อุภยพากย์ปริวัตน์ (นาม)

๑. วิธีเรยี งความภาษามคธ ไมเ หมอื นเรียงภาษาไทย ใชกลบั กัน เชน คําไทยวา สาวก ของพระพุทธเจา คาํ มคธตอ งเรยี งกลับกันวา ของพระพทุ ธเจา สาวก ดงั น้ีประโยคเหลานีผ้ ูเรยี นจงแปลเปนไทย๑. พทุ ธฺ สสฺ สาวโก ๑๔. รกุ ขฺ สสฺ สสุ ิเร อหิ๒. ธมฺเม ปสาโท ๑๕. โกฏเ วีหโย๓. สาวกาน สงฺโฆ ๑๖. กรโิ น ทนฺตา๔. อาจริยสสฺ สิสฺสา ๑๗. มนฺตน สมาคโม๕. คาเม อาวาโส ๑๘. รุกเฺ ข สิขี๖. คาเมสุ ทารกา ๑๙. ทณฑฺ ิสฺส หตฺเถ ทณฺโฑ๗. อาจริยมฺหิ คารโว ๒๐. เสฏิมหฺ ิ วสิ ฺสาโส๘. สงฆฺ สสฺ วหิ าโร ๒๑. วเช ปสโว๙. อุปชฌฺ ายสฺส ปตโฺ ต ๒๒. ปพพฺ ตสฺส สขิ เร เกตุ๑๐. ขตฺติยาน กมุ ารา ๒๓. เสตมุ ฺหิ รโถ๑๑. อคฺคโิ น ขนโฺ ธ ๒๔. ครุโน ปตุ ตฺ า๑๒. อิสนี  อสฺสโม ๒๕. กมุ าราน ครโว๑๓. อริมหฺ า อตุ รฺ าโส ๒๖. วิ ฺ ูน โอวาโท

ประโยค๑ - อุภัยพากยปรวิ ตั น ภาค ๑ - ๒ - หนาที่ 2๒๗. โลเก สยมภฺ ู ๒๙. เวทาน ปารคโุ น๒๘. สยมฺภุโน ธมโฺ ม ๓๐. วิ ฺูหิ อุปสเสโว.ประโยคเหลา น้ี ผูเ รียนจงแปลเปน มคธ๓๑. ความเชอ่ื ในพระพทุ ธเจา ๔๑. เปลว แหงไฟ๓๒. ผล ของพระธรรม ๔๒. ก่ิง ท. แหงตน ไม๓๓. กุฎี ท. ของสงฆ ๔๓. ขา วสกุ ในหมอขาว๓๔. อาจารย ของศิษย ท. ๔๔. เชือก ในคอ แหง หมา๓๕. บา น ท. ในเมือง ๔๕. จุก ในหัว แหง เด็ก๓๖. เด็ก ท. ในวัด ๔๖. กอง แหงขา วเปลอื ก ท.๓๗. หมู แหง หญิง ท. ๔๗. หมู แหงปลา ท. ในสระ๓๘. ตนไม ท. บนภเู ขา ๔๘. รถ ท. ในถนน๓๙. วหิ าร แหงอุปชฌายะ ๔๙. เสา แหง สะพาน๔๐. เมือง แหงกษัตรยิ  ๕๐. คอก แหงสตั วข องเลี้ยง ท. ๒. คุณนามของนามนามบทใด ตองมีลงิ คะ วจนะ วิภตั ติเหมอื นลงิ คะ วจนะ วภิ ตั ติ ของนามนามบทนน้ั เรียงไวห นานาม -นามบทนั้น ดังนี้ อุจโฺ จ รุกโฺ ข ตนไมสูง, อจเฺ จ รกุ เฺ ข สกุณานกทั้งหลาย บนตน ไม สงู .

ประโยค๑ - อภุ ยั พากยปรวิ ตั น ภาค ๑ - ๒ - หนา ที่ 3ประโยคเหลา น้ี ผูเรยี นจงแปลเปน ไทย๕๑. สตตฺ าน อคโฺ ค พทุ โฺ ธ ๖๖. วสิ าเล เขตเฺ ต สสสฺ านิ๕๒. สุนทฺ โร ธมโฺ ม ๖๗. ทารุณา โจรา๕๓. มหนฺโต สาวกาน สงโฆ ๖๘. ทารุเณหิ โจเรหิ ภย๕๔. อคคฺ สฺส พุทฺธสฺส สาสน ๖๙. ทีฆา รชชฺ ุ๕๕. สุนทฺ รสฺส ธมมฺ สสฺ วิปาโก ๗๐. ทีฆาย รชชฺ ยุ า คลุ ๕๖. สุทฺธาน สาวกาน สงโฺ ฆ ๗๑. นว สปปฺ ๕๗. กุสโล อาจรโิ ย ๗๒. นวสฺมึ สปปฺ มฺหิ มกขฺ ิกา๕๘. อาตาปโน สสิ สฺ า ๗๓. มหตี สาลา๕๙. กสุ ลสสฺ อาจริยสสฺ มติ ๗๔. มหติย สาลาย ชนา๖๐. อาตาปน สิสสฺ าน สิกฺขา ๗๕. ครกุ  ธนุ๖๑. อฑฒฺ  กุล ๗๖. ครกุ สสฺ ธนสุ สฺ ชยิ ๖๒. อฑฺฒสสฺ กลุ สฺส ปตุ โฺ ต ๗๗. นลี านิ ปปุ ผฺ านิ๖๓. สคุ นฺธ ปุปฺผ ๗๘. นลี าน ปปุ ฺผาน ราสิ๖๔. สคุ นเธ ปปุ เฺ ผ ภมโร ๗๙. สกุ ฺโก สาลีน โอทโน๖๕. วสิ าล เขตฺต ๘๐. สกุ กฺ สสฺ โอทนสฺส ปาต.ีประโยคเหลา น้ี ผเู รยี นจงแปลเปนมคธ๘๑. พระพุทธเจา ผทู ี่พึ่ง ๘๒. อานภุ าพ ของพระพุทธเจาของสัตว ท. ผูท่ีพง่ึ ของสัตว ท.

ประโยค๑ - อุภยั พากยปรวิ ตั น ภาค ๑ - ๒ - หนาท่ี 4๘๓. ธรรม เลิศ ในโลก ๙๑. รัศมี ของพระอาทิตย รอ น๘๔. ความเลอื่ มใส ในธรรม ๙๒. รศั มี ของพระจันทร เยน็เลศิ ในโลก ๙๓. ตน ไม ท. ใหญ๘๕. บุคคล ท. ผอู รยิ ะ ๙๔. ตนไม ท. บนภเู ขา ใหญ๘๖. คุณ ของบุคคล ท. ผอู รยิ ะ ๙๕. พระสตูป สูง๘๗. นาง กษัตริย ๙๖. ธง บนยอด แหงพระสตูป สงู๘๘. โอรส ของนาง กษตั รยิ  ๙๗. กระดกู ท. แหง ความ เผอื ก๘๙. พระราชา มาคธ ๙๘. หนัง แหง โค ท. ดาํ๙๐. โอรส ใหญ ของ ๙๙. วิมาน แหง พรหม ใหญพระราชา มาคธ ๑๐๐. ดาว ท. ในฟา อนั มือ.๓. กริ ยิ ากิตก ทไ่ี มใ ชอัพยยะ ของนามนามบทใด ตองมลี ิงคะ วจนะ วิภตั ติ เหมอื นลงิ คะ วจนะ วิภัตติ ของนาม-นามบทนน้ั เหมอื นกับคณุ นามทแ่ี สดงมาแลว แตเรยี งไวห ลังนามนาม ดังน้ี ปตุ ฺโต ชาโต บุตร เกดิ แลว, ปต า ตฏุ โ บดิ า ยินดแี ลว .ประโยคเหลา นี้ ผูเรียนจงแปลเปน ไทย๑๐๑. พุทโฺ ธ โลเก อุปฺปนโฺ น ๑๐๔. อาจรโิ ย สิสฺสาน สปิ ปฺ ๑๐๒. สรุ ิโย นเภ อุคฺคโต วาเจนฺโต๑๐๓. ราชา อยุ ฺยาน คโต ๑๐๕. วาณิโช ธานิยา นกิ ฺขนฺโต

ประโยค๑ - อภุ ัยพากยปรวิ ัตน ภาค ๑ - ๒ - หนาท่ี 5๑๐๖. พฺราหมฺ โณ นหานาย ๑๑๗. คลิ าโน สยเน นปิ นโฺ นนทึ คโต ๑๑๘. ตาปโส ผลาน อตถฺ าย๑๐๗. ภกิ ขฺ ู คาม ปณ ฺฑาย วน คโตปวฏิ  า ๑๑๙. ทลทิ ทฺ สสฺ ธน นฏ ๑๐๘. เสฏ โิ น ภริยา รเถน ๑๒๐. ราชนิ ี นารีน มชเฺ ฌ ิตาวถี ิย คตา ๑๒๑. อมจฺจสฺส เคลฺ ชาต๑๐๙. อสิ โย อสสฺ เมสุ นสิ ินนฺ า ๑๒๒. ตณิ านิ ภูมยิ  รุฬหฺ านิ๑๑๐. รโฺ  ปตุ โฺ ต ชาโต ๑๒๓. อจฺฉรยิ  การณ ชาต๑๑๑. ผลานิ รกุ ฺขา ปติตานิ ๑๒๔. รกุ ฺขสสฺ สาขา ภคคฺ า๑๑๒. วธู คพฺเภ นิสินนฺ า ๑๒๕. อมฺพสฺส ผลานิ ปกกฺ านิ๑๑๓. โสภณานิ ปปุ ฺผานิ มลิ าตานิ ๑๒๖. กากา รกุ เฺ ขสุ นลิ นี า๑๑๔. หตถฺ ี ชณิ ณฺ าย สาลาย ๑๒๗. ภรี โุ ก มรณสมฺ า ภโี ติโต ๑๒๘. ภกิ ขฺ ุ อตฺตโน สนฺตเกน๑๑๕. จณโฺ ฑ ปุรโิ ส อตตฺ โน ตฏุ โ าตหี ิ ภนิ โฺ น ๑๒๙. ทารกิ า นทิย นิมุคคฺ า๑๑๖. ปต า ปุตเฺ ตน คาม คโต ๑๓๐. สปปฺ ส สฺ ภาชน ภินนฺ . ประโยคเหลาน้ี ผเู รยี นจงแปลเปน มคธ๑๓๑. พระพทุ ธเจา เกดิ ข้ึนแลว ในโลก๑๓๒. ธรรม ตงั้ อยแู ลว ในสนั ดาน ของสัตบรุ ุษ ท.๑๓๓. พระผูมีพระภาค ถึงแลว ซง่ึ กรงุ ราชคฤห โดยลําดบั

ประโยค๑ - อภุ ยั พากยปรวิ ัตน ภาค ๑ - ๒ - หนา ที่ 6๑๓๔. ฤษี ท. อยแู ลว ในสวน แหง พระราชา๑๓๕. ดอกบัว เขียว เกดิ แลว ในน้ํา๑๓๖. กิง่ ไม แหง ตกแลว จากตนไม๑๓๗. พระราชา ออกแลว จากเมอื ง ดวยบรวิ าร ใหญ๑๓๘. ชาง ดุ หลกี ออกแลว จากฝูง๑๓๙. ขุนนาง ไปแลว ในแมนํ้า ดว ยเรือ๑๔๐. พราหมณ ท. เขาไปแลว สเู มือง เพื่ออนั ขอ๑๔๑. ไฟ ตงั้ ขึ้นแลว แตหลังคา แหงเรอื น๑๔๒. หญิง ท. ไปแลว เพ่อื อันเลน ในแมน ้าํ๑๔๓. จีวร ท. เกิดข้ึนแลว แกสงฆ๑๔๔. จีวร ของสามเณร หายแลว๑๔๕. ลูกหญิง ของเศรษฐี ตายแลว๑๔๖. ตนไม ท. งอกขึน้ แลว ในสวน แหงพระราชา๑๔๗. นางสาวนอ ย ไปแลว สตู ระกลู แหงผวั๑๔๘. ภิกษุ ท. น่งั แลว ในวิหาร ใหญ๑๔๙. คน นอนแลว ในศาลา สูง ใกลบา น๑๕๐. พระจนั ทร ข้นึ ไปแลว ในฟา ในกลางคืน.

ประโยค๑ - อภุ ัยพากยปรวิ ัตน ภาค ๑ - ๒ - หนาที่ 7 ๔. เอกศัพทซึง่ เปนสงั ขยา เปนเอกวจนะอยางเดยี ว ตั้งแตทวฺ ิ จนถึง อฏ ารส เปน พหวุ จนะอยางเดียว ตงั้ แตเอกนู วสี ติ ถงึอฏ นวตุ ิ เปน เอกวจนะ อิตถีลงิ คอ ยา งเดียว แมเขา กบั ศัพทท เี่ ปนพหุวจนะลงิ คอ ืน่ ก็คงอยูอ ยา งนน้ั ไมเ ปลี่ยนไปตาม ดงั นี้ เอโกชโน ชน ผูเดียว, เทวฺ ชนา ชนทั้งหลาย ๒, ปฺจตฺตสึ ายชนาน ลาโภ อปุ ปฺ นโฺ น ลาภ เกดิ ขนึ้ แลว แกชนทงั้ หลาย ๓๕. ประโยคเหลาน้ี ผูเรียนจงแปลเปนไทย๑๕๐. อฏ นฺน ภควโต สาวกาน สมโุ ห๑๕๒. จตฺตาโร ภกิ ขฺ ู คาม ปณฑฺ าย ปวิฏา๑๕๓. ปจฺ มาสา อติกกฺ นฺตา๑๕๔. ตณี ิ อุปลานิ อุทเก ชาตานิ๑๕๕. เอกนู วสี ติ นารโิ ย นหานาย นทึ คตา๑๕๖. เอก ผล รกุ ฺขา ปตติ ๑๕๗. จตุปฺ าสาย ภกิ ฺขูน จวี รานิ ทายเกหิ ทนิ นฺ านิ๑๕๘. สตตฺ อสิ โย นครา นกิ ฺขนตฺ า๑๕๙. อมจฺโจ ฉหิ สหาเยหิ อุยยฺ าน คโต๑๖๐. ทฺวนิ ฺน กฏุ นี  อนตฺ เร มหนโฺ ต สโร๑๖๑. เตวีสติยา กุมาราน อาจรโิ ย คาม ปวฏิ โ๑๖๒. ภควา จตสฺสนฺน ปรสิ าน มชฺเฌ นิสินโฺ น๑๖๓. นทิยา ทวฺ สี ุ ปาเรสุ คามา ิตา๑๖๔. นวนฺน ปตุ ฺตาน มาตรา ธน ทนิ ฺน

