๑๕ ครูภูมิปัญญาไทย ผู้อารักษ์พรรณพืช7

ครูถนอม ศิริรักษ์ ๑๕ครู ด้านโภชนาการ ภมู ปิ ัญญาไทย 51 แต่ก่อนประมงเขาลากอวนได้ทีเป็นตัน ชาวบ้านที่ท�ำ ประมงไม่รเู้ อาไปขายทไี่ หน กเ็ อามาขายสมยั กอ่ นกโิ ลละ ๒ บาท เดย๋ี วนป้ี ลาหายาก ตอนกอ่ นใชป้ ลามะลแิ ตต่ อน นใ้ี ชป้ ลาอยา่ งอนื่ ทำ� ได้ ใชป้ ลาหลงั เขยี ว ปลาทตู วั เลก็ ๆ เพราะปลามะลหิ ายากและแพงมาก ปจั จบุ นั โลหนงึ่ นา่ จะ ๕๐ - ๖๐ บาท ต้นทนุ มนั สงู ก็เลยต้องเปลีย่ นปลา “ของแม่ บูดูใชป้ ลาอะไรก็ได้ แตก่ อ่ นใช้ปลามะลิ เพราะมันมีเยอะและถูก แล้วคนที่นี่รู้จัก ท�ำจิ้งจังมากกว่าท่ีอื่น ปลาอ่ืนไม่ได้ เปล่ียนแปลงกระบวนการท�ำ แต่ ถ้าปลาตวั ใหญจ่ ะไม่มีเป็นจ้งิ จัง มี แคป่ ลากรมิ ปลาสรอ้ ยทแ่ี ทนปลา มะลิได้ เราอยสู่ องทะเล ห่างจาก ทะเล ๒ กโิ ล ชว่ งหนา้ นำ้� หลาก ท่ีนี่พวกปลาน้�ำขี้ขม ปลา หางแดง พวกน้ีก็ท�ำได้นะ แต่สูตรก็ยังคงเหมือนเดมิ ผมไปบอกชาวบา้ นวา่ จบั ปลามาได้ ทำ� ไม ไมค่ ดิ ทำ� นำ�้ ปลากนิ เองเพราะนำ�้ ปลาทคี่ ณุ กนิ ที่รังสิตเป็นบ่อยาว ๆ เอากระดูกวัวกระดูก ควายมาเอาเกลอื โรยแลว้ ใหน้ �ำ้ ฝน ตกลงมา ขังที่ทุ่งรังสติ สมัยกอ่ น ทแี รก แมก่ ไ็ มร่ หู้ รอกวา่ นคี่ อื ภมู ปิ ญั ญา เพยี งแต่เกิดนวัตกรรมใหมข่ ้นึ ” ไพฑรู ย์ ศริ ิ รักษ์ ลกู ชาย ของครูคอยเสรมิ

๑๕ครู ครูถนอม ศริ ริ ักษ์ ด้านโภชนาการ ภูมปิ ัญญาไทย ฟงั แล้ว คิดไม่ถึงว่า ภมู ิปญั ญาไทยไปไกล 52 กวา่ ที่คิดจรงิ ครูถนอม เล่าต่อด้วยความภาคภูมิใจว่า “ได้ชาวบ้าน ลกู ชายคนนนี้ แ่ี หละออกไปสอนตามชมุ ชน คนมาเรยี นรเู้ ยอะ ไม่ทราบว่าเอาไปท�ำสกั ๑๐ เปอร์เซน็ ต์หรอื ไม่ แต่กภ็ ูมใิ จท่ี ไดแ้ บ่งปันแมจ้ ะมคี นต่างถิน่ เอาไปท�ำมากกวา่ คนในถิน่ ก็ไม่ เคยปิดบังสอนวิธีท�ำเราน้ี แต่เราจะชว่ ยคนในถ่นิ ได้ คอื ปลา ท่เี ขาหาได้มาไม่รูจ้ ะไปขายที่ไหน เรารับซ้ือ” นน่ั คอื ทชี่ มุ ชนได้ ปลา น�้ำจืดเอามาท�ำได้แต่ไม่อร่อย เท่าปลาน�้ำเค็ม มีคนจากที่ไม่ ติดทะเลมาเรียนรู้แล้วน�ำไป ปรับใชก้ ็มาก ครูถนอม มีความ สามารถในเรื่องการแปรรูป อาหาร ได้เริ่มหัดเรียนท�ำ น�้ำบูดูจากคุณป้า เมื่อ ปี พ.ศ. ๒๔๘๕ โดยน�ำ ปลาทะเลตัวเล็ก มา หมักท�ำน�้ำบูดู ด้วย การใช้สับปะรด

