ส้มสีทอง

ส้มสที องทุ่งชา้ ง ศนู ยก์ ารศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั อาเภอทงุ่ ชา้ ง

“ พิพธิ ภัณฑเ์ รอื งรอง ส้มสที องเรอื งนาม สาวงามพรม้ิ พราย ผา้ ลายนา้ ไหลไทลอ้ื ยดึ ถือธรรมะ พระพทุ ธรปู เจด็ รอ้ ยปี อนสุ รณยี ท์ งุ่ ชา้ ง \" # คาขวญั ของอาเภอทงุ่ ชา้ ง ศูนย์การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศยั อาเภอท่งุ ช้าง

ประวตั ิและความเปน็ มา..... จากคาขวัญของอาเภอทุง่ ช้างท่กี ลา่ วมาขา้ งตน้ หน่ึงในคาขวัญของอาเภอทงุ่ ชา้ งได้กล่าวถงึ คือ “ สม้ สีทองเรอื งนาม ” หมายถึงส้มสีทองทุ่งช้าง เป็นส้มที่มีเปลือกผิวสีเหลืองทองสวยงาม รสชาติหวาน หอม จน โดดเด่นกลายเป็นที่เลื่องช่ือและกลายเป็นคาขวัญของจังหวัดน่านอีกด้วย ส้มสีทองเป็นพันธ์ุส้มที่ได้รับการพัฒนา เนื่องจากเดิมเมืองน่านไม่มีต้นส้มรสดีมาก่อน เดิมคือส้มพันธุ์เขียวหวาน ต่อมาเมื่อปี พ.ศ. 2468 “หมื่นระกา” ผู้ คุมเรอื นจาจงั หวัดนา่ น ไดน้ าสม้ จีนเข้ามาปลูกก่อนเปน็ คร้งั แรก แลว้ จึงมีผนู้ าส้มพันธ์ุต่าง ๆเข้ามาปลูกที่เมืองน่าน ด้วย จนกระท่งั ปี พ.ศ. 2480 นายคารพ นุชนิยม อดตี ศึกษาธกิ ารจงั หวัดน่าน ได้ริเร่ิมการปลูกส้มเขียวหวานจากก่ิง ตอน แต่ผลส้มท่ีปลูกแทนที่เปลือกจะมีสีเขียวเหมือนท่ัวไป กลับกลายเป็นสีเหลืองทองสวยงามและมีรสชาติหวาน หอม อร่อยกว่าพันธุ์ดั้งเดิม เนื่องจากอิทธิพลของอากาศ อุณหภูมิระหว่างกลางวันและกลางคืนที่ต่างกันถึง 8 องศาเซลเซียส ทาให้สาร “ คารท์ ีนอยพิกเมนต์ \" ในเปลือกส้มเปลยี่ นจากสเี ขียว กลายเป็นสีเหลืองทอง ศนู ยก์ ารศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศยั อาเภอท่งุ ช้าง

ประวตั แิ ละความเปน็ มา..... สาหรับส้มสีทองเมืองน่านในพ้ืนที่อาเภอทุ่งช้าง จะมีรสชาติดีกว่าอาเภออ่ืน ๆ เพราะน้าท่าอุดม สมบรู ณ์กวา่ แตก่ ็ข้ึนอยู่กับการบารุงรักษา บางสวนจะเป็นสีทอง บางสวนก็ไม่เป็น ส้มท่ีเก็บมาจากสวนในวันแรก ๆ อาจยังมีรสเปรี้ยวเจืออยู่มาก ชาวสวนเรียกว่ายังไม่ลืมต้น บางลูกท่ีมีสีเขียวปนอยู่ เม่ือผ่านไปสักวันสองวันก็จะ กลายเป็นสเี หลอื งสม้ ทว่ั ท้ังลกู และจะมีรสชาติดกี วา่ ลกู ที่เก็บใหม่ ๆ ส้มนี้สามารถเก็บไว้ได้ประมาณ 10-12 วัน โดย ไม่จาเปน็ ตอ้ งใสต่ ู้เยน็ สามารถซอ้ื ส้มไดเ้ กอื บทุกตลาดในจังหวัดน่าน และตลาดของชุมชน โดยเฉพาะในเขตอาเภอ ทุ่งช้างซง่ึ เป็นพื้นท่ีที่ดที ี่สดุ ในการปลูกส้มสีทอง สม้ จะมีรดชาติหวาน หอม เปลอื กบาง ไมต่ ดิ เปลอื ก และมีเปลือกเปน็ สีเหลืองทองสวยงาม โดยส้มสที องจะออกตลาดมาให้ได้ชิมกันต้ังแต่ช่วงเดือน พฤศจิกายน –ธันวาคม เป็นส้มรุ่น แรก และ รุ่นทสี่ อง ในชว่ งเดือน มกราคม-กุมภาพนั ธุ์ ศูนยก์ ารศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศัยอาเภอทงุ่ ช้าง

