การสาวไหม

ผู้เรียบเรยี ง วสนั ต์ นยุ้ ภิรมย์ อญั ชลี โพธ์ดิ ี ภาพประกอบการต์ นู จักรพันธ์ุ หงษส์ วสั ด์ิ ออกแบบรูปเล่ม อภวิ รรณ อนิ ดว้ ง ผลติ โดย สำ�นักพัฒนาและถา่ ยทอดเทคโนโลยีหมอ่ นไหม กรมหมอ่ นไหม กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ สงวนลขิ สิทธิ์ตามพระราชบญั ญัติ หา้ มลอกเลยี นแบบส่วนหน่ึงสว่ นใดของหนงั สือเล่มนี้ โดยไมไ่ ดร้ บั อนุญาตจากเจ้าของลิขสิทธิ์ พมิ พท์ ี่ ส�ำ นกั งานกจิ การโรงพมิ พ์ องคก์ ารสงเคราะหท์ หารผา่ นศกึ 2

แนวความคิดในการจัดทำ�หนังสือการ์ตูนหม่อนไหมก็เพ่ือให้ เกษตรกรผปู้ ลกู หมอ่ น เลย้ี งไหม ผปู้ ระกอบการธรุ กจิ ดา้ นหมอ่ นไหม ไดม้ คี วามรู้ และความเข้าใจในมติ ิตา่ งๆ เพอ่ื ประกอบการตดั สนิ ใจใน การดำ�เนนิ งานอยา่ งเขา้ ใจ และม่ันคง หนงั สอื เลม่ น้ี จะเปน็ แนวทางหนง่ึ ทจ่ี ะท�ำ ใหน้ กั เรยี น นกั ศกึ ษา ประชาชนท่ัวไป และผู้ประกอบอาชีพเก่ียวกับหม่อนไหมนำ�ไปใช้ ประโยชน์ไดเ้ ปน็ อยา่ งดี และเปน็ ไปดว้ ยความถกู ตอ้ ง เขา้ ใจตามหลกั วิชาการ โดยเฉพาะอย่างยิง่ การปลูกหม่อน การเลี้ยงไหม การทอผา้ การตลาด รวมถึงวางแผนปรับปรุงให้สอดคล้องกับแผนการตลาด ไดเ้ ปน็ อย่างดี นายไพโรจน์ ลิ้มจำ�รญู อธบิ ดกี รมหม่อนไหม กันยายน ๒๕๕๔ 3

กรมหม่อนไหม 4

กรมหม่อนไหมหมอ่ น๓สายพนั ธ์ 5

ตวั ละคร กรมหม่อนไหมครโูรจน์ ครูมกุ ผู้ใหญเ่ ลศิ ค�ำ แก้ว 6

น้องณเดช ตวั ละคร กรมหม่อนไหมน้องหมาก น้องญาญา่ 7

กรมหม่อนไหม 8

กรมหมอ่ นไหมพ่ๆี เค้าฟอ้ นน่าสนุก มากเลยนะ ชน้ั อยากฟอ้ น อย่างพ่ีๆ เค้าบ้าง ทา่ ทาง หย่ังกะทอมน่าจะ ฟ้อนทอมไหม 9

อย๋ึ ... นายณเดช! ฟ้อนสาวไหมยะ่ ไม่ใชท่ อมไหม ค�ำ วา่ สาวในทีน่ ไ้ี มไ่ ดแ้ ปลว่า ผู้หญงิ นะจ๊ะ แตเ่ ป็นกรยิ า ในการสาวไหม กรมหม่อนไหมหมายถงึ อะไร หรือคะ ครบั ครู จะอธิบายใหฟ้ ัง 10

