พลังงานฯ-02

ส่ิงแวดล้อม หมายถงึ ส่ิงที่อยรู่ อบตวั เรา ทงั้ ส่ิงที่มีชีวิตและไม่มีชีวิต ทงั้ ท่ีเกิดขนึ้ เองตาม ธรรมชาติ และส่ิงที่มนุษยส์ รา้ งขึน้ ทงั้ ที่มองเหน็ ได้ และไม่สามารถมองเหน็ ได้ (ขนบธรรมเนียม ประเพณี วฒั นธรรม ความเช่ือ) ส่ิงแวดล้อมเหล่านี้มีอิทธิพลเก่ียวโยงถึงกนั เป็ นปัจจยั ในการเกื้อกลู กนั และกนั อย่างเป็ นระบบ ดงั นัน้ ผลกระทบท่ีเกิดจากปัจจยั หนึ่งจะมีส่วนเสริมสร้าง หรอื ทาลายสภาพแวดล้อมอีกส่วนหนึ่งได้ ส่ิงแวดล้อมเป็นวงจร และวฏั จกั ร ท่ีเกี่ยวข้องไปทงั้ ระบบ 12

ส่ิงแวดล้อมแบง่ ออกได้เป็น 2 ประเภท คือ  สิ่งแวดล้อมที่มนุษยส์ ร้างขนึ้  (Man-made Environment) ส่ิงแวดลอ้ มตามธรรมชาติ คือส่ิ งแวดล้อมที่ มนุ ษย์ (Natural Environment) สร้างขึ้นเพื่อเป็ นปัจจัยในการ คือสิ่ งแวดล้อมท่ี ดารงชีวิต หรือเพื่อตอบสนอง เกิ ด ขึ้น เอง ตา มธร รม ชา ติ แบง่ ยอ่ ยได้เป็น 2 ชนิด ความต้องการของมนุษย์ และ เป็ นแบบแผนในการดาเนิ นชีวิต แบง่ ออกเป็น 2 ชนิด 13

1 ได้แก่ ส่ิงมีชีวิตทงั้ หลาย เช่น พืช สตั วป์ ่ า และมนุษย์ ฯลฯ หมายถึงสิ่งแวดลอ้ มท่ีไม่มีชีวิต 2 ได้แก่ ภเู ขา ดิน ลมฟ้าอากาศ อณุ หภมู ิ ฯลฯ 14

1 คือสิ่งแวดลอ้ มที่มีลกั ษณะทาง กายภาพ และมองเหน็ ได้ชดั เจน ได้แก่ บา้ นเรอื น ถนน ฯลฯ เป็นส่ิงแวดล้อมที่เกิดจากการสรา้ ง 2 จินตนาการ และต้องมีการแสดง ออกมาจงึ จะเหน็ ไดช้ ดั เจน ได้แก่ กฎหมาย ศาสนา วฒั นธรรม ฯลฯ 15

มีความสาคญั ต่อ การคงอยขู่ องส่ิงมีชีวิต มีความสาคญั ด้านวิชาการ 1 มีอิทธิพลต่อ และเอกลกั ษณ์ 7 2 การตงั้ ถิ่นฐาน ของชาติ มีความสาคญั ต่อความเจริญ มีอิทธิพลต่อ รงุ่ เรืองและความผาสกุ 3 ลกั ษณะท่ีอยอู่ าศยั ของมนุษย์ 6 4 เป็นตวั กาหนดลกั ษณะ 5 การดารงชีวิตของมนุษย์ ทาหน้าที่รองรบั ของเหลือเศษที่เกิด จากการผลิตและการบริโภค 16

ทรพั ยากรธรรมชาติ หมายถึง สิ่งท่ีเกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ และ เอื้อประโยชน์ต่อการดารงชีวิตของมนุษย์ในด้านต่างๆ เช่น ป่ าไม้ให้ ประโยชน์ในการนามาทาท่ีอยู่อาศยั ยารกั ษาโรค เครื่องนุ่งห่ม เชื้อเพลิง น้า ให้ประโยชน์ในการอปุ โภค บริโภค การเกษตร สตั วป์ ่ าให้ประโยชน์ในแง่การ พกั ผ่อน นันทนาการ คุณค่าในการศึกษาหาความรู้ เป็ นอาหาร เป็ นต้น นอกจากนี้ยงั มีทรพั ยากรธรรมชาติอีกหลากหลายที่มนุษยส์ ามารถนามาใช้ ประโยชน์ได้ ซ่ึงหากมองว่าส่ิงที่มนุษย์สร้างขึ้นก็นามาจากวตั ถดุ ิบหรือ ต้นทุนทางธรรมชาติ อาจให้ความหมายว่า ทรัพยากรธรรมชาติ และ ส่ิงแวดล้อมกค็ ือกล่มุ เดียวกนั 17

นักอนุรกั ษ์วิทยาได้แบง่ ประเภทของทรพั ยากรธรรมชาติไว้ 3 ประเภท คือ 1 ทรพั ยากรธรรมชาติท่ีใช้แล้วไมห่ มดสิ้น (Non-Exhausting Natural Resources) ทรพั ยากรธรรมชาติท่ีใช้แลว้ 2 สามารถทดแทนได้ (Replaceable or Renewable Natural Resources) 3 ทรพั ยากรที่ใช้แลว้ หมดไป (Exhausting Natural Resources) 18

