บทที่ 15

ร า ย วิ ช า ชิ้ น ส่ ว น เ ค รื่ อ ง ก ล ห ลั ก สู ต ร ป ร ะ ก า ศ นี ย บั ต ร วิ ช า ชี พ 20111-2003

216 แผนการเรียนรู้ที่ 15 แผนการจดั การเรยี นรทู้ ่ี 15 เรอ่ื ง ระบบงานสวม

217 แผนการจัดการเรียนรู้ที่ 15 ชอื่ วิชา ช้ินส่วนเคร่ืองกล ชั่วโมงรวม 36 ชม. ชื่อหน่วย ระบบงานสวม สอนครัง้ ท่ี 15 ชื่อเรื่อง ระบบงานสวม จำนวน 2 ชว่ั โมง 1. หวั ข้อเร่อื ง 1.1 คุณลักษณะและนิยามพิกัดความเผื่อ 1.2 ระบบรคู วา้ นคงทแี่ ละเพลาคงที่ 1.3 ชนิดและการอ่านค่าพกิ ัดงานสวม 1.4 ขอ้ ดแี ละข้อเสยี ของงานสวมระบบรูควา้ นคงท่ีและเพลาคงที่ 2. สาระสำคญั สามารถบอกวิธีการเลือกใช้งานได้อย่างถูกตอ้ ง และสามารถบอกถึงชนิดและการอ่านค่าของพิกัดงานสวม ได้อยา่ งถกู ต้อง 3. สมรรถนะหลัก (สมรรถนะประจำหน่วย) แสดงความรเู้ ก่ยี วกบั หลักการใชเ้ คร่ืองมือและอุปกรณ์ 4. สมรรถนะย่อย (สมรรถนะการเรียนรู)้ สมรรถนะทัว่ ไป (ทฤษฎี) 1) แสดงความรเู้ กย่ี วกบั การตดิ ตั้งอุปกรณ์ 2) แสดงความรู้เก่ยี วความปลอดภยั และการบำรุงรักษาเคร่อื งมอื กล สมรรถนะท่ีพึงประสงค์ (ทฤษฎี) เม่ือผ้เู รียนไดศ้ ึกษาเน้อื หาในบทน้ีแลว้ ผู้เรียนสามารถ 1) บอกหลักการใช้เครือ่ งมือและอปุ กรณ์ไดถ้ ูกตอ้ ง 2) บอกหลักความปลอดภัยและการบำรุงรักษาเครือ่ งมือกลได้ถกู ต้อง 5. กจิ กรรมการเรียนการสอน ในการจัดการเรียนการสอนรายวิชาทฤษฎีเครื่องกล หน่วยที่ 15 ระบบงานสวมได้กำหนดกิจกรรมการ เรียนการสอนให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้โดยใช้วิธีการจัดการเรียนรู้ฐานสมรรถนะเชิงรุก (Active Learning Competency Based) ด้านเทคนิคการจัดการเรียนการสอนแบบ MAIP โดยมีขั้นตอนในการดำเนินกิจกรรม การเรียนการสอน ดงั นี้ สอนครัง้ ท่ี 1 1. ข้นั นำเขา้ สบู่ ทเรยี น 1.1 กิจกรรมผสู้ อน 1) ผู้สอนนำเข้าสู่บทเรียนโดยกล่าวถึงความสำคัญของเรื่องที่จะเรียน และโดยเชื่อมโยงความรู้ เดมิ กบั ความรใู้ หม่ทีผ่ เู้ รยี นจะได้เรียนรู้ โดยการใชค้ ำถาม

