ບົດສອນ UBD ວິຊາ ສັງຄົມສຶກສາ 2 ລະບົບ 12+4 ປີ 2 ສາຍຄູປະຖົມ

ສາທາລະນະລັດ ປະຊາທິປະໄຕ ປະຊາຊນົ ລາວ ສນັ ຕິພາບ ເອກະລາດ ປະຊາທິປະໄຕ ເອກະພາບ ວດັ ທະນະຖາວອນ .................................... ກະຊວງສຶກສາທິການ ແລະ ກລິ າ ກມົ ສ້າງຄູ ວທິ ະຍາໄລຄູຫຼວງນາ້ໍ ທາ ບົດສອນວຊິ າສັງຄມົ ສຶກສາ 2 ສກົ ຮຽນ 2018-2019

ສາລະບານ ພາກ 1 ພມູ ສາດ ໜາ້ ທີ ບົດທີ 1 ອງົ ປະກອບທາງກາຍະພາບຂອງປະເທດລາວ................................................................................................................................1- 4 ບົດທີ 2 ລັກສະນະທາງດ້ານພູມປີ ະເທດ ............................................................................................................................................5-17 ບດົ ທີ 3 ລກັ ສະນະພມູ ອາກາດຂອງປະເທດລາວ...................................................................................................................................18-25 ບົດທີ 4 ປ່າໄມ້ ແລະ ສັດຕະວະຊາດໃນລາວ.......................................................................................................................................26-31 ບົດທີ 5 ຊັບພະຍາກອນນໍາ້ ແລະ ແຮ່ທາດ.........................................................................................................................................32-37 ບດົ ທີ 6 ການກະສິກາໃນປະເທດລາວ..............................................................................................................................................38-42 ບດົ ທີ 7 ອຸດສາຫະກາ ແລະ ຫັດຖະກາໃນປະເທດລາວ...........................................................................................................................43-45 ພາກທີ 2 ປະຫວັດສາດ ບດົ ທີ 8 ຂະບວນການຕໍ່ສຂູ້ ອງປະຊາຊນົ ລາວຕ້ານພວກລາ່ ເມືອງຂໍ້ນຶ ຝຣັງ........................................................................................................46-54 ບົດທີ 9 ຂະບວນການຕ່ໍສູຂ້ ອງປະຊາຊນົ ລາວຕາ້ ນຈັກກະພດັ ອາເມລກິ າ.........................................................................................................55-61 ບດົ ທີ 10 ການຍຶດອານາດ ແລະ ສະຖາປະນາ ສາທະລະນາລດັ ປະຊາທິປະໄຕ ປະຊາຊົນລາວ................................................................................62-66 ບົດທີ 11 ສາທາລະນະລັດ ປະຊາທປິ ະໄຕ ປະຊາຊົນລາວ ແຕ່ 1975 - ປັດຈຸບນັ ..............................................................................................67-73

ບດົ ສອນ (Understanding by Design) ວິຊາ ສງັ ຄມົ ສກຶ ສາ 2 ສາຍປະຖມົ ປີ 2 ພາກ I ພມູ ສາດ ບດົ ທີ 1 ອງົ ປະກອບທາງກາຍະພາບຂອງປະເທດລາວ ເວລາ 3 ຊ່ວົ ໂມງ ຂນັ້ ຕອນທີ 1 : ຜນົ ໄດຮ້ ບັ ທຕ່ົີ ້ອງການ (Desired Results) ເປັາົ້ ໝາຍ: (Goal) - ເພ່ົອໃຫ້ນກັ ຮຽນສາມາດອະທິບາຍໄດ້ທ່ົີຕັງ້ ແລະ ເຂດແດນຂອງປະເທດລາວ, ຂ້ສັ ະດວກ ແລະ ຂຫັ້ ຍງ້ ຍາກ - ເພ່ົອໃຫ້ນກັ ຮຽນສາມາດຮູ້ ແລະ ເຂົັ້າໃຈຮບູ ຮ່າງ ແລະ ເນັ້ອທີົ່ຂອງປະເທດລາວ ຄວາມເຂ້າົັ ໃຈ (Understanding) ຄາຖາມທ່ົີຈາເປນັ (Question) ນັກຮຽນຈະເຂ້ົັາໃຈກ່ຽວກັບ: 1. ທົ່ຕີ ້ງັ ແລະ ເຂດແດນຂອງປະເທດລາວມີຄແນວໃດ? - ທ່ົີຕງັ້ ແລະ ເຂດແດນຂອງປະເທດລາວ 2. ມີຂັສ້ ະດວກ ແລະ ຂ້ັຫຍງ້ ຍາກຄແນວໃດ? - ຂັ້ສະດວກ ແລະ ຂ້ັຫຍ້ງຍາກ 3. ປະເທດລາວມຮີ ບູ ຮ່າງ ແລະ ເນັອ້ ທົີ່ຄແນວໃດ? - ຮບູ ຮ່າງ ແລະ ເນັ້ອທີຂ່ົ ອງປະເທດລາວ ທກັ ສະ (Skill) ຄວາມຮູ້(Knowledge) - ເພອ່ົ ໃຫ້ນກັ ຮຽນສາມາດອະທບິ າຍໄດ້ທ່ົີຕັງ້ ແລະ ເຂດແດນຂອງປະເທດລາວ, ຂັ້ສະດວກ ແລະ ຂຫ້ັ ຍ້ງຍາກ - ເພ່ົອໃຫນ້ ັກຮຽນສາມາດຮູ້ ແລະ ເຂາ້ັົ ໃຈຮບູ ຮ່າງ ແລະ ເນອັ້ ທຂ່ົີ ອງປະເທດລາວ ນັກຮຽນຈະຮ້:ູ - ທຕ່ົີ ້ັງ ແລະ ເຂດແດນຂອງປະເທດລາວ ຂນັ້ ຕອນທີ 2: ຫກັ ຖານທໃີ່ົ ຊປ້ ະເມນີ - ຂ້ສັ ະດວກ ແລະ ຂຫ້ັ ຍງ້ ຍາກ ຫັກຖານອົ່ນໆ (Other Evidence) - ຮູບຮ່າງ ແລະ ເນອ້ັ ທ່ົີຂອງປະເທດລາວ -ຄູສງັ ເກດການມີສວ່ ນຮວ່ ມໃນກິດຈະກາ -ການຖາມຄາຖາມທີ່ົບເ່ົ ຂົາ້ັ ໃຈ ໜ້າວຽກທົ່ີຕ້ອງປະຕິບັດ (Task) -ການຕອບຄາຖາມທ່ີຄົ ຖູ າມ -ອະທິບາຍ. ສົນທະນາກບັ ນັກຮຽນ, ໃຫນ້ ັກຮຽນຄັ້ົນຄວ້ າ ຕອບຄາຖາມເປນັ ກ່ມຸ ແລະ ບກຄນົ 1

-ການລາຍງານຕ່າງໜາ້ ກຸມ່ -ການສອບເສັງ ຂນ້ັ ຕອນທີ 3:ແຜນການຮຽນ ກດິ ຈະກາການຮຽນ: ກິດຈະກາ 1 -ຄູແບງຸ່ ນກັ ຮຽນອອກເປນັ ກຸມ່ ຕາມຄວາມເໝາະສົມ - ຄູຕັງ້ ຄາຖາມໃຫ້ນັກຮຽນຄັ້ນົ ຄິດໂດຍອງີ ໃສຸ່ການຮຽນຜ່ານມາດັ່ົງນີ້ັ: 1. ທ່ີົຕງັ້ ແລະ ເຂດແດນຂອງປະເທດລາວມຄີ ແນວໃດ? 2. ມີຂ້ັສະດວກ ແລະ ຂ້ຫັ ຍງ້ ຍາກຄແນວໃດ? 3. ປະເທດລາວມີຮບູ ຮາ່ ງ ແລະ ເນ້ອັ ທຄົີ່ ແນວໃດ? -ຄໃູ ຫ້ຕ່າງໜ້າແຕຸ່ລະກຸ່ມຂນຶ້ັ ມາລາຍງານຢູກຸ່ ະດ່ານ -ຄູຍອ້ ງຍນກັ ຮຽນ ແລະ ຈດັ ປະເພດໃຫ້ນກັ ຮຽນແຕຸ່ລະກຸ່ມ -ຄູ ແລະ ນກັ ຮຽນຮວ່ ມກັນສະຫຼຸບຕາມປ້ັມແບບຮຽນ ດງົ່ັ ນັີ:້ ຕອບ1:  ທີົ່ຕັ້ງ ສາທາລະນະລັດ ປະຊາທິປະໄຕ ປະຊາຊົນລາວ ຕັ້ງຢູຸ່ ໃນພາກພ້ັນອາຊີຕາເວັນອອກສ່ຽງໃຕ້ (ອາຊີອາຄະເນ) ແລະ ຕັ້ງຢູຸ່ໃຈກາງແຫມອິນດູຈີນ ເຊົ່ິງເປັນເຂດຮ້ອນຊຸ່ມມລະສມ ອີງ ຕາມຈດພິກດັ ດາ້ ນພູມສີ າດໂລກ, ປະເທດລາວແມ່ນຸ ຕັ້ງຢູຸ່ເຟ້ັອງເໝອ ແລະ ນອນຢຸູ່ເຂດບົວໂມງທີ 7 ຂອງໂລກຕາເວັນອອກ ເຊົ່ງິ ມຂີ ອບເຂດແຕ່ລຸ ະທິດດ່ງັົ ນັ້ີ: - ທດິ ເໜອແມນຸ່ ຢບູຸ່ າ້ ນລານຕຍ ເມອງຍອດອູ ແຂວງຜ້ັງົ ສາລີ ເຊງ່ົິ ກງົ ກັບເສນັ້ ຂະໜານທີ 22° 30′ເໜອ - ທິດໃຕແ້ ມຸ່ນ ຢບູຸ່ າ້ ນເວີນຄາມ ເມອງໂຂງ ແຂວງຈາປາສກັ ເຊິົ່ງກງົ ກັບເສັ້ນຂະໜານທີ 13° 54′ ເໜຶອ - ທດິ ເວັນອອກແມຸນ່ ຢູຸ່ ບາ້ ນດກັ ດົວ້ັ ເມອງດກັ ຈິ່ງົ ແຂວງເຊກອງ ເຊົ່ິງກງົ ກັບເສນັ້ ແວງທີ 107° 38′ ຕາເວນັ ອອກ - ທິດຕາເວນັ ຕົກແມ່ນຸ ຢຸູ່ບ້ານຄວນ ເມອງຕົັນ້ ເຜງ້ັິ ແຂວງບ່ແົ ກວ້ ເຊງິົ່ ກົງກັບ ເສ້ນັ ແວງທີ 100° 05′. ຕາເວັນອອກ  ເຂດແດນ ສາທາລະນະລດັ ປະຊາທປິ ະໄຕ ປະຊາຊນົ ລາວ ມຊີ າຍແດນຮ່ວມກບັ 5 ປະເທດຄ: - ທດິ ເໜອຕິດກັບປະເທດສາທາລະນະລດັ ປະຊາຊນົ ຈນີ ຍາວ 505 ກມ, - ທິດຕາເວັນອອກຕດິ ກບັ ປະເທດສາທາລະນະລດັ ສັງຄມົ ນຍິ ົມຫຽວດນາມ ຍາວ 2069 ກມ, 2

- ທິດໃຕ້ຕດິ ກັບປະເທດລາຊະອານາຈັກກາປເູ ຈຍ ຍາວ 492 ກມ, - ທດິ ຕາເວັນຕົກຕິດກັບລາອານາຈັກໄທ ຍາວ 1835 ກມ - ທດິ ຕາເວັນຕົກສຽງເໜອຕດິ ກບັ ປະເທດສະຫະພາບມຽນມາ ຍາວ 236 ກມ. ຕອບ2: ຍ້ອນປະເທດລາວຕັງຢຸູ່ລະຫວ່າງກາງຂອງຫາຍປະເທດ ແລະ ມຄີ ວາມແຕກຕ່າງກັນທາງດາ້ ນເສດຖະກິດ, ວັດທະນາທາ, ສງັ ຄມົ ຈົ່ງຶ ມີຂັ້ສະດວກ ແລະ ຂັຫ້ ຍງ້ ຍາກຕ່າງກນັ ດັົ່ງນີ:້ັ  ຂສັ້ ະດວກ ການທົີ່ປະເທດລາວມີຊາຍແດນຕິດກັບຫາຍປະເທດ ມັນໄດ້ສ້າງເງອ່ົ ນໄຂແກຸ່ການແລກປຸ່ຽນ, ຮ່ວມມລະຫວ່າງປະເທດເຮົາກັບເພົ່ອນບ້ານໃກ້ຄຽງໄດ້ສະດວກຂ້ັຶນ ເປັນຕ້ົັນ ແມຸນ່ ການພົວພັນເຊງ່ົິ ກນັ ແລະ ກນັ ທາງດ້ານເສດຖະກດິ , ການສຶກສາ, ວດັ ທະນະທາສັງຄມົ ອນັ ໄດ້ສ້າງເງອ່ົ ນ ໄຂແກຸ່ປະເທດລາວໃຫ້ສາມາດຕດິ ຕົ່ພົວພນັ ກບັ ປະເທດຕ່າງໆຢູໃຸ່ ນໂລກ ເພ່ອົ ແລກປຽຸ່ ນການຄ້າ ແລະ ການຮວ່ ມມດ້ານເຕັກນກິ , ວທິ ະຍາສາດ, ນາເອົາຄວາມກ້າວຫນາ້ ທັນສະໄຫມທາງເສດຖະກິດ ຂອງຕາ່ ງປະເທດເຂ້ັາົ ສຸລູ່ າວໄດ້ສະດວກຂ້ນຶັ .  ຂັ້ຫຍງ້ ຍາກ ທົີປ່ ະເທດລາວມີຊາຍແດນຕິດກັບຫາຍປະເທດ ພາໃຫ້ເກີດມີບັນຫາດ້ານຊາຍແດນພວກຄນົ ບົ່ດີຈານວນໜົຶ່ງອາໄສເຂດຊາຍແດນເປນັ ບອ່ ນລີັ້ຊອນ ແລະ ສວຍໂອກາດເຄ່ົອສ ໄຫວກົກ່ ວນສັງຄົມຢຕູຸ່ າມເຂດຊາຍແດນ ເຊ່ນົັ : ປນ້ , ຈົ່ີ, ຄ້າຂາຍເຖອ່ົ ນ, ຢາເສບຕດິ ແລະ ອ່ນົ ໆ. ຕອບ3: ປະເທດລາວເປັນປະເທດທມີົ່ ີຮູບຮາ່ ງຍາວຢຽດຕາມທິດຂອງເສັ້ນແວງ,ມີລວງຍາວແຕຸ່ເໜອເຖິງໃຕ້ປະມານ 1.000 ກມ, ມີລັກສະນະກວ້າງຢຸູ່ທາງພາກເໜອ ແລະ ຄ່ອຍໆ ແຄບເຂົ້ັາທາງພາກກາງແລ້ວປງົັ້ ອອກໜ້ອຍໜຶົ່ງທາງພາກໃຕ້.ເຂດທກ່ົີ ວ້າງສດແມຸ່ນຢຸູ່ລະຫວ່າງເສນັ້ ໜານທີ 20°ເໜຶອເຊົງ່ິ ກວ້າງເຖິງປະມານ 500 ກມ ແລະ ເຂດທແີົ່ ຄບກວ່າໝຸແູ່ ມຸ່ນຢູຸ່ ລະຫວ່າງເສັ້ນຂະໜານທີ 18° 20′ເໜອເຊິົ່ງກວ້າງປະມານພຽງແຕຸ່ 150 ກມ. ຍ້ອນປະເທດລວເປັນປະເທດທ່ົີນອນຍາວຢຽດໄປຕາມເສັ້ນແວງຄແນວນ້ັນຈ່ົຶງເຮັດໃຫ້ມີຄວາມແຕກ ຕາ່ ງກນັ ທາງດ້ານສງິົ່ ແວດລ້ອມທາມະຊາດ, ໂດຍສະເພາະແມນຸ່ ພມູ ອາກາດ, ແມນຸ່ າ້ັ ລາເຊ, ດິນ, ພດ ແລະ ສດັ . ປະເທດລາວມີເນັອ້ ທທົີ່ ັງໜົດ 236.800 ກມ ຖ້າທຽບໃສຸ່ປະເທດອນ່ົ ໆໃນໂລກ ແລະ ໃນອາຊີຕາເວັນອອກສຽ່ງົ ໃຕແ້ ມຸ່ນປະເທດລາວມີເນັ້ອທີົ່ຢ່ໃຸູ ນລະດັບປານກາງ. ແຕຖຸ່ ້າ ສົມທຽບຄວາມໜາແໜ້ນຂອງປະຊາກອນແລວ້ ເຫນັ ວາ່ ປະເທດລາວເປນັ ປະເທດດຽວໃນອາຊຕີ າເວັນອອກສຽ່ົງໃຕ້ທົ່ີມເີ ນ້ັອທີົ່ກວ້າງຂວາງ ແລະ ຍງັ ວາ່ ງເປົ່າຫາຍ, ເນ້ັອທີ່ົສວນ່ ໃຫຍຍ່ ັງ ບທ່ົ ນັ ໄດ້ຮບັ ການຂດຄັນ້ົ ແລະນາໃຊ້ເທົອ່ . ມອບວຽກບ້ານ: ໃຫນ້ ັກຮຽນແຕ້ມແຜນທົ່ີ ແລະ ແຜນຜັງມາເບງ່ົິ ?  ຜາ່ ນການຮຽນ-ການສອນບົດຮຽນໃນບົດນັ້ເີ ຫັນວ່ານັກຮຽນມີຄວາມຮູ້ ແລະ ຄວາມເຂາັົ້ ໃຈເນ້ັອໃນສາຄັນດ່ັງົ ນັີ:້ 3

ທິດເໜອຕິດກັບປະເທດສາທາລະນະ ແຜນວາດຊວ່ ຍຈ ທິດຕາເວັນຕົກສຽງເໜອຕິດກັບປະເທດ ລດັ ປະຊາຊນົ ຈນີ ຍາວ 505 ກມ ສະຫະພາບມຽນມາ ຍາວ 236 ກມ. ສາທາລະນະລດັ ປະຊາທິປະໄຕ ຮ່ວມກບັ 5 ປະເທດຄ: ທິ ດ ໃ ຕ້ ຕິ ດ ກັ ບ ປ ະ ເ ທ ດ ລ າຊ ະ ປະຊາຊນົ ລາວ ມຊີ າຍແດນ ອານາຈັກກາປູເຈຍ ຍາວ 492 ຮວ່ ມກບັ 5 ປະເທດຄ: ທິ ດ ຕ າເວັ ນ ຕົ ກ ຕິ ດ ກັ ບ ລ າ ກມ ອານາຈັກໄທ ຍາວ 1835 ກມ ທິ ດ ຕ າ ເວັ ນ ອ ອ ກ ຕິ ດ ກັ ບ ປ ະ ເທ ດ ສາທາລະນະລັດສງັ ຄມົ ນຍິ ົມຫຽວດ ນາມ ຍາວ 2069 ກມ 4

ບົດສອນ (Understanding by Design) ວິຊາ ສງັ ຄມົ ສກຶ ສາ2 ສາຍປະຖມົ ປີ 2 ບດົ ທີ 2 ລກັ ສະນະທາງດາ້ ນພມູ ປີ ະເທດ ເວລາ 3 ຊ່ວົ ໂມງ ຂັນ້ ຕອນທີ 1 : ຜນົ ໄດຮ້ ັບທຕີົ່ ້ອງການ (Desired Results) ເປາ້ັົ ໝາຍ: (Goal) - ເພົອ່ ໃຫ້ນັກຮຽນສາມາດຈໄດ້ລກັ ສະນະລວມຂອງພມູ ສນັ ຖານ, ການປະກອບສ້າງທາງທລະນີ, ປະເພດພມູ ສັນຖານ - ເພົ່ອໃຫນ້ ັກຮຽນສາມາດອະທບິ າຍໄດ້ລກັ ສະນະທາງດ້ານພູມີສາດຂອງປະເທດລາວ ແລະ ເຂດພມູ ສນັ ຖານຂອງລາວ ຄວາມເຂົ້າັ ໃຈ (Understanding) ຄາຖາມທີົຈ່ າເປນັ (Question) ນັກຮຽນຈະເຂ້ັົາໃຈກຽ່ ວກບັ : 1. ລັກສະນະທາງດ້ານກມສນັ ຖານຂອງປະເທດລາວມີຄແນວໃດ? - ລກັ ສະນະລວມຂອງພູມສັນຖານ, ການປະກອບ 2. ເຂດພມູ ສນັ ຖານຂອງປະເທດລາວມຄີ ແນວໃດ? ສ້າງທາງທລະນີ, ປະເພດພມູ ສນັ ຖານ 3. ພມູ ສນັ ຖານຂອງປະເທດລາວມີປະເພດໃດແດຸ່? - ລັກສະນະທາງດ້ານພູມີສາດຂອງປະເທດລາວ 4. ການປະກອບສາ້ ງທາງດ້ານທລະນີມຄີ ແນວໃດ? ແລະ ເຂດພມູ ສັນຖານຂອງລາວ ທັກສະ (Skill) ຄວາມຮູ້(Knowledge) - ເພົ່ອໃຫ້ນັກຮຽນສາມາດຈໄດ້ລັກສະນະລວມຂອງພູມສັນຖານ, ການປະກອບສ້າງທາງທລະນີ, ປະເພດພູມ ສນັ ຖານ ນກັ ຮຽນຈະຮູ້: - ເພົ່ອໃຫ້ນັກຮຽນສາມາດອະທິບາຍໄດ້ລັກສະນະທາງດ້ານພູມີສາດຂອງປະເທດລາວ ແລະ ເຂດພູມສັນຖານ - ລກັ ສະນະລວມຂອງພມູ ສັນຖານ, ການປະກອບ ຂອງລາວ ສາ້ ງທາງທລະນີ, ປະເພດພູມສັນຖານ - ລັກສະນະທາງດ້ານພູມີສາດຂອງປະເທດລາວ ຂັນ້ ຕອນທີ 2: ຫກັ ຖານທໃີົ່ ຊປ້ ະເມນີ ແລະ ເຂດພູມສນັ ຖານຂອງລາວ ຫັກຖານອົນ່ ໆ (Other Evidence) -ຄູສັງເກດການມສີ ່ວນຮ່ວມໃນກິດຈະກາ ໜາ້ ວຽກທີົ່ຕ້ອງປະຕບິ ັດ (Task) -ອະທບິ າຍ, ສນົ ທະນາກບັ ນັກຮຽນ, ໃຫນ້ ັກຮຽນຄນ້ົັ ຄວ້ າ 5

ຕອບຄາຖາມເປັນກຸ່ມ ແລະ ບກຄົນ ແລະສັງເກດການ -ການຖາມຄາຖາມທີບ່ົ ົເ່ ຂາ້ັົ ໃຈ ຮວ່ ມກິດຈະກາຂອງນກັ ຮຽນແຕຸ່ລະຄນົ -ການຕອບຄາຖາມທົຄ່ີ ຖູ າມ -ການລາຍງານຕາ່ ງໜາ້ ກຸ່ມ -ການສອບເສັງ ຂນ້ັ ຕອນທີ 3:ແຜນການຮຽນ ກດິ ຈະກາການຮຽນ: ກດິ ຈະກາ 1 -ຄແູ ບງຸ່ ນກັ ຮຽນອອກເປັນກຸ່ມຕາມຄວາມເໝາະສົມ - ຄູຕັ້ງຄາຖາມໃຫ້ນັກຮຽນຄນົ້ັ ຄດິ ໂດຍອີງໃສກຸ່ ານຮຽນຜາ່ ນມາດັົ່ງນັ້:ີ 1. ລກັ ສະນະຂອງພມູ ສັນຖານຂອງປະເທດລາວມີຄແນວໃດ? 2.ການປະກອບສ້າງທາງດາ້ ນທລະນີມຄີ ແນວໃດ? 3.ພມູ ສນັ ຖານຂອງປະເທດລາວມປີ ະເພດໃດແດຸ່? 4. ພມູ ສນັ ຖານເຂດສາຍພຫູ ວງເປນັ ຄແນວໃດ? -ຄູໃຫ້ຕ່າງໜາ້ ແຕລຸ່ ະກມຸ່ ຂ້ັຶນມາລາຍງານຢູ່ກຸ ະດາ່ ນ -ຄຍູ ອ້ ງຍນກັ ຮຽນ ແລະ ຈັດປະເພດໃຫ້ນັກຮຽນແຕ່ລຸ ະກ່ມຸ -ຄູ ແລະ ນັກຮຽນຮ່ວມກນັ ສະຫຼຸບຕາມປ້ມັ ແບບຮຽນ ດົັງ່ ນີ:ັ້ ຕອບ1: ລັກສະນະພມູ ສນັ ຖານຂອງລາວ ມດີ ັົງ່ ນັີ:້  ພູມສັນຖານຂອງລາວປະກອບດວ້ ຍຫາຍຮູບແບບແຕກຕ່າງກັນ ຄ ພູສູງກວມເອາົ 30%, ພພູ ຽງ ແລະ ພູຕົ່າກວມເອົາ 50%, ໃນນັ້ນມີທັງເຂດພູມສັນຖານຫີນປູນ (Karst) ອນັ ແຫມຄົມເຊິ່ົງມີຖນ້ອຍ ແລະ ໃຫຍ່ທົ່ີຖກສາຍນລອດພັ້ນເຊາະຄວັດເປັນພູມພາບອັນ ສວຍສົດງດົ ງາມ ແລະ ສັນພູທີົ່ເປັນຄ້ັນເພາະຖກນ້ັາເຊາະ.ນອກຈາກນ້ີັ, ກຍັງມີ ທົ່ງພຽງ ເຊົ່ິງກວມເຖິງ 20% ເຊົ່ີງບາງບ່ອນກ່ົເປັນທົ່ງຫຍ້າທ່ົີກວ້າງຂວາງ ທັງໝົດນັີ້ໄດ້ສ່າງເປັນທີວທັດທາມະຊາດທີົ່ສວຍສົດງົດງາມ ແລະ ສ້າງເງົ່ອນໄຂໃຫ້ແກຸ່ການ ພັດທະນາເສດຖະກດິ ແລະ ການທ່ອງທຽ່ ວຂອງລາວໃນອານາຄົດ  ພູມສັນຖານຂອງລາວມີລກັ ສະນະຄອ້ ຍຕ່າົ ລງົ ຈາກພາກເໜອ ແລະ ພາກຕາເວັນອອກໄປຫາພາກໃຕ້ ແລະ ພາກຕາເວັນຕົກ. ຍ້ອນແນວນ້ັນ, ສາຍສ່ວນຫາຍຈົຶ່ງໄຫໄປທາງ ພາກເໜອ ແລະ ທິດຕາເວນັ ອອກໄປຫາພາກໃຕ້ ແລະ ທດິ ຕາເວນັ ຕກົ ຕອບ2: ການປະກອບສ້າງທາງທລະນີຂອງລາວ ແມ່ນຸ ໜົງຶ່ ໃນບັນດາການປະກອບສາ້ ງພັ້ນທລະນທີ ີ່ົ ເກົ່າແກຂຸ່ ອງໂລກ ເຊ່ງິົ ມກີ ານເຄອ່ົ ນໄຫວປະກອບສ້າງອັນຍາວນານ ແລະ ຜາ່ ນ ຂະບວນວວິ ັດທົ່ີ ເຮັດໃຫພ້ ມູ ສັນຖານມີການປ່ຽຸ ນແປງຜາ່ ນແຕຸ່ລະສັງກາດທລະນີດັ່ງົ ຕ່ົໄປນີ:້ັ ກ. ໃນສງັ ກາດປະໂຣເຕໂລໂຊອກິ (Protelozoique) 6

ເຫດການສາຄນັ ທົ່ເີ ກດີ ຂ້ັຶນໃນປາງສັງກາດປະໂຣເຕໂລໂຊອິກ ຫ ສັງກາດກອ່ ນກາບະຣຽງ (Précambrien) ແມນຸ່ ການເຄ່ົອນເໜງັ ຂອງຮອບວຽນອໂູ ລນຽງ. ການເຄ່ອົ ນເໜັງຂອງ ຮອບວຽນ ດົ່ັງກາ່ ວນ້ີັໄດເ້ ຮັດໃຫ້ພ້ັນທລະນີຂອງຂົງເຂດແຫມອນິ ດູຈີນຍກົ ຂັ້ຶນເປນັ ດິນພັ້ນົ ທະເລ. ສ່ົິງທີ່ົຢງ້ັ ຢນ ເຖິງເຫດການນ້ັີ ກແມນຸ່ ຊະນິດຫີນຕາ່ ງໆທີົ່ມອີ າຍຂອງສັງກາດປະໂຣເຕ ໂລໂຊອກິ ທົພ່ີ ບົ ເຫນັ ໃນປະ ເທດລາວ ແລະ ສ່ວນຫາຍແມ່ນຸ ຫນີ ທເ່ີົ ກດີ ຂຶນ້ັ ພ້ອມໆກັບຫີນທ່ີົແປຮູບ ແລະ ຫນີ ມາກມາ ເຊນົັ່ : ຫີນກາໂຣລດິ , ຫນີ ອາຟໂີ ບລິດ, ຫີນກະຣານິດ ແລະ ຫນີ ອົນ່ ໆ. ດົ່ັງນັ້ນ, ຈົຶ່ງຢ້ັງຢນວາ່ ປະຫວັດທລະນີຂອງລາວໃນສັງກາດນ້ັີແມຸ່ນໄດຮ້ ັບການພັບຫຍ້ັ ແລະ ພັ້ນທລະນຖີ ກຍກົ ຂັນຶ້ ເປັນດິນພ້ົັນທະເລ. ຂ. ໃນສງັ ກາດປາເລໂອໂຊອກິ (Paleozoique -600 -200M)  ໃນໄລຍະຕນົັ້ ຂອງສງັ ກາດ ເຫດການທາງທລະນທີ ່ົີສາຄັນໃນໄລຍະຕັ້ົນຂອງສງັ ກາດນ້ັີ ແມ່ນຸ ການເຄ່ອົ ນເໜງັ ຂອງຮອບ ວຽນກາເລໂດນຽງ (Calédonien). ຜົນກະທບົ ຈາກການເຄ່ົອນເໜັງດ່ງັົ ກາ່ ວນໄ້ັີ ດເ້ ຮັດ ໃຫ້ພນ້ັ ທລະນີ ເຂດນ້ຄັີ ່ອຍຫຼຸບລົງ ແລະ ໜາ້ ດິນຖກກັດຫ້ຽນໂດຍທ່ົວໄປ, ຍ້ອນແນວນັນ້ ຈ່ົຶງເຮັດໃຫແ້ ຜຸນ່ ດິນເຫົ່າ ນີັຖ້ ກນທະເລໄຫເຂັ້ົາຖວ້ ມ ເຊນ່ັົ ສາຍພູຫວງເຂດລອ້ ງນ້ັາຊາ, ເຂດ ຊຽງຂວາງ, ເຂດລອ້ ງນັ້າອູ, ເຂດລ້ອງນ້ັທາ ແລະ ເຂດລ້ອງແມຸ່ນັ້າຂອງໃນແຂວງໄຊຍະບລູ ີ, ຊະນິດຫີນທົ່ມີ ອີ າຍຢໃູຸ່ ນໄລຍະ ຕັົ້ນຂອງສັງກາດປາເລໂອໂຊອິກນີັສ້ ວ່ ນໃຫຍ່ແມນຸ່ ຫີນຕະກອນ ເຊົ່ນັ ຫີນຊາຍ ແລະ ຫນີ ກະດານ ເປັນຕ້ນົັ , ໄລຍະນພ້ີັ ນັ້ ທລະນີຂອງປະເທດລາວແມຸ່ນຢຸູ່ໃນສະພາບສະຫງົບ.  ໃນໄລຍະທາ້ ຍຂອງສງັ ກາດປາເລໂອໂຊອກິ ໃນໄລຍະທ້າຍຂອງສັງກາດປາເລໂອໂຊອິກໂດຍສະເພາະແມນຸ່ ແຕ່ຍຸ ກເດໂວນຽງ (Dévoien) ຫາຍກກາກໂບນແີ ຟ (Carbonifere), ພ້ນັ ທລະນຂີ ອງເຂດ ອາຊຕີ າເວັນອອກສຽ່ ງໃຕ້ມກີ ານ ຍົກຂນຶັ້ ແລະ ຍບລົງແບບຊ້າໆເຊ່ງິົ ບົໄ່ ດ້ເຮັດໃຫໜ້ ້າດິນປຽຸ່ ນແປງຫາຍ, ສະນນ້ັ , ນທະເລຈຶົງ່ ຍງັ ສບຕ່ຖົ ້ວມແຫຸງ່ ຕາ່ ງໆທ່ົມີ ນັ ເຄີຍຖອຍອອກໃນຕອນ ຕົັ້ນຂອງສງັ ກາດ. ພາກສວ່ ນດນິ ທພີ່ົ ັົ້ນກຍັງ ຖກເຊາະຫຽ້ ນອັນພາໃຫ້ເກີດມີຫີນຕະກອນຫາຍຊະນິດເຊິົ່ງຕ້ັົນຕແມຸ່ນຫີນປູນ ແລະ ດິນໜຽວ. ມາໃນຍກຂອງກາກໂບນ້ແີັ ຟໄດມ້ ີເຫດການທ່ສົີ າຄັນເກີດຂຶນ້ັ . ນນັ້ ໄດ້ແກຸກ່ ານເຄົ່ອນເໜັງ ຂອງຮອບວຽນແຮກຊນີ ຽງ (Hercynien). ການເຄົອ່ ນເໜັງນີ້ັໄດ້ເຮດັ ໃຫ້ຊນ້ັ ດິນຕາ່ ງໆໃນ ເຂດອາຊີ ຕາເວັນອອກສຽ່ ງໃຕຖ້ ກຍກົ ຂັ້ນຶ , ນທະເລໄດ້ຖອຍອອກຈາກປະເທດລາວ. ຕມົ່ າບນັ ດາຊັ້ນຫີນຕະ ກອນທີົ່ຖກຍກົ ຂຶັ້ນນ້ັນກຖກກດັ ຫ້ຽນ ແລວ້ ສ່ວນທເີົ່ ຫອກໄດກ້ າຍມາ ເປນັ ພ້ນັ ພະລານຫີນເຊົິ່ງມີຊ່ົວາ່ ພນັ້ ພະລານອິນໂດຊີເນຍ (Indosinias) ຫ ພນັ້ ພະລານອິນດູຈີນນັ້ນເອງ. ສັງລວມແລ້ວ, ພນ້ັ ທລະນີໃນໄລຍະຕອນປາຍຂອງສງັ ກາດນ້ັີຢໃຸູ່ ນສະພາບສະຫງບົ ແລະ ເຄ່ອົ ນເໜັງຫນອ້ ຍ. ຄ. ໃນສງັ ກາດເມໂຊໂຊອກິ (Mesozoique -200 +70M). ໃນຍກຕະຣີອາດ (Trias) ເຫດການສາຄັນທ່ີເົ ກີດຂ້ຶັນແມຸນ່ ການເຄອົ່ ນເໜງັ ຂອງຮອບວຽນ ອິນໂດຊີເນຍເຊົງິ່ ແມ່ນຸ ການເຄົ່ອນເໜັງຂອງພນ້ັ ທລະນີຢູໃຸ່ ນເຂດແຫມອນິ ດຈູ ີນໂດຍ ສະເພາະ, ການ ເຄອົ່ ນເໜັງຂອງຮອບວຽນນີ້ມັ ີຄວາມຮນແຮງຢຸູ່ພາກເຫນອ, ເກີດມກີ ານພັບຫຍ້ັ ແລະ ພ້ັນດນິ ຖກຍົກຂັຶ້ນສູງ. ສ່ວນຢຸ່ທູ າງພາກໃຕ້, ການເຄົ່ອນເໜັງແມ່ນຸ ບຮ່ົ ນແຮງພຽງແຕເຸ່ ຮດັ ໃຫ້ຮອຍແຕກເລ່ົອນເກົາ່ ປຽຸ່ ນແປງ ແລະ ໜາ້ ດິນປຽຸ່ ນໄປທາງຕາເວັນຕົກເລກັ ນອ້ ຍ. ໃນໄລຍະການເຄ່ົອນເໜັງນັ້ີ ໄດມ້ ີການ ພົນມາກມາອອກສໜູຸ່ ້າດນິ ເຊ່ນັົ ຢູຸ່ເຂດນມາ້ , ເຂດນຊາ, ເຂດພູຫວດ, ເຂດພູພຽງເມອງພວນ, ເຂດນັ້າແບງ ແລະ ເຂດພາກໃຕ.້ ໃນຍກຊູຣາຊິກ (Jurassique), ສະພາບພັ້ນທລະນຢີ ູຸ່ໃນຄວາມສະຫງບົ , ນາ້ັ ທະເລໄຫເຂົາ້ັ ຖວ້ ມຫາຍແຫຸງ່ , ສະພາບອາກາດແຫ້ງແລ້ງ ແລະ ມີການສະສົມເກອເປນັ ຈານວນ ຫວງຫາຍ. ໃນຍກກະເຣຕາເຊ (Crétace) ກມີເຫດການດາ້ ນທລະນທີ ີົ່ສາຄັນ, ນັ້ນໄດແ້ ກຸ່ການເຄອົ່ ນ ເໜງັ ປະກອບຂອງສາຍພູອງັ ເດີ (Andes) ເຊົິ່ງໄດ້ສົ່ງຜນົ ສະທ້ອນໃຫມ້ ກີ ານພັບຫຍຂັ້ ອງ 7