ประโยค๑ - อุภัยพากยปรวิ ัตน ภาค ๑ - ๒ - หนา ที่ 8 ๑๖๕. โสฬส สสิ ฺสา อตตฺ โน สตฺถาร อุปคตา. ประโยคเหลา น้ี ผูเรยี นจงแปลเปนมคธ๑๖๖. พระอรหนั ต ท. ๖๑ เกดิ ขนึ้ แลว ในโลก๑๖๗. สาวก ท. ใหญ ของพระผูม พี ระภาค ๘๐๑๖๘. รตั นะ ท. ของจักรพรรดิ ๗ อยา ง๑๖๙. ภิกษุ เขาไปแลว สบู าน ท. ๕ เพ่ือกอนขา ว๑๗๐. วนั ท. ๒๕ ลวงไปแลว๑๗๑. กิ่งไม ท. ๔ หกั แลว จากตน ไม๑๗๒. ชาย ท. ๑๔ ไปแลว ในถนน ดว ยหญงิ ท. ๒๑๑๗๓. ขาว อนั บิดา ของเด็ก ใหแ ลว แกพราหมณ ท. ๔๔๑๗๔. ลกู สาว ท. ๒ ของเศรษฐี นั่งแลว ในหอ ง๑๗๕. ตําแหนง อนั พระราชา ประทานแลว แกช น ท. ๓๘. ๕. ปรุ สิ สพั พนาม ประถมบุรุษ ใชแ ทนนามนามบทใดตองมีลิงคะ และวจนะ เหมือนลิงคะและวจนะของนามนามบทนั้นสว นวิภตั ติน้ัน เหมือนกนั กไ็ ด ตา งกนั ก็ได ดงั น้.ีเอโก อุยยฺ าเน รุกฺโข, โส วาเตน ปหโต, ตสฺส ปณฺณานิปติตาน.ิ ตนไม ในสวน ตน หน่งึ , ตนไมนน้ั อันลม กระทบแลว, ใบทง้ั หลาย ของตน ไมน ้นั หลน แลว ,

ประโยค๑ - อุภัยพากยปรวิ ตั น ภาค ๑ - ๒ - หนา ท่ี 9 ประโยคเหลา น้ี ผเู รียนจงแปลเปน ไทย๑๗๖. ภควา อนุตฺตร สมฺมา สมโฺ พธึ ปตฺโต, ตสสฺ สาสน โลเก ปตถฺ ต.๑๗๗. พหุ รฺโ ธน, ตสฺส นาคเรหิ สุงกฺ า ทนิ นฺ า.๑๗๘. ตโย ชนา ปพฺพชติ า, เต สาสเน วุฑฺฒึ ปตตฺ า.๑๗๙. เสฏ โิ น มาตา สาสเน ปสนนฺ า, ตาย สงฺฆสฺส ทาน ทินฺน.๑๘๐. จตสฺโส วาณชิ สฺส ธตี โร, ตา สามิกาน กุล คตา.๑๘๑. เทวฺ พฺราหฺมณสฺส โคณา, เตสุ เอโก มโต.๑๘๒. พหูนิ จีวรานิ สงฆฺ สสฺ อุปปฺ นนฺ านิ, ตานิ ภกิ ฺขูน วิภตฺตานิ.๑๘๓. อุจจฺ  ขตฺตยิ สสฺ กุล, ต ชเนหิ มานติ .๑๘๔. สรุ โิ ย ปพุ พฺ ณเฺ ห อคุ ฺคโต, โส สายณเฺ ห อตถฺ งฺคโต.๑๘๕. เอโก โปโต ธานยิ า ตติ ฺถ สมปฺ ตโฺ ต, ตมหฺ า พหูนิ ภณฺฑานิ วาณเิ ชหิ อานีตาน.ิ๑๘๖. มหนโฺ ต นโิ ครฺ โธ อรฌฺ  ชาโต, สกุณา ตสฺมึ นลิ นี า.๑๘๗. ภกิ ขฺ ู ทายกสฺส เคเห นสิ ินฺนา, เตส โภชน เตน ทนิ นฺ ๑๘๘. มาติกาย อุทก ปรปิ ุณฺณ, ต กลิ ฏิ .๑๘๙. มาติกาย อุทก ปรปิ ณุ ณฺ , ต กลิ ิฏ.๑๘๙. อุทเก ปทมุ  ปปุ ผฺ ติ , ภมโร ต อุปคโต.๑๙๐. ทลิททฺ สสฺ ขโร อาพาโธ อุปปฺ นฺโน, โส มุหตุ ฺเตน มโต. ประโยคเหลาน้ี ผเู รยี นลงแปลเปน มคธ๑๙๑. พระจันทร ข้นึ ไปแลว ในฟา, พระจนั ทรน น้ั อันเมฆ บังแลว .

ประโยค๑ - อุภัยพากยปรวิ ตั น ภาค ๑ - ๒ - หนา ท่ี 10๑๙๒. อุบาสกิ า ท. ไปแลว สวู ัด, ธรรม อันเขา ท. ฟงแลว .๑๙๓. ฝน ตกแลว, หยาด ท. แหงมัน เต็มแลว ในตุม .๑๙๔. ธิดา แหง เศรษฐี เกิดแลว , เขา ยนิ ดีแลว .๑๙๕. เรอื ไปแลว ในแมน ้ํา, ภกิ ษุ ท. ๔ นั่งแลว ในเรือนน้ั .๑๙๖. ศษิ ย ท. เขาไปใกลแ ลว ซง่ึ อาจารย, โอวาท อนั ทา น ให แลว แกเขา ท.๑๙๗. หญา งอกแลว ในสวน, หญา นั้น อนั ชาวสวน ดายแลว (ตดั แลว ).๑๙๘. ดอก ท. แหง ตน โศก บานแลว , ดอก ท. นน้ั อนั ตก๊ั แตน ท. เคี้ยวกนิ แลว.๑๙๙. ผล แหงมะมว ง หลนแลว จากกง่ิ , ผลนนั้ อันเด็ก ฉวย เอาแลว .๒๐๐. ทรพั ย แหงคนจน หายแลว, ทรพั ยนั้น อนั โจร ลักแลว . ๖. เต, เม, โว, โน, มัธยมบุรษุ และอุตตมบรุ ุษสัพพนามนนั้ ตองมบี ทอื่นนําหนากอ น จงึ ใชไ ด เชน อาจริโยโน อาจารย ของขา ท. อยนฺเต ปตฺโต น้ี บาตร ของเจา . ๗. วเิ สสนสัพพนาม ของนามนามบทใด ตองมีลงิ คะวจนะ วิภัตติ เหมอื นลิงคะ วจนะ วภิ ัตติ ของนามนามบทนนั้เรยี งไวข างหนาแหง นามนามบทนัน้ ดงั น้ี ยสมฺ ึ ภควติ มย

ประโยค๑ - อุภัยพากยปรวิ ตั น ภาค ๑ - ๒ - หนา ที่ 11อภปิ ฺปสนนฺ า, ต ภควนฺต สรณ คตา. เรา ท. เล่ือมใสยงิ่ แลวในพระผูม พี ระภาค ใด, เรา ท. ถงึ แลว ซง่ึ พระผมู ีพระภาคนน้ัเปน ที่ระลกึ . ถา ไมนยิ มนามนาม เปนแตน ิยมลิงคเ ทา น้นั จะไมเรยี งนามนามไวด วยกไ็ ด ดังน้ี ยสสฺ ลาโภ อปุ ปฺ นฺโน, ตสฺสอลาโภ อุปปฺ นโฺ น. ลาภ เกดิ ขน้ึ แลว แกผูใด, ความไมม ลี าภเกิดขึ้นแลว แกผูน ัน้ . ยสสฺ า ปตุ โฺ ต ชาโต, สา ตุฏา. บตุ รของหญงิ ใด เกดิ แลว. หญิงน้นั ยินดีแลว. ประโยคเหลานี้ ผูเรยี นจงแปลเปนไทย๒๐๑. อฺ ตโร ภิกขฺ ุ คาม ปณฑฺ าย ปวฏิ โ .๒๐๒. อิมสสฺ ปรุ ิสสฺส ปุตฺโต ปพฺพชิโต.๒๐๓. ยสสฺ สุข อุปปฺ นนฺ , ตสสฺ ทกุ ขฺ  อุปฺปนฺนง๒๐๔. มม อาจริโย อมกุ สฺมึ อาวาเส วสสฺ  วตุ ฺโถ.๒๐๕. เอสา อิตถฺ ี นหานาย นทึ คตา.๒๐๖. เกน เอตานิ จีวรานิ ตุยฺห ทนิ นฺ านิ ? มยฺห อุปฏ าเกน.๒๐๗. อฺโ เม อากปโฺ ป กรณโี ย.๒๐๘. จณฺโฑ อย สุนโขล กสิ ฺมึ การเณ โส ตยา โปสโิ ต ? ตสมฺ ึ อนุกมฺปาย.๒๐๙. เอโส รุกโฺ ข วาเตน ปหโต. ตสสฺ ปณฺณานิ ปติตาน.ิ๒๑๐. อาจรเิ ยน โน อตตฺ โน ปโ ย สิสฺโส ตว สนตฺ กิ  เปสโิ ต.๒๑๑. ปตฺโต เม นฏโ , อิมิสสฺ  กฏุ ยิ  สามเณเรน นกิ ขฺ ติ โฺ ต.

ประโยค๑ - อุภัยพากยปรวิ ัตน ภาค ๑ - ๒ - หนา ท่ี 12๒๑๒. ปุตฺโต เต วย ปตโฺ ต.๒๑๓. อทิ  ปณฺณ มม สหาเยน ตุยฺห เปสิต.๒๑๔. อมิ สมฺ ึ มธุมหฺ ิ มกขฺ กิ า ปตติ า.๒๑๕. มย อมิ นิ า ปุรเิ สน รฺโ อยุ ฺยาน คตา. ประโยคเหลา นี้ ผูเรียนจงแปลเปน มคธ๒๑๖. คําสอน ของพระผูมีพระภาค ใด แผไ ปแลว ในโลก, พระ ผมู ีพระภาคนัน้ ปรนิ ิพพานแลว .๒๑๗. ความสรรเสรญิ เกิดขนึ้ แลว แกผ ใู ด, ความนินทา เกดิ ข้นึ แลว แกผนู ั้น.๒๑๘. บุตร ท. แหงหญงิ น้ี ท้ังหมด บวชแลว ในศาสนา.๒๑๙. อมาตย ผโู นน ไปแลว สูวงั แหงพระราชา.๒๒๐. ลูกชาย ของทาน ไปแลว สปู า ดวยลกู ชาย ของขา .๒๒๑. ดอกไม ท. นี้ อนั แมข องขา ใหแลว แกอ าจารย ของทาน.๒๒๒. ธรรมน้ี อันพระศาสดา ของเรา ท. แสดงแลว .๒๒๓. น้าํ เต็มแลว ในเรือ นั่น.๒๒๔. ใคร นอนแลว ในหอ ง โนน ? ภิกษุ ใหม องคหนง่ึ .๒๒๕. กระบือน้ี ด,ุ คน ท. มาก อนั มัน ขวดิ (ประหาร) แลว .

ประโยค๑ - อุภัยพากยปรวิ ัตน ภาค ๑ - ๒ - หนาที่ 13 ๘. กริ ยิ าอาขยาต ของนามนามกด็ ี ของปรุ ิสสัพพนามก็ดี บทใด ตอ งมวี จนะ และบรุ ษุ เหมอื นวจนะ และบุรษุของนามนามก็ดี ของปรุ สิ สพั พนามก็ดี บทนน้ั ดงั นี้ ชโนยาติ, ชนา ยนตฺ ิ, โส ยาต,ิ เต ยนตฺ ,ิ ตฺว ยาสิ, ตมุ ฺเหยาถ, อห ยาม,ิ มย ยาม. กริ ิยาอาขยาตน้ี เรียงไวใ นท่สี ุดประโยค เชน ตวั อยา งที่แสดงมาแลว บางทกี เ็ รยี งไวห นาประโยคเชน สณุ าตุ เม ภนฺเต สงฺโฆ ทา นผเู จรญิ สงฆจงฟง ขาพเจา .วธิ ใี ชมธั ยมบรุ ษุ และอตุ ตมบุรษุ , จะไมเ ขียนตวั ประธานลงดว ยกไ็ ด แตต อ งใชก ริ ิยาใหถูกตามวจนะ และบุรุษ ดังนี้ กตรสมฺ ึอาวาเส วสสฺ  วสสิ ทาน อยตู ลอดพรรษา ในอาวาสไหน ?ปวรนเิ วเส วสสฺ  วสามิ ขา พเจา อยู ตลอดพรรษา ในวนั บวรนเิ วศ. ประโยคเหลา นี้ ผเู รียนจงแปลเปน ไทย๒๒๖. อาจริโย อตฺตโน สสิ สฺ าน โอวาท เทติ, เต สณุ นฺติ.๒๒๗. ทารกา ทิวเส สปิ ฺป สิกฺขนตฺ ,ิ เต อนุกฺกเมน วุฑฒฺ ึ ปาปณุ นฺติ.๒๒๘. ปฺ าย ปภา สพพฺ าหิ ปภาหิ วโิ รจติ.๒๒๙. โย พาเล เสวต,ิ โส วินาส ปาปณุ าติ.๒๓๐. สปฺปรุ สิ า สพเฺ พสุ สตฺเตสุ เมตฺต กโรนฺต.ิ๒๓๑. โย ธมฺม จรต,ิ โส ตสฺส วปิ าก อนุโภติ.๒๓๒. วริ ิเยน อตฺตาน อตฺตโน นาถ กโรติ.

ประโยค๑ - อภุ ัยพากยปรวิ ตั น ภาค ๑ - ๒ - หนาท่ี 14๒๓๓. ตสมฺ ึ ภควติ พฺรหมฺ จริย จราม.๒๓๔. มาตา อตตฺ โน ปตุ ฺต อนสุ าสต,ิ โส ตสฺสา โอวาเท ติฏ ต.ิ๒๓๕. กตเรน มคฺเคน รโฺ  นิเวสน คจฺฉสิ ?๒๓๖. อสุเกน มคเฺ คน คจฺฉามิ.๒๓๗. กตรสมฺ ึ คาเม วสถ ? นครสสฺ สมีเป วสาม.๒๓๘. อมพฺ สสฺ ผลานิ สาขาย ปตนฺต,ิ ทารกา ตานิ วิลมุ ปฺ นตฺ .ิ๒๓๙. ราชา มหนฺเตน ปรวิ าเรน อาราม คจฉฺ ติ.๒๔๐. พฺราหฺมณา ภิกฺขาย นครั ปวสิ นตฺ ิ. ประโยคเหลา น้ี ผูเรยี นจงแปลเปนมคธ๒๔๑. พระพุทธเจา แสดง ซึ่งธรรม เพือ่ ประโยชน เพ่อื สุข แหง ชน ท.๒๔๒. ชน ท. ใด ปฏบิ ตั ิ โดยเคารพ, ชน ท. นน้ั พน จากทุกข.๒๔๓. ผใู ด สงวน ซง่ึ ตน, ผนู ้นั เวน จากบาป.๒๔๔. ความเลือ่ มใส ในธรรม ของผูใด มีอย,ู ผูน ั้น ประพฤติ ซงึ่ ธรรมนน้ั .๒๔๕. ลูกชาย ท. ของเศรษฐี มีอยู ๔ คน, ใน เขา ท. คนหน่งึ ตายเสีย.๒๔๖. ผูใด ทาํ ซ่งึ บาป, บาปนั้น ให ซึ่งผล แกผ นู นั้ .๒๔๗. ภกิ ษุ ท. ทองอยู ซึง่ ธรรม ในวหิ าร.