ครูถนอม ศิริรักษ์ ๑๕ครู ด้านโภชนาการ ภูมิปญั ญาไทย 53 ห่ันเป็นแว่นหรือใช้ส้มแขกรองก้นโอ่งเพื่อลดความเค็มของเกลือ โรยด้วยนำ�้ ตาลแวน่ หรือนำ้� ตาลโตนดเลก็ น้อย เพ่อื ลดความคาว ของปลา และจากการศกึ ษาดงู านการทำ� นำ�้ ปลาจากถน่ิ ตา่ งๆ ครู ถนอมน�ำน�้ำบดู ูส่วนหน่งึ หมักท�ำน้�ำปลา ใน พ.ศ. ๒๕๒๐ ใสข่ วด บม่ ตากแดดนาน ๖ - ๘ เดือน เป็นสูตรเฉพาะของครถู นอม กินข้าวยำ� ให้อรอ่ ยตอ้ งราดนำ้� ส้ม นครศรีธรรมราช เขา ไมม่ ขี า้ วยำ� แตเ่ ขาเรยี กวา่ ขา้ วคลกุ ขา้ วยำ� ตอ้ งมนี ำ�้ บดู ู ดู บุฟเฟตโ์ รงแรม เขากินข้าวย�ำกันเป็น แตป่ รุงไม่เปน็ “วิธีปรุงต้องซอยส้มแล้วก็ราดลงบนข้าวย�ำ เพ่ือให้กลมกล่อมแล้วก็ใส่เคร่ืองย�ำต่าง ๆ บางคน เนย้ี ใสก่ งุ้ แหง้ แลว้ กร็ าดบดู นู ำ�้ ยำ� วนั นนั้ ไปแสดงงาน วจิ ยั ลกู ชายเอาขา้ วยำ� ไปแสดงงานแลว้ คลกุ ทำ� เปน็ ชดุ สมเดจ็ พระเทพฯ ทา่ นทรงเสดจ็ เปดิ งาน วธิ กี นิ ขา้ วยำ� ใหเ้ อาข้าวตัง สม้ มะพร้าวค่วั กุ้งแห้ง มา อยขู่ า้ งบนแลว้ ราดนำ้� บดู ขู า้ วยำ� ” ครู ถนอม เสริมด้วยความปลาบปล้มื เมอื่ นึกถงึ วนั น้นั

๑๕ครู ครถู นอม ศริ ิรักษ์ ด้านโภชนาการ ภมู ิปัญญาไทย ดังน้นั การเรยี นรู้ของครูถนอม เกิดจากการ 54 เรียนรู้จากบรรพบุรุษญาติผู้ใหญ่ ครูในโรงเรียน แหลง่ เรยี นรใู้ นชมุ ชน ตลอดจนการคน้ ควา้ ทดลอง ทำ� หลายๆ ครงั้ และมกี รรมวธิ งี า่ ยๆ ปฏบิ ตั ติ อ่ เนอื่ ง สบื ทอดกนั มา ซงึ่ นำ� ไปถา่ ยทอดใหช้ มุ ชน สามารถ นำ� ไปทำ� ได้ โดยเฉพาะสูตรของครู การท�ำของลูกหลาน จะกลมกล่อมเหมอื นกัน ครูเขยี นไว้เปะ๊ เราใชว้ ธิ ี การตวง ตามสูตรเป๊ะ เร่ืองเวลาคลาดเคลื่อนได้ บูดูย่ิงเก่ายิ่งอร่อย น�้ำปลาย่ิงแก่ย่ิงอร่อย แม้แต่ วัตถุดิบท่ีท�ำก็ไม่เคยกลัวว่าจะขาด อย่างหน้าน้ี สิบเอ็ดน�้ำนองสิบสองน�้ำทรง ชาวบ้านจับปลาได้ มากมาย ปลาทไี่ มร่ จู้ ะเอาไปขายทไี่ หน กพ็ ยายาม บอกชาวบ้านให้มาเอาสูตรไปท�ำเพื่อไม่ต้องไปซ้ือ นำ�้ ปลากิน ครูเอง เปิดหลักสูตรอบรม ศูนย์การเรียน รู้ชาวบก มีจาก กศน. เกษตร พัฒนาชุมชน ก็มาอบรมท่ีนี่ สอนทั้งน้�ำบูดู น้�ำปลาหรือน้�ำบูดู ข้าวย�ำ เขียนหลักสูตรไปให้การศึกษา คนใต้กิน ผักหลากหลาย ต้นไม้ใบหญ้า รอบบ้านเอามาใช้ ประโยชนก์ ับบูดอู ยา่ งไรหรอื แก้ ยังไง เอามาเปน็ เคร่อื งเคียง เป็นผกั แกลม้