ຊນ້ັ ຫີນ ຕ່າງໆຢ່ໃູຸ ນລາວ ແລະ ມີການພົ່ນມາກມາຂ້ນຶັ ໃນເຂດຕ່າງໆຂອງລາວ. ງ. ໃນສງັ ກາວເຊໂນໂຊອກິ (Cenozoique -70 -1M) ເຫດການສາຄນັ ໆທ່ເົີ ກີດຂ້ຶັນໃນສັງກາດ III ແມນຸ່ ການເຄົ່ອນເໜັງຂອງຮອບວຽນຫມິ າໄລ ເຊົ່ງິ ເປນັ ການເຄົອ່ ນເໜັງທົ່ີຮນແຮງ ແລະ ແກຸ່ຍາວຕະຫອດສງັ ກາດນີັ້. ການເຄ່ອົ ນເໜັງຂອງ ຮອບ ວຽນຫິມາໄລໄດ້ເຮັດໃຫ້ແຜຸ່ນດິນພາກຕາເວັນຕກົ ສ່ຽງເໜອຂອງລາວຖກຍກົ ຂ້ນຶັ ສູງ, ເຮດັ ໃຫ້ມີຮອຍ ແຕກແຫງເກດີ ຂັນຶ້ ໃນແຫ່ງຸ ຕາ່ ງໆ ແລະ ມກີ ານພົ່ນມາກມາຢເຸູ່ ຂດຊຽງ ຂວາງ, ຫວ້ ຍຊາຍ, ຄາມວ່ ນ (ເຂດນັາ້ ເທີນ) ແລະ ເດົັນ່ ກວາ່ ຫມແູຸ່ ມນຸ່ ຢູພຸ່ ູພຽງບລະເວນ. ຈ. ໃນສງັ ກາດທີ IV (-1M). ໃນໄລຍະຕນົັ້ ຂອງສງັ ກາດ IV ແຜ່ນຸ ດິນຢູໃຸ່ ນຄວາມສະຫງົບ, ມກີ ານເຊາະຫ້ຽນຂອງໜາ້ ດິນ ໃນທວົ່ ທກເຂດຂອງລາວ. ໃນໄລຍະກ່ອນໜາ້ ນ້ີັປະມານ 25 ລາ້ ນປີ, ການເຄ່ອົ ນເໜງັ ທາງທລະນີເຊ່ິົງມຊີ ່ົວ່າ \"ການເຄ່ົອນເໜັງເຕກັ ໂຕນກິ ໃຫມ່\" ໄດ້ເກດີ ຂ້ຶນັ ໃນຫາຍແຫຸ່ງ, ໂດຍສະເພາະຢ່ທຸູ າງພາກເຫນອ ແຜຸນ່ ດນິ ຫາຍ ແຫ່ງຸ ຖກຍົກຂັນ້ຶ ແລະ ຫາຍແຫຸ່ງກຖກຍບລົງ, ມກີ ານພົ່ນມາກມາແຕຸບ່ ົຮ່ ນແຮງເທ່ົາກບັ ການພົ່ນໃນ ສງັ ກາດ ທີ III ການເຄ່ອົ ນເໜງັ ເຕັກໂຕນິກໃຫມ່ໄດ້ເຮດັ ໃຫ້ ແຜນຸ່ ດິນລາວເຊົ່ິງຖກກັດຫ້ຽນໃນໄລຍະ ຕົັນ້ ຂອງສັງກາດທີ IV ນັ້ນ, ໄດ້ກັບມາຫນຸມ່ ຄນອີກອັນໄດເ້ ຮັດໃຫພ້ ມູ ສນັ ຖານຂອງປະເທດລາວມີ ລກັ ສະນະຮູບຮ່າງຄກບັ ທກວັນນີັ້. ສງັ ລວມແລວ້ , ການເຄ່ົອນເໜັງ ແລະ ການຢູຸ່ສະຫງົບຂອງພັນ້ ທລະນີໂດຍຜ່ານຫາຍສັງ ກາດເຊິງ່ົ ກນິ ເວລານານນບັ ຫາຍຮອ້ ຍລ້ານປີ ໄດ້ສງົ່ ຜົນໃຫພ້ ້ນັ ທລະນີຂອງລາວຖກປະກອບ ສ້າງ ຂຶັ້ນ ແລະ ແບງຸ່ ເປັນ 3 ເຂດໃຫຍ່ຄ: - ເຂດພນ້ັ ພະລານອນິ ດຈູ ີນເຊົິງ່ ປັດຈບນັ ນີັ້ເປນັ ເຂດພ້ັນພຽງທແົີ່ ໜນ້ ແກຸນ່ ໂດຍກວມເອາົ ເຂດທງ່ົ ພຽງຂອງລາວ, ໄທ, ກາປູເຈຍ, ເຂດພູພຽງພາກໃຕ້ຂອງລາວ ແລະ ພພູ ຽງ ກອນ ຕູມ (ຫວຽດນາມ). ປັດຈບນັ ເຂດດັົ່ງກາ່ ວຖວ່າເປັນເຂດທີົ່ສະຫງບົ ແລະ ແໜນ້ ໜາກວາ່ ໝູຸ.່ - ເຂດລະບົບພັບຫຍັ້ຕາເວັນຕົກສຽ່ ງເໜອເຊົິ່ງແມຸ່ນເຂດພູຕ່າງໆ ເຊົັນ່ ເຂດຊຽງແສນ, ເຂດນັ້າທາ, ເຂດນາ້ັ ແບງ, ເຂດນາ້ັ ອູ ແລະ ເຂດພແູ ດນດນິ . - ເຂດລະບບົ ຫຍັ້ (ພັບກີບ) ຕາເວັນອອກສ່ຽງເຫນອເຊງົິ່ ເປັນເຂດພຜູ າຢຸູ່ດ້ານຕາເວັນອອກ ສຽ່ ງເຫນອຂອງລາວເປັນຕົັ້ນແມຸ່ນເຂດຊາເຫນອ, ພູຫວດ, ສາຍພູຫວງ, ຊຽງຂວາງ , ນັາ້ ກະດງິ , ນ້າັ ເທນີ ແລະ ເຂດນຫນີ ບນູ . ພ້ັນທລະນີຂອງລາວປະກອບດ້ວຍຫີນ ແລະ ແຮຸ່ຕ່າງໆເຊິ່ົງຊັບຊ້ອນ ແລະ ຈັດວາງຢູຸ່ໃນ ແຕຸ່ລະເຂດ, ເປັນຕັ້ົນແມຸ່ນຫີນຊາຍ, ຫີນລີໂອລິດ, ຫີນກະດານ, ຫີນກະຣານິດ, ຫີນບາຊານ, ຫີນ ປູນ. ນອກຈາກຫີນເຫົາ່ ນ້ັແີ ລ້ວ ຍງັ ມແີ ຮທຸ່ າດຫາຍຊະນິດ ເຊົິງ່ ຈັດວາງຢຸູ່ທ່ົວທກບ່ອນໃນປະເທດລາວ. ຕອບ3: ພູມສນັ ຖານຂອງລາວປະກອບດ້ວຍ 3 ປະເພດຕນັ້ົ ຕດົ່ັງລຸມ່ ນັີ້: 1. ພູ ແລະ ສາຍພູ ບນັ ດາການເຄອ່ົ ນເໜັງທາງເຕັກໂຕນິກ ມີລະດັບຄວາມຮນແຮງແຕກຕ່າງກັນຢູ່ໃຸ ນແຕຸ່ລະ ເຂດ ແລະ ໄດ້ປະກອບສ້າງທລະນີສັນຖານທົ່ີບ່ົສະໝ່ົາສະເໝີກັນ. ລັ ກສະນະນ້ັນ ມັນສະແດງອອກ ໃນການຫຼຸດລ່ນົ ກັນທາງດາ້ ນຄວາມສູງລະຫວ່າງເຂດຕາ່ ງໆໃນທົ່ວປະເທດ. ພູມສັນຖານປະເພດພູ ແລະ ສາຍພູຢຸູ່ປະເທດລາວແບຸ່ງອອກເປັນ 3 ເຂດໃຫຍ່ໆ ຄ: ເຂດ ສາຍພູຫວງ, ເຂດພູພາກຕາເວັນຕົກສ່ຽງເໜອ ແລະ ເຂດພູພຽງພາກໃຕ້, ໂດຍ ນັບຮວມທັງພູພຽງ ແລະ ພູ, ພູມສັນຖານສູງຂອງລາວກວມເອົາເຖິງ 80% ຂອງເນອ້ັ ທົ່ີທົ່ວປະເທດ, ໃນນັ້ນ 30% ແມຸ່ນ ພູທົີ່ມີຈອມສູງກວ່າ 1.000 ມ ເຊ່ງົິ ສ່ວນຫາຍໄດ້ເຕົ້ັາໂຮມ ກນັ ຢທຸູ່ າງພາກ ເໝອ (ແຕເຸ່ ສ້ັນຂະໜານ ທີ 18°20\" ເໝອຂ້ຶັນໄປ) ແລະ ຢູ່ທຸ າງພາກຕາເວັນອອກຂອງປະເທດ. ໃນເຂດພູມສັນຖານດງ່ັົ ກ່າວນ້ີັ ມີພສູ ູງຢູຸ່ຫາຍຫນວ່ ຍ ເຊນ່ັົ ພເູ ບຍ້ , 8

ພຊູ າວ, ພຊູ າຍໄຫແລ້ງ... 2. ພພູ ຽງ ປະເທດລາວມພີ ພູ ຽງຫາຍແຫ່ງຸ ທຢີົ່ ັງຢາຍແຕເຸ່ ໜອເຖງິ ໃຕ້ ພພູ ຽງໃນປະເທດລາວມລີ ະດັບສູງແຕຸ່ 200 ມ - 1.000 ມ ແລະ ກວມເນອັ້ ທປ່ົີ ະມານ 50% ຂອງພມູ ສັນຖານ ສງູ ທັງໝົດ. ໂດຍສວ່ ນໃຫຍນ່ ັ້ນມັນເຕົັ້າໂຮມຢຸູ່ທາງພາກໃຕ້ເຊິ່ົງຢູ່ໃຸ ນເຂດນັມີ້ ີພູພຽງສາຄັນ ຄ: ພູພຽງບລິເວນ, ພູພຽງກະເສງ, ພພູ ຽງຕະໂອ້ຍ... ສວ່ ນຢຸູ່ພາກອົ່ນໆກມີພພູ ຽງສາຄັນຢຸູ່ຈານວນຫນງຶົ່ ເຊັົນ່ ຢູຸພ່ າກກາງມີພູພຽງນາກາຍ, ພາກເໝອມພີ ູພຽງເມອງພວນ ແລະ ພາກຕາເວນັ ຕົກສຽ່ ງເໝອມພີ ູພຽງເມອງສງິ . ໃນ ບນັ ດາພພູ ຽງທົ່ມີ ີຢທູຸ່ ັງໝດົ ໃນປະເທດລາວພູພຽງທົີ່ກວາ້ ງໃຫຍ່ ແລະ ມຄີ ວາມສາຄັນກມີພພູ ຽງເມອງພວນ, ພູພຽງນາກາຍ ແລະ ພູພຽງບລະເວນ.  ພພູ ຽງເມອງພວນ ພູພຽງເມອງພວນມີເນັອ້ ທີກ່ົ ວາ້ ງປະມານ 2.000 ກໂິ ລຕາເເມດັ , ເປນັ ພພູ ຽງຮູບສາມຫຽ່ົ ມເຊິ່ົງມີ ລວງພ້ັນເລົີ່ມແຕຸ່ພູຫນ້ຽງ (2.455 ມ) ຫາພຊູ າວ (2.590 ມ) ເຊິງົ່ ຕັ້ງຢທຸູ່ ິດໃຕ້ ຂອງພພູ ຽງນ້ັີເອງ. ທາງທິດເຫນອພພູ ຽງນຕັ້ີ ິດກັບເຂດພເູ ລີຍ, ທາງທິດຕາເວັນອອກຕດິ ກັບເຂດຫຼຸບບ້ານບານ ແລະ ທາງທິດຕາເວັນຕກົ ແມຸ່ນເຂດແບຸ່ງນລະຫວາ່ ງອ່າງນເຊອງຢທູຸ່ າງ ພາກເໝອກັບອ່າງນັາ້ ລີກຫາ ນ້ັາງມຶົ່ ຢຸູ່ທາງທິດໃຕ້. ພພູ ຽງເມອງພວນມລີ ະດບັ ສູງສະເລຸຍ່ ປະມານ 1.200 ມ, ເປັນພູພຽງເຊາະລ້າງທ່ີົເກົ່າແກຸ່ ທີປົ່ ະກອບສ້າງຂນ້ັຶ ໃນຍກມໂີ ອແຊນຕອນປາຍ. ພພູ ຽງເມອງພວນປະກອບດ້ວຍຫີນຊາ ສີແດງ ແລະ ຫີນກະດານປົນດິນໜຽວ. ຜວີ ໜາ້ ຂອງພພູ ຽງນີັ້ມີລກັ ສະນະເປັນຄນັ້ , ສະເພາະເຂດພາກກາງ (ທົ່ງໄຫຫນີ ) ມລີ ັກສະນະຮາບພຽງຍ້ອນຖກປກົ ຫມ້ ດ້ວຍຫີນຕະກອນ ຂອງສງັ ກາດທີ IV. ເຂດຫບບາ້ ນ ບານຢູຸ່ທາງຕາເວັນອອກຂອງເຂດນີັ້ເປັນເຂດທົ່ງພຽງຕະກອນສະໄໝມໂີ ອແຊນ. ພພູ ຽງເມອງພວນ ເປນັ ຕັ້ົນກາເນີດຂອງສາຍນຫາຍສາຍ ເຊ່ັົນ ນ້ັາ ງມຶ່ົ , ນັ້າມັດ, ນ້ັາເນນີ , ນັ້າໂມ້, ນ້ັາຊາ, ນັ້າງຽບ... ທ່ີົໄຫສຸ່ແູ ມຸ່ນ້າັ ຂອງ ແລະ ໄຫລົງສຸູທ່ ະເລຫວຽດນາມ. ພູພຽງເມອງພວນເປນັ ເຂດທມີົ່ ທີ ງ່ົ ຫຍ້າກວາ້ ງ ຂວາງ ແລະ ເປັນເຂດທົ່ມີ ີ ປາຸ່ ໄມໃ້ ບເຂມັ , ໃນລະດໜູ າວ, ເຂດດົ່ັງກາ່ ວມອີ ນຫະພູມຕົ່າຫາຍ ແລະ ຂາດເຂີນນອັນໄດ້ສ້າງຄວາມຫຍງ້ ຍາກໃຫ້ແກ່ກຸ ານດາລົງຊີວິດປະຈາວນັ ແລະ ການຜະລິດກະສິ ກາຂອງ ປະຊາຊົນຢຸູໃ່ ນເຂດນ.້ັີ  ພພູ ຽງນາກາຍ ພູພຽງນາກາຍແມຸ່ນພູພຽງຫີນປູນເຊ່ິງົ ມີຄວາມສູງລະຫວ່າງ 600 ຫາ 800 ມ ແລະ ເປນັ ພູ ພຽງກວາ້ ງ ເຊິົ່ງພາກສ່ວນໃຫຍ່ໄດກ້ ວມເອົາເຂດນກະດິງ ແລະ ເກງັົ່ ຂະໜານກບັ ສາຍພູ ຫວງ ໂດຍມລີ ກັ ສະນະກວາ້ ງອອກຢຸທູ່ າງສ່ວນເທງິ ຂອງນັ້າກະດງິ (ພາກຕາເວນັ ຕກົ ສ່ຽງເໝອ) ແລວ້ ຄ່ອຍໆແຄບເຂັາ້ົ ໂດຍລຽບຕາມສອງຝົ່ັງຂອງລອ້ ງນນ້ີັ (ພາກຕາເວນັ ອອກສຽ່ ງ ໃຕ)້ . ພັ້ນທົ່ີທົ່ວໄປ ຂອງພພູ ຽງນາກາຍເປັນພູມສັນຖານກາກສະເຕີທປ່ີົ ະກອບດ້ວຍຫນີ ຊາຍປົນຫີນກະດານ ໃນສງັ ກາດເມໂຊໂຊອກິ ທີົ່ຊັບຊ້ອນກນັ ເປັນຊັ້ນຮາບພຽງ ຫ ຫງຽ່ ງ ຫນ້ອຍຫນ່ົງຶ .. ຢເູຸ່ ທງິ ພພູ ຽງນີມ້ັ ຖີ , ມີ ໜອງນໃສ, ມີສາຍນລອດຢູຫຸ່ າຍບ່ອນ. ພພູ ຽງນາກາຍເປັນເຂດທີ່ົມໂີ ຄກມີປາຸ່ ແລະ ທ່ົງຫຍາ້ ອັນກວ້າງຂວາງ. .  ພພູ ຽງບລະເວນ ພູພຽງລລະເວນຕັ້ງຢູທຸ່ າງທິດຕາເວັນຕົກຂອງພູພຽງຕະໂອ້ຍ, ທິດເໝອຕິດກັບທົ່ງພຽງລ້ອງ ນາັ້ ເຊໂດນ, ທິດຕາເວນັ ອອກກັບທິດໃຕຕ້ ິດກບັ ລອ້ ງນາັ້ ເຊກອງ, ທິດຕາເວນັ ຕກົ ຕິດກບັ ລ້ອງແມນຸ່ ຂອງ ພູພຽງບລະເວນເປນັ ພູພຽງທີ່ມົ ີເນັ້ອທ່ີົກວາ້ ງຂວາງ ແລະ ມລີ ະດັບສູງສະເລຸ່ຍເຖິງ 1.000 ມ. ຢຸູ່ທດິ ຕາເວນັ ອອກຂອງພພູ ຽງນັ້ມີ ີສາຍພເູ ຊງິົ່ ມີຈອມພູສູງກວ່າ 1.000 ມ (ພູກະແຕສງູ 1583 ມ) ຢຸູ່ທາງທດິ ເໝອ ແລະ ທດິ ໃຕກ້ ມີຈອມພສູ ູງຫາຍໜວ່ ຍທີົສ່ ູງກວ່າ 1.300 ມ. ຢດູຸ່ າ້ ນຕາເວັນ ຂອງພູພຽງກມສີ າຍພູທີມ່ົ ີຮູບກງົ ຄນັ ທະນູ ເຊົິ່ງມີຈອມພູ ຕາ່ ງໆທມີົ່ ີລະດັບສງູ ສະເລຸ່ຍປະມານ 1.200 ມ. ສ່ວນຢູ່ເຸ ຂດໃຈກາງຂອງພູພຽງກມີຈອມພູເທວະດາທົີ່ສູງ 1.200 ມ ເຊົິ່ງນັ້ນແມ່ນຸ ປາກຂອງພໄູ ຟເກົ່າທ່ີມົ ອດແລ້ວ ແລະ ປັດຈບັນ 9

ໄດໄ້ ດ້ກາຍເປັນໜອງນ້ັາໃສທົຢ່ີ ູຸ່ລະດັບສູງ. ຈາກເຂດ. ກາງຂອງພູພຽງ ນີ້ັມສີ າຍນຫາຍສາຍໄຫແຜຸ່ອອກ ແລະ ສະໜອງນໃຫ້ແກຸສ່ າຍນັາ້ ຕາ່ ງໆທໄ່ົີ ຫ ລຽບແຄມພພູ ຽງ ພພູ ຽງບລະ ເວນເປັນພພູ ຽງທີົ່ມີດິນປູກຝງັ ທອີົ່ ດມົ ສົມບນູ , ມປີ ະລິມານນ້າັ ຝນົ ຫາຍ ເໝາະແກຸກ່ ານປກູ ພດກະສກິ າຂະໜາດໃຫຍ່ ແລະ ອດສາຫະກາ  ພພູ ຽງກະລມຶ ພູພຽງກະລມຶ ເປນັ ພູພຽງທີົມ່ ີລະດັບສູງສະເລຸ່ຍຕົ່າກວາ່ 500 ມ, ບົ່ມີຈອມສູງກາຍ 1.000 ມ, ພມູ ສນັ ຖານຄອ່ ຍໆຕ່ົາລງົ ຈາກດ້ານຕາເວັນອອກ ລງົ ສຸູທ່ ົ່ງພຽງລອ້ ງແມຸ່ນຂອງຢຸູ່ທາງ ດ້ານຕາເວັນຕກົ . ພພູ ຽງກະລຶມປະກອບດ້ວຍດິນຫີນຊາຍສແີ ດງ, ດນິ ໜຽວ ແລະ ມີສ່ວນຫນົຶ່ງເປນັ ດິນແດງຂອງ ພໄູ ຟເຊງ່ິົ ມຄີ ວາມເໝາະສົມໃນການປູກພດອດສາຫະກາຫາຍ ຊະນິດ.  ພພູ ຽງຕະໂອ້ຍ ພພູ ຽງຕະໂອ້ຍຕງັ້ ຢູຸ່ລະຫວ່າງກາງພພູ ຽງກະລມຶ ທາງພາກເໝອ, ລ້ອງນເຊກອງທາງພາກ ຕາເວັນອອກ ແລະ ພາກໃຕ້ ແລະ ລອ້ ງນ້ັາເຊໂດນທາງພາກຕາເວນັ ຕກົ . ພພູ ຽງຕະໂອ້ຍມີ ລະດັບ ສງູ ສະເລຸ່ຍແຕຸ່ 800 ມ-1.000 ມ ໂດຍມພີ ູບາງຫນ່ວຍທ່ີມົ ີຈອມສູງກວາ່ 1.000 ມ. ພູພຽງດົ່ງັ ກ່າວ ນເ້ັີ ຊງ່ົິ ປະກອບດ້ວຍຫນີ ຊາຍ ແລະ ຫີນກະດານຍກຊູຣາຊກິ ມີ ລກັ ສະນະຄ້ອຍງຽ່ ງໄປທາງທົ່ງພຽງ ສະຫວັນນະເຂດ. ສ່ວນແຄມພູພຽງທາງພາກຕາເວັນອອກສຽ່ ງໃຕ້ນັນ້ ມລີ ກັ ສະນະຄ້ອຍຊັນລງົ ໄປ ຫາເຊກອງ.  ພພູ ຽງກະເສງັ ພູພຽງກະເລັງຕັງ້ ຢດູຸ່ າ້ ນຕາເວນັ ອອກຂອງພພູ ຽງບລະເວນ ຢຸລູ່ ະຫວາ່ ງກາງເຊກອງ ແລະ ເຊ ກະໜານ, ເປນັ ພພູ ຽງທມີ່ົ ພີ ມູ ສນັ ຖານສະເລຸ່ຍສູງກວ່າ 1.000 ມ. ຢທຸູ່ າງດາ້ ນເໝອ ແລະ ຕາເວນັ ອອກຂອງພພູ ຽງນມີັ້ ີພູທ່ີົສງູ ຊັນຫາຍຫນ່ວຍ ເຊັົ່ນ ພອູ າທວດ (2.500 ມ) ທ່ົຢີ ູຸ່ທາງທິດຕາເວັນອອກ ລະຫວ່າງຊາຍແດນລາວ-ຫວຽດນາມ. ມສີ າຍນຫາຍສາຍທໄ່ົີ ຫອອກ ຈາກພູພຽງນແ້ັີ ລ້ວປອຸ່ ງໃສຸ່ເຊ ກອງ ແລະ ເຊກະໝານເຊງົ່ິ ຂັ້ນກນັ ລະຫວ່າງພພູ ຽງກະເສັງຢຸ່ທູ າງເໝອກັບພພູ ຽງລະແວຢທຸູ່ າງໃຕ.້ ນອກຈາກພູພຽງທໄີົ່ ດກ້ ່າວມາແລວ້ , ປະເທດລາວກຍງັ ມພີ ູພຽງນ້ອຍອກີ ຫາຍແຫ່ງຸ ເຊັ່ົນ ພູພຽງເມອງສິງ, ພພູ ຽງຊຽງແສນ, ພພູ ຽງໜອງຄ້າງ, ພພູ ຽງລະແວ.... 3.ທງົ່ ພຽງ ຖາ້ ທຽບກບັ ພູມສນັ ຖານປະເພດອົ່ນໆແລວ້ ເຫັນວ່າຢຸູປ່ ະເທດລາວມທີ ົງ່ ພຽງບົ່ຫາຍ ຄ ກວມ ເອົາປະມານແຕຸ່ 20% ເທົ່ານ້ນັ , ທງ່ົ ພຽງຂອງລາວສ່ວນຫາຍເຕ້ັົາໂຮມຢູຸແ່ ຄມແມຸ່ນຂອງ ໂດຍແກຸ່ ຍາວແຕຸ່ວຽງຈັນຫາດົງກະລ (ຊາຍແດນລາວ-ກາປເູ ຈຍ). ລະດບັ ສງູ ຂອງທົ່ວພຽງຕ່າງໆແມຸ່ນຢຸູ່ໃນລະຫວາ່ ງ 100 ມ - 300 ມ. ໜາ້ ຂອງທງົ່ ພຽງເຫ່ົານີັ້ບາງແຫຸ່ງກມີ ລກັ ສະນະຮາບພຽງ ຫ ເປັນຄ້ັນເລກັ ນ້ອຍ, ບາງທົງ່ ພຽງກມີໂນນ ແລະ ພຕູ ຢ່ົ ງັ ຢາຍຢຸ່ເູ ປັນຈດໆ. ທ່ງົ ພຽງຕ່າງໆປະກອບດ້ວຍຊ້ນັ ຫີນຕະ ກອນໃນຍກຊຣູ າຊິກ ແລະ ກະເຣຕາເຊທົີ່ ເປນັ ຊັ້ນຮາບພຽງ ຫ ຫງຽ່ ງໜ້ອຍໜງົ່ຶ , ເນອັ້ ທົ່ີສວ່ ນໃຫຍ່ ຂອງທົງ່ ພຽງຕາ່ ງໆຖກປົກຫມ້ ດ້ວຍດິນສັນດອນເກ່າົ ແລະ ໃຫມ່ເຊ່ງິົ ແມ່ນຸ ແມຸ່ນຂອງ ແລະ ສາຂາ ຂອງແມຸນ່ ຂອງນມາທບັ ຖມົ ເປັນປະຈາໃນແຕຸ່ລະປີ. ທົງ່ ພຽງຕ່າງໆຢລຸູ່ ຽບຕາມແຄມແມຸ່ນຂອງປະກອບດ້ວຍທ່ົງພຽງໃຫຍ່ 3 ແຫງຸ່ ດວ້ ຍກັນ ຄ: ທົ່ງພຽງວຽງຈນັ , ທົງ່ ພຽງສະຫວັນນະເຂດ ແລະ ທົ່ງພຽງຈາປາສັກ. ນອກຈາກນັ້ີ, ຍງັ ມທີ ົ່ງພຽງນ້ອຍ ອີກຫາຍແຫງຸ່ ທ່ົີຢັງຢາຍແຕເຸ່ ໝອເຖິງໃຕ້ຕາມລ້ອງແມຸນ່ ແລະ ຮອ່ ມພ.ູ  ທງ່ົ ພຽງວຽງຈນັ ທ່ົງພຽງວຽງຈັນມີລກັ ສະນະເປັນຮບູ 3 ຫ່ົຽມ ເຊົິ່ງລວງພ້ັນແຕຸ່ທິດຕາເວັນອອກ ຫາທິດຕາ ເວນັ ຕກົ ມຄີ ວາມຍາວປະມານ 80 ກມ, ມີລວງສງູ ແຕຸ່ທິດເໝອຫາທິດໃຕ້ຍາວປະມານ 80 ກມ, ມເີ ນອັ້ ທົປ່ີ ະມານ 400.000 ເຮກັ ຕາ, ທ່ງົ ພຽງວຽງຈັນຕງັ້ ຢ່ເູຸ ຂດກບີ ຫຼຸບເຊິົ່ງແມ່ນຸ ແຄມດ້ານເໝອ ຂອງເຂດຫຼຸບລາວ-ໄທ-ກປເູ ຈຍ, ກບີ ຫຼຸບດງ່ົັ ກ່າວນັີ້ມີທິດເນົງັ່ ຕາມແຕຸ່ 10

