คู่มือ_เผือก_หยุดการคุกคามทางเพศ_สำหรับพนักงานขนส่งสาธารณะ

จัดทำโดย เครือขายเมอื งปลอดภัยเพื่อผหู ญงิ 1

เครอื ข่ายเมอื งปลอดภยั เพ่อื ผหู้ ญงิ ที่อยตู่ ิดตอ่ มูลนธิ ิแอ็คชน่ั เอด อนิ เตอรเ์ นชั่นแนล (ประเทศไทย) 60/1 อาคารมนรริ นิ ตึก A หอ้ ง A201 ซอยพหลโยธิน 8 (สายลม) ถนนพหลโยธิน แขวงสามเสนใน เขถพญาไท กรุงเทพฯ 10400 โทร. 0 2279 6601 แผนงานสุขภาวะผู้หญิงและความเปน็ ธรรมทางเพศ สมาคมเพศวิถศี กึ ษา ห้อง 325 อาคารประชาสังคมอดุ มพัฒน์ มหาวทิ ยาลัยมหดิ ล ศาลายา นครปฐม 73170 โทร. 0 2441 9977 https://www.facebook.com/SafeCitiesForWomen/ www.Teampueak.org

สารบัญ 2 3 ค�ำ นำ� 4 บทนำ�: มารว่ มเป็น ‘ทีมเผอื ก’ กนั เถอะ 5 ‘การคกุ คามทางเพศ’ คืออะไร? 7 พฤติกรรมแบบไหนบ้าง ทีเ่ ป็นการคุกคามทางเพศ? 9 ตวั อย่างเหตุการณ์การคกุ คามทางเพศทพ่ี บบ่อย พนกั งานขนสง่ สาธารณะท�ำ อะไรได้บ้าง 13 14 เมอื่ พบเจอเหตกุ ารณ์การคกุ คามทางเพศ? 15 ข้อควรคำ�นึงถงึ เม่ือเขา้ แทรกแซงเพอื่ หยุดการคกุ คาม แหล่งความช่วยเหลอื ในการระงับเหตุสำ�หรับพนกั งาน บทสง่ ทา้ ย 1

ค�ำ นำ� เครอื ขา่ ยเมอื งปลอดภยั เพอ่ื ผหู้ ญงิ ตระหนกั วา่ การคกุ คามทางเพศบนระบบขนสง่ สาธารณะเปน็ ปัญหาที่เกิดขึน้ แพรห่ ลาย ส่งผลกระทบต่อผูค้ นจำ�นวนมาก และ เป็นอุปสรรคสำ�คัญในการสร้างสังคมที่ปลอดภัย จึงทำ�งานรณรงค์เพื่อลด ปัญหาดงั กลา่ วมาอยา่ งต่อเนอ่ื ง ค่มู ือ ‘เผือก’ หยุดการคุกคามทางเพศ สำ�หรบั พนกั งานขนส่งสาธารณะ ฉบบั นี้ เปน็ สว่ นหน่งึ ของการทำ�งานรณรงค์ดงั กลา่ ว มวี ตั ถุประสงค์เพอ่ื ใชป้ ระกอบ การฝึกอบรมสำ�หรบั พนกั งานขนสง่ สาธารณะในหนว่ ยงานต่าง ๆ ใหม้ ีความรู้ ความเขา้ ใจและทักษะในการสอดสอ่ งปอ้ งกัน และจดั การกับปัญหาการคกุ คาม ทางเพศท่ีเกิดกับผใู้ ช้บรกิ ารขนสง่ สาธารณะ เครือข่ายเมืองปลอดภัยเพื่อผู้หญิง ขอขอบคุณผู้แทนจากหน่วยงานขนส่ง สาธารณะหลายแห่ง อาทิ บริษัท ขนส่ง จ�ำ กดั (บขส.) การรถไฟแห่งประเทศไทย กรมเจ้าทา่ และกรมการขนส่งทางบก ทก่ี รุณาให้ขอ้ มลู และขอ้ เสนอแนะในการ จัดท�ำ คู่มอื และขอขอบคณุ ส�ำ นักงานกองทนุ สนบั สนนุ การสรา้ งเสรมิ สุขภาพ (สสส.) ท่สี นบั สนุนการจัดทำ�เนือ้ หาและพิมพค์ ูม่ อื ฉบับน้ี เครอื ขา่ ยฯ หวงั ใหค้ มู่ อื ฉบบั นเ้ี ปน็ ประโยชนใ์ นการเพม่ิ พนู ความรแู้ ละทกั ษะส�ำ หรบั พนักงานขนส่งสาธารณะ ซึ่งจะนำ�ไปสู่การสร้างความปลอดภัยสำ�หรับผู้ใช้ บริการขนส่งสาธารณะไดอ้ ยา่ งแทจ้ รงิ ตอ่ ไป เครอื ข่ายเมอื งปลอดภัยเพ่ือผหู้ ญงิ ตลุ าคม 2561 2 คู่มือเผอื ก หยดุ การคกุ คามทางเพศ ส�ำ หรับพนักงานขนสง่ สาธารณะ

