พลังงานฯ-09

ประเทศไทยมีเศรษฐกิจใหญ่เป็ นลำดบั ท่ีสองในภมู ิภำคเอเชียตะวนั ออก เฉี ยงใต้ ควำมต้องกำรพลังงำนส่วนใหญ่รวมศูนย์อยู่ในพื้นท่ีบริ เวณ กรงุ เทพมหำนครและปริมณฑล ประเทศไทยยงั เป็นฐำนกำรผลิตอตุ สำหกรรม หนักจำนวนมำก และมีนักท่องเท่ียวจำนวนมำกในหลำยจงั หวดั ทวั่ ประเทศ ประเทศไทยเติบโตอย่ำงรวดเรว็ และมีจำนวนชนชนั้ กลำงเพ่ิมขึ้น ด้วยเหตุนี้ ประเทศไทยจงึ เผชิญกบั กำรเปลี่ยนแปลงเชิงโครงสร้ำง ซึ่งจะส่งผลต่อรปู แบบ ของกำรใช้พลงั งำนของประเทศในอนำคต 111

กำรกำหนดนโยบำยพลงั งำนของประเทศไทย ได้คำนึงถึงหลกั กำรดงั นี้ 112

กำรกำหนดนโยบำยพลงั งำนของประเทศไทยที่สอดคล้องกบั สถำนกำรณ์ พลงั งำนของโลกและเกิดควำมยงั ่ ยืนในกำรพฒั นำ จึงมุ่งเน้นนโยบำยหลกั 4 ประกำร ดงั นี้ นโยบำยควำมมนั ่ คงด้ำนกำรจดั หำพลงั งำน นโยบำยด้ำนกำรอนุรกั ษ์พลงั งำนและพฒั นำพลงั งำนทดแทน นโยบำยรำคำและกำรปฏิรปู ตลำดพลงั งำน นโยบำยด้ำนส่ิงแวดล้อมพลงั งำน 113

เพือ่ ให้สอดคล้องกบั นโยบำยของรฐั บำลที่ต้องกำรผลกั ดนั ยทุ ธศำสตร์ ไทยแลนด์ 4.0 กระทรวงพลงั งำน จึงได้กำหนดนโยบำยพลงั งำน 4.0 เพ่ือ ขับเคล่ือนและสนับสนุนเศรษฐกิ จ ภำยใต้หลักกำร คือ กำรยกระดับ ประสิทธิภำพของระบบพลงั งำน และนำนวตั กรรมท่ีเหมำะสมมำใช้ในกำร พฒั นำซ่ึงต้องครอบคลุมทงั้ ระบบ ตงั้ แต่กำรผลิต จดั หำ แปรรปู จนถึงกำรใช้ ตำมประเภทพลงั งำน ได้แก่  น้ำมนั เชื้อเพลิง  กำ๊ ซธรรมชำติ  ด้ำนไฟฟ้ำ 114

นโยบำยกำรประหยัดพลังงำนของประเทศไทยได้เร่ิ มต้นเมื่อปี พ.ศ. 2516 ซ่ึงอยู่ในช่วงแผนพฒั นำฯ ฉบบั ที่ 3 (พ.ศ. 2515-2519) โดยรฐั บำล ในขณะนั้นได้กำหนดมำตรกำรป้ องกันกำรขำดแคลนน้ำมนั และประหยดั กำรใช้น้ำมันและไฟฟ้ ำหลำยประกำร ซ่ึงบำงมำตรกำรมีลกั ษณะชัว่ ครำว สำหรบั มำตรกำรด้ำนกำรอนุรกั ษ์พลงั งำน หรือกำรประหยดั กำรใช้พลงั งำนที่ใช้ ในแผนพฒั นำฯ ฉบบั ที่ 4 (พ.ศ. 2520-2524) กย็ งั คงมีอย่ำงต่อเนื่อง เนื่องจำก กำรใช้น้ำมนั ยงั มีอตั รำท่ีสูงมำก อีกทงั้ กำรผลิตไฟฟ้ำยงั พึ่งพำน้ำมนั ปิ โตรเลียม จำกต่ำงประเทศในอตั รำท่ีสงู มำก มำตรกำรประหยดั พลงั งำนในขณะนัน้ ครอบคลุม ทงั้ กำรคมนำคมขนส่ง อตุ สำหกรรม ภำคส่วนรำชกำรซ่ึงส่วนใหญ่เป็ นมำตรกำร ชวั่ ครำวท่ีเน้นกำรแก้ไขปัญหำเฉพำะหน้ำเท่ำนัน้ 115