ທດິ ເໝອຫາທິດໃຕ້ ແລະ ຖກປົກຄມດ້ວຍດິນສັນດອນເກາົ່ ແລະໃຫມ່ເຊງິົ່ ໄດ້ຈາກການທບັ ຖົມຂອງແມຸ່ນຂອງແລະ ນາມ. ບາງບອ່ ນກມີດິນໜຽວສແີ ດງປົກຄມຊ້ນັ ດິນບາງໆຂອງ ຍກກະເຣຕາເຊທບ່ົີ ົ່ຊມນັ້າອນັ ໄດ້ເຮັດໃຫເ້ ກດີ ມໜີ ອງ ແລະ ບຶງຫາຍ. ຍ້ອນພູມສນັ ຖານມລີ ກັ ສະນະຮາບພຽງຫາຍ, ນັ້າງົມ່ ຈງ່ົຶ ໄຫຊ້າຜາ່ ນທ່ົງພຽງນັ້ີ ແລະ ດ້ວຍເສັ້ນທາງທ່ົີຄົດໂຄ້ງ ຫາຍ. ນອກຈາກດິນສັນດອນໃຫມອ່ ັນອດມົ ສມົ ບູນທົີ່ຍງັ ຖກນາັ້ ຖ້ວມໃນລະດູຝນົ ແລ້ວ, ທົງ່ ພຽງວຽງຈັນຍງັ ປະກອບໄປດວ້ ຍດນິ ສນັ ດອນເກ່ົາທີບ່ົ ັນຈຫີນໜາມໜໂ່ົ ດຍສະເພາະ ແມຸນ່ ຢູເຸ່ ຂດພາກກາງຂອງທ່ົງພຽງ, ເຂດຫ່າງໄກຈາກແມຸ່ນັ້າຂອງ ແລະ ສາຍນ້ັາງົມ່ ທົບ່ີ ົຖ່ ກນັ້າຖ້ວມປະຈາໃນແຕຸ່ລະປີ.  ທງົ່ ພຽງສະຫວນັ ນະເຂດ ທ່ງົ ພຽງນັ້ີເປັນທົ່ງພຽງທີກ່ົ ວ້າງໃຫຍ່ກວ່າຫມູຸ່ໃນປະເທດລາວ ແລະ ກວ້າງກວ່າທົ່ງພຽງວຽງຈັນປະມານ 3 ເທົາ່ , ເນອ້ັ ທີ່ົສ່ວນໃຫຍ່ຂອງທົ່ງພຽງປະກອບດ້ວຍດນິ ສັນດອນເກ່ົາສະຫັບ ສບັ ຊ້ອນດວ້ ຍ ສາຍພູຕ່ົາທີົເ່ ນັົ່ງຕາມທິດຕາເວນັ ອອກຫາທດິ ຕາເວນັ ຕົກເຊງ່ິົ ກາຍເປັນເສັນ້ ແບຸ່ງນັາ້ ລະຫວາ່ ງ ເຊນ້ອຍຢທຸູ່ າງເໝອກັບເຊຈາພອນ-ເຊຊັງຊອຍຢຸທູ່ າງໃຕ້, ສາຍພຕູ ົ່າດ່ົັງກາ່ ວ ນີັ້ເຊິ່ົງມີລະດບັ ສູງສະ ເລຸ່ຍປະມານ 300 ມ ມລີ ກັ ສະນະເປັນ Cuesta ເຊ່ົິງແຄມດ້ານເໝອມລີ ັກສະນະຊັ້ນ ຄ ປະກອບ ດວ້ ຍຊັ້ນຫີນຕະກອນທີແົ່ ຂງແກຸ່ນໃນຍກກະເຣຕາເຊຢເຸູ່ ທິງ ແລະຊັ້ນຫີນຕະກອນຍກຊູຣາຊິກຢລູຸ່ ຸ່ມ. ກງົ ກັນຂາ້ ມ, ເປັ້ນີ ພດູ ້ານໃຕມ້ ີລກັ ສະນະເນີນກວາ່ ແລະ ປະກອບດ້ວຍຊ້ນັ ຫີນຕະກອນຍກກະເຣ ຕາເຊເປັນສ່ວນຫາຍ. ດິນຈາພວກນສ້ັີ ່ວນ ຫາຍແມ່ນຸ ຢເຸູ່ ຂດປາກນ້າັ ເຊບັງ້ ຫຽງ. ແມຸ່ນຂອງເຊິົ່ງໄຫຜາ່ ນເຂດທົ່ງພຽງນີ້ັໄດ້ໄຫຜ່ານແກ້ງ ແລະ ຕາດຫາຍແຫຸງ່ ເຊັ່ົນ ແກ້ງກະເບາົ , ແກ້ງເຂັມມະລາດ... ເຊ່ິົງແກງ້ ແລະ ຕາດນັ້ນແມ່ນຸ ຊ້ນັ ຫີນພບັ ຫຍຂ້ັ ອງພັ້ນພະລານທີ່ົ ຖກຍກົ ຂ້ຶນັ ໃນຍກເມໂຊໂຊອິກ.  ທງົ່ ພຽງຈາປາສກັ ທົ່ງພຽງຈາປາສກັ ນັ້ມີ ີເນັ້ອທົ່ເີ ກອບເທ່ົາກັບທ່ົງພຽງວຽງຈນັ . ມນັ ເລົີ່ມຕງັ້ ແຕຸ່ເຂດເມອງປາກເຊ ແລວ້ ເປີດກວ້າງອອກຈນົ ຮອດຊາຍແດນລາວ-ໄທ-ກປເູ ຈຍ. ນອກຈາກກມຸ່ ພປູ າ ສກັ (ຢຸໃູ່ ຕ້ເມອງ ປາກເຊ) ເຊ່ົິງປະກອບດວ້ ຍຫນີ ຊາຍກກະເຣຕາເຊແລວ້ ຍັງມີຈອມພູຫາຍຫນ່ວຍທີ່ົສູງກວາ່ 1.200 ມ ແລະ ເຂດພຕູ (ທີມ່ົ ີລະດັບສູງສະເລຸ່ຍປະມານ 650 ມ) ທ່ີົ ປະກອບດ້ວຍຫີນລໂີ ອລິດຍກຕະຣີອາດ ຢທູຸ່ າງທດິ ຕາເວັນອອກສ່ຽງໃຕ້, ທົງ່ ພຽງຈາປາສັກມີລກັ ສະນະຮາບພຽງ, ເປນັ ເຂດທົີ່ອດົມສມົ ບູນດີ, ຖກປກົ ຄມດ້ວຍດິນສັນດອນເກົ່າຂອງ ສງັ ກາດ IV ແລະ ດິນສັນດອນໃຫມ່ຂອງແມຸ່ນ້ັາຂອງ ແລະ ເຊໂດນ, ທົ່ງພຽງຈາປາສັກຍັງເຊ່ົອມຕກ່ົ ັບທ່ົງພຽງສາລະວນັ (ລ້ອງເຊໂດນ) ແລະ ທົ່ງພຽງອັດຕະປ (ລອ້ ງເຊກອງ ແລະ ເຊກະໝານ). ຢຸູ່ເຂດໃຕ້ຂອງທ່ົງພຽງຈາປາສັກນີ້ັ ແມນຸ່ ຂອງໄດຂ້ ະຫຍາຍກວາ້ ງອອກເຖິງ 8 ກມ ແລະ ປະ ກອບດວ້ ຍດອນນ້ອຍໃຫຍຫ່ າຍແຫຸ່ງ, ຢຸູ່ໃນນ້ັນດອນທົ່ີໃຫຍ່ກວ່າຫມຸູ່ແມນຸ່ ດອນ ໂຂງເຊິົ່ງມີຄວາມ ຍາວ 15 ກມ ແລະ ກວ້າງ 8 ກມ. ຢູຸ່ເຂດຊາຍແດນລະຫວ່າງລາວ ແລະ ກາປູເຈຍມີແກ້ງຫ່ີົຜີເຊົ່ິງ ປະກອບ ດ້ວຍແກ້ງ ແລະ ຕາດຫາຍແຫຸ່ງ ເຊ່ັົນ ຄອນພະເພັງ ເປັນຕ້ນົັ ເຊງ່ົິ ມີນຕົກສງູ ເຖິງ 15 ມ. ຕອບ4: ເຂດສາຍພູຫວງປະກອບ ດ້ວຍ 5 ເຂດຍອ່ ຍດ່ງົັ ນ້ັີ ຄ ເຂດນ້ັາມ້າ-ນັ້າຊາ, ເຂດພູເລຍີ , ເຂດພູພຽງເມອງພວນ, ເຂດພເູ ບ້ຍ- ພູຊາຍ ໄຫແລງ້ ແລະ ເຂດນ້ັາກະດິງ-ເຊບັ້ງໄຟ. ກ. ເຂດນັ້າມາ້ -ນັ້າຊາ ເຂດນ້ັາມ້າ-ນັ້າຊາກວມເອາົ ພ້ັນທົທ່ີ າງພາກຕາເວັນອອກຂອງແຂວງຫົວພັນ ແລະ ປະກອບ ດ້ວຍບັນດາຮອຍພບັ ກບັ ທົ່ມີ ີທດິ ເນ່ົັງແຕຸ່ທິດຕາເວັນຕົກສ່ຽງເໝອຫາທິດຕາເວັນອອກສຽ່ ງ ໃຕ້ຄ: ກີບໂນນນ້ັາມ້າ, ກີບຫຼຸບຊາເໝອ, ກີບໂນນພູຫວດ ແລະ ສວ່ ນໜົຶ່ງຂອງພາກຕາເວັນອອກສ່ຽງເໝອຂອງກີບໂນນສາຍພູຫວງ. ເຂດດ່ງົັ ກ່າວປະກອບດ້ວຍຫີນຫາຍຊະນິດແຕຸ່ ສວ່ ນຫາຍແມຸ່ນຫີນຊາຍ, ຫີນກະດານສແີ ດງ, ຫີນປນູ , ຫນີ ແປຮູບ, ຮອຍແຕກເລອ່ົ ນຕັ້ນົ ຕຂົ່ ອງເຂດກເນົັ່ງຕາມທິດດຽວກນັ ກບັ ຮອຍພບັ ກີບ ເຊົ່ັນ ຮອຍແຕກເລອົ່ ນເຂດລ້ອງນເນີນ 11

, ຮອຍແຕກເລ່ົອນເຂດລະຫວ່າງນ້ັາມ້າ ແລະ ນັ້າຊາ... ນອກຈາກນັ້ນ, ຍັງມີຮອຍແຕກເລົ່ອນຈານວນຫນຶ່ົງທີົ່ເນ່ັົງຕາມທິດຕາເວັນອອກສ່ຽງ ເໝອຫາທິດຕາເວັນຕົກສ່ຽງໃຕ້ (ຢູຸ່ ລະຫວ່າງນາຊກບັ ນເນີນ) ແລະ ເນົັ່ງຕາມທດິ ຕາເວັນອອກຫາ, ທດິ ຕາເວນັ ຕົກ (ແຕ່ເຸ ມອງໂສຍຫາເມອງຊາເໝອ). ສາຍນຕັົ້ນຕຂອງເຂດ ລ້ວນແຕຸ່ໄຫຕາມທິດຕາເວນັ ຕົກສຽ່ ງເໝອຫາທິດຕາເວັນອອກສຽ່ ງໃຕ້, ຜ່ານດິນຫວຽດນາມອອກສຸູທ່ ະເລບົວລະພາ. ສາຍນນີັ້ສ່ວນຫາຍມີຕາຝັ່ົງຊັນຍ້ອນໄຫ ຜ່ານເຂດ ຫີນທ່ີົແຂງແກຸ່ນ ເຊ່ັົນ ນມ້າໄຫຜ່ານເຂດຫີນແປຮບູ ແລະ ຫີນອັກຄະນີ, ນັ້າຊາໄຫຜ່ານເຂດຫີນ ຊາ ແລະ ຫີນດາຊິດ, ສ່ວນນເນີນໄຫໄປຕາມເຂດຮອຍແຕກເລ່ົອນໂດຍ ໄຫຜາ່ ນເຂດຫນີ ຊາ ແລະ ຫນີ ກະດານປນົ ດິນໜຽວ. ເບ່ິົງລວມແລ້ວ, ພູມສັນຖານທາງໃຕ້ຂອງເຂດນມ້າ-ນຊາຖກຕັດແບຸ່ງຫາຍກວ່າຢທຸູ່ າງ ເໝອ. ນັ້ນກົ່ຍ້ອນວ່າການເຄົ່ອນເໜັງທາງເຕກັ ໂຕນິກໃຫມ່ໄດ້ຍູ້ພ້ັນທ່ົີທາງໃຕ້ຂຶັ້ນສງູ ກວ່າທາງ ເໝອ ເຊັນ່ົ ຈອມພຫູ ວດຢຸທູ່ າງໃຕສ້ ູງເຖິງ 2.452 ມ, ສວ່ ນຢທູຸ່ າງເໝອພູພຽງໜອງຄາ້ ງຢູຸລ່ ະດັບສູງສະເລຸ່ຍ ແຕຸ່ພຽງ 1.200 ມ ເທົ່ານນັ້ . ພູພຽງນັີ້ຕັ້ງຢູຸ່ທາງພາກເໝອຂອງເມອງຊາເ ໝອ, ເປນັ ພູພຽງເຊາະລ້າງທກົີ່ າເນີດຂນຶັ້ ໃນຍກມີໂອແຊນຕອນປາຍ (ຍກເນໂອແຊນຂອງສັງກາດເຊໂນໂຊອກິ ) ເຊ່ິົງຍັງຄງົ ຮັກສາລັກສະນະເດີມຂອງມັນໄວ້ດີ, ໜ້າດນິ ມີລັກສະນະ ເປັນຄັ້ນພຽງເລັກນ້ອຍ. ສາຍພູທີົ່ຢູຸ່ທາງ ພາກໃຕ້ຂອງພູພຽງນີັ້ເປັນພູທີ່ົປະກອບດ້ວຍຫີນຊາຍ. ຈອມພູສ່ວນຫາຍກ່ົງ ແລະ ຕ່ົແຕຸ່ກມີບາງ ຈອມທົີ່ສູງຊນັ ເຊັ່ົນ ພູປານ (2.079 ມ) ເປັນຕ້ົັນ. ສ່ວນພູທົີ່ປະກອບສ້າງຂັ້ຶນດ້ວຍຫີນຊາຍປົນຫີນ ກະດານ ແລະ ປົນກັບຫນີ ໜຽວນັ້ນຈະມີລະດັບຕ່ົາກວ່າໂດຍມີລ້ອງນແຄບຕິດຜ່ານ. ເປັ້ີນພູສ່ວນ ຫາຍເປັນເປ້ີັນພູຊັນຈຶົ່ງ ພາໃຫ້ເກີດປາກດົ ການດິນເຈົອ່ ນເກີດຂັຶ້ນເລອັ້ ຍໆ.ຢູຸ່ທາງພາກຕາເວນັ ອອກຂອງເມອງຊເໝອມີສາຍພຫູ ີນປນູ ຍກຕະຣີອາດເຊົງິ່ ເນັ່ົງແຕ່ພຸ ູ ຜາຫຽ່ົ ມ-ພູພຽງໜອງກູ້ ແລະ ໄດ້ສາ້ ງພູມພາບ ກາກສະເຕທີ ່ົີປະກອບດ້ວຍຖ ແລະ ຜາຊັນຢ່ຫູຸ າຍໆແຫງຸ່ . ຂ. ເຂດພູເລຍີ ເຂດນ້ຕັີ ັງ້ ຢູຸທ່ າງພາກຕາເວັນຕກົ ຂອງແຂວງຫົວພັນ, ທິດເໝອຕິດກັບຊາຍແດນລາວຫວຽດນາມ, ທິດຕາເວັນອອກຕິດກັບເຂດນມາ້ -ນ້ັາຊາ, ທດິ ໃຕຕ້ ິດກັບພພູ ຽງເມອງພວນ, ທິດຕາ ເວັນຕກົ ແມຸ່ນເຂດຍອດນແຊງ ແລະ ຍອດນເຊອງ. ເຂດນ້ີັເປັນສ້ົັນດ້ານເໝອຂອງສາຍພູຫວງ ເຊ່ິົງຈອມພູທີົ່ສງູ ກວ່າຫມຸູ່ໃນເຂດນ້ີັແມຸ່ນຈອມພູເລີຍ ( 2.257 ມ) ແລະ ຈອມພູສັນ (2.218 ມ). ທູ ຂອງເຂດນີັ້ສ່ວນຫາຍປະກອບສ້າງດ້ວຍຫີນກະຣານິດ ແລະ ຫີນກະດານຈັບແກ້ວເຊົ່ິງເນັົ່ງຕາມ ທິດຕາເວັນຕົກສ່ຽງເໝອຫາທິດຕາເວັນອອກສ່ຽງໃຕ້ສະຫັບກັບ ຮ່ອມພູເລກິ . ຮອຍແຕກເລົອ່ ນຕັົ້ນຕ ຂອງເຂດເນັ່ົງຕາມທິດຕາເວັນຕົກສຽ່ ງເໝອຫາທິດຕາເວນັ ອອກສ່ຽງໃຕ້ ເຊົັ່ນ ຮອຍແຕກເລົ່ອນທົີ່ ເນົ່ັງຕັດຜ່ານເມອງເຫີບ ແລະ ເມອງຮ້ຽມ.... ເຂດນເ້ີັ ປນັ ແຫ່ົງກາເນີດຂອງແມນຸ່ ສາຄັນຫາຍສາຍ ເຊນັົ່ ນັາ້ ແອດ (ສາຂາແມຸນ່ ້ັາມາ້ ), ນາ້ັ ເນນີ ແລະ ນ້າັ ຄານ. ຄ. ເຂດພູເບຍ້ -ພູຊາຍໄຫແລງ້ ເຂດນີັ້ຕັ້ງຢູຸ່ທາງໃຕ້ຂອງພູພຽງເມອງພວນ, ທິດຕາເວັນຕກົ ຕິດກັບເຂດວັງວຽງ, ທາງທິດຕາ ເວັນອອກຂອງເຂດແມຸ່ນສາຍພຫູ ວງ (ເຂດຊາຍແດນລາວ-ຫວຽດນາມ) ແຕຸ່ເຂດພູຊາຍ ໄຫແລ້ງພູເລົາໂກ, ທິດໃຕ້ຕິດກັບທ່ົງພຽງວຽງຈັນ, ທົ່ງພຽງປາກຊັນ ແລະ ເຂດພູພຽງນາກາຍ, ເຂດນ້ັີມີຈອມ ພູສູງຫາຍກວ່າຫມູຸ່. ພູເບ້ຍ (2.820 ມ) ເຊ່ົິງແມຸ່ນຈອມພູທີົ່ສູງກວ່າ ຫມຸູ່ຂອງປະເທດນັ້ນປະກອບ ດ້ວຍຫີນຊາຍປົນຫີນກະດານ ແລະ ຫີນປູນຍກເດໂວນຽງ. ສ່ວນພູອ່ົນໆນ້ັນປະກອບສ້າງດ້ວຍ ຫີນກະຣານດິ , ຫີນຊາຍ ແລະ ຫີນປູນ ເຊົ່ັນ ພູຊາວ (2.590 ມ), ພສູ າມສມ (2.620 ມ), ພຊູ າຍໄຫແລງ້ (2.711 ມ), ພເູ ລັາົ້ ໂກ (2.286 ມ) ເຊິົ່ງພູເຫາົ່ ນີັລ້ ວ້ ນແຕຸ່ມຈີ ອມກົ່ງ. ນອກຈາກ ສາຍພູຫວງແລ້ວ, ພູອົ່ນໆບມ່ົ ີທິດເລັງ່ົ ອັນ ຊັດເຈນ ຍ້ອນໂຄງປະກອບສ້າງຂອງທລະນີອັນສັບສນົ ຂອງເຂດ, ບນັ ດາຮອຍແຕກເລົ່ອນລ້ວນແຕເຸ່ ນັງົ່ ຕາມທດິ ຕາເວັນຕກົ ສ່ຽງເໝອຫາທດິ ຕາເວັນອອກ ສຽ່ ງໃຕ.້ ຢຸູ່ເຂດຕອນເທິງຂອງລ້ອງນັ້າຊອງ ແລະ ນາລີກ, ມີພູຫີນປູນສັງກາດປາເລໂອໂຊອິກຕອນ ປາຍເຊ່ົິງມີຈອມແຫມ, ເປີ້ັນພູສູງຊັນ, ພູບາງຫນ່ວຍມີຈອມຢຸູ່ລະດັບສູງກວ່າ 2.000 ມ ເຊົັ່ນ ພູຫມ້ຽງ (2.455 ມ) ເປນັ ຕັ້ົນ. 12

ທາງພາກຕາເວັນອອກຂອງເຂດແມຸ່ນສາຍພູຫວງ ໂດຍເລົ່ີມແຕຸ່ພູຊາຍໄຫແລງ້ ຫາພູເລົາໂກ ເຊ່ງິົ ຍາວປະມານ 250 ກມ (ເປັນຊາຍແດນລາວ-ຫວຽດນາມ) ແລະ ເປນັ ສາຍພແູ ຄບ, ມີ ລະດັບສູງສະເລຸ່ຍປະມານ 1.300 ມ, ເປັນເຂດພູສູງທີ່ົປະກອບສ້າງດ້ວຍຫີນກະຣານິດເຊິົ່ງມີຈອມກົ່ງ ແລະ ເປີັ້ນພູສູງຊັນ. ສ່ວນພູຕປະກອບດ້ວຍຫີນຊາຍ ແລະ ຫີນຕະກອນ ສງັ ກາດປາເລໂອໂຊອກິ . ບ່ອນທ່ົີສາຍພູຫວງມີລະດບັ ຕົ່າກວ່າຫມູຸ່ໃນເຂດນ້ີັແມນຸ່ ກົ່ວນາແປ (ສູງ 754 ມ) ເຊິງົ່ ບ່ອນນເີັ້ ອງເປັນ ບ່ອນຕັດຜາ່ ນຂອງເສນ້ັ ທາງເລກ 8 ແຕເຸ່ ມອງທ່າແຂກ ຫາເມອງວິງປະເທດຫວຽດນາມອັນເປັນ ເງອົ່ ນໄຂສະດວກໃຫ້ແກຸ່ການພົວພັນລະຫວ່າງລາວກັບຫວຽດນາມ. ເຂດພູເບ້ຍ ແລະ ພູຊາຍໄຫແລ້ງນັີ້ຖກນ້ັ າງ່ົມ, ນ້ັາງຽບ, ນ້ັາຊ້ັນ ແລະ ສາຂາຂອງທັງສາມສາຍນັ້ານີັ້ຕັດແບຸ່ງ. ເຖິງວ່າໃນບາງເຂດສາຍນຕ່າງໆ ໄດ້ໄຫໄປຕາມຮອຍແຕກເລົ່ອນຕາມທິດຕາເວັນຕົກສ່ຽງເໝອຫາທິດຕາເວັນອອກສ່ຽງໃຕ້ ຫ ໄຫຕາມ ທດິ ຕາເວັນອອກຫາຕາເວັນຕກົ ກຕາມ ແຕຸທ່ ິດໄຫລວມໆຂອງສາຍນັ້າເຫາົ່ ນກ້ັີ ຍງັ ແມຸ່ນທິດເໝອຫາທດິ ໃຕ.້ ງ. ເຂດນ້ັາກະດງິ -ເຊບັງ້ ໄຟ ເຂດນ້ັີເປນັ ສັົ້ນດ້ານໃຕ້ຂອງສາຍພູຫວງ ເຊ່ົິງຢຸ່ທູ າງທດິ ຕາເວນັ ອອກແມຸ່ນຊາຍແດນລາວຫວຽດນາມ, ທິດຕາເວັນຕກົ ຕິດກັບທົ່ງພຽງທ່ົີລຽບຕາມແມນຸ່ ຂອງ (ທົ່ງພຽງແຕຸ່ປາກກະດງິ ຫາ ທາ່ ແຂກ ແລະ ທົງ່ ພຽງສະຫວັນນະເຂດ), ເຂດແດນດາ້ ນເໝອແມ່ນຸ ແມຸນ່ ັ້າມູນ, ນ້ັາຈວນ (ສາຂາແມນຸ່ ້ັາກະດິງ) ແລະ ເຂດແດນທາງໃຕ້ແມນຸ່ ັ້າເຊໂປນ ຈດພິເສດຂອງເຂດນີ້ັແມຸ່ນພູມສັນຖານກາກສະເຕີ ເຊິ່ົງກວມເນ້ັອທ່ົີກວ້າງສະຫັບກັບສາຍ ພູຈອມພຽງທ່ີົປະກອບດ້ວຍຫີນຊາຍຂອງສັງກາດເມໂຊໂຊອິກ. ເຂດຢຸູ່ ລະຫວ່າງກາງນັ້າ ກະດິງ ແລະ ນຫນີ ປູນ (ສັງກາດປາເລໂອໂຊອິກຕອນປາຍ) ທົີ່ໄດ້ຂະຫຍາຍຮອດຂ້ັນສູງສດພາໃຫ້ມີພູ ຫີນປູນຮູບກບ ແລະ ຮູບທາດສງູ ແຕຸ່ 100 ມ-200 ມ ຢຸູ່ກາງທົ່ງພຽງຫີນປູນ ອັນກວ້າງໃຫຍ.່ ນອກ ຈາກນນັ້ ຍງັ ມີຖ, ເຫວ ແລະ ລະຫານ (ຮ່ອງຮອຍຂອງສາຍນທີົ່ເຫອດແຫ້ງແລ້ວ.. ພູຫນີ ປູນສ່ວນ ຫາຍມີລະດັບສງູ ແຕຸ່ 600 ມ-700 ມ ແຕຸ່ກມບີ າງຈອມທ່ົີ ສງູ ກາຍ 1.400 ມ, ຢຸູ່ທາງເໝອຂອງເຂດ ຫນີ ປນູ ດງ່ັົ ກ່າວເຊງ່ົິ ມີລັກສະນະເປັນສາຍເນົັງ່ ແຕຸນ່ ຫີນບນູ ທາງຕາເວັນຕົກຫາດງົ ເຫີຍ (ຫວຽດນາມ), ທາງທິດຕາເວນັ ອອກນັນ້ ມີກົ່ວມູຢະ ທົ່ເີ ປັນບ່ອນຜ່ານຂອງເສນັ້ ທາງເລກ 12 ແຕຸເ່ ມອງທ່າແຂກຫາດົງເຫຍີ . ຢຸູ່ລະຫວ່າງກາງເຂດພູຫນີ ປູນ ແລະ ສາຍພເູ ຂດຊາຍແດນດາ້ ນຕາເວນັ ອອກມພີ ູພຽງນາ ກາຍທ່ີົມລີ ະດບັ ສູງພປານກາງແຕ່ພຸ ດັ ເປັນພພູ ຽງທົ່ີມເີ ນອ້ັ ທີ່ກົ ວ້າງຂວາງ. ຊັ້ນຫນີ ທີ່ົຖກນກະດິງ ກດັ ເຊາະຢກຸູ່ າງພູພຽງແມຸ່ນຊ້ັນຫີນຊາຍສັງກາດເມໂຊໂຊອກິ . ສ່ວນຫາຍພູຫີນປນູ ທີ່ົຢຸູ່ລຽບສອງຟາກ ຂອງພູພຽງນນ້ັ ລ້ວນແຕຸ່ມີອາຍເກົ່າແກຸ່. ຈດພິເສດອັນຫນົຶງ່ ຂອງເຂດນັ້ີແມຸ່ນນ ກະດິງໄຫສຸູ່ເຂດສູງ ກວ່າເຂດສອງຟາກຂອງພູພຽງ. ສະນ້ັນ, ນກະດິງຈົຶ່ງໄຫຢຸູ່ກາງກີບຫຼຸບເຊິ່ົງເນົັ່ງຕາມທິດຕາເວັນຕົກ ສ່ຽງເໝອຫາທິດຕາເວັນອອກສ່ຽງໃຕ້ ແມຸ່ນອ່ົນໆ ເຊັົ່ນ ນັ້າ ຫນີ ບນູ , ບາງຕອນຂອງເຊບັງ້ ໄຟແລະ ເຊໂປນ ກໄຫໄປຕາມທິດດຽວກັນນ້.ີັ ເປ້ັີນພູດ້ານຕາເວັນອອກຂອງສາຍພູຫວງຄ້ອຍຊັນລົງໄປຫາຝ່ັົງທະເລບົວລະພາ (ອ່າວຕົງ ແກງ) ທາງພາກກາງຂອງຫວຽດນາມ , ສ່ວນເປັີ້ນພູດ້ານຕາເວັນຕົກມີລັກສະນະເນີນກວ່າ ຫຍັບລົງໄປທາງໃຕມ້ ີກວ່ົ ລາວບາວ ( ສູງ418 ມ ) ເຊິົ່ງແມຸ່ນບອ່ ນຜ່ານຂອງເສ້ັນທາງເລກ 9 ເຊ່ົິງເປນັ ເສ້ັນທາງຍດທະສາດທີົ່ເຊອົ່ ມຕົ່ລະຫວ່າງລາວ ແລະ ທະເລຫວຽດນາມ ທັງເປັນ ເສັ້ນທາງທ່ມີົ ີຄວາມໝາຍສາຄນັ ໃນການພົວພນັ ແລກປຸຽ່ ນເສດຖະກດິ ອກີ ດ້ວຍ. ກດິ ຈະກາ 2 -ຄແູ ບຸ່ງນກັ ຮຽນອອກເປັນກ່ມຸ ຕາມຄວາມເໝາະສົມ - ຄຕູ ັ້ງຄາຖາມໃຫນ້ ກັ ຮຽນຄນ້ົັ ຄດິ ໂດຍອີງໃສກຸ່ ານຮຽນຜາ່ ນມາດງ່ົັ ນີ້:ັ 1. ເຂດພພູ າກຕາເວນັ ຕົກສຽ່ ງເໝອຂອງລາວເປັນຄແນວໃດ? 2. ເຂດພູພຽງຕ່າງໆຢທຸູ່ າງພາກໃຕ້ເປັນຄແນວໃດ? 13

3.ເຂດທງົ່ ພຽງລ້ອງແມນຸ່ ຂອງເປັນຄແນວໃດ? -ຄໃູ ຫ້ຕ່າງໜ້າແຕຸລ່ ະກມຸ່ ຂ້ັຶນມາລາຍງານຢກຸູ່ ະດ່ານ -ຄຍູ ້ອງຍນັກຮຽນ ແລະ ຈັດປະເພດໃຫ້ນກັ ຮຽນແຕຸ່ລະກຸ່ມ -ຄູ ແລະ ນັກຮຽນຮ່ວມກນັ ສະຫຼຸບຕາມປ້ັມແບບຮຽນ ດ່ົັງນ:້ັີ ຕອບ1: ແບ່ງຸ ອອກເປັນສອງເຂດຍອ່ ຍ ຄ ເຂດນ້ັາອູ-ແມນຸ່ ັ້າຂອງທາງຕາເວັນອອກ ແລະ ເຂດນັ້າທາ-ນ້ັາແບຸ່ງທາງຕາເວັນຕກົ . ກ. ເຂດນ້ັາອ-ູ ແມນຸ່ ້າັ ຂອງ ເຂດນີັ້ແກຸ່ຍາວແຕຸ່ທດິ ເໝອຂອງເມອງຜັ້ົງສາລີ ຈົນຮອດເມອງແກຸ່ນທ້າວແຂວງໄຊຍະບູລີ, ກວມເອົາລ້ອງນັ້າອູ ແລະ ນ້ັາຂອງທ່ານແຕຸ່ຫວງພະບາງຫາຊະນະຄາມ, ມີຮບູ ກົ່ງ ຄັນທະນູຕາມທິດ ຕາເວັນອອກສ່ຽງເໝອຫາທິດຕາເວັນຕົກສ່ຽງໃຕ້, ພູມສັນຖານຂອງເຂດນັ້ີມີລັກສະນະສັບສົນ ສະເພາະແມຸ່ນຢຸູ່ທາງໃຕ້ຂອງເຂດຮ້ອນໄດ້ຮັບຜົນສະທ້ອນຈາກ ຂະບວນການທາງທລະນສີ ນັ ຖານ. ພຢູ ູຸທ່ າງເໝອຂອງເຂດສ່ວນຫາຍເປັນພທູ ົສີ່ ູງຊັນສະຫບັ ກບັ ຮອ່ ມພູແຄບ, ພູເຫົ່ານ້ັີປະກອບ ດວ້ ຍຫີນຊາຍສີແດງຂອງສັງກາດເມໂຊໂຊອິກ. ພູທົ່ີສູງກວາ່ ຫມູຢຸ່ ເຸູ່ ຂດເໝອແມຸ່ນ ພູນແຄ (1.859 ມ) ເຊົິ່ງຢູເຸ່ ທິງສາຍພູແດນດິນ. ຕອນລຸ່ມຂອງລ້ອງນອູແມຸ່ນເຂດພູພຽງເຊິົ່ງປະກອບດ້ວຍຫີນຊາຍ, ຫນີ ກະດານ. ຢູຸ່ເທິງພູພຽງຍງັ ມີພູຫີນປູນສູງກວ່າ 1.500 ມ ຢັງ ຢາຍຢເູຸ່ ປນັ ບາງຈດ ຕົວຢຸ່າງ ເຊ່ັົນ ພຜູ າຂາວ (1.870 ມ), ພູຜາບານ (2.212 ມ) ແລະ ພູອນົ່ ໆອກີ . ລົງໄປທາງໃຕ້ຂອງເຂດນັີ້ເທົ່າໃດສາຍພູຕ່າງໆຍ່ິົງເນົັ່ງໄປຫາຍທິດ. ຈອມພູທົ່ີສູງກວ່າຫມູຸ່ ທາງໃຕ້ຂອງເຂດນ້ັີແມຸ່ນພູລາວປີ (2.079 ມ) ຢູຸ່ທາງໃຕ້ຂອງເມອງຫວງພະບາງ. ແມຸ່ນຕ່າງໆ ເຊົັ່ນ ແມຸ່ນຂອງ, ນລີກ ແລະ ນາ້ັ ງ່ົມເຖິງຈະມີທິດໄຫຕົັນ້ ຕ່ົເໝອໃຕ້ແຕຸ່ບາງຍ່ານສ້ນັ ໆຂອງແມຸ່ນເຫົ່າ ນ້ັີໄດ້ປຸ່ຽນທິດທາງໄຫຕາມຮອຍແຕກເລ່ົອນທ່ົີສະຫັບສັບຊ້ອນຂອງ ເຂດ. ຂ. ເຂດນັ້າທາ-ນ້ັາແບງຸ່ ເຂດນຕັີ້ ງ້ັ ຢູຸ່ທາງທິດຕາເວນັ ຕກົ ຂອງເຂດນອູ-ແມຸ່ນຂອງ, ເປັນເຂດຂອງພູຕ ແລະ ພູສງູ ປານກາງທົມີ່ ີຈອມກົ່ງສະຫບັ ກັບເຂດຫຼຸບຢູຸ່ລະຫວ່າງພູ ແລະ ຮ່ອມພກູ ວ້າງບາງແຫຸ່ງ, ບາງບ່ອນປາ ກົດມີພູຫນີ ປນູ ທມ່ົີ ີຈອມແຫມຄົມ ແລະ ເປີ້ັນພຊູ ັນ.ເບ່ົິງລວມແລ້ວ, ສາຍນສ່ວນຫາຍຂອງເຂດ ເຊງິ່ົ ມລີ ັກສະນະເປັນຮບູ ກ່ົງຄັນທະນແູ ມ່ນຸ ລ້ວນແຕຸ່ໄຫຂະໜານກັນໄປ ຕາມທິດເນງ່ົັ ຂອງບັນດາ ຮອຍພັບກີບຕ່າງໆ ຫ ໄປຕາມຮອຍແຕກເລ່ົອນຕົັ້ນ ຕ ເຊ່ັົນ ນ້ັາທາ, ນັ້າແບງ ແລະ ສາຂາຂອງມັນ. ແຕຸ່ຢູຸ່ເຂດລະຫວ່າງກາງຂອງສາຍນເຫົ່ານີັ້, ສາຍນັ້ານ້ອຍ ຫາຍສາຍບ່ົມີທິດໄຫອນັ ແນນຸ່ ອນ. ຢູຸ່ທາງເໝອຂອງເຂດ (ແຂວງຜັ້ົງສາລີ) ມີເຂດຫຼຸບທົີ່ເຄີຍເອ້ີັນກັນວ່າ \"ຮ່ອງລ້ັ” ເຊົິ່ງເນັ່ົງຕັ້ງ ແຕຸ່ເມອງຍອດອູ-ເມອງຮາຍຍາວປະມານ 150 ກມ ປະກອບດ້ວຍ ທົງ່ ພຽງນອ້ ຍໆຢຸລູ່ ະດບັ ສງູ ສະ ເລຸ່ຍປະມານ 1.000 ມ ແລະ ມພີ ູຕຊ້ັນກາງ, ເນ້ັອທົີ່ສ່ວນໃຫຍ່ຂອງຮ່ອງປະກອບດວ້ ຍຫນີ ຊາຍ ສີແດງທ່ີົມີເກອເຈອປນົ ຢຸູ່ນ. ພູທີົ່ຢອຸູ່ ້ອມເຂດຫບນ້ີັມີ ລກັ ສະນະຊັນຕອນເທິງເພາະປະກອບດວ້ ຍ ຫີນແຂງແກ່ນຸ , ສ່ວນຢຕຸູ່ ນີ ພູມລີ ັກສະນະເນີນເພາະວາ່ ປະກອບດ້ວຍຫນີ ກະດານ, ດິນໜຽວ ແລະ ຖກນເຊາະຈນົ ກາຍເປນັ ຮ່ອງເປັນຄອງ ຫາຍ. ພູມສັນຖານຂອງເຂດທີ່ົຢຸູ່ລະຫວ່າງກາງນ້ັາອູ ແລະ ນແບງ ມີລັກສະນະສະຫັບສັບຊ້ອນ ຍ້ອນໂຄງປະກອບຂອງທລະນີອັນສັບສົນຂອງເຂດ. ສັນພູຕ່າງໆມີລະດັບ ສູງກວ່າ 1.500 ມ, ເປີ້ັນ ພູມີລັກສະນະຊນັ ແລະ ຖກຕັດແບຸ່ງດ້ວຍສາຍນຕ່າງໆ ລະຫວ່າງກາງນແບງກັບນທາ ແມຸ່ນ ເຂດພູສງູ ທີົ່ມເີ ປີ້ນັ ສງູ ຊນັ .ນທາໄຫຢູຸ່ກາງກີບໂນນອັນຫນົຶ່ງຂອງຊນັ້ ຫີນ 14