บทนำ� มาร่วมเป็น ‘ทมี เผอื ก’ กนั เถอะ สวัสดี เพอื่ นพนักงานผใู้ หบ้ ริการบนระบบขนสง่ สาธารณะทกุ คน เพื่อน ๆ รู้ไหมว่า ร้อยละ 45 ของผู้หญิงที่ใช้บริการขนส่งสาธารณะเคยถูก คกุ คามหรือลวนลามทางเพศ 1 การคกุ คามทางเพศเกิดข้นึ บอ่ ยครง้ั จนเหมือน เป็นเหตุการณ์ประจำ�วัน และเกิดขึ้นบนขนส่งสาธารณะทุกประเภท นี่จึงไม่ใช่ ปัญหาส่วนตวั หรอื ปญั หาเลก็ ๆ ของผโู้ ดยสารท่โี ชครา้ ย แตเ่ ป็นปัญหาความ ไมป่ ลอดภัยของระบบบรกิ ารขนส่งสาธารณะ ที่พวกเราตอ้ งหาทางป้องกนั และ แกไ้ ขอย่างจริงจงั เครอื ขา่ ยเมอื งปลอดภยั เพอ่ื ผหู้ ญงิ ไดจ้ ดั กจิ กรรมรณรงคล์ ดปญั หาการคกุ คาม ทางเพศบนระบบขนส่งสาธารณะมาอย่างตอ่ เนื่อง ทงั้ การเสนอใหห้ น่วยงาน ขนส่งสาธารณะต้องมีมาตรการต่าง ๆ เช่น ติดตั้งกล้องวงจรปิดบนยาน พาหนะและสถานี ประชาสัมพนั ธช์ อ่ งทางรับเร่ืองรอ้ งเรยี นปญั หาการคกุ คาม ทางเพศจากผโู้ ดยสาร รวมทงั้ ชักชวนใหผ้ ูโ้ ดยสารท่พี บเหน็ เหตุการณ์คุกคาม ทางเพศไม่อย่นู ่งิ เฉย แต่หันมาชว่ ยกนั “เผือก” หรอื เข้าไปแทรกแซงเพอื่ ชว่ ย เหลอื ผ้ปู ระสบปญั หา เครอื ขา่ ยเมอื งปลอดภยั เพอ่ื ผหู้ ญงิ เหน็ วา่ พนกั งานผใู้ หบ้ รกิ ารของระบบขนสง่ สาธารณะ เปน็ ผ้ทู มี่ บี ทบาทสำ�คัญในการป้องกนั และแกไ้ ขปัญหาการคุกคาม ทางเพศทอ่ี าจเกดิ กบั ผโู้ ดยสาร เราจงึ ขอเชญิ ชวนเพอ่ื นพนกั งานขนสง่ สาธารณะ มาร่วมเปน็ “ทมี เผอื ก” โดยเราได้จดั ท�ำ คูม่ อื ฉบบั น้ี เพ่อื เป็นตัวช่วยของเพอื่ น พนักงานในการปฏิบัติหน้าท่ีสอดส่องป้องกันและช่วยเหลือผู้โดยสารท่ีถูก คกุ คาม และสนับสนุนให้หน่วยงานทีเ่ กยี่ วขอ้ งทกุ ฝา่ ย รว่ มมอื กันพฒั นาระบบ ขนส่งสาธารณะของประเทศไทย ให้เป็นพ้ืนท่ปี ลอดภยั สำ�หรบั ผู้โดยสารทุกเพศ ทุกวยั อย่างแทจ้ รงิ 1 เครือข่ายเมืองปลอดภัยเพ่ือผหู้ ญงิ , รายงานผลการวจิ ยั เรื่อง สถานการณก์ ารคุกคามทางเพศบนระบบขนส่ง 3 สาธารณะในเขตกรงุ เทพมหานคร, 2560, (ไฟล์อเิ ล็กทรอนิก).

