100 วิธีปราบยุงลาย

100 วิธี ยงุ ลาย ปราบ

คำ�นำ� โรคติดต่อน�ำโดยแมลง มีหลายโรคท้ังโรคท่ีมีอยู่และโรคอุบัติใหม่ ท่ีเห็นชัดเจนคือ โรคท่ีน�ำ โดยยุงลาย ซ่ึงยุงก็มีอยู่หลายชนิดเช่นกัน โดยเฉพาะยุงลายซ่ึงเป็นยุงท่ีอยู่ใกล้ชิดกับคนมากท่ีสุด เพราะมักอาศัยและเพาะพันธุ์อยู่บริเวณบ้านเรือนหรือที่พักอาศัย และแพร่พันธุ์โดยไข่ในภาชนะท่ีใส่น�้ำ นงิ่ ใส ซึง่ สว่ นใหญ่กค็ ือภาชนะทีม่ นุษย์สร้างข้นึ เอง เช่น ถงั น้�ำ โอ่ง กล่องอาหาร แทง็ ก์นำ้� ยางรถยนต์ แจกัน เป็นต้น อีกทั้งยุงลายซึ่งมีอยู่ 2 ชนิด คือยุงลายบ้านและยุงลายสวน สามารถน�ำโรคส�ำคัญ ในปจั จบุ ันได้ไมต่ ำ�่ กว่า 3 โรค อาทเิ ชน่ โรคไขเ้ ลือดออก ไข้ติดเชอื้ ไวรสั ซกิ า ไขป้ วดขอ้ ยงุ ลาย และโรคอ่นื ๆ ที่เร่ิมมีรายงานในต่างประเทศ การก�ำจัดยุงลายจึงเป็นการป้องกันโรคที่ส�ำคัญท่ีอันตรายถึงชีวิต และท�ำได้เพราะเป็นยุงท่ีอยู่ใกล้ตัว ท�ำได้ด้วยคนในครอบครัวเอง ไม่ต้องให้เจ้าหน้าที่สาธารณสุข หรือคนอนื่ นอกบา้ นมาจดั การใหท้ �ำไดด้ ว้ ยหลายวิธที เี่ สนอไว้ในหนงั สือเล่มนี้ หวังว่าหนังสือ 100 วิธีปราบยุงลายจะเป็นประโยชน์ให้กับผู้สนใจน�ำไปเลือกปรับใช้ให้ สอดคล้องกับวิถีชีวิตของชุมชนของตนเองท่ีมี น�ำไปสู่ความส�ำเร็จพาครอบครัว ชุมชน ปลอดโรค ปลอดภัย ไรย้ งุ กวน ส�ำนกั โรคติดต่อน�ำโดยแมลง 100 วิธีปราบยงุ ก

สารบญั หน้า ✦ ชวี ติ ยุงลาย 1 ✦ ยุงลายกินอยู่ ขยายพนั ธอุ์ ย่างไร 2 ✦ รจู้ กั โรคตดิ ต่อ ที่น�ำโดยยุงลาย 3 โรคไขเ้ ลอื ดออก Dengue Fever 3 โรคตดิ เช้ือไวรสั ซิกา Zika Fever 4 ไข้ปวดข้อยงุ ลาย Chikunkunya 5 ✦ การกำ� จัดและป้องกนั ยุงลาย ด้วยวิธที างกายภาพ ปราบยุงลายใหส้ ิน้ ซาก 6 ไม่ยุงยากดว้ ย “มือคณุ ” ✦ การกำ� จัดและปอ้ งกันยุงลาย ดว้ ยวธิ ีทางชวี ภาพ ใชว้ ธิ ี “ธรรมชาติ จดั การธรรมชาต”ิ 36 ✦ การใชส้ ารเคมีและสารสกดั จากธรรมชาติ ก�ำจดั และป้องกนั ยุง 46 ข 100 วธิ ปี ราบยงุ

ชีวิตยุงลาย ในประเทศไทยมียุงลายมากกว่า 100 ชนิด แต่ท่ีเป็นพาหะน�ำโรคไข้เลือดออก ไข้ซิก้า และไข้ปวดข้อยงุ ลายได้ มีอยู่ 2 ชนิด คือ ยงุ ลายบ้าน และยุงลายสวน ยงุ ลายบา้ น ยงุ ลายสวน ยุงลายออกลูกเป็นไข่ โดยชอบวางไข่ในภาชนะที่มีน้�ำขัง ท่ีเป็นน้�ำน่ิงและค่อนข้างสะอาด ไข่ยุงใช้เวลาเพียง 2 – 3 วันก็จะฟักออกเป็นลูกน�้ำ ก่อนจะเติบโตเป็นตัวโม่ง และยุงตัวเต็มวัยต่อไป โดยใชเ้ วลาทั้งหมดเพยี ง 1 – 2 สัปดาห์ ตวั ผู้ 7 - 10 วนั ระยะไข่ ตัวเมีย 30 - 45 วัน 2 - 3 วัน ตวั เตม็ วัย ลกู นำ�้ 1 - 2 วัน ตัวโม่ง 5 - 8 วนั “เราควรกำ� จัดลูกนำ�้ ท�ำลายแหลง่ เพาะพนั ธย์ุ ุง อย่างน้อยทุกสัปดาห์ 1 เพื่อตดั วงจรชีวติ ของยุงลาย ปอ้ งกันไม่ให้ลกู นำ้� โตไปเปน็ ยุงตวั เต็มวัยได้” 100 วิธปี ราบยุง

ยงุ ลายกนิ อยู่ ขยายพนั ธุ์อย่างไร แม้ว่ายุงลายจะกินน�้ำจากดอกไม้และผลไม้เป็นอาหาร แต่ยุงตัวเมียต้องกินเลือด เพื่อน�ำ โปรตีนในเลอื ดไปพฒั นาไข่ให้เจริญเติบโต หลงั จากกนิ เลือดแล้ว 2-3 วันยุงลายเพศเมียกจ็ ะหาท่ีวางไข่ ยุงเพศผ้มู ีอายุขัยสั้นประมาณ 6-7 วัน เทา่ นน้ั สว่ นยุงเพศเมยี มีอายุขัยนานกว่า หากมอี าหารสมบูรณ์ อณุ หภูมิและความช้นื พอเหมาะ ยุง ลายเพศเมยี อาจอยไู่ ด้นานประมาณ 30-45 วัน การหากินและขยายพนั ธุ์ของยงุ ลาย ยงุ วางไข่ครงั้ ละ 50 – 150 ฟอง ตามภาชนะขังน�ำ้ ท่มี นี �ำ้ นิง่ ใส วางไขไ่ ด้ 4 – 5 ครง้ั ตลอดชีวติ ยุงลายเกาะพกั ตามเสอ้ื ผา้ ห้อยแขวน หากินบริเวณรอบๆ บา้ น ยุงลายออกหากินในเวลากลางวัน หรอื มมุ อบั ชน้ื ภายในบ้านและนอกบ้าน บนิ ไกล 40 – 100 เมตร ชว่ งสายและบา่ ย แหล่งเพาะพันธ์ุยุง ยุงลายจะวางไข่ตามภาชนะขังน้�ำท่ีมีน�้ำน่ิงและใส น�้ำฝนมักเป็นน้�ำที่ยุงลายชอบวางไข่มาก ทีส่ ดุ ดงั น้ัน แหลง่ เพาะพนั ธ์ขุ องยุงลาย จะเป็นภาชนะทีส่ ามารถขังนำ�้ ไดท้ กุ ชนิด ไมว่ ่าจะเป็นภาชนะนำ้� ขงั ท่ีมนษุ ยส์ รา้ งขนึ้ และภาชนะธรรมชาติ แม้ว่าภาชนะจะมีน�้ำขังเพียงเล็กน้อย เช่น ฝาขวด แก้วพลาสติก ถุงพลาสติก เศษกระถาง ยุงลายก็สามารถวางไข่ได้ โดยไข่ของยุงลายจะยึดติดแน่นกับขอบผิวของภาชนะเหนือระดับน�้ำเล็กน้อย และสามารถทนทานอยูไ่ ดน้ าน เมือ่ มนี �้ำท่วมถึงก็จะสามารถฟกั เป็นตวั ออ่ นไดใ้ นเวลาอนั รวดเรว็ “ควรเกบ็ เศษขยะ ดูแลภาชนะที่ไมใ่ ช้แลว้ ไมใ่ หม้ ีน�้ำขงั และหมนั่ ขัดทำ� ความสะอาดภาชนะ ทีใ่ ช้บรรจุน้�ำทุกสัปดาห์ เพอ่ื ป้องกันไม่ให้เป็นแหล่งเพาะพนั ธุย์ ุงลาย” 2 100 วธิ ีปราบยงุ

รจู้ ักโรคติดตอ่ ท่ีนำ�โดยยงุ ลาย โรคไขเ้ ลือดออก Dengue Fever สาเหตุ : เกดิ จากเชือ้ ไวรัสเดงกี (Dengue Virus) ซึง่ มี 4 ชนดิ คอื ชนิดที่ 1 ชนิดท่ี 2 ชนิดที่ 3 ผลกระทบ : เศรษฐกจิ และสังคม สำ� หรบั การรักษา การเรยี น การท�ำงาน และอาจทำ� ใหเ้ สยี ชวี ติ ได้ การแพรก่ ระจายของโรค : แพร่เช้ือโดยยุงลายไปกัดคนป่วยด้วยไข้เลือดออก เชื้อจะพักตัวในยุง แล้วเมื่อยุงนั้นไปกัดคนอน่ื หลงั จาก ไดร้ ับเช้ือแลว้ 5 -8 วนั จงึ จะมอี าการ อาการ : ไข้สูงลอย ปวดเมื่อย เบ่ืออาหาร ปวดศีรษะ หน้าแดง ตาแดง อาจมีผ่ืนขึ้นตามแขนขา ตามตวั มอื เท้าเย็น ชพี จร เตน้ เรว็ แต่เบา อาจมีเลือดกำ� เดา อาเจียนหรือถา่ ยเป็นเลือด การรกั ษา : รกั ษาตามอาการท่เี ปน็ ควรอยใู่ นความดูแลของแพทย์ การป้องกัน : 1. อยา่ ให้ยุงกดั 2. อยา่ ให้ยงุ เกิด 3. กำ� จัดยงุ ลายตวั เตม็ วัย 100 วิธีปราบยงุ 3