กรมหมอ่ นไหมการฟ้อนสาวไหมเนี่ย มันมีท่ีมาจากพ่อครู ท่านหนึ่งทีอ่ ยูเ่ ชียงใหม่ การแสดงก็จะเรม่ิ จาก ท่าหักร้าง ถางพง เพาะปลูกฝ้ายและหม่อน ซ่ึงเป็นการแสดงของช่างฟ้อนชาย เพ่ิงเพ่ิม เข้ามาภายหลงั ตอ่ จากน้นั ก็เปน็ ทว่ งท่าในการ เนปตลักรอฟจเกูยี ราอ้หอมียกกมในนตจ่อจอกสวันาาันทกกาไไิตนัวรวหย้เังไลเล์หหตยนมร่ มยี้ศาว้ เมเรนรีรตาษ่ิจมไวั ะหะจลมเงาทกมา้สือทาม่าวเว้ ลไนหือไมกหอไมอหใกมต้ศดอกึงไหม เหด้อพจชงนพเุ่งยกักก็นครรนระะ้ีไูดทสปว้ ห่งัวยาชยค่ืนรกทูชี่รมอกไับหผมา้ ทพที่ าอดสไห�ำ เมร็จปแลอ๊ ก้วไหม 11

อ่อ... เอามาจาก การท�ำ เสน้ ไหมเหรอคะ กรมหมอ่ นไหมใช่แลว้ จา้ โห! ดจี งั ครับ 12

คยุ อะไรกันอยู่ครบั ครูมุก กรมหมอ่ นไหมจะไหวเรอ้ เรื่องการ ฟอ้ นสาวไหมค่ะ ญาญา่ เค้าอยากฟอ้ นบา้ ง กต็ อ้ งลองดจู ะ้ ครูขา อันนีค้ รูกไ็ ม่แนใ่ จ เหมอื นกัน เพราะครกู ็ ท่าทางการฟอ้ นเนี่ย ไมเ่ คยเห็นวิธกี ารสาวไหม มาจากการสาวไหมจรงิ ๆ จรงิ ๆ สักที ทงั้ หมดเลยเหรอคะ งัน้ ให้ครูโรจน์ อะไรกันนายณเดช พาไปดดู ไี มฮ๊ ะ จะใหค้ รพู าไปดอู ะไรอกี ดวู ธิ ีการสาวไหม ของจรงิ สฮิ ะ 13

แต่ครตู ้องไปหาบา้ นทีเ่ คา้ญาญา่ เคา้ อยากรูน้ ่ะค่ะ วา่ การฟอ้ นสาวไหม สาวไหมก่อนนะ แล้วจะมาบอกบนเวทีเม้อื กี้ จะเหมอื นกบั การสาวไหม เพื่อท�ำ เส้นไหมจริงๆ หรอื เปลา่ ครูมกุ ไปดว้ ยกนั ไมค๊ รับนะคะครโู รจน์ ถ้าไมต่ ดิ อะไรกรมหม่อนไหมพาหนูไปดูหนอ่ ยเย้ ก็จะไปด้วยคะ่หนูอยากเหน็ นะคะ ตกลงจ้ะ เย้ 14

อาทิตยต์ ่อมาในโรงเรยี น หมากๆ เสารน์ ้ไี ปดูอะไรเหรอ เค้าสาวไหมกันไม๊ กรมหมอ่ นไหมเราก็ต้องจัดการเตรียมดินจะเอารถไถมาไถ หรือว่าถ้าพื้นท่ีไม่มากแบบของเราก็ ช่วยกันพรวนดินเพอ่ื พลกิ ดินช้นั ลา่ งข้นึ ช้ันบน จากนน้ั กต็ ากแดดไว้ ๒-๓ วนั โอ๊ย.เ.ล.เยมค่ือ่ะยคไรปู หมดพรงุ่ นกี้ผบัคมญรปโู าร่วสญจยา่านวไไปจ์ หะดมพูวาธิ เเรกีอาาย๊ร ..ไ.ดลไ้ งาลป่วะ่ ยก่อน นไปะคเถรอับะ! เสารน์ ้เี จอกนั อะไร ทน่ี ่ี ๑๐ โมงเชา้ นะ ของเคา้ นะ ไปละ่ งง! 1155

