สื่อการสอนประวัติศาสตร์หน่วยที่ 5-7

5. บทบาทของพระมหากษตั รยิ ์ ในราชวงศ์จักรตี อ่ ความมนั่ คง และเจริญรุ่งเรืองของชาติ

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยูห่ ัวอานนั ทมหิดล พระราชประวัติ ทรงเป็นพระราชโอรสพระองค์แรกของสมเด็จฯเจ้าฟ้ามหิดลอดุลเดช เสด็จขึ้นครองราชสมบัติ เป็นพระมหากษตั ริย์พระองค์ที่ 8 ในราชวงศ์จกั รี พระราชกรณยี กิจที่สาคญั ❖ เสด็จเยีย่ มประชาชนชาวไทย ❖ ทรงเปิดโรงพยาบาลอานันทมหิดล ❖ ทรงตรวจพลสวนสนามของกองทพั พันธมิตร พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยหู่ ัวอานนั ทมหิดลเสด็จมาเปน็ องค์ประธานในพิธีสวนสนามของกอง กาลงั เสรไี ทยและทหารพนั ธมิตรเมื่อวันที่ 19 มกราคม พ.ศ. 2489

พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมิพลอดลุ ยเดช พระราชประวตั ิ ทรงเป็นพระอนชุ าธิราชในรชั กาลที่ 8 เสด็จขนึ้ ครองราชยส์ มบตั ิเป็นพระมหากษตั ริย์ พระองค์ที่ 9 ในราชวงศ์จักรี พระราชกรณยี กิจทีส่ าคัญ ❖ โครงการทาฝนเทียม ❖ โครงการแก้มลิง ❖ กงั หันน้าชัยพัฒนา ❖ โครงการเขือ่ นป่าสกั ชลสิทธิ์ ❖ ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพยี ง ❖ ศูนย์ศกึ ษาการพัฒนาอนั เนื่องมาจากพระราชดาริ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทอดพระเนตรกังหันน้าชยั พฒั นา ซึง่ เปน็ สิง่ ประดิษฐ์ เรียบง่ายแต่มีประสิทธิภาพสูงในการบาบดั น้าเสีย

อา้ งอิง กนกวลี ชูชัยยะ และกฤษฎา บุณยสมิต. (2552). ประวัติศาสตร์ไทยสมยั รัตนโกสินทร์ เลม่ 1 รชั กาลที่ 1 - รชั กาลที่ 3. นนทบุรี: ศนู ย์ส่งเสริมวิชาการ. _______. (2552). ประวตั ิศาสตรไ์ ทยสมยั รตั นโกสินทร์ เล่ม 2 รัชกาลที่ 4 -พ.ศ. 2475. นนทบรุ ี: ศูนย์ส่งเสริมวิชาการ. เชาวนะ ไตรมาศ. (2550). ขอ้ มูลพื้นฐาน 75 ปี ประชาธิปไตยไทย 2475-2550. พมิ พค์ รงั้ ที่ 5. กรุงเทพฯ : สถาบนั นโยบายศึกษา. ณรงค์ พว่ งพิศ. (2551). ประวัติศาสตร์ ม.3. พมิ พค์ รั้งที่ 10. กรุงเทพฯ: อกั ษรเจริญทัศน์. ทวีศักดิ์ ล้อมลิม้ และคณะ. (2546). ประวัติศาสตร์ ม.4. กรงุ เทพฯ: วัฒนาพานิช. นงเยาว์ ชาญณรงค์. (2542). วัฒนธรรม และศาสนา. พมิ พค์ รงั้ ที่ 4. กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลยั รามคาแหง. ประสงค์ สุ่นศิริ. (2543). ปฏิวัติ – รฐั ประหาร ทหารกบั นักการเมือง. กรุงเทพฯ : แสงดาว. พลบั พลึง คงชนะ. (2560). กระบวนการเรียนรู้และการใชห้ ลกั ฐานทางประวัติศาสตร์. ใน น้าฝน รุ่งสว่าง(บรรณาธิการ), ประวัติศาสตร์ไทย. (หน้า 13-24). นนทบรุ :ี มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช. มาชู ปิกชู อารยธรรมที่ล่มสลาย เมืองสาบสญู แหง่ อินคา. สืบคน้ จาก. shorturl.asia/WVu1J. เมอ่ื วันที่ 31 มีนาคม 2563. วุฒิชัย มูลศิลป์. (2557). ประวตั ิศาสตรไ์ ทย. กรงุ เทพฯ: ไทยร่มเกล้า. โรม บุนนาค. (2549). คูม่ ือรฐั ประหาร. กรงุ เทพฯ : สยามบันทึก. ลิขิต ธีรเวคิน. (2537). วิวัฒนาการการเมืองการปกครองไทย. พมิ พค์ ร้ังที่ 4. กรงุ เทพฯ: มหาวิทยาลยั ธรรมศาสตร์. อา้ งอิงสอ่ื ขอบคุณข้อมูลภาพประกอบทุกภาพจากสือ่ อินเทอร์เนต็ (ใช้เพ่อื จัดกาเรียนการสอน)