ประโยค๑ - อภุ ยั พากยปรวิ ตั น ภาค ๑ - ๒ - หนา ท่ี 15๒๔๘. คนเจ็บ นอนอยู ในทีน่ อน, หมอ ให ซง่ึ ยา แกเ ขา.๒๔๙. พราหมณ ท. บชู าซง่ึ กอง แหงไฟ เพ่ือลาภ.๒๕๐. สตั บรุ ษุ ท. บชู า ซงึ่ รตั นะ ท. ๓ ดวยความเลอ่ื มใส. ๙. คณุ นาม ท่เี นื่องดวยกิรยิ า วา มี วาเปน เรียงไวหลงันามนาม ซงึ่ เปน เจาของ หนากริ ยิ า วา มี วาเปน นนั้ ดังนี้สคุ นฺธ ปปุ ฺผ สพเฺ พส มนาป โหติ ดอกไม หอม เปน ทช่ี อบใจ ของชนทงั้ หลายทั้งปวง. แมจะไมเรียงกิริยาไวดวยก็ได ดงั น้ีอตตฺ า หิ อตฺตโน นาโถ ตนแล เปนทพ่ี ง่ึ ของตน. ๑๐. นามนาม ซึ่งใชเ ปน คณุ นาม ตองมีวจนะและวิภตั ติเหมอื นนามนามซึ่งเปนเจา ของ แตล งิ คนน้ั คงอยูตามท่ี คือศพั ทเดมิเปนลงิ คอ ะไร ก็คงเปน ลงิ คน ้ัน ดังน้ี พุทฺโธ เม วร สรณ พระพุทธเจา เปน ท่ีพงึ่ อันประเสริฐ ของเรา. ประโยคเหลาน้ี ผเู รียนจงแปลเปนไทย๒๕๑. ราชา อตตฺ โน รฏเ ชนาน อิสสฺ โร โหติ๒๕๒. อย ทารโก เสฏ ิโน นตตฺ า โหติ.๒๕๓. พุทฺโธ สตตฺ าน นาโถ.๒๕๔. ธมโฺ ม โน อุตตฺ ม สรณ.

ประโยค๑ - อภุ ัยพากยปรวิ ัตน ภาค ๑ - ๒ - หนาที่ 16๒๕๕. ยสมฺ ึ ภควติ พรฺ หมฺ จริย จราม, โส โน ภควา สตฺถา.๒๕๖. มนสุ สฺ าน ชีวติ  อปปฺ  โหต.ิ๒๕๗. สพฺเพ สงฺขารา อนจิ ฺจา, เย อุปปฺ ชฺชนตฺ ,ิ เต นิรชุ ฺฌนตฺ ิ.๒๕๘. สพฺเพส สตตฺ าน มรณ นยิ .๒๕๙. สงฺโฆ อนุตตฺ ร โลกสสฺ ปุฺ สฺส เขตตฺ .๒๖๐. ปุฺานิ สตตฺ าน ปติฏา โหนฺต.ิ๒๖๑. ปมาโท มจฺจุโน ปท.๒๖๒. อย รกุ ฺโข อมิ สฺมึ วเน สพเฺ พหิ รุกฺเขหิ อุตตฺ โม โหต.ิ๒๖๓. ย มาตุ ธน, ต ปตุ ตฺ สฺส สนตฺ ก โหติ.๒๖๔. ราชา มนุสฺสาน มขุ .๒๖๕. ภกิ ขฺ ุ ปฺ วา โหติ. ประโยคเหลา น้ี ผูเรียนจงแปลเปนมคธ๒๖๖. บิดา เปน ทร่ี ัก ของเรา ท.๒๖๗. หญิง สาว เปน ที่ชอบใจ ของชายแก.๒๖๘. ขา ฯ เปน ทรี่ กั ของมารดา ของขา ฯ.๒๖๙. ความไมประมาท เปนทางแหง นิพพาน.๒๗๐. ไฟ เปน ปาก (ประธาน) ของยญั ญ.๒๗๑. ความไมม ี แหง โรค เปน ลาภ แหงชน ท.๒๗๒. กรงุ เทพ ฯ เปน เมือง ม่ังค่งั .๒๗๓. วัด ไกล จากบา น ท. เปน ทสี่ บาย.

ประโยค๑ - อุภัยพากยปรวิ ตั น ภาค ๑ - ๒ - หนาที่ 17๒๗๔. แผน ดนิ เปน ทอ่ี ยู ของสตั ว ท. ท้ังปวง.๒๗๕. ตนไม ท. เปน ท่ีอาศยั ของนก ท. ๑๑. กริ ยิ ากิตก ท่ไี มใ ชอ ัพยยะ ถา มกี ิริยา วา มี วา เปนอยูหลัง เขา กับกิริยา วา มี วา เปน นนั้ ใชเ หมอื นกริ ยิ าอาขยาตซึ่งมีธาตุอยางเดียวกับกิริยากิตกน น้ั เชน เสฏ ิโน ลาโภ อปุ ปฺ นฺโนโหติ มีความเปนอยางเดยี วกนั กับ เสฏ ิโน ลาโภ อุปปฺ ชฺชติดังนี.้ ประโยคเหลา นี้ ผูเ รยี นจงแปลเปนไทย๒๗๖. ราชา ชเนหิ มานโิ ต โหติ.๒๗๗. พทุ ฺโธ วิฺ ูหิ ปชู ิโต โหติ.๒๗๘. สาวตถฺ ิย อฺ ตโร ภิกฺขุ อหินา ทฏโ  กาลกโต โหต.ิ๒๗๙. เสฏ ิโน อาพาโธ อปุ ฺปนฺโน โหต.ิ๒๘๐. สงฆฺ สสฺ จีวร อสุ สฺ นนฺ  โหต.ิ๒๘๑. ภกิ ฺขุ อตฺตโน สนตฺ เกน ตุฏโ โหต.ิ๒๘๒. ปาโป ชาโต' ส.ิ๒๘๓. ภควโต สาวกาน สงฺโฆ สุปฏปิ นโฺ น โหติ.๒๘๔. อมิ สมฺ ึ อาวาเส วสฺส วตุ ฺโถ' มหฺ ิ.

ประโยค๑ - อุภัยพากยปรวิ ตั น ภาค ๑ - ๒ - หนา ท่ี 18๒๘๕. เทสนาวสาเน พหู ชนา โสตาปนฺนา อเหส.ุ๒๘๖. อปฺปมตฺตา โหถ.๒๘๗. อรหนโฺ ต ปรมาย วสิ ทุ ธฺ ิยา วสิ ทุ ฺธา โหนตฺ .ิ๒๘๘. นวกสสฺ ภกิ ขฺ ุโน อนภิรติ อุปปฺ นฺนา โหติ.๒๘๙. อทิ  สิกฺขาปท ภควตา ภิกขฺ ูน ปฺ ตฺต โหต.ิ๒๙๐. อิมานิ การณานิ มม อาจริเยน ทฏิ  านิ โหนฺติ. ประโยคเหลา น้ี ควรอาจารยใ หศ ิษยกลบั กริ ยิ ากติ ก กับกริ ยิ าทแ่ี ปล วา มี วา เปน เปน กิรยิ าอาขยาตตวั เดียว เพอ่ื ใหศ ษิ ยเขา ใจชดั เจน. ประโยคเหลาน้ี ผูเ รยี นจงแปลเปน มคธ๒๙๑. ตนไทร ใหญ น้ี เปน (ของ) อันเทวดา สงิ แลว.๒๙๒. กองทัพ แหงขาศกึ เปน (หม)ู อันพระราชา ชํานะแลว .๒๙๓. ศลิ ปะ อันนี้ เปน (ของ) อันศษิ ย ของเรา ศกึ ษาแลว .๒๙๔. คํา นี้ เปน (คํา) อนั อุปชฌายะ ของทาน พูดแลว.๒๙๕. ผา ท. นี้ เปน (ของ) อนั ทายก ถวายแลว แกสงฆ.๒๙๖. คลอง น้นั เปน (ของ) อันบิดา ของเรา ท. ขุดแลว .๒๙๗. ทรพั ย ของคนจน เปน (ของ) อนั โจร ลกั แลว.๒๙๘. ลูกชาย ของทาน เปน (ผ)ู อนั ชนพาล ตแี ลว .๒๙๙. กิเลส ท. ท้ังปวง เปน (โทษ) อันพระอรหันต ท. ละไดแลว .๓๐๐. ธรรม นี้ เปน (คณุ ) อนั ผรู ู ท. ถงึ ทบั แลว .

ประโยค๑ - อุภยั พากยปรวิ ตั น ภาค ๑ - ๒ - หนา ที่ 19 ประโยคเหลา นี้ เมอื่ ศิษยแปลเปนมคธแลว ควรอาจารยจะใหก ลบั เปน กิริยาอาขยาตตัวเดียว เชนเคยใหท ํามาแลว . ๑๒. ถามีขอความเรอื่ งอ่ืน แทรกเขามาในระหวา ง แหง ประโยคนามนาม ทีเ่ ปนประธาน ในขอ ความน้นั ใชฉ ฏั ฐี หรือสัตตมวี ภิ ตั ติกิริยาของนามนามบทนน้ั ใชก ริ ยิ ากิตก มี ลงิ คะ วจนะ วภิ ัตติเหมือน ลิงคะ วจนะ วภิ ตั ติ ของนามนามบทนนั้ แทรกเขามาในทีไ่ หนก็เรียงไวใ นท่ีน้นั ดังนี้ สรุ เิ ย อตถฺ งฺคเต, จนฺโท อคุ คฺ จฺฉติครนั้ เมอื่ พระอาทิตย ตกแลว, พระจันทร ขนึ้ ไปอย.ู ทารกสฺสรทุ นตฺ สฺส, ปต า ปพพฺ ชิ เม่อื เด็ก รอ งใหอย,ู พอ บวชแลว . ประโยคเหลานี้ ผเู รียนจงแปลเปนไทย๓๐๑. รฺเ อาคเตล สพเฺ พ ชนา ปกฺกมนฺติ.๓๐๒. อย อติ ถฺ ,ี อตฺตโน สามิเก มเต, อฺ  สามกิ  ลภ.ิ๓๐๓. นโิ ครฺ ธสฺส ปตตฺ านิ, เทเว วุฏเ, ผลนฺต.ิ๓๐๔. เถรสสฺ นทิ ทฺ  อโนกฺกมนตฺ สฺส, อกขฺ มิ ฺหิ โรโค อปุ ฺปชชฺ .ิ๓๐๕. อมพฺ สสฺ ผเลสุ สาขาย ปตเิ ตสุ, ทารกา วิลมุ ฺปนตฺ ิ.๓๐๖. ปตา, อตตฺ โน ปตุ เฺ ต วฑุ ฒฺ ึ ปตฺเต, ตสสฺ อตฺถาย กุมาริก อาเนสิ.๓๐๗. ทลิททฺ า, อตตฺ โน ธเน นฏเ , โสจนฺติ.

ประโยค๑ - อุภยั พากยปรวิ ัตน ภาค ๑ - ๒ - หนาท่ี 20๓๐๘. ทารกา, อตตฺ โน หตเฺ ถ ผเล มาตรา คหเิ ต, โรทนฺติ.๓๐๙. สามเณรสฺส ธมฺม กเถนตฺ สฺส, อนฺธกาโร ชาโต.๓๑๐. ปทุมานิ, สรุ เิ ย อคุ คฺ เต, ปุปฺผนฺต,ิ ตสมฺ ึ อตถฺ งฺคเต, ปตตฺ านิ ปทหนฺติ. ประโยคเหลาน้ี ผเู รยี นจงแปลเปน มคธ๓๑๑. พระจันทร, ครนั้ เมอื่ เมฆ ไปปราศแลว, ยอ มเปลง ซงึ่ รศั ม.ี๓๑๒. พระอาทิตย, คร้นั เมื่อฝน ตกอยู, ยอ มเศรา หมอง.๓๑๓. บุตร ผูใหญ คร้นั เม่อื บิดา ตายแลว, ยอมได ซึง่ สมบตั ิ ของเขา.๓๑๔. ศิษย ท., เม่อื อาจารย ของตน มาแลว, ลกุ ขนึ้ จากทีน่ ่ัง ดวยเคารพ.๓๑๕. พระราชา, ครั้นเมื่อเดือน ลว งแลว, ประทาน ซ่ึงทรัพย แกบรวิ าร ท., ของพระองค.๓๑๖. ติตถยิ ะ ท., เม่อื พระพทุ ธเจา เกิดขน้ึ แลว ในโลก, เสื่อม แลว จากลาภ.๓๑๗. ฝงู แหงเนื้อ ท., เมือ่ ราชสีห มาแลว , ยอมหนีไป จากทน่ี น้ั .๓๑๘. เมือ่ พระเถระ กลา วอยู ซึ่งธรรม, อรุณ ข้ึนไปแลว .๓๑๙. แมลงเมา ท, เม่ือฝน ตกแลว , ยอมขึ้นไป จากรู ของตน.๓๒๐. ชาย ผูน ี,้ ครน้ั เม่ือภรยิ า ของตน ตายแลว, ไดแ ลว ซงึ่ ภรยิ าอนื่ .