การคุกคามทางเพศคืออะไร การคุกคามทางเพศ หรือที่เรียกอีกอยา่ งวา่ “การลวนลามทางเพศ” หมายถงึ การกระทำ�หรือการแสดงออกในทางเพศ ทง้ั โดยตรงหรือโดยอ้อม ผา่ นการใช้ สายตา ทา่ ทาง เสยี ง คำ�พดู ร่างกาย หรือสอ่ื สารผา่ นชอ่ งทางตา่ ง ๆ ท�ำ ใหผ้ ู้ ท่ีตกเป็นเป้าของการกระทำ�นนั้ รสู้ กึ เดอื ดร้อนรำ�คาญ อดึ อดั ไม่พอใจ เครยี ด หวาดระแวง หวาดกลวั และรู้สึกไม่ปลอดภัย การคุกคามทางเพศบนระบบขนส่งสาธารณะเกิดได้ทั้งบนขนส่งมวลชน เช่น รถเมล์ รถไฟ รถไฟฟา้ เรอื รถทัวร์ รถตู้ รถสองแถว เคร่ืองบนิ หรอื บน ขนส่งสาธารณะที่ผโู้ ดยสารตอ้ งเดินทางไปกบั คนขับตามล�ำ พัง เชน่ รถแทก็ ซี่ มอเตอร์ไซค์รับจ้าง และอาจเกิดทั้งในช่วงเวลาเร่งด่วนที่มีผู้โดยสารหนาแน่น หรอื ในชว่ งทผ่ี โู้ ดยสารบางตา ทง้ั กลางวนั และกลางคนื และยงั อาจเกดิ ทบ่ี รเิ วณ ป้ายรถเมล์ ชานชลา ทา่ รถ ท่าเรอื สถานขี นส่ง หรือสนามบินได้ด้วย 4 คมู่ ือเผือก หยุดการคกุ คามทางเพศ สำ�หรบั พนกั งานขนส่งสาธารณะ

พฤติกรรมแบบไหนบ้าง ทเี่ ป็นการคกุ คามทางเพศ? การกระทำ�หรือการแสดงออกที่จัดว่าเป็นการคุกคามทางเพศมีได้หลายรูปแบบ ดังนี้ 1) การคกุ คามดว้ ยสายตา หรอื ทา่ ทาง เชน่ จอ้ งมอง ร่างกาย ใช้สายตาแทะโลม ท�ำ ท่าทางเป็นสญั ลักษณ์ ท่สี ื่อถึงอวัยวะเพศ ความตอ้ งการทางเพศ หรอื การ ร่วมเพศ 2) การคุกคามด้วยวาจา เชน่ ผวิ ปากใส่ พูดแซว พดู เกย้ี วพาราสี พดู แบบหมาหยอกไก่ พดู สองแงส่ องงา่ ม พูดตลกลามก หรือชวนพูดคุยในลักษณะที่ทำ�ให้คน ฟงั อดึ อดั เชน่ ซักไซรเ้ ร่อื งสว่ นตวั พดู พาดพิงถึงรปู รา่ งหนา้ ตาและการแตง่ กาย ชวนพูดคุยเรื่องเพศ ทง้ั ท่ี พูดลอย ๆ ใหไ้ ดย้ นิ หรือพูดกับผู้ทีต่ กเปน็ เป้าโดยตรง 3) การคกุ คามทางรา่ งกาย มีหลายระดับความ รุนแรง ตั้งแตก่ ารแตะเนื้อต้องตัว แตะ๊ อ๋งั ลบู ไล้ โอบ กอด หอม ใชส้ ่วนหนึง่ ส่วนใดของรา่ งกายสมั ผัสถูไถ รวมทง้ั การเดินตาม สะกดรอยตาม โชว์อวัยวะเพศ สำ�เรจ็ ความใครใ่ หผ้ อู้ ่นื เหน็ หรืออาจรนุ แรงจนถึงข้นั พยายามข่มขืน หรือขม่ ขืน 4) การคกุ คามผ่านช่องทางการสื่อสาร หรอื ทำ�ให้ เกดิ สภาพแวดลอ้ มทน่ี า่ อดึ อดั ในเรอ่ื งเพศ เชน่ แอบถา่ ย ภาพผู้โดยสารคนอ่นื ถ่ายภาพชอ้ นใตก้ ระโปรงหรือ หน้าอก เปิดรปู ภาพ คลปิ วิดีโอ หรือภาพยนตร์ลามก อนาจารบนโทรศัพทม์ ือถอื ให้คนขา้ ง ๆ เหน็ 5