โรคตดิ เชอื้ ไวรัสซกิ า Zika Fever สาเหตุ : เกดิ จากการติดเช้อื ไวรัสซิกา (Zika Virus –ZIKV) ผลกระทบ : สง่ ผลตรงตอ่ ระบบสมอง โดยเฉพาะเด็กในครรภ์ท่มี ารดาไดร้ บั เชอื้ ขณะตัง้ ครรภ์ ทารกอาจเกดิ มามี ความผิดปกติ เช่น สมองเล็ก แคระแกร็น พัฒนาการชา้ ตวั เลก็ ไม่ปกติ การแพรเ่ ชอ้ื ของไวรสั ซิกา : แพร่เชื้อโดยยงุ ลายท่ีมีเช้ือและไปกดั คน หลงั จากไดร้ ับเช้ือแล้ว จะมีระยะฟักตัว 3 – 12 วนั จึงจะมีอาการป่วย อาการ : ปวดศรี ษะ เยื่อบตุ าอกั เสบ มไี ข้ออ่ นเพลยี มผี นื่ แดง ปวดกล้ามเนอื้ ปวดข้อ การรักษา : รกั ษาตามอาการท่ีเป็น และยงั ไม่มวี คั ซนี ป้องกัน การตรวจหาเช้อื : 1. ตรวจเลอื ด หรอื ปสั สาวะดว้ ยวิธี RCR หาสารพันธกุ รรม 2. ตรวจหาภมู ิต้านทานด้วยวธิ อี ไิ ลซ่า โดยเฉพาะในทารก การปอ้ งกนั : 1. อย่าใหย้ ุงกดั 2. อยา่ ให้ยงุ เกิด 3. ก�ำจดั ยุงลายตวั เต็มวยั 4 100 วธิ ปี ราบยงุ

ไขป้ วดข้อยงุ ลาย Chikunkunya สาเหตุ : เกิดจากเชื้อไวรสั ชิคุนกนุ ยา ผลกระทบ : ทำ� ให้ผ้ปู ว่ ยปวดตามข้อมาก ทำ� งานไมไ่ ดร้ ะยะเวลานาน การแพรเ่ ชื้อไวรสั ชคิ ุนกุนยา : แพร่เชื้อโดยยุงลายสวน และยุงลายบ้านท่ีมีเชื้อและไปกัดคนหลังจากได้รับเช้ือแล้วจะใช้เวลา 1 -12 วนั จงึ จะมีอาการปว่ ยแต่ท่ีพบบอ่ ย ตอื 2 - 3 วัน อาการ : ปวดข้อจากอวัยวะหนง่ึ ไปยงั อวัยวะหนงึ่ เช่น จากขอ้ มอื ไปข้อเทา้ เล่อื นปวดไปท้ังตวั อาจมี ผ่ืนคนั และปวดมาก จนกระทัง่ ต้องคลานเข้าหอ้ งน้�ำ การรกั ษา : รักษาตามอาการท่เี ปน็ และยงั ไม่มีวัคซีนปอ้ งกัน การปอ้ งกัน : 1. อย่าใหย้ ุงกัด โดยเฉพาะยงุ ลายสวน 2. อยา่ ให้ยงุ เกิด 3. กำ� จัดยงุ ลายตวั เตม็ วัย 100 วิธีปราบยงุ 5

การกำ�จัดและป้องกันยงุ ลาย ดว้ ยวธิ ีทางกายภาพ ปราบยงุ ลายให้สิน้ ซาก ไมย่ งุ ยากด้วย “มือคณุ ” นอนกางมงุ้ ..... ท้งั กลางวันและกลางคืน ป้องกันยุงกัดได้ท้ังยุงลายที่กัดกลางวัน และยุงชนิดอ่ืนๆ ที่กัดกลางคืน ปลอดภัยจากหลายๆ โรคท่นี �ำโดยยงุ โดยเฉพาะเด็กๆ เป็นสุ่มเสี่ยงมากเพราะปฏกิ ิรยิ าการป้องกนั การถูกยุงกดั มนี อ้ ยกวา่ ผใู้ หญ่ บ้านท่ไี มใ่ ชม้ ุง้ กางนอน กต็ ้องติดม้งุ ลวกเพ่อื ปอ้ งกันยุงเขา้ ไปในบา้ นหรือในหอ้ ง “ติดมุ้งลวด หรอื นอนกางมุง้ ป้องกันยงุ กัด ชว่ ยป้องกันโรคไข้เลือดออก ไข้ซิกา และไข้ปวดข้อยงุ ลาย” 6 100 วธิ ปี ราบยงุ

มุง้ ครอบ....กันยงุ กัด เม่ือเด็กต้องนอนกลางวันที่บ้าน หรือสถานเลี้ยงเด็กเล็ก ควรให้เขาได้นอนในมุ้งครอบ ท่ปี อ้ งกนั ยุงลายกดั ได้ หรอื แม้แต่ทหาร ตำ� รวจ หรอื นกั ทอ่ งเที่ยวเชิงอนุรกั ษ์ กต็ อ้ งหามมุ้งมาครอบ ปอ้ งกนั ยุงกัดเช่นกัน “ใชม้ ุ้งครอบกนั ยงุ ช่วยปอ้ งกนั โรคไข้เลือดออก ไข้ซกิ า ไขป้ วดข้อยงุ ลาย และไขม้ าลาเรยี ” 100 วิธปี ราบยงุ 7

ขนั ตกั ลูกนำ�้ และตัวโมง่ เพือ่ ป้องกันยงุ ลาย ขันหรอื ภาชนะตักน้�ำทั่วไป การใชข้ นั ตกั ลกู น้�ำและตัวโมง่ ท้ิง วธิ ใี ช ้ : ใช้ขันหรือภาชนะตักน้�ำทั่วไป ตักลูกน้�ำและตัวโม่งที่มักข้ึนมาหายใจบนผิวน้�ำเป็นกลุ่มๆ ตามมมุ ใดมุมหนึ่งทิง้ ไป โดยเอียงปากขันและกดผวิ น�้ำลงไปตามแนวผนังภาชนะ นำ้� จะไหล ทะลกั ดดู เอาตวั ออ่ น ยุงเข้ามาในขนั ได้อยา่ งสะดวก ข้อด ี : งา่ ย สะดวก ประหยดั มีประจ�ำบา้ น ก�ำจดั ตัวโม่งได้ ขอ้ จำ� กัด : ตักกำ� จดั เฉพาะตัวออ่ นลอยตวั ทีผ่ วิ น�ำ้ กำ� จัดลกู น้�ำได้ไมห่ มด ความถี่ : ควรทำ� ทกุ วัน กระชอนตกั ลกู น้�ำและตัวโมง่ ของยุงท้ิง กระชอน ใชก้ ระชอน ตักลูกน�้ำและตัวโม่งท้งิ วธิ ีใช้ : ใชก้ ระชอน ตักลกู น�้ำและตวั โม่งท้งิ เพอ่ื ลดจำ� นวนลกู นำ้� ยงุ ลายในโอง่ นำ้� บ่อซีเมนตเ์ กบ็ น้ำ� ในหอ้ งนำ้� หอ้ งส้วม ฯลฯ ใหล้ ดนอ้ ยลงมากทสี่ ดุ และอยา่ งรวดเรว็ ขอ้ ด ี : มีความคลอ่ งตวั กว่าการใช้ขันตกั 8 100 วธิ ปี ราบยงุ

ข้อจ�ำกัด : ต้องจดั หาหรอื ดดั แปลงวสั ดุใช้งาน ภาชนะท่ีเหมาะสม : ถงั อาบนำ้� อ่างน�้ำในห้องน้ำ� หอ้ งสว้ ม ความถ่ีในการปฏิบตั ิ : ท�ำทกุ วนั “หมั่นดแู ลภาชนะ ตักลกู น�้ำและตวั โม่งทิง้ ทกุ วัน เพอื่ ปอ้ งกนั ยุงลาย” พัดลม....ไลย่ ุง ยงุ มีขนาดตัวเลก็ ดังนัน้ แรงพัดของลมจากพดั ลมกท็ �ำให้ยงุ บินเซ และไลย่ ุงออกไปได้ “พัดลมไลย่ งุ ปอ้ งกันยงุ กัด ช่วยป้องกนั โรคไขเ้ ลอื ดออก ไข้ซกิ า และไข้ปวดขอ้ ยงุ ลาย” 100 วิธปี ราบยงุ 9

เคร่ืองดูดยงุ ไฟฟา้ วิธีการ : การใช้กับดักแสงไฟควรติดต้ังกับดักแสงไฟในบริเวณท่ีมียุงชุกชุมต้ังแต่เวลา 18.00 น. ถงึ เวลา 6.00 น. แลว้ ในช่วงเชา้ ให้นำ� ยงุ ทต่ี ดิ กบั ดกั แสงไฟไปกำ� จดั ทิ้ง “กบั ดักแสงไฟ ชว่ ยลดปรมิ าณยุง” ไมต้ บยุงแบบไฟฟา้ หาซ้ือไดท้ ่ัวไปตามทอ้ งตลาด ใชต้ บยงุ ท่บี นิ มารบกวนโดยตรง “ไม้ตบยุงไฟฟา้ หาซ้ือใช้ได้งา่ ย ชว่ ยป้องกันยุงกดั ” 10 100 วธิ ีปราบยงุ