ประโยค๑ - อภุ ยั พากยปรวิ ตั น ภาค ๑ - ๒ - หนาที่ 21 ๑๓. ในความทอนเดียว ถามกี ิรยิ าซ่ึงเนอื่ งกันตอ ๆ มาโดยลําดับหลายตวั ใชก ิรยิ าอาขยาตแตตัวหลงั ตวั เดียว บรรดากิรยิ าขา งหนา ใชก ริ ิยากติ กเปน อัพยยะบาง ไมเ ปน อพั ยยะบาง ทัง้ สน้ิแตทใ่ี ชกิรยิ ากิตกทีเ่ ปน อัพยยะคอื กิรยิ าทล่ี ง ตฺวา ปจจัย มากกวาอยางอ่นื ดังน:้ี สพเฺ พ สกุณา ปุพพฺ ณฺเห อตตฺ โน กุลาวกา นิกขฺ มติ ฺวาสกล ทิวส จริตวฺ า สายณเฺ ห ปฏนิ ิวตตฺ นฺติ นก ท. ทงั้ ปวง ออกแลว จากรัง ของตน ๆ ในเวลาเชา เท่ียวไปแลว ตลอดวนัทั้งสนิ้ กลบั คนื มา ในเวลาเย็น ประโยคเหลาน้ี ผเู รยี นจงแปลเปนไทย๓๒๑. อฺ ตโร ภกิ ฺขุ อตตฺ โน อุปชฌฺ าย อุปสงกฺ มิตวฺ า วนฺทติ วฺ า ปฏิรูเป อาสเน นสิ ที ติ ฺวา ปฺห ปจุ ฺฉ.ิ๓๒๒. โส ตสฺส ปหฺ  กเถตวฺ า ต อุยโฺ ยเชส.ิ๓๒๓. สโู ท ตณฺฑุล โธวติ ฺวา อุกขฺ ลยิ  ปกฺขปิ ต วฺ า อทุ ก ทตวฺ า อุทธฺ น อาโรเปตฺวา, ภตเฺ ต ปกเฺ ก, โอตาเรส.ิ๓๒๔. อมจโฺ จ รโฺ  นิเวสน คนฺตฺวา, ตสฺส กจิ จฺ  กตฺวา, อตฺตโน เคห นิวตฺติ.๓๒๕. สีโห มิค หนฺตวฺ า, ตสสฺ มส  ขาทต.ิ๓๒๖. อุปาสกา อาราม คนตฺ ฺวา, ทาน ทตฺวา, สลี  สมาทยติ ฺวา, ธมมฺ  สุณนฺต.ิ๓๒๗. วาณชิ า วิเทศา ภณฺฑานิ อาเนตฺวา, อาปเณสุ วิกฺกณี นตฺ .ิ

ประโยค๑ - อภุ ยั พากยปรวิ ัตน ภาค ๑ - ๒ - หนาที่ 22๓๒๘. อาจริโย, เวลาย สมฺปตตฺ าย, อตฺตโน สิสสฺ าน โอวาท ทตวฺ า, คพฺภ ปวิสติ.๓๒๙. ราชา ทวิ เส ทวิ เส อนเฺ ตปุรา นกิ ขฺ มติ วฺ า, อมจจฺ าน สมาคเม นิสที ติ วฺ า, อตฺตโน รฏเ อุปปฺ นิน กจิ ฺจ วิจาเรติ.๓๓๐. โจรา รตฺติย วิจรติ วฺ า, อรเุ ณ อคุ คฺ เต, อฺตร าน ปวิสติ ฺวา, สยนฺติ. ประโยคเหลา น้ี ผเู รียนจงแปลเปนมคธ๓๓๑. หมู แหงภิกษุ ท., คร้ันเมื่อดิถี ท่ี ๑๕ ถงึ พรอ มแลว, ประชมุ กนั แลว ในสีมา, ทํา ซง่ึ อโุ บสถ.๓๓๒. สังขาร ท. ทั้งปวง ไมเท่ียง เกิดข้ึนแลว ยอ มดับไป.๓๓๓. คนจน ท. เขา ไปแลว สูเมือง, ทําแลว ซ่ึงการงาน, ครัน้ เมือ่ คาจา ง อนั ตน ไดแ ลว , ซ้ือแลว ซึ่งอาหาร ดวยคา จา งนนั้ บรโิ ภคแลว .๓๓๔. ชาวนา ท., ครั้นเม่ือฤดฝู น ถงึ พรอมแลว, ไถแลว ซ่ึงนา หวานแลว ซง่ึ พชื ท., ครน้ั เม่ือขากลา ท. สกุ แลว , เกย่ี ว แลว ซึง่ ขาวกลา ท. น้นั ดว ยเคียว ผูกแลว ใหเปนฟอน นาํ มาแลว นวดแลว ในลาน ถอื เอาแลว ซึง่ ขาวเปลือก ท.๓๓๕. พราน ท. ไปแลว สูป า เหน็ แลว ซ่ึงเนื้อ ยงิ แลว ซง่ึ มนั ดวยธน,ู คร้ันเม่ือมนั ลมแลว ตายแลว , ถือเอาแลว ซึง่ เนือ้ แหงมนั นาํ มา ขาย.

ประโยค๑ - อุภยั พากยปรวิ ตั น ภาค ๑ - ๒ - หนา ที่ 23๓๓๖. อบุ าสิกา ไปแลว สูวดั นิมนตแลว ซึง่ ภกิ ษุ ท. ตระเตรยี ม แลว ซ่งึ ทาน, คร้นั เมื่อเธอ ท. มาแลว สูเรือน แหงตน น่ังแลว บนอาสนะ, ใหแ ลว ซง่ึ โภชนะ ยงั เธอ ท. ให ฉันแลว .๓๓๗. พอคา ท. ไปแลว สสู มทุ ร ดว ยเรือ, คร้ันเมื่อเรอื น้นั ถึง แลว ซ่งึ ทา แหง เมือง, ไปแลว สูฝง แหงเมอื งนนั้ .๓๓๘. ชน ท., คร้ันเมอ่ื ฤดฝู น ถงึ พรอมแลว, นิมนตแ ลว ซงึ่ ภิกษุ ท. ใหแ สดง ซงึ่ ธรรม ในเรือน ของตน ของตน.๓๓๙. พระเถระ ท. ในกาลกอน อยแู ลว สิน้ ฤดฝู น ตลอดเดอื น ท. ๓. ปวารณาแลว ยอมเท่ียวไป สทู ีจ่ าริก.๓๔๐. คนพาล ทําแลว ซ่ึงบาป, ครั้นเมือ่ บาป หนาข้ึนแลว , ยอ ม ได ซงึ่ ผล แหง มนั . ๑๔. ศพั ทเปน อัพยยะ คอื นบิ าตและปจ จัย บางเหลา ไมตองแจกวิภตั ติอยา งใดอยา งหนึ่ง เรยี งลงตามรปู ศพั ทเ ดิมดงั น้ี : สเจปาป น กเรยยฺ าส,ิ สขุ  ลภสิ สฺ ส.ิ ถา เจา ไมพึงทาํ ซงึ่ บาป,เจาจกั ไดซ ึง่ สุข. ๑๕. นบิ าตทเี่ ปน ตนขอความ มักเรยี งไวเปนศัพทท ี่ ๒ ในขอความอันนัน้ ดงั น:ี้ กุหึ ปน ตวฺ  วสสิ. ก็ เจา อยทู ีไ่ หน ? ๑๖. อาลปนะ ตามสาํ นวนบาลี เรยี งไวเ ปน ท่ี ๒ ในขอความอนั นั้น ดงั นี้ สงฺฆ: ภนฺเต อปุ สมฺปท ยาจามิ ขาแตท า น

ประโยค๑ - อุภัยพากยปรวิ ัตน ภาค ๑ - ๒ - หนา ที่ 24ผเู จรญิ ขา ฯ ขอ ซ่ึงอปุ สมบท กะสงฆ. ถามีสพั พนามหรือนิบาตอยู เรยี งอาลปนะไว เปน ที่ ๓ บา ง เปนที่ ๔ บา ง ดงั น:ี้ธมฺม หิ โว ภิกขฺ เว เทเสสสฺ ามิ. แนะ ภิกษุ ท. เรา จกั แสดงซ่ึงธรรม แกท าน ท. กหุ ึ ปน ตวฺ  อาวโุ ส วสฺส วตุ ฺโถ.ดกู อนผูม ีอายุ ก็ ทาน อยู ตลอดพรรษาแลว ในทีไ่ หน ?ตามสาํ นวนอรรถกถา เรยี งอาลปนะไวข างตนบา ง ในท่สี ดุ แหงประโยคบา ง ดงั น้:ี ภนฺเต ม มา นาเสถ. ขา แตท า นผูเจรญิขอทาน ท. อยายังขา ฯ ใหฉิบหาย. เอว กโรหิ มหาราช.ขาแตพระราชผูใหญ ขอพระองค จงทรงทําอยา งน้ี. ประโยคเหลา นี้ ผูเรียนจงแปลเปนไทย๓๔๑. เทฺว เม ภิกฺขเว อนฺตา ปพพฺ ชเิ ตน น เสวติ พฺพา.๓๔๒ อเิ ม โข ปนา' ยสฺมนโฺ ต เทฺวนวตุ ิ ปาจติ ฺตยิ า ธมฺมา อุทเฺ ทส อาคจฺฉนตฺ .ิ๓๔๓. อปุ ชฌฺ าโย เม ภนเฺ ต โหหิ.๓๔๔. อห อาวุโส สมพฺ หลุ า ทกุ ฺกฏาโย อาปตตฺ ิโย อาปนโฺ น ตา ปฏเิ ทเสมิ.๓๔๕. สกขฺ สิ ปน ตฺว คหปติ เอเกน ปสฺเสน สตตฺ มาเส นปิ ชชฺ ิตุ ? สกโฺ กม' ห อาจรยิ .๓๔๖. มยฺห โข เทว ตาทิโส อาพาโธ; สาธุ เทโว ชวี ก เวชฺช

ประโยค๑ - อภุ ยั พากยปรวิ ตั น ภาค ๑ - ๒ - หนาที่ 25 อาณาเปตุ, ส ม ติกิจฉฺ ิสสฺ ติ.๓๔๗. อภิ ฺาย โว ภกิ ขฺ เว ธมมฺ  เทเสมิ.๓๔๘. ยโต' ห ภคนิ ิ อรยิ าย ชาติยา ชาโต, นา' ภิชานามิ สฺจจิ ฺจ ปาณ ชวี ิตา โวโรเปตา, เตน สจเฺ จน โสตฺถิ เต โหต,ุ โสตฺถิ คพภฺ สฺส.๓๔๙. ยคฺเฆ อยเฺ ย ชาเนยฺยาสิ: สทุ ินโฺ น อนุปฺปตโฺ ต.๓๕๐. ยสมฺ า จ โข ภกิ ขฺ เว รูป อนตฺตา; ตสฺมา รูป อาพาธาย สวตฺตต.ิ ประโยคเหลา น้ี ผูเรียนจงแปลเปน มคธ๓๕๑. แนพอ ความเจบ็ ของขา ฯ เปนโรค หนัก, ขา ฯ จัก ตาย เปนแท, เมอื่ ขา ฯ ตายแลว, เจา จงเลยี้ ง ซ่งึ มารดา ของเจา.๓๔๒. ดูกอนผูมอี ายุ เจา จงประกอบ ซงึ่ ธรุ ะ ท. ๒ ในศาสนา น้ี ถา เจา ทาํ ตามคาํ ของขา ฯ เจา จกั ถงึ ซง่ึ ความเจริญ ในศาสนา น้.ี๓๕๓. ขา แตท านผเู จรญิ เนอ้ื ความ แหงคํา น้ี อยา งไร ?๓๕๔. แนะนางผูเจริญ เจา ทาํ อยางน้ี เพราะเหตุอะไร ?๓๕๕. แนะภิกษุ ท. ธรรม ท. ๘ น้ี ยอ มเปน ไปตาม ซ่ึงโลก, อนงึ่ โลก ยอมเปนไปตาม ซึ่งธรรม ท. ๘ น.ี้๓๕๖. แนะแม เจา ไปแลว สูตระกลู แหงผวั จงลุกขึ้นแลว แต

ประโยค๑ - อุภัยพากยปรวิ ัตน ภาค ๑ - ๒ - หนา ที่ 26 เชา ทํา ซึง่ การงาน ของผัว แหง ตน ในวนั ๆ จงรกั ษา ซึง่ ทรพั ย อนั เขานํามาแลว จากอนั ตราย.๓๕๗. ดกู อ นสาธุชน ท. บัดนี้ ดถิ ี ท่ี ๘ ถงึ พรอ มแลว, เพราะ- เหตนุ ้นั ทา น ท. ประชมุ กันแลว ในที่น้ี เพ่อื จะฟง ซง่ึ ธรรม, ขาพเจา จกั กลา ว ซง่ึ ธรรมน้นั ตามกาล.๓๕๘. แนะ เพอื่ น ชา ง เผอื ก มาถงึ แลว, มนั ยนื แลว ในโรง ในวงั , พรงุ น้ี เรา ท. จงไป เพอื่ จะดู ซงึ่ มัน.๓๕๙. แนะพนาย พรุงนี้ เรา จักให ซง่ึ ทาน, เจา จงไปแลว สูว ดั นมิ นต ซึ่งภิกษุ ท. ๕ รปู .๓๖๐. ขาแตน าย บดั นี้ ภิกษุ ท. มาแลว , เจาจงเชิญ เธอ ใหเขา มา ในเรอื น. ๑๗. มา ศพั ท ซง่ึ แปลวา อยา ใชไ ดแตกบั กริ ยิ าทเ่ี ปนวิภตั ติปญ จมี และอัชชตั ตนี เทาน้นั ใชกับกิริยาที่เปน วิภัตติอ่ืนไมไ ด ดังน้ี: มา ม ภนฺเต นาเสถ ขาแตทานผูเจริญขอทาน ท. จงอยายังขา ฯ ใหฉบิ หาย. มา เอว กริ เจาอยา ทําแลว อยางน.้ี ๑๘. ในประโยคท่เี ปนคาํ ถาม ถา มี กึ ศพั ท หรอื ศพั ททีเ่ ปล่ียนแปลงมแต กึ ศพั ท เรยี งศพั ทนั้นไวห นา ถาไมม ีศัพทเชน นั้นไวห นา ควรเรียงกริ ยิ าไวห นา ปน ไวที่ ๒ ตอนัน้ มา ประธาน หรอื ศพั ทท เี่ นอ่ื งกับประธาน ดงั น:ี้ กึ ตยาปพพฺ ชิตุ น วฏฏติ อันทา น บวช ไมค วรหรอื ? กจฺจิตถฺ

ประโยค๑ - อุภยั พากยปรวิ ัตน ภาค ๑ - ๒ - หนาท่ี 27ปรสิ ุทธฺ า ทา นเปนผบู รสิ ุทธ์ิ แลหรอื ? สกขฺ สิ ป ตฺว คหปติเอเกน ปสเฺ สน สตตฺ มาเส นิปชชฺ ิตุ ดกู อน คฤหบดีทา น อาจ เพื่อจะนอน โดยขาง อนั เดียว ตลอดเดอื น ท. ๗หรอื ? ทยี ติ ปน คหปติ กุเล ทาน แนะ คฤหบดี ก็ ทานในตระกูล อนั ทา นยังใหอยูห รือ ? ประโยคเหลา น้ี ผูเรยี นจงแปลเปน ไทย๓๖๑. กติ อตถฺ วเส ปฏิจจฺ ภควตา ภกิ ขนู ั สกิ ขฺ าปท ปฺตตฺ  ? ทส.๓๖๒. อตฺถิ ปนา' ยสมฺ โต โกจิ เวยฺยาวจฺจกโร ?๓๖๓. มา อายสฺมนดฺ ต เอว อวจุตฺถ.๓๖๔. โก นาม เต อุปชฺฌาโย ?๓๖๕. อุปชฌฺ าโย เม ภนฺเต อายสมฺ า ติสฺสตฺเถโร นาม.๓๖๖. สเจ อห ต คหปติ อโรค กเรยฺย, กึ เม เทยฺยธมโฺ ม ? สพพฺ  จ เต อาจรยิ าปเตยฺย โหต,ุ อห จ เต ทาโส.๓๖๗. มา เม ตวฺ  คหปติ สพฺพ สาปเตยยฺ  อทาส,ิ มา จ เม ทาโส.๓๖๘. เอเต โข ภเณ เวชชฺ า นาม พหุมายา, มา จ อสฺส กิจฺ ิ ปฏิคคฺ เหส.ิ๓๖๙. ปรปิ ณุ ณฺ  เต ปตตฺ จวี ร ? อาม ภนเฺ ต.๓๗๐. มา ต โลโภ อธมโฺ ม จ จริ  ทกุ ขฺ าย รนฺธย.ุ ประโยคเหลา นี้ ผเู รียนจงแปลเปน มคธ๓๗๑. แนะ พอ เจา จงอยาเสพ ซ่ึงชนพาล ท.

