คู่มือการเพิ่มประสิทธิภาพระบบการกระจายน้ำหยดในแปลงเพาะปลูกด้วยพลังงานทดแทนตามแนวพระราชดำริ

การเพมิ่ ประสทิ ธภิ าพระบบการกระจายนำ้ แบบนำ้ หยด ในแปลงเพาะปลกู ดว ยพลงั งานทดแทนตามแนวพระราชดำริ คมู อื “การเพมิ่ ประสทิ ธภิ าพ ระบบการกระจายนำ้ แบบนำ้ หยด ในแปลงเพาะปลกู ดว ยพลงั งานทดแทน ตามแนวพระราชดำร”ิ คณะผจู ดั ทำ : - ทปี่ รกึ ษากรมชลประทาน - กองประสานงานโครงการอนั เนอื่ งมาจากพระราชดำริ กรมชลประทาน - สถาบนั สง เสรมิ และพฒั นากจิ กรรมปด ทองหลงั พระ สบื สานแนวพระราชดำริ พมิ พค รง้ั ที่ ๑ : ธนั วาคม ๒๕๖๑ จำนวน ๑,๐๐๐ เลม จดั ทำโดย : - กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ ๘๑๑ ถนนสามเสน แขวงถนนนครไชยศรี เขตดสุ ติ กรงุ เทพมหานคร ๑๐๓๐๐ โทร. ๐ ๒๒๔๑ ๐๐๒๐ ถงึ ๒๙ Website : www.rid.go.th - สถาบนั สง เสรมิ และพฒั นากจิ กรรมปด ทองหลงั พระ สบื สานแนวพระราชดำริ ๙๘๙ อาคารสยามทาวเวอร ชนั้ ๒๖ ถนนพระราม ๑ แขวงปทมุ วนั เขตปทมุ วนั กรงุ เทพมหานคร ๑๐๓๓๐ โทร ๐๒ ๖๑๑ ๕๐๐๐ Website: www.pidthong.org ออกแบบปก : นายสญั ชยั บวั ทรง (นายชา งศลิ ปช ำนาญงาน กรมชลประทาน) พมิ พโ ดย : บรษิ ทั บมู สเตชนั่ จำกดั โทร. ๐๘๑ ๓๓๑ ๓๑๓๑

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

การเพม่ิ ประสทิ ธภิ าพระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกู ดว ยพลงั งานทดแทนตามแนวพระราชดำริ คำนำ คมู อื \"การเพมิ่ ประสทิ ธภิ าพระบบการกระจายน้ำแบบนำ้ หยด ในแปลงเพาะปลกู ดว ยพลงั งานทดแทนตามแนวพระราชดำร\"ิ เปน สว นหนง่ึ ตามเจตนารมณข องบนั ทกึ ความเขา ใจ เพอื่ ขบั เคลอ่ื นกระบวนการเสรมิ สรา งการมสี ว นรว มในการพฒั นาแหลง น้ำ และบรหิ ารจดั การนำ้ อยา งบรู ณาการ ระหวา ง กรมชลประทาน กบั มลู นธิ แิ มฟ า หลวง ในพระบรมราชูปถัมภ สถาบันสงเสริมและพัฒนากิจกรรมปดทองหลังพระ สืบสาน แนวพระราชดำริ และ มลู นธิ ริ ากแกว เม่ือวันที่ ๑๕ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๖๐ จากการรวมศึกษาดูงานกับคณะผูบริหาร และคณะเจา หนา ทท่ี เ่ี กย่ี วขอ ง ณ โครงการชลประทาน ฝายบา นเสาเลา อำเภอชนบท จังหวัดขอนแกน และศูนยปฏิบัติการบรรเทาภัยอันเกิดจากน้ำ สำนักงานกอสราง ชลประทานขนาดกลางท่ี ๖ จงั หวดั ขอนแกน จดุ มงุ หมายสำคญั เพอื่ เสรมิ สรา งกระบวน การพฒั นาแหลง นำ้ และบรหิ ารจดั การน้ำอยา งบรู ณาการ นนั้ หมอ มราชวงศด ศิ นดั ดา ดศิ กลุ ประธานกรรมการมลู นธิ ิ ไดน ำคณะผบู รหิ ารของมลู นธิ ิ และสถาบนั พรอ มดว ย เกษตรกรจากจงั หวดั ตา งๆ เขา รว มศกึ ษาดงู าน และมนี โยบายทจ่ี ะใหเ กษตรกรในพน้ื ที่ ตนแบบของสถาบัน นำเอาความรูที่ไดรับไปปรับใชเพื่อการขยายผลโดยเฉพาะเรื่อง การจัดการใหนำ้ แกพืชอยางมีระบบและมีประสิทธิภาพ ตามแนวพระราชดำริของ พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร ในการนี้ กรมชลประทาน โดยกองประสานงานโครงการอนั เนอื่ งมาจากพระราชดำริ จงึ ไดป ระสานความรว มมอื กบั สถาบนั สง เสรมิ และพฒั นากจิ กรรมปด ทองหลงั พระสบื สาน แนวพระราชดำริ และหนว ยงานทเี่ กย่ี วขอ งในพน้ื ที่ รวบรวมขอ มลู รายละเอยี ดตา งๆ นำไป ดำเนนิ การจดั ทำคมู อื การปฏบิ ตั งิ าน เพอ่ื เผยแพรใ หก บั เกษตรกรไดส ามารถนำไปใชเ ปน แนวทางในการทำงานอยา งไดผ ลสมั ฤทธ์ิ ตรงตามวตั ถปุ ระสงคข องทกุ ฝา ยทเ่ี กย่ี วขอ ง ทุกประการ คณะผจู ดั ทำ  ธนั วาคม ๒๕๖๑

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ กิตติกรรมประกาศ คมู อื \"การเพมิ่ ประสทิ ธภิ าพระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยด ในแปลง เพาะปลกู ดว ยพลงั งานทดแทนตามแนวพระราชดำร\"ิ สำเรจ็ ดว ยความอนเุ คราะห ขอ มลู รปู ภาพ จากหลายหนว ยงาน ประกอบดว ย ศนู ยป ฏบิ ตั กิ ารบรรเทาภยั อนั เกดิ จากน้ำ สำนกั งานกอ สรา งชลประทานขนาดกลางท่ี ๖ กองพฒั นาแหลง น้ำ ขนาดกลาง กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ เกษตรกรทเ่ี ขา รว ม โครงการพฒั นาและจดั หาน้ำ รวมถงึ ผบู รหิ าร เจา หนา ทฝ่ี า ยวชิ าการของสถาบัน สง เสรมิ และพฒั นากจิ กรรมแบบปด ทองหลงั พระ สบื สานแนวพระราชดำริ และ กรมชลประทาน ขอขอบพระคณุ ประธานกรรมการมลู นธิ แิ มฟ า หลวง ในพระบรมราชปู ถมั ภ ประธานกรรมการสถาบนั สง เสรมิ และพฒั นากจิ กรรมปด ทองหลงั พระ สบื สานแนว พระราชดำริ ประธานกรรมการมลู นธิ ริ ากแกว (หมอ มราชวงศด ศิ นดั ดา ดศิ กลุ ) และอธิบดีกรมชลประทาน ท่ีเปนกำลังใจและใหการสนับสนุนอยางตอเน่ือง จนทำใหคณะผูจัดทำคูมือฉบับน้ีสามารถดำเนินการจนสำเร็จสมบูรณตาม เจตนารมณของบันทึกความเขาใจ เพ่ือขับเคลื่อนการเสริมสรางการมีสวนรวม ในกระบวนการพัฒนาแหลงน้ำและบริหารจัดการน้ำอยางบูรณาการ คณะทำงานขอขอบคุณศูนยปฏิบัติการบรรเทาภัยอันเกิดจากนำ้ กรมชลประทาน ทปี่ รกึ ษากองประสานงานโครงการอนั เนอื่ งมาจากพระราชดำริ กรมชลประทาน และทุกหนวยงาน ผูปฏิบัติงานทุกทานท่ีมีหนาท่ีเก่ียวของ รบั ผดิ ชอบ ทเ่ี ปน ผรู ว มกำหนดแนวทาง ประสานงาน จนทำใหก ารจดั ทำหนงั สอื คูมือเลมนี้สำเร็จลุลวงเปนอยางดี และบังเกิดประโยชนแกเกษตรกรท่ีจะนำไป ใชงานอยางไดผลสัมฤทธ์ิประสิทธิผล 

การเพม่ิ ประสทิ ธภิ าพระบบการกระจายนำ้ แบบนำ้ หยด ในแปลงเพาะปลกู ดว ยพลงั งานทดแทนตามแนวพระราชดำริ สารบัญ คำนำ I กิตติกรรมประกาศ II สารบญั III ๑. หลกั การและเหตผุ ล ๑ ๒. วตั ถปุ ระสงค ๔ ๓. คำจำกดั ความ ๕ ๔. ขนั้ ตอนการวางแผน เทคนคิ วธิ กี าร ๑๐ การจัดทำระบบการกระจายน้ำแบบนำ้ หยด ๒๐ ในแปลงเพาะปลกู ดว ยพลงั งานทดแทนตามแนวพระราชดำริ ๕. ประโยชนข องการนำพลงั งานแสงอาทติ ยม าใช ๒๒ ในระบบการกระจายน้ำในแปลงเพาะปลูกแบบน้ำหยด ๖. Best Practice ระบบน้ำหยดโดยใชพ ลงั งานแสงอาทติ ย : ๓๕ ในพนื้ ทกี่ ารเกษตรประมาณ ๕ - ๑๒ ไร ๗. บทสรปุ 

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ บรรณานุกรม ๔๐ ภาคผนวก ๔๑ ๔๒ ผ๑ บนั ทกึ ความเขา ใจ ๔๕ ผ๒ ศนู ยป ฏบิ ตั กิ ารบรรเทาภยั อนั เกดิ จากนำ้ ๔๘ กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ ๕๒ .ผ๓ ประมวลภาพกจิ กรรม และการขยายผล ๕๘ ผ๔ ตวั อยา งแบบรปู รายละเอยี ดปรมิ าณงาน และ ราคา ระบบน้ำหยดโดยใชพ ลงั งานแสงอาทติ ย ชดุ ระบบปม สบู น้ำ ขนาดทอ เสน ผา ศนู ยก ลาง ๑ นวิ้ พน้ื ทกี่ ารเกษตร ๕ ไร ผ๕ รายชอื่ พชื ใชน ำ้ นอ ยและคณุ ประโยชน 

การเพมิ่ ประสทิ ธภิ าพระบบการกระจายน้ำแบบนำ้ หยด ในแปลงเพาะปลกู ดว ยพลงั งานทดแทนตามแนวพระราชดำริ ๑. หลกั การและเหตผุ ล ในปจ จบุ นั การใหน ้ำแกพ ชื อยา งมรี ะบบ และมปี ระสทิ ธภิ าพประสทิ ธผิ ล ตามแนวพระราชดำรขิ องพระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร มวี ธิ กี ารดำเนนิ งานไดห ลายวธิ ี แตล ะวธิ มี ที ง้ั ขอ ดแี ละขอ จำกดั ท่ีแตกตางกัน ในการพิจารณาเลือกระบบการใหนำ้ แกพืชอยางเหมาะสม พอเพยี งกบั ความตอ งการของพชื ยอ มจะบงั เกดิ ประสทิ ธภิ าพสงู สดุ ในการใชน ำ้ ได หากแตจ ะมอี งคป ระกอบทใ่ี ชใ นการพจิ ารณาหลายดา น คมู อื เลม นจี้ งึ ไดม ี การรวบรวมหลกั การ ผลงาน ประสบการณ ของศนู ยป ฏบิ ตั กิ ารบรรเทาภยั อนั เกดิ จากน้ำ สำนกั งานกอ สรา งชลประทานขนาดกลางที่ ๖ กองพฒั นาแหลง นำ้ ขนาดกลาง กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ เปนหลัก โดยมงุ หวงั ทจ่ี ะแบง ปน องคค วามรทู มี่ คี ณุ คา นไ้ี ปยงั เกษตรกร และสาธารณชน เพ่ือใชเปนขอมูลและแนวทางในการตัดสินใจเลือกระบบการใหน้ำแกพืชท่ี เหมาะสมกบั ความตอ งการของพชื มากทส่ี ดุ ๑