ลิงค์เข้าสู่เว็บไซต์ URL: shorturl.asia/udemw GOOGLE MEET Google Meet คือ หนึ่งใน ฟีเจอร์ของ Google Workspaceเหมาะกับการทางานแบบ Work From Home ซึ่งเป็นที่นิยมในสถานการณ์ฝุ่น PM2.5หรือ COVID-19(ปี พ.ศ. 25 63 ถึง ปัจจุบนั )

หน่วยการเรียนรูท้ ี่ 7 การสรา้ งสรรคภ์ มู ิปญั ญา และผลงานของบุคคลสาคัญ ในสมยั รัตนโกสนิ ทร์

วตั ถปุ ระสงคก์ ารเรยี นรู้ 1. เพื่อเขา้ ใจความหมายของภมู ิปัญญาและวัฒนธรรมไทย 2. เพื่อเขา้ ใจปัจจัยพืน้ ฐานทีม่ ีอิทธิพลต่อการสร้างสรรคภ์ มู ิปญั ญาและวัฒนธรรมไทย 3. เพือ่ ได้เรียนรู้ตวั อยา่ งการสร้างสรรคภ์ มู ิปญั ญาและวัฒนธรรมไทยสมัยรัตนโกสินทร์ 4. เพือ่ ได้เรียนรู้ตัวอยา่ งบคุ คลสาคญั ในการสร้างสรรคภ์ มู ิปญั ญาและวัฒนธรรมไทย

ความหมายของภมู ิปัญญา และวัฒนธรรมไทย

ความหมายของภมู ิปัญญาและวัฒนธรรมไทย ภมู ิปญั ญา ความรู้ ความคิด ความเชื่อ ที่กลุ่มชนได้จากประสบการณ์ วัฒนธรรม ที่ส่ังสมไว้ในการปรับตัวและการดารงชีวิต มีท้ังภูมิปัญญา อันเกิดจากประสบการณ์ในพื้นที่ ภูมิปัญญาที่มาจาก เรียนรู้ ระบบความเชื่อ ระบบคุณค่า และวิถีชีวิตทั้งหมด ภายนอก และภูมิปัญญาที่ผลิตใหม่หรือผลิตซ้าเพื่อการ เ ม่ื อ ก ล่ า ว ถึ ง ภู มิ ปั ญ ญ า ก็ เ ป็ น ลั ก ษ ณ ะ ส่ ว น ห นึ่ ง ข อ ง แก้ปัญ หา ให้สอ ดคล้อ งกับ ความจาเป็ นและความ วัฒนธรรม และเม่ือกล่าวถึงวัฒนธรรมก็จาเป็นต้อง เปล่ยี นแปลง กล่าวถึงภูมิปัญญาด้วย

ปัจจยั พืน้ ฐานท่มี ีอทิ ธพิ ลต่อ การสร้างสรรค์ภมู ปิ ญั ญาและ วฒั นธรรมไทย

ปจั จยั พืน้ ฐานที่มีอิทธิพลตอ่ การสรา้ งสรรคภ์ ูมิปญั ญาและวัฒนธรรมไทย สภาพภมู ศิ าสตร์ ลักษณะของสังคม และสภาพแวดลอ้ ม และวฒั นธรรม • แต่ละภูมิภาคของประเทศมีสภาพภมู ิศาสตร์ • สงั คมไทยเปน็ สังคมแหง่ ความเสมอภาคภายใต้ และอากาศที่แตกต่างกนั รฐั ธรรมนญู • ทาให้คนไทยต้องแก้ปญั หาใหส้ อดคล้องกบั • คนไทยส่วนใหญ่นับถือพระพุทธศาสนา มีวังและ สภาพภูมิศาสตร์สิ่งแวดล้อม วัดเป็นศนู ย์กลางการสร้างสรรค์ศิลปวฒั นธรรม

