ងើ គ្មាន របសខ់ តញំុ្ ាមវធិ សី ាស្រ្តបុរ ាណ។ ខផុញំ្ កឹ ថ្នាបំ ុរ ាណខ្មែរ ដែលផ្ពសំ ីឫសឈ�ើ។ ពេលខ្លះ ថ្នាបំ ុរ ាណន� ោះបាន ទឹកងតូ គ្របគ់ ្រានផ់ ង។ ចណំ ែកឯសម្ៀល កបពំ ាក់ គយឺ �ងើ ជយួ ឲ្យខញ្ ុំបានធរូ ស្បយើ ខ្លះដែរ បនុ ្តែពេលខ្លះកធ៏ ្ើឲវ ្យខញុំ្ មិនស្លួរ ខនួល្ ដែរ។ សព្វថ្នៃង េះ ខញ្ ុំន�ៅតែឈកឺ ្បោល សកពឹ្ មានតែខ�ោអាវខ្មៅដែលអងកគ្ ារចែកឲ្យចនំ នួ ២សម្រាប់ នងិ ឈចឺ ង្េក ះ។ កងុន្ ម្ នាកត់ ែបណុ ្ណោះ។ ដ�ោយសារតែគ្មានអនាម័យនងិ អាហារហបូ ចកុ គ្របគ់ ្រាន់ ទ�បើ ធ្ឲើវ ្យស្រត្ ីន�ៅកងនុ្ កងរបស់ ខមុញំ្ ានជងំ ថឺ ប់ នងិ ដលួ សន្លប់ជាច្រនើ ន ាកព់ េលកពំ ងុ ធ្កើវ ារងារ។ ក្រៅពីបញ្កហា ង្វះអនាម័យ ខកុំញ្ ដ៏ េកខ្លាច រាលថ់ ្ដៃង ែរ គខឺ ្លាចអងក្គ ារយកខញ្ ុំទ�ៅសម្លាប់ ព្រោះខុំញ្ គជឺ ាប្រជាជនថីម្ នងិ មានស ាចញ់ ាតជិ ាអតតី ទាហាន លន់ នល។់ ខខុំញ្ ្លាចក្រែងថ្ណងៃ ាមួយអងកគ្ ារស�បើុ ដឹងពី ប្រវតត្ ិគ្សួរ ាររបសខ់ ំុញ្ អងក្គ ារនងឹ យកខញ្ ុំទ�ៅសម្លាបច់ �ោល ដចូ បងប្រុសរបសខ់ ញ្ ុំដែរ។ ខមញុំ្ និ ដែលសង្មឃឹ ថាខគញំុ្ ្មាន ជីវតិ រសន់ � ៅដចូ សព្វថ្នៃង េះទេ។ ទាងំ ម្ តាយឪពកុ នងិ បងប្សរុ ខុំញ្ បានស្លាបទ់ ាងំ អស។់ ខធុញំ្ ្លាប់បានដាកព់ ាក្យបណឹត្ងទ�ៅកានត់ លុ ាការខ្មែរ ក្រហមន�ៅកងនុ្ ឆ្នា២ំ ០០៩។ ការដាកព់ ាក្យបណតឹ្ងន�ៅ ពេលន� ោះ ព្រ ោះខឈុំញ្ ចឺ ាបន់ ងឹ ការបាតប់ ងស់ មាជកិ គ្ួរសាររបសខ់ ។ុំញ្ ខមុញំ្ និ ចងប់ ានសណំ ងសម្រាបខ់ ញ្ ុំឡ�យើ ។ អ្វីដែលខចំុញ្ ង់បានន�ោះ គបឺ ញ្សាហ ខុ ភាពរបសអ់ ក្ន រសរ់ ាន មានជីវតិ ពរី បបខ្មែរក្រហម។ អកន្ ទាងំ ន�ោះមានវយ័ កាន់ តែជរា ហ�យើ ក៏មានជងំ ចឺ ្រនើ ណាសដ់ ែរ។ ខសុញំ្ មូ ស្នើ សឲុំ ្យម ានក ារជយួ ថែរក្ សាសខុ ភ ាពដលជ់ នរងគ្រ ោះ ជាពសិ េសស្រត្ ីដែលធ្លាបទ់ ទលួ រងការធ្បើវ ាបផង។ 46 មជ្ឈមណឌ្ លឯកសារកមពុជ្ ា