ลกั ษณะสายพนั ธสุ์ ม้ สที อง “ สม้ สที องทุง่ ชา้ ง ” เป็นไม้ผลขนาดเลก็ ต้นสูงประมาณ 2.5-3 เมตร ทรงพุ่มมลี กั ษณะแน่นทบึ เรม่ิ ใหผ้ ลผลติ เม่อื อายุ 3 ปี และใหผ้ ลผลติ ไมต่ า่ กวา่ 15 ปี ถา้ มกี ารดแู ลรักษาอยา่ งดี ตงั้ แตเ่ รม่ิ ออก ดอกจนถึงดอกบานใช้เวลาประมาณ 20-25 วัน นบั จากดอกบาน จนถงึ ผลแกใ่ ช่เวลาประมาณ 8 เดอื น ต้นสม้ เขียวหวานทม่ี ีอายุ 10 ปี ใหผ้ ลผลติ ประมาณ 150-180 กิโลกรมั ตอ่ ต้นต่อปี น้าหนักเฉล่ยี ของ ผลประมาณ 8 ผลตอ่ 1 กโิ ลกรมั ศูนย์การศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอาเภอท่งุ ชา้ ง

การขยายพันธสุ์ ม้ การขยายพนั ธด์ุ ว้ ยเมลด็ การขยายพนั ธโ์ุ ดยใชส้ ว่ นอน่ื ๆ ศนู ย์การศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศยั อาเภอทุง่ ช้าง

วิธกี ารขยายพนั ธส์ุ ม้ โดยใชเ้ มลด็ เร่ิมจากการเกบ็ ผลจากต้นพนั ธ์ุทคี่ ัดเลือกไว้ แกะเมลด็ ออกจากผลแลว้ นามาลา้ งนา้ ใหส้ ะอาด และฆา่ เช้อื โรค โดยจมุ่ เมล็ดในนา้ รอ้ นทีอ่ ณุ หภูมิ 50 C นาน 10 นาที กอ่ นเพาะเมล็ด จากน้ันหวา่ นเมล็ดลงในกระบะเพาะหรือแปลงเพาะ เมลด็ การเตรียมแปลงเพาะเมล็ดควรใชด้ ินท่ีสะอาดไมม่ ีเชอื้ โรคทางดิน ขนาดของแปลงกว้าง 1.8 เมตร ความยาวแปลง ขนึ้ กับพน้ื ท่ีที่มีอยู่ ระยะหา่ งระหว่างหลมุ 5 ซม. เมอื่ ต้นกลา้ ทเ่ี พาะมคี วามสูงประมาณ 30 – 45 ซม. จงึ ย้ายหรอื ล้อมต้นกลา้ ลงปลกู ในแปลงใหญต่ อ่ ไป การดแู ลรกั ษาตน้ กลา้ สม้ ในระยะอยใู่ นแปลงเพาะ สง่ิ สาคัญ คอื การกาจดั วัชพชื ถา้ อยูใ่ นพ้ืนทีท่ ่ี ค่าจา้ งแรงงานไมส่ ูงการใชม้ อื ถอนเป็นวธิ ีที่ดที ส่ี ดุ ถา้ จาเปน็ ตอ้ งใชส้ ารเคมีปราบวัชพืช อาจใชซ้ มิ าซนี ในอตั รา 2 กก./ไร่ และ ใช้ปุ๋ยสูตร 4-7-5 อัตรา 22 กรัม/ต้น/เดอื น ในการเร่งการเจริญเติบโตของตน้ กลา้ ศนู ยก์ ารศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัยอาเภอทุ่งชา้ ง

วธิ ีการขยายพนั ธส์ุ ม้ โดยการปกั ชาและการตอน ในจาพวกพืชตระกลู สม้ และมะนาวสามารถออกรากไดง้ า่ ย การปกั ชาก่งิ ส้มจะตดั กิ่งท่มี ีอายุ 6 เดอื น ถึง 1 ปี ความ ยาวกิ่ง 20 – 30 ซม. ซึ่งขึน้ อยกู่ ับความสมบูรณแ์ ละความแก่ออ่ นของก่งิ การเลือกกิง่ หักชา ควรเป็นกง่ิ ทีอ่ ยใู่ นชว่ งกอ่ นหรอื หลังระยะออกดอก ไมค่ วรเปน็ ก่งิ ที่กาลงั ใหด้ อกออกผลเพราะจะทาให้เปอรเ์ ซน็ ต์การงอกรากตา่ เมอื่ เลอื กได้กง่ิ ทต่ี ้องการแลว้ จากน้ันใชก้ รรไกรตัดโคนกงิ่ ใหเ้ ฉียงลงแลว้ กรีดโคนกิง่ 2 – 3 รอย ยาว 1.5 – 2 ซม. เพือ่ เพ่ิมเนอื้ ท่กี ารงอกราก การตดั ก่ิงชาควรเปน็ เวลาเชา้ ซึ่งเปน็ ชว่ งทก่ี งิ่ และใบมคี วามสดมากท่ีสดุ เมอ่ื ตัดก่งิ แล้วควรใสล่ งในถุงพลาสติกทนั ที เพ่ือปอ้ งกนั การคายนา้ ของกิ่งชา ถ้าเป็นกงิ่ แก่จะมีปริมาณแป้งในกง่ิ สงู และไนโตรเจนตา่ ดงั นัน้ ในกง่ิ แก่จะมอี าหารสะสมอยู่ มาก ทาให้มีเปอรเ์ ซ็นต์การงอกรากสงู การคว่ันก่ิงช่ัวระยะเวลาหน่ึง ก่อนตดั กิ่งปักชาจะทาใหค้ ารโ์ บไฮเดตสะสมทีโ่ คนก่ิงมากขน้ึ ทาใหม้ โี อกาสงอกรากได้ ง่ายข้นึ สภาพแวดลอ้ มในการปกั ชากิ่ง ส้มควรมีอณุ หภมู ิ 24 – 32 องศาเซลเซียส เพอื่ กระตมุ้ การเจริญเตบิ โตของราก การปัก ชากง่ิ ควรชาก่ิงในกระบะพ่นหมอก ทต่ี ิดตง้ั เวลาฉีดพ่น 5 วินาที / ความถท่ี กุ 5 – 10 นาที ศนู ย์การศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศัยอาเภอทงุ่ ชา้ ง