จำกมำตรกำรต่ำงๆ ท่ีรฐั บำลได้ใช้เพื่อเป็ นกำรลดกำรใช้น้ำมนั และ ไฟฟ้ำในช่วงท่ีรำคำน้ำมนั ดิบในตลำดโลกมีรำคำแพงและขำดแคลนนัน้ ยงั ไม่ สำมำรถลดกำรใช้น้ำมนั และลดกำรพง่ึ พำน้ำมนั ปิ โตรเลียมจำกต่ำงประเทศลง ได้อย่ำงมีประสิ ทธิ ภำพ จวบจนกระทัง่ แผนพัฒนำเศรษฐกิ จและสังคม แ ห่ ง ช ำ ติ ฉบบั ท่ี 5 (พ.ศ. 2525-2529) จึงได้มีกำรกำหนดนโยบำยทำงด้ำนพลงั งำนไว้ เพื่อใช้เป็ นหลกั ในกำรพฒั นำด้ำนพลงั งำนของประเทศท่ีก่อให้เกิดประโยชน์ สงู สดุ ต่อกำรพฒั นำประเทศโดยรวมถึงกำรปรบั โครงสร้ำงกำรผลิตและกำรใช้ พลังงำนให้ลดลง มำตรกำรประหยัดพลังงำนที่ นำมำใช้เพื่อปรับปรุง ประสิทธิภำพกำรใช้พลงั งำนในสำขำอุตสำหกรรม และคมนำคมขนส่งตำม แผนพฒั นำฯ ฉบบั ที่ 5 นัน้ กำหนดให้เน้นถึงประสิทธิภำพกำรใช้พลงั งำนต่อ หน่วยกำรผลิตให้เกิดกำรประหยดั และลดกำรใช้พลงั งำนลง โดยให้มีกำร ดำเนินงำนในรปู โครงกำรประหยดั พลงั งำนของประเทศ 116

โครงกำรดังกล่ำวได้ดำเนิ นมำอย่ำงต่อเน่ืองและขยำยขอบเขต กว้ำงขวำงเพิ่มขึน้ จนถึงในช่วงของแผนพฒั นำฯ ฉบบั ที่ 6 (พ.ศ. 2530-2534) จึงได้กำหนดเป้ำหมำยเพิ่มขึน้ ให้มีกำรอนุรกั ษ์พลงั งำนในอำคำรพำณิชยแ์ ละ ที่อยอู่ ำศยั ด้วย ภาพ หน่วยงานภาครฐั และเอกชนร่วมกนั รณรงคเ์ พอื่ ประหยดั พลงั งาน 117

แผนอนุรักษ์พลังงำน 20 ปี (พ.ศ. 2554-2573) เป็ นแผนกำหนด เป้ำหมำยกำรดำเนินงำนอนุรกั ษ์พลงั งำน มีรำยละเอียดและสำระสำคญั ดงั นี้ มีเป้ำหมำยท่ีจะลดควำมเขม้ กำรใช้พลงั งำน (energy intensity) ลง 25% ในปี 2573 เมอื่ 1 เทียบกบั ปี 2548 หรือเทียบเท่ำ กำรลดกำรใช้พลงั งำนขนั้ สดุ ท้ำย (final energy) ลง 20% ในปี 2573 หรือประมำณ 30,000 พนั ตนั เทียบเท่ำน้ำมนั ดิบ (ktoe) 2 ภำคเศรษฐกิจท่ีจะต้องมีกำรอนุรกั ษพ์ ลงั งำนมำกที่สดุ คือ ภำคขนส่ง (13,400 ktoe ในปี 2573) และภำคอตุ สำหกรรม (11,300 ktoe ในปี 2573) 3 จะทำให้ค่ำ Energy Elasticity (อตั รำส่วนของอตั รำกำรเพ่ิมขึน้ ของกำรใช้พลงั งำนต่อ กำรเติบโตของ GDP)ลดลงจำกค่ำเฉล่ียเม่ือ 20ปี ท่ีผำ่ นมำคือ 0.98เหลือ0.70ใน20 ปี ขำ้ งหน้ำ 118

