2_รายงานถอดบทเรียนCOVID-19_ส่วนราชการ

ก บทสรปุ สำหรับผูบ รหิ าร 1. ที่มาและหลักการสำคัญของการถอดบทเรียน การแพรระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19) สงผลกระทบตอสภาพเศรษฐกจิ และสังคมของโลกและของประเทศไทยในวงกวาง มาตรการตาง ๆ ของรัฐบาลเพื่อบรรเทาผลกระทบและ ควบคุมโรค อาทิ การรักษาระยะหางทางสังคม การลดความแออัดในสถานที่ของทางราชการ และการปด สถานที่ซึ่งอาจกอใหเกิดโรคระบาด สงผลใหเกิดขอจำกัดในการเคลื่อนที่ (Mobility) ของประชาชน และ สงผลกระทบตอการดำเนินงานตามภารกิจของสวนราชการ ยังผลใหสวนราชการตองปรับรูปแบบการดำเนิน ภารกิจ การใหบริการ และวิธีการทำงานภายในหนวยงานใหสอดคลองกับสถานการณที่เกิดขึ้น ในแงน้ี การปรับเปลี่ยนวิธีการดำเนินงานและภารกิจดังกลาว ในมุมหนึ่งสะทอนใหเห็นโอกาสของการพัฒนา แนวทางการดำเนินงานของสว นราชการ ขณะเดียวกันในอีกมุมหนึ่งสะทอนใหเห็นความทาทายท่ีสวนราชการ เผชิญในการปรบั ตวั เพื่อใหภารกิจและการใหบ รกิ ารประชาชนสามารถดำเนนิ ไปไดโ ดยไมสะดุด ภายใตสถานการณดังกลาว คณะรัฐมนตรีในการประชุมเมื่อวันที่ 15 กันยายน 2563 และวันที่ 20 กรกฎาคม 2564 ไดม ีมติเหน็ ชอบใหป รับแนวทางการประเมนิ สวนราชการตามมาตรการปรับปรงุ ประสิทธิภาพ ในการปฏิบัติราชการประจำปงบประมาณ พ.ศ. 2563 และ พ.ศ. 2564 ตามที่สำนักงาน ก.พ.ร. เสนอ โดยให สวนราชการรายงานผลการดำเนินการโดยไมนำผลการดำเนินงานของสวนราชการมาประเมินตามมาตรการ ปรับปรุงประสิทธิภาพในการปฏิบัติราชการ และใหสวนราชการถอดบทเรียนในการบริหารจัดการผลกระทบ ในการแกป ญ หาของหนวยงาน ในการถอดบทเรยี นน้มี วี ัตถปุ ระสงค ดงั น้ี 1) เพอ่ื ระบุผลกระทบทสี่ วนราชการไดร ับ จากการแพรระบาดของโรค COVID-19 2) การตอบสนองของหนวยงานตอผลกระทบทเ่ี กิดข้ึน 3) ขอเสนอแนะเพื่อการบริการงานและการใหบริการประชาชนของสวนราชการ ในการรับมือ กับสภาวะวกิ ฤตใิ นอนาคต 2. วธิ ีการรวบรวมและประมวลขอมลู ขอมูลในการจัดทำรายงานนี้ ไดรวบรวมจาก ขอมูลที่สวนราชการรายงานถอดบทเรียนการดำเนินการของ สว นราชการทง้ั สนิ้ 153 สวนราชการในระดับกรม อยางไรก็ตาม ในการวิเคราะหขอมูล เพื่อใหเห็นภาพของการดำเนินการอยาง เปนองครวม ขอมูลจะถูกวิเคราะหในลักษณะกระทรวง แตใน สวนของสวนราชการซึ่งไมสงั กัดสำนักนายกรัฐมนตรี กระทรวง หรือทบวง และสวนราชการภายใตสำนักนายกรัฐมนตรี จะได วิเคราะหในลักษณะรายหนวยงาน เนื่องจากความแตกตางใน เชิงภารกิจของแตละหนวยงาน โดยสรุปรวมทั้งสิ้น 39 หนวยงาน ประกอบดวย 18 กระทรวง และ 21 สวนราชการสังกัด สำนกั นายกรัฐมนตรี และสวนราชการไมสังกัดสำนักนายกรัฐมนตรี กระทรวงหรือทบวง โดยแบงเปน หนว ยงานซ่ึงมีหนาที่ในดา นเศรษฐกจิ 12 หนวยงาน และหนวยงานซึ่งมีหนาที่ ในดานสังคมและความมั่นคง 27 หนวยงาน ทั้งนี้ กระทรวงกลาโหม กองอำนวยการรักษาความมั่นคงภายใน ราชอาณาจักร และสำนกั งานตำรวจแหงชาติไมอ ยใู นกลมุ การประเมินตามมาตรการดังกลา ว