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ การใหนำ้ แกพืชแบบระบบน้ำหยด (Drip or Trickle Irrigation) ถือเปนระบบ การใหนำ้ แกพืชท่ีมีประสิทธิภาพสูงสุดระบบหน่ึง โดยเฉพาะการประยุกตใชพลังงาน ทดแทนหรอื พลงั งานแสงอาทติ ย ของระบบน้ำหยด ประการสำคญั สามารถประหยดั นำ้ ไดม ากกวา ระบบการใหน ำ้ ในรปู แบบอน่ื ๆ สามารถใชไ ดก บั พชื หลากหลายชนดิ และสามารถ ใชไ ดก บั สภาพดนิ ในทกุ พน้ื ทขี่ องประเทศไทย โดยเฉพาะอยา งยงิ่ พน้ื ทท่ี เ่ี ปน ดนิ รว นปนทราย ในภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื จากการที่ประเทศไทยต้ังอยูในภูมิภาคเขตรอนชื้น จึงมีศักยภาพของพลังงาน แสงอาทติ ยค อ นขา งสงู พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดชบรมนาถบพติ ร สนพระราชหฤทัยวิธีการนำพลังงานแสงอาทิตยมาใชเปนพลังงานทดแทน เน่ืองจาก เปน พลงั งานธรรมชาตทิ มี่ เี หลอื เฟอ และมรี าคาถกู ไดท รงสรา งหอ งทดลองสว นพระองค ในพระตำหนักสวนจิตรลดา ซ่ึงนับเปนจุดเร่ิมตนและเปนแรงบันดาลใจเรื่องพลังงาน ทดแทนของคนไทย พระองคท รงรเิ รม่ิ การศกึ ษาวจิ ยั เรอื่ งพลงั งานทดแทนรปู แบบตา งๆ อยางเปนรูปธรรมยาวนานและตอเน่ือง โดยใหตระหนักในคุณคาของการอนุรักษและ ๒

การเพม่ิ ประสทิ ธภิ าพระบบการกระจายนำ้ แบบนำ้ หยด ในแปลงเพาะปลกู ดว ยพลงั งานทดแทนตามแนวพระราชดำริ การพฒั นาพลงั งานทย่ี งั่ ยนื มโี ครงการดา นพลงั งานทดแทนทส่ี ำคญั หลายโครงการ ไดแ ก การพัฒนาพลังงานแสงอาทิตยภายในโครงการสวนพระองคสวนจิตรลดา ศูนยศึกษา การพฒั นาอนั เนอ่ื งมาจากพระราชดำริ โครงการหลวง ฯลฯ ทง้ั นี้ ไดม กี ารนำพลงั งาน แสงอาทิตยมาใชในหลากหลายรูปแบบ โดยพิจารณาถึงความเหมาะสมกับการใชงาน เปน สำคญั และเปน การพฒั นาคดิ คน เทคโนโลยที สี่ ามารถผลติ ไดเ องภายในประเทศ สถานการณวิกฤติการณดานนำ้ เพื่อการเกษตรในประเทศไทยนับวันจะยิ่งทวี ความรนุ แรงเพมิ่ มากขน้ึ เรอื่ ยๆ คณะผจู ดั ทำจงึ หวงั เปน อยา งยง่ิ วา คมู อื “การเพมิ่ ประสทิ ธิ ภาพระบบการกระจายน้ำแบบระบบนำ้ หยด ในแปลงเพาะปลกู ดว ยพลงั งานทดแทน ตามแนวพระราชดำร”ิ จะชว ยใหเ กษตรกร และผทู สี่ นใจทวั่ ไป ไดม คี วามรแู ละเขา ใจ ในระบบการใหน ำ้ แกพ ชื แบบนำ้ หยดดว ยพลงั งานทดแทนมากยงิ่ ขน้ึ ตลอดจนสามารถนำ เอาความรู ขอ คดิ ขอ แนะนำตา งๆ ของเกษตรกรทป่ี ระสบความสำเรจ็ Best Practices จากคูมือนี้ไปใชในการศึกษาตัดสินใจเลือกวิธีการ และระบบการใหนำ้ แกพืชเปนอีก ทางเลือกหนึ่ง ๓

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ ๒. วตั ถปุ ระสงค การจดั ทำคมู อื “การเพม่ิ ประสทิ ธภิ าพระบบการกระจายนำ้ แบบนำ้ หยดในแปลง เพาะปลกู ดว ยพลงั งานทดแทนตามแนวพระราชดำร”ิ มวี ตั ถปุ ระสงค ดงั นี้ . เพื่อใชเปนคูมือการจัดการใหนำ้ แกพืชอยางมีระบบ และมีประสิทธิภาพตาม แนวพระราชดำริ . เพ่ือใชเปนคูมือในการพิจารณาการกระจายนำ้ ในพื้นท่ีเกษตรกรรมท่ีคำนึงถึง ประสทิ ธภิ าพการใชน ำ้ และการประหยดั นำ้ สงู สดุ . เพอื่ ใชเ ปน แนวทางในการเพม่ิ ประสทิ ธภิ าพการใชน ้ำทงั้ ในเขตชลประทาน และ นอกเขตการสง น้ำชลประทาน . เพอื่ เพมิ่ ทางเลอื กใหก บั เกษตรกร ในการเพาะปลกู เพอื่ สรา งมลู คา ทางเศรษฐกจิ ของครอบครวั และชมุ ชน . เพอ่ื ใชเ ปน แนวทางในการพจิ ารณาการใชน ำ้ ทเี่ หมาะสมกบั พชื แตล ะชนดิ และ สภาพดนิ ในพน้ื ทท่ี ม่ี อี ตั ราการรว่ั ซมึ ของน้ำสงู . เพอ่ื สง เสรมิ การใชน ้ำอยา งถกู วธิ ี และเกดิ ประโยชนส งู สดุ ๔

๓. คำจำกดั ความการเพมิ่ ประสทิ ธภิ าพระบบการกระจายนำ้ แบบนำ้ หยด ในแปลงเพาะปลกู ดว ยพลงั งานทดแทนตามแนวพระราชดำริ ระบบน้ำหยด (Drip Irrigation System) ระบบการใหน ำ้ แบบน้ำหยด เปน วธิ กี ารใหน ำ้ แกพ ชื ทอี่ าศยั แรงดนั ของนำ้ ทเี่ กดิ จาก การยกระดบั น้ำใหส งู ขนึ้ (Head) ประมาณ ๕.๐๐ ถงึ ๑๐.๐๐ เมตร และปลอ ยใหไ หลลง มาในระบบทอ ทเี่ ปน สายนำ้ ขนาดเลก็ ทม่ี หี วั ปลอ ยนำ้ เปน หยดหรอื ฉดี เปน ฝอยผา นหวั ฉดี ขนาดเลก็ ทมี่ อี ตั ราการไหลของหวั ปลอ ยนำ้ ประมาณ ๒ ถงึ ๘ ลติ รตอ ชว่ั โมงขนึ้ อยกู บั อตั ราความตอ งการนำ้ ของพชื โดยปลอ ยน้ำจากหวั ปลอ ยนำ้ สดู นิ โดยตรง แลว ซมึ ผา นดนิ ไปในบริเวณเขตรากพืชดวยแรงดูดซับของดินระบบนำ้ หยดเหมาะกับสภาพแหลงนำ้ ทมี่ ปี รมิ าณนำ้ จำกดั คณุ ภาพน้ำคอ นขา งดี เนอื่ งจากรปู ลอ ยน้ำมขี นาดเลก็ มาก นำ้ ตอ ง ผานการกรองท่ีดี เพื่อไมใหเกิดการอุดตันของตะกอน แรงดันท่ีตองใชในระบบเปน แรงดนั คอ นขา งตำ่ ทำใหก ารลงทนุ ดา นเครอ่ื งสบู น้ำ และคา ใชจ า ยดา นพลงั งานนอ ยท่ี สุดและหรืออาจใชพลังงานทดแทนในการหยดน้ำสามารถหยดไดตรงตามจุดท่ีตองการ เนื่องจากสามารถกำหนดตำแหนงของหัวจายนำ้ ไดตามความตองการ ระบบนำ้ หยด เหมาะสำหรบั ไมผ ล ไมย นื ตน ทมี่ รี ะยะปลกู เปน แถวๆ หลายๆ แถวเตม็ พนื้ ท่ี เปน ระยะๆ วางทอ สายหลกั (ทอ ประธาน) อยพู นื้ ทร่ี ะดบั สงู และทอ ยอ ย ๑ ถงึ ๒ เสน ตามแถว ของไมผ ลทกุ แถว และตดิ ตงั้ หวั น้ำหยดตามจำนวนทตี่ อ งการ ๕

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ พลงั งานแสงอาทติ ย (Solar Energy) ในปจ จบุ นั ประชาชนสว นใหญท วั่ โลกไดเ รม่ิ หนั มาพงึ่ พาแหลง พลงั งานทดแทนจาก ธรรมชาติ เชน พลงั งานลม พลงั งานน้ำ และ พลงั งานแสงอาทติ ย เพอ่ื ใชเ ปน พลงั งาน ใหก บั อปุ กรณไ ฟฟา ตา งๆ ในครวั เรอื น อาทิ เครอื่ งทำนำ้ อนุ เครอ่ื งปรบั อากาศ เครอ่ื ง ซกั ผา เครอ่ื งรบั โทรทศั น เพราะนอกจากจะชว ยประหยดั คา ใชจ า ยแลว ยงั มสี ว นชว ยลด ปญ หามลภาวะทนี่ บั วนั จะทวคี วามรนุ แรงเพม่ิ ขน้ึ เรอื่ ยๆ พลงั งานแสงอาทติ ยไ มเ พยี งแตจ ะเปน พลงั งานทย่ี งั่ ยนื แตย งั เปน พลงั งานหมนุ เวยี น ทไ่ี มม วี นั หมด ทง้ั นี้ นอกจากจะเปน แหลง พลงั งานความรอ นตามธรรมชาตแิ ลว ยงั สามารถ นำมาใชเปนแหลงผลติ กระแสไฟฟา อกี ดว ย โดยทว่ั ไปการนำพลังงานแสงอาทติ ยม าใช สำหรบั การผลติ พลงั งานไฟฟา นน้ั ไดม าจากการตดิ ตงั้ แผงรบั พลงั งานแสงอาทติ ย ซงึ่ เมอื่ ตดิ ตง้ั แลว กส็ ามารถแปรแสงอาทติ ยใ หก ลายเปน พลงั งานไฟฟา ทพ่ี รอ มใชง านโดยไมก อ ใหเ กดิ เสยี งรบกวน และไมป ลอ ยมลพษิ ออกสอู ากาศ ในการดแู ลการบำรงุ รกั ษาหากทำตาม ขอ แนะนำแลว กจ็ ะสามารถใชง านไดอ ยา งยาวนานและไดผ ลดี เทคโนโลยแี ผงพลงั งาน แสงอาทติ ย (Solar panel) นบั วนั จะยง่ิ มกี ารพฒั นาอยา งตอ เนอ่ื ง ทำใหป ระสทิ ธภิ าพ ในการผลติ พลงั งานไฟฟา ยง่ิ เพม่ิ ขน้ึ ในขณะทต่ี น ทนุ การผลติ กลบั ลดต่ำลง การใชง านจงึ เปน ทน่ี ยิ มอยา งแพรห ลาย และรวดเรว็ มาก ระบบสบู น้ำพลงั งานแสงอาทติ ย ระบบสบู น้ำพลงั งานแสงอาทติ ย เปน การประยกุ ตน ำแผงเชลลแ สงอาทติ ยม าใชผ ลติ พลงั งานไฟฟา ใหก บั เครอื่ งสบู นำ้ เปน ระบบเซลลแ สงอาทติ ยอ สิ ระ โดยไมม กี ารเชอ่ื มตอ เขากับสายสงของการไฟฟา สวนประกอบหลักจะประกอบดวย แผงเซลลแสงอาทิตย (Solar Cell) ระบบควบคมุ ทางไฟฟา (Controller) เครอ่ื งแปลงกระแสไฟฟา สำหรบั เครอ่ื ง สบู นำ้ และเครอื่ งสบู นำ้ (Motor Pump) เซลลแ สงอาทติ ย (Solar Cell) เซลลแ สงอาทติ ย เปน อปุ กรณท ใี่ ชเ ปลย่ี นพลงั งานแสงอาทติ ยเ ปน พลงั งานไฟฟา โดย พลงั งานทไี่ ดเ ปน ไฟฟา กระแสตรง สามารถนำไปใชก บั เครอื่ งสบู น้ำพลงั งานแสงอาทติ ย ไดโ ดยตรง ๖