สบิ โมงวนั เสารท์ กุ คนมาพร้อมตามเวลานดั ครมู กุ ติดสอนพเิ ศษ ไปดว้ ยไมไ่ ดจ้ ะ้ แลว้ ครูมุก ละ่ คะ กรมหมอ่ นไหมแลว้ เราจะไปไหนกนั ฮะเนยี่ ไปบา้ นผู้ใหญเ่ ลิศ 16

ทบี่ า้ นผู้ใหญเ่ ลศิ ตามสบายนะครู มีคนมาดูงานที่นี่บ่อยๆ เราเลยต้องจัดเรียงขั้นตอน ให้เปน็ ระเบียบ เวลาคนเคา้ มาเยี่ยมชม มนั จะได้ดูง่าย เปน็ ไปตามข้นั ตอน กรมหม่อนไหมเออ ตัวกะเป๊ียกแค่น้ี สนใจ ของแบบนี้ ดีๆ จะได้ช่วยกันอนุรักษ์ไว้นะ เอา้ เชญิ ๆ เดีย๋ วจะให้คำ�แกว้ พาไป ตอ้ งรบกวน ผู้ใหญ่หน่อยนะครับ คำ�แกว้ เอ๊ย มาน่ีหน่อยสิ จา้ 17

ระหวา่ งทางก่อนถงึ ที่สาวไหม การสาวไหม คือ การสาวไหม การดึงเส้นใย ออกจากรงั ไหมใหไ้ ด้ กรมหม่อนไหมคืออะไรคะพ่ี ขนาดตามต้องการ แบง่ ออกเป็น การสาวไหมพ้ืนบา้ น กับ การสาวไหม อุตสาหกรรม ตา่ งกันไงฮะ สาวไหมพน้ื บา้ นกท็ ำ�กนั ดว้ ยมอื แบบชาวบ้านน่ีละจ้ะ สว่ นการสาวไหมอตุ สาหกรรม กเ็ ป็นการใชเ้ ครือ่ งจักรในการสาว แตท่ เ่ี ราจะดูในวันนเี้ ป็นการสาวไหม แบบพ้ืนบา้ นจ้า 18

การสาวไหมพ้ืนบา้ นสามารถผลิตเส้นไหมได้ ๓ ชนิด คือ ไหม ๑ หรือไหมนอ้ ย หรือไหมยอด ได้จากรังไหมชน้ั ใน ได้แก่ เส้นไหมท่ีไดจ้ ากการสาวเสน้ ใยช้นั ในของรงั ไหม การสาวไหมน้อย คือ การเอาปุยและเส้นใยช้ันนอกของ รงั ไหมออกกอ่ น แลว้ จงึ สาวเอาแตเ่ พยี งเสน้ ใยชน้ั ในเทา่ นนั้ เสน้ ไหมทไ่ี ด้จะมลี ักษณะเส้นเล็ก ละเอียด และเรยี บ ส่วนมากนยิ ม กรมหมอ่ นไหมใชท้ ำ�เส้นไหมยนื ในการทอผ้าไหม 19

ไหม ๒ หรือไหมสาวรวม หรือไหมสาวเลย ได้จาก รังไหม ช้ันนอกและช้ันในรวมกัน ได้แก่ เส้นไหมที่ได้จากการสาวควบ กันท้ังปุยและเส้นใยทั้งหมดให้เสร็จคราวเดียวกัน ลักษณะ เส้นไหมท่สี าวได้หยาบและเส้นใหญ่กว่าไหมหน่งึ ใช้เป็นเส้นไหม กรมหมอ่ นไหมพงุ่ ไดเ้พียงอยา่งเดียว 20

ไหม ๓ หรอื ไหมลบื หรอื ไหมแลง ไดจ้ ากเปลอื กรงั ไหมชน้ั นอกรวมทงั้ ปยุ ไหมและเปลอื กชนั้ ในสดุ ไดแ้ ก่ เสน้ ไหมทไ่ี ดจ้ าก การสาวเสน้ ใยชนั้ นอกลกั ษณะเสน้ ไหมทส่ี าวไดจ้ ะเปน็ เสน้ หยาบ กรมหมอ่ นไหมและเส้นใหญ่กวา่ไหมสอง 21