ครูถนอม ศิริรักษ์ ๑๕ครู ด้านโภชนาการ ภมู ิปญั ญาไทย 55 หลกั สตู ร ๓๐ หลกั สตู ร วถิ อี ยวู่ ถิ กี นิ ภมู ปิ ญั ญา น้�ำบูดู ของครูถนอม ได้ถ่ายทอด อาหารพื้นบ้านพื้นเมือง เกษตรชีวภาพ เกษตร ความรูต้ า่ งๆ ให้แก่ สมาชกิ และ อินทรีย์ การก้าวมาตรงนคี้ รบองค์เลย ๓ วถิ ี คอื กลุ่มแม่บ้านจากชุมชนต่างๆ เพ่ือ ขา้ วจากทอ้ งนา ตวั ปลาจากท้องทะเล พืชผักจาก น�ำไปใชเ้ องในครวั เรือน ผู้ประกอบ สวนผสมผสานกบั ภมู ปิ ญั ญาเพมิ่ คณุ คา่ ทางอาหาร การจนเกิดโรงงานอุตสาหกรรม เดอื นหนึง่ เปน็ บูดูขา้ วย�ำ น้�ำปลาในภาคใต้ประมาณ ๑๐๐ นำ้� บดู ู ของครถู นอม ไดถ้ า่ ยทอดความรตู้ า่ งๆ กว่าแห่ง ให้แก่ สมาชิก และกลุ่มแม่บ้านจากชุมชนต่างๆ เพอื่ นำ� ไปใชเ้ องในครวั เรอื น ผปู้ ระกอบการจนเกดิ โรงงานอุตสาหกรรมน�้ำปลาในภาคใต้ประมาณ ๑๐๐ กวา่ แห่ง สรา้ งรายได้ใหก้ ับโรงงาน ล้วนแล้ว แต่เป็นน�้ำสูตรของครูถนอมไปแปรรูปท้ังสิ้น โดย ขยายไดว้ ันละประมาณ ๑๐,๐๐๐ ขวด ทวั่ ภาคใต้ ซงึ่ กลมุ่ คนเหลา่ นไี้ ดน้ ำ� ความรมู้ าเปน็ ประโยชนต์ อ่ ครอบครวั และการประกอบอาชพี โดยใหป้ ฏบิ ตั ติ อ่ จนสามารถท�ำเองได้