การเพม่ิ ประสทิ ธภิ าพระบบการกระจายนำ้ แบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกู ดว ยพลงั งานทดแทนตามแนวพระราชดำริ เครอื่ งสบู นำ้ พลงั งานแสงอาทติ ย (Solar Pump) เคร่ืองสูบนำ้ พลังงานแสงอาทิตย นิยมนำมาใชงานกันมากขึ้นในปจจุบัน ทั้งใน ดา นอตุ สาหกรรม เกษตรกรรม บา น สวน ไรน าสวนผสม โรงเรอื น ระบบสบู นำ้ ตา งๆ เพราะเปน ระบบปม น้ำทใ่ี ชง านไดด ว ยพลงั งานจากแสงอาทติ ย โดยไมต อ งใชน ำ้ มนั ไฟฟา หรือแบตเตอร่ีแตอยางใด การออกแบบระบบปมนำ้ พลังงานแสงอาทิตยแตละรุน การตดิ ตง้ั ปม นำ้ พลงั งานแสงอาทติ ยท กุ วนั นที้ ำไดไ มย ากแตใ หป ระสทิ ธภิ าพและผลตอบ แทนสงู มากในการลงทนุ ระยะยาว เพราะสามารถลดตน ทนุ ในการผลติ ทง้ั จากการใชน ้ำมนั และการใชก ระแสไฟฟา ลงได ทำใหล ดคา ใชจ า ยดงั กลา วลงไดใ นระยะยาว ทส่ี ำคญั สามารถ ลดปญ หามลภาวะทเ่ี ปน พษิ ลงไดอ กี ดว ยทง้ั ทางเสยี งและทางอากาศ ปม น้ำพลงั งานแสง อาทิตยท่ีเรานิยมใชกันในปจจุบันไดแก เคร่ืองสูบน้ำพลังงานแสงอาทิตย แบบดีซี DC เปน ปมนำ้ ทีท่ ำงานไดจ ากไฟฟา กระแสตรงจากแบตเตอร่ี หรือจากแผงโซลาเซลล (Solar Cell) จะเปน ๒๒๐VAC หรอื ๓๘๐VAC กไ็ ด ๗

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ พชื ใชน ้ำนอ ย พชื ใชน ้ำนอ ย หมายถงึ พชื ทมี่ คี วามตอ งการใชน ้ำนอ ยตอ การเจรญิ เตบิ โต และให ผลผลิต ในชวงระยะเวลาส้ัน พืชใชน้ำนอยจะชวยลดความเส่ียงใหกับเกษตรกรใน เรอ่ื งการขาดแคลนน้ำ ลดปญ หาการแยง ชงิ น้ำในการเกษตร การปลกู พชื ใชน ำ้ นอ ยสลบั กับการปลูกขาวจะชวยอนุรักษดินและน้ำดีกวาการปลูกขาวอยางตอเนื่อง ทั้งยังชวย แกป ญ หาดนิ เสอื่ มโทรม ชว ยปรบั ปรงุ บำรงุ ดนิ และเพมิ่ ความอดุ มสมบรู ณข องดนิ ได เชน การปลกู พชื ตระกลู ถว่ั เปน พชื หลงั ฤดกู ารทำนา ซง่ึ หลงั จากการเกบ็ เกย่ี วผลผลติ แลว ซาก พชื ตระกลู ถวั่ จะชว ยเพมิ่ อนิ ทรยี วตั ถใุ หแ กด นิ ชว ยปรบั โครงสรา งของดนิ ตดั วงจรการ ระบาดของโรคและแมลงศตั รขู า ว และรกั ษาระบบนเิ วศนใ นนาขา วใหส มดลุ อกี ดว ย เกษตรอินทรีย เกษตรอนิ ทรยี  เปน การทำเกษตรกรรมดว ยหลกั ธรรมชาติ บนพนื้ ทดี่ นิ การเกษตร ทไ่ี มม สี ารพษิ ตกคา ง และหลกี เลยี่ งจากการปนเปอ นของสารเคมที างดนิ ทางน้ำ ทาง อากาศ เพอ่ื สง เสรมิ ความอดุ มสมบรู ณข องดนิ ความหลากหลายทางชวี ภาพในระบบนเิ วศน และฟน ฟสู งิ่ แวดลอ ม ใหก ลบั คนื สสู มดลุ ธรรมชาติ โดยไมใ ชส ารเคมสี งั เคราะห ผสมผสาน ๘

การเพมิ่ ประสทิ ธภิ าพระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกู ดว ยพลงั งานทดแทนตามแนวพระราชดำริ องคค วามรพู น้ื บา น นวตั กรรม และความรดู า นการอนรุ กั ษส งิ่ แวดลอ ม คำนงึ ถงึ คณุ ภาพ ชวี ติ ทดี่ ขี องผคู นและสงิ่ มชี วี ติ ตา งๆ เชน การทำเกษตรกรรมทไี่ มใ ช ปยุ ยากำจดั แมลง ศตั รพู ชื ทเี่ ปน สารเคมี แตใ ชป ยุ พชื สด ปยุ คอก และการควบคมุ แมลงศตั รพู ชื โดยวธิ ธี รรมชาติ หรอื ทำจากวสั ดจุ ากธรรมชาตทิ ดแทน เปน ตน ๙

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ ๔.ตกาารมกแรนะวจพขารน้ัยะตนรอำ้ าแนชบกดบาำรนรว้ำิ าหงยแดผในนแเทปคลงนเคิ พาแะลปะลวกูธิ ดกี วารยพกลางั รงจาดั นททำดรแะทบนบ ระบบการใหน ำ้ แกพ ชื ในปจ จบุ นั นมี้ กี ารพฒั นามากมายหลายรปู แบบ การกระจาย นำ้ แบบนำ้ หยดก็เปนวิธีการใหนำ้ แกพืชอีกวิธีหนึ่งท่ีพัฒนานำมาใชในประเทศไทย เปน ระบบการใหน ำ้ ทเ่ี หมาะสมกบั พชื แทบทกุ ชนดิ โดยเฉพาะพชื ทต่ี อ งการใชน ำ้ ในปรมิ าณ นอ ย และสภาพดนิ ทเ่ี ปน ดนิ รว นปนทรายและหรอื ดนิ ทรายทไี่ มส ามารถอมุ น้ำไวใ นดนิ ได ดี การสง เสรมิ ใหเ กษตรกรใชร ะบบการใหน ำ้ แกพ ชื แบบน้ำหยดในการเพาะปลกู เปน การ รณรงคก ารใชน ำ้ อยา งประหยดั และรคู ณุ คา และการนำเอาพลงั งานแสงอาทติ ยม าใชใ น การผลติ กระแสไฟฟา สำหรบั เครอื่ งสบู น้ำของระบบน้ำหยด เกดิ ขนึ้ จากการนอ มนำเอา “ศาสตรพ ระราชา” ของพระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดชบรมนาทบพติ ร มาประยุกตใชในการทำการเกษตรตามพระราชดำริที่วาจะตองมีการใหน้ำแกพืชอยาง มรี ะบบ และมปี ระสทิ ธภิ าพ การจดั ทำระบบการกระจายแบบน้ำหยดในแปลงเพาะปลกู ดว ยพลงั งานแสงอาทติ ย จะมขี น้ั ตอนการวางแผน เทคนคิ และวธิ กี ารในการดำเนนิ การ ประกอบดว ย ๑. การวางแผน/สำรวจ/ตรวจพื้นที่ a. การสำรวจแหลง นำ้ น้ำเปน ปจ จยั สำคญั ของระบบ แหลง นำ้ อาจจะมหี ลาย ลกั ษณะ หรอื หลายประเภท แตต อ งมปี รมิ าณนำ้ พอเพยี งทจ่ี ะตอ งใชใ นการ เพาะปลกู ตลอดทง้ั ป หรอื ในชว งเวลาทท่ี ำการเกษตร อาจแยกประเภทเปน i. สระเกบ็ นำ้ ผวิ ดนิ ไดแ ก สระนำ้ ตามธรรมชาติ บอ หนอง คลอง บงึ หรอื น้ำทไี่ ดจ ากหวั งานชลประทาน เชน อา งเกบ็ น้ำ ฝาย ทดนำ้ ประตรู ะบายน้ำ คลองสง น้ำ เปน ตน จำเปน ตอ งมกี าร ขดุ บอ หรอื สระเกบ็ นำ้ สำรองทขี่ ดุ เตรยี มขน้ึ ไวเ ปน บอ พกั เพอ่ื เกบ็ นำ้ ไวส ำหรบั ใชใ นระบบน้ำหยดอยา งเพยี งพอ ขนาด และ ความจขุ องสระเกบ็ น้ำสำรอง จะขนึ้ อยกู บั พน้ื ทเ่ี พาะปลกู หรอื อาจใชว ธิ ปี รบั ปรงุ ขดุ ลอก หนองนำ้ ธรรมชาตกิ ไ็ ด และคณุ ภาพ ๑๐ ของนำ้ ตอ งสะอาดเพยี งพอสำหรบั การเพาะปลกู

การเพม่ิ ประสทิ ธภิ าพระบบการกระจายนำ้ แบบนำ้ หยด ในแปลงเพาะปลกู ดว ยพลงั งานทดแทนตามแนวพระราชดำริ ii. การเจาะบอ บาดาล ในกรณที พี่ นื้ ทก่ี ารเกษตรอยนู อกเขตพนื้ ที่ ชลประทาน หรอื อยหู า งไกลจากพน้ื ทแี่ หลง น้ำผวิ ดนิ สามารถ พจิ ารณาหาแหลง นำ้ จากใตด นิ โดยการเจาะบอ บาดาลน้ำตน้ื เพอ่ื การเกษตร ในความลกึ ทไี่ มเ กนิ ๓๐ เมตร (ตามนโยบายกรม ทรัพยากรนำ้ บาดาล) เปนแหลงนำ้ ของระบบนำ้ หยดไดเนื่อง จากอตั ราการใชน ้ำจะไมม ากเทา กบั ระบบการใหน ้ำพชื แบบอนื่ ๆ (การเจาะนำ้ บาดาล เทคนคิ เครอ่ื งเจาะ ขอ แนะนำเบอื้ งตน ) b. การจดั เตรยี มพนื้ ทกี่ ารเพาะปลกู i. ขนาดพน้ื ทตี่ อ งเปน ขนาดพนื้ ทที่ ไี่ มใ หญม ากเกนิ ไป อาจพจิ ารณา จากปริมาณนำ้ ตนทุนท่ีไดมามากจากแหลงน้ำ และสามารถ คำนวณพนื้ ทที่ เ่ี หมาะสมกบั จากความตอ งการใชน ้ำของพชื กไ็ ด โดยคดิ จากปรมิ าณนำ้ จำนวน ๑,๐๐๐ ลติ รตอ พน้ื ทก่ี ารเกษตร ประมาณ ๑ ไร ii. รปู รา งของพนื้ ที่ ตอ งเปน พนื้ ทท่ี ม่ี ขี อบเขตชดั เจน การวางทอ น้ำหยดสามารถวางไดทุกรูปรางของพ้ืนที่ แตหากเปนรูป สเี่ หลยี่ ม จะสามารถวางระบบทอ ไดส ะดวก งา ย และมปี ระสทิ ธิ ภาพกวารูปรางอ่ืนๆ ๑๑

