นิราศภูเขาทอง

นริ าศภูเขาทอง

สนุ ทรภู่ หรือ พระสนุ ทรโวหาร เกดิ วันท่ี ๒๖ มิถุนายน ๒๓๒๙ มีบตุ รชาย ช่ือ หนพู ัด ซึ่ง นามเดิมคอื ภู่ เกิดกับนางจนั ผเู้ ปน็ ภรรยา เป็นอาลกั ษณช์ าวไทย ที่มชี ื่อเสยี งเชงิ กวี เข้ารับราชการในสมัย ได้รับยกยอ่ งเป็นเชก พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศ สเปยี รแ์ หง่ ประเทศไทย หล้านภาลยั (รชั กาลท่ี ๒)

ผลงานของสุนทรภู่ นริ าศ นทิ าน บทเหก่ ลอ่ ม วรรณกรรม บทละคร คาสอน ๙ เรอื่ ง ๕ เรือ่ ง ๔ เรือ่ ง ๒ เร่อื ง ๑ เร่ือง

นิราศเป็นงานประพันธ์ประเภทหนึ่ง นิราศ ของไทย มีมาต้ังแต่สมัยโบราณ คืออะไร ? นิราศเรื่องแรกของไทยน้ัน ได้แก่ โคลงนิราศหริภุญชัย เน้อื หาของนริ าศมักเปน็ การ ใชจ่ ะมที ร่ี กั สมคั รมาด คร่าครวญของกวีต่อสตรีอัน แรมนริ าศรา้ งมติ รพสิ มยั เ ป็ น ท่ี รั ก เ น่ื อ ง จ า ก ต้ อ ง พ ลั ด ซง่ึ ครวญครา่ ทาทีพริ พ้ี ไิ ร พรากจากนางมาไกล ตามนสิ ยั กาพยก์ ลอนแตก่ อ่ นมา ดงั เช่นที่สุนทรภู่แตง่ นริ าศภเู ขา อย่างไรก็ตาม นางในนิราศ ทองขณะ ทกี่ าลงั บวชอยู่ แต่ยงั มี ที่กวีกล่าวถึง อาจมีตัวตนจริง บทอาลัยถึงนางตามขนบนิราศ หรือไมจ่ รงิ กไ็ ด้ สังเกตจากบทประพันธ์ทา้ ยเรอื่ ง

วรรณคดีที่ไดร้ บั การ ดีเด่นทั้งด้าน อีกท้ังยังเป็นวรรณคดี ยกย่องว่าเป็นนิราศ ถ้ อ ย ค า แ ล ะ ซ่ึงถือเป็นแบบอย่างใน เร่อื งเอกของสุนทรภู่ สานวนโวหาร การแต่งนิราศในสมัย ต่อมาอีกด้วย นริ าศภูเขาทอง

ความเปน็ มาของ สุนทรภู่ แตง่ นิราศภเู ขาทองในรชั สมัยพระบาทสมเดจ็ นิราศภเู ขาทอง พระนง่ั เกลา้ เจา้ อยู่หัว เม่อื ราวปลาย พ.ศ. ๒๓๗๓ โดยเลา่ ถงึ การเดินทางเพื่อไปนมสั การเจดีย์ภเู ขาทอง ที่เมืองกรุงเก่า หรือจังหวัดพระนครศรีอยุธยาใน ปัจจุบัน หลังจากจาพรรษา อยู่ที่วัดราช บูรณะ หรือวัดเลียบ

ลกั ษณะ นริ าศภเู ขาทอง แต่งดว้ ยคาประพันธป์ ระเภท คาประพันธ์ กลอนนริ าศ มีลกั ษณะคล้ายกลอนสุภาพ แตก่ ลอนนิราศจะข้นึ ตน้ ด้วยวรรครบั และเมื่อจะจบ เร่ืองใหค้ าสดุ ท้ายในวรรคสง่ จบด้วยคาวา่ “เอย” กลอนนริ าศ

ตวั อยา่ ง เดอื นสบิ เอด็ เสร็จธรุ ะพระวสา บทขึ้นต้น รบั กฐนิ ภญิ โญโมทนา ชลุ ีลาลงเรือเหลอื อาลัย บทลงท้าย จงทราบความตามจรงิ ทกุ ส่งิ สิ้น อย่านกึ นนิ ทาแถลงแหนงไฉน นกั เลงกลอนนอนเปลา่ กเ็ ศรา้ ใจ จึงร่าไรเรอ่ื งรา้ งเลน่ บา้ งเอย