ປນູ ຍກປາເລໂອໂຊອິກ, ສ່ວນຊັ້ນຫີນທ່ີົຢູຸ່ສອງຟາກຝ່ົັງຂອງລ້ອງນັ້າ ແລະ ຢຸູ່ລະດັບຕົ່າກວ່ານ້ັນເປັນຊັ້ນຫີນຊາຍສັງກາດເມ ໂຊໂຊອິກ, ບາງຍ່ານຂອງລ້ອງນຂອງຢ່ເຸູ ຂດນທາ-ນແບບນ້ີັ ໄດເ້ ປີດກວາ້ ງອອກ, ກາຍເປັນທງ່ົ ພຽງນອ້ ຍຢທຸູ່ ດິ ໃຕຂ້ ອງເຂດນທາ-ນແບງ, ມີສາຍພທູ ີົ່ເປັນຊາຍແດນລາວ-ໄທເຊົ່ງິ ຕັ້ງຢຸູທ່ າງຝງົັ່ ຂວາຂອງແມຸ່ນຂອງ (ແຂວງໄຊຍະບູລີ) ຈອມພູທສີ່ົ ູງ ກວາ່ ໝຢຸູ່ ູຸເ່ ຂດນແ້ັີ ມຸ່ນຈອມພກູ າດ ແລະ ພູ ເຂາ້ົັ ໝ້ຽງ (2.007 ມ). ລະຫວ່າງພູເຂົັ້າໝຽ້ ງ ແລະ ແມນຸ່ ຂອງມພີ ູພຽງນເຫອງທີົ່ຢູລຸ່ ະດັບສງູ ປະ ມານ 1.000 ມ. ຕອບ2:ນັບຕງັ້ ແຕຸ່ລອ້ ງເຊໂປນຫາຊາຍແດນລາວ-ກປູເຈຍ ແມຸ່ນເຂດພູພຽງລວມມີ ພູພຽງກະລຶມ, ພພູ ຽງຕະໂອຍ້ , ພູພຽງບລະເວນ, ພພູ ຽງກະເສງັ ແລະ ພູພຽງລະແວ, ພູພຽງເຫາ່ົ ນັ້ີ ຖກຂ້ັນດວ້ ຍສາຍ ນ ແລະ ລ້ອງນັ້າເຊກອງ, ເຊໂດນ, ເຊກະໝານ ແລະ ເຊຊູ. ພູມສັນຖານມີລັກສະນະຄອ່ ຍໆສູງ ຂ້ຶັນແຕຸ່ເໝອຫາໃຕ້, ທາງພາກຕາເວນັ ອອກຂອງພພູ ຽງເຫາ່ົ ນັ້ີແມຸ່ນ ເຂດພູ ເຊ່ົງິ ແມຸ່ນເຂດຊາຍແດນ ລາວ-ຫວຽດນາມ ທດິ ຕາເວັນຕົກແມນຸ່ ທງ່ົ ພຽງສະຫວນັ ນະເຂດ ແລະ ທົງ່ ພຽງຈາປາສັກ, ທາງໃຕ້ ແມຸ່ນຊາຍແດນລາວ-ກາປເູ ຈຍ. ຕອບ3: ທ່ົງພຽງຢູຸ່ລາວສ່ວນຫາຍເຕົັ້າໂຮມຢູຸ່ໃນລ້ອງແມຸ່ນັ້າຂອງ ໂດຍແກຸ່ຍາວຕ້ັງແຕຸ່ຕອນໃຕ້ຂອງ ແຂວງໄຊຍະບູລີຫາຊາຍແດນລາວ-ກາປູເຈຍລະດັບສູງຂອງທ່ົງພຽງແຕຸ່ 100- 300 ມ, ໜາ້ ຂອງ ທ່ົງພຽງມລີ ັກສະນະຮາບພຽງແຕມຸ່ ີຄັນ້ ເລກັ ນອ້ ຍ. ນອກຈາກນັ້ຍີ ັງມໂີ ນນ ແລະ ພູຢງັ ຢາຍຢູຸເ່ ປັນຈດ ເຊງ່ົິ ສູງກວາ່ ຫມແູຸ່ ມ່ນຸ ພປູ າຸ່ ສກັ ສງູ 1.430 ມ. ທງ່ົ ພຽງຕ່າງໆປະກອບດ້ວຍດນິ ຕະກອນເປນັ ຊນ້ັ ໆ, ເນອັ້ ທີົ່ສ່ວນໃຫຍແ່ ມຸ່ນຖກປົກຫ້ມດວ້ ຍ ດິນສັນດອນເກາົ່ ແລະ ດິນສັນດອນໃຫມ່ ແຕຸ່ກມີຫາຍແຫຸ່ງທົີ່ມີຊັນ້ ຫີນໜາມ ໜປົ່ ົກຄມ. ມອບວຽກບ້ານ: ເຂດພູພາກຕາເວນັ ຕກົ ສ່ຽງເໝອຂອງລາວເປນັ ຄແນວໃດ?  ຜ່ານການຮຽນ-ການສອນບົດຮຽນໃນບດົ ນັເີ້ ຫນັ ວ່ານັກຮຽນມຄີ ວາມຮູ້ ແລະ ຄວາມເຂ້ັາົ ໃຈເນ້ອັ ໃນສາຄນັ ດົັ່ງນີັ້: 15

ແຜນວາດຊ່ວຍຈ ໃນສງັ ກາດປະໂຣເຕໂລໂຊອກິ ໃນສັງກາດທີ IV (-1M) (Protelozoique) ໃນສງັ ກາດປາເລໂອໂຊອກິ ການປະກອຍສາ້ ງທາທລະດີ (Paleozoique -600 -200M) ຂອງປະເທດລາວ ໃນສງັ ກາວເຊໂນໂຊອກິ (Cenozoique -70 - 1M) ໃນສັງກາດເມໂຊໂຊອກິ (Mesozoique -200 +70M) 16

 ທງົ່ ພຽງວຽງຈັນ  ທງ່ົ ພຽງຈາປາສກັ 3 ທງົ່ ພຽງໃຫຍໃ່ ນ ສປປ ລາວ  ທງົ່ ພຽງສະຫວນັ ນະ ເຂດນັ້າທາ-ນັ້າແບງຸ່ ທາງ ເຂດ ຕາເວນັ ຕົກ ເຂດພຕູ າເວນັ ຕກົ ສຽງເໜອ ເຂດນ້ັາອູ-ແມນຸ່ ້ັາຂອງທາງ ຕາເວັນອອກ 17

ບດົ ສອນ (Understanding by Design) ວິຊາ ສງັ ຄມົ ສກຶ ສາ 2 ສາຍປະຖມົ ປີ 2 ບດົ ທີ 3 ລກັ ສະນະພມູ ອາກາດຂອງປະເທດລາວ ເວລາ 3 ຊວ່ົ ໂມງ ຂັນ້ ຕອນທີ 1 : ຜນົ ໄດຮ້ ບັ ທຕີົ່ ້ອງການ (Desired Results) ເປ້ັົາໝາຍ: (Goal) - ເພ່ອົ ໃຫ້ນັກຮຽນສາມາດຮູ້ - ເຂົ້າັ ໃຈກ່ຽວກັບຄວາມແຕກຕ່າງຂອງພູມອາກາດລະຫວ່າງທ້ອງຖ່ົິນຕາ່ ງໆຂອງປະເທດລາວ ແລະ ລັກສະນະຂອງພມູ ອາກາດຂອງປະເທດລາວ - ເພອ່ົ ໃຫ້ນັກຮຽນສາມາດອະທິບາຍໄດ້ລະດກູ ານ ແລະ ກະແສລົມທີົ່ພດັ ຜາ່ ນລາວ ຄວາມເຂັົ້າໃຈ (Understanding) ຄາຖາມທ່ີຈົ າເປນັ (Question) ນກັ ຮຽນຈະເຂັາົ້ ໃຈກ່ຽວກັບ: 1. ລັກສະນະພູມອາກາດຂອງປະເທດລາວມີຄແນວໃດ? - ຄວາມແຕກຕ່າງຂອງພມູ ອາກາດລະຫວ່າງ 2. ສະພາບພມູ ອາກາດແຕລຸ່ ະທ້ອງຖົ່ນິ ມີຄວາມແຕກຕາ່ ງກັນຄແນວໃດ? ທ້ອງຖິົ່ນຕາ່ ງໆຂອງປະເທດລາວ 3. ຢູຸໃ່ ນປະເທດລາວມຈີ ັກລະດູການແຕຸ່ລະດູການສະແດງອອກຄແນວໃດ? - ລັກສະນະຂອງພມູ ອາກາດຂອງປະເທດລາວ - ລະດກູ ານ ແລະ ກະແສລມົ ທພີົ່ ດັ ຜ່ານລາວ ທກັ ສະ (Skill) - ເພ່ອົ ໃຫ້ນັກຮຽນສາມາດຮູ້ - ເຂົັາ້ ໃຈກ່ຽວກບັ ຄວາມແຕກຕ່າງຂອງພູມອາກາດລະຫວ່າງທອ້ ງຖິົ່ນຕ່າງໆຂອງ ຄວາມຮູ້(Knowledge) ປະເທດລາວ ແລະ ລັກສະນະຂອງພມູ ອາກາດຂອງປະເທດລາວ - ເພົ່ອໃຫ້ນກັ ຮຽນສາມາດອະທິບາຍໄດ້ລະດູການ ແລະ ກະແສລມົ ທພ່ີົ ັດຜ່ານລາວ ນັກຮຽນຈະຮ:ູ້ - ຄວາມແຕກຕ່າງຂອງພູມອາກາດລະຫວາ່ ງ ຂ້ນັ ຕອນທີ 2: ຫກັ ຖານທໃົ່ີ ຊປ້ ະເມນີ ທ້ອງຖິ່ົນຕ່າງໆຂອງປະເທດລາວ ຫກັ ຖານອົນ່ ໆ (Other Evidence) - ລັກສະນະຂອງພູມອາກາດຂອງປະເທດລາວ - ລະດກູ ານ ແລະ ກະແສລມົ ທີົ່ພັດຜ່ານລາວ ໜ້າວຽກທີົຕ່ ້ອງປະຕບິ ັດ (Task) 18

-ອະທບິ າຍ. ສນົ ທະນາກັບນັກຮຽນ, ໃຫ້ນກັ ຮຽນຄນົ້ັ ຄວ້ າ -ຄູສງັ ເກດການມສີ ວ່ ນຮ່ວມໃນກິດຈະກາ ຕອບຄາຖາມເປນັ ກຸ່ມ ແລະ ບກຄົນ -ການຖາມຄາຖາມທົີ່ບົເ່ ຂົາ້ັ ໃຈ -ການຕອບຄາຖາມທີ່ຄົ ຖູ າມ -ການລາຍງານຕາ່ ງໜາ້ ກຸ່ມ -ການສອບເສງັ ຂນ້ັ ຕອນທີ 3:ແຜນການຮຽນ ກດິ ຈະກາການຮຽນ: ກິດຈະກາ 1 -ຄແູ ບຸ່ງນັກຮຽນອອກເປນັ ກມຸ່ ຕາມຄວາມເໝາະສົມ - ຄຕູ ັ້ງຄາຖາມໃຫ້ນກັ ຮຽນຄັົນ້ ຄດິ ໂດຍອີງໃສ່ກຸ ານຮຽນຜາ່ ນມາດ່ົັງນ້:ັີ 1. ລກັ ສະນະພມູ ອາກາດຂອງປະເທດລາວມຄີ ແນວໃດ? 2. ປະເທດລາວແບຸ່ງອອກເປັນຈກັ ລະດູ ແຕ່ລຸ ະລະດູສະແດງອອກຄແນວໃດແດຸ່? 3. ອນຫະພມູ ຂອງປະເທດລາວເປນັ ແນວໃດ? 4. ປະລມິ ານນ້ັາຝົນໃນປະເທດລາວມີການປຽຸ່ ນແປງຄແນວໃດ? 5. ສະພາບພມູ ອາກາດແຕລຸ່ ະທອ້ ງຖນົ່ິ ມຄີ ວາມແຕກຕ່າງກັນຄແນວໃດ? -ຄໃູ ຫຕ້ ່າງໜ້າແຕຸ່ລະກຸ່ມຂນຶ້ັ ມາລາຍງານຢຸ່ກູ ະດາ່ ນ -ຄູຍອ້ ງຍນກັ ຮຽນ ແລະ ຈດັ ປະເພດໃຫນ້ ກັ ຮຽນແຕລຸ່ ະກມຸ່ -ຄູ ແລະ ນກັ ຮຽນຮວ່ ມກັນສະຫຼຸບຕາມປ້ັມແບບຮຽນ ດງ່ົັ ນ:ີັ້ ຕອບ1:ປະເທດລາວຕັ້ງຢຸ່ເູ ຂດອາກາດຮ້ອນຊຸ່ມລົມມລະສມຂອງຂົງເຂດອາຊອີ າຄະເນ. ພມູ ອາກາດ ຢຸູ່ເຂດນັ້ີມຄີ ວາມແຕກຕ່າງກັບເຂດຮອ້ ນອນ່ົ ໆທນີົ່ ອນຢຸູ່ໃນເຂດອົງສາຂະໜານດຽວ ກນັ . ຍ້ອນຈດພິ ເສດດ້ານທີຕົ່ ັງ້ ພມູ ສີ າດ ແລະ ພູມສນັ ຖານ, ພູມອາກາດຈງ່ຶົ ມລີ ັກສະນະແຕກຕາ່ ງກັບຢບູຸ່ ັນດາປະເທດໃກ້ຄຽງດງັ່ົ ນັີ້: - ເປັນປະເທດທີົ່ມີພູມອາກາດຮອ້ ນຊຸ່ມ ແລະ ໄດ້ຮັບຜົນສະທ້ອນຈາກລົມມລະສມ (ລົມປະຈາລະດູ) ຕະຫອດປີທເົ່ີ ຄົ່ອນຕົວມາຈາກສອງທິດແຕກຕ່າງກັນ ຄ ເລີ່ົມແຕຸ່ເດອນ ກນັ ຍາ-ເດອນກມພາໄດຮ້ ັບຜົນສະທ້ອນຈາກມວນອາກາດຊີເບຣີ ເຊົິງ່ ເປັນມວນ ອາກາດທ່ົີມີຄວາມໜາວຈັດພັດມາຈາກແຜຸ່ນດິນ ແຕຸ່ເມອ່ົ ເຄ່ົອນຕວົ ສລຸູ່ າວແລ້ວຄວາມໜາວ ກໄດ້ຫຼຸດຜ່ອນລົງ ຍ້ອນປະທະກັບພູມສັນຖານສູງ ແລະ ປະທະກັບມວນອາກາດຮ້ອນ ຂອງຂົງເຂດນີັ້. ກະແສການເຄົ່ອນຕົວຂອງມວນອາກາດນີັ້ໄດ້ ເຮັດໃຫ້ພູມອາກາດມີ ລັກສະນະ ເຢັນແລະແຫ້ງແລ້ງ, ກະແສອາກາດນ້ັີເອ້ັີນວາ່ ລົມມລະສມໜາວເລີ່ົມແຕຸ່ທ້າຍເດອນມິນາເຖິງເດອນຕລາ, ປະເທດລາວໄດ້ຖກປົກຄມດ້ວຍມວນອາກາດທົ່ີເຄົ່ອນ ຕວົ ມາແຕຸ່ທາງພາກໃຕ້.ມວນອາກາດນ້ັໄີ ດເ້ ຮັດໃຫອ້ າກາດຢຸູ່ປະເທດລາວຮ້ອນຂຶ້ັນຕາມລາດັບ. ກະແສມວນອາກາດນ້ີັເພົ່ນິ ເອີັນ້ ວ່າລົມມລະສມຮ້ອນ. 19

- ພູມອາກາດຂອງປະເທດລາວມີ 2 ລະດູ ຄ ລະດູແລ້ງ ແລະ ລະດູຝົນ, ລະດູການນ້ັນມັນກົງກັບສະພາບການປົກຄມຂອງ 2 ມວນອາກາດທົ່ີມາຈາກແຜຸ່ນດິນ ແລະ ມະຫາ ສະຫມດ. ສອງລະດດູ ົ່ັງກ່າວນັີມ້ ີລັກສະນະແຕກຕ່າງກັນ ຄ ລະດູຝົນມປີ ະລິມານນ້າັ ຝົນກວມເຖິງ 90% - 95% ແລະ ອນຫະພມູ ຂນຶັ້ ສູງ. ສ່ວນລະດແູ ລ້ງອນຫະພູມລງົ ຕົໂ່ ດຍ ສະເພາະແມຸ່ນ ພາກເໜອ, ປະລມິ ານນຝນົ ມໜີ ອ້ ຍ ຫ ບມ່ົ ຝີ ົນຕົກເລຍີ (ໂດຍສະເພາະເມອງຊາໃຕ)້ . - ຄວາມຜດິ ດຽ່ ງຂອງພູມອາກາດທອ້ ງຖິນົ່ ພາຍໃນປະເທດບ່ົຫຼຸດລົ່ນກນັ ຫາຍ ໂດຍສະເພາະ ແມຸ່ນລະດແູ ລ້ງລະຫວາ່ ງພາກເໜອກັບພາກກາງ ແລະ ພາກໃຕ້. ຕອບ2: ປະເທດລາວມີ 2 ລະດກູ ານຕັ້ນົ ຕ ຄ ລະດູແລ້ງ ແລະ ລະດຝູ ນົ ກ. ລະດແູ ລງ້ ລະດແູ ລງ້ ເລ່ົີມແຕຸເ່ ດອນພະຈິກ-ເດອນມິນາ ຫ ເມສາເຊົງິ່ ໃນໄລຍະນ້ີັແຕ່ລຸ ະມນູ ສ່ວນ ຂອງອາກາດໄດ້ສະແດງອອກດງ່ັົ ນັ:້ີ 1. ກະແສລມົ ແມຸ່ນພັດມາແຕຸ່ທິດເໜອ ແລະ ຕາເວັນອອກສ່ຽງເໜອ, ມາຈາກສູນຄວາມກົດດັນຊີເບຣີ, ເຊິ່ົງພັດຜ່ານແຜຸ່ນດິນໃຫຍ່ຂອງປະເທດຈີນ ແລະ ຫວຽດນາມແລ້ວຈ່ົຶງຜ່ານເຂົັ້າ ມາລາວເຮັດໃຫ້ພູມ ອາກາດເປັນອາກາດເຢັນ ແລະ ແຫ້ງເຊິ່ົງລະດັບຄວາມແຫ້ງແລ້ງເພ່ົີມຂັຶ້ນແຕຸ່ເໜອຫາໃຕ້, ສະນັ້ນ, ທ້ອງ ຟ້າຈົ່ຶງແຈຸ່ມໃສຈົນເກອບວ່າບົ່ມີເຝັ້ອເລີຍ, ແຕຸ່ມີໝອກ ແຫ້ງປາກົດຕົວຢູຸເ່ ຂດພູທາງ ພາກເໜອ ແລະ ພາກຕາເວນັ ອອກ. 2. ແສງແດດ ປະເທດລາວໄລຍະນັ້ແີ ມນຸ່ ໄດ້ຮັບແສງຕາເວັນຢຸໃູ່ ນມູມແຄບ ແລະ ເປນັ ລະດູທີົ່ກາງເວັນສັ້ນ ກວ່າກາງຄນ, ແຕຸ່ໄດ້ຮັບແສງແດດຫາຍຍ້ອນທ້ອງຟ້າປອດໂປຸ່ງ. ອັດຕາສ່ວນການ ປົກຄມຂອງເມກມີ ພຽງແຕຸ່ 3-4/10. ແຕຸ່ລະມ້ັໃນທ່ົວປະເທດໂດຍສະເພາະຢຸູ່ໃນເຂດທົ່ງພຽງແມຸ່ນໄດ້ຮັບແສງແດດປະ ມານ 8 ຊົ່ວໂມງ. ຖ້າຄິດໄລຸ່ເປັນເດອນເຫັນວ່າໃນເດອນ ທນັ ວາ ແລະ ເດອນມັງກອນມີ ແດດເຖງິ 240 ຊ່ວົ ໂມງ/ເດອນ. ສ່ວນເດອນພະຈກິ , ເດອນກມພາ ແລະ ເດອນມນິ າແມນຸ່ ມີແຕປຸ່ ະ ມານ 180-200 ຊົວ່ ໂມງ/ເດອນ. 3. ອນຫະພມູ ອນຫະພູມຢຸູ່ລາວແມຸ່ນຫຼຸດຕົ່າລົງໃນຂົງເຂດທົ່ວປະເທດໂດຍຈະຫຼຸດລົງຫາຍຢຸູ່ພາກເໜອ ເພາະເປັນເຂດພູມສັນຖານສູງ ແລະໄດ້ຮັບກະແສລົມຈາກເຂດຊີເບຣີກ່ອນໝຸູ່. ອນຫະພູມສະເລຸ່ຍ ຂອງເດອນຢຸູ່ເຂດພາກເໜອ ແລະ ເຂດພູມສັນຖານສງູ ໃນລະດູແລ້ງແມຸ່ນຕ່ົ, ເປັນຕົ້ັນແຂວງຜ້ົັງສາ ລີ, ອດມົ ໄຊ, ຊຽງຂວາງ, ຫົວພັນ, ເດັ່ົນໄປກວາ່ ນັ້ນຖ້າອາກາດ ໜາວຊີເບຣີເຄ່ອົ ນໄຫວແຮງຈະເຮດັ ໃຫອ້ ນຫະພູມຕ່ລົ ົງຫາຍ, ບາງເທອ່ົ ຕ່ົາລົງຮອດ 0°C ກມີ, ສວ່ ນຢພູຸ່ າກກາງ ແລະ ພາກໃຕອ້ ນຫະ ພມູ ສູງກວ່າທາງພາກເໜອສະເລຸ່ຍແລ້ວປະມານ 25°C. 4. ການລະເຫຍີ ອາຍ ໃນລະດູແລ້ງແມຸ່ນມີການລະເຫີຍອາຍຫາຍ. ເດອນທົີ່ມີການລະເຫີຍອາຍຫາຍທົ່ີສດແມຸ່ນ ເດອນມິນາເພາະເປັນເດອນທ່ີົມີອນຫະພູມສູງກວ່າໝຸູ່. ສົມທຽບລ ະຫວ່າງເຂດ ຕ່າງໆເຫັນວາ່ ລະດັບ ການລະເຫີຍອາຍແມຸນ່ ແຕກຕາ່ ງກັນ ຄ ເຂດທ່ົງພຽງແມຸນ່ ມີການລະເຫີຍອາຍຫາຍກວ່າເຂດພດູ ອຍ. 5. ອດັ ຕາຄວາມຊມຸ່ ສທັດຂອງອາກາດ ອັດຕາຄວາມຊມຸ່ ສທັດຂອງອາກາດແມນຸ່ ຢູໃຸ່ ນລະຫວາ່ ງ 70-75%. ເດອນທ່ຄົີ ວາມຊຸມ່ ສພດັ ລງົ ຕົ່າກວ່າໝູຸ່ແມນຸ່ ເດອນກມພາ ຄ: - ເຂດທ່ົງພຽງ: ປາກເຊ 61%, ສາລະວນັ 67%, ສະຫວນັ ນະເຂດ 66,46%, ວຽງຈນັ 65%. 20

- ເຂດພູມສັນຖານສູງ: ຫວງພະບາງ 76,6%, ວຽງໄຊ 79%, ປາກຊອ່ ງ 84%. ມບີ າງມ້ັຂອງ ເດອນກມພາຄວາມຊຸ່ມສພັດຫຼຸດລງົ ຕ່ົາກວ່າ 10% ເຊ່ັົນ ຢູ່ຊຸ ຽງຂວາງ 7%, ວຽງຈັນ 16%, ນາແປ 9% ແລະ ບ່ແົ ຫນ່ງ 4%. - ຄວາມຊຸ່ມສພັດລະຫວ່າງກາງເວັນ ແລະ ກາງຄນ ແມຸ່ນແຕກຕາ່ ງກັນຫາຍໃນຊ່ວງໄລຍະ 24 ຊ່ົວໂມງ, ອັດຕາຄວາມຊຸມ່ ລົງຕ່າົ ກວ່າໝູຸ່ແມຸ່ນເວລາ 12-13 ໂມງ ແລະ ຂັຶ້ນສູງ ແມຸ່ນ 22-23 ໂມງ. - ປະລມິ ານນັ້າຝົນນັບແຕເຸ່ ດອນພະຈກິ ເປັນຕົັ້ນ ປະລມິ ານນ້າັ ຝນົ ເລມີ່ົ ຫຼຸດລງົ ຕົ່ ໂດຍແທກ ໄດພ້ ຽງແຕຸ່ 20-40 ມມ/ເດອນ ແລະ ມມີ ທັ້ ່ຝີົ ນົ ຕກົ ພຽງແຕຸ່ 2-5 ມັ້/ເດອນ. - ສາລັບເຂດທົີມ່ ຝີ ນົ ຕົກຫາຍ ເຊ່ົນັ ພພູ ຽງບລະເວນ, ບົ່ແໜງຸ່ , ປາກຊນັ , ວຽງພຄູ າມມີ ທ້ັ ົຝີ່ ນົ ຕກົ 5-7 ມ້ັ/ ເດອນປະລມິ ານນາ້ັ ຝົນສະເລຍຸ່ ເດອນລະ 50-70 ມມ. ໃນເດອນທັນວາປະລິມານນ້ັາຝົນຍິົ່ງຫຼຸດລົງ ແລະ ຫຼຸດລົງຕທ່ີົສດແມຸ່ນເດອນມັງກອນເຊົິ່ງ ໂດຍທົ່ວໄປແມຸ່ນມີຝົນຕົກພຽງແຕຸ່ 5 ມມ/ເດອນ, ຮ້າຍແຮງໄປກວ່ານັ້ນ, ຢຸູ່ບາງ ບ່ອນ ເຊັ່ົນ ຊາໃຕ້ (ຫວົ ພັນ), ເມອງຄາ (ຊຽງຂວາງ), ເມອງຂວາ (ຜົັ້ງສາລີ) ແມຸ່ນເຄີຍເກີດກລະນີທ່ີົບ່ມົ ີຝົນຕົກໃນໄລ ຍະຂອງເດອນມັງກອນເປັນເວລາຕິດຕກົ່ ັນຫາຍປີ. ຝົນທີົ່ຕົກ ໃນຍາມແລ້ງແມນຸ່ ຝົນຝອຍເຊິງ່ົ ເກດີ ຂຶນ້ັ ຍ້ອນການປະທະກນັ ລະຫວາ່ ງມວນອາກາດໜາວ ແລະ ມວນອາກາດຮອ້ ນທີົ່ເອັີນ້ ກັນວ່າຝນົ ຫນາ້ ອາກາດຂົັ້ວໂລກ. ຂ. ລະດູຝນົ ລະດູຝົນເລ່ມີົ ແຕ່ເຸ ດອນເມສາ ແລະ ແກຍຸ່ າວຮອດເດອນກນັ ຍາ, ບາງປກີ ົແ່ ກ່ຍຸ າວຮອດທາ້ ຍ ເດອນຕລາເຊົິງ່ ໃນໄລຍະນແ້ັີ ຕຸ່ລະມນູ ສວ່ ນຂອງອາກາດໄດສ້ ະແດງອອກດົ່ັງນ:້ັີ 1. ກະແສລມົ ລມົ ທ່ົີພັດຜ່ານລາວໃນລະດູຝົນແມຸ່ນລົມທົີ່ພັດມາແຕຸ່ທິດຕາເວັນຕົກສ່ຽງໃຕ້, ທິດໃຕ້ ແລະ ທິດຕາເວັນອອກສ່ຽງໃຕ້ເຊ່ິົງພດັ ມາຈາກມະຫາສະມດອິນເດຍ ແລະ ມະຫາສະ ມດປາຊຟີ ກິ ໂດຍ ໄດ້ພດັ ເອາົ ຄວາມຊມຸ່ ແລະ ອາຍນມາສ່ປູຸ ະເທດລາວ, ພອ້ ມດຽວກນັ ນັ້ີຍງັ ໄດຮ້ ັບຜນົ ສະທ້ອນຈາກລົມພາຍທພ່ົີ ດັ ມາຈາກມະຫາສະມດປາຊີຟິກ ແລະ ຈາກທະເລອານ ດາມັນ. ພາຍຕ່າງໆທີ່ົເປັນຜ່ານ ເຂ້ັົາມາລ້ວນແລ້ວແຕອຸ່ ່ອນກາລງັ ລງົ ແລ້ວຍ້ອນຜາ່ ນພູມສນັ ຖານສູງຊັນ ແລະ ຜ່ານແຜຸ່ນດິນໄລຍະທາງໄກແລ້ວ. ສະນັ້ນ, ຈົ່ຶງບົ່ຮາ້ ຍແຮງຄກັບຢູຸ່ປະເທດ ເພົອ່ ນບ້ານແຕກຸ່ ົໄ່ ດ້ເພົມ່ີ ປະລມິ ານອາຍນເຊງິົ່ ເຮດັ ໃຫ້ມີຝົນຕົກຫນັກໃນບາງພັ້ນທີ່ົ. 2. ແສງແດດ ໃນໄລຍະນັ້ີປະເທດລາວໄດ້ຮັບແສງແດດໃນມູມກວາ້ ງ, ໃນລະດູນກ້ີັ າງເວັນແກ່ຍຸ າວກວ່າ ກາງຄນແຕຸຍ່ ອ້ ນມີເມກ ແລະ ມຝີ ົນຕົກຫາຍຈົ່ງຶ ເຮດັ ໃຫ້ຫນາ້ ດິນໄດ້ຮບັ ແສງແດດໜ້ອຍ ຄ: - ເດອນພຶດສະພາ ແລະ ເດອນມິຖນາ 150 ຊ່ວົ ໂມງ/ເດອນ. - ເດອນກລະກດົ ແລະ ເດອນສງິ ຫາເປັນເດອນທ່ໄົີ ດຮ້ ບັ ແສງແດດໜ້ອຍກວ່າໝູຸ່ ຄ 80-90 ຊົວ່ ໂມງ/ເດອນ. 3. ອນຫະພູມ ລະດູຝົນແມຸ່ນອນຫະພູມສູງກວ່າລະດູແລ້ງ, ຍ້ອນລະດູຝົນແມຸ່ນໄລຍະທົ່ີແສງຕາເວັນຕ້ັງ ສາກໃສຸ່ປະເທດລາວ. ສະນັ້ນ, ຈົ່ຶງເຮັດໃຫ້ອນຫະພູມສູງ. ຢຸູ່ຕາມເຂດທົ່ງພຽງ ອນຫະພມູ ສງູ ກວາ່ ເຂດ ອົ່ນໆ ເຊັ່ົນ ອນຫະພູມສະເລຍຸ່ ໃນເດອນພຶດສະພາຢູຸ່ສະຫວັນນະເຂດ 42°C, ທ່າແຂກ 40,22°C, ປາກເຊ 39,2 °C. ສ່ວນຢຸພູ່ າກເໜອແມນຸ່ ອນຫະພມູ ຕ່ົາ ກວາ່ ເຊນ່ົັ ໃນເດອນມຖິ ນາຢຸູ່ຫວງພະບາງ 28,5°C, ຊຽງຂວາງ 23,7 °C, ໄຊຍະບລູ ີ 27,9 °C. 4. ການລະເຫຍີ ອາຍ ໃນລະດູຝົນນ້ີັເຫັນວ່າອັດຕາຄວາມຊຸ່ມໃນອາກາດເຖິງຂັ້ນອົີ່ມຕົວ. ດັົ່ງນັ້ນ, ລະດັບການລະ ເຫີຍອາຍຈຶ່ົງມີໜ້ອຍ ຄ ສະເລຸ່ຍທ່ົວໄປມີຢູຸ່ປະມານ 50 ມມ/ເດອນ. ເຂດທີົ່ມີ 21