ตวั อย่างการสร้างสรรคภ์ ูมิปัญญาและ วฒั นธรรมไทยสมยั รัตนโกสินทร์

การแพทยแ์ ผนไทย • การใช้สมุนไพรในการรกั ษาโรค ได้มาจากการทดลองคดิ คน้ คณุ สมบตั ขิ องพืช สัตว์ และ ธาตทุ ีม่ ีอยตู่ ามธรรมชาติ • การบรหิ ารร่างกาย เรียกว่า ฤๅษีดัดตน • การนวดประคบ เปน็ การจบั เสน้ ด้วยมือ หรือใช้อปุ กรณ์ต่าง ๆ เพื่อช่วยบาบดั รกั ษาโรค จารึกตารายาวัดราชโอรสาราม นับเป็นตารา • ฤๅษีดัดตนปรากฏหลักฐานครั้งแรกในสมัยรัชกาล การแพทย์แผนไทย ซึ่งเป็นมรดกทาง ภูมิปัญญา พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช อนั ล้าค่าของชาติไทยทีค่ วรรกั ษาให้คงอยู่สืบต่อไป (รชั กาลที่ 1) • ในปี พ.ศ. 2331 เมื่อทรงปฏิสังขรณ์วัดโพธาราม (ปัจจุบันคือ วัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามราช วรมหาวิหารหรือวดั โพธิ)์

การทอผา้ พืน้ บา้ น การทอผา้ พื้นบา้ นเป็นหตั ถกรรมในครัวเรอื นที่สบื ทอดตอ่ กนั มา สะทอ้ นใหเ้ หน็ ถึงวัฒนธรรมไทย คือ • รู้จกั นาวัสดุธรรมชาติที่มีอยใู่ นท้องถิน่ มาใช้ในการทอผ้า • รู้จกั ประดิษฐ์ลวดลายลงบนผืนผ้า • อาศยั แรงงานคนในครอบครวั แทนเครือ่ งจักรในการทอเครื่องนุ่งห่มใช้ในครอบครัว การทอผ้ามัดหมี่ นบั เปน็ ภมู ิปัญญาและวัฒนธรรมไทยทางด้านศิลปหัตถกรรม ทีม่ ีความสวยงามมาตั้งแต่อดีตจนถึงปจั จุบัน

ข้าวในวัฒนธรรมไทย • ข้าวเปน็ บ่อเกิดของความเชื่อ ประเพณี และพิธีกรรมต่างๆ เช่น พิธีไหวแ้ ม่โพสพ พิธีเลยี้ งผีตาแฮก พิธีบูชาแม่ธรณี • พระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวญั เพื่อเป็นสิริมงคลและขวญั กาลงั ใจให้แกเ่ กษตรกร เมล็ดขา้ วหอมมะลิ เปน็ พนั ธ์ุขา้ วของไทยทีด่ ีที่สุด ประเพณีไหวแ้ ม่โพสพ เปน็ การแสดงความเคารพตอ่ แม่โพสพ ซึง่ ได้รบั การยอมรบั จากนานาชาติ ซึ่งเปน็ ธรรมเนียมที่ปฏบิ ัตสิ ืบต่อกันมาช้านาน

งานเครื่องไมจ้ าหลัก • ใช้เพอื่ ประดับตกแต่งสถาปัตยกรรมต่างๆ ภาพจาหลักส่วนใหญ่เป็นเทพยดารักษาประตูโบสถ์ หรือรกั ษาโบสถ์ • สะท้อนถงึ ความสามารถของชา่ งไทยทีส่ ร้างสรรคผ์ ลงานด้วยความประณีตเปน็ พิเศษ และได้ สืบทอดมาถึงอนชุ นรุ่นหลัง ง า น จ า ห ลั ก ไ ม้ ที่ บ า น ป ร ะ ตู อุ โ บ ส ถ วัดระฆังโฆสิตาราม แสดงให้เห็นถึงความ ส ว ย ง า ม แ ล ะ ป ร ะณี ต บ ร ร จ ง ใ น ก า ร สรา้ งสรรค์ผลงานของช่างไทย