๑๕ครู ครถู นอม ศิรริ ักษ์ ด้านโภชนาการ ภูมิปญั ญาไทย 56 ซ่ึงสถาบันการศึกษาบางแห่งตระหนัก รวบรวมสมาชิกกลุ่มสตรีสหกรณ์ จัดต้ัง ถึงความส�ำคัญ จึงได้น�ำความรู้ดังกล่าวไปจัด เป็น “กลุ่มออมทรัพย์เพ่ือการผลิตบ้านจะทิ้ง ท�ำเป็นหลักสูตรท้องถิ่น ส่วนใหญ่เป็นเรื่อง พระ” เมือ่ ปี ๒๕๒๘ จากสมาชกิ ๔๓ คน เงิน ของการแปรรูปสัตว์น�้ำทะเลมาเป็นอาหาร ทนุ หมนุ เวยี นเรมิ่ ตน้ ๗,๐๐๐ บาท ณ วนั นี้ ชาว ทรัพยากรท่ีหาได้ง่ายในจังหวัดภาคใต้ การ บา้ นเขา้ รว่ มเปน็ สมาชิก กลุ่มฯมากข้ึนเร่ือย ๆ ท�ำน�้ำบูดูข้าวย�ำสูตรดั้งเดิม น้�ำปลาจากน้�ำบูดู ครอบคลมุ ต�ำบลจะท้งิ พระและตำ� บลใกล้เคียง การทำ� นำ้� บดู สู ตู รใหม่ และการทำ� ซอี วิ้ ปลาโดย กวา่ ๔๐๐ คน มเี งนิ ทนุ หมนุ เวยี น ๖,๐๐๐,๐๐๐ ประยุกตจ์ ากนำ้� บดู ู บาท (หกลา้ นกวา่ บาท) ครถู นอมเปน็ กรรมการ ไมเ่ พยี งเทา่ นนั้ ครถู นอม ยงั ไดร้ วมคนรวม บรหิ ารกลุ่มมาโดยตลอดจนถงึ ปจั จุบัน ทุนจัดต้ังกลุ่มอาชีพเสริมและขยายกิจกรรม ออกไปหลายๆกลุ่ม เช่น กลุ่มผลิตเต้าเจี้ยว จากถว่ั เหลอื ง กลมุ่ ทำ� ดอกไมจ้ นั ทน์ - พวงหรดี กลุ่มท�ำขนมพ้ืนเมือง กลุ่มผลิตภัณฑ์จากใย ตาล กลุ่มท�ำปุ๋ยชีวภาพเพื่อการเกษตร และ กลุ่มแปรรูปอาหารจากสัตว์น�้ำ น้�ำบูดูข้าวย�ำ น�้ำปลาและซอี วิ๊ ปลา จ�ำหนา่ ยทั้งในชมุ ชนและ นอกชุมชน ท�ำให้สมาชิกได้มีโอกาสพบปะกัน ในการท�ำงานกลุ่มและมีรายได้เสริมจากการ จ�ำหนา่ ยผลติ ภณั ฑ์

ครรูสูถมนบอูรมณ์ แศวิรน่ ิรวักิชัยษ์ ๑๕ครู ด้านโแภพชทนยา์แกผานรไทย ภมู ิปญั ญาไทย 57 ไม่เหมือนร้านขายข้าวย�ำท่ีมีคนเข้ามานั่งรับ ประทาน แตม่ คี นเดนิ เขา้ มาส่ังตลอดเวลา ออ๋ ทรี่ ้านนี่ไม่เหมอื นรา้ นน้ำ� ชา ส่วนใหญ่จะกลมุ่ ขา้ ราชการ หรือซ้ือไปกินที่ส�ำนักงาน แล้วก็ล้วนเป็นเจ้าขาประจ�ำ เขาติดใจ รสชาติน�้ำบูดูข้าวย�ำ ส่วนใหญ่จะโทรมาสั่งล่วงหน้า ท้ังประชุม สมั มนาเขากโ็ ทรมาสัง่ องคค์ วามรหู้ ลายๆ อยา่ งทไ่ี ดร้ บั การถา่ ยทอดจากบรรพบรุ ษ ญาตผิ ูใ้ หญ่ ครู แหล่งเรยี นรู้ในชุมชนและรบั ปฏบิ ตั ิสืบทอด ตลอด จนได้คน้ ควา้ ทดลองทำ� หลายๆอย่าง ท้งั ทางดา้ นงานอาชีพ งาน วัฒนธรรมท้องถ่ินไทย มีท้ังเร่ืองพิธีการประเพณี การแต่งงาน งานบวช งานศพ การแตง่ กายมารยาทไทยและประวตั ศิ าสตรข์ อง ชุมชน  จนสามารถรวบรวมถา่ ยทอดใหอ้ นุชนคนรนุ่ หลงั โดยการ เปน็ วทิ ยากรใหก้ บั กลมุ่ อาชพี ตา่ งๆ  ทงั้ ในจงั หวดั และตา่ งจงั หวดั   ผูส้ นใจศกึ ษาดงู านที่กลมุ่ ฯ  นกั เรียน-นกั ศกึ ษาในสถานศกึ ษา 