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ c. ตรวจสภาพพนื้ ที่ สภาพดนิ และสภาพภมู ปิ ระเทศ i. สภาพพนื้ ที่ เชน พนื้ ทร่ี าบ พนื้ ทลี่ าดเอยี ง สามารถวางระบบ การใหนำ้ แกพืชแบบนำ้ หยดไดเกือบทุกสภาพพ้ืนท่ี แตตอง พิจารณาความเหมาะสมเร่ืองการวางตำแหนงที่ต้ังของถัง เกบ็ นำ้ และความสงู ขอหอถงั เพอื่ ใหส ามารถมแี รงดนั เพยี งพอที่ จะกระจายน้ำไดค รอบคลมุ พน้ื ทเ่ี พาะปลกู ทง้ั หมด ii. ประเภท ชนดิ ของดนิ ดนิ แตล ะชนดิ จะสามารถอมุ น้ำ และรวั่ ซมึ ไดต า งกนั หากทราบ ชนดิ ประเภทของดนิ ของพน้ื ท่จี ะสามารถ วางแผนการใหน ำ้ ไดเ ปน อยา งดี และตอ งพจิ ารณารว มกบั ชนดิ ของพชื ความตอ งการใชน ำ้ ของพชื ทจ่ี ะทำการเพาะปลกู ดว ย iii. สภาพภูมิประเทศท่ีเหมาะสมกับระบบน้ำหยดตองไมมีความ ลาดชันมากเกินไป ไมควรอยูหางไกลจากชุมชนที่พักอาศัย เนอ่ื งจากอุปกรณบ างตัวอาจตองการการดูแลเปน พิเศษ เชน แบตเตอร่ี ฯลฯ d. เลอื กชนดิ ประเภท ของพชื ทต่ี อ งการปลกู i. พชื แตล ะชนดิ เหมาะกบั ดนิ แตล ะประเภท และมคี วามตอ งการ ใชนำ้ ที่ไมเทากัน หากมีการวางแผนโดยการพิจารณาเร่ือง ๑๒

การเพมิ่ ประสทิ ธภิ าพระบบการกระจายนำ้ แบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกู ดว ยพลงั งานทดแทนตามแนวพระราชดำริ ความตองการของตลาดรวมดวยจะทำใหระบบน้ำหยดมี ความสมบรู ณม ากขนึ้ ii. กำหนดปรมิ าณ ระยะเวลา ความถ่ี การใหน ้ำ ระยะเวลาการ เกบ็ เกย่ี วผลผลติ กม็ คี วามสมั พนั ธก บั การวางแผนการใหน ำ้ กบั พชื โดยระบบน้ำหยด e. การจดั เตรยี มแปลงเพาะปลกู i. ขนึ้ รอ งแปลงเพาะปลกู ใหม ขี นาด ความยาว ของรอ งแปลงให เหมาะสมกบั พชื ทต่ี อ งการปลกู ii. ระยะหา งรอ งแปลงใหเ หมาะสมกบั พชื ทตี่ อ งการปลกู iii. จดั ทำหา งสำหรบั ไมเ ลอ้ื ย ใหเ หมาะสมกบั พชื ทป่ี ลกู ๑๓

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ ๒. จดั ทำระบบสบู นำ้ ดว ยพลงั งานแสงอาทติ ย a. การกำหนดสถานท่ี ตดิ ตง้ั เครอ่ื งสบู น้ำ i. เครอ่ื งสบู นำ้ ธรรมดาสำหรบั สบู นำ้ จากนำ้ ผวิ ดนิ (แหลง นำ้ สระ เกบ็ น้ำ) ทส่ี ามารถสบู น้ำไดใ นความลกึ ๖ - ๗ เมตร โดยวาง ตำแหนง ทต่ี ง้ั ไวบ นทสี่ งู ของรมิ ตลงิ่ หรอื ทดี่ อนโดยวางใกลก บั แหลงน้ำ ii. ปม ชกั สำหรบั สบู นำ้ บาดาล (นำ้ ใตด นิ ) ตำแหนง ทต่ี ง้ั วางตรงท่ี ใกลก บั บอ บาดาล ประกอบดว ย ๑. ปม ชกั ขนาด ๑ นวิ้ มอเตอร ดซี ี ๕๐๐ Watt ๒. ทอ บอ น้ำบาดาลลกึ ๒๐ - ๕๐ เมตร (ระดบั นำ้ ต่ำจาก ผวิ ดนิ ๖ - ๒๐ เมตร) พรอ มปลอกกนั ทรดุ ๓. หวั เจท็ สองไส ๑ นว้ิ (๒ แผน ) - ๒ นวิ้ (ขน้ึ กบั ความลกึ ทอ นำ้ ขนึ้ ทอ น้ำกลบั วาลว กนั น้ำไหลกลบั ) ๓. จดั ทำระบบเซลลแ สงอาทติ ย โซลา เซลล (แผงโซลา เซลล ๑๕๐ Watt จำนวน ๒ แผง สำหรบั พนื้ ทกี่ ารเพาะปลกู ประมาณ ๔ ไร) พรอ มโครงตดิ ตง้ั ขารองรบั a. กลอ งควบคมุ i. อปุ กรณค วบคมุ การชารจ พลงั งานแสงอาทติ ย (Solar Charging controller) ii. อปุ กรณต ดั ไฟฟา อตั โนมตั ิ (breaker) ๑๔

การเพมิ่ ประสทิ ธภิ าพระบบการกระจายนำ้ แบบนำ้ หยด ในแปลงเพาะปลกู ดว ยพลงั งานทดแทนตามแนวพระราชดำริ ๔. ตดิ ตงั้ แบตเตอรี่ แบบ DEEP CYCLE (แบตเตอรสี่ ำหรบั เกบ็ พลงั งานทไี่ ดจ าก ระบบพลงั งานทดแทนหรอื Solar Cell โดยเฉพาะ อายกุ ารใชง านยาวนานกวา แบตเตอรธ่ี รรมดา) หรอื ตดิ ตงั้ ชดุ มอเตอร Brushless ๓๕๐ Watt ในกรณที ไ่ี มใ ช แบตเตอรสี่ ำหรบั เกบ็ พลงั งานไฟฟา ๕. ติดตั้งกลองควบคุมมอเตอร เพื่อใหสามารถควบคุมระบบพลังงานไดอยางมี ประสิทธิภาพ ๖. ตดิ ตงั้ อปุ กรณแ อรแ ว ใชส ำหรบั ควบคมุ แรงดนั น้ำ ในกรณที ต่ี อ งสง นำ้ ในพนื้ ทท่ี ี่ มคี วามยาวมากๆ อาจทดสอบจากการปด วาลว นำ้ ในตำแหนง ทใ่ี กลถ งั พกั นำ้ และ เปดเฉพาะปลายสาย เพื่อดูการไหลของน้ำหากนำ้ ไหลออนตองติดต้ังอุปกรณ แอรแ ว (ถา พนื้ ทก่ี ารเกษตรไมก วา งขวาง ไมม ปี ญ หาเรอื่ งแรงดนั น้ำ กไ็ มต อ งใช อปุ กรณแ อรแ ว เพอ่ื เปน การประหยดั งบประมาณ) ๗. ตดิ ตง้ั กรองนำ้ เกษตร PRO Filter เพอ่ื ทำใหน ้ำสะอาดปราศจากสงิ่ สกปรก สามารถ ไหลผานรูน้ำหยดที่มีขนาดเล็กไดดี ติดตั้งกรองน้ำสามารถติดตั้งไดหน่ึงในสอง ตำแหนง คอื จดุ นำน้ำเขา ถงั พกั หรอื กอ นปลอ ยน้ำเขา สรู ะบบทอ น้ำหยด สว น ใหญจะติดท่ีตำแหนงนำเขาถังพัก เน่ืองจากจะไมมีผลกับการทำใหแรงดันนำ้ เครอ่ื งกรองนำ้ มใี หเ ลอื กใชไ ดห ลายแบบ คอื a. แบบกรองตะแกรง (PRO Y Screen) b. แบบกรองดสิ ก (PRO Y Disc) c. กรองแบบภูมิปญญาชาวบาน เชน กรองทราย กรองตะกราหวาย เปน ตน ๘. จดั เตรยี มถงั เกบ็ น้ำพรอ มฐานรองยกสงู a. ถงั สำเรจ็ รปู ทรงกระบอก PE ความจุ ๒,๐๐๐ - ๔,๐๐๐ ลติ ร หรอื โอง ดนิ ตมุ ดนิ เผา หรอื ภาชนะอนื่ ๆ ทส่ี ามารถเกบ็ น้ำได b. ฐานรองถงั เกบ็ นำ้ ความสงู ๔ - ๑๐ เมตร (รวมตวั ถงั ) ขน้ึ กบั สภาพพน้ื ท่ี ฐานรองถงั เกบ็ น้ำ สามารถทำไดใ นหลายรปู แบบ คอื i. โครงเหล็กน่ังราน ๑๕

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ ii. ถงั วงบอ คอนกรตี (บรรจดุ ว ย Soil Cement) iii. คอกเสา พน้ื คสล. (บรรจดุ ว ย Soil Cement) iv. วสั ดอุ นื่ ๆ ทห่ี าไดใ นทอ งถนิ่ เชน ไมไ ผ ไมย คู า ฯลฯ ๙.วางทอ และขอ ตอ พรอ มวาลว ปด เปด น้ำเขา สแู ปลงเกษตรกรรม ประกอบดว ย a. ทอ หลกั (Main pipe) เปน ทอ ขนาดใหญท ส่ี ดุ สามารถสง นำ้ ในปรมิ าณท่ี พอเพยี งกบั พชื ทงั้ แปลง i. ทอ PE ขนาด เสน ผา ศนู ยก ลาง ๑๖ มม. ii. หวั จา ยนำ้ แบบเปด -ปด b. ทอรอง (Sub-main pipe) เปนทอขนาดรองลงมาสงนำ้ เพียงบางสวน ของแปลง i. ทอ PE ขนาด เสน ผา ศนู ยก ลาง ๑๖ มม. ii. หวั จา ยนำ้ แบบเปด -ปด ๑๖

การเพม่ิ ประสทิ ธภิ าพระบบการกระจายน้ำแบบนำ้ หยด ในแปลงเพาะปลกู ดว ยพลงั งานทดแทนตามแนวพระราชดำริ c. ทอ ยอ ยหรอื เทปนำ้ หยด (Lateral pipe) เปน ทอ ขนาดเลก็ สง น้ำเฉพาะแถว ของตน พชื พรอ มอปุ กรณ ประกอบดว ย i. เทปนำ้ หยด TV3 ขนาดเสน ผา ศนู ยก ลาง ๑๖ มม. ความยาว ตามท่ีวางแผนไวในพื้นที่ ii. สวา นไรส าย กบั ดอกสวา น Hole Saw ขนาดเสน ผา ศนู ยก ลาง ๑๖ มม. สำหรบั เจาะทอ นำ้ หยด iii. ลกู ยางกนั รวั่ LVR ขนาดเสน ผา ศนู ยก ลาง ๑๖ มม. สำหรบั อดุ รอยรรู ว่ั iv. หวั จา ยน้ำแบบเปด -ปด ตอ กบั ทอ PE และเทปนำ้ หยด ขนาด เสนั ผา ศนู ยก ลาง ๑๖ มม. สำหรบั ควบคมุ การจา ยนำ้ ๑๗

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ ๑๘

การเพมิ่ ประสทิ ธภิ าพระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกู ดว ยพลงั งานทดแทนตามแนวพระราชดำริ รปู ผงั การตดิ ตง้ั ระบบกระจายนำ้ ในแปลงเพาะปลกู แบบน้ำหยด และการนำพลงั งานแสงอาทติ ยม าใชเ ปน พลงั งานทดแทน ๑๙