218 แผนการจดั การเรียนรู้ที่ 15 ชอื่ วิชา ช้ินส่วนเครอื่ งกล ชวั่ โมงรวม 36 ชม. ช่ือหน่วย ระบบงานสวม สอนคร้ังท่ี 15 ชอ่ื เรอ่ื ง ระบบงานสวม จำนวน 2 ชว่ั โมง 2) ผ้สู อนช้แี จงจดุ ประสงคข์ องการเรียนรหู้ น่วยที่ 15 ก่อนทำการเรียนการสอน 1.2 กิจกรรมผู้เรียน 1) ผู้เรียนตอบคำถามทผี่ ู้สอนกำหนดให้ 2) ผเู้ รียนรับฟังพร้อมทำความเข้าในกบั คำอธิบายของผู้สอน 2. ขน้ั ปฏิบตั ิกจิ กรรมการเรียนรู้ 2.1 กิจกรรมผู้สอน 1) ผูส้ อน สอนทฤษฎหี นว่ ยที่ 15 ระบบงานสวม 2) ผสู้ อนแจกแบบฝกึ หัด หน่วยที่ 15 ระบบงานสวม 3) ผู้สอนแจกใบกิจกรรมการเรียนรู้กับผู้เรียนพร้อมทั้งอธิบายวิธีการดำเนินกิจกรรม โดย ผ้สู อนจะคอยเป็นผูแ้ นะนำ 4) ใหผ้ ู้สอนแจ้งให้ผู้เรยี นสรปุ ความรหู้ รือประสบการณ์ใหม่ด้วยตนเอง โดยการทำแบบทดสอบ 2.2 กจิ กรรมผู้เรยี น 1) ผเู้ รียนทำแบบฝกึ หดั หน่วยที่ 15 2) ผู้เรียนปฏบิ ัตกิ จิ กรรมตามที่ไดร้ บั มอบหมาย 3) ผู้เรยี นทำแบบทดสอบ 4) ผู้เรียนสรปุ ความรหู้ รอื ประสบการณ์ใหมด่ ว้ ยตนเอง 3. ข้ันสรปุ กิจกรรมการเรียนรู้ 3.1 กจิ กรรมผูส้ อน 1) ผ้สู อนตรวจสอบการสรุปความรหู้ รือประสบการณ์ใหมข่ องผเู้ รยี น (ตรวจใบงาน/ใบกจิ กรรม) 2) ผู้สอนสะท้อนข้อมลู เกีย่ วกบั การสรปุ ความรขู้ องผเู้ รียน เพอื่ ให้ผู้เรียนนำไปปรบั ปรุงตนเอง 3) ถ้าผู้เรียนมีผลการสรุปความรู้ไม่เป็นไปตามเกณฑ์ ให้ผู้สอนกระตุ้นให้เกิดความมั่นใจและ หากผเู้ รียนมีผลการเรียนรู้เปน็ ไปตามเกณฑ์ ผสู้ อนกระตนุ้ ให้ผูเ้ รยี นรู้สกึ เกิดแรงบนั ดาลใจ 3.2 กิจกรรมผู้เรียน 1) ผู้เรียนรบั ทราบข้อมลู สะท้อนกลับ เพอ่ื ปรับปรุงการเรยี นรขู้ องตนเอง 4. ข้นั สะท้อนความคิด 4.1 กิจกรรมผสู้ อน 1) ผู้สอนมอบหมายให้ผู้เรียนสะท้อนความรู้ นำเสนอความสำเร็จ หรือความผิดพลาดของ ตนเอง (อาจมอบหมายใหค้ นท่ีสำเร็จ 1 คน และคนท่ไี ม่สำเรจ็ 1 คน เพอื่ นำเสนอ)

219 แผนการจดั การเรยี นรทู้ ่ี 15 ชอื่ วิชา ช้นิ ส่วนเคร่ืองกล ชว่ั โมงรวม 36 ชม. ชอ่ื หน่วย ระบบงานสวม สอนครั้งที่ 15 ชอื่ เร่ือง ระบบงานสวม จำนวน 2 ชวั่ โมง 4.2 กจิ กรรมผ้เู รียน 1) ผู้เรียนสะทอ้ นความรู้ นำเสนอความสำเรจ็ หรอื ความผดิ พลาดของตนเอง 5. ขน้ั สรุปผลการจดั การเรยี นรู้ 5.1 กจิ กรรมผสู้ อน 1) ผู้สอนแจง้ ให้ผ้เู รยี นประเมนิ ตนเอง 2) ผูส้ อนมอบหมายงานใหผ้ เู้ รยี นศึกษาค้นคว้า หรือเรียนรู้เพ่มิ เตมิ 5.2 กิจกรรมผูเ้ รียน 1) ผูเ้ รยี นประเมินตนเอง 2) ผู้เรยี นศกึ ษาคน้ คว้า หรอื เรยี นรู้เพม่ิ เติมจากประเดน็ ท่ผี ู้สอนได้มอบหมาย 6. สือ่ การสอน 6.1 เอกสารประกอบการสอน 6.2 เอกสารประกอบการเรยี น 6.3 สือ่ นำเสนอ PowerPoint 7. งานทม่ี อบหมาย/กิจกรรม 7.1 แบบฝกึ หัด 7.2 แบบทดสอบ 7.3 ใบงานท่ี 15.1 8. การวัดและประเมนิ ผล สมรรถนะที่พึง วิธกี ารวดั เครอ่ื งมอื เกณฑ์การประเมนิ ประสงค์ - ปฏิบตั กิ จิ กรรม - ใบกจิ กรรมการเรยี น - ผา่ นเกณฑ์รอ้ ยละ 70 1. ดา้ นความจำ การเรียนรู้ (Knowledge) - การอธบิ าย - แบบประเมนิ ผลการ - ผา่ นเกณฑ์รอ้ ยละ 70 ปฏิบตั ิงาน 2. ด้านความเข้าใจ - ประเมนิ คุณลักษณะ (Skill) อนั พงึ ประสงค์ - แบบประเมินคุณลักษณะ - ผา่ นเกณฑร์ ้อยละ 80 อันพึงประสงค์ 3. คุณลักษณะอันพงึ ประสงค์ (Attitude)