การก�ำจดั ยงุ ในรถยนต์ วิธีการ : การป้องกันยุงไม่ให้อยู่ในรถยนต์ควร ปิดประตูและกระจกรถให้สนิท ท�ำความสะอาด รถยนต์และเก็บภายในห้องโดยสารรถยนต์ให้ปลอดโปร่งไม่ให้ยุงเกาะพัก นอกจากนี้ ยังสามารถน�ำสมุนไพรไล่ยุงมาแขวนไว้ในห้องโดยสารรถยนต์ เช่น ตะไคร้หอม ใบเตย ผวิ มะกรูด เปลอื กสม้ การบูร เปน็ ต้น “เกบ็ รถใหส้ ะอาด ปดิ ประตแู ละกระจกรถใหส้ นิท ไม่ใหเ้ ป็นที่เกาะพักของยุงลาย” การใช้น้ำ� ยาลา้ งจาน/แชมพู/สบเู่ หลว การใช้น้�ำยาล้างจาน/แชมพู/สบู่เหลวฉีดพ่นยุงฉีดพ่นก�ำจัดยุงลายที่เกาะพักบริเวณแหล่งน้�ำ เกาะตามผนังบ้าน เกาะตามเส้ือผ้าที่แขวนไว้ หรือฉีดพ่นใส่ยุงท่ีก�ำลังบินโดยตรง เมื่อยุงลายโดนน้�ำยา ลา้ งจานกจ็ ะรว่ งลงพืน้ ทนั ที การเตรยี ม เจือจางน�้ำยาล้างจาน/แชมพู/สบเู่ หลว กบั น้�ำเปลา่ ในอตั ราสว่ นผสมน�้ำยาลา้ งจาน/แชมพ/ู สบู่เหลว 1 ช้อนชา ผสมกับน้�ำ 1 ลติ ร ฉดี พ่นบรเิ วณทยี่ ุงเกาะพัก “น้ำ� ยาลา้ งจาน แชมพู สบู่ หาได้งา่ ย ทำ� ได้เอง ใชฉ้ ีดพ่นเพอื่ ก�ำจัดยงุ ลาย ตามแหล่งเกาะพักภายในบา้ น” 100 วธิ ีปราบยงุ 11

การสมุ ไฟไล่ยงุ วธิ ีการ : การสมุ่ ไฟไล่ยงุ เหมาะสำ� หรบั ใชก้ ับสัตว์เลีย้ งมากกว่า โดยส่มุ ไฟให้เกิดควันอบและลอยฟุ้ง กระจายทว่ั คอกสัตว์เลย้ี ง ยุงไม่ชอบกลน่ิ ควนั ไฟก็จะบนิ หนีไปให้ไกลทนั ที “สมุ ไฟไล่ยุง ตามบรเิ วณลานกว้างนอกบ้าน คอกสัตว์ เพ่อื ใหค้ วันไฟไล่ยุงให้บนิ หา่ งออกไป” แท้งคน์ �ำ้ ขนาดใหญ่ วธิ ีการ : ควรปิดฝาแท้งค์น�้ำให้มิดชิดอยู่เสมอ หมั่นตรวจสอบฝาแท้งค์น�้ำเป็นประจ�ำไม่ให้มีรอย แตกร่วั ทย่ี งุ ลายจะบินผา่ นลงไปวางไขไ่ ด้ “ปดิ ฝาแท้งค์น�้ำอย่เู สมอ” 12 100 วิธีปราบยงุ

ท่อระบายนำ�้ วธิ ีการ : ควรหมน่ั ลอกทอ่ ระบายนำ้� อย่เู สมอ ไมใ่ หม้ ีขยะมาอุดตนั ทำ� ให้น�้ำในทอ่ ระบายไม่ได้จนเกิด น�้ำขัง เป็นแหล่งเพาะพันธุ์ยุงได้ ซึ่งส่วนมากยุงท่ีพบตามท่อระบายน้�ำมักเป็นยุงร�ำคาญ มากกว่ายุงลาย “ไม่ทง้ิ ขยะลงท่อระบายน�้ำ หมนั่ ลอกทอ่ เพอื่ ไม่ใหน้ �้ำขงั จนกลายเป็นแหล่งเพาะพนั ธ์ยุ งุ ” จานใสส่ บู่ จานใสส่ บู่ หากมนี �ำ้ ขังและถูกวางทิ้งไว้ อาจเปน็ ท่ีเพาะพนั ธ์ุของยุงลายได้เชน่ กนั แมจ้ ะมขี นาด เล็กและมีน้�ำตืน้ ๆ ก็ตาม ควรเทน�ำ้ ท้ิงและทำ� ความสะอาดจานทใ่ี ส่สบเู่ ปน็ ประจ�ำสัปดาห์ละครัง้ “ใช้สบ่เู สรจ็ เทนำ�้ ออกจากจานใส่สบเู่ ป็นประจ�ำ” 100 วธิ ปี ราบยุง 13

ตูเ้ ยน็ (ถาดรองน้ำ� หลังตู้เย็น) ถาดรองนำ�้ หลังตูเ้ ย็น ตู้เย็นรุ่นส่วนใหญ่จะมีถาดรองน้�ำทิ้งท่ีตู้เย็นทางด้านหลัง เพ่ือละลายน้�ำแข็งในระบบอัตโนมัติ และปล่อยออกมา ท�ำให้มีน�้ำขัง ท่ีหลายคนคาดไม่ถึงว่าจะมีลูกน้�ำยุงลายอยู่ แต่เป็นภาชนะท่ีพบลูกน�้ำ ยงุ ลายได้บอ่ ยเนื่องจากมีนำ�้ สะอาดขังตลอดเวลาและอยู่ในทมี่ ดื ซ่งึ ยุงลายชอบวางไข่ วิธกี าร : ควรดูแลท�ำความสะอาด และถอดถาดรองน�้ำทิ้งมาขัดล้าง เทน้�ำทิ้ง (บางครั้งน้�ำอาจจะ ระเหยไปเอง แตอ่ าจจะมไี ขย่ งุ ลายอยู่ เมื่อมนี ำ�้ ไข่กส็ ามารถฟักออกมาเปน็ ลกู นำ�้ ไดเ้ ช่นกนั ) “เทน�ำ้ จากถาดรองน�้ำท้ิงตเู้ ยน็ และทำ� ความสะอาดทุกสัปดาห์ เพอื่ ไม่ให้เป็นแหล่งเพาะพนั ธุ์ยงุ ลาย” ถงั ขยะ วธิ ีการ : ควรใช้ถังขยะที่มีฝาปิด เพื่อป้องกันไม่ให้เป็นภาชนะที่เป็นแหล่งเพาะพันธุ์ของลูกน�้ำยุง ในกรณีท่ี ถังขยะไม่มีฝาปิด ควรหมั่นตรวจเช็คว่ามีน้�ำขังหรือไม่ ล้างท�ำความสะอาดเป็นประจ�ำ ทุกสปั ดาห์ ถา้ ไมใ่ ชง้ านให้คว่ำ� ถงั ขยะไว้เพือ่ ไมใ่ หม้ ีน้�ำขังจนกลายเปน็ แหล่งเพาะพนั ธยุ์ ุงลาย “เทน้�ำขงั ปดิ ฝาถงั ขยะอยู่เสมอ ปอ้ งกันไม่ให้เป็นแหลง่ เพาะพนั ธุย์ งุ ลาย” 14 100 วิธีปราบยงุ

เศษขยะใบไม้ เศษใบไมแ้ ห้ง เมือ่ มีนำ�้ ขงั เพียงเล็กนอ้ ย กส็ ามารถเปน็ แหล่งเพาะพนั ธุ์ลกู นำ้� ยุงลายได้ วิธกี ารกำ� จัด : เก็บเศษใบไม้แห้งมากองรวมกันแล้วน�ำไปเผาไฟเพ่ือท�ำลายหรือน�ำเศษใบไม้แห้งมาท�ำ ป๋ยุ หมกั “เศษใบไมแ้ หง้ นำ� ไปเผาท้ิงหรอื ท�ำลาย ปอ้ งกนั โรคร้ายไขเ้ ลอื ดออก” 100 วิธปี ราบยุง 15

เศษขยะโฟมหรือกลอ่ งโฟม คนนิยมใช้กล่องโฟมใส่อาหาร เพราะสะดวกสบายท่ีใช้แล้วสามารถท้ิงได้เลย แต่กล่องโฟมเหล่าน้ี นอกจากเปน็ ปญั หาในการท�ำลายแล้ว ยังเปน็ แหลง่ เพาะพนั ธุล์ กู นำ้� ยุงลายดว้ ยเช่นกนั เพราะขยะเหลา่ นี้ ระหว่างรอการท�ำลายก็จะวางกล่องท้ิงไว้ในที่แจ้ง เม่ือมีฝนตกหรือน้�ำขังยุงลายสามารถมาวางไข่ ท�ำให้ เปน็ แหลง่ เพาะพันธ์ลูกนำ้� ยุงลายได้ วธิ ีการ : นำ� กลอ่ งโฟมไปทำ� ลาย คดั แยกขยะโฟม เพราะโฟมสามารถนำ� ไปรไี ซเคลิ ได้ หรอื การนำ� ไป ดัดแปลงเป็นอุปกรณ์ในการใช้งานในชีวิตประจ�ำวัน เช่น กล่องโฟมขนาดใหญ่ สามารถ นำ� ไปปลูกผัก หรอื อาจจะน�ำไปเก็บของใชท้ ่เี ราไม่ได้ใชแ้ ล้ว เปน็ ต้น “นำ�้ ขังเศษขยะโฟมท่ไี มไ่ ดใ้ ช้ เปน็ แหล่งเพาะพันธย์ งุ ลายได้ ควรเกบ็ ท�ำลายอยา่ ทิ้งไว้กลางแจ้ง” 16 100 วิธปี ราบยุง

ขวดใสน่ �้ำ ขวดใส่น้�ำหรือขวดน้�ำด่ืมท่ีเห็นได้ตามท้องตลาดทั่วไป เป็นขยะท่ีมีปริมาณมากในแต่ละวัน และยังเป็นแหล่งเพาะพันธุ์ลูกน้�ำยุงลาย เม่ือมีน้�ำขังอยู่ภายในขวดน�้ำและไม่มีฝาปิดยุงสามารถเข้าไป วางไข่ได้ การดดั แปลงขวดนำ�้ เป็นของตกแตง่ บ้าน วิธกี าร : ควรเทน�้ำออกก่อนน�ำขวดไปทิ้ง ปิดฝาให้มิดชิด หรือน�ำขวดไปดัดแปลงเพ่ือใช้ประโยชน์ เชน่ กระถางตน้ ไม้ประดับบา้ น เปน็ ตน้ “เทนำ�้ ในขวดใสน่ �ำ้ กอ่ นทงิ้ ปดิ ฝาให้มิดชดิ ป้องกนั ยุงลายมาวางไข”่ จานรองกระถางต้นไม้ วธิ กี าร : การจัดการจานรองกระถางต้นไม้เพอื่ ปอ้ งกนั และก�ำจดั ยุงลาย เชน่ ใส่ทรายก�ำจดั ลูกน�ำ้ ยุงลาย หรือใส่ทรายธรรมดาในจานรองกระถางต้นไม้ให้ลึกจนเก็บเต็มความลึกของจานรอง กระถางตน้ ไม้ เปน็ ตน้ “ลดแหลง่ เพาะพนั ธ์ยุงลาย โดยการใส่ทรายลงในจานรองกระถางตน้ ไม้” 100 วิธีปราบยุง 17