กรมหมอ่ นไหมอ๋อนน่ั เปน็ ข้นั ตอนหนึง่ ของการสาวไหมคะ รังไหมทซ่ี ้อื มาจาก แหล่งต่างๆ ซง่ึ มคี ุณภาพตา่ งๆ กัน หลังจากการคดั รังแล้วต้องน�ำ มาผสมกัน เพื่อใหไ้ ดเ้ ส้นไหมที่มีคุณภาพ สม่ำ�เสมอ แล้วทเ่ี ห็นมตี ม้ ๆ ดว้ ยนน่ั ต้มอะไรฮะ 22

ทำ�ไดม้วตยอ้ คงะต้ม ทตี่ ม้ อยนู่ ่นั รงั ไหม รเึ ปลา่ ฮะ กรมหม่อนไหมเดเินดไไป๋ียปวคดเะ่รูกาัน การต้มรังไหม กเ็ พอื่ ให้กาวในรังไหมออ่ นตวั ทำ�ให้ดึงเส้นใย ออกจากรังไหมได้ง่ายขึ้น และเส้นใยคลายตัวออกอย่างเป็น ระเบียบ ส่วนการสาวไหม เป็นขั้นสุดท้ายของการได้เส้นใย จากรังไหม การสาวไหมต้องทำ�การหาเงื่อนเส้นใยให้ได้ก่อน โอ้โห...จึงท�ำ การสาวไหม 23

แลว้ การสาวไหม อตุ สาหกรรมมนั ตา่ งกนั ยงั ไงบา้ งฮะ กรมหมอ่ นไหมก็เป็นการสาวไหมในโรงงาน โดยใช้เคร่ืองจักร โอว.... เส้นไหมที่ได้จะละเอียดไม่มีปุ่มปม มีความหนา นอ้ งณเดช งง ฮะ และความยืดตัวได้มาตรฐาน สามารถผลิตได้ท้ัง เสน้ ยนื และเสน้ พงุ่ ซง่ึ จะแบง่ ออกเปน็ เสน้ ไหมดบิ ไม่ควบ จะมีสีเหลือง และเป็นเส้นแข็ง แล้วก็ เส้นไหมดิบ (ควบ ๓, ควบ ๖) จะต้องเอา เสน้ ไหมดบิ มารวมกนั ตงั้ แต่ ๒ เสน้ ขน้ึ ไป หลงั จาก ควบแลว้ กน็ �ำ ไปตเี กลียวตอ่ ไป 24

เด๋ียวพี่คำ�แก้วขออธิบายเรื่องเส้นไหมก่อน ดีกวา่ ไหม คอื เสน้ ใยท่ีพ่นออกมาจากปากของ ตัวหนอนไหมท่ีโตเต็มวัย เพื่อมาห่อหุ้มตัว ป้องกันศัตรูในขณะท่ีหนอนไหมลอกคราบ จากหนอนไหมเป็นตัวดักแด้ และไม่สามารถ เคลื่อนที่ได้ เส้นไหมประกอบด้วยเส้นใยหรือ ไฟโบรอนิ และกาวไหมหรอื ซริ ิซนิ กรมหมอ่ นไหมแลว้ ใชอ้ ะไรในการสาวไหมฮะ แบบที่ไมใ่ ชเ้ ครอ่ื งจกั รอะ่ ฮะงั้นเด๋ียวพีค่ �ำ แก้ว พาไปดคู ่ะ 25

นค่ี อื เครอ่ื งสาวไหม เปน็ ไมแ้ บนๆ เจาะรเู พอ่ื ใหไ้ หมรอดผา่ น แลว้ กม็ รี อก เตาไฟ เอาไว้ตม้ รังไหม เอารังไหมใสห่ มอ้ ต้ม อันน้ี ตม้ สกั ๒-๓ นาที ก็ใชแ้ ปรงชะรงั ไหมใหป้ ลายใยไหม หลุดออก แล้วท่ีรูปร่างเหมือนซ่อมมีฟัน ๒ ซ่ีนี้เป็นไม้ ส�ำ หรบั คีบกนั รงั ไหม และนต่ี ะกรา้ ใสเ่ ส้นไหม ท่ีผ่านออกจาก รอกท่เี คร่อื งสาวไหม ถงั กับขันใสน่ �้ำ ช้อนตกั รงั ไหม กรวด หรือทราย ถ้าไม่มีก็ใช้ข้าวสารแทนได้ สุดท้ายน่ีเรียกว่าเหล่ง กรอไหม ไว้สำ�หรับกรอเส้นไหมจากตะกร้าเพื่อทำ�เป็นเข็ด กรมหม่อนไหม(ใจไหม) 26