๑๕ครู ครถู นอม ศริ ริ กั ษ์ ด้านโภชนาการ ภูมปิ ญั ญาไทย 58 เดนิ ตามสมเดจ็ พระเทพฯ และทฤษฎคี วามพอเพยี ง ในหลวง รัชกาลที่ ๙ พระองคท์ รงลำ� บากขนาดไหน ยอมเพื่อลกู ๆ ไมล่ ำ� บากในอนาคต ครูถนอมและลกู ชาย กลา่ วถงึ ดว้ ยความตนื้ ตันวา่ ในหลวง รัชกาลท่ี ๙ ทรงคิดทฤษฎีความพอเพียงขึ้นมาเพราะท่านทรง เสดจ็ ไปเหน็ ประชาชน เหนอื กลาง อสี าน ใต้ ชนบท เขาอยอู่ ยา่ ง พอเพยี ง ปลกู ทกุ อยา่ งทก่ี นิ ทำ� ทกุ อยา่ งทเี่ ขา ใช้ งานหัตถกรรมของไทยไม่ได้ยิง่ หยอ่ นไป แต่พระองค์ท่านล�ำบากขนาดไหนท่ีลงไป เยย่ี มราษฎรแสนไกล ลำ� บากทรุ กันดาร ทั้ง แลง้ สดุ หนาวสดุ ยากจนสุด พระองค์ท่าน ก็ไมเ่ คยบ่น หรอื ท้อ ท่จี ะเสดจ็ ไปชว่ ยท�ำให้ เพ่ือชีวิตลูก ๆของพระองค์ดีขึ้น พระองค์ ท่านเหน็ คนฉลาดท่ีอยูก่ ับภมู สิ ังคม สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เปน็ ลูกพอ่ (ภาษาชาว บ้าน) เพราะทุกเร่ือง ผมมีโอกาสได้รับใช้ พระองค์ท่าน เร่ืองช่างสิบหมู่ ผม ลูกชาย แม่ถนอมรบั ผดิ ชอบ ๓ แตก่ ลับท�ำได้ถึง ๕ ในงบเท่ากนั ๓ แสน มีคนถามวา่ คมุ้ ไหม “ผมก็ถามว่า ถ้าความเป็นไทยหายไป อย่าว่าแต่สามแสนเลย สามแสนล้านก็ซ้ือกลับมาไม่ได้ อันนี้ไม่มี ราชการใดสนใจในเร่ือง วัฒนธรรม ความเป็น ไทย แมก้ ระทั่งเร่อื งตน้ ไมพ้ ืชพรรณ ตอนแรก กท็ �ำเพราะความชอบ พอโครงการนีล้ งมา แม่ บอกวา่ ถงึ ไมม่ ใี ครทำ� ลกู ตอ้ งไปขดุ กนั เองเพอื่ ใหเ้ ด็กไดซ้ มึ ซบั ”

ครูถนอม ศิริรักษ์ ๑๕ครู ด้านโภชนาการ ภูมิปญั ญาไทย 59 ผมก็ถามว่า ถ้าความเป็นไทยหายไป อย่าว่าแต่สาม แสนเลย สามแสนล้านก็ซ้ือกลับมาไม่ได้ อันนี้ไม่มี ราชการใดสนใจในเรอ่ื ง วัฒนธรรม ความเปน็ ไทย แม้ กระทั่งเร่ืองต้นไม้พืชพรรณ ตอนแรกก็ท�ำเพราะ ความชอบ พอโครงการน้ลี งมา แม่บอกว่า ถึง ไมม่ ใี ครท�ำ ลูกตอ้ งไปขุดกันเองเพ่อื ให้เด็ก ได้ซึมซับ