220 ชื่อเรอื่ ง ชอ่ื วิชา ชนิ้ ส่วนเครือ่ งกล แผนการจดั การเรียนรทู้ ี่ 15 ชวั่ โมงรวม 36 ชม. ช่อื หน่วย ระบบงานสวม สอนครง้ั ท่ี 15 หนว่ ยที่ 15 ระบบงานสวม ระบบงานสวม จำนวน 2 ชว่ั โมง 15.1 คุณลกั ษณะและนิยามพกิ ดั ความเผื่อ รปู ที่ 15.1 ประเภทงานสวม รูควา้ น หมายถึง ช้ินส่วนโพรงวัดขนาดท่ีเพลา หมายถึง ชิ้นสว่ นทรงกระบอกวดั ขนาดทภี่ ายนอก โดยไมค่ ำนึงถึง วา่ จะเปน็ เพลายาว เพลาสัน้ ขนาดกำหนด (N) คือ ขนาดของชน้ิ งานซงึ่ กำหนดลงไปในงานเขยี นแบบ และเพอ่ื ใช้ ในการคำนวณพิกัดความเผ่ือ (T) คอื คา่ ความคลาดเคลื่อนของชน้ิ งาน อันเกดิ จากการทำงานท่ียอมใหม้ ีได้ เป็น ค่าแตกต่างระหว่างขนาดโตสุดและขนาดเล็กสุดคา่ ความเผือ่ (1) คือ ค่าของตัวเลขที่กำหนดเขตของพิกัดความ เผื่อ มีทั้งค่าส่วนเกินและค่าส่วนลดของชิ้นงานสำเร็จเส้นศูนย์ (2) คือ เส้นแสดงตำแหน่งของขนาดกำหนด ถ้า ค่าความเผ่ืออย่เู หนือเส้นนี้แสดงว่ามีคา่ เป็น + (สว่ นเกิน) งานท่อี อกมาจะใหญ่กว่าขนาดกำหนด ถา้ ค่าความเผื่อ อยู่ใต้เส้นนี้แสดงว่ามีค่าเป็น - (ส่วนลด) งานที่ออกมาจะเล็กกว่าขนาดกำหนดขนาดโตสุด (G) คือ ขนาดของ เพลาหรือรูคว้านที่โตที่สุด ที่ยอมได้ภายใต้ค่าพิกัดความเผื่อเป็นผลรวมของขนาดกำหนดกับค่าเบียงเบนขนาด เลก็ สดุ ( K) คือ ขนาดของเพลาหรอื รคู ว้านที่เล็กท่สี ดุ ท่ียอมได้ภายใต้คา่ พิกดั ความเผอ่ื เป็นผลรวมของขนาดกำหนดกบั ค่าเบยี่ งเบนล่าง ค่าเยยี่ งเบน (A.) คือ คา่ แตกตา่ งระหว่างขนาดโตสุด และขนาดกำหนด ค่าเที่ยงเบนล่าง (A.) คือ ค่าแตกต่างระหว่างขนาดเล็กสุดและขนาดกำหนดแสดงที่ตั้งหรือ จุดเริ่มต้นของค่าพิกัดความเผื่อว่าสัญลักษณ์ตัวอักษร เป็นสัญลักษณ์ที่ใช้อยู่ห่างจากเส้นศูนย์เท่าใด และ ตำแหน่งที่ตั้งนั้นอยู่เหนือหรือใต้เส้นศูนย์ อักษรตัวพิมพ์ใหญ่ A-Z เป็นสัญลักษณ์ใช้แสดงทีต่ ั้งของค่าพิกัดความ เผื่อสำหรับรคู ว้าน อักษรตวั พมิ พเ์ ล็ก a-2 เป็นสัญลักษณ์ใช้แสดงท่ตี ้ังของค่าพกิ ดั ความเผอ่ื สำหรับเพลาเขตพิกัด ความเผอ่ื ของรูคว้านท่ี H มตี ำแหนง่ เร่มิ จากเส้นศนู ยข์ น้ึ ไปเหนอื เส้นศนู ย์เขตพกิ ดั ความเผ่ือของเพลาท่ี h มี