วรรณกรรมในรชั กาลท่ี 6 ▪ รัชกาลที่ 6 ทรงพระราชนิพนธ์งานวรรณกรรม หลายประเภทที่มีคุณค่า เช่น ประเภทวรรณคดี บทละคร ศาสนา ประวัติศาสตร์และโบราณคดี การเมือง กฎหมาย เปน็ ต้น ▪ บทพระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ 6 สะท้อนถึงความ เจริญทางด้านสติปัญญาและความคิดของคน ไทย ที่แสดงออกมาในรูปแบบของวรรณคดี รวมถึงเป็นแหล่งความรู้ในด้านต่างๆ ที่สามารถ นาไปใช้ให้เกิดประโยชน์ในชวี ติ ได้ ตวั อยา่ งบทพระราชนิพนธ์ในรชั กาลที่ 6 นอกจาก จะมีความไพเราะงดงามทางด้านวรรณศลิ ป์แล้ว ยังปลกู จิตสานึกในความรักชาติด้วย

วรรณกรรมเกยี่ วกบั อาหารไทยของชนช้นั สูง ตาราแม่ครัวหัวป่าก์ กาพย์เหช่ มเครือ่ งคาวหวาน • รวบรวมและเรียบเรียงโดยท่านผู้หญิง เปลีย่ น ภาสกรวงศ์ • พระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ 2 • แสดงถงึ ความงามของวรรณคดีทส่ี ะท้อน • เป็นตาราที่รวบรวมอาหารที่เจ้านาย และขุนนางปรุงสาหรับรับประทานและ ถงึ ความประณีต ความละเอยี ดอ่อนของ สืบทอดกันมาเป็นองค์ความรู้เกี่ยวกับ คนไทยในการทาอาหาร อาหาร

สถาปัตยกรรมชา่ งสิบหมู่ • รชั กาลที่ 1 โปรดเกล้าฯ ให้จัดตั้งและวางระเบียบของกรมช่างสิบหมู่ทีเ่ คยมีมาแต่คร้ังกรุงศรีอยธุ ยา เพือ่ ประโยชน์ในการก่อสรา้ งพระบรมมหาราชวัง พระที่นง่ั และวัดต่างๆ • เพื่อดารงไว้ซึง่ ศิลปวัฒนธรรมอนั ล้าค่าของไทย เช่น พระมหาปราสาทและพระราชมณเฑียร ในพระบรมมหาราชวัง เปน็ ต้น • สะท้อนถึงวัฒนธรรมและภมู ิปญั ญาไทยด้านสถาปตั ยกรรม ทีบ่ รรดาช่างสิบหมู่ของไทยได้สร้างสรรค์เอาไว้เปน็ มรดกให้คนรุ่นหลังต่อมา พระที่นง่ั ดสุ ิตมหาปราสาท ถือเป็นสถาปัตยกรรม ชั้นเอกของกรงุ รตั นโกสินทร์ โดยเป็นพระที่นงั่ ทรงไทยแท้องค์เดียวในพระบรมมหาราชวัง



พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมพิ ลอดุลยเดช ❖ พระราชพิธีเสด็จพระราชดาเนินถวายผ้าพระกฐนิ โดยกระบวนพยุหยาตราทางชลมารค ได้รบั การฟืน้ ฟูขนึ้ มาใหม่ ตั้งแต่ พ.ศ. 2502 เป็นต้นมา ❖ ทรงพระอกั ษรและทรงพระราชนิพนธ์หนงั สือแปลหลายเรือ่ ง ❖ ทรงส่งเสรมิ ศิลปวฒั นธรรมไทยทุกแขนง รวมท้ังภาษาไทยซึง่ เป็นภาษาประจาชาติ ❖ ทรงฟื้นฟพู ระราชพิธีสาคัญ เช่น พระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวญั ❖ พระราชพิธีเสด็จพระราชดาเนินถวายผ้าพระกฐนิ โดยกระบวนพยุหยาตราทางชลมารค เป็นต้น

สมเดจ็ พระนางเจา้ สิริกิติ์ พระบรมราชนิ ีนาถ ❖ ภาคกลาง ทรงฟืน้ ฟูการป้นั ตุ๊กตาชาววงั ❖ภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนือ ทรงฟื้นฟลู ายมดั หมี่แบบโบราณ ❖ภาคเหนือ ทรงฟื้นฟกู ารทอผ้าไหม ผ้ายก ผ้าตีนจก และงานเยบ็ ปักถักร้อย ❖ภาคใต้ ทรงฟื้นฟูศิลปะการจกั สานย่านลิเภา การถมเงิน ถมทอง การแกะสลัก หนังตะลุง