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ ๕.ประโยชนข องระบบกระจายนำ้ ในแปลงเพาะปลกู แบบน้ำหยด และการนำพลงั งานแสงอาทติ ยม าใชเ ปน พลงั งานทดแทน การกระจายน้ำในแปลงเพาะปลกู ดว ยระบบน้ำหยด โดยการนำเอาพลงั งานจากแสง อาทติ ยม าใชเ ปน แหลง พลงั งาน เกดิ ขน้ึ จากการนอ มนำ \"ศาสตรพ ระราชา\" ของพระบาท สมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ล อดลุ ยเดชบรมนาถบพติ ร มาขบั เคลอ่ื นเสรมิ สรา งการมี สว นรว มในกระบวนการพฒั นาแหลง นำ้ และบรหิ ารจดั การน้ำอยา งบรู ณาการ ตามหลกั ปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี งในภาคการเกษตรและชนบท เพอ่ื ชว ยเพม่ิ ศกั ยภาพของแหลง น้ำใหม ากขน้ึ และลดรายจา ยในครวั เรอื น เนน การพฒั นาการทำการเกษตรแบบครบวงจร ซงึ่ กอ ใหเ กดิ คณุ ประโยชนห ลายประการทง้ั ทางตรง และทางออ ม ประโยชนท างตรงคอื ผลทเ่ี กดิ ขน้ึ จากการประกอบกจิ กรรมจากภาคการเกษตร ซง่ึ เกษตรกรเปนผูรับประโยชนโดยตรง จากทางเลือกการเพาะปลูกแบบนำ้ หยด สำหรับ ประโยชนท างออ ม กค็ อื ผลประโยชนจ ากการพฒั นาคณุ ภาพชวี ติ ของเกษตรกร ทส่ี ง ผลตอ ทรพั ยากรธรรมชาติ สง่ิ แวดลอ ม ชมุ ชน สงั คม ระบบเศรษฐกจิ และการปกครอง จากระดบั ชุมชนเล็กๆ สามารถขยายผลสูระดับประเทศได ซึ่งเปนกลไกสำคัญในการขับเคล่ือน เศรษฐกจิ ของประเทศใหม เี สถยี รภาพมนั คงยงิ่ ขนึ้ ทง้ั น้ี สามารถแยกประโยชนด งั กลา ว ไดด งั นี้ ประโยชนท างตรง ๑. ประหยัดนำ้ ที่ใชในการเกษตร ๒. ประหยัดแรงงาน ๓. ประหยดั เวลาในการเพาะปลกู สามารถทำกจิ กรรมอนื่ ๆ ได ๔. สะดวกในการใหน ำ้ พชื การใสป ยุ การใสย า และการดแู ลรกั ษา ๕. ตดิ ตง้ั งา ย ดแู ลรกั ษางา ย สามารถดำเนนิ การไดด ว ยเกษตรกรเอง ๖. ลดตน ทนุ การผลติ ในภาพรวม ๗. สามารถเลือกชนิดของพืชที่ใชนำ้ นอยและใหผลผลิตท่ีสามารถจำหนายไดใน ราคาท่ีพึงพอใจ ๘. เพมิ่ อาชพี เพมิ่ โอกาส เพมิ่ ทางเลอื กใหแ กเ กษตรกร ๙. ใชพ ลงั งานทดแทนใหเ กดิ คณุ คา สงู สดุ ๑๐.เกษตรกรสามารถพง่ึ พาตนเองไดอ ยา งยง่ั ยนื ๒๐

การเพม่ิ ประสทิ ธภิ าพระบบการกระจายน้ำแบบนำ้ หยด ในแปลงเพาะปลกู ดว ยพลงั งานทดแทนตามแนวพระราชดำริ ประโยชนท างออ ม ๑. การเพม่ิ พนื้ ทเ่ี พาะปลกู นอกเขตชลประทาน ๒. เปน การใชท รพั ยากรธรรมชาตอิ ยา งประหยดั ใหว ฏั จกั รเกดิ ความสมดลุ ๓. ปรบั ปรงุ วธิ กี ารทำการเกษตรใหม คี วามทนั สมยั บรหิ ารจดั การดว ยเทคโนโลยี และนวตั กรรม หรอื Smart Farmer ๔. ชว ยลดอตั ราการปลอ ยกา ซเรอื นกระจก ซง่ึ จะเปน สาเหตทุ ำใหเ กดิ ภาวะโลกรอ น ๕. พฒั นาคณุ ภาพชวี ติ ของเกษตรกรใหม ชี วี ติ ความเปน อยทู ดี่ ขี นึ้ ๖. ยกระดบั มาตรฐานสนิ คา เกษตร และอาหารเขา สมู าตรฐานสากลทม่ี งุ สกู ารเปน “ครวั โลก” ๗. เพมิ่ โอกาสในการพฒั นาเศรษฐกจิ อยา งตอ เนอ่ื ง สามารถสรา งผปู ระกอบการราย ใหม ดา นเทคโนโลยสี นิ คา เกษตร และเทคโนโลยกี ารแปรรปู อาหาร ๘. ลดภาระของภาครัฐ เน่ืองจากเกษตรกรเปนประชากรสวนใหญของประเทศ สามารถพงึ่ พาตนเองได ๒๑

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ ๖. Best Practice ระบบนำ้ หยดโดยใชพ ลงั งานแสงอาทติ ย : ในพนื้ ทก่ี ารเกษตรประมาณ ๕ - ๑๒ ไร การใหน ำ้ แกพ ชื ระบบนำ้ หยดทใ่ี ชก นั อยใู นปจ จบุ นั จะมหี ลายรปู แบบ เพอ่ื วตั ถปุ ระสงค ทต่ี า งกนั ทง้ั นี้ ขนึ้ อยกู บั สภาพของแหลง นำ้ สภาพพนื้ ท่ี สภาพภมู ปิ ระเทศ ชนดิ ของพชื ทตี่ อ งการปลกู ชนดิ ของดนิ งบประมาณ ผลผลติ ทไ่ี ด และความตอ งการของตลาด ระบบ น้ำหยดโดยใชพ ลงั งานแสงอาทติ ยร ะบบหนง่ึ อาจไมเ หมาะกบั พชื อกี ชนดิ หนงึ่ กไ็ ด ขน้ึ อยู กบั วา เราปลกู พชื ชนดิ ไหน ตอ งการน้ำอยา งไร แตส ามารถดดั แปลงระบบน้ำหยดชนดิ นน้ั ๆ ใหเ หมาะสมกบั พชื สภาพพน้ื ที่ และผลผลติ ชนดิ อน่ื ๆ ได ตัวอยางของเกษตรกรที่ประสบความสำเร็จซึ่งจะขอยกมาเปน Best Practice มคี วามสำเรจ็ เชงิ ประจกั ษ สามารถสบื สานแนวพระราชดำรติ ามแนวทาง ศาสตรพ ระราชา ไดเ ปน อยา งดี ประกอบดว ย ๑.นางจนั ทรเ พญ็ ไชยคำ หรอื คณุ แมน อ ย เกษตรกรบา นจระเขส งเคราะห หมทู ่ี ๒ ตำบลทุงโปง อำเภออุบลรัตน จังหวัดขอนแกน ไดกลาวถึงประโยชนของการใหน้ำ แกพืชระบบน้ำหยดโดยใชพลังงานแสงอาทิตยวานอกจากจะเปนการสืบสานแนว พระราชดำรแิ ลว ยงั สามารถลดตน ทนุ ในการทำการเกษตรไดเ ปน อยา งดเี พราะ ใชน ำ้ นอ ย ใชแ รงงานนอ ย หากไดผ ลผลติ สงู ทส่ี ำคญั ยงั มเี วลาไปทำกจิ กรรมอนื่ ๆ ในแปลงไดด ว ย “ชอบทจ่ี ะปลกู พชื ชนดิ ตา งๆ มคี วาม สุขเมื่อเห็นการเจริญเติบโตของพืช” นางจนั ทรเ พญ็ ไชยคำ มพี นื้ ทปี่ ระมาณ ๔ ไร ๓ งาน ใชเ ปน พน้ื ทข่ี ดุ สระเกบ็ น้ำ ๑ ไร ซ่ึงสระดังกลาวเปนบอยืมดินเดิมของ กรมชลประทาน ทเ่ี ขา มาดำเนนิ การกอ สรา ง สถานีสูบน้ำดวยไฟฟาหนองผือ และอยูใน ๒๒

การเพม่ิ ประสทิ ธภิ าพระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกู ดว ยพลงั งานทดแทนตามแนวพระราชดำริ เขตการสง นำ้ ของสถานสี บู นำ้ บา นจระเข ดว ยวธิ กี ารสบู นำ้ และนำมาปลอ ยลงสระเพอ่ื มี นำ้ ใชใ นการอปุ โภคบรโิ ภค และเพาะปลกู เดมิ กอ นหนา ทจี่ ะเขา รว มโครงการไดป ลกู ไร ปอ มนั สำปะหลงั ออ ย ทำการเกษตรเองโดยไมม คี นมาชว ยสง เสรมิ มรี ายไดเ พยี งปล ะ ๑ คร้ัง ซ่ึงไมคอยพอเพียงกับการใชจายของครอบครัว แตจากการแนะนำของศูนย ปฏิบัติการบรรเทาภัยอันเกิดจากน้ำ กรมชลประทาน กับความชวยเหลือของสถาบัน สง เสรมิ และพฒั นากจิ กรรมปด ทองหลงั พระสบื สานแนวพระราชดำริ จงึ ตดั สนิ ใจเขา รว ม โครงการทำใหม แี รงบนั ดาลใจทจี่ ะทำการเกษตรแบบใหมท เ่ี ปน เกษตรอนิ ทรยี  เพอ่ื สรา ง รายไดใ นทกุ ๆ เดอื น ดว ยการทำการเกษตรแบบผสมผสาน แทนการปลกู พชื เชงิ เดยี่ ว โดยปลูกมะระจีน ฟกทอง ถั่วลิสง มันเทศ และฟกเขียว เพื่อจำหนายในชุมชน และ หา งแมค็ โคร รา นอาหารเขอ่ื นอบุ ลรตั น โรงครวั ของโรงพยาบาลขอนแกน ทดลองใชร ะบบ น้ำหยดใหน ้ำกบั พชื ในแปลงเพาะปลกู ในพน้ื ที่ ๑ ไร ๓ งาน ทเี่ ปน สว นหนงึ่ ของพนื้ ที่ ของตนเอง เรมิ่ ตน จากการตดิ ตง้ั ถงั บรรจนุ ำ้ วางระบบทอ และเทปนำ้ หยด เนอื่ งจากมี เคร่ืองสูบน้ำท่ีใชระบบไฟฟาอยูเดิม ถังบรรจุน้ำความจุ ๒,๐๐๐ ลิตร จำนวน ๒ ถัง แลว ปลอ ยนำ้ ลงสแู ปลงเพาะปลกู ผา นระบบทอ หลกั ทอ รอง และทอ น้ำหยดเขา สแู ปลง ใชร ะยะเวลาในการปลอ ยน้ำหยดลงสแู ปลง ๒ ครง้ั ๆ ละ ๑๕ นาที ในชว งเวลาเชา และ ชว งเวลาเยน็ ๒๓