จานรองขาต้กู บั ขา้ ว วธิ ีการ : การป้องกันและก�ำจัดลูกน�้ำยุงลายในจานรองขาตู้กับข้าวท�ำได้หลายวิธี เช่น ใส่เกลือแกง นำ�้ สม้ สายชู ผงซักฟอก และทรายกำ� จดั ลูกนำ�้ ยุงลาย ใส่ลงไปในจานรองตกู้ ับข้าวเพอ่ื กำ� จดั ลกู น้�ำหรอื ป้องกันไมใ่ ห้ยงุ ลายมาวางไข่ “ใสเ่ กลอื แกงหรือน้�ำส้มสายชูทห่ี าไดง้ ่ายในครวั เรอื น ลงในจานรองต้กู ับข้าว เพ่อื ป้องกันยุงลายมาวางไข่” การใชต้ าขา่ ยป้องกนั ยงุ กัด การใช้ตาข่าย เป็นอีกวิธีหน่ึงที่ดีในการป้องกันยุงกัด ตาข่ายท่ีใช้อาจเป็นไนล่อนหรือลวด ตดิ ตามประตู หน้าต่าง ซ่ึงจะต้องมกี ารออกแบบอย่างดี ขนาดของม้งุ ลวดทีเ่ หมาะสม เพ่ือมใิ หย้ ุงลอดเข้าได้ ตวั อย่างตาขา่ ย รปู แบบต่างๆ “ใช้ตาขา่ ย มุ้งลวด ป้องกันยงุ ลาย ห่างไกลจากไขเ้ ลอื ดออก” 18 100 วธิ ีปราบยุง

การสวมใส่เสอ้ื ผ้าแขนยาว เมื่ออยู่นอกบ้าน ควรสวมใสเ่ ส้ือผ้าแขนยาว กางเกงขายาว เพื่อปกปดิ ร่างกายไมให้มกี ารสัมผสั ยุงโดยตรง และสีสว่างหรือสีอ่อนๆ เช่น สีขาว สีฟ้า สีเหลืองอ่อน เป็นต้น เพื่อป้องกันการถูกยุงกัด แตไ่ มค่ วรใสเ่ สอ้ื ผ้าแขนส้นั ขาส้ัน สีด�ำหรอื สเี ข้ม เนอื่ งจากโอกาสทผี่ วิ นอกเสอ้ื กางเกง จะมโี อกาสสัมผสั กบั ยุงได้ และสมี ผี ลทจี่ ะดงึ ดูดยงุ ใหบ้ ินมาใกล้ดว้ ย ตวั อย่างเสื้อ กางเกง ทคี่ วรใสเ่ มื่อออกมานอกบา้ น “ควรสวมใส่เสือ้ ผา้ แขนยาวขายาว โทนสอี อ่ น เมือ่ ออกนอกบา้ น เพือ่ ลดโอกาสการถกู ยงุ กดั ” กระดาษชำ� ระปดิ ปากแจกนั ใชก้ ระดาษชำ� ระหรือเศษผา้ อุดช่องว่างระหว่างก้านดอกไม้ ต้นไมท้ ่ปี ากแจกนั ป้องกนั ยุงลงไป ไขแ่ ละ ก�ำจัดยุงที่เกิดมาใหมไ่ ม่ให้ออกมาได้ ทัง้ ง่าย สะดวก ประหยัด หาวัสดไุ ด้งา่ ยมที ุกบา้ น เพียงแต่ ทา่ นทำ� เป็นประจ�ำเปน็ ทกุ ครัง้ ทเี่ ติมน้�ำหรือเปลีย่ นน้�ำในแจกัน “ทชิ ชู่อดุ ปากแจกัน ทุกครั้งหลังเตมิ นำ้� ปอ้ งกนั ยงุ ลายลงไปวางไข่” 100 วธิ ีปราบยุง 19

ควำ�่ ภาชนะท่ีไม่ใช้ คว�่ำภาชนะที่ไม่ใช้ ไม่ให้มีส่วนที่สามารถกักเก็บน�้ำได้ เพื่อป้องกันน�้ำขัง จนกลายเป็นแหล่ง เพาะพนั ธ์ุยงุ ลาย “คว�่ำ ถว้ ย ชาม กะละมัง ไม่ใหน้ �้ำขงั ปอ้ งกันยุงลายลงไปวางไข่” กับดักลกู นำ้� ยุง ใช้ขันพลาสติก หรือขวดน้�ำ ดดั แปลงเป็นกบั ดกั นำ� ไปลอยดักลกู นำ�้ และตัวโม่งซ่งึ จะว่ายเขา้ กบั ดักเองตามธรรมชาติ แล้วน�ำลกู น�ำ้ ตัวโม่ง ไปทำ� ลายทกุ วนั ใช้ได้ดีในถงั อาบนำ�้ อ่างนำ้� หอ้ งนำ้� กับดักลกู นำ�้ ยุง กบั ดกั ลูกนำ�้ ยงุ ทม่ี า :กลุ่มกีฏวทิ ยาฯส�ำนักโรคติดตอ่ นำ� โดยแมลง ที่มา http://www.manager.co.th/Science/ ViewNews.aspx? “กบั ดักลูกน�้ำยงุ ดักทกุ วนั ทิ้งทุกวนั ” 20 100 วธิ ปี ราบยุง

เก็บบา้ นให้ปลอดโปรง่ การเกบ็ บา้ นให้ปลอดโปร่งไมใ่ หย้ งุ ลายเกาะพัก เก็บขยะ เศษภาชนะไม่ใหเ้ ปน็ แหล่งเพาะพนั ธุ์ ของยุงลาย และเกบ็ แหลง่ น�้ำปิดใหม้ ิดชดิ หรอื เปล่ยี นถ่ายน�้ำทุกสปั ดาห์เป็นการปอ้ งกนั ทด่ี ีอกี ทางหนงึ่ ท่ี จะชว่ ยไมใ่ ห้ยงุ ลายวางไขไ่ ด้ สว่ นในท่ที ำ� งานควรดำ� เนนิ การ 5 ส. 3 เกบ็ โดย “5 ส.” คอื 1) สะสาง เก็บข้าวของให้ปลอดโปร่ง 2) สะดวก จัดวางหรือจัดเก็บส่ิงของให้เป็นระเบียบ 3) สะอาด การดูแลรักษาส่ิงแวดล้อมในท่ีท�ำงาน ใหเ้ รียบรอ้ ย 4) สรา้ งมาตรฐาน คือ รักษามาตรฐาน 3 ส. แรกใหด้ ี และ 5) สรา้ งวินยั ปฏบิ ตั ติ ามมาตรฐาน กฎระเบยี บตา่ งๆ ทต่ี งั้ ไว้อยา่ งสมำ่� เสมอ “เกบ็ ให้เกล้ียง ไม่เลยี้ งยุงลาย” 100 วธิ ีปราบยงุ 21

การปิดปากภาชนะ วธิ ใี ช้ : ปิดปากภาชนะเก็บน้�ำด้วยผ้าตาข่ายไนล่อน ฝาอะลูมิเนียมหรือวัสดุอื่นใดที่ สามารถปิดปากภาชนะ เก็บน้�ำนั้นได้อย่างมิดชิดจนยุงลายไม่สามารถเล็ดลอด เข้าไปวางไข่ได้ ข้อดี : ง่าย สะดวก ประหยดั มีประจ�ำบ้าน ข้อจำ� กดั : ตอ้ งหมั่นดแู ลใหป้ ิดป้องกนั อยู่เสมอ ภาชนะทเ่ี หมาะสม : โอ่ง ความถีใ่ นการปฏิบตั ิ : จนกว่าจะเปิดใหม่ ความยงุ่ ยาก : ไมย่ ุ่งยาก ความยง่ั ยนื : มคี วามย่ังยืนสูง “ปิดปากภาชนะเก็บกกั น�้ำ ทำ� ไดง้ า่ ย ปอ้ งกนั ยงุ ลายได้อย่างมปี ระสิทธภิ าพ” 22 100 วธิ ีปราบยุง

ขอบฝาท่ีปิดถังน�้ำ ภาชนะกักเก็บน้�ำใช้ที่มีฝาปิด จะมีขอบท่ีอาจมีน้�ำขัง แม้ระดับน้�ำเพียงเล็กน้อยก็สามารถเป็น แหล่งเพาะพันธยุ์ งุ ลายได้ วธิ ีการ : หม่ันตรวจดูขอบฝาท่ีปิดถังน้�ำ ถ้าพบมีน�้ำขังให้เทน้�ำท้ิงและท�ำความสะอาดขอบฝาที่ปิด ถงั น้�ำเป็นประจำ� สัปดาห์ละคร้ัง “ขอบฝาถงั ท่มี ีน้�ำขังเพยี งเลก็ น้อย ก็เป็นแหล่งเพาะพันธยุ์ ุงได้ ตอ้ งคอยเทนำ�้ ทง้ิ เป็นประจำ� ” ถงั นำ้� ห้วิ ได้ ถังน�้ำแบบห้ิวได้ นิยมใช้ในการเก็บน้�ำใช้ในห้องน้�ำ หรือใส่น้�ำไว้ใช้ภายในบ้าน หากไม่มีฝาปิด มิดชิดอาจเปน็ แหลง่ เพาะพนั ธ์ยุ ุงลายได้ วิธกี าร : ควรท�ำความสะอาดเป็นประจ�ำ หรือใช้ฝาพลาสติกปิดเม่ือใช้งานเสร็จ เพ่ือป้องกันยุงลาย ไปวางไขภ่ ายในภาชนะ “ปดิ ฝาถังพลาสติก หรือหมั่นทำ� ความสะอาดเปลยี่ นนำ�้ ทกุ สปั ดาห์ เพอ่ื ป้องกนั ยงุ ลายลงไปวางไข่” 100 วธิ ีปราบยุง 23