การคุกคามทางเพศอาจเกิดอย่างโจ่งแจ้งและสังเกตเห็นได้ง่าย แต่บ่อยครั้ง ผู้คุกคามมกั ท�ำ ทเี ปน็ ไมต่ ั้งใจ ฉวยโอกาสในช่วงทม่ี ีผ้โู ดยสารเบยี ดเสียด หรอื เลอื กกระท�ำ ในมมุ อับ และผถู้ กู คกุ คามอาจรู้สกึ ตกใจ หรือกลวั จนไม่กลา้ เปลง่ เสียง ไมก่ ลา้ บอกพนกั งาน หรอื ย้ายตัวเองออกจากจุดทเ่ี กิดเหตุ ในกรณเี ชน่ นี้ การทค่ี นรอบข้างจะบอกได้วา่ พฤตกิ รรมท่ีเหน็ เปน็ การคกุ คามทางเพศหรือ ไม่ จึงตอ้ งอาศัยการสังเกตอย่างถถ่ี ว้ น จุดสังเกตสำ�คัญที่จะช่วยช้ีชัดว่าพฤติกรรมที่เกิดข้ึนคือการคุกคามทางเพศ คอื ผทู้ ่ีตกเป็นเปา้ ของพฤตกิ รรมน้ัน ๆ มีทา่ ทีอดึ อดั ไม่พอใจ หรือหวาดกลัว หากสังเกตเห็นท่าทีดังกล่าว ให้เชื่อได้ว่าพฤติกรรมที่เห็นคือการคุกคามทาง เพศ ยกเวน้ ในกรณีทผี่ ู้ถกู กระทำ�เป็นเดก็ เลก็ ผู้โดยสารที่เผลอหลับ หรือไมร่ ตู้ วั ว่าก�ำ ลงั ถูกคกุ คาม ในกรณอี ยา่ งหลังน้ี ยง่ิ ตอ้ งอาศัยการสอดส่องดูแลเอาใจ ใส่ของคนรอบข้างและพนกั งานเป็นส�ำ คญั 6 คูม่ อื เผือก หยดุ การคุกคามทางเพศ สำ�หรบั พนักงานขนส่งสาธารณะ

ตัวอย่างเหตุการณ์การคุกคามทางเพศท่ีพบบ่อย ตวั อยา่ งท่ี 1 เบยี ดชดิ ถกู เนอ้ื ตอ้ งตวั ผโู้ ดยสารหญิงนง่ั เบาะคู่ ผโู้ ดยสาร ชายท่ีไม่ได้มาด้วยกันทำ�ทีเป็นนั่งหลับ แล้วเร่ิมเอนตัวเข้าหาฝ่ายหญิงจนแขน เบียดชิด หรอื เอนศรี ษะพงิ ซบไหลฝ่ ่าย หญงิ ผโู้ ดยสารหญงิ มีท่าทีอดึ อัดและ พยายามเบี่ยงตวั หลบ ผ้หู ญิงบาง คนอาจสะกิดและบอกให้ฝ่ายชายขยับ ออกหา่ ง แต่อีกไมน่ านผู้โดยสารชายก็ ทำ�พฤตกิ รรมเดมิ ซ้ำ�อีก ตัวอย่างท่ี 2 สมั ผัส ถไู ถ ผู้โดยสารหญิงนั่งเก้าอี้ริมทางเดิน ผู้โดยสารชายยืนพิงพนักเก้าอี้ตัวน้ัน เบ่ยี งตัวหนั เข้าหาฝา่ ยหญงิ และเอนตัว เบยี ดชิดจนผดิ สงั เกต ผู้โดยสารหญิง มที า่ ทอี ดึ อดั และพยายามเบย่ี งตวั หลบ ตวั อย่างที่ 3 พูดแซว เกี้ยวพาราสี หญิงสาววัยรุ่นเดินทางมาคนเดียว และนั่งอยู่ตรงที่ว่างท้ายรถ ต่อมามี วยั รนุ่ ชาย 2 คนเข้าไปนง่ั ประกบ และ พ ย า ย า ม ช ว น ฝ่ า ย ห ญิ ง พู ด คุ ย แ ล ะ หัวเราะคิกคักกันเองฝ่ายเดยี วขณะทีผ่ ู้ โดยสารหญิงไมไ่ ด้พดู โต้ตอบ หรอื พูด ตอบแบบขอไปที และมที า่ ทอี ดึ อัดอยา่ ง เห็นได้ชดั แต่กไ็ มก่ ลา้ ลุกจากทีน่ งั่ ตรง น้ัน 7