4 จะก่อให้เกิดผลกำรประหยดั พลงั งำนสะสมเฉลี่ย 14,500 ktoe ต่อปี คิดเป็นมลู ค่ำ 272,000 ล้ำนบำทต่อปี และหลีกเล่ียงกำรปล่อยคำรบ์ อนไดออกไซดส์ ะสมเฉลี่ย 49 ล้ำนตนั ต่อปี 5 จะมีมำตรกำรทงั้ ภำคบงั คบั ด้วยกฎระเบยี บกบั ภำคกำรสนับสนุนและส่งเสริม โดยภำคบงั คบั ท่ีสำคญั คือ กำรบงั คบั ใช้พระรำชบญั ญตั ิกำรส่งเสริมกำรอนุรกั ษพ์ ลงั งำน พ.ศ. 2535 และฉบบั ปรบั ปรงุ พ.ศ. 2550 และกำรกำหนดมำตรฐำนขนั้ ตำ่ และฉลำกประสิทธิภำพ พลงั งำน ส่วนภำคกำรสนับสนุนและส่งเสริมที่สำคญั คือ กำรให้เงินอดุ หนุนเพอ่ื ชดเชย ผลประหยดั พลงั งำนที่ตรวจพิสจู น์หรือประเมินได้ (Standard Offer Program หรือ SOP) 6 จะเน้นมำตรกำรท่ีทำให้เกิดกำรเปล่ียนแปลงทิศทำงตลำด (market transformation) และพฤติกรรมของผใู้ ช้พลงั งำน โดยกำรบงั คบั ให้ติดฉลำกแสดงประสิทธิภำพพลงั งำน ของอปุ กรณ์/เคร่ืองใช้ อำคำร และยำนยนต์ เพื่อให้ผบู้ ริโภคมีทำงเลอื ก 7 จะมีกำรบงั คบั ให้ธรุ กิจพลงั งำนขนำดใหญ่ เช่น ธรุ กิจไฟฟ้ำ น้ำมนั และกำ๊ ซ ต้องดำเนิน มำตรกำรส่งเสริมกำรอนุรกั ษพ์ ลงั งำนให้กบั ผใู้ ช้พลงั งำนตำมมำตรฐำนขนั้ ตำ่ (Energy Efficiency Resource Standard หรอื EERS) แทนกำรดำเนินกำรแบบสมคั รใจในอดีต 119

8 จะมีมำตรกำรช่วยเหลอื ทงั้ ด้ำนกำรเงินและเทคนิคสำหรบั ผปู้ ระกอบกำรรำยย่อย เช่น SMEs โดยเฉพำะกำรให้เงินอดุ หนุนผำ่ น Standard Offer Program (SOP) และกำรให้ควำมช่วยเหลือ ทำงเทคนิคผำ่ น Energy Efficiency Resource Standard (EERS) 9 เน่ืองจำกในอนำคตกำรใช้ยำนยนตม์ ีแนวโน้มเพ่ิมสงู ขนึ้ เรอ่ื ยๆ แผนนี้จึงมีมำตรกำร ส่งเสริมกำรใช้ยำนยนตท์ ่ีมีประสิทธิภำพพลงั งำนสงู เช่น กำรบงั คบั ติดฉลำกแสดง ประสิทธิภำพพลงั งำน กำรบงั คบั เกณฑม์ ำตรฐำนขนั้ ตำ่ และกำรใช้มำตรกำรทำงภำษี เป็ นต้น จะมีกำรกระจำยภำระควำมรบั ผิดชอบด้ำนกำรส่งเสริมกำรอนุรกั ษ์พลงั งำนส่ภู ำคส่วน 10 ต่ำงๆ ของสงั คมมำกขนึ้ โดยให้ภำคเอกชนเป็นห้นุ ส่วนท่ีสำคญั และกำรเพ่ิมบทบำท ขององคก์ ำรบริหำรส่วนท้องถิ่น รวมทงั้ กำรให้หน่วยงำนภำครฐั แสดงบทบำทเป็น แบบอย่ำงท่ีดีในกำรอนุรกั ษ์พลงั งำน 120