แลว้ กรวดหรอื ทราย เอามาท�ำ ไรคะ ทีบ่ อกท�ำ เปน็ เข็ดคอื อะไรเหรอฮะ ท�ำ ไมต้องเขด็ ฮะ กรมหมอ่ นไหมเข็ดหรือไจ หมายถึง เส้นไหมที่ได้จากการกรอแบบสาน ยาวติดต่อกนั รวมเป็นวง เดีย๋ วพ่ีคำ�แกว้ พาไป ดูวิธีสาวไหมนอ้ ย ทางโนน้ นะคะ ครับ 27

เส้นไหมท่ดี ีควรมีสีและขนาด ของเสน้ ท่ีสม�ำ่ เสมอ สะอาด เหนียว และรวมตวั กันดี แลว้ ที่เหน็ ไหมมนั มี หลายสี มนั เป็นอย่างนัน้ มาเลยหรือเปลา่ คะ กรมหมอ่ นไหมเปล่าคะถ้าเราอยากให้ ไหมมีสตี ่างๆ กันไป เราตอ้ งเอาไปฟอกกาวกอ่ น แลว้ ถงึ เอาไปย้อมสี ฟอก ฟอกไงฮะ 28

อนั ดบั แรกทจ่ี ะตอ้ งท�ำ ก็ คอื การฟอกกาว ของเสน้ ไหมเพอ่ื เอาสง่ิ สกปรกตา่ งๆ ออก แต่ระยะเวลาในการต้มฟอกกาวจะ แตกตา่ งกนั ไปดว้ ย และถา้ ขนาดของเขด็ เส้นไหมมีขนาดใหญ่จนเกินไปจะทำ�ให้ การฟอกกาวออกจากเสน้ ไหมไมส่ ม�ำ่ เสมอ กรมหม่อนไหมโดยเฉพาะเส้นไหมที่อยู่ด้านในก็จะมี กาวติดอยู่มากกวา่ ดา้ นนอก เอ๊ะ ผมไมเ่ หน็ ข้ันตอนไหนทตี่ ้องใชก้ าว เลยน่คี รบั ทำ�ไมถงึ ต้องลา้ งกาวออก หรอื เปน็ ศพั ท์เทคนคิ ของการยอ้ มไหม ครับ ใชก้ าวอะไรหรือครบั งง!... 29

อ๋อ... เส้นไหมดิบเนี่ยมีส่วนประกอบของ โปรตนี ๒ สว่ น สว่ นหนง่ึ เปน็ เสน้ ใย อกี สว่ นเปน็ กาวไหม พอเราฟอกกาวไหมจนเสน้ ไหมสะอาด ไมม่ กี ลน่ิ มีความอ่อนนุม่ และความมันเงา แล้วกน็ �ำ ไปย้อมสไี ด้ กรมหม่อนไหมน่คี อื เสน้ ไหมดิบจ้ะ 30

แล้วเค้าใช้อะไร ฟอกกาวละครบั กรมหมอ่ นไหมการฟอกกาวมี ๒ วิธีจ้ะ วิธีแรกคือ ใชด้ า่ งธรรมชาติ กาวไหมจะถกู กาํ จดั ออก ไดอยางรวดเร็วและสมบรู ณในเวลาเพยี ง ๓๐ นาทเี ทา นน้ั วธิ ที ่ี ๒ คือ ใช้สารเคมี ที่เป็นด่าง หลังจากท่ีเราได้เส้นไหมท่ี ฟอกกาวแล้ว เราจึงนำ�ไปย้อมสคี ่ะ 31