ทำ� ความสะอาดบ่อซเี มนต์ บ่อซีเมนต์มีใช้กันยังแพร่หลายท้ังในอดีตและปัจจุบัน ท้ังใช้ในการเกษตร เช่น การเล้ียงปลา กบ เป็นต้น หรือการกกั เกบ็ น�้ำไว้ใช้ แต่การใช้บอ่ ซีเมนตใ์ นการกกั เกบ็ นำ�้ ไว้ใชอ้ าจจะเปน็ แหลง่ เพาะพันธ์ุ ลูกน�้ำยุงลายได้ จึงควรมกี ารท�ำความสะอาดเป็นประจำ� วธิ กี าร : ควรท�ำความสะอาดบ่อซีเมนต์เป็นประจ�ำ โดยการล้าง ขัดรอบๆบ่อซีเมนต์ด้านในเพื่อ ก�ำจดั ไข่ของ ลูกนำ�้ ยุงลาย “ขัดล้างบ่อซเี มนต์เป็นประจ�ำ เพอื่ ก�ำจดั ไขข่ องยุงลาย หรอื ใสท่ รายกำ� จัดลกู น�้ำ เพอื่ ปอ้ งกนั ยุงลาย” 24 100 วธิ ปี ราบยงุ

ยางรถยนต์เก่า ยางรถยนต์เก่าถือเป็นขยะชิ้นใหญ่ ท่ีมีความยุ่งยากในการก�ำจัด ปกติเวลาเราเปลี่ยนยาง รถยนต์ มักจะไม่น�ำยางเก่ากลับไปด้วย เม่ือฝนตกมาจึงท�ำให้มีน้�ำขัง และเป็นแหล่งเพาะพันธุ์ยุงลายได้ อยา่ งดี เนือ่ งจากไมม่ ีคนดูแล วธิ ีการ : เกบ็ ทง้ิ , นำ� ไปเผาทิง้ หรอื ดัดแปลงใชป้ ระโยชน์ เช่น ยางรถยนตน์ �ำมาท�ำเป็นของเล่นเดก็ ปลูกต้นไม้หรือนำ� มาท�ำเปน็ เฟอรน์ เิ จอร์ตกแตง่ บา้ น เป็นตน้ “ยางรถยนต์ท้งิ ไวไ้ ม่ไดใ้ ช้งาน เปน็ แหลง่ ทยี่ ุงลายชอบวางไข่ ตอ้ งเก็บดแู ลไมใ่ หม้ ีน�ำ้ ขงั ” รางนำ�้ ฝน วธิ ีการ : หมั่นส�ำรวจและท�ำความสะอาดรางน้�ำฝนเป็นประจ�ำเดือนละครั้ง เพ่ือไม่ให้มีเศษใบไม้ หรือเศษขยะตกคา้ งอย่ใู นรางน้�ำฝนป้องกนั ไม่ใหเ้ ป็นแหลง่ เพาะพนั ธ์ยุ งุ “สำ� รวจและท�ำความสะอาดรางน�้ำฝน ไมใ่ ห้มีนำ้� ขัง ป้องกนั แหล่งเพาะพนั ธ์ุยงุ ลาย” 100 วิธีปราบยุง 25

ซุ้มน�้ำตกจำ� ลอง วธิ ีการ : เล้ียงปลากนิ ลกู นำ�้ ยงุ บรเิ วณซมุ้ น�้ำตกจำ� ลอง เชน่ ปลาหางนกยงู เป็นต้น “น�ำ้ ตกจำ� ลองในสวน เปน็ แหล่งเพาะพันธยุ์ ุงลาย ควรปลอ่ ยปลากินลูกนำ้� เพ่อื ช่วยลดปรมิ าณยุง” กะลามะพรา้ ว กะลามะพร้าว กะลามะพร้าวแปรรูป วิธกี าร : การจัดการกะลามะพร้าวเพื่อไมใ่ ห้เป็นแหลง่ เพาะพันธุ์ยงุ ลาย คือ เกบ็ ทงิ้ ท�ำลาย หรือแปรรปู เปน็ วัสดุเครื่องใช้ตา่ งๆ หรือของเล่น ฯลฯ “กะลามะพรา้ วทม่ี ีน�้ำขัง เป็นแหล่งเพาะพันธย์ุ ุงลายได้ ควรเก็บในทร่ี ่ม นำ� ไปท�ำลายหรือแปรรปู ” 26 100 วธิ ปี ราบยงุ

กาบไม้ที่น้ำ� ขังได้ สับปะรดสี วธิ ีการ : การจัดการแหล่งเพาะพันธุ์ยุง ที่อาจพบได้ในพวกพืชท่ีมีกาบใบท่ีเล้ียงไว้เป็นไม้ประดับอยู่ รอบบริเวณบ้าน เช่น ต้นสับปะรดสี ท�ำโดยใส่ทรายทีมีฟอส (ทรายก�ำจัดลูกน�้ำยุง) บรเิ วณกาบใบ หรอื ใส่สารซกั ล้างบรเิ วณกาบใบ เปน็ ตน้ “ตน้ ไมใ้ บกาบ เชน่ สับปะรดสี เปน็ แหลง่ เพาะพันธ์ยุ ุงได้ แมม้ นี ำ�้ ขังเพียงเล็กน้อย ควรใส่ทรายก�ำจดั ลูกนำ�้ เพ่ือป้องกันยุงลาย” ตอไม้ท่ีมีน้ำ� ขังได้ ตอไมท้ ่ีมนี �้ำขงั ได้ ตอไมท้ มี่ ีน�ำ้ ขงั ได้ วิธกี าร : เก็บเผาทิ้งท�ำลาย หรือแปรสภาพเป็นของใช้ท่ีมีประโยชน์ เช่น น�ำไปท�ำเป็นเฟอร์นิเจอร์ หรือกระถางตน้ ไม้แบบใชด้ นิ ปลกู ฯลฯ “ตอไม้ทมี่ นี ำ้� ขงั เปน็ แหล่งเพาะพันธย์ุ ุงได้ แมม้ นี �้ำขงั เพยี งเล็กนอ้ ย ควรน�ำไปท�ำลาย แปรรูป หรอื ใสท่ รายกำ� จดั ลกู น�้ำเพอ่ื ปอ้ งกนั ยุงลาย” 100 วธิ ปี ราบยงุ 27

การใชก้ าลกั น้�ำและระบบน้�ำวน วิธีใช้ : ใช้กาลักน้�ำและระบบน�้ำวน ดูดถ่ายลูกน้�ำและตัวโม่งออกจากภาชนะได้หมด ภายใน 5-10 นาที ขอ้ ด ี : ง่าย สะดวก ประหยัด สามารถดดู กำ� จัดลกู น�ำ้ ได้เกอื บหมดเพียงครั้งเดยี วภายใน 5-10 นาที ต่อภาชนะ ขอ้ จ�ำกดั : ภาชนะทม่ี ตี ะกอนสกปรกมาก จะท�ำให้สายลกั น�้ำอดุ ตนั ได้ ภาชนะทเี่ หมาะสม : ถงั น้ำ� โอง่ ท่มี รี ปู ทรงกลม ความถ่ีในการปฏิบตั ิ : สปั ดาห์ละ 2 ครัง้ ความยัง่ ยืน : ตอ้ งท�ำบ่อยๆ “กาลกั น�้ำ ท�ำไดง้ ่าย ดูดถ่ายลูกน้ำ� ยุงลาย ชว่ ยลดปรมิ าณยุง” 28 100 วธิ ีปราบยุง

เปล่ียนน้ำ� แจกันดอกไม้ วธิ ใี ช้ : หมั่นเปล่ียนน้�ำทุก 7 วัน วิธีนี้เหมาะส�ำหรับภาชนะเล็กๆท่ีเก็บน้�ำไม่มาก เช่น แจกันดอกไม้สด ทั้งที่เป็นแจกันที่ห้ิงบูชาพระ แจกันท่ีศาลพระภูมิ หรือแจกัน ประดับตามโต๊ะ รวมทั้งภาชนะและขวดประเภทต่างๆท่ีใช้เล้ียงต้นพลูด่าง พลูฉลุ ออมทอง ไผ่กวนอิม ฯลฯ. ข้อด ี : ง่าย สะดวก ก�ำจัดลกู น้ำ� ยุงได้หมด ขอ้ จ�ำกัด : ไมม่ ี ภาชนะทเ่ี หมาะสม : แจกันดอกไม้ ความถใ่ี นการปฏบิ ตั ิ : เปลย่ี นนำ�้ ทุก 7 วนั ความย่งุ ยาก : ไมย่ งุ่ ยาก ความยง่ั ยืน : มีความยงั่ ยืน “ทำ� ความสะอาด เปลยี่ นน้�ำแจกันทกุ สัปดาห์ ปอ้ งกนั ไมใ่ หเ้ ปน็ แหล่งเพาะพนั ธ์ุยุงลาย” 100 วิธปี ราบยุง 29

การเติมน้ำ� เดือดเทใส่ในถ้วยหล่อน�้ำขาตู้กบั ขา้ ว ตม้ น�ำ้ เดือด เติมน�้ำเดอื ดจัดเทใส่ในถ้วยหลอ่ น�ำ้ ขาต้กู บั ข้าว ท่มี า : กลมุ่ กีฏวิทยาฯ ส�ำนักโรคตดิ ตอ่ น�ำโดยแมลง วธิ ใี ช ้ : เตมิ น�ำ้ เดือดจดั เทใสใ่ นถว้ ยหล่อนำ้� ขาตกู้ ับขา้ ว ทกุ 7 วนั วธิ นี ีใ้ ชไ้ ด้กบั ถว้ ยหล่อ ขาต้กู ับข้าวกันมด ซ่ึง ถ้าหากในช่วง 7 วนั ท่ผี า่ นมามลี กู นำ้� เกิดข้ึน ลูกนำ้� ก็จะถูก นำ้� เดือดลวกตายไป ขอ้ ดี : ง่าย สะดวก ประหยัด มปี ระจ�ำบ้าน ข้อจ�ำกัด : ส้นิ เปลืองเชอ้ื เพลิง ภาชนะทเี่ หมาะสม : ขาตู้กบั ขา้ ว ความถใ่ี นการปฏิบัติ : ทุกสปั ดาห์ ความยงุ่ ยาก : ไมย่ ่งุ ยาก ความยั่งยนื : ต้องทำ� บอ่ ย “นำ�้ เดือด ทำ� เองได้ง่ายในครัวเรอื น ใสจ่ านรองขาตกู้ บั ข้าว จานรองกระถาง ชว่ ยก�ำจัดลกู น้ำ� ยงุ ลาย” 30 100 วธิ ีปราบยงุ