แผนปฏิบตั ิการอนุรกั ษพ์ ลงั งาน 20 ปี (พ.ศ. 2554-2573) 121

กระทรวงพลงั งำน ได้จดั ทำแผนบูรณำกำรพลงั งำนระยะยำว 5 แผน เพื่อช่วยให้ กำรดำเนิ นนโยบำยด้ำนพลงั งำนในระยะยำวมีทิศทำงท่ีชดั เจนขึน้ ซึ่งเป็นกรอบที่จะนำมำ พฒั นำพลงั งำนของประเทศให้เกิดควำมมนั่ คงและยงั่ ยืน ในระยะยำว 21 ปี นับตงั้ แต่ พ.ศ. 2558-2579 ซึ่งประกอบด้วย 1 แผนพฒั นำกำลงั ผลิตไฟฟ้ำของประเทศไทยระยะ 21 ปี (พ.ศ.2558-2579) หรอื PDP 2015 2 แผนอนุรกั ษพ์ ลงั งำน พ.ศ. 2558-2579 หรือ EEP 2015 3 แผนพฒั นำพลงั งำนทดแทนและพลงั งำนทำงเลือก พ.ศ. 2558-2579 หรอื AEDP 2015 4 แผนบริหำรจดั กำรน้ำมนั เชื้อเพลิง พ.ศ. 2558-2579 หรอื Oil Plan 2015 5 แผนบริหำรจดั กำรกำ๊ ซธรรมชำติ พ.ศ. 2558-2579 หรือ Gas Plan 2015 122

ควำมต้องกำรพลงั งำนของไทยมีแนวโน้มเพ่ิมขึ้นเรื่อยๆ ในขณะท่ีเกิดปัญหำขำดแคลน พลงั งำน ดงั นัน้ จึงต้องมีกำรหำแหล่งพลงั งำนสำรอง และมีกำรนำพลงั งำนทดแทนมำใช้ จำกปัญหำ ดงั กล่ำวรฐั บำลจึงได้กำหนดนโยบำยกำรประหยดั พลงั งำนเป็ นครงั้ แรกในแผนพฒั นำเศรษฐกิจและ สงั คมแห่งชำติฉบบั ท่ี 3 (พ.ศ. 2515-2519) และในแผนพฒั นำฯ ฉบบั ท่ี 5 (พ.ศ. 2525-2529) ได้เน้น ประสิทธิภำพกำรใช้พลังงำนต่อหน่วยกำรผลิต เพ่ือให้เกิดกำรประหยดั โดยดำเนิ นกำรในรูป โครงกำรประหยดั พลงั งำน และในแผนพฒั นำฯ ฉบบั ที่ 6 (พ.ศ. 2530-2534) ได้กำหนดเป้ำหมำยให้มี กำรอนุรกั ษ์พลงั งำนในอำคำรพำณิ ชย์และที่อยู่อำศยั ต่อมำในปี พ.ศ. 2535 ได้มีกำรประกำศใช้ พระรำชบญั ญตั ิกำรส่งเสริมกำรอนุรกั ษ์พลงั งำน และได้มีกำรจดั ทำแผนปฏิบตั ิกำรอนุรกั ษ์พลงั งำน 20 ปี (พ.ศ. 2554-2573) โดยมีกำรจดั ทำแผนปฏิบตั ิกำรทงั้ ระยะสนั้ ระยะปำนกลำง และระยะยำวเพื่อ ขบั เคล่ือนกำรดำเนิ นงำนด้ำนกำรอนุรกั ษ์พลงั งำนให้เกิดสมั ฤทธิผล และตอบสนองต่อพนั ธกิจด้ำน อนุรกั ษ์พลงั งำนภำยใต้ข้อตกลงของผ้นู ำประเทศในกลุ่มควำมร่วมมือเศรษฐกิจเอเชีย-แปซิฟิ ก (เอเปก) ในกำรลดควำมเข้มข้นของกำรใช้พลงั งำน (Energy Intensity) ต่อไป 123