221 แผนการจดั การเรยี นรทู้ ี่ 15 ช่ือวิชา ชิ้นส่วนเคร่อื งกล ชว่ั โมงรวม 36 ชม. ชื่อหน่วย ระบบงานสวม สอนครงั้ ที่ 15 ชือ่ เรอื่ ง ระบบงานสวม จำนวน 2 ชว่ั โมง ตำแหน่งเริ่มจากเส้นศนู ย์ลงมาใต้เส้นศูนย์ตัวอักษรสัญลักษณท์ ี่แสดงเขตพิกัดความเผื่อ ยิ่งอยู่ห่างจากตัวอักษร H (h) เท่าไรยิ่งแสดงว่าเขตพิกัดความเผื่อนั้นอยู่ห่างจากเส้นศูนย์มากขึ้นเท่านั้น15.2 ระบบรูคว้านกงที่และ เพลาคงที่ เพื่อสะดวกและขจัดข้อยุ่งยากต่าง ๆ ในการทำงานที่ต้องยึดถือหลักความแตกต่างของชนิดงานสวม ( Fi) งาน สวมตามลักษณะทีจ่ ะยึดถอื ให้ตวั ใดตวั หนงึ่ เปน็ ตวั คงที่ และตัวทเ่ี หลือเปน็ ตัวเปลี่ยนแปร จำแนกออกเปน็ 2ระบบ คือระบบรคู ว้านคงท่ี ระบบน้ีจดั ให้รคู ว้านมีตำแหน่งเขตพิกดั ความเผอ่ื อยู่ ณ ตำแหน่ง เดียวเสมอ คือ อยู่ ณ ตำแหน่ง H ขนาดเล็กสุดของรูคว้านจะมีขนาดเท่ากับขนาดกำหนด ส่วนขนาดโตสุดจะมี ขนาดโตกว่าขนาดกำหนดขึ้นไปมากน้อยตามเกรดคุณภาพงาน ส่วนตำแหน่งพิกัดความเผื่อของเพลาจะ เปลี่ยนแปลงไปตามความต้องการของชนิดงานสวม ซึ่งสามารถจะแยกกลุ่มของค่าพิกัดความเผื่อของเพลา ออกเป็น 3 กลุ่มตามชนดิ ของงานสวมได้ ดังนี้ ตัวอักษรจาก ล-h ใชใ้ นการปรับเพลาเขา้ กบั รคู ว้าน เพื่อใหเ้ ปน็ งานสวมคลอน ตัวอักษรจาก j-ก ใชใ้ นการปรบั เพลาเขา้ กบั รตู ว้านเพอื่ ใหเ้ ป็นงานสวมพอดี ตัวอักษรจาก P-2 ใช้ในการปรับเพลาเข้ากับรูคว้านเพ่ือให้เปน็ งานสวมอดั งานสวมระบบรูคว้านคงที่ นี้ ใช้ในการสร้างเครื่องมือกล เครื่องจักรต้นกำลังเครื่องยนต์ รถไฟ และการสร้าง เครื่องบินระบบเพลาคงที่ งานสวมระบบนี้จัดให้เพลามีขนาดคงที่อยู่ ณ ตำแน่งเดียว คือ ณ ตำแหน่ง b ขนาด โตสุดของเพลามีขนาดเท่ากับขนาดกำหนดเท่านั้น ขนาดเล็กสุดของเพลามีขนาดเล็กกว่าขนาดกำหนด และจะ เล็กกวา่ ขนาดกำหนดมากน้อยเท่าใดน้ันข้ึนอยู่กับเกรดคุณภาพของงานที่กำหนดไว้ ส่วนตำแหน่งพิกัดความเผ่ือ ของรูคว้านจะเปลี่ยนแปลงไปตามความต้องการของชนิดงานสวมของงานนั้น ๆ โดยจะแยกสัญลักษณ์เขตค่า พิกดั ความเผอื่ ของรคู วา้ นออกเป็นกลุ่ม ๆ ตามชนิดของงานสวมไดด้ ังนี้ ตัวอักษรจาก A-H ใช้ปรับรคู วา้ นเขา้ สวมกบั เพลาสำหรบั งานสวมคลอน ตวั อกั ษรจาก J-N ใชป้ รับรคู วา้ นเขา้ \" ามกับเพลาสำหรบั งานสวมพอดี ตัวอกั ษรจาก P-Z ใช้ปรบั รูควา้ นเขา้ สวมกับเพลาสำหรับงานสวมอดั งานสวมระบบเพลาคงทีม่ ักจะใชก้ บั อุปกรณ์ การขนสง่ คนั โยก มอเตอรไ์ ฟฟ้า เคร่อื งทอผา้ เคร่ืองมอื กลกสิกรรม และเครือ่ งมอื กลละเอยี ด เป็นตน้