ตวั อยา่ งท่ี 4 เปดิ คลปิ โปใ๊ หผ้ โู้ ดยสาร อน่ื เหน็ ผู้โดยสารหญิงและชายคู่หนึ่งไม่รู้จัก กนั แต่ไดท้ ี่นงั่ ติดกนั บนรถทวั ร์เทยี่ ว กลางคนื ผโู้ ดยสารชายนง่ั ดูวิดโี อบน โทรศัพทม์ อื ถือ โดยตงั้ โทรศัพท์ไว้บน โต๊ะพบั หลงั พนกั เกา้ อด้ี า้ นหน้า เอียง หน้าจอมาทางฝ่ายหญิงที่น่ังติดกัน หนังที่ดูเป็นหนังโป๊ที่ตัวแสดงกำ�ลัง มกี ิจกรรมทางเพศ ผ้โู ดยสารหญิง มีท่าทีอึดอัด นั่งเบี่ยงตัวออกห่าง เบอื นหน้าหนี และพยายามมองสบตา พนักงานประจำ�รถทเ่ี ดนิ ผ่านไป 8 ค่มู อื เผือก หยุดการคุกคามทางเพศ ส�ำ หรับพนกั งานขนสง่ สาธารณะ

พนักงานขนส่งสาธารณะท�ำ อะไรไดบ้ ้าง เมอ่ื พบเจอเหตกุ ารณค์ กุ คามทางเพศ? วธิ กี ารเขา้ แทรกแซงเพอ่ื หยดุ ยง้ั การคกุ คามทางเพศอาจท�ำ ไดห้ ลายวธิ ี การเลอื ก วา่ วธิ ใี ดเหมาะทส่ี ดุ ขน้ึ กบั การประเมนิ สถานการณแ์ ละสภาพแวดลอ้ มของพนกั งาน โดยมีขอ้ แนะน�ำ วธิ ีการแทรกแซงแบบตา่ ง ๆ ดังน้ี 1. เบ่ยี งเบนความสนใจ – วิธีน้ีเหมาะจะใชใ้ นกรณที เ่ี ราสงั เกตเห็นความผดิ ปกติ แต่ยังไมแ่ น่ใจวา่ เหตกุ ารณ์ท่ีเกิดขนึ้ เปน็ การคกุ คามทางเพศหรือไม่ ขอตรวจตว๋ั ด้วยครบั วิธกี าร • เขา้ ไปชวนผทู้ ถ่ี กู คกุ คามพดู คยุ เรอ่ื งทว่ั ไป โดยพดู ดว้ ยเสยี ง ดงั ฟงั ชดั เชน่ ถามวา่ จะลงทไ่ี หน มที น่ี ง่ั วา่ งดา้ นหนา้ นง่ั สบาย กว่า อยากยา้ ยไปไหม • ท�ำ ทเี ขา้ ไปขอตรวจตว๋ั ทง้ั ผคู้ กุ คาม และผทู้ ถ่ี กู คกุ คาม แลว้ ชวน ผ้ถู ูกคุกคามพดู คุยเหมอื นขา้ งตน้ • แกลง้ ท�ำ ของหลน่ ตรงจดุ ทค่ี กู่ รณนี ง่ั หรอื ยนื อยู่ เมอ่ื เขา้ ไปเกบ็ ของ ใหช้ วนผู้ท่ีถูกคุกคามพดู คุยเหมือนข้างตน้ 9