เน้อื เร่อื งย่อ สุนทรภูเ่ ริ่มเรื่องดว้ ยการปรารภถงึ สาเหตทุ ต่ี อ้ งออกจากวัดราชบรู ณะและ การเดนิ ทางโดยเรือพร้อมหนูพดั ซง่ึ เปน็ บตุ รชาย ลอ่ งไปตามลาน้าเจ้าพระยาผา่ นพระบรมมหาราชวัง จนมาถงึ วดั ประโคนปกั ผ่านโรงเหล้า บางจาก บางพลู บางพลัด บางโพ บ้านญวน วัดเขมา ตลาดแก้ว ตลาดขวัญ บางธรณี เกาะเกร็ด บางพูด บางเด่ือ บางหลวง เชงิ ราก สามโคก บ้านงิ้ว เกาะใหญ่ราชคราม จนถงึ กรุงเกา่ เมอ่ื เวลาเยน็

เน้อื เร่อื งย่อ(ตอ่ ) โดยจอดเรือพักที่ท่าน้าวัดพระเมรุ คร้ันรุ่งเช้าจึงไปนมัสการเจดีย์ ภูเขาทอง ส่วนขากลับ สนุ ทรภกู่ ลา่ วแตเ่ พยี งว่า เมื่อถึงกรุงเทพฯ ไดจ้ อดเทยี บเรอื ที่ ทา่ นา้ หนา้ วดั อรณุ ราชวรารามราชวรมหาวหิ าร



เรอื่ งนา่ รู้ เกยี่ วกับเจดยี ภ์ เู ขาทอง เจดีย์ภูเขาทองเป็นโบราณสถานเก่าแก่ ตั้งอยู่กลางทุ่ง-ภูเขาทอง นอกเกาะเมือง จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ออกไปทางทิศ ตะวันตกเฉียงเหนือประมาณ ๒ กิโลเมตร เป็นเจดีย์ย่อมุม ไม้สิบสองบนฐานส่ีเหลี่ยมี ขนาดใหญ่๔ ชั้น กว้าง ๘๐ เมตร ความสูง จากพน้ื ถึงยอด ๖๔ เมตร

สนั นิษฐานวา่ เจดยี ภ์ ูเขาทองสรา้ งขึน้ ในสมัยกรงุ ศรีอยุธยา ในรัชกาลสมเด็จพระราเม ศวรเมอื่ ประมาณ พ.ศ.๑๙๓๐แตไ่ มป่ รากฏหลกั ฐานวา่ มชี อ่ื เดมิ อยา่ งไร ตอ่ มาใน พ.ศ. ๒๑๑๒ ซ่งึ ตรงกับรชั กาลสมเดจ็ พระมหนิ ทราธริ าชพระเจา้ บุเรงนอ้ งแห่งกรุงหงสาวดียกกองทพั เขา้ มาตี กรุงศรอี ยธุ ยาได้สาเรจ็ จงึ โปรดให้สร้างเจดีย์องคใ์ หญใ่ นแบบมอญขน้ึ ไวเ้ ป็นอนุสรณ์ แห่งชัย ชนะแล้วให้เรียกช่ือวา่ เจดีย์ภูเขาทอง ครัน้ ถึงรัชกาลสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หวั บรมโกศในพ.ศ.๒๒๘๗ เจดีย์ภูเขาทองพังทลายลง พระองค์จึงโปรดเกล้าฯให้ปฏิสังขรณ์และเปล่ียนรูปแบบองค์เจดีย์ใหม่ให้เป็นทรงย่อมุมไม้สิบ สองส่วนฐานเจดีย์ยังคงเป็นรูปทรงแบบมอญ หลังจากนั้นยังไม่พบ หลักฐานว่ามี พระมหากษัตรยิ พ์ ระองคใ์ ดในสมัยกรงุ ศรอี ยุธยาได้โปรดใหป้ ฏิสังขรณ์เจดียแ์ หง่ น้จี นเมอ่ื ต้นกรงุ รัตนโกสินทร์ในพ.ศ.๒๓๗๓ สุนทรภู่ได้เดินทางมานมัสการ พร้อมท้ังแต่งนิราศภูเขา ทองไว้ในครั้งนั้น