แผนการจัดการเรียนรูท้ ่ี 15 222 ช่อื วิชา ชิ้นสว่ นเครอื่ งกล ชว่ั โมงรวม 36 ชม. ชอ่ื หน่วย ระบบงานสวม สอนครง้ั ท่ี 15 จำนวน 2 ชวั่ โมง ชอื่ เรอ่ื ง ระบบงานสวม รปู ที่ 18.2 แสดงงานสวมระบบรคู ว้านคงท่ี 15.3 ขอ้ ดีและข้อเสียของงานสวมระบบรคู วา้ นคงที่และเพลา ปกติงานสวมทั้งสองระบบนี้ ตัวที่กำหนดให้เป็นตัวคงที่ ไม่ว่าเพลาหรือรูคว้าน ต้องมีขนาดผิวเรียบดีอยู่แล้ว งานประกอบก็เพยี งปรบั อกี ตัวหนึ่งให้เข้าตามคา่ พิกัดความเผ่ือท่กี ำหนดให้ ข้อดรี ะบบรคู ว้านคงที่ การปรับเพลาเข้าสวมกับรูคว้านระบบนี้ตามความต้องการของชนิดงา นสวมสามารถทำได้ง่ายกว่าการปรับรู คว้านสำหรับระบบรูคว้านคงที่นีต้ ้องการใช้เครื่องมือที่มีราคาแพงเพียงน้อยชิ้น เช่น ดอกคว้านเรียบ (รีมเมอร์) เกจทรงกระบอก เช่น ต้องการคว้านรูคว้านสำหรับงานสวม โดยกำหนดให้ค่าพิกัดความเผื่อสำหรับรคู ว้านคงท่ี มีคา่ ณ H7 การทำต้องการเพียงดอกควา้ นเรียบ และเกจวดั ทรงกระบอก เพยี งอย่างละหนึง่ ตัวเทา่ น้ัน ข้อเสียระบบรคู วา้ นคงท่ี ขนาดเพลามขี นาดเปล่ยี นแปลงไปมากไมเ่ หมาะท่จี ะใช้ในงานทตี่ ้องการใหเ้ พลามีขนาดสม่ำเสมอ

ชอื่ เรื่อง ช่อื วิชา ชิน้ สว่ นเคร่ืองกล แบบฝึกทักษะหน่วยท่ี 15 223 ช่ือหน่วย ระบบงานสวม หนว่ ยที่ 15 ชั่วโมงรวม 36 ชม. ระบบงานสวม ระบบงานสวม สอนครงั้ ท่ี 14 จำนวน 2 ชวั่ โมง แบบฝกึ ทักษะหนว่ ยท่ี 15 แบบทดสอบหนว่ ยท่ี 15

224 หนว่ ยการเรยี นรทู้ ่ี 15 สอื่ การสอน 15 เรือ่ ง ระบบงานสวม

225

226

227