วธิ กี ารขยายพนั ธส์ุ ม้ โดยการตดิ ตาตอ่ กง่ิ การขยายพันธโ์ุ ดยการติดตา ต่อกง่ิ ต้องใช้ตน้ ตอในการตดิ ตา การเตรยี มตน้ ตอส้มมี 2 แบบ ได้แก่ การ ปลูกต้นตอลงในแปลงปลูกขยายพนั ธ์ุเลยและการปลูกต้นตอลงในถงุ พลาสตกิ หรือกระถาง การเตรียมต้นตอทั้ง 2 แบบ มขี ้อดขี อ้ เสียแตกตา่ งกัน คือ การเตรยี มตน้ ตอลงในแปลงปลกู ขยายพันธุ์นน้ั ต้นตอจะเจริญเตบิ โตไดเ้ ร็วกวา่ เสยี คา่ ใชจ้ ่ายในการลงทนุ น้อยกว่า แตต่ อ้ งเสยี คา้ จา้ งแรงงานในการขดุ ตน้ ตอขน้ึ หลังจากขยายพนั ธแ์ุ ลว้ สว่ นการเตรยี ม ตน้ ตอโดยปลกู ลงในถุงพลาสตกิ จะทาใหส้ ะดวกต่อการจาหนา่ ยหรอื ย้ายปลูกและปลอดภัยจากโรคทางรากกินเนื้อทนี่ อ้ ย แตใ่ ช้เวลานานถงึ 24 เดือนจงึ นาส่งจาหนา่ ยเพือ่ ขยายพันธุ์ ท้ังน้ีเพอ่ื ความสะดวกในการดูและรกั ษาและการขยายพนั ธุ์ พนื้ เรอื นควรใหม้ ีการระบายนา้ ดี ไมช่ ้นื แฉะมาก หรือแหง้ มากในช่วงฤดูแลง้ การใหน้ า้ อาจใช้มอื หรอื อาจลงทุนใช้ หัวฉีดพ่นหมอกทาใหส้ ะดวก ไม่เปลืองแรงงาน ศูนย์การศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั อาเภอทุง่ ช้าง

การเกบ็ รกั ษาสม้ สที องทุ่งชา้ ง ผลผลติ ทางเกษตรสามารถเก็บรักษาไว้ไดน้ านมากย่ิงข้ึน เม่อื เก็บในที่อุณหภมู ิตา่ ภายใน chamber ทีล่ ดความดนั เมอ่ื เปรียบเทยี บกับการเก็บไว้ท่อี ุณหภูมิต่าอยา่ งเดยี วหรอื ลด ความดันอยา่ งเดยี ว จากการทดสอบเกบ็ รักษาผลกลว้ ยหอม และส้มสีทองสดซ่งึ ใสถ่ ุงพลาสตกิ และวางไวใ้ นห้องเย็นทีอ่ ณุ หภูมิ 3 ระดับ คอื 5 องศา, 10 องศา และอณุ หภูมิหอ้ ง (27 องศา) และเปรยี บเทยี บกับผลผลติ ดงั กล่าว โดยใส่ถุงพลาสตกิ แลว้ เกบ็ ไวใ้ น chamber ซงึ่ ลดความดัน (160 มม. ปรอท) ทอี่ ุณหภมู ิ 3 ระดับ เชน่ เดยี วกัน ผลปรากฎวา่ ส้มสีทองใน chamber ที่ อณุ หภมู ิ 5 องศา และ 10 องศา เก็บไวไ้ ดน้ านถึง 70 วนั ยงั คงสดอยู่ มกี ารสูญเสียน้าหนักน้อย สว่ นสม้ สีทองทีเ่ ก็บไว้ในหอ้ งเย็นทอี่ ณุ หภมู ิ 5 องศา และ 10 องศา หมดสภาพกอ่ นคือ 60 และ 45 วันตามลาดับ ศูนยก์ ารศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศยั อาเภอทุง่ ชา้ ง

Thank You ศนู ยก์ ารศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอาเภอทงุ่ ช้าง