ການລະເຫຍີ ອາຍໜ້ອຍແມຸ່ນເຂດພພູ ຽງບລະເວນເຊ່ິົງມີ 23 ມມ/ເດອນ. 5. ອັດຕາຄວາມຊມຸ່ ຂອງອາກາດ ອດັ ຕາຄວາມຊຸ່ມສາພັດໃນລະດູຝນົ ສະເລຸຍ່ ແລ້ວມີ 80%-90%, ອັດຕາຄວາມຊຸ່ມສູງສດ ແມ່ນຸ ປຽຸ່ ນແປງໄປຕາມແຕ່ລຸ ະເຂດ ເຊນົ່ັ ບາງເຂດແມຸ່ນໃນເດອນສິງຫາ, ບາງເຂດແມຸ່ນເດອນ ກ ລະກດົ ແລະ ບາງເຂດແມຸ່ນເດອນກັນຍາ. ແຕຸ່ສ່ວນຫາຍແມຸ່ນເດອນສິງຫາເປັນຕັ້ົນແມຸ່ນຢຸູ່ຫວງພະບາງ, ປາກເຊ, ສະຫວັນນະເຂດ. ສ່ວນວຽງຈັນແມຸ່ນແຕຸເ່ ດອນສິງຫາ - ເດອນ ກັນຍາ ແລະ ໄຊຍະບູ ລແີ ມຸ່ນເດອນກນັ ຍາ . 6. ເມກ ໃນລະດຝູ ົນທ້ອງຟ້າຖກປົກຄມດ້ວຍເມກຕະຫອດລະດູຝົນ. ແຕຸ່ເດອນມິນາ-ເດອນກັນຍາ ອດັ ຕາສ່ວນປກົ ຄມຂອງເມກແມຸ່ນ 7-8/10 ຂອງທ້ອງຟ້າ. ເດອນທ່ົີມີເມກຫາຍ ກວ່າໝຸູ່ແມຸ່ນເດອນ ກລະກົດ ເດອນສິງຫາມີເມກປົກຄມເຖິງ 9/10 ຂອງທ້ອງຟ້າ. ເມກທົ່ີປາກົດຕົວໃນປະເທດລາວ ມີທັງເມກຂະຫຍາຍຕົວຕາມລວງຕ້ັງເຊິ່ົງມັກປາກົດໃນຕອນ ບ່າຍ. 7. ປະລມິ ານນຝນົ ຝົນທົ່ີຕົກໃນລະດູຝົນກວມ 90% ຂອງປະລິມານນ້ັາຝົນຫມົດປີ. ໄລຍະທ່ີົຝົນຕົກຫາຍກວ່າ ໝູຸ່ແມຸ່ນເດອນກລະກົດ ແລະ ສິງຫາ, ສະເລຸ່ຍມັ້ທີ່ົມີຝົນຕົກ 20-25ມ້ັ/ເດອນ. ສະເພາະຢປຸູ່ າກຊ່ອງ ແມນຸ່ 1.080 ມມ ໃນເດອນກລະກດົ , ສວ່ ນບ່ອນທີມ່ົ ີຝນົ ຕົກໜອ້ ຍແມຸ່ນ 250-300 ມມ/ເດອນ. ປະລິມານນັາ້ ຝົນທົີ່ຕກົ ຢູ່ໃຸ ນລາວແຈກຢາຍບ່ົສະໝາ່ົ ສະເໝຢີ ຸູ່ເຂດຈດສູງທີົ່ຕອ້ ງລມົ ຕາເວນັ ຕົກສ່ຽງໃຕ້ລວ້ ນແຕໄຸ່ ດ້ຮັບນຝນົ ຫາຍ ເຊ່ົັນ - ພູພຽງນາກາຍມປີ ະລມິ ານນ້າັ ຝນົ ສະເລ່ຍຸ 3.000 ມມ ຂ້ັຶນໄປ. ສະເພາະຢບຸູ່ ່ແົ ໜງຸ່ ເຊິົ່ງຕັ້ງຢູ່ຕຸ ນີ ພພູ ຽງນ້ີັມນີ ຝົນສະເລຸ່ຍເຖິງ 3.704 ມມ/ປີ. - ພູພຽງເມອງພວນມີປະລິມານນ້າັ ຝົນສະເລຍຸ່ 3.000 ມມ/ປີ. - ເຂດຕາເວັນຕກົ ສຽ່ ງເໜອໃນບາງບອ່ ນກມີຝນົ ຕົກຫາຍ, ສະເພາະຢວູຸ່ ຽງພຄູ າມີປະລິມານນາັ້ ຝົນສະເລຍຸ່ ເຖິງ 3.600 ມມ/ປີ. - ພູພຽງບລະເວນໄດ້ຮັບປະລິມານນຝົນຫາຍກວ່າໝູຸ່ຢຸູ່ໃນລາວກຄຢຸູ່ໃນອິນດຈູ ີນ ຄ ມີປະລມິ ານນ້ັາຝົນສະເລຸຍ່ ແຕຸ່ 3.500-4.000 ມມ/ເດອນ. ສະເພາະຢຸູ່ປາກຊອ່ ງເຊົ່ິງຕັ້ງຢູຸ່ ຈດສງູ 1.200 ມ ແມຸນ່ ໄດຮ້ ັບປະລິມານນ້າັ ຝນົ ສະເລຍຸ່ ເຖິງ 4.049 ມມ/ປີ. ສ່ວນເຂດທ່ົຕີ ັ້ງກາບງັ ລມົ ທິດຕາເວັນຕົກສ່ຽງໃຕ້ ແມນຸ່ ເປັນເຂດທໄົ່ີ ດຮ້ ັບປະລິມານນັ້າຝນົ ໜ້ອຍ ເຊ່ັນົ - ເມອງແອດ (ແຂວງຫວົ ພນັ ) ໄດ້ຮບັ ປະລມິ ານນາັ້ ຝນົ 1.101 ມມ/ປ.ີ - ເມອງຊາໃຕ້ (ແຂວງຫວົ ພັນ) ໄດ້ຮບັ ປະລມິ ານນ້າັ ຝນົ 1.026 ມມ/ປ.ີ - ເມອງຄາ(ແຂວງຊຽງຂວາງ) ໄດຮ້ ັບປະລິມານນາ້ັ ຝນົ 1.046 ມມ/ປີ. - ເມອງຂວາ ແຂວງຜງັ້ົ ສາລີ) ໄດຮ້ ັບປະລິມານນ້າັ ຝນົ 1.005 ມມ/ປ.ີ ຕອບ3: ຍ້ອນປະເທດລາວໄດ້ຮັບແສງຕາເວັນຫາຍ, ຍ້ອນຫນ້າດິນມີພດປົກຫ້ມເຊົິ່ງເຮດັ ໃຫ້ມີ ຄວາມສາມາດເກັບແສງແດດໄດ້ດີ ແລະ ຍ້ອນມີເນັ້ອທົ່ີແມຸ່ນລາເຊ, ໜອງ, ບຶງ... ບ່ົ ກວ້າງຕະຫອດເຖິງພູມສັນຖານສງູ ທາງພາກເໜອ ແລະ ພາກຕາເວັນອອກເປັນກາແພງຂວາງກັ້ນມວນ ອາກາດໜາວທົີ່ເຄ່ົອນຕວົ ມາຈາກຊີເບຣີ, ສະນ້ັນ, ປະເທດລາວຈ່ົຶງມີອນຫະພູມ ສງູ ຕະຫອດປີ. 22

- ໄລຍະອນຫະພມູ ຂັ້ນຶ ສງູ ສດໃນແຕຸ່ລະທອ້ ງຖ່ິົນແມນຸ່ ເດອນເມສາ ເຊົັ່ນ ຢູຸ່ຫວງພະບາງ35,9 C, ວຽງຈນັ 35,2 C, ສະຫວນັ ນະເຂດ 35,9 C ແລະ ປາກເຊ 36,4°C - ໄລຍະອນຫະພູມຕ່ົາສດແມຸນ່ ເດອນມັງກອນ ເຊ່ັົນ ຢຫູຸ່ ວງພະບາງ 14,2°C, ຢຸູ່ວຽງຈັນ17,5 °c. ມີແຕຸ່ຢູຸ່ປາກເຊທີົ່ອນຫະພູມຕ່າົ ສດໃນເດອນພະຈິກ ແລະ ໃນເດອນທນັ ວາ ມີ 20,5c. ຄວາມຜິດດ່ຽງຂອງອນຫະພູມລະຫວ່າງອນຫະພູມສູງສດ ແລະ ຕ່ົາສດແມຸ່ນແຕກຕ່າງກັນ ໃນແຕຸ່ລະທ້ອງຖ່ົິນ ເຊ່ັົນ ທ່ົີຫວງພະບາງ 21,7°C, ວຽງຈັນ 18,7°C, ສະຫວັນນະເຂດ 20,8 °C ແລະ ປາກເຊ 15,9 °C. ອນຫະພູມສະເລຸ່ຍປານກາງໃນແຕຸ່ລະເດອນແມນຸ່ ແຕກຕ່າງກັນລະຫວ່າງພາກເໜອ, ພາກກາງ ແລະ ພາກ ໃຕ້ ຄ ພາກເໜອມອີ ນຫະພມູ ຕ່ົ ກວ່າພາກກາງ ແລະ ພາກໃຕ້ຍ້ອນມສີ ອງສາເຫດທສີ່ົ າຄັນ ຄ ຍ້ອນກົດເກນການແຈກ ຢາຍອນຫະພູມຕາມອົງສາຂະໜານ ແລະ ຍ້ອນພາກເ ໜອໄດ້ຮັບຜົນສະທ້ອນຈາກມວນ ອາກາດຊີເບຣີ. ຕອບ4: ຝນົ ທີ່ົຕົກໃນປະເທດລາວແມຸ່ນປຸ່ຽນແປງແຕຸ່ 1.000 ມມ-4.000 ມມ/ປີ. ເຂດທົ່ີໄດ້ຮັບປະ ລິມານນ້ັາຝົນຫາຍແມຸ່ນເຂດທີົ່ຢູຸ່ເປັ້ີນພູຕ້ອງລົມທິດຕາເວັນຕົກສ່ຽງໃຕ້ ແລະ ທດິ ໃຕ້ ເຊົັ່ນ ເປ້ັີນພູຫວງ, ພາກຕາເວັນຕົກພູພຽງບລະເວນ, ບ່ົແຫນງ່ , ປາກຊັນ, ວັງວຽງ, ວຽງພູຄາ. ເຂດເຫົ່ານ້ັີໄດ້ຮັບປະ ລິມານນຝົນເກນີ ກວ່າ 3.000 ມມ/ປີ, ສ່ວນເຂດທ່ົີໄດຮ້ ັບ ຜນົ ໜ້ອຍແມຸ່ນເຂດທີ່ົກາບັງລົມທິວົງ ເວັນຕົກສ່ຽງໃຕ້ ເຊ່ັົນ ເມອງຄາ(ຊຽງຂວາງ), ເມອງແອດ ແລະ ຊາໃຕ້ (ຫົວພັນ), ເມອງຂວາ (ຜ້ົັງ ສາລີ)... ເຂດເຫ່ົານ້ັີໄດ້ຮັບປະລິມານນຝົນ ປະມານ 1.000 ມມ/ປີ ຫ ຕາົ່ ກວາ່ ນນັ້ . ສັງລວມທ່ົວປະເທດລາວແລວ້ ສາມາດແບຸງ່ ເຂດຮບັ ນຝົນອອກເປນັ 3 ເຂດ ຄ: - ເຂດພາກເໜອໄດ້ຮບັ ປະລມິ ານນັ້າຝນົ ສະເລຍຸ່ ແຕຸ່ 1.300-2.000 ມມ/ປີ. ລະດູຝົນເລົ່ີມ ແຕຸເ່ ດອນເມສາ ແລະ ສັນິ້ ສດໃນທ້າຍເດອນກັນຍາ. - ເຂດພາກກາງໄດ້ຮັບປະລມິ ານນຝົນສະເລຸ່ຍແຕຸ່ 1.500-2.500 ມມ/ປີ, ເຂດທຕ່ີົ ົກຫາຍແມ່ນຸ ແຂວງບລິຄາໄຊ, ຄາມ່ວນ, ໃນເຂດນີັ້ຝນົ ເລີ່ົມຕົກແຕເຸ່ ດອນເມສາ ແລະ ສ້ັິນ ສດໃນ ທາ້ ຍເດອນຕລາຫາຕນົັ້ ເດອນພະຈກິ . - ເຂດພາກໃຕ້ໄດ້ຮັບປະລິມານນຝົນສະເລຸ່ຍ 1.500-3.000 ມມ/ປີ, ເປັນເຂດທ່ີົຝົນຕົກ ຫາຍກວ່າໝຸູ່, ລະດູຝົນເລົີ່ມໄວ ແລະ ສນັ້ິ ສດຊ້າຖາ້ ທຽບໃສຸພ່ າກເໜອ ແລະ ພາກ ກາງ (ແຕກຸ່ ບເ່ົ ປັນແນວນ້ັນສະເຫມີໄປ, ມີບາງເຂດທາງພາກກາງ ແລະ ພາກໃຕກ້ ມຝີ ນົ ຕກົ ໜອ້ ຍ ເຊ່ົນັ ສະຫວນັ ນະເຂດ). ຕອບ5: ປະເທດລາວຖກປົກຄມດ້ວຍພມູ ອາກາດມລະສມ, ແຕຸ່ຍອ້ ນພມູ ສັນຖານ ແລະ ທີຕ່ົ ້ັງຂອງ ທ້ອງຖ່ິົນຕ່າງໆຈງຶົ່ ເຮັດໃຫ້ພມູ ອາກາດໃນແຕຸ່ລະເຂດມີຄວາມແຕກຕ່າງກັນ ແລະ ແບຸ່ງອອກເປນັ 2 ເຂດ ຄ ພມູ ອາກາດພາກເໜອ ແລະ ພູມອາກາດພາກໃຕ້, ເສ້ັນຊາຍແດນຂອງເຂດພູມອາກາດ ນເີັ້ ປນັ ເສ້ັນແລຸ່ນຜາ່ ນແຂວງໄຊຍະບູລີ ແລ້ວລຽບຕາມຂອບດ້ານເໜອ ຂອງທ່ົງພຽງວຽງຈັນໄປຈອດ ໃສສຸ່ າຍພູຫວງຢູທແ່ີົ ຂວງບລຄິ າໄຊ. ກ. ພູມອາກາດພາກເໜອ ພາກເໜອຂອງລາວນອນຢູຸ່ເຂດເສັ້ນຂະໜານສູງ, ມີພູມສັນຖານສູງ, ໄດ້ຮັບມວນອາກາດ ໜາວທົ່ີພັດມາຈາກຊີເບຣີຫາຍກວ່າຈ່ຶົງມີອນຫະພູມຫຼຸດຕ່ົາກວ່າພາກໃຕ້ ເຊ່ົັນ ລະດູແລ້ງແກຸ່ຍາວ ເຖິງ 6 ເດອນໃນນ້ັນ 2-3 ເດອນມີອາກາດໜາວເຢັນ, ບາງເດອນອນຫະພູມລົງຕ່ົາຮອດ 0° c ເຊັ່ົນ ຢູຸ່ເມອງວຽງໄຊ (ແຂວງຫົວພັນ), ໜອງແຮດ (ແຂວງຊຽງ ຂວາງ), ຜ້ັົງສາລີ... ອນຫະພູມສະເລ່ຍຸ ຂອງພາກໃນຮອບປີປະມານ 20 c-25 c, ອນຫະພູມສະເລຸ່ຍຂອງລະດູໜາວແມນຸ່ ຕ່ົາກວ່າ 18° c, ໃນນັ້ນເຂດພສູ ູງອນຫະພູມຕົ່າກວ່າ 14 c. ອນຫະພູມລວມຍອດຫມົດປີ 7.500°C-9.000°C, ປະລິ ມານນັ້າຝົນສະເລຸ່ຍ 1.500-2.000 ມມ/ປີ, ແຕຸ່ຢຸູ່ບາງເຂດມີປະລິມານນັ້າຝົນສູງສົມຄວນ ເຊັົ່ນ ຢຸູ່ ວຽງພູຄາ 3.624 ມມ/ປີ. ບາງເຂດປະລິມານນ້ັາຝົນມີພຽງ 1.000 ມມ/ປີ ເທົ່ານັ້ນ. ລະດູຝົນເລ່ີົມ ແຕຸ່ເດອນເມສາຫາທ້າຍເດອນກັນຍາ. ຈານວນມທັ້ ົີ່ມີຝນົ ຕົກໃນຮອບປີມີ 125 ມ້ັ, ອັດຕາ 23

ຄວາມ ຊຸ່ມສາພດັ ມີ 82%. ຂ. ພູມອາກາດພາກໃຕ້ ພາກໃຕ້ນອນຢຸູ່ໃນເຂດອົງສາຂະໜານຕ່ົາ, ເປັນເຂດພູມສັນຖານຕ່ົາ ແລະ ໄດ້ຮັບຜົນສະທ້ອນຈາກມວນອາກາດທ່ີົພັດມາແຕຸ່ຕາເວັນຕົກສ່ຽງໃຕ້ , ທິດໃຕ້ ແລະ ທິດຕາເວັນອອກສ່ຽງໃຕ້. ອນຫະພູມສະເລຸ່ຍມີ 20° c-27 C ອນຫະພູມລວມຍອດຫມົດປີ 8.000°c-10.000°C, ປະລິມານ ນຝົນສະເລຸ່ຍ 1.500-3.000 ມມ/ປີ. ມີບາງ ບອ່ ນກໄດ້ຮັບປະລິມານນັ້າຝົນຫາຍ ເຊ່ົັນ ພູພຽງບ ລະເວນ 3.500-4.000 ມມ/ປີ. ນ້ັາຝົນຕ້ົັນຕແມຸ່ນໄດຈ້ າກລະດູຝົນ, ລະດູແລ້ງປະລິມານນັ້າຝົນມີໜ້ອຍ. ຈານວນມັ້ທ່ົີມີຝົນຕົກ ຕ້ງັ ແຕຸ່ 1 ມມ ຂ້ຶັນເມອປີ 135 ມັ້/ປ.ີ ພມູ ອາກາດພາກໃຕບ້ ົ່ມີຄວາມ ແຕກຕາ່ ງກັນຫາຍໃນແຕລຸ່ ະທອ້ ງຖິົ່ນ. ຖ້າສົມທຽບກັນແລ້ວເຫັນໄດ້ວ່າພູມອາກາດຂອງປະເທດລາວມີລັກສະນະປົກກະຕິດີ, ບົ່ມີ ຄວາມແຕກຕ່າງກັນຫາຍລະຫວ່າງພາກຕ່າງໆ ແລະ ປະລິມານນຝົນກຫາຍເຊົ່ິງ ໄດອ້ ານວຍ ຄວາມສະດວກໃຫແ້ ກຸ່ການດາລງົ ຊີວດິ ແລະ ການຜະລດິ ຂອງປະຊາກອນລາວບັນດາເຜາ່ົ . ວຽກບາ້ ນ:ຈົ່ງຄວາມແຕກຕ່າງທາງດາ້ ນພມູ ອາກາດຂອງທອ້ ງຖ່ນິົ ຕນົ ເອງມີການປຸ່ຽນແປງແນວໃດ?  ຜາ່ ນການຮຽນ-ການສອນບົດຮຽນໃນບົດນີເ້ັ ຫັນວາ່ ນັກຮຽນມີຄວາມຮູ້ ແລະ ຄວາມເຂາົ້ັ ໃຈເນັອ້ ໃນສາຄນັ ດົັງ່ ນ:້ັີ 24

ແຜນວາດຊວ່ ຍຈ ປະເທດລາວມີ 2 ລະດກູ ານ ລະດູແລ້ງ ລະດູຝົນ ສັ ງລ ວ ມ ທ່ົ ວ ປ ະ ເທ ດ ລ າວ ແ ລ້ ວ ສາມາດແບຸ່ງເຂດຮັບນຝນົ ອອກເປັນ 3 ເຂດ ຄ - ເຂດພາກເໜອໄດຮ້ ບັ ປະລິມານນາ້ັ ຝນົ ສະເລ່ຍຸ ແຕຸ່ 1.300-2.000 ມມ/ປ.ີ ລະດຝູ ົນເລີົ່ມ ແຕເຸ່ ດອນເມສາ ແລະ ສັ້ນິ ສດໃນທ້າຍເດອນກັນຍາ. - ເຂດພາກກາງໄດ້ຮັບປະລມິ ານນຝົນສະເລຸ່ຍແຕຸ່ 1.500-2.500 ມມ/ປີ, ເຂດທົຕີ່ ົກຫາຍແມຸ່ນ ແຂວງບລິຄາໄຊ, ຄາມວ່ ນ, ໃນເຂດນີ້ັຝນົ ເລົ່ີມຕົກແຕຸ່ເດອນເມສາ ແລະ ສັ້ິນ ສດໃນ ທ້າຍເດອນຕລາຫາຕ້ນັົ ເດອນພະຈິກ. - ເຂດພາກໃຕ້ໄດ້ຮັບປະລມິ ານນຝົນສະເລຸ່ຍ 1.500-3.000 ມມ/ປີ, ເປັນເຂດທົ່ີຝົນຕກົ ຫາຍກວ່າໝຸູ່, ລະດູຝົນເລີົ່ມໄວ ແລະ ສນ້ັິ ສດຊ້າຖາ້ ທຽບໃສພຸ່ າກເໜອ ແລະ ພາກ ກາງ (ແຕ່ກຸ ບເ່ົ ປັນແນວນ້ນັ ສະເຫມໄີ ປ, ມີບາງເຂດທາງພາກກາງ ແລະ ພາກໃຕກ້ ມີຝົນຕົກໜອ້ ຍ ເຊົນ່ັ ສະຫວັນນະເຂດ). 25

ບົດສອນ (Understanding by Design) ວຊິ າ: ສັງຄມົ ສກຶ ສາ 2 ສາຍປະຖມົ ປີ 2 ບົດທີ 4 ປາຸ່ ໄມ້ ແລະ ສັດຕະວະຊາດໃນລາວ ເວລາ 3 ຊົ່ວໂມງ ຂ້ັນຕອນທີ 1 : ຜນົ ໄດຮ້ ບັ ທຕົ່ີ ອ້ ງການ (Desired Results) ເປ້ົັາໝາຍ: (Goal) - ເພ່ົອໃຫ້ນັກຮຽນສາມາດອະທບິ າຍໄດເ້ ຖິງສດັ ຕະວະຊາດ ແລະ ຄວາມສາຂອງປຸ່າໄມ້ - ເພອ່ົ ໃຫນ້ ັກຮຽນສາມາດຮ້ເູ ຖິງການປກົ ປກັ ຮກັ ສາປ່າຸ ໄມ້, ການປົກປກັ ຮກັ ສາສດັ ປ່າຸ ຄວາມເຂ້ັົາໃຈ (Understanding) ຄາຖາມທົຈີ່ າເປັນ(Question) ນກັ ຮຽນຈະເຂ້າັົ ໃຈກຽ່ ວກບັ : 1. ປຸ່າໄມ້ມີຄວາມສາຄັນຄແນວໃດ? - ສດັ ຕະວະຊາດ ແລະ ຄວາມສາຂອງປຸ່າໄມ້ 2. ພວກເຮົາຄວນປົກປກັ ຮັກສາປຸ່າໄມ້ ແລະ ສດັ ປຸາ່ ແນວໃດ? - ການປົກປັກຮັກສາປຸ່າໄມ້, ການປົກປັກຮັກສາ ສດັ ປາຸ່ ທກັ ສະ (Skill) - ເພົ່ອໃຫ້ນກັ ຮຽນສາມາດອະທິບາຍໄດ້ເຖງິ ສດັ ຕະວະຊາດ ແລະ ຄວາມສາຂອງປາຸ່ ໄມ້ ຄວາມຮູ້(Knowledge) - ເພົອ່ ໃຫ້ນກັ ຮຽນສາມາດຮ້ເູ ຖິງການປົກປກັ ຮກັ ສາປ່າຸ ໄມ້, ການປົກປກັ ຮັກສາສດັ ປຸ່າ ນກັ ຮຽນຈະຮູ້: ຂັນ້ ຕອນທີ 2: ຫກັ ຖານທໃີົ່ ຊປ້ ະເມນີ - ສດັ ຕະວະຊາດ ແລະ ຄວາມສາຂອງປາຸ່ ໄມ້ ຫກັ ຖານອົ່ນໆ (Other Evidence) - ການປົກປັກຮັກສາປຸ່າໄມ້, ການປົກປັກຮັກສາ -ຄສູ ງັ ເກດການມສີ ວ່ ນຮວ່ ມໃນກິດຈະກາ ສດັ ປາຸ່ -ການຖາມຄາຖາມທີ່ບົ ່ເົ ຂາ້ັົ ໃຈ -ການຕອບຄາຖາມທຄ່ົີ ູຖາມ ໜ້າວຽກທົີຕ່ ້ອງປະຕິບັດ (Task) 26 -ອະທິບາຍ. ສນົ ທະນາກບັ ນກັ ຮຽນ, ໃຫ້ນັກຮຽນຄ້ົັນຄ້ວາ ຕອບຄາຖາມເປນັ ກຸ່ມ ແລະ ບກຄົນ

-ການລາຍງານຕາ່ ງໜາ້ ກມຸ່ -ການສອບເສັງ ຂນັ້ ຕອນທີ 3:ແຜນການຮຽນ ກດິ ຈະກາການຮຽນ: ກດິ ຈະກາ 1 -ຄແູ ບຸ່ງນັກຮຽນອອກເປນັ ກມຸ່ ຕາມຄວາມເໝາະສມົ - ຄູຕັ້ງຄາຖາມໃຫນ້ ກັ ຮຽນຄນ້ົັ ຄິດໂດຍອີງໃສຸກ່ ານຮຽນຜາ່ ນມາດ່ັົງນ້ັ:ີ 1. ໄປຸ່ໄມ້ໃນປະເທດລາວມີປະເພດໃດແດ?ຸ່ 2.ພກັ - ລັດຖະບານມີແນວທາງກາປົກປັກຮກັ ສາປຸາ່ ໄມ້ຄແນວໃດ? 3. ສາເຫດອັນໃດທເີ່ົ ຮດັ ໃຫ້ເນັ້ອທ່ົີປຸ່າໄມຫ້ ຼຸດລງົ ? 4. ລດັ ຖະບານມີແນວທາງໃນການອະນລກັ ສດັ ປ່າຸ ຄແນວໃດ? -ຄໃູ ຫຕ້ າ່ ງໜາ້ ແຕລຸ່ ະກມຸ່ ຂັຶນ້ ມາລາຍງານຢູກຸ່ ະດ່ານ -ຄູຍ້ອງຍນັກຮຽນ ແລະ ຈັດປະເພດໃຫນ້ ກັ ຮຽນແຕ່ລຸ ະກຸ່ມ -ຄູ ແລະ ນັກຮຽນຮ່ວມກນັ ສະຫຼຸບຕາມປ້ມັ ແບບຮຽນ ດັົງ່ ນີັ້: ຕອບ1: ພມົ ພດທປົີ່ ກົ ຄມປະເທດລາວລວມມຫີ າຍປະເພດດງັ່ົ ນັ:້ີ ກ. ປຸາ່ ດງົ ປາຸ່ ດົງເຂດທົ່ງພຽງສ່ວນຫາຍປາກດົ ໃນທ່ງົ ພຽງຕ່າົ , ເຂດດິນຊຸ່ມ, ດນິ ໜາ ເຊັົ່ນ ຢຸູ່ທ່ົງພຽງ ວຽງຈັນ, ບລິຄາໄຊ, ສາລະວັນ, ເຊກອງ, ອັດຕະ... ເຊ່ົິງແມ່ນຸ ດົງຕບຶ ໜາ ແລະ ຊຸ່ມ ຊ່ົນ, ຕນ້ັົ ໄມ້ ເກດີ ຢູຸ່ຖົໆີ່ ກນັ , ມຕີ ນົັ້ ໄມ້ຫາຍຊະນິດ, ປະກອບເປນັ 3 ຊັ້ນ ຄ ຊັ້ນຕົ້ນັ ໄມ້ສງູ , ຊັນ້ ຕນົັ້ ໄມປ້ ານກາງ ແລະ ຊນັ້ ຕັົນ້ ໄມ້ນອ້ ຍ ແລະ ຫຍາ້ . ຂ. ປ່າຸ ດົງເຂດຕົກ່ ວ່າ 1.000 ມ ປຸ່າດງົ ເຂດພູມສັນຖານຕ່ກົ ວ່າ 1.000 ມ ມຢີ ເູຸ່ ກອບທກແຂວງຍົກເວັນ້ ແຂວງຫົວພັນ, ບແ່ົ ກວ້ ແລະ ຫວງພະບາງເຊ່ງິົ ປະກອບດ້ວຍ 3 ຊັ້ນ ຄ - ຊັ້ນເທງິ ປະກອບດ້ວຍໄມ້ຍາງແດງ, ໄມ້ແຄນເຮອ, ໄມ້ຮງັ .... ແຕຸ່ທງັ ຫມດົ ນັ້ນແມຸນ່ ຫຼຸດໄມຊ້ ນັ້ ເທິງຂອງເຂດທົ່ງພຽງ. - ຊ້ັນປານກາງປະກອບດວ້ ຍໄມຕ້ ະກນຕ້ັົນຕາວ, ຕະກນໄມ້ຄນັ ທະລດົ , ໄມ້ປອຸ່ ງ... - ຊັ້ນລຸ່ມປະກອບດວ້ ຍຜກັ ກດູ , ໄຄ ແລະ ຈາພວກເຄອຕ່າງໆ. ຄ. ປາຸ່ ດົງໃນເຂດພູມສນັ ຖານສງູ ກວ່າ 1.000 ມ. ປຸ່າດົງໃນເຂດນ້ີເັ ປັນປຸ່າດົງຕບຶ ໜາ, ຊມຸ່ ຊົ່ນ ແລະ ຂະຫຍາຍຕວົ ດີໃນພມູ ສນັ ຖານສງູ ແຕຸ່ 1.000-2.000 ມ ເຊ່ົິງອນຫະພູມຕາ່ົສະເລຍຸ່ ປະມານ 5°C-20°C/ປ.ີ ຕົ້ັນໄມສ້ ່ວນ ຫາຍຈະມີໃບ ຂຽວຕະຫອດປເີ ຊ່ງິົ ປະກອບດ້ວຍ 3 ຊນ້ັ ຄ: 27