พระยาอนมุ านราชธน • เป็นประธานกรรมการชาระปทานกุ รม ทาอักขรานุกรมภมู ิศาสตร์ไทย บัญญตั ิศพั ท์ ภาษาต่างประเทศเปน็ ภาษาไทย และทาสารานุกรมไทย • ผลงานทีส่ าคัญ เช่น หนังสือชีวิตชาวไทยสมัยกอ่ นและการศึกษาเร่อื งประเพณีไทย หนังสือการศึกษาวรรณคดี แงว่ รรณศิลป์ หนงั สือศาสนาเปรียบเทียบ พระยาอนมุ านราชธน นักปราชญ์ผู้มีคุณปู การอย่างใหญ่หลวงต่อ วงวิชาการของไทย

อา้ งอิง กนกวลี ชูชัยยะ และกฤษฎา บุณยสมิต. (2552). ประวัติศาสตร์ไทยสมยั รัตนโกสินทร์ เลม่ 1 รชั กาลที่ 1 - รชั กาลที่ 3. นนทบุรี: ศนู ย์ส่งเสริมวิชาการ. _______. (2552). ประวตั ิศาสตรไ์ ทยสมยั รตั นโกสินทร์ เล่ม 2 รัชกาลที่ 4 -พ.ศ. 2475. นนทบรุ ี: ศูนย์ส่งเสริมวิชาการ. เชาวนะ ไตรมาศ. (2550). ขอ้ มูลพื้นฐาน 75 ปี ประชาธิปไตยไทย 2475-2550. พมิ พค์ รงั้ ที่ 5. กรุงเทพฯ : สถาบนั นโยบายศึกษา. ณรงค์ พว่ งพิศ. (2551). ประวัติศาสตร์ ม.3. พมิ พค์ รั้งที่ 10. กรุงเทพฯ: อกั ษรเจริญทัศน์. ทวีศักดิ์ ล้อมลิม้ และคณะ. (2546). ประวัติศาสตร์ ม.4. กรงุ เทพฯ: วัฒนาพานิช. นงเยาว์ ชาญณรงค์. (2542). วัฒนธรรม และศาสนา. พมิ พค์ รงั้ ที่ 4. กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลยั รามคาแหง. ประสงค์ สุ่นศิริ. (2543). ปฏิวัติ – รฐั ประหาร ทหารกบั นักการเมือง. กรุงเทพฯ : แสงดาว. พลบั พลึง คงชนะ. (2560). กระบวนการเรียนรู้และการใชห้ ลกั ฐานทางประวัติศาสตร์. ใน น้าฝน รุ่งสว่าง(บรรณาธิการ), ประวัติศาสตร์ไทย. (หน้า 13-24). นนทบรุ :ี มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช. มาชู ปิกชู อารยธรรมที่ล่มสลาย เมืองสาบสญู แหง่ อินคา. สืบคน้ จาก. shorturl.asia/WVu1J. เมอ่ื วันที่ 31 มีนาคม 2563. วุฒิชัย มูลศิลป์. (2557). ประวตั ิศาสตรไ์ ทย. กรงุ เทพฯ: ไทยร่มเกล้า. โรม บุนนาค. (2549). คูม่ ือรฐั ประหาร. กรงุ เทพฯ : สยามบันทึก. ลิขิต ธีรเวคิน. (2537). วิวัฒนาการการเมืองการปกครองไทย. พมิ พค์ ร้ังที่ 4. กรงุ เทพฯ: มหาวิทยาลยั ธรรมศาสตร์. อา้ งอิงสอ่ื ขอบคุณข้อมูลภาพประกอบทุกภาพจากสือ่ อินเทอร์เนต็ (ใช้เพ่อื จัดกาเรียนการสอน)

ลิงค์เข้าสู่เว็บไซต์ URL: shorturl.asia/udemw GOOGLE MEET Google Meet คือ หนึ่งใน ฟีเจอร์ของ Google Workspaceเหมาะกับการทางานแบบ Work From Home ซึ่งเป็นที่นิยมในสถานการณ์ฝุ่น PM2.5หรือ COVID-19(ปี พ.ศ. 25 63 ถึง ปัจจุบนั )