2. บอกผูค้ กุ คามให้หยุดการกระทำ� – วธิ นี ีเ้ หมาะจะใช้ในกรณที เี่ หน็ ชดั เจน หรอื แนใ่ จแลว้ วา่ ก�ำ ลงั เกดิ เหตคุ กุ คามทางเพศ และประเมนิ แลว้ วา่ ผทู้ ค่ี กุ คาม ไมม่ ที า่ ทีเป็นอันตราย ขยับออกมาค่ะ อย่าน่งั เบียด วิธกี าร • เขา้ ไปหาผทู้ ก่ี �ำ ลงั คกุ คาม มองหนา้ และบอกใหห้ ยดุ การกระท�ำ เช่นพดู ว่า “คณุ น่ังเบียดนอ้ งเขาท�ำ ไม ขยบั ออกมาห่าง ๆ อย่าไปเบยี ดเขา” หรือ “คุณทำ�อะไรนะ่ หยดุ เดยี๋ วนเ้ี ลยนะ” หรือ “(กรณีเปิดส่อื โป๊) คณุ ชว่ ยปดิ โทรศัพท์ด้วยค่ะ มนั รบกวนผู้ โดยสารอน่ื ” โดยตอ้ งพดู ใหเ้ สยี งดงั ฟงั ชดั และน�ำ้ เสยี งมน่ั คง • เมอ่ื พดู กบั ผกู้ ระท�ำ แลว้ ใหห้ นั ไปถามผทู้ ถ่ี กู คกุ คามวา่ เขาโอเค ไหม อยากยา้ ยท่ีนั่งไหม 10 คูม่ อื เผอื ก หยุดการคุกคามทางเพศ ส�ำ หรบั พนกั งานขนส่งสาธารณะ

3. แจง้ ต�ำ รวจ หรอื ผมู้ อี �ำ นาจทเ่ี กย่ี วขอ้ ง – วธิ นี ใ้ี ชใ้ นกรณที ป่ี ระเมนิ แลว้ วา่ การเขา้ แทรกแซงเพอื่ หยุดเหตกุ ารณด์ ้วยตนเองอาจเปน็ อนั ตราย เชน่ ผู้ คุกคามมาดว้ ยกนั หลายคนและมีทา่ ทกี า้ วรา้ ว มอี าวุธ หรือมึนเมาอาละวาด คุณต�ำ รวจชว่ ยด้วยคะ่ ผ้โู ดยสารอาละวาดอย่บู นรถ วิธีการ • บอกพนกั งานขบั รถใหจ้ อดรถทป่ี อ้ มต�ำ รวจจราจร ดา่ นต�ำ รวจ หรอื ขบั รถไปยังสถานีต�ำ รวจทใี่ กลท้ ่ีสดุ แจง้ เหตุการณ์และ ขอให้เจ้าหน้าท่ตี �ำ รวจเข้ามาระงับเหตุ • โทรแจง้ ตำ�รวจ 191 ใหส้ ่งตำ�รวจพนื้ ทม่ี าระงับเหตุ โดยระบุ ทะเบยี นรถ เส้นทาง หรอื จดุ ที่จะให้ต�ำ รวจเข้าชว่ ยเหลอื ให้ ชดั เจน • โทรขอความชว่ ยเหลือจากหนว่ ยกภู้ ัย หรือสถานีวทิ ยุจราจร ท่รี ับแจ้งเหตฉุ ุกเฉิน เชน่ สวพ.91 จส.100 ร่วมด้วยชว่ ยกัน หรอื หน่วยกู้ภัยต่าง ๆ เป็นตน้ 11