ประโยค๑ - อุภัยพากยปรวิ ตั น ภาค ๑ - ๒ - หนา ที่ 28๓๗๒. ขาแตทานผูเจรญิ ธรรมนี้ ชื่ออะไร ? ดูกอนผูมอี ายุ ชอ่ื อาทติ ตปรยิ าย.๓๗๓. จําเดิม แตน ี้ เจา อยา มาแลว ในท่นี ้ี อีก.๓๗๔. ทานผูมอี ายุ อยา พากเพียรแลว เพือ่ อันทําลาย ซึง่ สงฆ ผพู รอ มเพรยี งกัน.๓๗๕. ทา น จักไป สฝู ง แหงแมน ํ้า กับขา ฯ หรือ ?๓๗๖. ทา น อยา บอกแลว ซงึ่ เนื้อความ น้นั แกใ คร ๆ.๓๗๗. แนะพอ เจา อยา เสพแลว ซง่ึ สิ่งใชป ระโยชน.๓๗๘. ทา น ท. จง อยา ประกอบตาม ซงึ่ ความประมาท.๓๗๙. พระชนม ของพระผมู พี ระภาค เทา ไร ? ๘๐.๓๘๐. กเิ ลส ท. จง อยา ยังทา น ท. ใหเปน ไป ในอํานาจ แหง ตน. ๑๙. ศพั ททีเ่ ปน กิรยิ าวเิ สสนะ คือแสดงลกั ษณะของกิรยิ าทแ่ี ปลกจากกิรยิ าอื่น ใชท ตุ ิยาวภิ ตั ติ เปนวิเสสนะของกิรยิ าบทใด เรียงไวห นากริ ิยาบทนั้น หรือหนาบทอื่น ทเี่ นอื่ งดว ยกริ ยิ าบทน้นั ดังน้ี : ธมมฺ จารี สขุ  เสติ คนประพฤตธิ รรมนอน เปน สขุ , ทุกฺข เสติ ปราชโิ ต คมแพ (แตผ อู น่ื )นอน เปนทกุ ข. ประโยคเหลาน้ี ผุเรยี นจงแปลเปน ไทย๓๘๑. สตฺต โว ภกิ ฺขเว อปริหานิเย ธมฺเม เทเสสสฺ ามิ, ต สุณาถ สาธกุ  มนสิ กโรถ, ภาสิสสฺ ามิ.

ประโยค๑ - อุภยั พากยปรวิ ัตน ภาค ๑ - ๒ - หนา ท่ี 29๓๘๒. เกน นุ โข อุปาเยน สพเฺ พ สพฺรหมฺ จารี ผาสุ วหิ เรยยฺ ุ.๓๘๓. ทนฺธ ปุ ฺ  กโรติ ทนธฺ  ทนธฺ  วิปาก ลภติ.๓๘๔. โถก อาวุโส เทห.ิ๓๘๕. อคิลาเนน ภกิ ฺขนุ า เอโก อาวสถปณฺโฑ ภุฺชติ พฺโพ, ตโต เจ อตุ ฺตรึ ภุฺเชยยฺ , ปาจิตฺตยิ .๓๘๖. ปาฏโิ มกฺข อทุ ฺทสิ ิสฺสามิ, ต สพฺเพว สนตฺ า สาธุก สโุ ณม มนสิ กโรม.๓๘๗. ตุรติ ตรุ ติ  สีฆสีฆ กุสล กเรยยฺ .๓๘๘. อวสสฺ  มยา มรติ พฺพ.๓๘๙. อจิ ฉฺ ิต ปตถฺ ติ  ตุยหฺ  ขปิ ฺป' เมว สมชิ ฌฺ ตุ.๓๙๐. สจจฺ  อห อาจรยิ ปฏสิ ฺสุณ,ึ อป อห มริสสฺ ามิ, น อห สกฺโกมิ เอเกน ปสเฺ สน สตตฺ มาเส นิปชชฺ ติ .ุ ประโยคเหลา น้ี ผเู รียนจงแปลเปน มคธ๓๙๑. เจา จงไป สบู า น ชอื่ โนน แลว กลบั มา พลนั .๓๙๒. หญิง นนั้ พูด จริง, คาํ ของเขา อันเรา ตองทํา.๓๙๓. ภิกษุ ท. ๓๐ อยแู ลว ส้ินฤดฝู น ในเมอื งสาเกต ไมผาสกุ .๓๙๔. สมณะ คอ ย ๆ ไปอยู โดยปกติ จงึ งาม.๓๙๕. บรุ ษุ ผมู ปี ญญา ยอ มรู ซงึ่ ธรรม อนั พระผูม ีพระภาค แสดง แลว ได เร็ว.๓๙๖. นอน หลบั ตลอดวนั ทัง้ สนิ้ ประเสรฐิ กวา , ตรึก ซ่งึ วติ ก

ประโยค๑ - อุภัยพากยปรวิ ัตน ภาค ๑ - ๒ - หนาท่ี 30 เปน อกศุ ล ไมป ระเสรฐิ เลย.๓๙๗. ได นอ ย โดยสุจริต ดกี วา, ได มาก โดยทจุ ริต ไมดีเลย.๓๙๘. ดกู อนกุมาร ท. เจา ท. จงถือเอา ซง่ึ ศลิ ปะ ใหป ระโยชน สาํ เรจ็ .๓๙๙. แนะแม เจา อันชน ท. อ่ืน วา เปน ธรรม อยา โกรธแลว .๔๐๐. คน ผปู ระกอบดว ยเมตตา นอนหลบั เปน สขุ ตืน่ เปน สขุ . ๒๐. ถาในประโยคอันเดียว มีขอ ความซบั ซอ นกับหลายขอ เหมือนเชน ผเู ลา นิทานเลา เรื่องไป แลว อางคนในนทิ านที่ตัวเลาวา คนนัน้ พูดอยางน้ี คนนพ้ี ูดอยางนัน้ ในทส่ี ดุ ขอ ความอันหนึ่ง ๆ ตอ งลง อติ ิศพั ท ค่ัน ดงั น.ี้ เอกสมฺ ึ สมเย ภควา ราชคหโต นิกฺขมิตวฺ า ฉ ทิสานมสสฺ นฺต สคิ าลก มาณว ทิสฺวา \"กิสสฺ ตวฺ  คหปติปตุ ฺต ทสิ านมสฺสส'ี ติ ปุจฉฺ .ิ ต สตุ ฺวา สิคาลโก มาณโว \"ปต า เม ภนเฺ ตกาลั กโรนฺโต เอว อวจ 'ทสิ า ตาต นมสเฺ สยยฺ าส'ี ติ, โส อหปตุ วจน กโรนโฺ ต ทสิ า นมสฺสาม'ี ติ อาห. อถ น ภควา\"น โข คหปติปุตฺต อรยิ สสฺ วนิ เย เอว ทิสา นมสฺสิตพฺพา' ติวตวิ า เตน ปจุ ฺฉโิ ต คิหวิ นิ ย กเถสิ. ในสมัยหน่งึ พระผมู พี ระภาค เสดจ็ ออกแลว จากกรงุราชคฤห ทอดพระเนตรเหน็ แลว ซึง่ สิงคาลมาณพ นอบนอมอยู

ประโยค๑ - อุภยั พากยปรวิ ตั น ภาค ๑ - ๒ - หนาที่ 31ซึ่งทิศทงั้ หลาย ๖. จงึ ตรัสถามแลว วา \"แนะ บตุ รแหงคฤหบดี ทานนอบนอมอยูซงึ่ ทศิ ท้ังหลาย เพื่อเหตุอะไร ?\" สิงคาลมาณพ ฟงแลว ซ่ึงคําน้ัน จงึ ทูลวา \"ขา แตพ ระองคผูเจรญิ บดิ า ของขา พระเจา เมอื่ ทาํ ซ่งึ กาลกิริยา ไดพ ดู แลวอยา งนี้วา 'แนะพอ เจา จงนอบนอ ม ซ่ึงทิศทั้งหลาย' ขาพระเจา นั้นเมือ่ ทาํ ซงึ่ คํา ของบิดา จึงนอบนอมอยู ซง่ึ ทศิ ทง้ั หลาย.\" ลําดบั นั้น พระผมู ีพระภาค ตรสั แลว กะสงิ คาลมาณพนนั้ วา\"แนะบตุ รแหงคฤหบดี ในวนิ ยั ของพระอรยิ เจา ทศิ ท้งั หลาย อนัเขา ไมพ งึ นอบนอ ม อยา งนีเ้ ลย.\" พระองคเปน ผูอนั สิงคาลมาณพนั้น ทลู ถามแลว ตรสั แลว ซึ่งวินัยแหง คฤหัสถ. ประโยคเหลา นี้ ผเู รียนจงแปลเปน ไทย๔๐๑. อมหฺ าก สตถฺ า มหนเฺ ตน อุสสฺ าเหน เทวมนสุ ฺเสหิ กต สกฺการ ทิสวฺ า อานนทฺ ตเฺ ถร อามนเฺ ตตฺวา \"โย โข อานนทฺ ตาทเิ สนป สกฺกาเรน ตถาคต ปเู ชต,ิ น โส ปรมาย ปชู าย ตถาคต ปูเชติ นาม, โย จ โข อานนทฺ ตถาคเตน ทนิ ฺน โอวาท กโรต,ิ โส ปรมาย ปชู าย ตถาคต ปูเชติ นามา' ติ อาห.๔๐๒. อสสฺ ตุ วโต ภิกขฺ เว ปถุ ชุ ชฺ นสสฺ อุปปฺ ชชฺ ติ ลาโภ, โส น อิติ

ประโยค๑ - อภุ ัยพากยปรวิ ัตน ภาค ๑ - ๒ - หนา ท่ี 32 ปฏิสฺจกิ ฺขติ \"อุปปฺ นฺโน โข เม อย ลาโภ, โส จ โข อนิจโฺ จ ทกุ ฺโข วปิ รณิ ามธมฺโม' ติ ยถาภูต น ปชานาต.ิ๔๐๓. ปาตลิปตุ ตฺ สฺมึ นคเร สทุ สสฺ โน นาม ราชา \"โย สปิ ปฺ  น ชานาต,ิ โส อนโฺ ธ วิย โหต'ี ติ อิม อตฺถ คเหตฺวา คตี  คายนตฺ สสฺ วจน สุตวฺ า อตตฺ โน ปตุ ฺเต สปิ ฺป อชานนเฺ ต ตฺวา สว ิคคฺ มานโส หุตฺวา ราชปณฺฑเิ ต สนฺนิปาเตตฺวา \"โก เม ปตุ เฺ ต สปิ ปฺ  สกิ ฺขาเปตุ สกฺขสิ ฺสต'ี ติ ปจุ ฺฉิ. ต สตุ ฺวา อฺตโร ราชปณฑฺ ิโต \"อหนฺเต เทว ปตุ เฺ ต ฉหิ มาเสหิ สิปปฺ  ชานาเปสฺสามี' ติ อาห. โส ตุสติ วฺ า ตสสฺ นิยยฺ าเทส.ิ๔๐๔. ภควา อตตฺ โน ปรินิพพฺ าน อารพภฺ อานนทฺ ตเฺ ถร อามนเฺ ตตวฺ า \"โย โว อานนทฺ มยา เทสิโต ปฺตฺโต ธมโฺ ม จ วินโย จ, โส โว มม อจจฺ เยน สตฺถา' ติ วตวฺ า \"หนฺท' ทานิ ภกิ ขฺ เว อามนฺตยามิ โว, วยธมฺมา สงขฺ ารา, อปฺปมาเทน สมปฺ าเทถา' ต,ิ ภกิ ขฺ นู  โอวาท อทาส.ิ๔๐๕. วกกฺ ลิ นาม พฺราหมฺ โณ อมฺหาก สตถฺ ุ รูปสมปฺ ตฺตึ ทสิ วฺ า ทสฺสเน อติตฺโตเยว \"อิมนิ า อปุ าเยน อห นิจฺจกาล สตถฺ าร ปสฺสติ ุ ลภสิ ฺสาม'ี ติ จนิ ฺเตตวฺ า ปพฺพชิตวฺ า สตถฺ ุ สนตฺ เิ กเยว วจิ ร.ิ สตถฺ า ต ปวตฺตึ ตฺวา \"กึ เต วกฺกลิ อมิ นิ า ปตู กิ าเยน, โยป วกกฺ ลิ นจิ ฺจ มม สงฆฺ าฏิกณณฺ  คเหตฺวา วิจรติ, น โส ม ปสฺสติ นาม, โย จ โข วกกฺ ลิ ธมฺม ปสฺสต,ิ โส ม ปสสฺ ติ

ประโยค๑ - อภุ ัยพากยปรวิ ัตน ภาค ๑ - ๒ - หนา ท่ี 33 นามา' ติ อาห. ประโยคเหลา น้ี ผเู รยี นจงแปลเปนมคธ๔๐๖. ในสมยั หน่ึง พระผูม พี ระภาค ตรสั เรียกแลว ซ่งึ ภกิ ษุ ท. ประทานแลว ซง่ึ โอวาท วา \"แนะ ภกิ ษุ ท. ทา น ท. เปน ผรู ับมฤดก ของเรา โดยธรรม เถดิ , จง อยา เปนผูร ับมฤดก ของเรา โดยอามสิ เลย.\"๔๐๗. ใคร ๆ ไม พึงดหู มน่ิ ซ่งึ บาป อยางนี้ วา \"บาป มปี ระมาณ นอ ย อันเรา ทําแลว, เมื่อไร มนั จกั ให ซง่ึ ผล แกเ รา.\"๔๐๘. วนั หนง่ึ อนาถปณ ฑกิ ะ คฤหบดี ไปแลว สสู ํานัก แหง พระ ศาสดา เปนผู อนั ทาน ตรัสถามแลว วา \"แนะคฤหบดี ก็ ทาน ในตระกูล อนั ทาน ยังใหอยหู รือ ? ทลู วา \"พระพทุ ธเจา ขา ขอรับ, กแ็ ตว า ขาพระพุทธเจา ไมอ าจ เพื่อจะทํา ใหเปน ของประณีต.\"๔๐๙. พระศาสดา เม่ือทรงแสดง แกเขา วา \"ทาน ไม ชอ่ื วาประณีต ในเพราะไทยธรรม ประณตี \" จงึ ตรสั แลว วา \"แนะ คฤหบดี เมื่อจิต เปน ของ ประณตี ทาน ทใี่ หแลว ชอื่ วา เปน ทาน เศราหมอง ไมม ี; เหตนุ นั้ ทาน อยา คดิ แลว วา \"ทาน ของเรา เศรา หมอง.\"๔๑๐. คนผูอยคู รอง ซงึ่ เรอื น พึงแบง โภคะ โดยสว น ท. ๔, พึง บริโภค ซึ่งสว น อันหน่ึง, พึงประกอบ ซง่ึ การงาน ดวย