- ຊນ້ັ ເທິງປະກອບດ້ວຍຕະກນໄມ້ກ່ົ ເຊົ່ນັ ກໜົ່ າມ, ກົແ່ ດງ, ກ່ກົ ດ ແລະ ຍັງມີຕະກນໄມ້ສາຈວງ ແລະ ອົ່ນໆ. - ຊັ້ນກາງປະກອບດ້ວຍຕນ້ັົ ຊາປາຸ່ ນ, ຕົນັ້ ເກາົ່ ເຊງົິ່ ມໃີ ບຂຽວຕະຫອດປີ. - ຊັ້ນລຸ່ມປະກອບດວ້ ຍຫຍ້າທີ່ົຢຸູ່ໃນສະພາບບົຂ່ ະຫຍາຍຕວົ ຍ້ອນຂາດແສງສະຫວ່າງ, ສ່ວນໄຄຂະຫຍາຍຕວົ ໄດ້ດີ. ຢູຸ່ໃນເຂດພູມສັນຖານສູງນ້ັີຍັງມີປຸ່າໂຄກ ເຊິ່ົງມີຕັົ້ນໄມ້ສູງບ່ົເກີນ 10 ມ ຢາຍກັນຢູຫຸ່ ່າງໆ, ມີຈພວກຫຍາ້ ຂະຫຍາຍຕົວດີ ແລະ ຍງັ ມີຕັນ້ົ ໄມໃ້ ບເຂັມ ເຊັ່ົນ ໄມຮ້ ິ່ົງ ແລະ ໄມ້ກ່ົ ອີກດ້ວຍ. ປາຸ່ ດົງ ແລະ ໂຄກໃນເຂດພມູ ສັນຖານສງູ ກວາ່ 1.000 ມ ນ້ມີັ ຢີ ແູຸ່ ຂວງວຽງຈນັ , ບລຄິ າໄຊ, ຄາມວ່ ນ, ສາລະວນັ , ຈາປາສັກ, ອັດຕະປ, ຊຽງຂວາງ, ບ່ົແກ້ວ.... ງ. ປ່າຸ ດົງໃນເຂດພູມສັນຖານສງູ ກວາ່ 2.000 ມ ປຸ່າຊະນິດນີັ້ມີຢູຸ່ບາງແຫຸ່ງຕາມເປັ້ີນພູເບ້ຍ, ພູສັນ ແລະ ພູສາມສມ (ແຂວງຊຽງຂວາງ) ເຊ່ິົງ ອນຫະພູມສະເລຸ່ຍ 10°c-15 c/ປີ, ປະລິມານນຝົນສະເລຸ່ຍ 3.000 ມມ/ປີ, ລະດແູ ລງ້ ສນ້ັ , ຢໃູຸ່ ນ ປຸ່າດົງດົັ່ງກາ່ ວມທີ ງັ ຕົັ້ນໄມ້ໃບກວ້າງ ແລະ ໃບແຫມ ເຊງິົ່ ທນົ ທານຕົອ່ າກາດໜາວ ແລະ ແບງຸ່ ເປນັ 2 ຊັນ້ ຄ - ຊນ້ັ ເທິງມີຕນ້ັົ ປງັິ້ ຂຽວ, ຕົ້ນັ ກອກດອ່ ນ, ຕນັົ້ ກົຝ່ າງ, ຕນ້ັົ ກຂົ່ ຽວ.... - ຊນ້ັ ລມຸ່ ມີຫຍາ້ ແຕຸ່ບົ່ຫາຍຍ້ອນຂາດແສງແດດ, ສ່ວນໄຄແມ່ນຸ ຂະຫຍາຍຕົວຢຕຸູ່ າມຫນາ້ັ ດິນແລະ ຕາມລາຕົນ້ັ ໄມ.້ ຈ. ປຸ່າປະສມົ ປຸ່າປະສົມແມຸ່ນປຸ່າປະສົມລະຫວ່າງໄມ້ຈິງ (ໄມ້ແກຸ່ນ) ແລະ ໄມ້ປຸ່ອງ ແລະ ລະຫວ່າງໄມ້ທ່ີົ ຫ່ົນໃບ ແລະ ທີ່ົບົ່ຫົ່ນໃບໃນລະດັບທ່ົີຕົ່າກວ່າ 1.000 ມ, ມີລັກສະນະຄ້າຍຄ ປາຸ່ ດົງແຕຸ່ມນັ ປະກອບ ດ້ວຍ 2 ຊັ້ນ ຄ: - ຊນ້ັ ເທິງເປນັ ໄມ້ຈງິ ທມີົ່ ີໃບຫົ່ນໃນລະດູແລ້ງເຖິງ 85% ອັນມີໄມແ້ ຕຂ້ ່າ, ໄມດ້ ູຸ່, ໄມ້ເປອຍ. ແຕຸລ່ ະຕ້ັົນບົ່ສງູ ປານໃດໃນນນ້ັ ລາທົ່ມີ ີຫນ້ັາຕັດກວ່າ 10 ຊມ ມເີ ຖງິ 200-300 ລ/ ຮຕ ຢເູຸ່ ຂດແຂວງວຽງຈັນ ແລະ ຫາຍກວ່າ 300 ລ/ຮຕ ຢູຸ່ເຂດປາກເຊ. - ໄມ້ຊັນ້ ລ່ມຸ ປະກອບດ້ວຍໄມ້ປຸ່ອງທ່ີຂົ ະຫຍາຍຕົວໄວ. ສ. ປາຸ່ ໂຄກ ແມຸ່ນປຸ່າໄມ້ໃນເຂດທ່ົງພຽງ ດິນສັນດອນເກ່ົາ ແລະ ເຂດພູຕົ່າ, ເປັນປຸ່າໄມ້ທີົ່ຂະຫຍາຍຕົວ ພສົມຄວນ ເຊົັ່ນ ຢຸູ່ສະຫວັນນະເຂດ, ຈາປາສັກ, ສາລະວັນ, ອັດຕະປ, ປຸ່າໂຄກ ປະກອບດ້ວຍບັນດາພດທີສົ່ ບັ ຊ້ອນກນັ ເປນັ 3 ຊັນ້ ຄ - ຊັ້ນເທິງມຕີ ້ນົັ ໄມສ້ ງູ ບ່ເົ ກີນ 20 ມ, ມລີ າຕນັ້ົ ຄົດໂງ, ມີງ່າຫາຍ ແລະ ເກດີ ຢູຫຸ່ ່າງໆກັນ ເຊົັ່ນໄມຊ້ າດ, ໄມຈ້ ິກ, ໄມ້ຮງັ , ໄມ້ກງ, ໄມ້ສະແບງ... - ຊັ້ນກາງປະກອບດ້ວຍພຸມ່ ໄມ້ ແລະ ໄມປ້ ຸ່ອງເປັນຕົ້ັນຕ ໂດຍສະເພາະແມນຸ່ ໄມ້ເພັກ... - ຊັນ້ ລຸມ່ ປະກອບດ້ວຍຫຍ້າຕາ່ ງໆ ແລະ ຕນັົ້ ໄມຕ້ ົ່ເຕ້ຍ, ຖາ້ ເຂດໃດມີປ່າຸ ໄມເ້ ພັກເຂດນນັ້ ແມຸນ່ ບມົ່ ີພດຊັ້ນລມຸ່ . ຊ. ປາຸ່ ແປກ ປຸ່າແປກເປັນປຸ່າຕະກນໃບເຂັມຢູຸ່ເຂດພູດອຍທົີ່ມີລະດບັ ສູງປະມານ 1.000 ມ. ປຸ່າຊະນິດ ນີັ້ມີຫາຍຢຸູ່ແຂວງຫົວພັນ, ຊຽງຂວາງ, ຄາມ່ວນ, ເຂດພູພຽງທາງພາກໃຕ້... ເຊ່ິົງ ປະກອບດ້ວຍ 2 ຊັ້ນ ຄ: - ຊນ້ັ ເທິງປະກອບດວ້ ຍໄມແ້ ປກເປນັ ສ່ວນໃຫຍ່ ແລະ ມຕີ ນັົ້ ໄມ້ຊະນິດອນ່ົ ໆຢນູຸ່ າເຊ່ົນັ ໄມ້ດຣູ ງົັ່ , ໄມ້ກົ່, ໄມ້ຢັ້ງ... 28

- ຊັ້ນລຸ່ມແມນຸ່ ຈາພວກຫຍາ້ ຕາ່ ງໆແຕຸ່ຕົ້ັນຕແມນຸ່ ຫຍ້າແຝກ. ຍ. ປາຸ່ ຄງັ ຄງັ ໝາຍເຖງິ ທ່ົງຫຍ້າທີົ່ມີຕົ້ນັ ໄມ້ບາງຊະນດິ ຊບັ ຊອ້ ນຢູຸ່ເປັນຈດຫາ່ ງໆ. ມັນມີທັງຢຸ່ໃູ ນເຂດ ທ່ົງພຽງ ແລະ ພສູ ູງ ເຊງິົ່ ລວມມີ 3 ປະເພດ ຄ: - ປຸ່າຫຍ້າປະສົມຕົນ້ັ ໄມເ້ ປນັ ປຸ່າຫຍາ້ ຄາ ແລະ ຫຍາ້ ແຝກທຕ່ີົ ຶບໜາ, ມຕີ ນົັ້ ໄມສ້ ູງຂະໜາດ 5-6 ມ ຢາຍຢຫູຸ່ າ່ ງໆ. - ປຸ່າຫຍ້າລວ້ ນໆແມຸ່ນທ່ງົ ຫຍາ້ ຊະນດິ ໃດຫນົຶ່ງທເົີ່ ກດີ ຂ້ນຶັ ຕາມຄວາມເໝາະສມົ ຂອງທອ້ ງຖ່ົິນ, ສວ່ ນຫາຍແມຸ່ນຕາມເປີ້ັນພູຢູຸ່ພາກເຫນອ. - ປາຸ່ ຫຍ້າຫ້ຽນເປັນທົ່ງຫຍາ້ ທົປ່ີ ະກອບດ້ວຍຫຍ້າຊະນິດເປນັ ເຄອເປັນຕົັ້ນຕ, ບາງບ່ອນກມີ ຕົັ້ນເລາ້ັົ ສບັ ປົນຢຸູ່ນາເຊິົ່ງມີຫາຍຢ່ແຸູ ຂວງຫວົ ພັນ, ຊຽງຂວາງ, ຄາມ່ວນ, ສະຫວັນນະ ເຂດ. ເນົອ່ ງຈາກປະເທດລາວຕງ້ັ ຢຸໃູ່ ນເສນັ້ ທາງຄົບທົີມ່ ກີ ານຕິດຕົພ່ ວົ ພັນອ້ອມຂ້າງ. ສະນນ້ັ , ລາວ ເຮາົ ຈຶງ່ົ ມີພດພັນຫາຍຊະນດິ , ມີທັງພດເຂດຮອ້ ນ ແລະ ເຂດອົບອຸ່ນ. ຕອບ2: ພັກ - ລັດຖະບານລາວຈຶົ່ງໄດ້ປກລະດົມປະຊາຊົນບັນດາເຜ່ົາໃຫ້ເຫັນຄວາມສາຄັນຂອງປຸ່າໄມ້, ໃຫ້ຮັບຮູ້ເຖິງຄວາມຈາເປັນໃນການປົກປັກຮັກສາບູລະນະ, ອະນລັກປຸ່າໄມ້ ແລະ ສິົ່ງແວດລ້ອມໄວ້, ລັດຖະບານຈຶ່ົງໄດກ້ ານົດເອົາ 20 ເຂດໃຫ້ເປນັ ປຸ່າສະຫງວນ (ເຂດອະນລັກຊີວະນາໆພັນແຫຸ່ງຊາດ), ໄດ້ວາງແນວທາງ ແລະ ມາດຕະການຫາຍຢາຸ່ ງເພ່ົອປົກ ປກັ ຮັກສາປຸາ່ ໄມ້ ແລະ ຊັບພະຍາກອນ, ສິງົ່ ແວດລ້ອມຢຸ່າງຕເ່ົ ນອົ່ ງມາເຊັົ່ນ: - ຢດຕກິ ານຖາງປຸ່າເຮັດໄຮຸຢ່ ່າຸ ງຊນ້ັິ ເຊງີ , ຫນັ ອາຊບີ ເຮັດໄຮຸ່ ລງົ ມາຢຶດອາຊບີ ເຮັດນາຢຸ່າງຖາວອນ. - ມອບດິນ, ມອບປາຸ່ ແບງຸ່ ເຂດຮັບຜິດຊອບຂອງທ້ອງຖິ່ົນຕ່າງໆ ໃຫ້ປະຊາຊົນຄ້ມຄອງນາໃຊຕ້ າມເງ່ົອນໄຂຕວົ ຈິງຂອງທ້ອງຖນ່ົິ . - ຂດຄ້ັນົ ໄມຢ້ ່າຸ ງມີແຜນການ, ຂດຄ້ນົັ ໄປຄຽງຄູຸກ່ ບັ ການປົກປັກຮກັ ສາ, ຂດຄົັ້ນພອ້ ມກັບການປກູ ປາຸ່ ທົດແທນ ວັນທີ 1 ເດອນ 6 ເປນັ ວນັ ປູກຕັົ້ນໄມແ້ ຫຸງ່ ຊາດ ( ວັນທີ 5/6 ເປນັ ວັນ ສິົ່ງແວດລອ້ ມໂລກ ) - ລະດົມການປູກໄມ້ໃຫ້ເປັນປຸ່າຕັ້ງໜ້າຢູຸ່ໃນຂົງເຂດຂອງປະເທດ ( ດາເນີນການປູກຕັົ້ນໄມ້ວັນທີ 1 /6 ຂອງທກໆປີ ), ສະໜອງແນວພັນໄມ້ຕາມຄວາມຕ້ອງການຂອງແຕຸ່ລະ ທ້ອງຖົິ່ນ. - ວາງມາດຕະການກາຈັດ ແລະ ປະຕິບັດຂັກ້ ານົດກດົ ລະບຽບຢຸ່າງເຄົ່ັງຄດັ ຕກ່ົ ັບການຂດຄັົ້ນໄມ້ຢາຸ່ ງຊະຊາຍຂອງບາງພາກສວ່ ນ ແລະ ບກຄົນທົຫ່ີ ວັງແຕ່ຜຸ ນົ ປະໂຫຍດສວ່ ນຕົວ. - ປກລະດມົ ຂະບວນການປກົ ປັກຮກັ ສາຊບັ ພະຍາກອນປຸາ່ ໄມ້ໃຫ້ຄົງຢຸູ່ຄູກຸ່ ັບປະເທດຊາດ ແລະ ຊີວິດຂອງຄນົ ລາວຕະຫອດໄປ. ຕອບ3: ສາເຫດທພີ່ົ າໃຫເ້ ນ້ອັ ທີົ່ປາຸ່ ໄມຫ້ ຼຸດລົງແມ່ນຸ ມາຈາກຫາຍປະການ ຄ - ຖກທາລາຍໃນສະໄໝສງົ ຄາມຈາກລູກລະເບດີ ຢ່າຸ ງຮ້າຍແຮງຢແູຸ່ ຂວງຊຽງຂວາງ, ຫົວພນັ , ສະຫວນັ ນະເຂດ, ສາລະວນັ , ຫວງພະບາງ, ອັດຕະປ... - ຍອ້ ນການຖາງປຸ່າເຮັດໄຮຂຸ່ ອງປະຊາຊນົ ໃນແຕຸ່ລະປ.ີ - ຍອ້ ນໄຟລາມປຸ່າອັນເນ່ົອງມາຈາກເຈຕະນາ ແລະ ບົ່ເຈຕະນາເຊິງົ່ ມກັ ເກີດຂ້ນັຶ ໃນລະດູ ແລ້ງ. - ຍອ້ ນການຕິດໄມ້ຊະຊາຍຂອງປະຊາຊົນ ແລະ ນກັ ທລະກດິ ທ່ີົສວຍໂອກາດຕດັ ໄມ້ເພອົ່ ການຄ້າ. - ການສ້າງສາພດັ ທະນາພນັ້ ຖານໂຄງລາ່ ງຕາ່ ງໆ ເຊນັົ່ ການສ້າງຖະຫນນົ ແລະໄຟຟ້າ, ການ ຂະຫຍາຍພັ້ນທ່ົີຂອງທີ່ຢົ ຸ່ອູ າໄສ... 29

ຕອບ4: ລດັ ຖະບານຈົຶ່ງໄດ້ມີ ແນວທາງໃນການອະນຮກັ ດົງ່ັ ນ:້ັີ - ປົກປກັ ຮັກສາປາຸ່ ໄມກ້ ຄຖນ່ິົ ຢອຸູ່ າໄສຂອງມນັ ບົໃ່ ຫຖ້ ກທາລາຍ. - ສາຫວດ, ສຶກສາຄ້ົັນຄວາ້ ຊະນິດພນັ ສດັ ປຸາ່ ເພ່ອົ ວາງແຜນອະນຮັກ. - ປກົ ປັກຮກັ ສາ ແລະ ຂະຫຍາຍເຂດປຸ່າສະຫງວນໃຫກ້ ວາ້ ງຕົມ່ . - ປະຕບິ ັດລະບຽບ, ກົດໝາຍກຽ່ ວກບັ ການຄ້ມຄອງສດັ ປຸ່າຢຸາ່ ງເຂັ້ມງວດ. - ປກລະດົມມະຫາຊົນໃຫ້ຮູ້ເຖິງຄວາມຈາເປັນໃນການອະນຮກັ ແລະ ຄ້ມຄອງ ມອບວຽກບາ້ ນ: ພັກ - ລດັ ຖະບານມແີ ນວທາງກາປກົ ປັກຮກັ ສາປ່າຸ ໄມຄ້ ແນວໃດ?  ຜາ່ ນການຮຽນ-ການສອນບົດຮຽນໃນບດົ ນເ້ີັ ຫັນວ່ານກັ ຮຽນມີຄວາມຮູ້ ແລະ ຄວາມເຂົ້າັ ໃຈເນັ້ອໃນສາຄັນດົ່ງັ ນັີ້: ປາຸ່ ດງົ ແຜນວາດຊວ່ ຍຈ ປາຸ່ ແປກ ປາຸ່ ດງົ ໃນເຂດພມູ ສນັ ຖານ ພມົ ພດທ່ີົປກົ ຄມປະເທດ ປຸາ່ ຄງັ ສງູ ກວາ່ 2.000 ມ ລາວລວມມຫີ າຍປະເພດ ປາຸ່ ດງົ ເຂດຕກົ່ ວາ່ ປາຸ່ ດງົ ໃນເຂດພມູ ສນັ ຖານ ປາຸ່ ໂຄກ ປາຸ່ ປະສມົ 1.000 ມ ສູງກວາ່ 1.000 ມ. 30

ສາເຫດທົີ່ພາໃຫ້ເນ້ັອທີ່ົປ່າຸ ໄມ້ ຫຼຸດລົງແມຸນ່ ມາຈາກຫາຍ ປະການ - ຖກທາລາຍໃນສະໄໝສົງຄາມຈາກລກູ ລະເບີດຢຸາ່ ງຮາ້ ຍແຮງຢ່ແຸູ ຂວງຊຽງຂວາງ, ຫົວພນັ , ສະຫວັນນະເຂດ, ສາລະວັນ, ຫວງພະບາງ, ອດັ ຕະປ... - ຍອ້ ນການຖາງປາຸ່ ເຮັດໄຮຸຂ່ ອງປະຊາຊົນໃນແຕຸ່ລະປ.ີ - ຍອ້ ນໄຟລາມປຸ່າອນັ ເນ່ອົ ງມາຈາກເຈຕະນາ ແລະ ບ່ເົ ຈຕະນາເຊງົິ່ ມັກເກີດຂ້ນຶັ ໃນລະດູ ແລ້ງ. - ຍອ້ ນການຕດິ ໄມຊ້ ະຊາຍຂອງປະຊາຊົນ ແລະ ນກັ ທລະກດິ ທ່ສີົ ວຍໂອກາດຕດັ ໄມ້ເພ່ົອ ການຄາ້ . - ການສາ້ ງສາພດັ ທະນາພນ້ັ ຖານໂຄງລ່າງຕາ່ ງໆ ເຊົ່ນັ ການສ້າງຖະຫນນົ ແລະໄຟຟາ້ , ການ ຂະຫຍາຍພ້ນັ ທຂ່ົີ ອງທ່ົີຢອຸູ່ າໄສ... ລດັ ຖະບານຈົ່ຶງໄດ້ມີ ແນວທາງ ໃນການອະນຮກັ ດົ່ງັ ນັ:ີ້ ປະການ 1. ປົກປັກຮກັ ສາປາຸ່ ໄມກ້ ຄຖ່ນົິ ຢຸູ່ອາໄສຂອງມນັ ບ່ໃົ ຫຖ້ ກທາລາຍ. 2. ສາຫວດ, ສຶກສາຄ້ົັນຄວ້າຊະນດິ ພັນສັດປຸາ່ ເພອ່ົ ວາງແຜນອະນຮກັ . 3. ປົກປກັ ຮັກສາ ແລະ ຂະຫຍາຍເຂດປ່າຸ ສະຫງວນໃຫ້ກວາ້ ງຕ່ົມ. 4. ປະຕິບດັ ລະບຽບ, ກົດໝາຍກ່ຽວກບັ ການຄ້ມຄອງສດັ ປຸ່າຢາຸ່ ງເຂັມ້ ງວດ. 5. ປກລະດມົ ມະຫາຊົນໃຫຮ້ ູ້ເຖິງຄວາມຈາເປັນໃນການອະນຮກັ ແລະ ຄມ້ ຄອງ 31

ບດົ ສອນ (Understanding by Design) ວິຊາ: ສັງຄມົ ສກຶ ສາ 2 ສາຍປະຖມົ ປີ 2 ບດົ ທີ 5 ຊບັ ພະຍາກອນນາັ້ ແລະ ແຮທຸ່ າດ ເວລາ 3 ຊົ່ວໂມງ ຂ້ນັ ຕອນທີ 1 : ຜນົ ໄດຮ້ ບັ ທຕົ່ີ ອ້ ງການ (Desired Results) ເປົ້ັາໝາຍ: (Goal) - ເພອ່ົ ໃຫ້ນັກຮຽນຮູ້ - ເຂາົ້ັ ໃຈບດົ ບາດຄວາມສາຄນັ ຂອງຊບັ ພະຍາກອນນັາ້ ແລະ ແຮ່ທຸ າດ - ເພອ່ົ ໃຫນ້ ັກຮຽນສາມາດຈໄດ້ແນວທາງໃນການປົກປກັ ຮກັ ສາແຫງົ່ ນາ້ັ ແລະ ແຮຸ່ທາດ ຄວາມເຂັາ້ົ ໃຈ (Understanding) ຄາຖາມທຈ່ີົ າເປນັ (Question) ນກັ ຮຽນຈະເຂາ້ັົ ໃຈກຽ່ ວກັບ: 1. ຊບັ ພະຍາກອນນັ້າ ແລະ ແຮຸ່ທາດມີຄວາມສາຄັນຄແນວໃດ? - ຄວາມສາຄັນຂອງຊັບພະຍາກອນນ້ັາ ແລະ ແຮຸ່ 2. ພັກ - ລັດຖະບານມີແນວທາງໃນການປກົ ປກັ ຮັກສາຊັບພະຍາກອນນັາ້ ແລະ ແຮທຸ່ າດແນວໃດ? ທາດ - ປະເພດແຫົງ່ ນ້ັາຕາ່ ງໆ ທັກສະ (Skill) - ຊບັ ພະຍາກອນບົ່ແຮຸ່ - ເພົອ່ ໃຫນ້ ກັ ຮຽນຮູ້ - ເຂັ້າົ ໃຈບົດບາດຄວາມສາຄັນຂອງຊັບພະຍາກອນນັາ້ ແລະ ແຮຸທ່ າດ - ເພົ່ອໃຫ້ນັກຮຽນສາມາດຈໄດ້ແນວທາງໃນການປົກປກັ ຮກັ ສາແຫົ່ງນ້ັາ ແລະ ແຮທຸ່ າດ ຄວາມຮູ້(Knowledge) ນກັ ຮຽນຈະຮູ້: - ຄວາມສາຄັນຂອງຊັບພະຍາກອນນັ້າ ແລະ ແຮຸ່ ທາດ - ປະເພດແຫ່ົງນ້ັາຕາ່ ງໆ - ຊບັ ພະຍາກອນບ່ົແຮຸ່ 32

ຂັນ້ ຕອນທີ 2: ຫກັ ຖານທໃ່ີົ ຊປ້ ະເມນີ ໜາ້ ວຽກທົ່ຕີ ້ອງປະຕິບດັ (Task) ຫັກຖານອນ່ົ ໆ (Other Evidence) -ຄສູ ງັ ເກດການມີສວ່ ນຮ່ວມໃນກດິ ຈະກາ -ອະທິບາຍ, ສນົ ທະນາກບັ ນັກຮຽນ, ໃຫນ້ ກັ ຮຽນຄ້ົັນຄວ້ າ -ການຖາມຄາຖາມທົ່ບີ ່ເົ ຂົັາ້ ໃຈ ຕອບຄາຖາມເປັນກຸມ່ ແລ້ວລາຍງານ -ການຕອບຄາຖາມທົີຄ່ ູຖາມ -ການລາຍງານຕາ່ ງໜາ້ ກຸ່ມ -ການສອບເສັງ ຂ້ັນຕອນທີ 3:ແຜນການຮຽນ ກດິ ຈະກາການຮຽນ: ກດິ ຈະກາ 1 -ຄູແບງຸ່ ນັກຮຽນອອກເປັນກຸມ່ ຕາມຄວາມເໝາະສົມ - ຄູຕັງ້ ຄາຖາມໃຫ້ນັກຮຽນຄນ້ັົ ຄດິ ໂດຍອງີ ໃສຸ່ການຮຽນຜ່ານມາດ່ັົງນັີ:້ 1. ນັາ້ ມບີ ົດບາດສາແນວໃດ? 2. ແມ່ນຸ າັ້ ຂອງມຄີ ວາມສາຄັນແນວໃດຕົ່ປະເທດລາວເຮົາ ແລະ ມສີ າຂາໃດແດ?ຸ່ 3. ບດົ ບາດສາຄັນຂອງຊັບພະຍາກອນບົແ່ ຮຸ່ມຄີ ແນວໃດ? 4. ແຮ່ທຸ າດທົີ່ມີສວ່ ນຫາຍຢູຸ່ໃນປະເທດລາວມອີ ນັ ໃດແດຸ່? 5. ບນັ ດາບ່ົແຮທຸ່ ີົ່ໄດ້ຂດຄົັນ້ ໃນປດັ ຈບນັ ມອີ ນັ ໃດແດ່?ຸ -ຄໃູ ຫຕ້ ່າງໜ້າແຕຸລ່ ະກຸ່ມຂນ້ັຶ ມາລາຍງານຢູ່ກຸ ະດາ່ ນ -ຄຍູ ອ້ ງຍນັກຮຽນ ແລະ ຈັດປະເພດໃຫ້ນກັ ຮຽນແຕຸລ່ ະກມຸ່ -ຄູ ແລະ ນກັ ຮຽນຮ່ວມກັນສະຫຼຸບຕາມປມັ້ ແບບຮຽນ ດັ່ົງນ້:ີັ ຕອບ1: ບົດບາດ ແລະ ຄວາມສາຄນັ ຂອງນາ້ັ ໄດ້ແກຸ່: - ນ້າັ ເປັນສົ່ງິ ຈາເປັນທີ່ົຄນົ ເຮົາໃຊໄ້ ວ້ສາລັບດ່ົມ, ສາລບັ ປງແຕຸ່ງອາຫານ, ຊາລະຮ່າງກາຍແລະ ອ່ົນໆອີກ. - ນາ້ັ ມຄີ ວາມຈາເປັນສາລັບການປູກຝັງ-ລ້ຽງສັດ, ເປນັ ບອ່ ນຢອູຸ່ າໄສຂອງປາ ແລະ ສດັ ນັ້າອົນ່ ໆທ່ົີເປັນອາຫານຂອງຄົນເຮາົ . - ໃນດ້ານອດສາຫະກາໄດ້ນາໃຊເ້ ຂັ້ົາໃນຂະບວນການຜະລິດ. - ນັ້າເປັນແຫງ່ົ ສ້າງເຂ່ົອນໄຟຟາ້ ນຕກົ ເພ່ອົ ຜະລິດກະແສໄຟຟາ້ . 33

- ແມຸ່ນ້າັ ລາເຊເປັນເສ້ັນທາງຄົມມະນາຄົມຂົນສ່ົງທາງນາ້ັ ທສ່ີົ າຄນັ (ເສນ້ັ ທາງຄົມມະນາຄມົ ທາອິດຂອງລາວກແມ່ນຸ ເສ້ັນທາງນ)ັີ້ . - ທິວທດັ ທາມະຊາດລ້ອງແມນຸ່ າ້ັ ເປນັ ແຫ່ງົ ທອ່ ງທຽ່ ວຂອງມະນດ. ຈາກທົີ່ໄດ້ກ່າວມາຂ້າງເທິງນັ້ນ, ຈົ່ຶງເຫັນໄດ້ວ່ານເປັນຊັບພະຍາກອນທາມະຊາດທີົ່ມີບົດ ບາດສາາຄັນ, ເປັທ່າແຮງໃຫ້ແກຸ່ການຂະຫຍາຍເສດຖະກິດຂອງປະເທດລາວ, ປັດຈບນັ ຊັບພະຍາ ກອນນພວມໄດຮ້ ັບການເອົາໃຈໃສຄ້ັົນຄວາ້ , ສາາຫວດເພົ່ອນາໃຊ້ເຂັ້ົາໃນການກ່ົສ້າງເສດຖະກິດ ໃຫມ້ ີປະສດິ ທິພາບ ແລະ ເພ່ົອຮບັ ປະກັນຄວາມດຸ່ນດ່ຽງໃນທາມະ ຊາດຕອບ2: ແມຸ່ນັ້າຂອງມີຄວາມສາຄັນຢຸ່າງຍງິົ່ ໃນການດາລົງຊີວິດຂອງຄນົ ລາວ ໂດຍສະເພາະເປັນເສັ້ນ ທາງຄົມມະນາຄົມຕິດຕ່ົພວົ ພັນລະຫວ່າງທ້ອງຖ່ົິນຕ່າງໆ ທຢ່ົີ ຸູ່ລຽບຕາມແຄມ ແມນຸ່ ັ້ານັແ້ີ ຕເຸ່ ໜອເຖງິ ໃຕ້, ມຄີ ວາມໝາຍສາຄັນທາງດາ້ ນການກະສິກາ, ອດສາຫະກາາ, ການປະມງົ ແລະ ອົນ່ ໆ. ສາຂາຂອງແມຸ່ນັາ້ ຂອງທີົ່ຢູຸ່ໃນປະເທດລາວ ສ່ວນຫາຍໄຫຜ່ານຕາມທດິ ຕາເວນັ ອອກສຽ່ ງ ເໜອຫາທິດຕາເວັນຕົກສຽ່ ງໃຕ້ ແລະ ທິດໃຕ້. ແມຸ່ນາັ້ ເຫົ່ານີ້ັແມຸ່ນາ້ັ ໄຫມາຈາກພາກເ ໜອ ແລະ ພາກຕາເວັນອອກຂອງປະເທດ. - ນັ້າອູຍາວ 448 ກມ, ກາເນີດມາຈາກສາຍພູພາກເໜອຂອງບ້ານ ລານຕຍ, ເມອງຍອດອູ ແຂວງຜ້ັົງສາລີ ແລ້ວປຸ່ອງໃສຸ່ແມຸ່ນ້ັາຂອງຢູຸ່ເມອງປາກອູ ແຂວງຫວງພະບາງ, ເປັນ ສາຍນັ້ ທສີົ່ າຄັນຂອງແຂວງຜງົ້ັ ສາລີ ແລະ ແຂວງຫວງພະບາງ, ເພາະເປັນສາຍນທ່ົີໃຊ້ເຂາ້ົັ ໃນ ການຄົມມະນາຄົມທາງນັາ້ ຕດິ ຕົ່ພົວພັນລະຫວ່າງແຂວງຜົັງ້ ສາລກີ ັບສູນກາງ ແລະ ຍັງສາ ມາດສ້າງເຂອົ່ ນໄຟຟ້ານຕກົ ໄດ້ຫາຍແຫຸ່ງ. - ນາັ້ ງ່ມຶົ ຍາວ 354 ກມ, ກາເນີດຈາກຕນີ ພູບາ້ ນໜອງເປັດ, ເມອງແປກ, ແຂວງຊຽງຂວາງ, ແລ້ວໄຫຜາ່ ນທົ່ງພຽງວຽງຈັນປຸ່ອງໃສນຸ່ ຂອງຢຸູ່ເມອງປາກງົ່ມນະຄອນຫວງວຽງຈັນ. ນງ່ົຶມ ເປັນເສ້ັນທາງຄົມມະນາຄົມທາງນທົ່ີສາາຄນັ ຂອງຊາວວຽງຈນັ , ສາມາດສາ້ ງເປັນເຂ່ົອນ ໄຟຟ້ານຕົກໄດ້ຫາຍແຫຸ່ງ (ໃນນັ້ນໄດ້ສາ້ ງແລ້ວ 1 ແຫຸ່ງ) ຄ ເຂ່ົອນນັ້າງຶມ ແຂວງ ວຽງຈັນ ມີພະລັງແຮງ 150.000 KW/h. - ເຊບັ້ງຫຽງຍາວ 338 ກມ, ເກີດຈາກສາຍພູດົງເຈີນທົີ່ປະເທດຫວຽດນາມ, ໄຫຜ່ານທ່ົງພຽງສະຫວັນນະເຂດ ແລ້ວປຸ່ອງໃສຸ່ແມຸ່ນ້ັາຂອງຢຸູ່ບາ້ ນເປອຍຂາວ (ແຂວງສະຫວນັ ນະ ເຂດ ເຊບັ້ງຫຽງ ໄດ້ເຕັ້ົາໂຮມເອົາກະແສນຈາກສາຂາຂອງມັນ ຄ ເຊທ່າມວກ, ເຊຊັງຊອຍ ເຊຈາພອນ, ເຊໂປນ, ເຊບງ້ັ ຫຽງເປນັ ແມຸ່ນ້ັາທົ່ີອານວຍຄວາມສະດວກໃນການຄົມ ມະນາ ຄມົ ຂົນສົງ່ ທາງນຂອງແຂວງສະຫວັນນະເຂດ, ທງັ ມີຄວາມສາມາດສ້າງເປັນເຂົ່ອນໄຟຟ້ານາັ້ ຕົກໄດຫ້ າຍແຫງຸ່ . - ນັ້າທາຍາວ 325 ກມ, ເກີດຈາກສາຍພູບົ່ເຕນ (ຊາຍແດນລາວ-ຈີນ) ໄຫຜ່ານແຂວງຫວງ ນ້ັາທາແລ້ວປຸ່ອງໃສຸ່ນຂອງຢູຸ່ເມອງປາກທາແຂວງບົ່ແກ້ວ, ເປັນສາຍນທົີ່ສາຄັນໃນ ການ ປະກອບສາ້ ງເປນັ ທົງ່ ພຽງຫວງນ້ັາທາ ແລະ ຍງັ ມີຄວາມສາມາດສ້າງເງອ່ົ ນໄຟຟ້ານຕົກ ອກີ ດ້ວຍ. - ເຊກອງ (ຕອນໄຫຜ່ານດິນລາວ) ຍາວ 320 ກມ, ກາເນີດຈາກເຂດຕາເວັນອອກຂອງສາຍ ພູຫວງແລ້ວໄຫຜ່ານແຂວງສາລະວັນ, ແຂວງເຊກອງ ແລະ ອັດຕະປແລ້ວປຸ່ອງ ໃສຸນ່ ຂອງ ຢຸູ່ເມອງຊຽງແຕງປະເທດກາປເູ ຈຍ. ນເຊກອງມສີ ອງສາຂາທ່ົສີ າຄັນ ຄ ເຊກະໝານ ແລະ ເຊປຽນ. - ເຊບັ້ງໄຟຍາວ 239 ກມ, ກາເນີດຈາກສາຍພູຫວງເຂດເມອງບົວລະພາ, ແລ້ວປຸ່ອງໃສຸ່ແມຸ່ນ້ັາຂອງຢຸູ່ພາກໃຕ້ຂອງເມອງໜອງບົກແຂວງຄາມ່ວນ. ເຊບັ້ງໄຟມີສາຂາທ່ົີສາຄັນ ແມນຸ່ າັ້ ເຊ ນອ້ ຍ, ເຊບັ້ງໄຟໄຫຜາ່ ນເຂດພູມສນັ ຖານຫນີ ປູນຂອງແຂວງຄາມວ່ ນເຊິົ່ງເປນັ ຍາ່ ນທ່ີົເປັນ ອປະສກັ ໃນການເດນີ ເຮອແຕ່ສຸ າມາດກ່ສົ ້າງເຂົ່ອນໄຟຟາ້ ນ້າັ ຕກົ ໄດ.້ - ນັ້າແບງຍາວ 215 ກມ ກາເນີດຈາກສາຍພູບ້ານນາປາແຂວງອດົມໄຊແລ້ວໄຫປຸອ່ ງໃສຸ່ແມຸ່ ນາຂອງຢຸ່ເູ ມອງປາກແບງແຂວງອດົມໄຊ, ເປັນສາຍນທ່ມີົ ີລ້ອງນາັແ້ ຄບທັງມີແກ້ງມີ ຕາດ ຫາຍ, ນໄຫແຮງ, ບ່ສົ ະດວກໃນການເດນີ ເຮອແຕມຸ່ ີຄວາມສາມາດສາ້ ງເຂ່ອົ ນໄຟຟາ້ ນັາ້ ຕົກໄດ.້ - ເຊໂດນຍາວ 192 ກມ ກາເນດີ ຈາກພູກະແຕຢຸູ່ທາງພາກຕາເວັນອອກສ່ຽງເໜອຂອງພູພຽງບລະເວນ, ໄຫອອ້ ມພູພຽງບລະເວນຜາ່ ນເມອງສາລະວັນ, ເມອງວາປີ ແລະ ເມອງ 34