4. บนั ทกึ หลกั ฐาน – วิธีน้ีอาจใชป้ ระกอบกับวธิ ีอืน่ ข้างตน้ ในกรณที ี่มี พนักงานหรือผู้โดยสารอื่นเข้าไปช่วยแทรกแซงเพื่อหยุดเหตุการณ์การ คุกคามแล้ว ให้พนักงาน หรอื ผู้โดยสารอืน่ ทอ่ี ยแู่ วดล้อมใชโ้ ทรศพั ทม์ ือถือ ถา่ ยภาพหรือบนั ทกึ วิดโี อไว้เป็นหลกั ฐาน ถ่ายไว้นะคะ ผู้ชายคนน้ลี วนลาม ผู้หญงิ ไมย่ อมเลกิ คะ่ วธิ ีการ • ใชโ้ ทรศพั ท์มือถอื ถ่ายภาพนิ่ง หรอื จะดียง่ิ ข้นึ หากถ่ายเป็นคลิป วดิ โี อ เพราะเป็นหลักฐานท่ชี ัดเจนกว่า • เม่อื เร่ิมถ่ายวิดีโอ ใหผ้ ู้ถ่ายพดู ระบวุ นั ท่ี เวลา และพนื้ ที่เกดิ เหตุ เพอ่ื บนั ทกึ เสยี งไวใ้ นคลปิ ส�ำ หรบั เปน็ หลกั ฐานในการด�ำ เนนิ คดี • เมื่อถ่ายวิดีโอ ให้พยายามถ่ายให้เห็นสภาพแวดล้อมของจุด เกดิ เหตุ เพอื่ ใช้เปน็ หลักฐานในการด�ำ เนินคดี • มอบคลปิ วดิ โี อใหผ้ เู้ สยี หาย เพอ่ื ใชเ้ ปน็ หลกั ฐานในการรอ้ งเรยี น หรือดำ�เนินคดี และไม่ควรนำ�คลิปวิดีโอไปเผยแพร่เองโดยไม่ ได้รับอนุญาตจากผู้เสียหาย 12 คมู่ ือเผือก หยดุ การคกุ คามทางเพศ สำ�หรับพนกั งานขนส่งสาธารณะ

ขอ้ ควรค�ำ นึงถึงเม่อื เขา้ แทรกแซง เพอ่ื หยุดการคุกคาม 1 ประเมินสถานการณแ์ ละความปลอดภัยก่อนเขา้ แทรกแซงทกุ ครง้ั และ เลอื กวิธีการท่ีเหมาะสมและไมเ่ ป็นอนั ตรายกบั ตนเอง ในการเขา้ แทรกแซง ให้คดิ เสมอวา่ เราก�ำ ลังปฏบิ ตั ิตามหนา้ ที่ เพราะใน 2 ฐานะเจ้าหนา้ ที่ประจ�ำ ยานพาหนะ เรามอี �ำ นาจหนา้ ที่ในการดูแลความ สงบเรียบร้อยและความปลอดภยั ของผู้โดยสาร 3 ถา้ มพี นกั งานคนอ่นื อย่ดู ้วย เช่น รถทัวร์ที่มีทัง้ โฮสเตสและพนักงาน ขับรถ พนกั งานทเี่ หน็ เหตุการณ์ควรแจ้งให้พนักงานอ่ืนรบั ร้ดู ว้ ย หาก จ�ำ เปน็ อาจชวนพนักงานอื่นเข้าไปช่วยแทรกแซงเพื่อหยดุ เหตกุ ารณ์ 4 การพูดกบั ผูค้ กุ คาม ใหพ้ ดู ด้วยน้ำ�เสียงมนั่ คงและเสียงดังฟังชัด เพ่อื ให้ผู้คุกคามเกิดความยำ�เกรง และเพื่อให้ผู้โดยสารรอบข้างร่วมรับรู้ ชว่ ยเป็นแรงกดดนั ย่นื มือเข้าช่วยเหลอื หรอื ช่วยเป็นพยานใหเ้ รา 5 ในการเข้าแทรกแซงเพื่อหยุดการคุกคาม พนักงานงานควรงดใช้คำ� พูดทีห่ ยาบคาย หรอื แสดงท่าทีวา่ จะใชค้ วามรุนแรงกับผู้คุกคาม เพ่ือ ป้องกนั ไม่ให้ผคู้ ุกคามหาเหตรุ ้องเรียนเรากลับได้ 6 หลังจากหยดุ พฤตกิ รรมการคกุ คามได้แล้ว หากคูก่ รณหี รือผูค้ กุ คาม ยังอย่บู นยานพาหนะ พนกั งานควรเชค็ สถานการณเ์ ปน็ ระยะ เพอ่ื ให้ แนใ่ จวา่ ผู้คุกคามไม่ได้กระทำ�กบั ผู้โดยสารคนเดมิ หรือคนอ่นื ซ�้ำ อกี 7 เมื่อเหตุการณ์การคุกคามยุติลงแล้ว พนักงานควรแนะนำ�ให้ผู้ที่ถูก คกุ คามเข้าแจ้งเหตกุ บั หนว่ ยงานผ้ใู ห้บรกิ ารขนสง่ สาธารณะ หรอื เจ้า หน้าที่ต�ำ รวจ และส่งมอบหลกั ฐานภาพถ่ายหรือคลิปวดิ ีโอให้ผ้ทู ีถ่ ูก คกุ คามใช้ประกอบการแจ้งเหตุ และอาจเสนอตัวเป็นพยานด้วย 8 เมื่อประสบเหตุการณ์การคุกคามทางเพศขณะให้บริการขนส่ง พนักงานควรรายงานเหตุดังกล่าวให้หัวหน้างานหรือผู้บังคับบัญชา รบั ทราบทุกคร้ัง เพื่อหาทางป้องกนั ปญั หาทอ่ี าจขึ้นอกี ในอนาคต 13