ประโยค๑ - อุภยั พากยปรวิ ตั น ภาค ๑ - ๒ - หนา ท่ี 34 สวน ท. ๒, พงึ เกบ็ ไว ซ่งึ สว น ที่ ๔ ดวยคิดวา \"เมอื่ อนั ตราย เกิดขนึ้ เรา จกั ไดบ รโิ ภค.\" ๒๑. นามนามท่ีออกจากกริ ิยา เชน กรณ ความทําคมน ความไป เปนตน มีกริ ิยาขา งหนา ได แตตองเปนกริ ยิ าลง ตวฺ า ปจ จยั หรอื ตติยาวภิ ตั ติ ถา ตองการกัตตา คือผทู ํากม็ ีได ดังน.ี้ ปุ ฺ ตถฺ กิ าน \"อย โน อตฺโถ' ติ สลลฺ กฺเขตฺวาปฺ กรณ ภาโร ความกําหนดวา \"น้ีประโยชน ของเรา ท.\"แลว ทํา ซึ่งบญุ เปน ธรุ ะ ของชน ผูมีประโยชน ดวยบญุ ท.\" ๒๒. ศพั ทกรรมท่ีเกี่ยวกับนามทีอ่ อกจากกิรยิ าน้นั ใชฉ ฏั ฐ-ีวภิ ัตติ แทนทตุ ิยาวิภัตติ ดงั น้ี: ปุ ฺ สสฺ กรณ ความทําซึ่งบญุ , อริยสจจฺ าน ทสฺสน ความเหน็ ซึ่งอรยิ สัจ ท. ประโยคเหลา น้ี ผูเรียนจงแปลเปน ไทย๔๑๑. เอโก นวโก ภกิ ขฺ ุ อปุ ชฌฺ าย อุปสงฺกมิตวฺ า วนฺทติ ฺวา นสิ ที ติ ฺวา \"กติ ภนเฺ ต อิมสฺมึ สาสเน ธรุ าน'ี ติ ปุจฉฺ .ิ \"คนถฺ ธรุ  วิปสสฺ นาธรุ นตฺ ิ เทวฺ ธุรานิ ภิกขฺ 'ู ติ. \"กตม ปน ภนฺเต คนถฺ ธรุ , กตม วิปสสฺ นาธรุ นฺ' ต.ิ \"ติปฏ ก อคุ ฺคเหตฺวา ตสฺส ธารณ คนถฺ ธรุ  นาม, อตฺตภาเว ขยวย ปฏเปตวฺ า ตณี ิ ลกฺขณานิ อาโรเปตวฺ า สงฺขาราน สมมฺ สน วปิ สสฺ นาธรุ  นาม ภิกฺข'ู ติ.

ประโยค๑ - อภุ ัยพากยปรวิ ัตน ภาค ๑ - ๒ - หนา ท่ี 35๔๑๒. เอว ปริตฺตเกน กมเฺ มน เอวรปู  สมฺปตฺตึ ลภิตฺวา อิทานิมยา ปมชชฺ ิตุ น วฏฏติ.๔๑๓. อตถฺ ิ ภนฺเต ทาน อทตฺวา สลี  อสมาทยติ ฺวา สจจฺ มตฺตรกขฺ ติ วฺ า สคฺคสสฺ คมน ?๔๑๔. ปวยิ า เอกรชฺเชน สคคฺ สสฺ คมเนน วาสพฺพโลกาธิปจฺเจน โสตาปตตฺ ผิ ล วร.๔๑๕. สพพฺ ปาปสสฺ อกรณ กุสลสฺส'ู ปสมฺปทาสจติ ฺตปรโิ ยทปน เอต พุทธฺ าน สาสน. ประโยคเหลา น้ี ผูเรียนจงแปลเปนมคธ๔๑๖. อนั ผใู ห ซ่ึงทาน ชวนแลว แมซ ่งึ ผอู ื่น ท. ให ยอมควร.๔๑๗. ความได ซง่ึ วิทยา ประเสริฐกวา แตค วามได ซึง่ ทรัพย.๔๑๘. ความลุกข้นึ แลว กินแลว ซ่ึงขา ว นอนหลับ ตลอดวนั ท้ังสนิ้ ดกี วา แตค วามทํา ซึง่ บาป.๔๑๙. อันผทู าํ ซ่งึ บญุ ยังสันดาน ของตน ใหห มดจดแลว จึงทํา ยอมควร.๔๒๐. ความเขาไปเสพแลว ซ่งึ สัตบรุ ุษ ฟงแลว ซึง่ ธรรม ของ ทาน ทําในใจแลว โดยแยบคาย ประพฤติ ซ่งึ ธรรม ยอม เปน ไป เพ่ือความเจรญิ .

ประโยค๑ - อภุ ยั พากยปรวิ ตั น ภาค ๑ - ๒ - หนา ท่ี 36 อุภัยพากยปริวตั น ภาคที่ ๒ ๒๓. ประโยคมคธตามสาํ นวนในช้ันหลงั ๆ มกั ตัดความท่ซี ํา้ กบั ประโยคตน ๆ ออกเสยี คงไวแ ตคําทีไ่ มซ าํ้ และคาํ ที่ตัดออกแลว เสียความ ดงั น.ี้ กโุ ต อาคจฉฺ สิ ? เจามาแตไ หน ?ชนปทโต ภนเฺ ต จากบา นนอก พระผเู จรญิ . ประโยคเหลาน้ี ผเู รียนจงแปลเปนไทย๔๒๑. เอโก ภกิ ขฺ ุ าโณทยาวาส คนฺตวฺ า ทนธฺ มติ ตฺ  นาม เถร อปุ สงฺกมติ ฺวา วนทฺ ิตวฺ า เอกมนฺเต นสิ ีทิ.๔๒๒. อถ น เถโร \"กโุ ต อาคโร' สิ อาวโุ ส' ติ ปจุ ฺฉ.ิ \"สมโฺ มหารามโต ภนฺเต' ติ.๔๒๓. \"กิมตถฺ  อธิ า' คจฺฉสิ อาวุดส' ติ. \"วสติ ุ ภนฺเต' ติ.๔๒๔. \"กึ ปโยชน ปสสฺ นโฺ ต, อิธ วสิตุ อิจฺฉสิ อาวโุ ส' ต.ิ \"ตตฺถา' ห ภนฺเต มหาเถรสสฺ กติ ฺตึ อสโฺ สสึ 'มหาเถโร ตปิ ฏ กธโร อตฺตโน สสิ สฺ าน วติ ถฺ าเรน ต วาเจสี' ติ, อถา' ห จนิ เฺ ตสึ 'มมา' ป อิธ วสโต มหาเถโร วาเจยฺย, เอว' มห อุคฺคเหตุ ลภสิ สฺ ามี' ติ, อิม โข อห ภนเฺ ต ปโยชน ปสสฺ นโฺ ต อธิ วสิตุ อจิ ฺฉามี' ติ.๔๒๕. \"โก นาม ตวฺ  อาวุโส' ติ. \"วธิ ุโร ภนเฺ ต' ติ.๔๒๖. \"กติวสโฺ ส' สิ ตฺว วธิ รุ า' ติ. \"ปจฺ วสฺโส' ห ภนเฺ ต' ติ.๔๒๗. \"โก นาม เต อปุ ชฺฌาโย' ติ, \"มติ ตฺ ทโู ร นาม เถโร ภนเฺ ต ' ต.ิ

ประโยค๑ - อุภัยพากยปรวิ ตั น ภาค ๑ - ๒ - หนาท่ี 37๔๒๘. \"สทุ ธฺ ปิ ณฺณ เต อานีตนฺต.ิ \"อาม ภนฺเต' ต.ิ๔๒๗. \"เตนหิ ต อาหรา' ต.ิ โส ตสสฺ สุทธฺ ิปณณฺ  ทสเฺ สสิ.๔๓๐. เถโร ต โอโลเกตวฺ า \"เตนหิ ยถาสุข วสาหิ วิธุรา' ติ อาห. ประโยคเหลาน้ี ผเู รียนจงแปลเปนมคธ๔๓๑. ลําดบั น้ัน พระเถระ สงั่ แลว ซ่ึงภกิ ษุ หนมุ รูปหนึ่ง วา \"เจา จงไป, จงบอก แกส หุ ทะ วา 'ทาน จงปูลาดแลว ซ่งึ เสนาสนะ อนั หน่ึง แสดง (ให) แกภกิ ษุ ผมู าใหม. \"๔๓๒. ภิกษุ นั้น รบั แลว ซ่งึ คํา แหง พระเถระ น้ัน วา \"อยา งนี้ ทา นผูเ จรญิ \" ไปแลว บอกแลว แกสุหทภกิ ษุ.๔๓๓. สุหทภิกษุ นน้ั ปลู าดแลว ซง่ึ เสนาสนะ มาแลว สสู าํ นกั แหง พระเถระ บอกแลว แกทา น วา \"เสนาสนะ อนั ขา ฯ ปลู าดแลว\" ครั้นเมื่อคําวา \"ถา อยา งนั้น เจา จงนาํ ไปแลว ซงึ่ ภกิ ษุ นี้ แสดง (ให) ซึ่งเสนาสนะ\" อนั พระเถระ พูดแลว ไดทาํ แลว อยา งน้ัน.๔๓๔. วธิ รุ ภกิ ษุ ถามแลว ซ่ึงสหุ ทภกิ ษุ วา \"ขา แตท า นผเู จริญ กตกิ า ในอาวาสน้ี มี (หรือ). \"มอี ยู ทานผมู ีอาย.ุ \"๔๓๕. \"กติกา อะไร ทา นผมู ีอายุ ?\" ครัน้ เมือ่ ระฆงั ตแี ลว ภกิ ษุ ท. ประชุมกันแลว นมสั การ ซ่ึงพระรัตนตรัย ในพระวิหาร ในเชา ดว ย ในเยน็ ดวย. ภิกษุ ท. ดวย สามเณร ท. ดวย ไปแลว สทู ี่บํารุง แหง พระเถระ ฟง ซ่ึงโอวาท อันทา น ใหแลว . คร้นั เมอ่ื วนั ธัมมสั สวนะ ถึงพรอมแลว, คฤหสั ถและ

ประโยค๑ - อภุ ยั พากยปรวิ ตั น ภาค ๑ - ๒ - หนาท่ี 38 บรรพชิต ท. ประชมุ กันแลว ในโรงธรรม. ภิกษุ รูปหน่ึง แสดง ซงึ่ ธรรม, ชนอันเหลือ ฟง ซ่ึงธรรมนัน้ , คร้ันเมอ่ื วัน อโุ บสถ ถึงพรอมแลว , ภิกษุ ท. ทง้ั หมด ยอมทาํ ซง่ึ อุโบสถ คร้นั เมอื่ ดถิ ปี วารณา ถึงพรอ มแลว, ยอมทํา ซึ่งปวารณา. กติกา มีอยา งนี้เปน ตน.๔๓๖. ในเยน็ วิธรุ ภิกษุ ไปแลว สูสาํ นกั แหง พระเถระ ขอแลว ซ่ึงนิสสัย. พระเถระ ไดใ หแ ลว .๔๓๗. จําเดมิ แตก าลนนั้ วธิ ุรภิกษุ ไดท าํ แลว ซง่ึ อาจรยิ วตั ร มีใหน า้ํ บว นปากเปน ตน แกพ ระเถระ.๔๓๘. พระเถระ ยังความการุญ ใหเกดิ แลว ในเธอ.๔๓๙. เธอ เปน ท่รี ัก แมแ หงภกิ ษุ ท. อนื่ .๔๔๐. เธอ เรียนอยู ซ่ึงธรรมดว ย ซ่ึงวินัยดว ย ในสาํ นกั แหง พระเถระ ทุกวัน ๆ ๒๔. คาํ ของผนู อ ยพดู กับผใู หญ แมคนเดยี ว ตอ งใชม ัธยม-บรุ ษุ พหุวจนะ. ประโยคเหลานี้ ผเู รียนจงแปลเปนไทย๔๔๑. เอกทวิ ส วธิ ุโร ภกิ ขฺ ุ เถร อุปสงกฺ มติ วฺ า \"กสสฺ ปุตฺโต ภนเฺ ต อมหฺ าก สตฺถา' ติ ปุจฺฉิ. \"กปล วตถฺ ุสมฺ ึ สุทฺโธทน- มหาราชสฺส อาวโุ ส' ติ.