การดารงชีวิตของมนุษยป์ ระกอบด้วยปัจจยั ท่ีสาคญั 2 ประการ คือ 1. ธรรมชาติ เป็นตวั ให้กาเนิดทรพั ยากรสาหรบั นามาใช้ในการดารงชีวิตโดยตรง และเพื่อใช้เป็นเคร่ืองมือ ในการค้นหาหรือใช้ทรพั ยากรอ่ืนให้เกิดประโยชน์ ใช้เป็ นเครื่องมือในการประกอบอาชีพ ความเจริญร่งุ เรืองของมนุษยแ์ ต่ละเชื้อชาติขนึ้ อยกู่ บั จานวนและคณุ ภาพของ ทรพั ยากร ประเทศท่ีอดุ มสมบูรณ์ด้วยทรพั ยากรจึงมีโอกาสพฒั นาประเทศ ไดม้ ากกว่าประเทศท่ีขาดแคลนทรพั ยากร 2. มนุษย์ เป็นผใู้ ช้ทรพั ยากรให้เกิดประโยชน์ต่อมนุษยด์ ว้ ยกนั เอง มนุษยก์ ล่มุ ใดมี ความสามารถในการใช้ทรพั ยากรอยา่ งมีประสิทธิภาพมากกว่า ย่อมมีโอกาส ที่จะกินดีอย่ดู ีและพฒั นามากกว่า แต่ถา้ มนุษยก์ ลมุ่ ใดใช้ทรพั ยากรฟ่ มุ เฟื อย ขาดการอนุรกั ษ์ยอ่ มทาให้เกิดปัญหาการขาดแคลนทรพั ยากรและเกิดความ เส่ือมโทรมต่อส่ิงแวดล้อม 19

จากความหมายและความสาคญั ของทรพั ยากรธรรมชาติสรปุ ประโยชน์ ของทรพั ยากรธรรมชาติได้ดงั นี้ 1 ใช้ในการดารงชีวิต ทรพั ยากรธรรมชาติเป็นปัจจยั 4 ใน การดารงชีวิต และสถานท่ีพกั ผอ่ นหย่อนใจ ตามธรรมชาติ เพ่ือการนันทนาการท่ีให้ ความร่ืนรมยแ์ ก่มนุษย์ ใช้ประดิษฐเ์ ครื่องมือ เคร่ืองใช้ เครื่องผ่อนแรง เครื่องจกั ร เครื่องยนต์ ตลอดจนเครื่องอานวยความสะดวกต่างๆ รกั ษาความสมดลุ ตามธรรมชาติให้คงอยอู่ ยา่ งเหมาะสม 2 เมือ่ เกิดการเปล่ียนแปลงในธรรมชาติ ทรพั ยากรธรรมชาติจะ เป็นตวั ปรบั เพ่ือให้สิ่งแวดล้อมที่เปล่ียนแปลงนัน้ คงอยอู่ ย่างเหมาะสมและสมดลุ ถ้าทรพั ยากรชนิด หนึ่งชนิดใดเกิดการเปล่ียนแปลงอาจจะมากเกินไป หรือลดน้อยลงอย่างรวดเรว็ จะมผี ลกระทบต่อ ทรพั ยากรและส่ิงแวดล้อมอื่นๆ ให้เสียสมดลุ 20

ทรพั ยากรธรรมชาติที่มนุษยไ์ ด้นามาใช้ประโยชน์เป็นประจาในชีวิต ประจาวนั มีดงั นี้ ทรพั ยากรป่ าไม้ ทรพั ยากรสตั วป์ ่ า ทรพั ยากรน้า ทรพั ยากร พลงั งาน ทรพั ยากรแร่ ทรพั ยากรดิน ทรพั ยากรประมง ทรพั ยากรมนุษย์ 21

การเพ่ิมของประชากร การขาดจิตสานึก 1 การขยายตวั ด้านสิ่งแวดลอ้ ม 8 ของชมุ ชนเมอื ง 2 ความไมร่ ้หู รอื 7 3 เทคโนโลยีสมยั ใหม่ ร้เู ท่าไมถ่ งึ การณ์ 4 การสร้างสิ่งก่อสร้าง การสงคราม 6 5 การกีฬา 22

มนุษยเ์ ป็นทรพั ยากรธรรมชาติชนิดหนึ่ง มนุษยไ์ มส่ ามารถมีชีวิต อย่ไู ด้ถา้ ขาดสิ่งแวดล้อมและทรพั ยากรธรรมชาติ เพราะมีความสาคญั เป็น ปัจจยั พืน้ ฐานในการดารงชีวิต ทรพั ยากรต่างๆ มีความสมั พนั ธต์ ่อกนั และ พึ่งพากนั เสมอ แต่แม้จะมีทรพั ยากรธรรมชาติมากมายให้ใช้อย่อู ย่างเพียงพอกต็ าม แต่ถ้าการใช้นัน้ เป็นไปอย่างฟ่ มุ เฟื อยไมม่ ีแผนการแล้ว สกั วนั หน่ึงในอนาคต จะเกิดปัญหาการขาดแคลนได้ 23