แหลง่ ความช่วยเหลอื ในการระงับเหตสุ ำ�หรบั พนักงาน หนว่ ยงาน เบอร์โทรศพั ท์ ตำ�รวจ 191 สวพ. 91 จส. 100 1644 1137 (เสียคา่ บรกิ าร) หน่วยกู้ภัยปอเตก๊ ตึง๊ *1808 (ฟรีทุกเครือข่าย) หนว่ ยกูภ้ ัยร่วมกตัญญู 1418 รว่ มดว้ ยชว่ ยกัน 0-2226-4444-8 1677 14 คู่มอื เผือก หยุดการคกุ คามทางเพศ ส�ำ หรับพนักงานขนสง่ สาธารณะ

บทสง่ ท้าย ปญั หาการคกุ คามทางเพศ ท�ำ ใหผ้ โู้ ดยสารจ�ำ นวนไมน่ อ้ ยรสู้ กึ หวาดกลวั หวาดระแวง หรอื เขด็ ขยาดกบั การใชบ้ รกิ ารขนสง่ สาธารณะ แตผ่ คู้ นจ�ำ นวนมากกไ็ มม่ ที างเลอื ก และยงั ต้องเดินทางไปในทต่ี ่าง ๆ โดยใช้บริการขนส่งสาธารณะอยตู่ ่อไป ในฐานะผู้ให้บริการขนส่งสาธารณะ หน้าที่ของพวกเราไม่ได้มีเฉพาะการขนส่ง ผู้โดยสารใหถ้ ึงทีห่ มายเทา่ น้นั แต่ตอ้ งรวมถงึ การสอดส่องดูแลให้การเดินทาง ของผู้โดยสารทุกคนเป็นไปโดยสวัสดิภาพ สะดวก และปลอดภัยในทุก ๆ ด้าน รวมทัง้ ปลอดพ้นจากภัยคกุ คามทางเพศดว้ ย สำ�หรับผู้โดยสาร ไม่ว่าพวกเขาจะเดินทางในเส้นทางไหน ด้วยขนส่งสาธารณะ ประเภทใด พวกเขาย่อมคาดหวังว่าจะเดินทางถึงที่หมายได้อย่างปลอดภัย ไร้ การคุกคามทางเพศ 15

เครือข่ายเมอื งปลอดภยั เพ่ือผหู้ ญิง ประกอบดว้ ย องคก์ าร แอค็ ชนั่ เอด ประเทศไทย แผนงานสขุ ภาวะผหู้ ญงิ และความเป็นธรรมทางเพศ มูลนิธิหญงิ ชายก้าวไกล เครอื ข่ายสลัมสี่ภาค เครือข่ายเมืองปลอดภัยเพือ่ ผู้หญิง มคี วามมุ่งหวงั ร่วมกนั ท่จี ะสร้างใหส้ ังคมไทยเปน็ สงั คมที่ปลอดภัย ส�ำ หรบั คนทกุ เพศทุกวัย 16 ค่มู ือเผอื ก หยุดการคกุ คามทางเพศ สำ�หรับพนกั งานขนส่งสาธารณะ



ไม่ว่าเส้นทางไหน เดนิ ทางปลอดภัย ไรก้ ารคกุ คามทางเพศ