๑๕ครู ครถู นอม ศิรริ ักษ์ ด้านโภชนาการ ภมู ปิ ญั ญาไทย 60 ฟังแล้ว รัก ครูถนอม ศิริรกั ษ์ ครภู มู ิปญั ญาไทย ที่เขา้ ใจถงึ ทุกเร่อื งทีท่ ุกพระองค์ทรงท�ำ และปลูกฝงั ลูกชายไดเ้ ข้าถึงส่ิงทตี่ ้องท�ำเพ่อื แผ่นดนิ เกดิ ทรพั ยากรของเรา คอื วถิ ีของคนคาบสมทุ ร สทิงพระเป็นเกาะ วิถโี หนดนาเล วถิ นี าเรามนี า วิถเี ลเรามสี องทะเล มนั เป็นมหาลัยชวี ติ

ครูถนอม ศิริรักษ์ ๑๕ครู ด้านโภชนาการ ภูมิปญั ญาไทย ไพฑรู ย์ ลกู ชายครู คยุ ดว้ ยความภาคภมู ทิ ว่ี า่ 61 “ผมเกดิ ทนี่ ่ี มแี มเ่ ปน็ ตวั อยา่ งทำ� ใหเ้ หน็ หลายเรอื่ งราวผม ไดเ้ รยี นรจู้ ากแมท่ คี่ นรนุ่ ใหมแ่ ทบไมอ่ ยากรดู้ ว้ ยวา่ รากเหงา้ ทน่ี ี่ เป็นอย่างไร และที่น่ีเป็นอ�ำเภอยากจน แต่ทรัพยากรของเรา ก็คือวิถี เราเรียนประวัติศาสตร์ภาคเหนือ ภาคกลาง แต่เรา ไม่เรยี นภาคใตเ้ ลย แตผ่ มมาเรยี นภาคตัวเองเนยี้ ใน ๓๐ กว่า ปี วิถีของคนคาบสมุทรสทงิ พระซง่ึ เปน็ เกาะ ซ่ึงวถิ ีโหนดนาเล โหนดคอื เป็นทโี่ หนดเยอะทส่ี ุด” โหนด – นา – เล วถิ ีพ้นื บา้ น วถิ ีชมุ ชน ของชาวสทงิ พระ ทม่ี ีอาชีพเกษตรกร และประมงน้ำ� จืด เปน็ หลัก ชวี ิต ณ วันน้ี ครภู มู ปิ ญั ญาไทย ด้านโภชนาการ ยังเป็นคนใฝ่รู้ ท�ำงานเพ่อื ชุมชน หลงั จากครถู นอม ลาออกราชการ เมอื่ ปี ๒๕๒๐ ไดอ้ ทุ ศิ เวลา กำ� ลงั กาย ก�ำลังใจ ก�ำลงั สมองและกำ� ลงั ทรัพยใ์ หก้ บั ชมุ ชนและสังคมมาโดย ตลอด ด้วยความเป็นคนมีจิตใจเปน็ สาธารณะ ไดร้ เิ รมิ่ ชักชวนชาวบา้ น และสมาชกิ ในชมุ ชนหมบู่ า้ นจะทง้ิ พระ  จดั ตง้ั กลมุ่ อาชพี ตา่ ง ๆ ขน้ึ เพอื่ เป็นการใช้เวลาว่างหลังจากการท�ำนา สร้างรายได้เสริมท�ำให้สมาชิก กลุ่มมรี ายไดเ้ สริมจากอาชีพประจำ� ลดการเป็นหนีน้ อกระบบ  ส่งเสรมิ การออมเงินใหก้ บั คนในชมุ ชน และต่างชุมชนหลาย ๆ กองทนุ ต�ำแหน่งทางสังคมมีทั้งระดับหมู่บ้าน ต�ำบล อ�ำเภอ จังหวัดและ ระดับประเทศ  มากมายหลายต�ำแหน่ง อาทิ : คณะกรรมการพัฒนา สตรีอ�ำเภอสทิงพระ(กพสอ.) คณะกรรมการพัฒนาสตรีจังหวัดสงขลา (กพสจ.) นายทะเบยี นสมาคมสตรอี าสาแหง่ ประเทศไทย กลมุ่ แม่บ้าน เกษตรกรบา้ นจะท้ิงพระ ต.จะท้งิ พระ อ.สทิงพระ