ประโยค๑ - อภุ ัยพากยปรวิ ัตน ภาค ๑ - ๒ - หนา ที่ 39๔๔๒. \"กา ตสสฺ มาตา ภนเฺ ต' ต.ิ \"มายา เทวี อาวโุ ส' ต.ิ๔๔๓. \"กตรสมฺ ึ วสเฺ ส โส ชาโต ภนเต' ต.ิ \"อิโต ปพุ เฺ พ ปณณฺ รสวสฺสปฺจสตาธเิ กสุ ทวฺ สี ุ วสฺสสหสฺเสสุ อาวุโส' ต.ิ \"กตมยิ  ภนฺเต ตถิ ิยน'ฺ ติ. \"วสิ าขปุณฺณมีทวิ เส อาวุโส' ต.ิ๔๔๔. \"กตถฺ ภนฺเต' ต.ิ \"กปลวตถฺ สุ สฺ จ เทวทหสฺส จ อนฺตรา ลมุ ฺพนิ ิวเน อาวดุ ส' ติ.๔๔๕. \"กสมฺ า ปน ภนเฺ ต เทวี อตตฺ โน นเิ วสเน น วชิ ายิ ? ต เม การณ ทสเฺ สถา ' ต.ิ \"สา อาวุโส เทวี ปริปกกฺ คพภฺ า อตฺตโน นวิ าสนฏานภูต เทวทห คนฺตุกามา, ราชาน อาปุจฉฺ ติ ฺวา ปริวาเรน คจฺฉนฺตี, ลมุ ฺพินิวน ปตวฺ า, ตตฺถ กีฬติ กุ ามา ปาวสิ ิ, ตสสฺ า กมมฺ ชวาตา จสึสุ, สา ตตถฺ วิชายี' ต.ิ๔๔๖. \"ตสสฺ ทารกกาเล กึ นาม กรสึ ุ ภนเฺ ต' ติ. \"สิทฺธตฺโถ' ติ นาม อาวุโส' ติ.๔๔๗. \"กติวสฺสานโิ ส คิหิภาเว โิ ต ภนฺเต' ต.ิ \"เอกนู ตสึ อาวุโส' ต.ิ๔๔๘. \"กึ นุ โข โส ภนฺเต ฆราวาส อชฌฺ าวสนฺโต ทารภรณ กโรติ อทุ าหุ โน' ต.ิ \"กโรติ อาวโุ ส' ติ.๔๔๙. \"กา ตสส เทวี ภนฺเต' ต.ิ \"ยโสธรา นาม อาวโุ ส สุปฺปพทุ ฺธสสฺ โกลยิ สฺส ธตี า' ต.ิ๔๕๐. \"อตฺถิ ปน ภนเฺ ต ตสสฺ ปุตโฺ ต' ติ. \"อามาวุโส' ติ. \"โก นาม โส ภนฺเต' ติ. \"ราหุโล นามาวุโส' ต.ิ

ประโยค๑ - อุภัยพากยปรวิ ัตน ภาค ๑ - ๒ - หนาท่ี 40 ๒๕. อาลปนะในภาษามคธ ในเวลาพดู กัน มกั ใชชุกชมุกวาภาษาไทย ประโยคใดในภาษาไทย ไมม อี าลปนะ ถา แปลเปนมคธ ตอ งลงอาลปนะในทีค่ วรลง. ประโยคเหลาน้ี ผเู รยี นจงแปลเปนมคธ๔๕๑. พระองค ปรารภ ซึ่งอะไร (จึง) ละเสยี แลว ซง่ึ สมบตั ิ ผนวชแลว ? ซงึ ชราพยาธมิ รณะ ท.๔๕๒. ปรารภอยางไร ? ปรารภอยา งน้ีวา \"ชน ท. ทงั้ ปวง มชี รา พยาธิมรณะเปนธรรม (แต) เกลยี ด ซึ่งมนั ท. ประมาท อยู ขอ น้นั ไมส มควร แกเ รา, ควร อันเรา แสวงหา ซ่งึ อุบายเคร่อื งพน จากมัน ท.๔๕๓. เพราะเหตไุ ร ทาน ไมเปนคฤหัสถ แสดงหา ? ทาน ไมอาจ. เพราะอะไร (จึง) ไมอ าจ ? เพราะความทีแ่ หง ฆราวาส เปนสถานทต่ี ง้ั แหงความเมา.๔๕๔. จําเดิมแตก าลแหงพระองคผนวชแลว คร้นั เมือ่ กาล เทา ไร ลวงแลว พระองค ตรสั รแู ลว ซึง่ พระอนตุ ตรสมั มาสัมโพธ-ิ ญาณ ? ครัน้ เมือ่ ป ท. ๖ ลวงไปแลว.๔๕๕. ในระหวางน้ี พระองค ไดท าํ แลว ซง่ึ อะไร ? ขอ ทาน ท. จงสําแดง แกข า ฯ พระองค ต้งั แลว ซงึ่ ความเพยี ร.๔๕๖. พระองค ตรัสรแู ลว ในดถิ ี อะไร ? ในวิสาขบรุ ณมี.๔๕๗. ในทไ่ี หน ? ทโ่ี คนแหง ไมอสั สัตถะใกลฝง แหง แมน ้ําเนรัญชรา.๔๕๘. พระองค ตรัสรแู ลว ทรงทําแลว ซึ่งอะไร อน่ื อกี ? พระองค

ประโยค๑ - อภุ ยั พากยปรวิ ตั น ภาค ๑ - ๒ - หนาท่ี 41 เทีย่ วไป ในประเทศ ท. นัน้ ๆ แสดงแลว ซึ่งธรรม แกชน ท. อนญุ าตแลว ซงึ่ อปุ สมบท แกเ ขา ท. ผขู ออยู ใหแ ลว ซึ่ง โอวาท แกค ฤหสั ถ ท. ประดษิ ฐานแลว ซึ่งพระศาสนา.๔๕๙. พระองค ทรงแสดงแลว ซึ่งธรรม แกใคร กอ น, ใคร เปน สาวก ที่ตน ของพระองค ? พระองค แสดงแลว ซง่ึ ธรรม แกภิกษุ ท. ๕. มี พระโกณฑญั ญะเปนตน, ในเธอ ท. พระ โกณฑญิ ญะ เปน สาวก ทตี่ น ของพระองค.๔๖๐. พระองค ประดิษฐานแลว ซ่ึงพระศาสนา ในทีไ่ หน กอ น ? ในกรงุ ราชคฤห. ๒๖. กริ ยิ าทลี่ ง ตฺวา ปจ จยั ใชห มายเหตุก็ได แตตอ งมงุเอาตวั ประธาน ตา งจากตวั ประธานของกริ ิยาอาขยาต ดงั น:ี้ สีหทิสฺวา ภย อปุ ฺปชชฺ ต.ิ ความกลวั เกดิ ขน้ึ เหตุเห็น ซงึ่ ราชสีห. ประโยคเหลาน้ี ผเู รยี นจงแปลเปนไทย๔๖๑. \"โพธโิ ต ปฏาย กติ วสฺสานิ โส อฏ าสิ ภนเฺ ต' ต.ิ ปฺจจตตฺ าฬีส อาวุโส' ต.ิ๔๖๒. \"กตถฺ โส ปรินพิ พฺ ุโต ภนเต' ต.ิ \"กสุ นิ าราย สาลวเน อาวุโส' ติ.๔๖๓. \"กตมิย ภนฺเต ตถิ ิยน'ฺ ต.ิ \"วสิ าขปุณณฺ มิย อาวุโส' ต.ิ๔๖๔. \"กติ ตฺ ก ปน ภนเฺ ต ตสฺส อายปุ ฺปมาณนฺ' ติ. \"นนุ อาวโุ ส

ประโยค๑ - อุภยั พากยปรวิ ัตน ภาค ๑ - ๒ - หนา ที่ 42 มยา วตุ ตฺ  \"เอกูนตสึ วสฺสานิ คหิ ภิ าเว ตฺวา สมฺปตตฺ ึ ปหาย ปพพฺ ชติ วฺ า ฉพพฺ สฺสานิ ปธาน ปทหิตฺวา อภสิ มฺพชุ ฌฺ ิตฺวา ปฺจจตตฺ าฬีส วสสฺ านิ อฏาสิ ? ตานิ วสสฺ านิ เอกชฌฺ  อภสิ ฺ หู ติ ฺวา อสตี วิ สสฺ านี' ต.ิ๔๖๕. \"ตโต ปฏาย ยาวชชฺ ตนา กติวสฺสานิ อติกกฺ นฺตานิ ภนฺเต' ต.ิ \"ปจฺ ตตึสวสฺสุตตฺ รจตสุ สฺ ตาธิกานิ เทวฺ วสสฺ สหสสฺ านิ อาวุโส' ต.ิ๕๖๖. ตสฺมึ ปรินพิ ฺพเุ ต เก ตสฺส สรรี ชฺฌาปนกจิ จฺ  อกส ุ ภนฺเต' ติ. \"โกสนิ ารกา มลฺลา อาวุโส' ติ.๔๖๗. \"อตถฺ ิ ปนสฺส ภนฺเต ตโต อวสิฏา ธาตโุ ย' ต.ิ \"อามาวุโส' ต.ิ๔๖๘. \"กึ ปน ภนเฺ ต โกสินารกา มลลฺ าเยว อคฺคเหสุ อุทาหุ อฺเสป วิภชึส'ู ติ. \"ปพุ ฺเพ เต อาวโุ ส อทาตุกามา ปจฉฺ า วิภชสึ 'ู ต.ิ๔๖๙. \"กสฺมา ปน ภนฺเต วภิ ชึส'ู ติ. \"อชาตสตตฺ รุ าชาทโย อาวุโส ราชาโน ธาตโุ ย ยาจติ ุ เตส สนตฺ กิ  ทเู ต ปาเหสุ, เตสุ อเทนเฺ ตสุ, สพเฺ พ สงฺคาม กตฺตุกามา อเหส,ุ โทโณ นาม พฺราหมฺ โณ เต สฺ าเปตฺวา เตส สมก สมก ภาค วภิ ชาเปสี' ติ.๔๗๐. \"กตถฺ ปน ภนฺเต ธาตโุ ย คเหตวฺ า เปสุนฺ' ต.ิ เจตเิ ยสุ อาวุโส' ติ.

ประโยค๑ - อุภยั พากยปรวิ ัตน ภาค ๑ - ๒ - หนา ท่ี 43 ๒๗. นามนาม ท่ีเปน เอกวจนะหลายศพั ท ถามีความรวมกันเชน ชายกบั หญิงเปน ตน ตองใช จ ศัพทก ํากับ ศพั ทเ หลา น้ันคณุ นามก็ดี กิริยาก็ดี ของนามนามเหลา นั้น ใชเ ปน พหวุ จนะโดยมากดังน้ี : เทสนาวสาเน กุมารโก จ กมุ าริกา จ โสตาปนฺนาอเหส.ุ ในกาลเปนที่จบแหงเทศนา กมุ ารดวย กมุ ารดี ว ย ไดเปนโสดาบนั แลว. ประโยคเหลานี้ ผูเรยี นจงแปลเปน มคธ๔๗๑. เธอถามแลว ซงึ่ พระเถระ ยง่ิ แตนั้น วา สังคายนา ทแ่ี รก ทํา แลวเม่อื ไร ? เมอื่ พระผมู พี ระภาค นพิ พานแลว สิ้น ๓ เดือน.๔๗๒. สงั คายนา ทแ่ี รกน้นั อันใครทาํ แลว ? อนั พระอรหนั ต ท. ๕๐๐๔๗๓. ทําแลว ในทีไ่ หน ? ทกี่ รุงราชคฤห.๔๗๔. ใคร เปน ประธาน ในสงั คายนานั้น ? พระมหากสั สปเถระดว ย พระอบุ าลเี ถระดวย พระอานนทเถระดว ย ไดเปนประธาน แลว ในสังคายนานั้น.๔๗๕. ใคร ชวนแลว ซงึ่ พระอรหันต ท. นน้ั เพ่อื อันทํา ซง่ึ สังคายนาน้นั ? พระมหากัสสปเถระ.๔๗๖. ทา นปรารภแลว ซงึ่ อะไร (จึง) ชวนแลว ? ทา น ปรารภ ซ่งึ คาํ ของบรรพชิตแก ช่อื สภุ ัททะ.๔๗๗. เธอ วาแลว อยางไร ? เม่อื พระผูมีพระภาค นิพพานแลว ๗ วนั พระมหากัสสปเถระ ยังไมท ราบ ซึ่งความนน้ั (จึง) มาแลว จากเมอื งปาวา กับ ดว ยภิกษุ ท. มาก เพอื่ จะเห็น

ประโยค๑ - อุภยั พากยปรวิ ตั น ภาค ๑ - ๒ - หนาท่ี 44 พระผูมีพระภาค เห็นแลว ซงึ่ อาชวี ก คนหนึง่ ในระหวา งทาง ถามแลว วา \"ผมู ีอายุ ทานรู ซ่งึ ขาว ของพระศาสดา หรือ ?\" อาชวี กนั้น บอกแลว วา \"ผูมีอายุ พระศาสดา ของทาน ท. ปรนิ พิ พานเสยี แลว ๗ วนั .\" ภกิ ษุ ท. ผูป ถุ ชุ น ไดฟ งแลว ซึ่งความน้ัน รองไหแลว คร่ําครวญแลว . ใน เธอ ท. บรรพชิตแก ชอ่ื สุภัททะ มอี ยู องคห น่งึ , เธอ หาม เสยี แลว ซ่ึงภิกษุ ท. นั้น วา \"ผูมอี ายุ อยา เลย, ทาน ท. อยารอ งไหเลย, ทาน ท. อยาคราํ่ ครวญเลย, เมือ่ พระศาสดา ยังอยู, เรา ท. ไมอ าจ เพอ่ื จะทํา ซึง่ กรรม อันพระองค หามแลว, เดี๋ยวนี้ เรา ท. ครน้ั เมือ่ พระองค ปรินพิ พานแลว ปรารถนา เพือ่ จะทํา ซง่ึ ส่ิงใด (ก)็ จงทํา ซงึ่ สง่ิ นั้น.\" พระ มหากสั สปเถระ ปรารภ ซึง่ คํา ของบรรพชติ แกน ้ี (จงึ ) ชัก ชวนแลว ซง่ึ พระอรหันต ท. เหลา นน้ั เพอื่ จะทําซ่ึงสังคายนา.๔๗๘. ขาแตท านผูเ จรญิ พระอรหันต ท. นั้น ทาํ แลว ซ่ึงสงั คายนา อยา งไร ? พระอรหนั ต ท. นน้ั ปรชุ มุ พรอ ม ในทีแ่ หง หน่งึ คร้งั น้นั พระมหากสั สปเถระ ถามแลว ซ่งึ วนิ ัย กะพระอุบาลี เถระ, ครนั้ เมื่อวนิ ยั อันทาน วสิ ัชนาแลว, ถามแลว ซ่งึ ธรรม กะพระอานนทเถระ. ทา น วิสัชนาแลว ซ่งึ ธรรมน้นั , พระ เถระ ท. นั้น รอยกรองแลว ซงึ่ ธรรมดวย ซึง่ วนิ ยั ดวย น้นั ตามนัยอนั พระเถระ ท. ๒ กลา วแลว ตงั้ ไวแ ลว ใหเปน แบบ.