ຄງົ ເຊໂດນ ແລວ້ ປອຸ່ ງໃສຸ່ແມຸ່ນັ້າຂອງຢຸູ່ເມອງປາກເຊແຂວງຈາປາສັກ, ເຊໂດນມີຫາຍສາຂາ ແຕຸ່ສາຂາເຫົາ່ ນ້ັນລວ້ ນແຕຸ່ເປນັ ສາຍນ້ັານ້ອຍ ແລະ ສ່ັົນເຊ່ົິງສວ່ ນຫາຍໄຫມາຈາກພູ ພຽງບລະເວນ, ມີຄວາມຫຍງ້ ຍາກໃນການເດີນເຮອ, ແຕຸ່ມຄີ ວາມສາມາດສາ້ ງເຂົອ່ ນໄຟຟາ້ ນຕົກໄດ.້ - ນາັ້ ຄານຍາວ 175 ກມ, ກາເນດີ ຈາກຊາຍແດນລະຫວ່າງແຂວງຊຽງຂວາງ, ຫວົ ພັນ ແລະ ຫວງພະບາງ, ໄຫຜ່ານເມອງຮຽ້ ມ, ບ້ານເມອງຍູ້, ເມອງຊຽງເງນິ ແລ້ວປອຸ່ ງໃສຸ່ແມນຸ່ ັ້າ ຂອງຢູຸ່ເມອງຫວງພະບາງ. ນາ້ັ ຄານມີແກງ້ , ມີຕາດຫາຍ, ກະແສນໄຫແຮງ, ມີຄວາມຫຍງ້ ຍາກໃນການເດີນເຮອ, ແຕມຸ່ ຄີ ວາມສາມາດສາ້ ງເຂ່ອົ ນໄຟຟາ້ ນັາ້ ຕກົ ໄດ.້ - ນ້າັ ເຊ່ົອງຍາວ 150 ກມ, ກາເນີດຈາກພູເລີຍແລ້ວປຸ່ອງໃສຸ່ແມຸ່ນ້ັາຂອງທົ່ີບ້ານປາກເຊອງ (ເມອງຫວງພະບາງ). ນ້ັາເຊອງພ້ອມທັງນແຊງເຊົິ່ງເປັນສາຂາຂອງມັນທ່ົີໄຫມາຈາກ ເຂດ ເມອງເຊີນລາ (ຫວຽດນາມ) ເປນັ ເສ້ນັ ທາງຕດິ ຕົພ່ ົວພັນທົ່ສີ າຄັນຂອງປະຊາຊົນແຂວງຫວງ ພະບາງ, ທັງມີຄວາມສາມາດໃນດ້ານການກ່ົສາ້ ງເຂົອ່ ນໄຟຟ້ານ້ັາຕົກ. - ນ້ັາກະດິງ ແລະ ນາັ້ ເທີນຍາວ 260 ກມ, ກາເນີດຈາກສາຍພຫູ ວງໄຫຜາ່ ນແຂວງຄາມວ່ ນ, ແຂວງບລິຄາໄຊແລ້ວປຸ່ອງໃສແຸ່ ມຸ່ນ້າັ ຂອງຢຸູ່ເມອງປາກກະດງິ (ແຂວງບລຄິ າໄຊ). ນ້ັາ ກະດິງມີເນ້ັອທ່ີົອ່າງກວ້າງຍ້ອນປະກອບດ້ວຍຫາຍສາຂາ, ເປັນສາຍນແຄບແຕຸ່ເລິກ. ສອງ ຝົັ່ງສາຍນມີຜາຫາຍ, ມີແກ້ງ, ມີຕາດຫາຍ, ມີຄວາມສາມາດສ້າງເຂົ່ອນໄຟຟ້າຂະ ໜາດ ໃຫຍ່ໄດ້ຫາຍແຫຸ່ງ ແລະ ປັດຈບນັ ກາລັງສາ້ ງເຂອົ່ ນໄຟຟາ້ ນຕົກເທີນສອງ. - ນັ້າຽບຍາວ 140 ກມ, ກາເນດີ ຈາກເຂດພຊູ າວ (ແຂວງຊຽງຂວາງ) ໄຫຜ່ານເຂດໄຊສົມບນູ ແລ້ວປຸ່ອງໃສຸ່ແມຸນ່ ້ັາຂອງຢຸູ່ເມອງປາກຊັນ, ເນັ້ອທີ່ົຂອງອາ່ ງນງຽບນອນຢໃຸູ່ ນເຂດທີົ່ ມີຝົນ ຕົກຫາຍ, ໄຫຜ່ານພມູ ສັນຖານສງູ . ດົ່ງັ ນນັ້ , ຈົງ່ຶ ມີແກ້ງມີຕາດຫາຍບ່ສົ ະດວກໃນການຄົມ ມະນາຄົມແຕມຸ່ ີຄວາມສາມາດສາ້ ງເຂອ່ົ ນໄຟຟາ້ ນຕກົ . - ນາ້ັ ຫນີ ບນູ ຍາວ 130 ກມ, ເກດີ ຈາກພຫູ ີນປູນ ຢຸ່ທູ າງພາກເໜອຂອງແຂວງຄາມວ່ ນ, ໄຫປຸອ່ ງໃສແຸ່ ມຸ່ນາ້ັ ຂອງຢູຸເ່ ມອງຫີນບນູ . - ນາ້ັ ຊນັ ຍາວ 115 ກມ, ເກີດຈາກເຂດພສູ າມສມໄຫປຸ່ອງໃສແຸ່ ມຸ່ນາັ້ ຂອງຢູຸ່ເມອງປາກຊນັ . ນຊັນ ແລະ ນາຽບໄດ້ເປນັ ຂວົ ຕົ່ລະຫວ່າງເມອງທາ່ ໂທມກັບເຂດທົງ່ ພຽງແມຸ່ນັ້າຂອງ. ນັ້າຊນັ ແລະ ນ້າັ ງຽບໄດ້ສ້າງທົງ່ ພຽງປາກຊນັ ເຊ່ົິງເປັນທງົ່ ພຽງທມ່ີົ ຄີ ວາມອດົມສົມບນູ ດີ ຕອບ3: ຊັບພະຍາກອນບ່ົແຮມຸ່ ີຄວາມຈາເປັນ ແລະ ສາຄັນຕົ່ການພັດທະນາເສດຖະກິດຂອງປະ ເທດໜ່ຶົງໆ. ຕົກ່ ັບປະເທດລາວ, ໃນເງ່ອົ ນໄຂທີົ່ເສດຖະກິດຍງັ ບ່ົທນັ ຂະຫຍາຍຕວົ , ຍັງ ມີລັກສະນະ ທາມະຊາດ ແລະ ເຄົ່ິງທາມະຊາດຢູຸນ່ ັ້ີ, ຊບັ ພະຍາກອນຫນາ້ ດິນ ເຊ່ົັນ ປຸ່າໄມ້, ດິນ, ນ້ັາ ແລະ ອົນ່ ໆ ມີບດົ ບາດສາຄນັ ຍິົ່ງຕົ່ການຄົງຕົວ ແລະ ຂະຫຍາຍຕົວຂອງທາມະຊາດ ລາວ, ແຕຸ່ໃນອະນາຄົດການອາໄສແຕຸ່ຊັບພະຍາກອນເຫົ່ານັ້ນຈະບົ່ສາມາດຕອບສະໜອງຕາມຄວາມຕ້ອງການຂອງປະຊາດໄດ້, ດັົ່ງນັ້ນ, ປະເທດເຮົາຈະຕ້ອງໄດ້ດາເນີນການຂດຄ້ົັນ ຊັບພະຍາກອນແຮທຸ່ າດທມີົ່ ີຢູຸ່ໃນ ເທດ ໃຫ້ມີປະໂຫຍດສູງສດຕກ່ົ ບັ ການພດັ ທະນາປະເທດຊາດໃຫມ້ ຄີ ວາມຈະເລີນເຂ້ັມແຂງເທົ່າທຽບກບັ ຊາດອນ່ົ ໆໃນໂລກ. ຕອບ4: ແຮຸທ່ າດທມີົ່ ີຢຸູ່ ປະເທດລາວຮວມມ:ີ - ແຮຸທ່ າດທົ່ມີ ລີ າຄາແພງໄດແ້ ກ່ຄຸ າ, ເງິນ, ປະລາຕນິ . - ແຮ່ໂຸ ລຫະສອີ ນ່ົ ໆໄດແ້ ກ່ເຸ ຫກັ , ທອງ, ຊນ, ສງັ ກະສີ, ກົ່ວ, ຕງັ ສະແຕນ, ອາລູມນີ ຽມ, ມັງການ... - ແຮພຸ່ ະລງັ ງານໄດແ້ ກຸ່ຖ່ານຫີນ, ໂທລ,ີ ນາ້ັ ມນັ .... - ແຮຸ່ອະໂລຫະໄດແ້ ກມຸ່ າດ, ຟດົ ຟາດ, ເກອ... - ໂລຫະທມ່ີົ ຫີ ນອ້ ຍ ແລະ ຫາຍາກໄດ້ແກ່ອຸ ັງຕມີ ອນ, ໂມລບິ ແດນ, ບາຫອດ... - ຫນີ ແລະ ດນິ ຊະນດິ ຕ່າງໆມຫີ ີນມກີ າ, ແກ້ວປະເສດີ , ຫນີ ອ່ອນ, ພອຍ, ໂດໂລມິດ, ດິນ ໜຽວ, ດິນຂາວ (ກາວເລງັ ), ຫນີ ປນູ , ຫນີ ກາວ... ຕອບ5: ບນັ ດາບົ່ແຮຸ່ທ່ົໄີ ດຂ້ ດຄັົ້ນໃນປັດຈບນັ 35

- ແຮຸເ່ ຫັກເຂດຊຽງຂວາງ ແລະ ຫວົ ພັນໄດຖ້ ກນາໃຊໂ້ ດຍປະຊາຊນົ ທ້ອງຖົິນ່ ມານານແລວ້ , ປດັ ຈບນັ ໄດເ້ ລົ່ີມມີການຂດເຈາະເພ່ອົ ການຂດຄັ້ນົ ໃນອະນາຄົດ. - ແຮ່ກຸ ວົ່ ຢຸູ່ບົແ່ ໜຸ່ງ-ໂພນຕັ້ວິ ໄດຖ້ ກຂດຄົ້ັນມາແຕປຸ່ ີ 1923 ແຕຸ່ໄດ້ຂາຍເປັນວັດຖດິບອອກຕ່າງປະເທດ. - ແກວ້ ປະເສດີ ຕາມລອ້ ງແມຸ່ນັ້າຂອງໃນແຂວງບົແ່ ກວ້ ໄດ້ຮບັ ການຂດຄົນ້ັ ຕາມໂຄງການຂອງລດັ ຖະບານ ແລະ ການຮ່ວມມກັບຕາ່ ງປະເທດ. - ເກອໄດ້ຮບັ ການຂດຄ້ນັົ ມາແຕຸດ່ ົນນານແລວ້ ໂດຍສະເພາະແມນຸ່ ້ັາຢຸູແ່ ຂວງຜັ້ົງສາລີ, ອດມົ ໄຊ, ວຽງຈນັ , ນະຄອນຫວງວຽງຈນັ ... - ຫນີ ປນູ ຂດຄັົນ້ ຫາຍໃນບນັ ດາແຂວງພາກເໜອ ແລະ ພາກກາງຂອງປະເທດເພອ່ົ ຮບັ ໃຊ້ ການສ້າງທາງ ແລະ ອົນ່ ໆ. - ຫນີ ກາວໄດຮ້ ັບການຂດຄົັ້ນຢຸາ່ ງຫວງຫາຍໃນປັດຈບນັ ໂດຍສະເພາະຢຸູ່ແຂວງຄາມວ່ ນ, ສະ ຫວັນນະເຂດ ແລະ ວັງວຽງ (ແຂວງວຽງຈັນ). - ຖ່ານຫີນພວມໄດ້ຮັບການຂດຄົ້ັນ ເຊ່ົັນ ຢຸູ່ເຂດເມອງວັງວຽງ (ແຂວງວຽງຈັນ), ເມອງຫ້ວຍ ຊາຍ (ແຂວງບົແ່ ກ້ວ). ການຂດຄົ້ັນຄາກພວມດາເນນີ ການແບບອດສາຫະກາາຢຸູ່ ແຂວງສະຫວນັ ນະເຂດ ແລະ ຢູຸ່ ແຫງຸ່ ອນ່ົ ໆອີກ. ເມ່ອົ ກ່ອນປະຊາຊນົ ລາວກພຽງແຕເຸ່ ຂິງ-ຮອ່ ນຕາມລາແມ່ນຸ າັ້ ຂອງ ແລະສາຂາຂອງມັນ. ມອບວຽກບາ້ ນ: ແມນຸ່ າ້ັ ຂອງມີຄວາມສາຄນັ ແນວໃດຕົ່ປະເທດລາວເຮົາ ແລະ ມີສາຂາໃດແດຸ່?  ຜ່ານການຮຽນ-ການສອນບດົ ຮຽນໃນບົດນັ້ເີ ຫນັ ວ່ານກັ ຮຽນມຄີ ວາມຮູ້ ແລະ ຄວາມເຂ້ົັາໃຈເນອ້ັ ໃນສາຄນັ ດງ່ົັ ນັ້:ີ ແຜນວາດຊວ່ ຍຈ ບົດບາດ ແລະ ຄວາມສາຄັນຂອງນາ້ັ ໄດແ້ ກຸ່ - ນາ້ັ ເປນັ ສົິ່ງຈາເປນັ ທ່ຄົີ ົນເຮົາໃຊໄ້ ວ້ສາລັບດ່ົມ, ສາລບັ ປງແຕງຸ່ ອາຫານ, ຊາລະຮາ່ ງກາຍແລະ ອ່ົນໆອີກ. - ນັ້າມີຄວາມຈາເປັນສາລບັ ການປກູ ຝັງ-ລຽ້ ງສດັ , ເປນັ ບອ່ ນຢຸູ່ອາໄສຂອງປາ ແລະ ສດັ ນາ້ັ ອນົ່ ໆທ່ີເົ ປນັ ອາຫານຂອງຄົນເຮາົ . - ໃນດ້ານອດສາຫະກາໄດນ້ າໃຊເ້ ຂາົ້ັ ໃນຂະບວນການຜະລິດ. - ນ້ັາເປນັ ແຫ່ົງສາ້ ງເຂົ່ອນໄຟຟ້ານຕກົ ເພ່ົອຜະລດິ ກະແສໄຟຟ້າ. - ແມນຸ່ າັ້ ລາເຊເປັນເສັ້ນທາງຄມົ ມະນາຄມົ ຂົນສງົ່ ທາງນ້າັ ທສົ່ີ າຄນັ (ເສັນ້ ທາງຄມົ ມະນາຄົມ ທາອດິ ຂອງລາວກແມຸ່ນເສນັ້ ທາງນີ້)ັ . - ທິວທດັ ທາມະຊາດລ້ອງແມຸນ່ ັ້າເປນັ ແຫົ່ງທອ່ ງທ່ຽວຂອງມະນດ 36

ແຮຸ່ໂລຫະສີອົ່ນໆໄດ້ແກຸ່ ຫີນ ແລະ ດິນຊະນິດຕ່າງໆມີຫີນມີ ເ ຫັ ກ , ທ ອ ງ , ຊ ນ , ກ າ, ແ ກ້ ວ ປ ະ ເສີ ດ , ຫີ ນ ອ່ ອ ນ , ສັງກ ະສີ , ກ່ົ ວ , ຕັ ງສ ະ ພອຍ, ໂດໂລມິດ, ດິນ ໜຽວ, ດິນ ແຕນ, ອາລູມີນຽມ, ມັງ ຂາວ (ກາວເລງັ ), ຫີນປູນ, ຫີນກາວ ການ... ... ແຮຸພ່ ະລັງງານໄດ້ແກຸຖ່ າ່ ນ ແຮຸ່ທາດທີ່ົມີຢຸູ່ ປະເທດລາວຮວມມີ ຫນີ , ໂທລ,ີ ນາ້ັ ມນັ .... ແ ຮຸ່ ອ ະ ໂ ລ ຫ ະ ໄດ້ ແ ກຸ່ ໂລຫະທີົ່ມີຫນ້ອຍ ແລະ ຫາຍາກ ມາດ, ຟົດຟາດ, ເກອ ໄດ້ແ ກຸ່ອັງຕີມ ອນ , ໂມ ລິບແດນ, ... ບາຫອດ... 37

ບົດສອນ (Understanding by Design) ວິຊາ: ສັງຄມົ ສກຶ ສາ ສາຍປະຖມົ ປີ 2 ບດົ ທີ 6 ການກະສກິ າໃນປະເທດລາວ ເວລາ 3 ຊ່ົວໂມງ ຂນັ້ ຕອນທີ 1 : ຜນົ ໄດຮ້ ັບທຕ່ົີ ອ້ ງການ (Desired Results) ເປົາ້ັ ໝາຍ: (Goal) - ເພ່ົອໃຫ້ນກັ ຮຽນຮູ້ - ເຂັ້ົາໃຈລັກສະນະຂອງວຽກງານກະສີກາໃນລາວ, ປັດໄຈທາງດາ້ ນເສດຖະກິດ ແລະ ຕົ່ການຜະລດິ ກະສີກາ ແລະ ການປູກຟັງ - ເພອ່ົ ໃຫ້ນັກຮຽນສາມາດອະທບິ າຍຮບູ ແບບການຜະລິດກະສີກາໃນລາວ ແລະ ການລຽງສດັ ແລະ ການປະມງົ . ຄວາມເຂາ້ົັ ໃຈ (Understanding) ຄາຖາມທ່ີຈົ າເປັນ(Question) ນັກຮຽນຈະເຂ້ົັາໃຈກ່ຽວກບັ : 1. ລກັ ສະນະຂອງການກະສີກາໃນລາວມຄີ ແນວໃດ? - ລກັ ສະນະຂອງການກະສກີ າໃນລາວ 2. ປດັ ໄຈທາງດາ້ ນເສດຖະກດິ ແລະ ຕ່ກົ ານຜະລິດກະສີກາມີຄແນວໃດ? - ປດັ ໄຈທາງດ້ານເສດຖະກິດ ແລະ ຕ່ົການຜະລິດ 3. ຮູບແບບການຜະລິດຂອງກາສີກາໃນລາວມີຄແນວໃດ? ກະສີກາ 4. ການລຽງສດັ ແມຸ່ນຫຍງັ ? - ການປູກຟງັ 5. ການປະມົງແມຸນ່ ຫຍງັ ? - ຮູບແບບຂອງການຜະລິດກະສີກາໃນລາວ ແລະ ການລຽງສັດ ແລະ ການປະມົງ ທັກສະ (Skill) - ເພົອ່ ໃຫ້ນກັ ຮຽນຮູ້ - ເຂາົັ້ ໃຈລັກສະນະຂອງວຽກງານກະສກີ າໃນລາວ, ປດັ ໄຈທາງດ້ານເສດຖະກິດ ແລະ ຕກ່ົ ານ ຄວາມຮູ້(Knowledge) ຜະລິດກະສີກາ ແລະ ການປູກຟັງ - ເພ່ອົ ໃຫນ້ ັກຮຽນສາມາດອະທິບາຍຮບູ ແບບການຜະລິດກະສີກາໃນລາວ ແລະ ການລຽງສັດ ແລະ ການປະມົງ. ນກັ ຮຽນຈະຮ:ູ້ - ລກັ ສະນະຂອງການກະສກີ າໃນລາວ 38 - ປັດໄຈທາງດ້ານເສດຖະກິດ ແລະ ຕົ່ການຜະລິດ ກະສີກາ - ການປູກຟງັ - ຮູບແບບຂອງການຜະລິດກະສີກາໃນລາວ ແລະ

ການລຽງສັດ ແລະ ການປະມງົ ຂັ້ນຕອນທີ 2: ຫກັ ຖານທໃີົ່ ຊປ້ ະເມນີ ໜ້າວຽກທີົ່ຕ້ອງປະຕິບດັ (Task) ຫກັ ຖານອນ່ົ ໆ (Other Evidence) -ຄູສງັ ເກດການມີສວ່ ນຮວ່ ມໃນກດິ ຈະກາ -ອະທບິ າຍ, ສົນທະນາກບັ ນກັ ຮຽນ, ໃຫ້ນກັ ຮຽນຄັົ້ນຄ້ວາ -ການຖາມຄາຖາມທບ່ີົ ່ເົ ຂາົັ້ ໃຈ ຕອບຄາຖາມເປນັ ກມຸ່ ແລວ້ ລານງານ -ການຕອບຄາຖາມທຄົ່ີ ຖູ າມ -ການລາຍງານຕ່າງໜ້າກມຸ່ -ການສອບເສັງ ຂັນ້ ຕອນທີ 3:ແຜນການຮຽນ ກດິ ຈະກາການຮຽນ: ກິດຈະກາ 1 -ຄແູ ບຸງ່ ນັກຮຽນອອກເປັນກຸມ່ ຕາມຄວາມເໝາະສມົ - ຄູຕັ້ງຄາຖາມໃຫ້ນກັ ຮຽນຄົ້ນັ ຄດິ ໂດຍອງີ ໃສກຸ່ ານຮຽນຜາ່ ນມາດົ່ັງນ້ັ:ີ 1. ລັກສະນະຂອງການກະສກີ າໃນລາວມຄີ ແນວໃດ? 2. ປັດໄຈທາງດາ້ ນເສດຖະກິດ ແລະ ຕ່ກົ ານຜະລິດກະສີກາມຄີ ແນວໃດ? 3. ຮບູ ແບບການຜະລິດຂອງກາສີກາໃນລາວມີຄແນວໃດ? 4. ການລຽງສດັ ແມຸ່ນຫຍງັ ? 5. ການປະມງົ ແມຸ່ນຫຍງັ ? -ຄໃູ ຫ້ຕ່າງໜ້າແຕຸ່ລະກຸມ່ ຂຶນ້ັ ມາລາຍງານຢ່ກຸູ ະດ່ານ -ຄຍູ ອ້ ງຍນກັ ຮຽນ ແລະ ຈດັ ປະເພດໃຫນ້ ັກຮຽນແຕຸ່ລະກຸ່ມ -ຄູ ແລະ ນກັ ຮຽນຮວ່ ມກນັ ສະຫຼຸບຕາມປັ້ມແບບຮຽນ ດັົງ່ ນ້ັີ: ຕອບ1: ປະເທດລາວແມຸ່ນປະເທດກະສກິ າ ໂດຍມປີ ະມານ 78,6% ຂອງປະຊາກອນລາວທີ່ເົ ຮດັ ວຽກເສດຖະກິດໄດຖ້ ເອາົ ການກະສິກາເປນັ ອາຊີບ ແລະ ຍັງແມ່ນຸ ຂະແໜ ງຜະລິດຕັົ້ນຕຂອງສັງຄົມ ລາວ, ເງົອ່ ນໄຂດ້ານທາມະຊາດບວກກັບຄວາມຊນິ ເຄຍີ ທົ່ກີ າຍມາເປນັ ຄວາມຊານິຊານານຂອງປະຊາຊນົ ບັນດາເຜາົ່ ໄດ້ອານວຍຄວາມສະດວກໃຫປ້ ະເທດ ລາວເຮັດການຜະລິດກະສິກາຮອບດ້ານ, ໃນນັ້ນມີເນອ້ັ ທ່ົສີ າມາດນາໃຊເ້ ຂົ້ັາໃນການຜະລດິ ກະສກິ າປະມານ 4.000.000 ເຮກັ ຕາ, ສວ່ ນເນ້ັອ ທທີ ່ສົີ າມາດໃຊ້ປູກຝັງມີຢປູຸ່ ະມານ 2.000.000 ເຮກັ ຕາ, ປະຊາກອນສ່ວນຫາຍມອີ າຊີບເຮດັ ໄຮຸ່, ເຮັດນາເປັນອາຊີບ. ນອກຈາກນັ້ນ, ການລ້ຽງສັດ ແລະ ປູກພດອ່ົນໆເປນັ ອາຊບີ ສາຮອງ. ການກະສິກາເປັນຂະແໜງເສດຖະກິດພ້ັນຖານຂອງຄົນລາວ, ມີຫນ້າທົີ່ຜະລິດສະບຽງອາ ຫານອັນຈາເປນັ ແກຸ່ການບລິໂພກ, ເປັນຂະແໜງການສະໜອງຜນົ ຜະລດິ ໃຫ້ແກຸ່ອດສາຫະກາ 39

ເບາົ ແລະ ສາຄັນກວາ່ ນ້ນັ ການກະສກິ ກໄດ້ສະໜອງສິນຄາ້ ໃຫ້ແກຸ່ຂະແໜງການບລິການ ທັງພາຍໃນ ແລະ ຕ່າງປະເທດ. ປັດຈບັນນ້ີັ, ການກະສິກາໄດ້ສະໜອງ 56,4% ຂອງຜະລດິ ຕະ ພນັ ລວມຍອດ ແຫງຊາດ, ສວ່ ນອດສາຫະກາມພີ ຽງ 17,5% ເທົາ່ ນ້ັນ. ຕອບ2: ປດັ ໄຈດ້ານເສດຖະກດິ ສັງຄົມແມຸ່ນມລີ ັກສະນະຕັດສນິ ເຖິງລະດັບການຂະຫຍາຍຕົວຂອງກະສິກາເຊິງ່ົ ລວມມີ:  ປດັ ໄຈດາ້ ນແນວທາງນະໂຍບາຍ ການການົດນະໂຍບາຍ“ ຖເອົາການຜະລິດກະສິກາເປັນຂະແໜງນາໜ້າ ແລະ ພັ້ນຖານໃນຂະແໜງເສດຖະກິດແຫຸ່ງຊາດ\" ໄດ້ເຮັດໃຫ້ຈັງຫວະການຂະຫຍາຍຕົວຂອງກະສິກາແຕຸ່ປີ 1975 ເປັນຕັົ້ນມາໄດ້ມີບາດກ້າວຂະຫຍາຍຕົວດີຂຶັ້ນ, ນະໂຍບາຍການເປີດກວ້າງການພົງພນັ ຮ່ວມມກັບຕ່າງປະເທດເພົ່ອເປີດກວ້າງຕະຫາດສິນຄ້າ, ນະໂຍບາຍການຜະລິດສນິ ຄ້າ... ນັບແຕຸ່ປີ 1986 ເປັນຕົ້ັນມາ ຍົິ່ງເປັນປັດໄຈຊກດັນໃຫ້ການຜະລິດກະສິກຈະເລີນເຕີບໂຕໃນຂອບເຂດທົ່ວປະເທດ ແລະ ຕົ່ກັບຫົວຫນ່ວຍການຜະລິດ, ດົັ່ງນັ້ນ, ນະໂຍບາຍສົ່ງເສີມ ກະສິກາໃນທກລະດັບຈຶງົ່ ເປັນສ່ົິງຊກດນັ ການຜະລິດກະສິກາໃຫມ້ ີການຫັນປຸ່ຽນໃໝຸ່ຢາຸ່ ງເຂັ້ມແຂງ ເຊັ່ົນ ກະສິກາໄດ້ກ້າວສເູຸ່ ຕັກນິກວິທະສາດນັບມ້ັນັບຫາຍຂຶັ້ນ, ປະລິມານຜົນຜະລິດ ນບັ ມັ້ນັບຫາຍ, ຄນນະພາບຂອງຜະລດິ ຕະພັນກໄດ້ຮບັ ການປັບປງດີຂ້ັຶນເທ່ົອລະກາ້ ວ ແລະ ສາມາດແຂຸ່ງຂັນກັບຕາ່ ງປະເທດໄດ.້  ປັດໄຈດາ້ ນການລງົ ທຶນ ແລະ ເຕກັ ນກິ ວທິ ະຍາການ ທກໆຂະແໜງການເສດຖະກດິ ລ້ວນແຕຸ່ຕ້ອງການເງິນທຶນເພ່ົອຂະຫຍາຍກິດຈະການທລະກິດຂອງຕນົ . ໃນການກະສິກາ, ຄວາມຕ້ອງການໃນດ້ານການເງນິ ທຶນກຫວງຫາຍ ແລະ ຈາ ເປັນໃນ ການຜະລິດ. ເງິນທຶນໃນການກະສກິ າໄດ້ນາໃຊ້ເພ່ອົ ເປດີ ກວ້າງກິດຈະການ (ເນອ້ັ ທີົ່, ຂະແໜງ ການ), ຂະຫຍາຍແນວພນັ (ພັນພດ, ພັນສັດ), ຄາດໄຖ, ສະຖານທເົີ່ ກບັ ຮັກສາ , ອາຫານສດັ , ຝຸນ່ , ຢາປາບສັດຕພູ ດ ແລະ ພະຍາດສັດ... ນອກຈາກນ້ັນ, ເງິນທນຶ ຍັງກ່ຽວພັນກັບວິວັດການເຕກັ ນກິ ໃນການຜະລິດກະສິກາ ເຊ່ົັນ ດາ້ ນກົນຈກັ , ຊົນລະປະທານ, ການ ກົສ່ ້າງພະນັກງານວຊິ າການ ເຕັກນິກ ແລະ ການຄ້ມຄອງ... ສົິ່ງເຫົ່ານັ້ນ, ກເປັນປັດໄຈທົີ່ມີຜົນສະທ້ອນຕົ່ຄວາມກ້າວຫນ້າຂອງ ກະສິກໃນດ້ານປະລິມານ, ສະມັດຖະພາບ ແລະ ຄນ ນະພາບຂອງຜົນຜະລດິ . ໃນປັດຈບັນ, ປດັ ໄຈດ້ານທນຶ ແລະ ເຕັກນິກວິທະຍາການເປັນເງອົ່ ນໄຂຕນົັ້ ຕທົ່ີເຮັດໃຫ້ການ ຜະລດິ ກະສກິ າມຈີ ງັ ຫວະຂະຫຍາຍຕວົ ຢຸ່າງວ່ອງໄວກວ່າໃນໄລຍະຜ່ານມາ.  ປດັ ໄຈດ້ານເສດຖະກິດ ແລະ ຄວາມຕ້ອງການຂອງສງັ ຄົມ ປັດໄຈດ້ານເສດຖະກິດເປັນໄມ້ງັວ ແລະ ແກຸ່ດຶງການຂະຫຍາຍຕົວຂອງຂະແໜງກະສິກາ, ດ້ານໜົ່ຶງປັດໄຈການຂະຫຍາຍຕົວຂອງເສດຖະກິດ ແລະ ສັງຄົມເປັນເສົາຄປະກັນໃຫ້ແກຸ່ ການຜະ ສກາຂະຫຍາຍຕົວດວ້ ຍຈັງຫວະປກົ ກະຕິໄປຕາມການຂະຫຍາຍຕົວຂອງສັງຄມົ . ບັນດາຂະ ການເສດຖະກິດ ແລະ ປດັ ໄຈທ່ີົມຜີ ນົ ສະທ້ອນໂດຍກງົ ຕົກ່ ານຜະລິດກະສິກຮວມ ມີ: - ອດສາຫະກາເປັນຜສູ້ ະໜອງພາຫະນະການຜະລິດ, ຝ່ນຸ , ເກັບຊັຜ້ ນົ ຜະລິດຂອງກະສິກາ. ການຄມົ ມະນາຄມົ ຂົນສງົ່ ສະໜອງພາຫະນະຂົນສງົ່ , ຈລະຈອນຜະລິດຕະພັນ. - ການບລກິ ານການຄ້າຈດັ ສົງ່ ແລະ ຈາໜ່າາຍຜະລດິ ຕະພັນ ໃຫ້ແກຸ່ທອ້ ງຕະຫາດຢູຸ່ພາຍໃນ ແລະ ຕ່າງປະເທດ, ຄວບຄມ ຫ ການດົ ລາຄາສນິ ຄາ້ . - ຄວາມຕ້ອງການໃນການບລິໂພກຂອງສັງຄົມ ແລະ ຈານວນຂອງປະຊາກອນເຊົິ່ງນັບມ້ັ ນັບເພ່ົີມຂ້ຶັນໄດ້ຊກດັນໃຫ້ມີການເພີົ່ມຜົນຜະລິດກະສິກາເພົ່ອບລິໂພ ກນັບມັ້ນັບຫ. (ນບັ ທງັ ຢູຸພ່ າຍໃນ ແລະ ຕ່າງປະເທດ), ການຜະລິດກະສກິ າໃນເຂດທຢົີ່ ຸ່ບູ ່ກົ ັບການ ກຈະເປັນປົກກະຕິ ແລະ ຂະຫຍາຍຕວົ ໄວ. ເວົັ້າລວມແລວ້ , ປັດໄຈດາ້ ນທາມະຊາດ, ເສດຖະກິດ ແລະ ສັງຄມົ ລວ້ ນແຕມຸ່ ີອິດທິພົນສງູ ຕົ່ການຜະລດິ ກະສກິ າຂອງລາວໃນໄລຍະຜ່ານມາ ແລະ ໃນປດັ ຈບນັ . ຕອບ3: 40