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ คา ใชจ า ยทใ่ี ชใ นการดำเนนิ การ ประกอบดว ย ถงั บรรจนุ ำ้ ความจุ ๒,๐๐๐ ลติ ร จำนวน ๒ ถงั ทอ PVC ขอ ตอ พรอ มอปุ กรณ และสายเทปนำ้ หยด รวมคา ดำเนนิ การ ทงั้ สนิ้ ๒๗,๕๘๑.๐๐ บาท ถอื เปน การลงทนุ ทสี่ ามารถคนื ทนุ ไดภ ายในระยะเวลาไมน าน ผลผลติ การเกษตรทไี่ ดร บั มคี ณุ ภาพดกี วา เดมิ เปน ทน่ี ยิ มบรโิ ภคเพราะเปน ผกั ปลอด สารพษิ ทำใหส ามารถขยายตลาด และขายไดร าคาดกี วา แบบเดมิ และจากการทร่ี ะบบการ ใหน ้ำแบบนำ้ หยดมอี ปุ กรณห ลายตวั จงึ ตอ งหมน่ั ดแู ลบำรงุ รกั ษา เชน เครอ่ื งสบู นำ้ หมอ แบตเตอร่ี และโดยเฉพาะทอ (เทป) นำ้ หยด หลงั การเกบ็ เกยี่ วผลผลติ แลว จำเปน ตอ ง เกบ็ รกั ษาอปุ กรณต า งๆ ไวเ พอ่ื ปอ งกนั การชำรดุ เสยี หาย ทำใหส ามารถนำมาใชไ ดโ ดยไม ตองไปซ้ือหาใหมอันจะทำใหตองสิ้นเปลืองเงินทอง ๒๔

การเพมิ่ ประสทิ ธภิ าพระบบการกระจายนำ้ แบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกู ดว ยพลงั งานทดแทนตามแนวพระราชดำริ ๒.“เดมิ ไมเ คยมี คดิ วา มนั ตอ งดี ทำใหไ ม เสยี น้ำมาก ลงทนุ ครงั้ เดยี ว และทส่ี ำคญั ชว ย ประหยดั ตน ทนุ และแรงงาน” เปนความคิด ของ นายฐติ พิ งษ ทองโคตร หรอื คณุ พอ ทอง เกษตรกรบา นหว ยยาง ตำบลทงุ โปง อำเภอ อบุ ลรตั น จงั หวดั ขอนแกน กอ นทจ่ี ะตดั สนิ ใจ เลอื กนำเอาระบบนำ้ หยดพลงั งานแสงอาทติ ย มาใชใ นการเพาะปลกู ของตนเอง นายฐติ พิ งษ ทองโคตร เกษตรกรบา นหว ยยาง มพี น้ื ทท่ี ำกนิ แบง ออกเปน ๒ สว น ในพน้ื ทที่ ง้ั หมด ๑๕ ไร โดยสว นแรกมจี ำนวน ๘ ไร และสว นท่ี ๒ มจี ำนวน ๗ ไร มสี ระ เกบ็ นำ้ เปน ของตนเอง พนื้ ทอี่ ยนู อกเขตชลประทาน อยใู กลล ำหว ยยาง ซง่ึ เปน ลำหว ยสาขา ของแมน ้ำพองทมี่ นี ำ้ ไหลตลอดทง้ั ป สามารถทจ่ี ะนำมาใชใ นการเพาะปลกู ได แตป ญ หา ระดบั นำ้ อยตู ำ่ กวา พน้ื ทมี่ าก จงึ ตอ งอาศยั การสบู น้ำขน้ึ มาใช เดมิ นน้ั มกี ารปลกู ผกั สวนครวั พน้ื บา น พรกิ แตงกวา และขา วโพดขา วเหนยี ว สว นหนง่ึ เกบ็ ไวเ พอ่ื บรโิ ภคในครวั เรอื น และทเี่ หลอื จะจำหนา ยในชมุ ชนบา งตามหลกั ปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี งตามแนวพระราชดำริ เพอ่ื เปน รายไดใ หก บั ครอบครวั วธิ กี ารใหน ำ้ แกแ ปลงเพาะปลกู จะใชเ ครอ่ื งรถไถนาเดนิ ตามสบู น้ำจากลำหว ยยางบรเิ วณทอี่ ยใู กลพ นื้ ทเ่ี พาะปลกู แลว ปลอ ยลงสรู อ งแปลงโดยตรง และบางคร้ังใชสายยางติดหัวจายน้ำแบบสปริงเกอร รดนำ้ โดยจะรดน้ำสัปดาหละ ๒ ถงึ ๓ ครง้ั ระบบนต้ี อ งใชน ำ้ มากเพราะนำ้ สว นหนงึ่ จะไหลไปตามทลี่ มุ ตำ่ และสว น หนงึ่ ซมึ ลงสใู ตด นิ อยา งรวดเรว็ เนอื่ งจากพนื้ ทเี่ ปน ดนิ เหนยี วรว น หรอื ทเี่ รยี กวา ดนิ ทาม ๒๕

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ จากการแนะนำของศนู ยป ฏบิ ตั กิ ารบรรเทาภยั อนั เกดิ จากน้ำ กรมชลประทาน รว ม กบั ความชว ยเหลอื ของสถาบนั สง เสรมิ และพฒั นากจิ กรรมปด ทองหลงั พระสบื สานแนวพระ ราชดำริ นายฐิติพงษ ทองโคตร ไดตัดสินใจลองใชระบบนำ้ หยดพลังงานแสงอาทิตย มาใชใ นการใหน ้ำกบั พชื ในแปลงเพาะปลกู โดยเรม่ิ ตน จากการตดิ ตงั้ แผงโซลา เซลลเ ปลยี่ น พลังงานจากแสงอาทิตยเปนพลังงานไฟฟา เพื่อใชสำหรับเคร่ืองสูบนำ้ เพื่อสูบน้ำจาก ลำหว ยยางขน้ึ ไปเกบ็ ไวบ นถงั สงู ทม่ี ขี นาดความจุ ๒,๐๐๐ ลติ ร จำนวน ๒ ถงั แลว ปลอ ย น้ำลงสแู ปลงเพาะปลกู ผา นระบบทอ หลกั ทอ รอง และทอ น้ำหยดเขา สแู ปลง ใชเ วลาปลอ ย นำ้ หยดลงสแู ปลงครง้ั ละ ๑๐ ถงึ ๑๕ นาที ปจ จบุ นั เกษตรกรรายนม้ี เี วลาเหลอื จากการใหน ำ้ พชื เนอื่ งจากสามารถเปด วาลว น้ำ ปลอ ยลงแปลงไดโ ดยทไี่ มต อ งเดนิ ตามตลอดเวลา ทสี่ ำคญั สามารถประหยดั น้ำไดเ นอ่ื งจาก เปน ระบบนำ้ หยดไมส น้ิ เปลอื งน้ำมากเทา กบั วธิ รี ดนำ้ แบบเดมิ ทำใหม เี วลาเหลอื พอทไ่ี ป ทำกจิ กรรมการเกษตรอนื่ ในแปลงอนื่ ๆ เชน การเลยี้ งปลา เลย้ี งววั การดแู ลรกั ษาแปลง เพาะปลกู ผลผลติ ทไ่ี ดร บั มคี ณุ ภาพดกี วา เดมิ เนอ่ื งจากมเี วลาในการกำจดั วชั พชื ใสป ยุ ไดพ รอ ม กบั การใหน ้ำ ทำใหส ามารถผสมปยุ นำ้ หมกั ชวี ภาพลงไปในน้ำแลว ปลอ ยใหไ หลไปตามทอ และคดั เลอื กพชื ทนี่ ำมาปลกู เปน ประเภทเปน การปลกู แบบพชื ใชน ำ้ นอ ย และเกษตรอนิ ทรยี  จงึ สามารถขยายตลาดไดเ นอื่ งจากไดร บั ความนยิ มมากของผบู รโิ ภค เพราะเปน ผกั ปลอด สารพษิ ซง่ึ จำหนา ยไดร าคาดกี วา แบบเดมิ ๒๖

การเพม่ิ ประสทิ ธภิ าพระบบการกระจายน้ำแบบนำ้ หยด ในแปลงเพาะปลกู ดว ยพลงั งานทดแทนตามแนวพระราชดำริ “อยา งไรกต็ าม การจะใชร ะบบใดใหน ้ำแกพ ชื เกษตรกรตอ งหมนั่ ดแู ล บำรงุ รกั ษา อปุ กรณเ ครอื่ งมอื ตา งๆ เปน อยา งดี เพอื่ จะใหส ามารถใชง านไดอ ยา งมปี ระสทิ ธภิ าพ และ ยาวนาน” นายฐติ พิ งษ กลา วทง้ิ ทา ย จากการทร่ี ะบบการใหน ้ำแบบนำ้ หยดมอี ปุ กรณห ลาย ตวั จงึ ตอ งหมน่ั ดแู ลบำรงุ รกั ษา เครอ่ื งสบู นำ้ หมอ แบตเตอรี่ โดยเฉพาะทอ (เทป) น้ำหยด ภายหลงั การเกบ็ เกยี่ วผลผลติ แลว จำเปน อยา งยง่ิ ทจี่ ะตอ งเกบ็ รกั ษาอปุ กรณต า งๆ ดงั กลา ว ไวเ พอื่ ปอ งกนั ไมใ หเ กดิ การชำรดุ เสยี หาย และสามารถนำกลบั มาใชง านไดใ หมอ นั เปน การ ชว ยประหยดั คา ใชจ า ยเปน อยา งมาก ๓. นางสรุ พี ร จนั ทาฟา เหลอื่ ม หรอื คณุ แมน ดิ เกษตรกรบา นจรเข ตำบลทงุ โปง อำเภอ อบุ ลรตั น จงั หวดั ขอนแกน เดมิ มอี าชพี ทำงานโรงงานมาเปน เวลานานถงึ ๑๓ ป ทำงาน วนั ละ ๑๕ ชวั่ โมง รายไดไ มเ พยี งพอตอ การใชจ า ยในครอบครวั เนอ่ื งจากตอ งทำงานนอก บา น จงึ ตดั สนิ ใจลาออกจากงานมาทำการเกษตรบนทด่ี นิ ของตนเอง ทำมาแลว จนถงึ วนั นี้ เปน เวลา ๓ ป ยอมรบั วา ชวี ติ มคี วามสขุ เพราะไดอ ยบู า น อยกู บั ธรรมชาติ ซง่ึ พน้ื ฐานเดมิ กอ็ ยกู บั การเกษตรมาโดยตลอด ไรข องคณุ แมน ดิ มสี ระเกบ็ นำ้ อยู ๒ แหง ซงึ่ ตงั้ ใจขดุ สระ ๒๗

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ เกบ็ น้ำในพน้ื ทข่ี องตนเองลกึ ประมาณ ๒ เมตร สระเกบ็ นำ้ นจี้ ะใชเ กบ็ นำ้ ฝนเปน หลกั แลว ยงั ไดส บู นำ้ จากสถานสี บู นำ้ หนองผอื มาเตมิ ลงในสระเกบ็ นำ้ แหง นด้ี ว ย กอ นตดั สนิ ใจเขา รว มโครงการนนั้ ไดไ ปศกึ ษาดงู านของโครงการปด ทองหลงั พระ โดยเขา รว มโครงการนี้ ในชว งประมาณเดอื นธนั วาคม ๒๕๖๐ เรมิ่ จากการปลกู กลว ย โดยใชร ะบบน้ำหยดกอ น ซ่ึงกอนหนานั้นไดทำนา ปลูกพืชผักสวนครัว พื้นท่ีทำการเกษตรของคุณแมนิด มีอยู ทง้ั หมด ๕ ไร ตง้ั แตใ ชร ะบบน้ำหยดใชเ วลาทำสวนทำไรเ พยี งวนั เดยี วกเ็ สรจ็ เรยี บรอ ย ที่สำคัญประหยัดนำ้ ใหปุยสามารถผสมกับน้ำปลอยเขาระบบไดเลย ไมใชยาฆาแมลง เนน ใชป ยุ อนิ ทรยี  หลงั ทำการเกษตรหมดทกุ ฤดกู าล ทไ่ี รจ ะปลกู ปอเทอื ง ไรข องแมน ดิ มนี ้ำทงั้ ๓ ระบบ คอื น้ำบาดาล นำ้ สระ และระบบน้ำหยด ผลผลติ ทไ่ี ดจ ะมแี มค า มา รบั ผลผลติ ถงึ สวน ไมต อ งตามหาตลาดเองเนอื่ งจากเปน เกษตรอนิ ทรยี  ๒๘