เกบ็ ทง้ิ หรอื ใชป้ ระโยชนจ์ ากเศษวสั ดุท่ีไม่ใชแ้ ล้ว วิธีใช ้ : เกบ็ ท้งิ หรอื ดัดแปลงใช้ประโยชน์ เศษภาชนะวัสดุต่างๆ ท่ไี ม่ใช้ประโยชน์ และทง้ิ กระจายอยู่ทว่ั ไป รอบๆ บ้าน เช่น ขวด ไหแตก กะลา กระป๋อง ยางรถยนต์ ฯลฯ ควร เก็บท้ิง ถมดนิ ทราย ไมใ่ ห้น้�ำ ขัง ใสผ่ งซกั ฟอก ลงในวสั ดขุ ังน�้ำที่เคลอื่ นย้าย ยาก หรือดัดแปลงใช้ประโยชน์ เช่นยางรถยนต์น�ำมา ดัดแปลงเป็นเคร่ืองใช้ ตา่ งๆ ในชวี ิตประจ�ำวนั ขอ้ ดี : งา่ ย ประหยัด สะอาด เรียบร้อย ถาวร ก�ำจัดลูกน้�ำได้หมด ข้อจ�ำกดั : ใชเ้ วลา ความถี่ในการปฏิบตั ิ : ทกุ สัปดาห์ ความยุ่งยาก : ไมย่ ุ่งยาก ความยง่ั ยืน : มคี วามยง่ั ยนื “เก็บให้เกลย้ี ง ไม่เลย้ี งยงุ ลาย” 100 วธิ ีปราบยุง 31

การดแู ลภาชนะเกบ็ นำ้� ภาชนะกักเก็บน้�ำ ล้วนเป็นแหล่งเพาะพันธุ์ลูกน�้ำยุงลายท่ีดี ถ้าไม่รู้จักการจัดการและดูแล ความสะอาดภาชนะเก็บน�้ำขนาดใหญ่ ใช้ฝาปิดภาชนะเก็บน้�ำเพ่ือป้องกันยุงลายไม่ให้เข้าไปวางไข่ ส่วนภาชนะเก็บน้�ำขนาดเล็ก ใช้ฝาปิดเมื่อใช้งานเสร็จเรียบร้อยแล้ว หรือใช้ผ้าตาข่ายในล่อนคลุมปาก ภาชนะไว้ และคอยตรวจสอบอยา่ ให้ฝาปดิ หรือตาข่ายมรี อยขาดรวั่ การปดิ ฝาภาชนะน�ำ้ ใช้ “เกบ็ นำ้� ใชอ้ ย่างปลอดภยั อย่าปลอ่ ยใหย้ งุ ลายวางไข”่ 32 100 วธิ ปี ราบยงุ

ศาลพระภูมิ บริเวณศาลพระภูมิ จะมีภาชนะ แจกัน แก้วน้�ำ ท่ีต้ังถวายไว้ ก็เป็นแหล่งเพาะพันธุ์ลูกน�้ำยุงลายได้เหมือน กัน เพราะฉะนั้น “ควรท�ำความสะอาดและเปลี่ยนถ่าย นำ้� จากแจกันและแก้วนำ้� ทกุ 7 วนั ” “ปอ้ งกนั การเพาะพันธ์ุลกู น้ำ� ยงุ ลาย คณุ เองกท็ �ำได้ เพียงเปลีย่ นน�ำ้ ทกุ 7 วนั ” การจดั การแกว้ น�้ำ แจกนั ในศาลพระภูมิ มือพฆิ าตยงุ เมื่อพบยุงบินบริเวณทห้อง เช่น ในห้องน้�ำ ให้ใช้สบู่หรือ ยาสระผมมายีท่ีมือให้เกิดฟองแล้วใช้ไล่จับยุงขณะบินได้อย่าง ง่ายตาย เพราะแรงตึงผิวจากสารซักล้างจะยึดตัวยุงกับผิวหน้า มือและยงุ จะตายทันที “ปราบยุงลายใหส้ ้นิ ซาก ไม่ยุ่งยากด้วยมอื เรา” 100 วธิ ีปราบยงุ 33

แจกันไหว้พระ แจกนั ไหวพ้ ระ.หรือแจกันท่เี ราจัดดอกไม้ “ควรทำ� ความสะอาดและเปลยี่ นถ่ายน้�ำจากแจกัน และแก้วน�้ำทุก 7 วัน” เพ่ือไม่ให้เป็นแหล่งเพาะพันธุ์ลูกน�้ำยุงลาย วิธีน้ีเหมาะส�ำหรับภาชนะเล็กๆ ท่ีเก็บน�้ำไม่มาก รวมท้ังภาชนะและขวดบรรจุน�้ำประเภทต่างๆ ท่ีใช้เล้ียงต้นพลูด่าง พลูฉลุ ออมทอง ไผก่ วนอิม ฯลฯ “แค่เปลี่ยนน้ำ� ทุก 7 วัน ป้องกนั การเพาะพนั ธ์ลุ ูกน้ำ� ยงุ ลาย” 34 100 วิธีปราบยงุ

แจกนั พลูดา่ ง วิธกี าร : การจัดการแจกันพลูด่างท�ำได้หลายวิธีในการป้องกันและควบคุมก�ำจัดลูกน�้ำยุง เช่น เปล่ยี นน้�ำทกุ 7 วนั ใส่ทรายเทมฟี อสกำ� จดั ลูกน�้ำหรอื เปลีย่ นมาใชด้ นิ หรอื ดินวทิ ยาศาสตร์ แทนการใช้น้�ำในการปลูกพลูด่างในแจกัน หรือใช้กระดาษทิชชูหรือเศษผ้า อุดช่องว่าง ระหวา่ งก้านไมท้ ีป่ ากแจกัน “แค่เปล่ียนน�้ำ ทกุ 7 วนั ป้องกันการเพาะพันธุ์ลกู น้�ำยุงลาย” 100 วธิ ปี ราบยุง 35

การกำ�จดั และปอ้ งกันยงุ ลาย ด้วยวธิ ีทางชวี ภาพ ใชว้ ิธี “ธรรมชาติ จดั การธรรมชาติ” หม้อขา้ วหมอ้ แกงลิง หม้อข้าวหม้อแกงลิงชนิดน้ีมชี ่ืออืน่ ว่า ชอ่ หมอ้ แกง หม้อแกงคา่ ง แต่ทางการคา้ มกั เรียกสน้ั ๆว่า “แอม” ซง่ึ มาจากชอ่ื ชนดิ วา่ “แอมพลลู าเรีย” พบทางภาคใต้ทีจ่ ังหวดั สงขลา สตูล ปัตตานี นราธวิ าส พันธ์ไุ ทยสีเขยี วประดับนำ้� ตาล พันธุต์ า่ งประเทศสแี ดงปากแดง ท่มี า : พืชกนิ แมลง Carnivorous Plant, กรมปา่ ไม้ ขอ้ ดี : นอกจากเป็นไม้ประดับสวยงามแล้ว ยังสามารถดักแมลงท่ีบินมาบริเวณรอบๆ ไดด้ อี กี ข้อจำ� กัด : ควรรดวันละคร้ัง และอยู่ในบริเวณแสงแดดส่องถึง (ถ้ารดน้�ำมากเกินไปอาจ ท�ำใหร้ ากเนา่ ได)้ ภาชนะทเี่ หมาะสม : เล้ยี งในกระถางเปน็ ไมป้ ระดับบรเิ วณบ้าน “ปลูกพืชกนิ ยุงเป็นไมป้ ระดับช่วยลดจำ� นวนยุง ร่วมกับการหม่ันดแู ลภาชนะไมใ่ หม้ นี ำ้� ขงั เพอ่ื ลดแหล่งเพาะพันธยุ์ งุ ลาย” 36 100 วิธปี ราบยุง

เขนงนายพราน มีช่ืออ่ืนว่า กระบอกน�้ำนายพราน ลึงค์นายพราน หม้อข้าวหม้อแกงลิง หม้อข้าวลิง และ เหน่งนายพราน ในตลาดไม้ประดับ มักเรียกช่ือชนิดว่า “มิราบิลิส” ในเมืองไทยพบทั้งภาคตะวันออก ภาคตะวัน ออกเฉยี งเหนอื ภาคเหนือ และภาคใต้ เลี้ยงง่าย โต ขยายพนั ธไ์ุ ดเ้ ปน็ จำ� นวนมาก พันธป์ุ ากสแี ดง พนั ธุส์ แี ดง ท่มี า : พชื กนิ แมลง Carnivorous Plant, กรมป่าไม้ ขอ้ ดี : นอกจากเป็นไม้ประดับสวยงามแล้ว ยังสามารถดักแมลงที่บินมาบริเวณรอบๆ ไดด้ ีอีก ขอ้ จำ� กดั : ควรรดวันละคร้ัง และอยู่ในบริเวณแสงแดดส่องถึง (ถ้ารดน�้ำมากเกินไปอาจ ท�ำใหร้ ากเน่าได้) ภาชนะที่เหมาะสม : เล้ยี งในกระถางเป็นไมป้ ระดบั บรเิ วณบา้ น “ปลูกพชื กินยงุ เปน็ ไมป้ ระดับชว่ ยลดจ�ำนวนยุง รว่ มกับการหมน่ั ดูแลภาชนะไม่ใหม้ ีน�้ำขงั เพ่อื ลดแหล่งเพาะพนั ธย์ุ งุ ลาย” 100 วธิ ปี ราบยงุ 37