 ການຜະລດິ ແບບດງັ້ ເດມີ ການຜະລິດແບບດ້ັງເດີມເປັນມູນເຊ້ັອຂອງປະຊາກອນລາວມາແຕດຸ່ ົນນານແລວ້ ແລະ ຍງັ ຄົງຮກັ ສາໄວ້ຈນົ ເທົາ່ ທກວັນນ້ັີ ຄ ຜະລິດເພ່ອົ ກມ້ ຕົນເອງເປັນຕົັ້ນຕ, ທາການປກູ ຝັງ ແລະ ລ້ຽງສັດ ໃນຂອບເຂດເນັ້ອທແົີ່ ຄບ, ຜະລດິ ເປນັ ແຕຸ່ລະຄອບຄົວ... ດງັົ່ ນນ້ັ , ພດປກູ ແລະ ສດັ ລຽ້ ງຂອງແຕຸລ່ ະ ຄອບຄົວຈງ່ົຶ ປະກອບດວ້ ຍຫາຍຊະນິດ, ການປູກຝງັ ຕ້ັົນຕແມນຸ່ ເຂົັາ້ , ສວ່ ນການລ້ຽງສັດແມຸ່ນສດັ ທົໃີ່ ຊ້ແຮງງານ ແລະ ເປັນອາຫານປະຈາວັນ. ສ່ວນຫາຍໃນເຂດຊນົ ນະບົດຮູບການຜະລິດນັີ້ຍັງອີງ ໃສທຸ່ າມະຊາດເປນັ ຕ້ັົນຕ ດົັ່ງນັນ້ , ສະມັດຖະພາບ, ປະລິມານ, ຊະນິດພດ, ສັດລຽ້ ງຍງັ ຈາກດັ ແລະ ຂ້ັຶນກບັ ຂ້ສັ ະດວກ ຫ ຂຫັ້ ຍງ້ ຍາກຂອງປດັ ໄຈທາມະຊາດ, ຮູບການການຜະລິດແບບດງ້ັ ເດີມນ້ັີໄດ້ ເຮດັ ໃຫ້ການເຕັ້ົາໂຮມບ້ານເຮອນ ຫ ເຕ້ົັາໂຮມຄອບຄົວຜູ້ຜະລິດມລີ ັກສະນະຂຶັ້ນກບັ ພ້ນັ ທີົ່ການຜະລິດ. ປັດຈບັນ, ການຜະລິດແບບດ້ັງເດີມຍັງຄົງຮັກສາໄວ້ເຖິງມູນເຊັ້ອການຜະລິດສະເພາະຂອງ ແຕຸ່ລະຊົນເຜ່ົາ, ແຕຸ່ກມີບາງເຂດທີ່ົໄດ້ມີການຫັນປຸ່ຽນສະພາບການຜະລິດດ້ວຍການປຸ່ຽນ ອາຊີບ ຫ ເພີ່ົມຂະຫຍາຍການຜະລິດຕມົ່ ໂດຍປະສານສມົ ທົບກັບການນາໃຊເ້ ທັກນກິ ວິທະຍາການໃໝຸໆ່ ກ ຕາມ ແຕຸ່ການຜະລິດແບບດງັ້ ເດີມກຍງັ ຮກັ ສາເດມີ ຢຸູ່.  ການຜະລດິ ແບບທັນສະໄໝ ການຜະລິດກະສິກາຕາມຮູບແບບທັນສະໄໝນ້ີັ ຫາກເກີດຂ້ັຶນໄດ້ໃນໄລຍະໝົ່ໆມານັ້ີ, ການ ຜະລິດແບບໃໝຸ່ນ້ັີມີລັກສະນະແຕກຕ່າງກັນທາງດ້ານຮູບແບບ ແລະ ຂະໜາດຂອງການ ຜະລດິ ເຊ່ິົງສະແດງອອກໃນແຕ່ລຸ ະໄລຍະດັ່ົງນັ້:ີ - ໄລຍະຕ້ົັນຂອງການປຸ່ຽນແປງ ຄ ໃນສະໄໝທົ່ີປະເທດເຮົາຕົກເປັນເມອງຂ້ຶັນຂອງຝຣັ່ົງ ແລະ ອາເມລິກາ, ຮູບແບບການຜະລິດຂະໜາດໃຫຍ່ໃນນິຄົມປູກພດອດສາຫະກາ ແລະ ການ ລ້ຽງສັດນ້ອຍໄດ້ຮບັ ການກົ່ສ້າງຂັຶ້ນເປັນຕັົ້ນແມຸ່ນການປູກກາເຟ, ຢາງພາລາ, ການລ້ຽງງວົ , ລ້ຽງໄກຸ່... ຮບູ ແບບການຜະລິດແບບລວມສູນນ້ີັໄດ້ເຮັດໃຫ້ປະລມິ ານ ການຜະລິດເພີົມ່ ຂ້ັຶນ, ຍອ້ ນວ່າຈດປະສົງຕົັ້ນຕຂອງການຜະລິດແມຸນ່ ເພອົ່ ເປັນສນິ ຄາ້ ສະໜອງແກຸຄ່ ວາມຕອ້ ງ ການຂອງຕະຫາດ. - ໄລຍະແຕຸ່ສະຖາປະນາປະເທດສາທາລະນະລັດປະຊາທິປະໄຕປະຊາຊົນລາວມາເຖິງປີ 1985 ຍ້ອນການປຸ່ຽນແປງລະບອບສັງຄົມ, ການພັດທະນາດ້ານເສດຖະກິດຕາມ ຈດປະສົງໃໝຸ່ຂອງຊາດ ແລະ ຮູບແບບການຜະລດິ ແບບໃໝຸ່ໄດຮ້ ັບການກົສ່ ້າງຂນັ້ຶ , ຢຸູ່ໃນນ້ັນຂະ ແໜງການກະສິກາກໄດ້ສ້າງຮູບແບບການຜະລິດໃໝຸ່ຂຶ້ັນ ເຊັ່ົນ ສະຫະກອນ ກະເສດ, ສະຫະ ກອນຮວມຫມຸູ່, ນິຄົມກະເສດ.. ອັນໄດ້ເຮັດໃຫ້ຮູບແບບການຜະລິດມລີ ັກສະນະປຸ່ຽນແປງ, ແຕ່ລຸ ະຫວົ ຫນ່ວຍການຜະລິດກໄດ້ເລົ່ງັ ໃສສຸ່ ະໜອງຜົນຜະລິດ ໃຫ້ແກຸ່ສະມາຊິກຢຸູ່ໃນສະຫະ ກອນ, ໃນນິຄົມ ແລະ ສັງຄົມ. ແຕຸ່ຍ້ອນຂາດເຂີນທາງທຶນ, ຂາດເຂີນພະນັກງານຄ້ມຄອງ, ຂາດພະນັກງານວິຊາການ, ຂາດບົດຮຽນໃນ ການຈດັ ຕງັ້ , ຂາດບົດຮຽນດ້ານທລະກດິ ... ດງ່ົັ ນ້ັນ, ໜ່ວຍການຜະລິດດ່ົັງກ່າວນ້ັີຈ່ງຶົ ຄອ່ ຍໆສະຫາຍຕວົ ໄປ, ເຖິງຢາຸ່ ງໃດກຕາມ, ນບັ ຕງັ້ ແຕຸ່ຮບູ ແບບການຜະລດິ ແບບລວມໝຸູ່ ໄດ້ກາເນີດຂັ້ຶນນັ້ນ, ວິທະຍາສາດທີ່ົກ່ຽວຂ້ອງ ແລະ ບົດຮຽນຕ່າງໆຢຸ່າງຫວງຫາຍໄດ້ຮັບການສະສົມໄວ້ເພົ່ອເປັນທິດທາງແກຸ່ການດາເນີນການ ຜະລິດຂອງຊາວກະສິກອນ ໄລຍະຕົ່ໄປ. - ນັບແຕຸ່ປີ 1986 ເປັນຕ້ັົນມາ, ຍ້ອນການປຸ່ຽນແປງໃໝຸ່ດ້ານແນວທາງນະໂຍບາຍຂອງລັດ ຖະບານ, ຍ້ອນໄດ້ຮັບອິດທິພົນຈາກເສດຖະກິດສາກົນໂດຍສະເພາະແມນຸ່ ປະເທດ ອ້ອມ ຂ້າງ, ດົ່ງັ ນັນ້ ຮບູ ການຜະລິດໄດ້ຫັນຈາກການຜະລດິ ເພົ່ອກ້ມຕົນເອງກ້າວໄປສຸູ່ການຜະລິດ ສິນຄາ້ ເພ່ອົ ສະໜອງແກຸສ່ ັງຄົມ ແລະ ທ້ອງຕະຫາດ, ເຖິງວ່າຫົວຫນ່ວຍການ ຜະລດິ ຍັງຮັກ ສາແບບເດມີ ທີ່ົເປັນແຕຸ່ລະຄອບຄວົ , ແຕກຸ່ ມກີ ານຜະລິດ ແລະ ຈດປະສົງຂອງການຜະລິດ ໄດເ້ ປັນປັດໄຈກະຕ້ນໃຫ້ປະລິມານການຜະລິດເພົ່ີມຂ້ັຶນຢຸ່າງຕົ່ເນົ່ອງ ແລະ ມີຫາຍຂະແໜງ ການໃໝຸ່ເກີດຂ້ັຶນເຊ່ິົງເມົ່ອກ່ອນອາຊີບຂອງຊາວກະສິກອນແມຸ່ນປູກເຂ້ັົາຕ້ັົນຕ, ການລ້ຽງ ສັດເປັນຂະແໝງສາຮອງ.ປັດຈບັນຫາຍຄອບຄົວໄດ້ມີການ ຫັນປ່ຽຸ ນອາຊບີ ການຜະລດິ ເຊງ່ົິ ມບີ າງຄອບຄວົ ທີ່ົຜະລດິ ສະເພາະ, ບາງຄອບຄົວໄດມ້ ກີ ານຜະລດິ ປະສົມປະສານ. 41

ຕອບ4: ການລ້ຽງສັດ ແລະ ຫາປາເປັນຂະແໜງຫນ່ົຶງຂອງການຜະລິດກະສິກາ ເຊ່ົິງມນັ ຕິດພນັ ກັບ ຂະແໜງການປກູ ຝງັ ເຊັນົ່ ປະກອບເປັນພາຫະນະລາກແກຸ່, ສະໜອງຝຸ່ນ.... ຂະແ ໜງການລຽ້ ງສັດ ແລະ ຫາປາເປັນແຫ່ງົ ສະໜອງອາຫານປະຈາວນັ ແລະ ເປນັ ແຫົ່ງລາຍໄດ້ທີມ່ົ ຮີ ອບວຽນຜະລິດໄວ ພສມົ ຄວນໂດຍສະເພາະແມຸນ່ ການລ້ຽງສັດນອ້ ຍ, ການລຽ້ ງປາ. ດັົ່ງນັ້ນ, ລັດຖະບານຈົຶ່ງໄດ້ເອົາໃຈຊກຍູ້ສົ່ງເສີມການລ້ຽງສັດ ແລະ ຂະຫຍາຍຕາຫນ່າງສັດ ຕະວະແພດ, ການບລິການສິນເຊົ່ອໃຫ້ນັບມ້ັນັບກວ້າງອອກ ເຊົ່ິງເຮັດໃຫ້ການລ້ຽງສັດ ຂະຫຍາຍຕົວ ໄວພສມົ ຄວນ. ວຽກບາ້ ນ: ການປູກຟັງ ແລະ ການລຽ້ ງສັດໃນປະເທດເຮົາເປນັ ຄແນວໃດ?  ຜາ່ ນການຮຽນ-ການສອນບດົ ຮຽນໃນບດົ ນີັ້ເຫນັ ວາ່ ນັກຮຽນມີຄວາມຮູ້ ແລະ ຄວາມເຂາົ້ັ ໃຈເນອ້ັ ໃນສາຄນັ ດົ່ງັ ນັີ:້ 42

ປັດໄຈດາ້ ນແນວທາງ ແຜນວາດຊວ່ ຍຈ ປັດໄຈດ້ານເສດຖະກິດ ແລະ ນະໂຍບາຍ ຄວາມຕ້ອງການຂອງສັງຄົມ ປັດໄຈດາ້ ນເສດຖະກິດສັງຄົມແມຸນ່ ມີ ປັ ດ ໄ ຈ ດ້ ານ ກ ານ ລົ ງທຶ ນ ລັກສະນະຕັດສິນເຖິງລະດັບການ ການຜະລດິ ແບບດັ້ງເດີມ ແລະ ເຕກັ ນິກວທິ ະຍາການ ຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງກະສິກາເຊງ່ິົ ລວມມີ: ການຜະລິດແບບທັນ ສະໄໝ 43

ບດົ ສອນ (Understanding by Design) ວິຊາ: ສງັ ຄມົ ສກຶ ສາ 2 ສາຍປະຖມົ ປີ 2 ບົດທີ 7 ອດສາຫະກາ ແລະ ຫດັ ຖະກາໃນປະເທດລາວ ເວລາ 3 ຊົ່ວໂມງ ຂັ້ນຕອນທີ 1 : ຜນົ ໄດຮ້ ັບທຕີ່ົ ອ້ ງການ (Desired Results) ເປ້ັາົ ໝາຍ: (Goal) - ເພ່ົອໃຫນ້ ັກຮຽນຮູ້ - ເຂ້ົັາໃຈບັນດາຂະແໜຸ່ງອດສາຫະກາ ແລະ ຫັດຖະກາໃນປະເທດລາວ - ເພ່ົອໃຫນ້ ກັ ຮຽນສາມາດອະທບິ າຍຂະແໜຸ່ງອດສາຫະກາ ແລະ ຫດັ ຖະກາໃນປະເທດລາວ ຄວາມເຂາ້ົັ ໃຈ (Understanding) ຄາຖາມທ່ຈົີ າເປນັ (Question) ນກັ ຮຽນຈະເຂ້າັົ ໃຈກ່ຽວກບັ : 1. ຂະແໜງຸ່ ອດສາຫະກາມີຄວາມສາຄັນຄແນວໃດ? - ຂະແໜງຸ່ ອດສາຫະກາ 2. ຂະແໜ່ງຸ ຫດັ ຖະກາມຄີ ວາມສາຄັນຄແນວໃດ? - ຂະແໜຸງ່ ຫັດຖະກາ ຄວາມຮູ້(Knowledge) ທກັ ສະ (Skill) ນັກຮຽນຈະຮ:ູ້ - - ຂະແໜຸ່ງອດສາຫະກາ - ຂະແໜງຸ່ ຫັດຖະກາ ຂນັ້ ຕອນທີ 2: ຫກັ ຖານທໃົ່ີ ຊປ້ ະເມນີ ໜ້າວຽກທີ່ຕົ ອ້ ງປະຕບິ ັດ (Task) ຫັກຖານອ່ນົ ໆ (Other Evidence) -ຄູສງັ ເກດການມສີ ່ວນຮ່ວມໃນກິດຈະກາ -ອະທິບາຍ, ສນົ ທະນາກັບນກັ ຮຽນ, ໃຫນ້ ກັ ຮຽນຄັົ້ນຄ້ວາ -ການຖາມຄາຖາມທ່ບົີ ່ເົ ຂາົັ້ ໃຈ ຕອບຄາຖາມເປັນກຸ່ມແລວ້ ລານງານ -ການຕອບຄາຖາມທ່ີຄົ ູຖາມ -ການລາຍງານຕ່າງໜ້າກຸມ່ -ການສອບເສງັ 44

ຂນັ້ ຕອນທີ 3:ແຜນການຮຽນ ກິດຈະກາການຮຽນ: ກິດຈະກາ 1 -ຄູແບຸ່ງນກັ ຮຽນອອກເປັນກ່ມຸ ຕາມຄວາມເໝາະສົມ - ຄູຕັງ້ ຄາຖາມໃຫ້ນກັ ຮຽນຄົ້ນັ ຄດິ ໂດຍອີງໃສຸ່ການຮຽນຜາ່ ນມາດັ່ົງນ້:ັີ 1. ຂະແໜງຸ່ ອດສາຫະກາປະກອບມຂີ ະແໜຸ່ງການໃດແດຸ່? 2. ອດສາຫະກາກົນຈັກແມນຸ່ ອດສາຫະກາແນວໃດ? 3. ຂະແໜຸ່ງຫັດຖະກາປະກອບມີຂະແໜຸງ່ ການໃດແດ?ຸ່ -ຄໃູ ຫ້ຕ່າງໜາ້ ແຕລຸ່ ະກຸມ່ ຂັ້ຶນມາລາຍງານຢຸູກ່ ະດ່ານ -ຄູຍ້ອງຍນກັ ຮຽນ ແລະ ຈັດປະເພດໃຫນ້ ກັ ຮຽນແຕລຸ່ ະກຸ່ມ -ຄູ ແລະ ນກັ ຮຽນຮ່ວມກນັ ສະຫຼຸບຕາມປ້ມັ ແບບຮຽນ ດົັ່ງນ:ີ້ັ ຕອບ1: ມຂີ ະແໜງຸ່ ການດ່ງົັ ນ:ັີ້ - ອດສາຫະກາເບົາ - ຂະແໜງອດສາຫະກາພະລງັ ງານ - ອດສາຫະກາຂດຄົ້ນັ ບ່ົແຮຸ່ - ອດສາຫະກາຜະລດິ ວັດສະດກົ່ສາ້ ງ - ອດສາຫະກາເຄມີ - ອດສາຫະກາໄມ້ ຕອບ2: ອດສາຫະກາຂະແໜງນັ້ຢີ ູຸ່ລາວເຮາົ ພຽງແຕຸ່ເປນັ ຮູບຮ່າງເຊ່ົິງຕັົນ້ ຕແມນຸ່ ຂະແໜງການຮັບ ໃຊກ້ ານກະສິກາ ເຊັ່ນົ ພາ້ , ຈກົ , ສຽມ, ຊວ້ານ, ຄ... ນອກຈາກນຍີັ້ ັງມີໂຮງງານ ສອ້ ມແປງ ໂຮງງານປະກອບ ແລະ ຜະລດິ ພາຫະນະອາໄຫ່ົ ເຊົັນ່ ໂຮງງານກນົ ຈັກດົງຈອງ, ນາຊາຍທອງອຕູ ່ົເຮອຫກັ 4... ນອກຈາກນັ້ນອີກຍັງມໂີ ຮງກຶງ, ໂຮງຊຽ່ ນ ແລະ ອຸ່ສູ ້ອມແປງ ຂະໜາ ຂະໜາດກາງພາຍໃນເມອງ ແລະ ແຂວງຕ່າງໆຫາຍສມົ ຄວນ, ແຕຸ່ສ່ວນຫາຍແມຸ່ນນາ ແລະ ວັດສະດຈາກຕ່າງປະເທດເປັນຕນ້ັົ ຕ. ຕອບ3: ການຫດັ ຖະກຢຸູປ່ ະເທດລາວມຫີ າຍຂະແໜງການ ເຊັົນ່ ການຕ່ົາຫກູ , ການຈັກສານ, ການຖັກແສ່ວຸ , ການປັນ້ ຫົ່, ການຄວັດແກະສະຫກັ , ການລະບາຍສີ, ການຊ່າງເຄົອ່ ງ ເຮອນ, ການຕກີ ານຕີເງນິ -ຄາ ແລະ ອົ່ນໆເຊິົງ່ ພວມມບີ ດົ ບາດສາຄັນຕົເ່ ສດຖະກດິ ແຫງຸ່ ຊາດ, ແຕກຸ່ ານຫັດຖະກ\" ຂະແໜງຕ່າງໆເຫົ່ານ້ີັທົ່ວໄປຍງັ ຜະລດິ ໃນລະດບັ ຄອບຄົວ ແລະ ສ່ວນ ຫາຍກຂະຫຍາຍຢ່ໃຸູ ນເຂດຊນົ ນະບດົ , ໃນນນ້ັ ຂະຫຍາຍຫາຍກວ່າຫມູແຸ່ ມຸ່ນບາງຂະແໜງການ ເຊັົ່ນ ການຕ່າົ ຫູກ ແລະ ການຈັກ ສານເປັນຕນົ້ັ . ວຽກບ້ານ:ພັກ ແລະ ລດັ ຖະບານໄດ້ມີການສງ່ົ ເສີມບນັ ດາຂະແໜ່ງຸ ການອດສາຫະກາ ແລະ ຫັດຖະກາຄແນວໃດ? 45

 ຜາ່ ນການຮຽນ-ການສອນບົດຮຽນໃນບດົ ນເັີ້ ຫັນວາ່ ນັກຮຽນມຄີ ວາມຮູ້ ແລະ ຄວາມເຂ້ັົາໃຈເນ້ອັ ໃນສາຄັນດັ່ົງນ້:ີັ ແຜນວາດຊວ່ ຍຈ ອດສາຫະກາເບາົ ອດສາຫະກາໄມ້ ຂະແໜງອດສາຫະ ຂະແໜຸງ່ ອດສາຫະກາ ອດສາຫະກາເຄມີ ກາພະລງັ ງານ ອດສາຫະກາຂດຄນ້ົັ ບົ່ແຮຸ່ ອດສາຫະກາຜະລິດ ວດັ ສະດກົ່ສ້າງ 46

ບົດສອນ (Understanding by Design) ສາຍປະຖມົ ປີ 2 ວຊິ າ: ສັງຄມົ ສກຶ ສາ 2 ພາກທີ 2 ປະຫວດັ ສາດ ບົດທີ 8 ຂະບວນການຕສ່ົ ູ້ຂອງປະຊາຊົນລາວຕາ້ ນພວກລາ່ ເມອງຂຶ້ັນຝຣງ່ັົ ເວລາ 3 ຊວ່ົ ໂມງ ຂ້ນັ ຕອນທີ 1 : ຜນົ ໄດຮ້ ບັ ທຕົ່ີ ອ້ ງການ (Desired Results) ເປັາ້ົ ໝາຍ: (Goal) - ເພົ່ອໃຫນ້ ັກຮຽນຮູ້ - ເຂັ້າົ ໃຈຂະບວນການຕົສ່ ູ້ຂອງປະຊາຊົນລາວຕາ້ ນລາ່ ເມອງຂັຶ້ນຝຣ່ັົງ, ການຍດຶ ອານາດຂອງປະຊາຊົນລາວ - ເພົອ່ ໃຫ້ນັກຮຽນສາມາດອະທບິ າຍໄດເ້ ຖງິ ການເຂ້ົັາມາຮກຮານຂອງພວກລາ່ ເມອງຂັ້ຶນຝຣົ່ັງໃນແຕລຸ່ ະໄລຍະ ຄວາມເຂັ້ົາໃຈ (Understanding) ຄາຖາມທຈ່ົີ າເປນັ (Question) ນັກຮຽນຈະເຂາັົ້ ໃຈກຽ່ ວກັບ: 1. ພວກລາ່ ເມອງຂຶ້ນັ ພະຝຣົັງ່ ປກົ ຄອງລາວຄແນວໃດ? - ການປົກຄອງຂອງຈັກກະພັດລ່າເມອງຂຶ້ັນຟຣັ່ົງຢຸູ່ 2. ຂະບວນການຕ່ົສ້ຂູ ອງປະຊາຊົນລາວບັນດາເຜ່ົາສະແດງອອກຄແນວໃດ? ລາວ 3. ປະເທດເຮົາຍດຶ ອານາດ ແລະ ປະກາດເອກະລາດໃຫໂ້ ລກຮບັ ຮຄູ້ ແນວໃດ? - ຂະບວນການຕສົ່ ຂູ້ ອງປະຊາຊົນລາວ - ຂະນວນການຍຶດອານາດ ທກັ ສະ (Skill) - ເພົ່ອໃຫ້ນັກຮຽນຮູ້ - ເຂັົ້າໃຈຂະບວນການຕ່ົສູ້ຂອງປະຊາຊົນລາວຕ້ານລ່າເມອງຂຶ້ັນຝຣົັ່ງ, ການຍຶດອານາດຂອງ ຄວາມຮູ້(Knowledge) ປະຊາຊນົ ລາວ - ເພອ່ົ ໃຫນ້ ກັ ຮຽນສາມາດອະທບິ າຍໄດເ້ ຖິງການເຂັາ້ົ ມາຮກຮານຂອງພວກລາ່ ເມອງຂຶ້ັນຝຣ່ັົງໃນແຕຸ່ລະໄລຍະ ນກັ ຮຽນຈະຮູ:້ - ການປົກຄອງຂອງຈັກກະພັດລ່າເມອງຂຶັ້ນຟຣົ່ັງຢຸູ່ ລາວ - ຂະບວນການຕສ່ົ ຂູ້ ອງປະຊາຊນົ ລາວ - ຂະນວນການຍດຶ ອານາດ 47

ຂນັ້ ຕອນທີ 2: ຫກັ ຖານທໃົີ່ ຊປ້ ະເມນີ ໜ້າວຽກທົ່ຕີ ອ້ ງປະຕບິ ັດ (Task) ຫັກຖານອ່ົນໆ (Other Evidence) -ຄູສັງເກດການມສີ ວ່ ນຮວ່ ມໃນກດິ ຈະກາ -ອະທິບາຍ, ສົນທະນາກັບນັກຮຽນ, ໃຫນ້ ກັ ຮຽນຄັນ້ົ ຄ້ວາ -ການຖາມຄາຖາມທົ່ບີ ົ່ເຂາົັ້ ໃຈ ຕອບຄາຖາມເປັນກຸມ່ ແລ້ວລານງານ -ການຕອບຄາຖາມທີົຄ່ ູຖາມ -ການລາຍງານຕາ່ ງໜາ້ ກ່ມຸ -ການສອບເສງັ ຂັນ້ ຕອນທີ 3:ແຜນການຮຽນ ກດິ ຈະກາການຮຽນ: ກິດຈະກາ 1 -ຄູແບຸງ່ ນກັ ຮຽນອອກເປນັ ກມຸ່ ຕາມຄວາມເໝາະສົມ - ຄຕູ ັງ້ ຄາຖາມໃຫ້ນັກຮຽນຄນ້ັົ ຄດິ ໂດຍອງີ ໃສ່ກຸ ານຮຽນຜາ່ ນມາດ່ົັງນີ້ັ: 1. ການປກົ ຄອງໄລຍະທົີ່ 1 ( ຄ.ສ 1893 - 1895 )ຂອງພວກລ່າເມອງຂັນ້ຶ ຝຣັງົ່ ມີຄແນວໃດ? 2.ການປກົ ຄອງໄລຍະທ່ົີ 2 ( ຄ.ສ 1895 -1899 )ຂອງພວກລາ່ ເມອງຂ້ນຶັ ຝຣັ່ົງມີຄແນວໃດ? 3. ການປກົ ຄອງໄລຍະທ່ີົ 3 ( ຄ.ສ 1899 - 1941 ) ຂອງພວກລ່າເມອງຂຶັນ້ ຝຣງົັ່ ມຄີ ແນວໃດ? 4.ຂະບວນການຕົ່ສູ້ພາຍໃຕ້ການນາພາຂອງພກ່ົ ະດວດ (ຄ.ສ1901 -1903 )ມຄີ ແນວໃດ? 5.ຂະບວນການຕ່ສົ ພູ້ າຍໃຕ້ການນາພາຂອງອງົ ແກວ້ - ອົງກົມມະດາ (1901-1937)ມີຄແນວໃດ? -ຄູໃຫຕ້ ່າງໜ້າແຕລຸ່ ະກຸມ່ ຂັ້ຶນມາລາຍງານຢກຸູ່ ະດ່ານ -ຄູຍອ້ ງຍນັກຮຽນ ແລະ ຈດັ ປະເພດໃຫ້ນກັ ຮຽນແຕຸລ່ ະກຸ່ມ -ຄູ ແລະ ນັກຮຽນຮ່ວມກນັ ສະຫຼຸບຕາມປັມ້ ແບບຮຽນ ດງ່ົັ ນ້ີ:ັ ຕອບ1: ໃນໄລຍະຝຣັ່ົງ ຍັງຮັກສາຮູບການຈັດຕັ້ງປົກຄອງແບບເດີມຂອງເດີມຂອງດິນລາວໄວ້ ເພົ່ອເປັນການສະແດງຕົນວ່າ ເຄົາລບົ ອານາດອະທິປະໄຕຂອງລາວ, ໂດຍປະຕິບັດຍດ ໂທບາຍເອາົ ໃຈໃສຸ່ສັກດີນາລາວ ເຈ້ົາັ ຊວີ ດິ ມຫີ ສະໜາມຫວງຕາມແບບເດມີ , ມີລະບົບຂ້າລາຊະການຄບົ ຊດ ເຊັົ່ນ: ເຈ້ັົາອປະຣາດ, ເຈາັ້ົ ລາຊະບດ, ເຈັາ້ົ ລາຊະສາພນັ ທະວງົ , ເຈັ້າົ ລາຊະ ພາຄໃີ ນ, ເຈົ້າັ ກົມມະຂນ, ເຈາັົ້ ກມົ ມະວັງ... ຕອບ2: ປີ ຄ.ສ 1895 ຝຣງ່ົັ ໄດ້ເລີົມ່ ປຽຸ່ ນແປງລະບອບການປກົ ຄອງຢຸລູ່ າວຄ: ໄດ້ປະກາດລົບລ້າງກດົ ໝາຍເກົ່າ ຂອງສກັ ດີນາບາງສະບັບ ທ່ີົຂັດກັບການປົກຄອງເມອງຂັຶ້ນຂອງພວກ ເຂາົ , ຈາກນັນ້ ກໄດ້ຈັດແບຸງ່ ປະເທດລາວອອກເປນັ 2 ເຂດຄ:  ພາກເໜອ 48