การเพม่ิ ประสทิ ธภิ าพระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกู ดว ยพลงั งานทดแทนตามแนวพระราชดำริ นางสรุ พี ร อยากจะแนะนำสมาชกิ ใหหันมาใชระบบนำ้ หยด เพราะนอก จากจะชว ยประหยดั เวลาแลว ยงั มผี ลดี ตอสุขภาพรางกายที่แข็งแรงและจิตใจ เขม แขง็ ผลทไี่ ดจ ากการเลอื กใชร ะบบนำ้ หยดเกดิ การประหยดั ยงั สามารถทำงานงา ย และ สะดวกสบาย ใหมๆ อาจมปี ญ หาบา งเนอื่ งจากพงึ่ เรม่ิ เชน แบตเตอรโ่ี ดนขโมย สว นปญ หา ดานอื่นๆ ยังไมพบ แตจากความชวยเหลือเปนอยางดีจากทีมงานปดทองหลังพระ ที่ไดเขามาชวยเหลือดูแลใหความรู และสอนการใชอุปกรณตางๆ พรอมใหคำแนะนำ ในการปลูกพืช พืชท่ีปลูก พริก มะเขือ มะเขือพวง บวบงู และดอกขจร และ ยังชวยหาตลาดจัดจำหนายผลผลิตดวย ทำใหป ญ หาตา งๆ หมดไป ทกุ อยา งราบรนื่ เปน อยา งดี ๒๙

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ ๔. นางคำออน สมปาน หรอื คณุ แมอ อน เกษตรกรบา นหว ยยาง ตำบลทงุ โปง อำเภอ อุบลรัตน จังหวัดขอนแกน แตเดิมน้ันชวย พอ แมท ำนาบนพน้ื ท่ี ๕๐ ไร มาตงั้ แตอ ายเุ พยี ง ๑๖ ป ผลผลติ ขา วทไ่ี ดร บั ขน้ึ อยกู บั สภาพฝนฟา ท่ีตกในแตละป บางปก็มีแคพอเพียงบริโภค ภายในครวั เรอื นเทา นนั้ ตอ มาไดเ ปลย่ี นมาปลกู พน้ื เกษตร โดยอาศยั น้ำจากสระเกบ็ น้ำ ทข่ี ดุ ขนึ้ ใชเ อง พชื ทปี่ ลกู ไดแ ก ฟก ทอง แตงกวา มนั เทศ ถว่ั มะระ เปน ตน ภายหลงั จาก ทม่ี เี ทคโนโลยรี ะบบนำ้ หยดเขา มา และตนเองเขา รว มโครงการพฒั นาและจดั หาน้ำ ซง่ึ สถาบนั สง เสรมิ และพฒั นาแบบปด ทองหลงั พระ สบื สานแนวพระราชดำริ ไดเ ขา มาให ความรแู ละคำแนะนำ ชกั ชวนใหเ กษตรกรไดเ ปลยี่ นวธิ กี ารบรหิ ารจดั การนำ้ เปน แบบระบบ นำ้ หยด (ระบบนำ้ หยดไมไดใชแผงโซลาเซลล เครื่องสูบนำ้ ดีเซล สูบข้ึนเก็บไวบนถัง พกั นำ้ ปลอ ยสรู ะบบน้ำหยดวนั ละ ๒ ครง้ั สว นระยะเวลาขน้ึ กบั ขนาดของตน พชื ) เพราะ นอกจากจะชวยประหยัดคาใชจายแลว ยังไดรับผลตอบแทนท่ีเปนผลผลิตทาง การเกษตรทใ่ี ชเ พยี งสารชวี ภาพทไี่ มเ ปน อนั ตรายตอ สขุ ภาพ ๓๐

การเพม่ิ ประสทิ ธภิ าพระบบการกระจายนำ้ แบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกู ดว ยพลงั งานทดแทนตามแนวพระราชดำริ ทกุ วนั นต้ี ลาดรองรบั ผลติ ผลทางการเกษตรของนางคำออน สว นใหญเ ปน ขา วโพด พนั ธทุ บั ทมิ สยามทไี่ ดร บั การสนบั สนนุ เมลด็ พนั ธจุ ากมหาวทิ ยาลยั ขอนแกน ใหท ดลองปลกู ซง่ึ เปน พนั ธใ หมท ไ่ี ดร บั ความนยิ มมากจากผบู รโิ ภค และไดร บั ความชว ยเหลอื จากสถาบนั สง เสรมิ และพฒั นาแบบปด ทองหลงั พระ สบื สานแนวพระราชดำริ ชว ยประสานจดั หาตลาด ให ทงั้ ทโ่ี รงพยาบาลขอนแกน เขอ่ื นอบุ ลรตั น หา งแมคโคร สง่ิ ทไี่ ดร บั นน้ั สรา งคณุ คา ให กบั คณุ ภาพชวี ติ ทด่ี ขี น้ึ ของครอบครวั นางคำออนจนอยากจะแนะนำใหท กุ คนหนั มาสนใจ ใชร ะบบนำ้ หยด เพราะวา ระบบน้ำหยดงา ย เบาแรง ทส่ี ำคญั ทส่ี ดุ มรี ายไดเ พม่ิ มากขน้ึ ยก ตวั อยา งเชน รายไดท ไ่ี ดจ ากขา วโพดทบั ทมิ สยามทปี่ ลกู ในพน้ื ที่ ๑ งาน ปลกู ได ๒,๕๐๐ ตน ขายไดฝ ก ละ ๑๕ บาท ไดเ งนิ สามหมน่ื บาท มะระจนี ไดร บั ผลผลติ ๑๒๐ กโิ ลกรมั ตอ ครง้ั ขายไดร าคาเปน เงนิ ถงึ สามพนั บาท บวบงู วนั ละ ๓๐ กโิ ลกรมั ทำใหม คี ณุ ภาพชวี ติ ทด่ี ขี นึ้ (มะระจนี ขา วโพดหวาน บวบงู ถวั่ ฝก ยาว ฟก ทอง มะเขอื เทศ มะเขอื พวง มะละกอ มะเขอื เปราะ) ๓๑

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ ๕. นางสุนีรัตน ดาศรี หรือ คุณแมหนู เกษตรกรบานหวยยาง ตำบลทงุ โปง อำเภออบุ ลรตั น จงั หวดั ขอนแกน เปน อกี หนงึ่ เกษตรกรผทู ผ่ี นั ตวั เองจากสาวโรงงานมาเปน เกษตรกร เพราะใจรกั โดยทแ่ี ตเ ดมิ ทำการเกษตร แบบใชน ้ำจากสระ ตอ มาใชน ำ้ จากบอ บาดาลทก่ี รมชลประทานมาดำเนนิ การเจาะไวใ ห รวม ๒ บอ แตม ปี รมิ าณน้ำใชง านไดเ พยี งบอ เดยี ว พชื สว นใหญท ปี่ ลกู ไดแ ก ขา ว ออ ย และขา วโพดหวานเปน หลกั รวมทงั้ พชื ผกั สวนครวั บา งเลก็ นอ ย ความตอ งการขยายพนื้ ท่ี การเกษตรจำเปนตองมีปริมาณน้ำท่ีเพียงพอ จึงไดขุดสระนำ้ ข้ึนในพื้นท่ีเพาะปลูกของ ตนเอง สำหรบั เกบ็ น้ำไวใ ชใ นการเกษตร พนื้ ทขี่ องนางสนุ รี ตั น มที งั้ หมด ๖ ไร ใชท ำการ เกษตรระบบน้ำหยด จำนวน ๓ ไร ยอมรบั วา เมอื่ ใชร ะบบน้ำหยด (แบบเครอื่ งสบู น้ำ พลังงานแสงอาทิตย)ไดรับความสะดวกสบายมากกวาแตกอน เนื่องจากใชเวลานอย ๓๒

การเพม่ิ ประสทิ ธภิ าพระบบการกระจายน้ำแบบนำ้ หยด ในแปลงเพาะปลกู ดว ยพลงั งานทดแทนตามแนวพระราชดำริ สามารถนำเวลาทเ่ี หลอื ไปทำกจิ กรรมอนื่ ๆ ได เชน เลยี้ งเปด เลย้ี งไก เลยี้ งววั ตา งจาก เดมิ ทต่ี อ งใชว ธิ ลี ากสายยางทต่ี อ จากการสบู จากสระน้ำขนึ้ มาเพอ่ื รดพชื ผกั ทป่ี ลกู เชน พรกิ ตน ขจร ถว่ั ลสิ ง ถว่ั ฝก ยาว ขา วโพดหวาน แตป จ จบุ นั ไมต อ งทำแบบนน้ั และยงั สามารถ ใหป ยุ ผา นระบบน้ำหยดได โดยใชป ยุ อนิ ทรยี ผ สมลงไปในน้ำไดเ ลย ปจ จบุ นั วธิ กี ารดงั กลา วสามารถชว ยลดคา ใชจ า ยในครวั เรอื นไดเ ปน อยา งมาก ผลผลติ ทไ่ี ดน อกจากจะใชบ รโิ ภคในครวั เรอื นแลว ยงั มเี ผอ่ื แผญ าตพิ นี่ อ ง และทเ่ี หลอื นำไปขาย ในชมุ ชน ๓๓

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ สถาบนั สง เสรมิ และพฒั นาแบบปด ทองหลงั พระ สบื สานแนวพระราชดำริ โครงการ ที่ไดรับพระมหากรุณาธิคุณจากพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชบรม นาถบพติ ร ทำใหช วี ติ พสกนกิ รของพระองค ทป่ี ระกอบอาชพี เกษตรกรรม สามารถบรหิ าร จัดการน้ำไดดวยวิธีการใชน้ำในระบบนำ้ หยดรูปแบบตางๆ โดยใชพลังงานแสงอาทิตย ทชี่ ว ยประหยดั นำ้ สะดวกสบาย ทำใหม เี วลาเหลอื เพยี งพอทจ่ี ะไปดแู ลพอ แม และครอบครวั ทส่ี ำคญั มเี วลาทจ่ี ะประกอบกจิ กรรมอน่ื ๆ ไดเ ปน อยา งดี ๓๔

การเพม่ิ ประสทิ ธภิ าพระบบการกระจายนำ้ แบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกู ดว ยพลงั งานทดแทนตามแนวพระราชดำริ “ จากระดบั ชมุ ชนเลก็ ๆ ขยายสรู ะดบั ประเทศ ๗. บทสรปุ ไดอ ยา งยง่ั ยนื ” การกระจายน้ำในแปลงเพาะปลูกดวยระบบน้ำหยด โดยการนำเอาพลังงานจาก แสงอาทิตยมาใชเปนแหลงพลังงาน เพื่อชวยเพ่ิมศักยภาพของแหลงน้ำที่มีอยางจำกัด ใหมีปริมาณมากข้ึน และสามารถแกไขปญหาในการพัฒนาการทำการเกษตรแบบ ครบวงจร ซงึ่ กอ ใหเ กดิ คณุ ประโยชนห ลายประการ การเพาะปลกู พชื ดว ยระบบนำ้ หยด สามารถพฒั นาคณุ ภาพชวี ติ ของเกษตรกร ทเี่ กย่ี ว ขอ งกบั ทรพั ยากรธรรมชาติ สงิ่ แวดลอ ม ชมุ ชน สงั คม ระบบเศรษฐกจิ และการปกครอง จากระดบั ชมุ ชนเลก็ ๆ ขยายสรู ะดบั ประเทศไดอ ยา งยง่ั ยนื การกระจายนำ้ ในแปลงเพาะปลกู ดว ยระบบนำ้ หยด มที งั้ ขอ ดแี ละขอ จำกดั ของการ ใหน ำ้ แก พชื สรปุ ไดด งั น้ี ขอดี ๑. เปน การใหน ำ้ แบบใชแ รงดนั ตำ่ ประมาณ ๕ - ๑๐ เมตร และอตั ราการไหลของ หวั ปลอ ยน้ำ ๒ - ๘ ลติ รตอ ชวั่ โมง ดว ยวธิ กี ารปลอ ยน้ำจากหวั ปลอ ยน้ำสดู นิ โดยตรง แลว ซึมผานดินลงสูรากพืชดวยแรงดูดซับของดิน ถือวาเปนการใหนำ้ แบบประหยัดและ ใชพ ลงั งานนอ ย โดยสามารถใชพ ลงั งานทดแทนได เชน พลงั งานแสงอาทติ ย เปน ตน ๒. การลงทุนดานเคร่ืองสูบนำ้ และคาใชจายดานพลังงานตำ่ เม่ือเปรียบเทียบกับ ระบบอ่ืนๆ ๓๕