ស្ែវងរកការពតិ -វេទិការពភិ ាក្សាសាធារណៈ លេខ២៤៦ ខែមថិ ុនា ឆ្ាន២ំ ០២០ របបខ្មែរក្រហមមិនដែល រសាត់ចេញពីកុងន្ ចិត្តខញ្ ុំឡ�យើ អន៊ុ សុដាវី ល�ោកវេជប្ជ ណិឌ្ត ដេមសូ ធនី យស៍ ទីប្ករឹ ្សាគម្រោង ប្រមលូ នងិ ចងក្រងការចងចាបំ ទពសិ �ោធនក៍ ងនុ្ របបខ្មែរក្រហមរបសម់ ជ្ឈមណលឌ្ ឯកសារកមពុជ្ ា កពំ ងុ សនួ ាពំ អី ាការរ�ោគរបសប់ ្រជាជនន�ៅតាមភូមកិ ងនុ្ ខេតស្ត ្វាយរ�ៀង។ (ផេង ពង្សរាស/៊ី មជ្ឈមណល្ឌ ឯកសារកមពុជ្ ា) អសរ់ យៈពេល៤១ឆ្នាកំ នងល្ មកហ�យើ ដែលរបបខ្មែរ ៧នាក់ ហ�យើ សាចញ់ ាតសិ រុប៥០នាកក់ ៏បានស្លាប់ នងិ បាត់ ក្រហមបានដលួ រលំ បនុ ្តែរបបនេះន�ៅតែសតថិ្ ន�ៅកងនុ្ ចតិ ត្ របសអ់ ក្ន រសរ់ ានមានជីវតិ ។ ការដតិ ដាមទាងំ នេះអាច ខនួល្ ដែរ។ ខមញុំ្ ានកនូ កពំ ្រា៥នាកន់ �ៅកងុន្ របបខ្មែរក្រហម បណ្ តាលមកពរី បបខ្មែរក្រហមបានផ្តលម់ េរ�ៀនជីវតិ ដ៏ ព្រ ោះបីត្របសត់ ្វូរ បានខ្មែរក្រហមយកទ� ៅសម្លាប់។ លបំ ាក នងិ ឈចឺ ាបដ់ ែលស្ទរើ តែមនិ អាចទទលួ យកបាន ឬរបបនេះបានបន្សលទ់ កុ នវូ ផលបះពាលជ់ ាច្រនើ ដល់ បន្ទាបព់ រី បបខ្មែរក្រហមបានដលួ រលំ ខញ្ ុំបានសម្រេច ការរសន់ �ៅសម្រាបប់ ្រជាជនកមុជព្ ារហតូ មកបច្ចុប្បន។្ន ចតិ ្តរ�ៀបការមងត្ ទ�ៀត ព្រោះខគញុំ្ ្មានលទភធ្ ាពចញិ ្ចមឹ កនូ ៗ ប្រែង ទចូ ភេទស្រី អាយ៧ុ ៥ឆ្នាំ រសន់ �ៅភមូ តិ ្រពាងំ នងិ ម្ តាយចាសជ់ រារបសខ់ ។ំញុ្ ខសុញំ្ ង្មឃឹ ថា កនូ ៗរបសខ់ ញំុ្ ភ្លោះ ឃជុំ ្រៃធំ ស្កុរ រមាសហែកខេតស្ត ្វាយរ�ៀងបាន អាចរសន់ �ៅដ�ោយមានអាហារហបូ គ្របគ់ ្រាន់ នងិ អាច រ�ៀបរាបប់ ្រាបថ់ ា ខគំញុ្ ជឺ ាកនូ ព�ៅន�ៅកងុន្ ចណំ �ោមបងប្អូន ១០នាក។់ ន�ៅកងនុ្ របបខ្មែរក្រហម បងប្អូនខសំុញ្ ្លាបអ់ ស់ មានលទភ្ធ ាពចលូ រ�ៀនន�ៅសាលា។ ក្រោយមកខញ្ ុំបាន បង្តើក កនូ បាន៥ន ាកថ់ ែមទ�ៀត។ របបខ្មែរក្រហមបាន មជ្ឈមណឌ្ លឯកសារកមពុជ្ ា បន្សលទ់ កុ នវូ ឧបសគជគ្ ាច្រនើ កងុន្ ការរសន់ �ៅសម្រាប់ គ្សួរ ាររបសខ់ ។ញុំ្ បនុ ្តែទ�ោះបីជាយាងណា កនូ ៗរបសខ់ ុំញ្ 47