การฟอกเสน้ ไหม เม่ือได้เส้นไหมดิบมาแล้วอันดับแรกที่ต้องทำ�ก็คือการนำ�เส้นไหม มาต้มฟอกเหตุที่ต้องฟอกเพราะเส้นไหมดิบโดยธรรมชาติจะมีกาวเคลือบ เส้นใยไว้ ทำ�ให้เส้นใยมีความแข็งกระด้างและย้อมยาก การฟอกไหมก็คือ การทำ�ความสะอาดเส้นไหม ชำ�ระล้างสิ่งสกปรก เช่น ไขมันและกาวออกไป ไหมก็จะมีความนุ่มนวลอ่อนไหวและเป็นเงางาม เปลี่ยนจากสีเหลืองทอง กรมหม่อนไหมเป็นสีนวลอ่อนๆ หรือสีมนั ปู กรรมวิธีการต้มฟอกเสน้ ไหมมขี ้ันตอนดังน้ี 32

ก ารฟอ๑ก. กรวาบวรดวมว้ พยืชวทธิ ี่จธี ะนรรำ�มมาชเปา็นตดิ ่าง ได้แก่ เหง้ากล้วย นำ�มาหั่นตากแดด ใหแ้ ห้งสนทิ หรอื เปลือกผลนุน่ ผกั โขมหนาม เปลอื กลูกสำ�โรงจะใชอ้ ย่างใด อยา่ งหนึ่งหรือท้งั หมดกไ็ ดม้ าเผาไฟให้ไหมก้ ลายเป็นเถา้ ถ่าน (ข้ีเถ้า) ๒. น�ำ เถา้ ถา่ นทเ่ี ผาแล้วนน้ั มาผสมกบั น�้ำ แลว้ กรองเอาแตน่ ำ้�ด่างใสๆ ซงึ่ โดยทัว่ ไปมคี ่า ph ประมาณ ๑๒-๑๒.๕ ๓. นำ�เสน้ ไหมดบิ มาแชใ่ นน�ำ้ ดา่ งประมาณ ๓๐ นาที - ๑ ชว่ั โมง ๔. นำ�น�ำ้ ด่างท่แี ช่ไหมในกาละมัง มาตม้ ใหเ้ ดอื ดประมาณ ๑ ช่วั โมง กรมหมอ่ นไหม ๕. ล้างเส้นไหมให้สะอาดหมดเมือกลื่นจะได้ไหมที่ฟอกเสร็จแล้ว สขี าวนวล หรือเรียกว่า สมี ันปู ๖. น�ำ เสน้ ไหมทลี่ า้ งสะอาดแลว้ ไปกระตกุ ใหเ้ รยี งเสน้ สวยไมพ่ นั กนั ตาก ใหแ้ หง้ สนิทเก็บไวย้ อ้ มสีตอ่ ไป 33

นี่คอื การฟอกกาวครับ กรมหม่อนไหมย้อมสีไหมครบั 34

ถึงทีย่ ้อมแล้วค่ะ กรมหม่อนไหมพค่ี ำ�แกว้ พาเดก็ ๆ ทั้งหมดไปทยี่ ้อมสเีส้นไหม และเดก็ ๆ ตน่ื เตน้ กนั ใหญ่ 35

สีที่ใช้ในการย้อมไหมแบ่งเป็น ๒ ประเภท ใหญ่ๆ คือ สีธรรมชาติ และสเี คมี สธี รรมชาติ ส่วนใหญ่ ไดจ้ ากพชื ใน ส่วนของเปลอื ก ใบ ลกู และรากไม้ ซึ่งจะ มกี รรมวธิ ใี นการยอ้ ม แตกตา่ งกนั ไปแลว้ แต่ กรมหม่อนไหมชนดิ พชื และสว่ นทนี่ �ำมาเป็นสยี ้อม 36

กรมหม่อนไหมส่วนสีเคมี เราสามารถนำ�สีเหล่านี้มา ผสมเพอ่ื ใหไ้ ดส้ ที ตี่ อ้ งการ และปรบั ระดบั ความเขม้ ของสีได้ วิธีการย้อมท�ำ ได้งา่ ย และสะดวก สที ยี่ อ้ มจะไดส้ สี ดสวย และ มีความทนทานของสดี ี 37

แลว้ คนส่วนใหญ่ ใชแ้ บบไหนครับ กรมหมอ่ นไหมกแ็ ลว้ แตค่ วามชอบค่ะ ถ้าชอบสีสด ก็จะเลือกแบบหลัง แต่ถา้ ไมช่ อบ สีฉูดฉาดนกั หรือชอบแบบธรรมชาติ ก็เลอื กไหมท่ียอ้ มดว้ ย เปลอื กไม้ค่ะ 38

พค่ี �ำ แก้วฮะ นี่เอาไวท้ �ำ อะไร เหรอฮะ กรมหมอ่ นไหมอ๋อ...น่ีคือห่วงใส่เส้นไหมสำ�หรับ ฟอกย้อมเส้นไหมค่ะ ส่วนนี่ก็เป็น ถงั ฟอกย้อม ท่เี ราเหน็ เมอื่ กไ้ี งคะ 39

แล้วในขวดนี่ ล่ะครบั คืออะไร กรมหม่อนไหมนีน่ ายณเดช สารเคมี ออกมาใหห้ า่ งๆ เลยสารเคมี สารเคมี อยา่ ไปเที่ยวซน แหม...ออ๋ นน่ั เปน็ สารเคมใี นการ ผมรแู้ ล้วนะฮะครูฟอกย้อมไงคะ 40

เอา้ ทกุ คนหวิ กันหรือยงั หิวครบั พ่ีค�ำ แก้ว แฮะ แฮะ... กรมหมอ่ นไหมเหมอื นกนั ค่า ครบั พรอ้ มใจกนั เลยนะ ฮา่ ฮา่ ฮา่ 41

ขนม มาแนล่าว้กนิ ..จ...งั เมลายแลว้ มาแล้วจา้ กรมหมอ่ นไหมไม่ใชอ่ ร่อยอย่างเดียวนะมีประโยชน์ด้วยการสาวไหมนี่ใชจ่ ะ้ เปน็ ของไทยๆ ทเ่ี รา ต้องอนรุ กั ษ์ ใช่ไหมครับ 42

แลว้ ผ้าไหมนเี่ ปน็ ของไทยท่เี รา ตอ้ งอนุรักษ์ด้วยใชไ่ ม๊ฮะ ใช่ อะไรที่มนั เป็นของไทย เป็นของท่ีมเี พยี ง ประเทศไทยเทา่ นน้ั หรอื เปน็ ของทเ่ี ปน็ เอกลกั ษณ ์ ที่ใครเห็นแลว้ ก็ต้องนึกถึงประเทศไทยเรา กรมหมอ่ นไหมกค็ วรจะชว่ ยกันอนุรกั ษ์เอาไว้ อืมมมมมมมม เอาแบบคร่าวๆ เท่าที่ครู เคยอ่านมานะ 43

ผ้าไหมไทยมีมากว่า ๓,๐๐๐ ปีแล้ว เริ่มจากภาคตะวันออกเฉียงเหนือหรือ ภาคอีสานบ้านเรา แล้วถึงจะเลยไปภาคเหนือ แต่ปัจจุบันเนี่ยผ้าไหมมีทุกภาค ของประเทศ แต่ก็มีความแตกต่างกันในด้านของลวดลายตามความคิดและ วฒั นธรรมแตล่ ะท้องถิน่ ก็แลว้ แต่ ผ้าไหมของคนชอบน่ะ ภาคไหนสวยสดุ กรมหม่อนไหมคะครู 44

พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา้ ฯ รชั กาลที่ ๕ ทรง เห็นความงามจากธรรมชาติของเส้นไหม จึงเป็น ผทู้ รงฟนื้ ฟไู หมไทย ใหเ้ ปน็ เอกลกั ษณข์ องประเทศ และมชี ือ่ เสยี งลือไปท่ัวโลก พระองค์ทรงสง่ เสรมิ และพัฒนาการปลูกหม่อน เลี้ยงไหม สาวไหม และทอผา้ ไหม โดยไดต้ ง้ั หนว่ ยงานทดี่ แู ลเรอ่ื งนว้ี า่ กรมช่างไหม เป็นการสร้างรายได้ให้กับคนท่ี กรมหม่อนไหมปลกู หมอ่ นเลย้ี งไหมทอผา้ในภาคอสี านแตป่ จั จบุ นั กรมช่างไหมไมม่ แี ลว้ นะ อา้ วท�ำ ไม ละฮะ 45

สมยั นน้ั เกษตรกรไทยยงั เคยชนิ กบั การท�ำ แบบเดิมๆ ไม่เคยชินกับการปรับเปลี่ยน ก็เลยต้องหยุดไป แต่ต่อมา สมเด็จ พระนางเจา้ สริ ิกติ ์ิ พระบรมราชินนี าถของ เราทา่ นทรงเหน็ ความส�ำ คญั ของหมอ่ นไหม จึงมีพระราชดำ�ริยกฐานะสถาบันวิจัย หมอ่ นไหม เปน็ กรมหมอ่ นไหมเพ่ือดูแล กรมหมอ่ นไหมเร่อื งนี้ เนื่องจากหม่อนไหมเปน็ ผลติ ผล ทางการเกษตรขน้ั ตน้ ทจี่ ะน�ำ ไปแปรรปู เปน็ ผา้ ไหมไดห้ ลายรปู แบบและมคี วามสวยงาม ซ่ึงเป็นเอกลักษณ์ภูมิปัญญาและเป็น วัฒนธรรมของคนไทย ซ่ึงต้องอนุรักษ์ สบื ทอดใหค้ งอยสู่ ืบไป โอโ้ ห ฟงั ดยู ง่ิ ใหญ่ และสำ�คญั มากเลย นะฮะ จริงด้วยเนอะณเดช ใช่ 46

อรอ่ ยมากฮะ ท่ีซู๊ดๆๆ เลยเปน็ ไงคะ ขนม ผมชอบท่สี ุด กรมหมอ่ นไหมอร่อยไม๊ 47

กรมหมอ่ นไหม 48

ท�ำ ไมตอ้ งฟอก สองครัง้ ละฮะ เปลอื งออก จรงิ ดว้ ยครบั กรมหมอ่ นไหมเพอื่ ท�ำ ให้เส้นไหมมคี วามสะอาด และมคี วามขาว มากยง่ิ ข้ึน จนเหมาะทจ่ี ะยอ้ มสีออ่ นมากๆ เพื่อให้ สียอ้ มชดั เจนและมคี วามสดใสย่งิ ขน้ึ ไม่กระดำ�กระดา่ งไงคะ เปน็ อย่างน้ี นี่เอง 49

สีท่ใี ชใ้ นการย้อมไหมมี ๒ อย่างคอื สีธรรมชาตแิ ละสี เคมี สธี รรมชาติ สว่ นใหญไ่ ดจ้ ากพชื เชน่ เปลอื ก ใบ ลูก และรากไม้ แต่กรรมวิธีในการย้อมก็จะไมเ่ หมอื น กนั นะคะ มาดกู นั วา่ แตล่ ะชนดิ ใหส้ อี ะไรบา้ ง เช่น สีแดง จากคร่งั รากยอ ดอกค�ำ ฝอย สนี ้�ำ เงนิ จากตน้ คราม กรมหมอ่ นไหมสเีหลอื งจากแกน่ ขนุน ขมิน้ ชัน สีดำ�จากลูกมะเกลอื สีชมพจู ากต้นฝาง สนี �ำ้ ตาลจากเปลือกและแก่นเพกา สีเขียวจากใบหกู วาง น่ะคะ่ โห! เยอะจงั นั่นดิจำ�ไมห่ มดอ่ะ ทำ�ไงดี 50