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ ๓. เปนระบบท่ีเหมาะสำหรับ ไมผล ไมยืนตน ที่มีรูปแบบของการปลูกแบบปลูก เปน แถว ทำใหส ามารถวางทอ ไดท กุ แถว ทกุ แนว และตดิ ตงั้ หวั น้ำหยดไดท วั่ ถงึ ทกุ ตน ๔. สามารถใสป ยุ นำ้ หมกั ชวี ภาพโดยการผสมลงในนำ้ ทส่ี ง ใหโ ดยตรงกบั ตน พชื ไดต าม สดั สว นทต่ี อ งการ ๕. ประหยดั แรงงาน และใชเ วลานอ ยกวา การใหน ำ้ ระบบอนื่ ๆ ทต่ี อ งใชเ วลามากกวา ขอจำกัด ๑. น้ำทใี่ ชใ นระบบนำ้ หยดตอ งสะอาด ผา นการกรองแลว เปน อยา งดี เนอ่ื งจากหวั น้ำหยดมรี ขู นาดเลก็ อาจอดุ ตนั งา ยเนอื่ งจากตะกอนแขวนลอยในนำ้ จงึ ตอ งใชเ ครอื่ งกรอง ทล่ี ะเอยี ด และตอ งตรวจสอบทำความสะอาดไสก รองเปน ประจำ ๒. การวางทอ หวั หยดบนพน้ื ดนิ โดยตรงอาจทำใหต รวจสอบยาก เมอื่ พบการอดุ ตนั พชื อาจเกดิ ความเสยี หายไดเ นอ่ื งจากขาดน้ำ ๓. การบำรงุ รกั ษาอปุ กรณต อ งทำโดยสม่ำเสมอ ทสี่ ำคญั เกษตรกรตอ งเขา ใจและมี ความรูเกี่ยวกับระบบทำงานของอุปกรณดังกลาว จึงจะสามารถใชงานไดอยางมี ประสิทธิภาพ ๓๖

การเพม่ิ ประสทิ ธภิ าพระบบการกระจายนำ้ แบบนำ้ หยด ในแปลงเพาะปลกู ดว ยพลงั งานทดแทนตามแนวพระราชดำริ การดแู ลบำรงุ รกั ษาอปุ กรณข องระบบน้ำหยด มคี วามสำคญั จำเปน อยา งมาก เพอ่ื ใหการใชงานเปนไปอยางมีประสิทธิภาพ องคประกอบที่สำคัญของระบบระบบน้ำหยด ทใี่ ชพ ลงั งานแสงอาทติ ย ทต่ี อ งการการบำรงุ รกั ษาอยา งสม่ำเสมอ ประกอบดว ย ๑. เกษตรกรตอ งหมนั่ ดแู ลแหลง น้ำของตนเองไมใ หม วี ชั พชื ขนึ้ ปกคลมุ ดว ยวธิ หี มน่ั ตดั ดายหญา และวชั พชื ไมใ หป กคลมุ ลกุ ลาม ซง่ึ ทำใหแ หลง น้ำเกดิ การตน้ื เขนิ จนไมส ามารถ เกบ็ น้ำไดเ พยี งพอตอ การใชง าน ทง้ั นสี้ มควรทจี่ ะตอ งมกี ารขดุ ลอกอยา งนอ ยปล ะ ๑ ครงั้ และมกี ารปอ งกนั การพงั ทลายของตลง่ิ โดยอาจเสยี บไมไ ผป อ งกนั ไว ๒. เครอ่ื งสบู นำ้ ตอ งหมน่ั ตรวจสอบการรวั่ ซมึ ของนำ้ ทต่ี วั เครอ่ื ง หรอื เวลาทำงาน มีเสียงดัง มีการส่ันสะเทือนมากเกินไปจนผิดปกติ และอาจจะตองใสน้ำมันหลอลื่นใน สวนที่เปนเพลาตามคำแนะนำของผูผลิต หากมีปญหาหรือความผิดปกติควรแจงให ชา งมาตรวจสอบ ๓. แผงพลังงานแสงอาทิตย ตองหมั่นทำความสะอาดคราบสกปรกและฝุนท่ี เกาะบนแผงดว ยการลา งดว ยนำ้ สะอาดและเชด็ คราบสกปรกออก เชน มลู นกใหใ ชน ้ำเยน็ ลา งและขดั ดว ยฟองนำ้ หา มใชแ ปรงทม่ี ขี นเปน โลหะทำความสะอาดผวิ ของแผงพลงั งาน แสงอาทติ ย นอกจากนผ้ี งซกั ฟอกกไ็ มส มควรใชใ นการทำความสะอาดเพราะอปุ กรณแ ละ นำ้ ยาทำความสะอาดดงั กลา วจะทำใหเ กดิ รอยทผ่ี วิ แผงพลงั งานแสงอาทติ ยไ ด ๓๗

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ ๔. แบตเตอรี่ ตอ งมกี ารตรวจสอบสภาพ โดยแบตเตอรที่ มี่ สี ภาพดคี วรสะอาด ไมม ี ฝนุ หรอื คราบสกปรก ไมค วรมรี อยกดั กรอ น และการรวั่ ของสารละลายอเิ ลก็ โทรไลท หาก ปรมิ าณสารละลาย อเิ ลก็ โทรไลทน อ ยเกนิ ไปใหท ำการเตมิ สารละลายเขา ไปเพม่ิ ใหอ ยใู น ระดับท่ีใชงานปรกติ หากมีการเกิดรอยกัดกรอนเปนคราบสีขาวบริเวณขั้วใหทำความ สะอาดซงึ่ ลกั ษณะการกดั กรอ น โดยปรกตคิ วรทำความสะอาดเดอื นละครง้ั ๕. ถงั เกบ็ น้ำ หรอื ภาชนะเกบ็ นำ้ ควรมกี ารลา งหรอื ปลอ ยใหต ะกอนทตี่ กคา งทกี่ น ถงั อยา งนอ ยปล ะ ๑ ครง้ั เพอ่ื จะทำใหน ้ำสะอาด ๖. ทอ นำ้ อปุ กรณ วาลว น้ำ หลงั จากการใชง านใหถ อดทำความสะอาด และเกบ็ ไว อยา งดี เพอ่ื จะไดน ำกลบั มาใชใ หมไ ด ๗. ระบบกรองน้ำ ตอ งทำความสะอาดทกุ ครงั้ หลงั จากการใหน ำ้ เพอ่ื ปอ งกนั ตะกอน ดนิ ทราย เศษกงิ่ ไมใ บไม สงิ่ สกปรกสะสมทอี่ าจทำใหเ กดิ การอดุ ตนั ของรเู ทปนำ้ หยด ๘. ทอ น้ำหยด หลงั จากฤดกู ารใหน ำ้ แกพ ชื แลว ตอ งเกบ็ เทปน้ำหยดทกุ ครงั้ วธิ กี าร เกบ็ ทถี่ กู ตอ งจะตอ งมที มี่ ว นเกบ็ เพอื่ ปอ งกบั ไมใ หเ ทปหกั หรอื พบั และแตกรวั่ ตรงทหี่ กั /พบั ในที่สุด และตองจัดเก็บในที่ท่ีเหมาะสมไมสมควรนำไปกองไวบนพื้นดินโดยปราศจาก การดแู ล ตอ งเกบ็ รกั ษาใหด เี พอ่ื ใหส ามารถนำกลบั มาใชง านไดใ หม ๓๘

การเพม่ิ ประสทิ ธภิ าพระบบการกระจายน้ำแบบน้ำหยด ในแปลงเพาะปลกู ดว ยพลงั งานทดแทนตามแนวพระราชดำริ การปลกู พชื ใชน ำ้ นอ ย ดว ยวธิ กี ารระบบน้ำหยดโดยพลงั งานทดแทน ควบคกู บั การ ไมใ ชส ารเคมใี นแปลงเพาะปลกู เนน การใชป ยุ อนิ ทรยี ช วี ภาพ หรอื นำ้ หมกั ชวี ภาพทดแทน นอกจากจะเปน การเพม่ิ ผลผลติ และลดตน ทนุ การผลติ แลว ยงั ใหผ ลติ ผลทม่ี คี ณุ คา ทาง โภชนาการอยางมาก เพราะไมเสี่ยงตอโรคภัยไขเจ็บที่เกิดจากสารเคมีตกคาง ทำให ผบู รโิ ภคมสี ขุ ภาพพลานามยั แขง็ แรงสมบรู ณ มคี ณุ ภาพชวี ติ ทดี่ สี รา งความสขุ ใหเ กดิ ขนึ้ กบั ครอบครวั และชมุ ชน ไดอ ยา งยง่ั ยนื ตลอดไป ๓๙

กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ บรรณานกุ รม สำนักงานคณะกรรมการพิเศษเพื่อประสานงานโครงการอันเน่ืองมาจาก พระราชดำริ (สำนกั งาน กปร.) ๒๕๕๕. หนงั สอื ชดุ จอมปราชญ แหง การพฒั นา ๘๔ พรรษาประโยชนส ขุ สปู วงประชา ศูนยปฏิบัติการบรรเทาภัยอันเกิดจากนำ้ สำนักงานกอสรางขนาดกลาง ท่ี ๖ กองพฒั นาแหลง นำ้ ขนาดกลาง กรมชลประทาน ๒๕๖๑. คมู อื ระบบกระจายนำ้ แปลงเพาะปลกู ดว ยพลงั งานทดแทน ศูนยปฏิบัติการบรรเทาภัยอันเกิดจากน้ำ สำนักงานกอสรางขนาดกลาง ท่ี ๖ กองพัฒนาแหลงน้ำขนาดกลาง กรมชลประทาน ๒๕๖๑. นวตั กรรมตามศาสตรพ ระราชา ศูนยปฏิบัติการบรรเทาภัยอันเกิดจากนำ้ สำนักงานกอสรางขนาดกลาง ที่ ๖ กองพัฒนาแหลงน้ำขนาดกลาง กรมชลประทาน ๒๕๖๑. ศาสตรพ ระราชา ศาสตรข องแผน ดนิ ปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี ง - เกษตรทฤษฎใี หม ๔๐

การเพมิ่ ประสทิ ธภิ าพระบบการกระจายน้ำแบบนำ้ หยด ในแปลงเพาะปลกู ดว ยพลงั งานทดแทนตามแนวพระราชดำริ ภาคผนวก ผ๑ บนั ทกึ ความเขา ใจ ผ๒ ศนู ยป ฏบิ ตั กิ ารบรรเทาภยั อนั เกดิ จากนำ้ กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ .ผ๓ ประมวลภาพกจิ กรรม และการขยายผล ผ๔ ตวั อยา งแบบรปู รายละเอยี ดปรมิ าณงานและ ราคาระบบนำ้ หยดโดยใชพ ลงั งานแสงอาทติ ย ชดุ ระบบปม สบู นำ้ ขนาดทอ เสน ผา ศนู ยก ลาง ๑ นว้ิ พนื้ ทกี่ ารเกษตร ๕ ไร ผ๕ รายชอื่ พชื ใชน ำ้ นอ ยกบั การแปรรปู ผลติ ผลการเกษตร ๔๑

ผ๑กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ ๔๒

การเพม่ิ ประสทิ ธภิ าพระบบการกระจายนำ้ แบบนำ้ หยด ในแปลงเพาะปลกู ดว ยพลงั งานทดแทนตามแนวพระราชดำริ ๔๓