๑๕ครู ครถู นอม ศิรริ กั ษ์ ด้านโภชนาการ ภมู ปิ ญั ญาไทย 62 ริเร่ิมจัดระดมทุนการศึกษาจากผู้ใหญ่ใจบุญในอ�ำเภอสทิงพระ เพื่อเป็นกองทุนการศึกษาให้กับนักเรียนระดับประถมศึกษา มัธยมศึกษาและอุดมศึกษา  เป็นประจ�ำทุกปี และส่งเสริมสนับสนุน มูลนธิ ิ “ดวงประทีป” สลัมคลองเตย กรุงเทพมหานคร อยา่ งต่อเนื่อง ด้วยความท่ีเป็นคนใฝ่รู้ แม่ถนอมจึงเรียนรู้ทุกเร่ือง เช่น อาชีพ ของชุมชน ประวตั ศิ าสตรช์ มุ ชน วฒั นธรรมท้องถ่นิ ไทย และมีใจต่อสู้ ในความดี มีความอดทน ในการทำ� งานและเรียนรู้มาต้งั แตเ่ ล็ก ณ วันน้ี แมอ้ ายุเขา้ สู่วยั ๙๑ ปี แลว้ แต่ครยู งั คงทำ� งานเพ่อื ชมุ ชนมไิ ดห้ ยดุ หยอ่ น จงึ เปน็ ทรี่ จู้ กั กนั ดแี ละยอมรบั ในระดบั จงั หวดั ระดับภาค และรวมไปถึงระดับประเทศในด้านการเป็นผู้น�ำกลุ่ม ชุมชน เปน็ ภมู ภิ าคทอ้ งถ่นิ เปน็ นักสูใ้ นการทำ� งาน การท่ีครูถนอม ศิริรักษ์ เป็นบุคคลผู้ทรงภูมิปัญญาด้าน โภชนาการ เปน็ ผสู้ รา้ งสรรคแ์ ละสบื สานภมู ปิ ญั ญาดงั กลา่ วมาอยา่ ง ตอ่ เนอ่ื ง จนเปน็ ทยี่ อมรบั ของชมุ ชนและสงั คม ไดร้ บั การยกยอ่ งเชดิ ชู เกยี รติ จากสำ� นกั งานเลขาธกิ ารสภาการศกึ ษา กระทรวงศกึ ษาธกิ าร ใหเ้ ปน็ ครภู มู ปิ ญั ญาไทย จงึ เปน็ เรอ่ื งทด่ี งี ามไมเ่ พยี งเปน็ เกยี รตยิ ศแก่ วงศต์ ระกลู เท่านนั้ หากยงั เปน็ ความภาคภมู ิใจชาวสงขลาท่ัวกัน ทอ่ี ยปู่ จั จบุ นั : ๔๒ ม.๔  ต.จะทงิ พระ อ.สทงิ พระ จ.สงขลา ๙๐๑๙๐

ครูถนอม ศิริรักษ์ ๑๕ครู ด้านโภชนาการ ภูมิปญั ญาไทย 63 บดู ยู ิง่ เกา่ ยิ่งอรอ่ ย นำ้� ปลาย่งิ แกย่ ่ิงอรอ่ ย “...คำ� แนะนำ� ของปา้ ใหเ้ อา “จง้ิ จงั คลุ้ง” ปลาทะเลตัวเลก็ ๆ คลุก หมักกับเกลือท�ำเปน็ น้ำ� บูดูข้าวย�ำ ผสมสมุนไพรตา่ งๆ ลองไปลองมา จนเกิดนวตั กรรมใหม่ไดส้ ูตร ๒ ตอ่ ๕ ปรงุ เปน็ ซีอว้ิ ปลา นำ้� ปลา ครู ถนอม ศริ ิรกั ษ์ ครูภูมิปญั ญาไทย รนุ่ ที่ ๓ รู้แล้ว ถา่ ยทอด เผยแพร่ ความรใู้ ห้กลุ่มแมบ่ า้ นต่างๆ จากครัวเรือน แปรรูปพฒั นาเป็นโรงงาน อตุ สาหกรรมนำ้� ปลาทวั่ ภาคใต้ สรา้ งเครอื ขา่ ย กลมุ่ ออมทรพั ยเ์ พอ่ื การ ผลิต ม่งุ สรา้ งรายได้ เสริมใหส้ มาชิก เพ่ือชมุ ชนและสังคม...”