กาบหอยแครง กาบหอยแครง เป็นพืชกินสัตว์ที่ดักจับและย่อยกินเหยื่อพวกแมลงและแมงท่ีจับได้ มีกับดัก คล้ายคล้ายบานพบั แบ่งออกเปน็ 2 กลีบ อยทู่ ่ปี ลายใบของแต่ละใบ และมขี นกระตุ้นบางๆบนพ้นื ผิวดา้ น ในกบั ดกั เมอ่ื แมลงมาสมั ผัสขนกระตุ้นสองครั้ง กับดักจะงับเข้าหากนั ขอ้ ดี : นอกจากเป็นไม้ประดับสวยงามแล้ว ยังสามารถดักแมลงท่ีบินมาบริเวณรอบๆ ได้ดีอกี ข้อจ�ำกัด : ควรรดวันละคร้ัง และอยู่ในบริเวณแสงแดดส่องถึง (ถ้ารดน�้ำมากเกินไปอาจ ทำ� ให้รากเน่าได้) ภาชนะที่เหมาะสม : เล้ยี งในกระถางเปน็ ไม้ประดบั บริเวณบ้าน “ปลกู พชื กนิ ยุงเป็นไมป้ ระดบั ชว่ ยลดจำ� นวนยุง รว่ มกบั การหมั่นดูแลภาชนะไม่ให้มนี ำ้� ขงั เพอื่ ลดแหล่งเพาะพันธย์ุ ุงลาย” 38 100 วิธปี ราบยุง

การปล่อยปลากินลกู น้ำ� อา่ งบวั กระถางต้นไมน้ ำ้� ภาชนะขังนำ�้ ตา่ งๆ สามารถเป็นแหลง่ เพาะพันธ์ุยงุ ลาย ซ่งึ น�ำโรคไข้ เลอื ดออก ไข้ติดเช้ือไวรัสซิก้า และไข้ปวดขอ้ ยงุ ลายได้ การปล่อยปลากนิ ลูกน�ำ้ เปน็ วิธีควบคมุ ยงุ ลาย ที่ประชาชนสามารถทำ� ไดเ้ องงา่ ยๆ โดยปอ้ งกนั ไม่ให้ลูกน้�ำได้มีโอกาสเติบโตขึ้นมาเป็นยุงตัวเต็มวัยที่จะบินไปมาก�ำจัดได้ยาก และจะมากัดคนท�ำให้ ปว่ ยได้ ตัวอย่างปลากินลูกน�้ำท่ีหาได้ง่ายในชุมชน เช่น ปลาหางนกยูง ปลากัด เพียงแค่ปล่อยในอ่าง หรือภาชนะต่างๆ และหมั่นตรวจดูทุกสัปดาห์ว่าปลายังมีชีวติ อยหู่ รอื ไม่ ข้อดี : ประสิทธิภาพในการควบคุมลูกน�้ำได้ดี เนื่องจากปลาจะกินทั้งลูกน้�ำและตัวโม่งของยุง ปลาด�ำรงชีวิตอยู่ในสภาพแวดล้อมที่เป็นแหล่งเพาะพันธุ์ยุง และเพาะเล้ียงขยายพันธุ์ ได้งา่ ย 100 วธิ ีปราบยงุ 39

ข้อควรระวัง : ตอ้ งตรวจสอบ สอบถามให้แนใ่ จว่าปลาทน่ี ำ� มาปล่อยเป็นปลากนิ ลูกน้�ำ ไม่ใช่ปลาทกี่ ิน พืชเท่านั้น และการปล่อยปลายอาจท�ำให้น้�ำมีกล่ินคาวปลาเล็กน้อย จึงเหมาะกับ ภาชนะเกบ็ น้�ำทีไ่ มใ่ ชน่ ้ำ� กินนำ้� ใช้ “ปล่อยปลากินลูกนำ้� ในภาชนะที่มนี �ำ้ ขัง กระถางต้นไมน้ ำ้� และอ่างบัว จะชว่ ยควบคุมยุงลาย” ลูกน้ำ� ยงุ ยกั ษ์ ลูกน�้ำยุงยักษ์ เป็นศัตรูตามธรรมชาติท่ีกินลูกน�้ำยุงลายได้ดี ท้ังลูกน้�ำและตัวโม่ง มักอาศัยอยู่ ตามทอ้ งรอ่ ง ในสวน บริเวณทมี่ ตี น้ ไมร้ ่มรื่น อาจพบลูกน�ำ้ ยงุ ยกั ษไ์ ด้ตามโอ่งนำ�้ ทอ่ี ยนู่ อกบ้าน ในโพรงไม้ ตอไม้ ตอไผ่ กาบต้นเตย กะลามะพร้าว เป็นต้น ลูกน�้ำยุงยักษ์จะลอยตัวนิ่งๆรอเหยื่อ และจะกินเหยื่อ ทุกชนิด (แม้แต่ลูกน�้ำยุงยักษ์ด้วยกัน) ท่ีว่ายน�้ำเข้ามาใกล้ ยุงยักษ์ท้ังตัวผู้และตัวเมียไม่กัดคนและสัตว์ จะกนิ แต่น�ำ้ หวานจากดอกไมผ้ ลไม้เทา่ นน้ั วิธีใช้ลูกน้�ำยุงยักษ์กินลูกน�้ำยุงลาย: ยุงยักษ์จะมาวางไข่เองในแหล่งน�้ำขัง เป็นศัตรูธรรมชาติ ของลกู นำ้� ยุงลาย “ลกู นำ�้ ยงุ ยกั ษ์ กนิ ลูกน�ำ้ ยงุ ลายได้ดี ทั้งยุงลายท่ีเป็นระยะลกู น้ำ� และตัวโมง่ ” 40 100 วิธปี ราบยงุ

ตัวออ่ นแมลงปอ ตัวอ่อนแมลงปอ อาศัยอยู่ตามแหล่งน้�ำจืดทั่วไป ลักษณะแตกต่างจากแมลงปอตัวเต็มวัย แมลงปอตัวเมียวางไข่ในน้�ำ หรือตามพืชน�้ำ ตัวอ่อนแมลงปอกินตัวอ่อนของแมลงท่ีอาศัยในน�้ำ รวมถึง ลูกน�้ำยงุ ชนิดตา่ งๆ ด้วย ตัวอ่อนแมลงปอบ้าน ตัวอ่อนแมลงปอเข็ม ตัวออ่ นแมลงปอขณะกนิ ลูกนำ้� วิธใี ช ้ : นำ� ตวั อ่อนแมลงปอมาปลอ่ ยในภาชนะขังน้ำ� หรือแอ่งน้�ำ “ตัวอ่อนแมลงปอ เป็นศตั รูธรรมชาตขิ องลกู น�ำ้ ยงุ ลาย” 100 วธิ ปี ราบยุง 41

มวนแมงป่องน�้ำ มวนแมงปอ่ งน�้ำเปน็ มวนตวั ห�้ำท่อี าศัยอยู่ในน�้ำ มรี ูปร่างคลา้ ยแมงปอ่ ง มีขาคหู่ นา้ เปน็ แบบขา จับหรือขาหนีบใช้ส�ำหรับจับเหยื่อ ขาคู่หลังเป็นแบบขาเดิน มีล�ำตัวผอมยาวสีด�ำ และสีน้�ำตาล มีปีก ท่ีเจรญิ ดี ส่วนทอ้ งมแี พนหางยาว 2 อนั ซง่ึ สามารถประกบกนั เป็นท่อหายใจ ซง่ึ แพนหางน้ีจะยาวเทา่ กบั ความยาวของล�ำตัวขนาดประมาณ 40 มิลลิเมตร พบได้ตามบริเวณรากต้นไม้และพืชท่ีข้ึนริมน�้ำ ชอบอาศัยตามแหล่งนำ้� ธรรมชาติ อยู่ตามหนองนำ้� สระ ลำ� คลองและเกาะพกั ตามพชื น้ำ� วิธใี ช้ : นำ� มวนแมงป่องนำ�้ มาปล่อยในภาชนะขังนำ้� หรอื แอง่ น�้ำ “ตวั อ่อนมวนแมงปอ่ งน�้ำ เป็นศตั รูธรรมชาติของลูกน้ำ� ยุงลาย” มวนวน มวนวน เป็นแมลงท่ีอาศัยอย่ใู นนำ้� ทงั้ ตัวอ่อนตัวเต็มวัย ชอบหงายทอ้ งว่ายนำ�้ รปู รา่ งลักษณะ คล้ายมวนกรรเชียง มักพบเกาะพักตามผิวน้�ำ กินแมลงชนิดอื่นเป็นอาหาร ท้ังแมลงตัวท่ีใหญ่กว่าและ แมลงที่อาศัยในนำ้� พบไดต้ ามแหล่งน�ำ้ ธรรมชาตเิ ชน่ สระบึงล�ำหว้ ย ลำ� ธารหรอื แมก้ ระท่งั อ่างบวั วิธีใช้ : น�ำมวนวน มาปล่อยในกระถางต้นไม้น�้ำ อ่างบัว ภาชนะขังน�้ำ หรือแอ่งน้�ำ ท่ีไม่มีสัตว์น้�ำ หรือสตั ว์เล้ียงชนดิ อน่ื อาศยั อยู่ “มวนวน เป็นศตั รธู รรมชาติของลกู น�ำ้ ยงุ ลาย ยุงกน้ ปลอ่ ง ยงุ ร�ำคาญ” 42 100 วธิ ีปราบยุง