លេខ២៤៦ ខែមថិ ុនា ឆាន្២ំ ០២០ ស្ែវងរកការពតិ -វេទកិ ារពិភាក្សាសាធារណៈ បានរ�ៀនដលថ់ ្នាកអ់ នវុ ទិ ្យាលយ័ នងិ ខ្លះទ�ៀតរ�ៀនបាន ជាមនសុ ្សស្រីឬប្រុសទេ គឺត្វូរ ធ្កើវ ារងារស្មគើ ្នា។ ដលវ់ ទិ ្យាលយ័ ។ សព្វថ្នៃង េះ កនូ ៗរបសខ់ ញ្ ុំធ្កើវ ារងារជា ដ�ោយសារតែខញ្ ុំបានឆងល្ កាតរ់ �ឿងរាវឈចឺ ាប់ នងិ បាត់ ជាងសណំ ង់ កមកម្ ររ�ោងចក្រ នងិ លកដ់ រូ បនចតិ្ បនចតួ្ ដ�មើ ្ីប បងម់ នសុ ្សជាទីស្រឡ ាញអ់ សជ់ ាច្រនើ នាកន់ �ៅកងុន្ របប ចញិ ្ចមឹ ជីវតិ ។ ខ្មែរក្រហម ទ�បើ ខញ្ ុំបានសម្រេចចតិ ្តដាកព់ ាក្យបណតឹ្ងទ�ៅ កានត់ លុ ាការខ្មែរក្រហមដ�មើ ្របី កយតុ ធតិ្ ម៌។ ខកញុំ្ ៏បានតា ពេញមយួ ជីវតិ របសខ់ ញ្ ុំក�តើ មកបានឆង្ល កាតស់ ង្រ្គាម មដានម�លើ ការកាតទ់ �ោសមេដឹកនាខំ ្មែរក្រហមដែលបាន ជាច្រនើ ជនំ ាន។់ ន�ៅអឡំ ងុ ឆ្នា១ំ ៩៧០ មានការទម្លាក់ គ្រាបប់ ែកជាច្រនើ មកល�ភើ មូ ិរបសខ់ ំញុ្ ហ�យើ ក៏មានកង ផ្សពផវ្ ្សាយតាមទរូ ទស្សនដ៍ ែរ។ ខញ្ ុំតែងតែប្រាបក់ នូ របសខ់ ំញុ្ ទព័ ធីវគី (វ�ៀតណាមខាងត្បូង) ចលូ មកភូមិរបសខ់ ំុញ្ នងិ ច�ៅៗថា «កនូ ៗនងិ ច�ៅសណំ ាងហ�យើ ដែលបានក�តើ ដែលធ្ើឲវ ្យខមំុញ្ ានការភយ័ ខ្លាចយាងខ្លាងំ ។ ន� ៅពេល ន� ោះគ្ួរសាររបសខ់ ញ្ ុំបានជកី លេណដ្ឋានន� ៅក្រោមផទ្ ះ មកនងិ ធលំ តូ លាសន់ �ៅកងុន្ របបនេះដែលទទលួ បានសទិ្ធិ ដ�មើ ្កីប ារព ារគ្រាបផ់ ្លោង នងិ ការទម្លាកគ់ ្រាបប់ ែកពី សេរីភាព មានការអប់រំ នងិ មានអាហារហបូ បានគ្រប់ ល�យើ ន្តហ�ោះ។ រហតូ ដលឆ់ ្នា១ំ ៩៧៥ ខញ្ ុំលែងឃ�ញើ គ្រាន។់ ន�ៅកងុន្ របបខ្មែរក្រហមយាយមនិ មានអាហារ មានកងទព័ ធីវគីទ�ៀតហ�យើ គមឺ ានតែកងទព័ នងិ កម្ មា ហបូ គ្រប់ មនិ មានពេលសម្រាកឲ្យបានគ្របគ់ ្រាន់ នងិ ភិបាលរបសខ់ ្មែរក្រហមតែបណុ ្ណោះ។ ន�ៅឆ្នា១ំ ៩៧៨ ខ្មែរ សមូ ្បីតែឱកាសថែរក្សាជីវតិ របសយ់ ាយក៏មានតចិ តចួ ក្រហមបានសម្លាប់មនសុ ្សន�ៅកងនុ្ ភមូ រិ បសខ់ ជុញំ្ ាច្រនើ រួម ដែរ»។ បនុ ្តែម ានក្មេងៗខ្លះមនិ សវូ ជ� ឿនវូ អ្វីដែលខញ្ ុំបាន ទាងំ បខតី្ ំញុ្ ព្រោះបរីត្ បសខ់ គញុំ្ ជឺ ាអតតី ទាហាន លន់ នល។់ រ�ៀបរាបឡ់ �ើយ។ ខញ្ ុំដឹងថារ�ឿងរាវដែលបានក�តើ ឡ�ងើ យ� ោធ ាខ្មែរក្រហមបានច� ោទប្រជាជនន� ៅកងុន្ ភូមិថ ា ន�ៅកងុន្ របបខ្មែរក្រហមអាចធ្ឲើវ ្យក្មេងៗពិបាកទទលួ យក «ក្បោលយនួ ខនួល្ ខ្មែរ» នងិ ជាអកន្ យកការណ៍ ឲ្យកងទព័ ដ�ោយស ារតែក្មេងៗទ ាងំ ន� ោះក�តើ មកកងុន្ សងមគ្ ដែល វ�ៀតណាម។ ក្រោយមក ខ្មែរក្រហមចាបផ់ ្តមើ ជម្ៀល ស មានសនត្ ិភាព នងិ មានឪពកុ ម្ តាយថែទា។ំ ខមុញំ្ និ ខងឹ នងឹ ប្រជាជនចេញពកី ងនុ្ ភមូ ទិ ាងំ អស់ ហ�យើ ខញំុ្នងិ ក្រុមគ្សួរ ារ ក៏ត្ូវរ បានជម្ៀល សទ�ៅកានខ់ េត្តព�ោធសិ៍ ាតដ់ ែរ។ គ្ួរសារ របសខ់ រុំញ្ សន់ �ៅយាងលបំ ាកវេទនាន�ៅទីន�ោះ។ ថ្មងៃ យួ ពេល ត្រឡប់មកពីធ្កើវ ារងារន�ៅតាមការដ្ឋានវញិ ខញ្ ុំឃ�ញើ កនូ របសខ់ ញ្ ុំដេកស្លាបន់ �ៅកងុន្ រ�ោងស្នាកប់ ណ្ត ោះអាសន្នតែម្នាក់ ឯង។ កនូ ខរំុញ្ បសខ់ ញ្ ុំក�តើ ពសិ ន�ៅពេលន�ោះ។ មខុ របសក់ នូ ខញ្ ុំឡ�ងើ ប្រែពណ៌ខ្មៅ។ មនិ មែនមានតែកនូ របសខ់ ញ្ុំេទ ដែល ស្លាបន់ � ៅពេលន� ោះ គឺម ានកនូ របសប់ ្រជាជនដែល ជម្ៀល សទ�ៅទីន� ោះជាច្រនើ ន ាកទ់ �ៀត។ យ�ងើ រសន់ � ៅ ដ�ោយគ្មានអនាមយ័ ។ យ�ងើ ផកឹ ទឹកដែលដងមកពីត្រពាងំ បឹងបួរ នងិ ហបូ អាហារជរូ ផមូអ្ ដ�មើ ្បីបពំ េញកម្លាងំ ធ្ើវ ការងារជនូ ដលអ់ ងកគ្ ារ។ ពេលន�ោះ មានប្រជាជនជម្ៀល ស ជាច្រនើ បានក�តើ ជងំ កឺ ញ្រ្ជិល ពសិ រាករសូ នងិ ជងំ ផឺ ្សេងៗ ទ�ៀតដែលបណ្ តាលឲ្យស្លាបអ់ សជ់ ាច្រនើ នាក។់ ចណំ ែក ខញ្ ុំធ្កើវ ចិ កច្ ារជាច្រនើ ដចូ ជា លីបាវស្វូរ ភ្ជួរស្រែ សងូទ្ សណំ ាប់ នងិ ល�កើ ទនំ ប់។ ខ្មែរក្រហមមនិ គតិ ថាយ�ងើ 48 មជ្ឈមណឌ្ លឯកសារកមពុជ្ ា
Search