๑๕ครู ครูถนอม ศิริรักษ์ ด้านโภชนาการ ภูมปิ ญั ญาไทย 64 ครู ๑๕ท่ีอยู่ ภมู ปิ ญั ญาไทย ครบู ุญตนั สิทธิไพศาล ที่อยู่ปจั จบุ นั : ๑๓๙ ม.๖ ต.หา้ งฉตั ร อ.หา้ งฉัตร จ.ลำ� ปาง ๕๒๑๙๐ ครกู ิตติ อนันต์แดง ที่อยู่ปัจจบุ ัน : ๑๐๔ ม. ๑๒ ต.วังตะกอ อ.หลงั สวน จ.ชุมพร ๘๖๑๑๐ ครูกชี า วิมลเมธี ทอ่ี ยปู่ ัจจุบัน : ๑๗/๑ วัดศาลามีชัย ถ.ราชดำ� เนนิ ต.ในเมอื ง อ.เมือง จ.นครศรีธรรมราช ๘๐๐๐๐ ครขู วญั ดิน สงิ หค์ ำ� ที่อยู่ปัจจุบนั : ๒๗๑ ม.๑๕ ต.กระแซง อ.กนั ทรลักษณ์ จ.ศรีสะเกษ ๓๓๑๑๐ ครคู �ำพนั ออ่ นอุทยั ทอ่ี ยปู่ ัจจบุ ัน : ๑๖๒ ม. ๑ ต.นาดี อ.ด่านซ้าย จ.เลย ๔๒๑๒๐ ครจู นิ ดา บุษสระเกษ ทอ่ี ย่ปู ัจจุบนั : ๓ ม.๒ ต.บ้านใหม่ อ.หนองบญุ มาก จ.นครราชสีมา ๓๐๔๑๐ ครดู วงเนตร ดุรยิ พันธุ์ ทอ่ี ยปู่ จั จุบนั : ๑๑๑ แขวงวัดสามพระยา เขตพระนคร กรงุ เทพฯ ๑๐๑๒๐ ครถู นอม ศิรริ กั ษ์ ที่อยปู่ ัจจบุ ัน : ๔๒ ม.๔  ต.จะทิงพระ อ.สทงิ พระ จ.สงขลา ๙๐๑๙๐

ครูถนอม ศิริรักษ์ ๑๕ครู ด้านโภชนาการ ภมู ิปัญญาไทย 65 ครทู องใบ แทน่ มณี ท่ีอยูป่ จั จุบัน : ๙/๕ ม.๖ ต.ต้นมะม่วง อ.เมือง จ.เพชรบุรี ๗๖๐๐๐ ครูพงษ์เทพ เพียรท�ำ ที่อยู่ปัจจบุ ัน : ๑๓๒ ม.๓ ต.กู่จาน อ.คำ� เข่ือนแก้ว จ.ยโสธร ๓๕๑๑๐ ครไู พบูลย์ พนั ธเ์ มอื ง ที่อยูป่ จั จบุ ัน : ๙๗/๕ ม.๓ ต.ทะเลทรพั ย์ อ.ปะทวิ จ.ชุมพร ๘๖๑๖๐ ครูมารศรี วนาโชติ ทอ่ี ยปู่ ัจจุบนั : ๒๑๕ ม.๑๒  ต.บ้านกาด  อ.แมส่ ะเรยี ง จ.แม่ฮอ่ งสอน ๕๘๑๑๐ ครูเลก็ กดุ วงคแ์ กว้ ที่อยู่ปัจจุบัน : ๒๓๔ ม.๕ บา้ นบัว ต.กุดบาก อ.กุดบาก จ.สกลนคร ๔๗๑๘๐ ครวู ุฒิ วุฒธิ รรมเวช ที่อยปู่ จั จุบนั : ๗๑/๙๓ ถ.เพชรเกษม ๘๑/๒ แขวงหนองค้างพลู เขตหนองแขม กทม. ๑๐๑๖๒ ครูสมบรู ณ์ แว่นวชิ ัย ทอ่ี ยูป่ จั จบุ นั : ๒/๑ ถ.เพลินฤดี ต.ท่าอฐิ อ.เมือง จ.อตุ รดติ ถ์  ๕๓๐๐๐