มวนกรรเชยี ง มวนกรรเชียง เป็นตัวห�้ำท่ีกินลูกน้�ำ และแมลงตัวเล็กๆ เป็นอาหาร จึงสามารถกินลูกน้�ำ ยุงกน้ ปลอ่ ง ลกู น้ำ� ยงุ ร�ำคาญ ลูกนำ้� ยงุ ลาย และยงุ ตัวเต็มวยั ได้ เป็นแมลงทีอ่ าศัยอยไู่ ด้ทงั้ ในนำ�้ และบนบก พบไดต้ ามแหล่งน้ำ� ธรรมชาติ เช่นสระบึง ลำ� ห้วย ล�ำธารหรือแม้กระทัง่ อา่ งบัว วิธีใช้ : น�ำมวนกรรเชยี ง มาปลอ่ ยในกระถางต้นไมน้ �ำ้ อา่ งบัว ภาชนะขังนำ้� หรือแอ่งน้ำ� ทีไ่ ม่มีสตั ว์ น�ำ้ หรอื สัตว์เล้ียงชนิดอืน่ อาศัยอยู่ “ตัวออ่ นมวนกรรเชียง เป็นศตั รธู รรมชาตขิ องลกู น้ำ� ยุงลาย” ไรน้ำ� จดื ไรน�ำ้ จืด (Copepod) เป็นสิ่งมชี ีวิตกลุ่มเลก็ สามารถพบไดใ้ นแหลง่ น้ำ� ไหล แหลง่ น�ำ้ ขงั หรือ ภาชนะขงั น�้ำ ไรน�ำ้ จดื จะกินสัตว์ในกลมุ่ เดียวกันเองที่มีขนาดเลก็ กวา่ เป็นอาหาร รวมถงึ ลูกน�้ำยุงชนิดต่างๆ และขยายพันธุ์ได้ง่ายเจริญเติบโตได้รวดเร็วในแหล่งน�้ำ จึงสามารถใช้ควบคุมลูกน�้ำยุงร่วมกับแบคทีเรีย กำ� จัดลกู นำ�้ ได้ วธิ ใี ช ้ : น�ำไรน้ำ� จืด มาปลอ่ ยในอ่างบัว กระถางตน้ ไมน้ ำ�้ นำ�้ ไหล นำ�้ นงิ่ นำ้� ขงั ภาชนะขงั นำ�้ ทีไ่ ม่มี ปลาหรือสัตวน์ ำ�้ อน่ื ๆ เนอื่ งจากอาจถกู กนิ เปน็ อาหาร แตไ่ ม่สามารถใช้รว่ มกบั ทรายเทมฟี อ สกำ� จัดลูกนำ�้ ในการควบคุมลูกน�้ำ เน่ืองจากทมี ฟี อสเป็นอันตรายต่อไรนำ้� “ไรน�้ำจืด เปน็ ศตั รูธรรมชาตขิ องลูกน�ำ้ ยุงลาย” 100 วธิ ปี ราบยุง 43

แบคทเี รีย แบคทีเรีย เป็นส่ิงมีชีวิตประเภทหน่ึง มีขนาดเล็ก มองด้วยตาเปล่าไม่เห็น มีอยู่ทั่วไป ในสภาพแวดล้อม เช่น ในดินหรือปะปนอยู่กับเศษใบไม้ มูลฝอยต่างๆ ปะปนอยู่ในเมล็ดข้าวเปลือก ข้าวสาร ฝุ่นผงตามโรงสีข้าว บนใบพชื แมก้ ระทงั่ ในบอ่ น้ำ� อาศยั อย่ใู นดนิ แบคทีเรียท่ีนิยมน�ำมาพัฒนาท�ำเป็นผลิตภัณฑ์ก�ำจัดลูกน�้ำยุงลาย คือแบคทีเรีย B.T.I (Bacil- lus thuringiensis var. israelensisserotype H-14) มีประสิทธิภาพดีในการก�ำจัดลูกน้�ำยุงลายและ ลูกน้�ำยงุ กน้ ปล่อง แตไ่ ด้ผลไม่มากนักสำ� หรับการกำ� จัดลกู น้ำ� ยงุ ร�ำคาญ เม่ือลกู น้ำ� กนิ แบคทเี รยี ผา่ นเข้าไป สูก่ ระเพาะอาหารของลูกน�้ำยุง ผลกึ สารพิษของแบคทเี รยี กจ็ ะแตกตวั ท�ำลายเยื่อบกุ ระเพาะอาหารของ ลกู นำ้� ทำ� ใหล้ กู น�้ำยงุ ตายภายใน 24 ชวั่ โมง แบคทีเรียชนิดนี้มีการผลิตออกจ�ำหน่ายตามท้องตลาดแตกต่างกันไปหลายสูตรให้เลือกใช้ตาม ความเหมาะสมกบั ชนิดของแหลง่ นำ้� และชนดิ ของลกู นำ้� ยุง ไดแ้ ก่ 1. สูตรเคลือบเม็ดทราย เหมาะกับภาชนะกักเก็บน้�ำเพ่ือก�ำจัดลูกน้�ำยุงลาย โดยเม็ดทรายจะ จมลงสู่ก้นภาชนะ เน่ืองจากลูกน�้ำยุงลายหากินที่ก้นภาชนะ แต่ไม่เหมาะท่ีจะใช้ในแหล่งน้�ำธรรมชาติ เน่ืองจากเม็ดทรายจะจมลงไปกบั โคลนตม ท�ำใหป้ ระสิทธภิ าพลดลง 2. สูตรของเหลว ใช้ได้กับภาชนะกักเก็บน้�ำต่างๆเพ่ือก�ำจัดลูกน้�ำยุงลาย อัตราที่แนะน�ำให้ใช้ คือ 1 ซีซี ต่อน�ำ้ 200 ลติ ร 3. สูตรเม็ด ใช้ได้กับภาชนะกักเก็บน้�ำต่างๆเพ่ือก�ำจัดลูกน�้ำยุงลาย อัตราที่แนะน�ำให้ใช้คือ 1 เม็ด ต่อน้�ำ 1 ตุ่ม/โอ่งเล็ก (200 ลิตร) ผลิตภัณฑ์ส�ำเร็จรูป BTI ชนิดเม็ดนี้ มีหลายความเข้มข้น ขนึ้ อยู่กบั ผผู้ ลติ แตล่ ะราย 4. สูตรเคลือบซังข้าวโพด เหมาะส�ำหรับใช้ก�ำจัดลูกน้�ำยุงก้นปล่องในแหล่งน้�ำธรรมชาติ แบคทีเรียสูตรนี้ไม่เหมาะท่ีจะน�ำมาใช้ก�ำจัดลูกน้�ำยุงลายท่ีต้องใส่ลง ในภาชนะกักเก็บน้�ำ เพราะเม่ือ ซงั ข้าวโพดเปื่อยยุ่ยจะท�ำให้นำ�้ เนา่ เสยี ได้ “แบคทีเรีย ผลติ ภณั ฑก์ ำ� จัดลูกน้�ำยุงลาย” 44 100 วธิ ีปราบยุง

อา่ งบวั อ่างบัวเป็นภาชนะท่ีนิยมน�ำมาประดับบ้าน ซึ่งเป็นแหล่งเพาะพันธุ์ยุงลายเป็นอย่างดี เนื่องจากมีสภาพแวดล้อมท่ีเหมาะสมในการวางไข่ ดังน้ัน ควรปล่อยปลาในอ่างบัว เพ่ือป้องกันไม่ให้อ่างบัว เป็นแหล่งเพาะพนั ธล์ุ ูกน้ำ� ยุงลาย แตต่ ้องหม่ันตรวจดูวา่ ปลาทปี่ ลอ่ ยลงไปยังมชี ีวติ อยู่หรอื ไม่ดว้ ย การปลอ่ ยปลาหางนกยูงในอ่างบวั “ปล่อยปลากนิ ลูกน�ำ้ ท�ำลายแหล่งเพาะพนั ธ์ลุ ูกน้�ำยงุ ลาย” 100 วธิ ปี ราบยงุ 45

การใชส้ ารเคมีและสารสกัดจากธรรมชาติ กำ�จดั และป้องกนั ยุง ยาทากนั ยงุ ยาทากันยุงที่ใช้ควรมีฤทธิ์ขับไล่ยุงนานประมาณ 6 ชั่วโมง สารออกฤทธ์ิของยาทากันยุงมี หลายชนดิ เดก็ อายุ 4 ปีขึ้นไป ใชย้ าทากนั ยงุ ทมี่ ีสารออกฤทธิ์ DEET ได้ สว่ นเดก็ อายุ 2 - 4 ปี ควรใชย้ า ทากันยุงจากสารสกัดพืชสมุนไพร เช่น ตะไคร้หอม มะกรูด เป็นต้น หรือสารออกฤทธิ์ IR3535 จะปลอดภยั ตอ่ เด็ก สำ� หรับเด็กอายตุ ำ่� กว่า 2 ขวบ ไม่แนะน�ำให้ใชย้ าทากันยงุ - ก่อนออกมานอกบ้านหรืออยู่ในบริเวณที่เส่ียงต่อยุงกัด ให้ทาสารป้องกันยุงลงบนผิวหนัง ท่โี ผลพ่ น้ เสื้อผา้ บางๆ อย่างทวั่ ถึง - หา้ มทาสารป้องกนั ยงุ กับบรเิ วณท่เี ป็นเนื้อเย่ือออ่ น เชน่ บรเิ วณใกลร้ อบดวงตา รมิ ฝปี าก - หลังทาสารป้องกนั ยงุ เสรจ็ ใหล้ ้างมอื ให้สะอาดทุกครั้ง - การทาสารป้องกันยุงในแต่ละคร้ังจะมีระยะเวลาในการป้องกันยุงเข้ากัดยาวนานแตกต่างกัน ขน้ึ กับชนดิ ของผลติ ภณั ฑ์ - ถ้าผใู้ ชเ้ ปน็ คนมีเหงอื่ อกมาก สามารถทาซ�้ำไดก้ ่อนถึงระยะเวลาท่ผี ลิตภัณฑก์ ำ� หนดไว้ - ปฏิบตั ติ ามขอ้ แนะนำ� ของผลิตภณั ฑ์แตล่ ะชนิดอย่างเครง่ ครดั “ยาทากนั ยงุ หาซ้อื ได้ง่าย หม่นั ทายากนั ยุง ปอ้ งกนั ยุงลายกัด” 46 100 วิธปี ราบยุง

สเปรย์.....ฆา่ ยงุ ผลิตภณั ฑ์ไลย่ ุง แบบสเปรย์ ชนิดกระปอ๋ ง ใช้ฆ่ายงุ โดยฉดี พน่ สเปรยใ์ ห้ถกู ตัวยุง ฉดี พ่นภายใน บ้านและปดิ อบท้งิ ไวป้ ระมาณ 1 ช่วั โมง แลว้ ค่อยเปดิ ระบายอากาศออก ส่วนสเปรย์ท่ีพ่นไล่ยุงที่สกัดจากพืชสมุนไพรอาจออกฤทธ์ิไล่ยุงได้ประมาณ 1 – 2 ชั่วโมง ส่วนการน�ำสารซักล้างมาใช้ท�ำเป็นน้�ำยาฉีดพ่นก็สามารถท�ำได้เช่นกัน (ดูในหน้าวิธีการน�ำสารซักล้างมา ทำ� ยาฉดี ยงุ ) “สเปรยฆ์ า่ ยงุ หาซือ้ ได้งา่ ย ก�ำจัดยุงไดด้ ้วยตัวเอง โดยไมต่ อ้ งรอเจ้าหน้าที่สาธารณสุข” 100 วธิ ปี ราบยงุ 47