ประโยค๑ - อุภยั พากยปรวิ ัตน ภาค ๑ - ๒ - หนา ที่ 45๔๗๙. ใคร ไดเปน ผอู ปุ การะ ของพระเถระ ท. เหลานัน้ ? ไดยินวา พระเจาอชาตศัตรู.๔๘๐. สังคายนา นน้ั ทาํ แลว โดยกาล เทา ใด ? โดยเดือน ท. ๗. ๒๘. ถาคณุ นาม ทเ่ี ก่ยี วดว ยกิรยิ าวามี วาเปน หลายบทเรยี งไวหนากิริยานัน้ แตบทเดียว เหลอื น้ันเรียงไวหลังกริ ิยา ดังน:้ีเตน โข ปน สมเยน เวสาลี สภุ กิ ขฺ า โหติ สสุ สสฺ า สุลภ-ปณฺฑา. ก็ โดยสมัยนัน้ แล เมอื งไพศาลี เปนเมืองมภี กิ ษาดีมขี า วกลา งาม มกี อ นขา วหาไดโ ดยงาย. ประโยคเหลา นี้ ผเู รยี นจงแปลเปนไทย๔๘๑. \"กิตฺตกา ปน ภนฺเต ภควโต สาวกา เตสุ เตสุ คเุ ณสุ เตน ปสฏา' ติ. \"เอกจตฺตาฬีส อาวุโส' ติ.๔๘๒. \"เตส นามานิ โสตุ อจิ ฺฉามิ ภนเฺ ต, สาธุ เม ภนฺเต กเถถา' ต.ิ \"เตนหิ สโุ ณห,ิ กเถสสฺ ามิ: อฺาโกณฺฑฺตฺ- เถโร เตส ปาโมกฺโข อโหส'ี ต.ิ๔๘๓. \"นนุ โส ภนเฺ ต ปพุ เฺ พ ตมุ เฺ หหิ 'โกณฺฑโฺ ' ติ กถโิ ต, อถ กสมฺ า \"อฺ าโกณฑฺ ฺโ' ติ กเถถ ? กึ โส เทฺว นามานิ อลตถฺ า' ต.ิ \"ปพุ ฺเพ โส อาวุโส 'โกณฺฑโฺ ' 9b ปฺาย;ิ ยทา โส ธมมฺ  ปฏวิ ิชฌฺ ิ; ตทา ภควา ' อฺาสิ วต โภ โกณฺฑโฺ ' ติ อมิ  อทุ าน อุทาเนสิ, ตโต ปฏ าย

ประโยค๑ - อภุ ยั พากยปรวิ ัตน ภาค ๑ - ๒ - หนาท่ี 46 โส 'อฺาโกณฑฺ ฺโ' ติ ปฺายี' ต.ิ๔๘๔. \"กตรสฺมา กลุ า โส ปพพฺ ชิโต ภนฺเต' ติ. \"พฺราหมฺ ณกลุ า อาวุดส' ต.ิ๔๘๕. \"เกน ภนฺเต การเณนา' ติ. \"ปพุ เฺ พ โส อาวุโส พฺราหมฺ โณ หุตวฺ า ติณฺณ เวทาน ปาร ปตวฺ า, สตถฺ ริ มาตุ กจุ ฺฉิโต นิกฺขนฺเต, ตสฺส ทวฺ ตฺตสึ มหาปรุ ิสลกฺขณานิ ทิสวฺ า 'สจาย อคาร อชฌฺ าวสสิ ฺสติ, ราชา ภวสิ สฺ ติ จกกฺ วตฺติ, สเจ ปพฺพชิสสฺ ติ, โลเก อรห ภวสิ สฺ ติ สมมฺ าสมฺพทุ โฺ ธ' ติ พฺราหฺมณ- มนเฺ ต อาคตนเยน สนนฺ ฏิ  าน กตวฺ า, ตสฺมึ ปพพฺ ชิเต, 'ภททฺ เิ ยน จ วปเฺ ปน จ มหานาเมน จ อสสฺ ชนิ า จา' ติ จตหู ิ พรฺ าหฺมเณหิ สทฺธึ อนุปพฺพชติ วฺ า ทุกฺกรกิรยิ ากรณกาเล ต อปุ ฏหติ ฺวา, ตสมฺ ึ ทกุ กฺ รกริ ิย วิชหนฺเต, ตโต อปกมฺม พาราณสยิ  อิสปิ ตเน มิคทาเย วหิ รนโฺ ต, ตสมฺ ึ สมโฺ พธึ ปตฺวา ตสสฺ สนตฺ กิ  อาคนตฺ ฺวา ปมเทสน กเถนฺเต, โสตาปตฺติผล ปตวฺ า อปรป เทสน สตุ ฺวา อรหตเฺ ต ปติฏ หี' ต.ิ๔๘๖. \"กตริ สมฺ ึ ภนฺเต คุเณ โส สตถฺ ารา ปสฏโ ' ติ. \"สพพฺ ปมสาวกภาเว อาวุโส' ต.ิ๔๘๗. \"โก ปน ภนฺเต ธมโฺ ม ตสฺส สหายเกหิ เถเรหิ อธคิ โต' ติ \"อรหตฺต อาวโุ ส' ติ.๔๘๘. \"กึ ปน โส ภนเฺ ต ภควโต ปรนิ พิ ฺพานกาลโต ปเุ ร ปรินพิ พฺ ายิ อทุ าหุ ปจฉฺ า' ต.ิ \"ปเุ ร อาวโุ ส' ติ.

ประโยค๑ - อุภยั พากยปรวิ ตั น ภาค ๑ - ๒ - หนา ที่ 47 ๒๙. คณุ นามหรอื กริ ิยาของนาม ทีร่ ูกันไดโ ดยงาย จะเขยี นแตคณุ นามหรือกิริยาเทานั้น จะไมเ ขยี นนามดวยก็ได ดังน้ี ปพุ เฺ พโข กมุ าร มนสุ ฺสา ทฑี ายกุ า ดกู อนกมุ าร มนษุ ย ท. ในกอ นแลมีอายุยนื , อตเี ต พาราณสิย พฺรหมฺ ทตเฺ ต รชฺช กาเรนฺเต ในกาลลว งแลว ครน้ั เมือ่ พระเจา พรหมทัตต ใหท ําอยู ซงึ่ ราชกิจ ในเมืองพาราณสี, สิสโฺ ส อาจรยิ  อปุ สงกฺ มิตวฺ า 'อิม ปณณฺ  วาเจห'ี ติวุตเฺ ต, ต ววิ ริตฺวา วาเจสิ. ศิษย เขา ไปใกลแลว ซง่ึ อาจารย,ครน้ั เมอ่ื คาํ วา \"เจาจงอา น ซ่ึงหนงั สอื นี้ อันอาจารย พูดแลว ,เปดอานแลว ซง่ึ หนังสือนั้น.\" ประโยคเหลา น้ี ผูเ รยี นจงแปลเปนมคธ๔๘๙. ขอทาน ท. จงสาํ แดง ซง่ึ คุณ ของพระเถระ แมอ ่นื อกี แกข า ฯ พระอุรเุ วลกสั สปเถระ ไดเ ปน ผอู นั พระศาสดา สรรเสรญิ แลว ในเพราะความเปน ผูมบี รวิ ารมาก.๔๙๐. บริวาร ของทาน เทา ไร ? รอย แหง ภิกษุ ท. หา เปนบริวาร ของทาน, ของพระนทกี สั สปเถระ ผูนอ งชายกลาง ของทาน รอ ย แหงภิกษุ ท. สาม, ของพระคยากัสสปเถระ ผนู อ งนอย ที่สดุ ของทา น รอย แหง ภิกษุ ท. สอง, เพราะรวม ซึง่ รอย ท. น้ัน ทัง้ หมด เปน พันแหง ภิกษ.ุ๔๙๑. ในกอ น แตกาล แหงทา น บวชแลว ในธรรมวินัย อนั น้ี ทาน ไดเ ปน ใคร แลว ? เปน ชฏลิ ท.๔๙๒. ทา น อยแู ลว ในท่ไี หน ? ทาน ทําแลว ซึ่งอาศรม ในอรุ ุเวลา

ประโยค๑ - อุภัยพากยปรวิ ตั น ภาค ๑ - ๒ - หนาท่ี 48 (ประเทศ) สาํ เรจ็ แลว ซ่ึงความอยู ในที่น้นั .๔๙๓. เพราะเหตอุ ะไร ทาน บวชแลว ในธรรมวินยั อันนี้ ? เพราะ ความเลอ่ื มใส ในปาฏิหาริย ของพระผมู ีพระภาค.๔๙๔. พระผูมีพระภาค ไดสําแดงแลว ซ่งึ ปาฏหิ าริย อะไร แก ทา น ? ซึง่ ปาฏิหารยิ ต า ง ๆ มที รมานนาคเปนตน มจี งกรม ในนํา้ เปนท่สี ุด.๔๙๕. ในกาลนั้น บริวาร ท. ของทาน ไดมแี ลว หรอื , หรอื วา ทา นไดแลว ซงึ่ บรวิ าร ในกาล แหง ทา น บวชแลว ? บริวาร ท. ของทา น ไดมีแลว (แต) ในกาลน้ัน.๔๙๖. บริวาร ท. ของทาน บวชแลว พรอ ม กบั ทานหรือ ? เออ.๔๙๗. ธรรมวิเศษ อะไร อนั ทา น ท. ถงึ ทับแลว ? พระอรหตั .๔๙๘. ทา น ท. ถงึ แลว ซึง่ พระอรหัตนั้น ในขณะเดยี วกนั หรือ, หรอื วา ในขณะตา ง ๆ กนั ? ในขณะเดียวกัน.๔๙๙. ทา น ท. ฟง แลว ซงึ่ เทศนา ช่อื อะไร (จึง) ถึงแลว ซง่ึ พระอรหัต นน้ั ? ช่อื อาทติ ตปริยาย.๕๐๐. ทา น นิพพานแลว ในกอน แตกาลเปน ทนี่ พิ พาน ของพระ ผมู ีพระภาค หรอื ? เออ. ๓๐. กริ ยิ าอาขยาตในทอ งนิทานใช ๒ วิภตั ติคอื วตตฺ มานา ๑อชชฺ ตฺตนี ๑ แตใ ชอ ชฺชตตฺ นี มากกวา วตตฺ มานา ดงั น้ี : เตนสมเยน พทุ โฺ ธ ภควา ราชคเห วหิ รติ คชิ ฺฌกเู ฏ ปพฺพเต.

ประโยค๑ - อภุ ัยพากยปรวิ ัตน ภาค ๑ - ๒ - หนาท่ี 49โดยสมยั น้นั พระผมู ีพระภาค พุทธเจา เสด็จอยู ทเ่ี ขาคิชฌกูกใกลกรงุ ราชคฤห. อถโข ภควา ภกิ ขฺ ู อามนฺเตส.ิ ลําดับน้ันแลพระผมู ีพระภาค ตรัสเรยี กแลว ซึง่ ภกิ ษุ ท. อถโข สามเณรานเอตทโหสิ \"กติ นโุ ข อมหฺ าก สกิ ขฺ าปทานิ, กตฺถ จ อมเฺ หหิสิกขฺ ติ พฺพนฺต.ิ ครง้ั นน้ั แล ขอนไ้ี ดมแี ลว แกสามเณร ท. วา\"สิกขาบท ท. ของเรา ท. เทาไร หนอแล ? อนงึ่ เรา ท.ตอ งศึกษา ในขอ ไหน ?\" ประโยคเหลานี้ ผูเรยี นจงแปลเปนมคธ๕๐๑. \"สาธุ เม ภนเฺ ต อปรสฺสาป เถรสฺส คุณ ทสฺเสถา' ติ. \"สารีปุตตฺ ตฺเถโร อาวโุ ส มหาปฺ ภาเว สตฺถารา ปสฏโ อโหส,ิ โมคฺคลฺลานตฺเถโร มหทิ ธฺ กิ ภาเว' ติ.๕๐๒. \"กึ เต อฺ มฺสสฺ ภาตโร โหนตฺ ิ ภนฌต' ติ. \"นาวโุ ส, เต ปน อฺ มฺสฺส สหายกา' ติ.๕๐๓. \"กตรสมฺ ึ ภนฺเต กเุ ล สารีปตุ ตฺ ตฺเถโร ชาโต, โก ตสฺส ปตา, กา จ มาตา' ติ. \"วงคฺ นตฺ พรฺ าหมฺ ณกุเล อาวโุ ส ชาโต เสวฺ ว ปต า, สารี นาม พฺราหฺมณี มาตา' ต.ิ๕๐๔. \"กนิ ตฺ ิ โส ทารกกาเล ปฺาย'ี ต.ิ อปุ ติสโฺ ส' ติ อาวโุ ส' ต.ิ๕๐๕. \"โก ปน ภนเฺ ต มหาโมคคฺ ลลฺ านตฺเถรสฺส ปตา, กา จ มาตา' ต.ิ \"โกลิตคาเม อาวุโส เชฏพรฺ าหฺมโณ ปตา, โมคคฺ ลลฺ ี นาม พฺราหฺมณี มาตา' ติ.

ประโยค๑ - อุภยั พากยปรวิ ัตน ภาค ๑ - ๒ - หนา ที่ 50๕๐๖. \"โก นาม ภนฺเต เถรสฺส ปตา' ต.ิ \"ตสฺส นาม น ปฺ ายติ อาวุโส' ต.ิ๕๐๗. กินตฺ ิ ปน ภนฺเต ทารกกาเล เถร สชฺ านึสู' ติ. \"โกลโิ ต' ติ อาวุโส' ติ.๕๐๘. \"กินเฺ ต อารพภฺ เคหโต นิกขฺ มติ วฺ า ปพพฺ ชึสุ ภนฺเต' ต.ิ \"โมกฺขธมมฺ  อาวุโส' ติ.๕๐๙. \"วิตฺถาเรน เตสั ปวตตฺ ึ โสตุ อจิ ฉฺ ามิ ภนฺเต' ติ.๕๑๐. เต กริ อาวโุ ส คหิ ิกาเล สหายกา หุตฺวา เอกทวิ ส ราชคเห คริ คคฺ สมชฺช ปสฺสนตฺ า, 'กนิ ฺโน โอโลกเนน, วสฺสเต อปฺปตฺเต อเิ ม มรสิ ฺสนฺตี' ติ จนิ เฺ ตสุ. เตส เอว จินฺตยนฺตาน สเวโค อุปปฺ ชชฺ .ิ ตโต เต สหายกา 'อมเฺ หหิ ปพฺพชิตวฺ า โมกฺขธมมฺ  ปรเิ ยสติ ุ วฏฏ ตี' ติ อฺมฺ มนเฺ ตตวฺ า สมานจฺฉนฺทา หุตฺวา อตตฺ โน ปรวิ าเรหิ สทธฺ ึ สฺชยสฺส นาม ปริพพฺ านชกสสฺ สนตฺ ิเก ปพฺพชึสุ. เต สพพฺ  สฺชยสฺส ลทฺธึ อคุ ฺคเหตวฺ า นสิ สฺ ารกภาว ตฺวา \"อมฺเหสุ โย ปม โมกฺขธมมฺ  อธคิ จฺฉต,ิ โส อิตรสฺส อาโรเจต'ู ติ อฺ มฺ กติก กรสึ ,ุ เอทิวส โส อติ รสสฺ อาโรเจต'ู ติ อฺมฺ  กตกิ  กรสึ ,ุ เอกทวิ ส อุปตสิ ฺโส ราชคเห ปณฺฑาย จรนฺต อสฺสชิตฺเถร ทสิ ฺวา อริ ิยาปเถสุ ปสีทติ ฺวา 'วิปปฺ สนฺนานิ โข เต อาวุโส อนิ ฺทฺรยิ าน,ิ ปริสุทฺโธ ฉวิวณฺโณ, กสิ อาวโุ ส อุททฺ สิ ฺส ปพฺพชโิ ต, โก วา เต สตถฺ า, กสฺส วา ตวฺ  ธมฺม โรเจส'ี ติ ปจุ ฺฉติ วฺ า อมฺหาก ภควโต สาวกภาว