ข ในการวิเคราะหขอมูลตามที่สวนราชการไดรายงาน ตามตัวแบบที่สำนักงาน ก.พ.ร. กำหนด ผานระบบการรายงานผลการประเมินสวนราชการ (Electronic Self-assessment Report : e-SAR) และ สำนักงาน ก.พ.ร. ไดนำขอมูลดังกลาวมาจัดกลุมของประเด็นปญหา การตอบสนองและการปรับตัวของ สว นราชการ เพ่ือวเิ คราะหและพฒั นาขอเสนอในการปรับปรุงการดำเนินงานของสวนราชการตอไป อยางไรก็ตาม ในการวิเคราะหน ้ีจะใชขอมลู ทีส่ วนราชการรายงานเขามาเทานั้น ไมไดเปน ขอมูลในเชงิ สำรวจซึ่งมีแบบสอบถาม ที่อยูในรูปแบบเดียวกัน จึงไมสามารถระบุจำนวนและระดับความรุนแรง (Prevalence) ของสวนราชการ ทเี่ ผชิญกบั ปญ หาดังกลา วทั้งหมด แตจากขอมูลทีส่ วนราชการไดรายงานจะชว ยสะทอนประเด็นที่สวนราชการ เหน็ วา สงผลกระทบ หรือเปนการดำเนนิ การที่มนี ัยสำคัญของสว นราชการในการแพรระบาดของโรค COVID-19 3. ขอ คน พบ 3.1 ผลกระทบของการแพรร ะบาดของโรค COVID-19 ตอการดำเนินภารกิจของสวนราชการ การแพรร ะบาดของโรค COVID-19 จากการวิเคราะหข อ มูลทีส่ วนราชการไดร ายงานน้นั พบวา ผลกระทบท่ีเกิด จากโรค COVID-19 ตอวิธีการดำเนินงานของสวนราชการมากที่สุด 3 อันดับแรก ไดแก (รายละเอียดเมื่อแยก ตามกลุมภารกิจดงั ปรากฏตามภาพที่ 1) ภาพท่ี 1 ผลกระทบของการแพรระบาดของโรค COVID-19 ตอ การดำเนินการของสวนราชการ แยกตามกลุม ภารกจิ 3.1.1 ความตอเนื่องของการดำเนินโครงการหรือกจิ กรรมใหบรรลตุ ามเปาหมาย : หนวยงาน รอยละ 78.94 ในป พ.ศ. 2563 และรอยละ 97.44 ในป พ.ศ. 2564 ไดรายงานวาการแพรระบาดของโรค COVID-19 อันนำมาซึ่งมาตรการการควบคุมโรคของภาครัฐ ไดสงผลกระทบตอการดำเนินภารกิจของภาครัฐ อาทิ การจดั การประชมุ ณ สถานทีต่ ัง้ การลงพืน้ ทีเ่ พ่อื จดั กิจกรรม และการฝก อบรมในระดบั พ้นื ที่

ค 3.1.2 การใหบริการประชาชน : หนวยงานรอยละ 39.47 ในป พ.ศ. 2563 และรอยละ 54.41 ในป พ.ศ. 2564 ไดรับผลกระทบในการบริการประชาชนอยา งตอเนื่อง ซึ่งหนวยงานในดา นเศรษฐกิจไดแ สดง ใหเห็นความทาทายของสวนราชการในการจายคาธรรมเนียม การรับและยื่นเอกสาร ขณะที่หนวยงานซึ่งมี ภารกิจในดานสังคมและความมั่นคง ไดแสดงใหเห็นความทาทายในการเขาถึงกลุมเปาหมายที่ตองมีการลง พนื้ ท่เี พอ่ื ใหส ามารถเขา ถงึ กลุมเฉพาะ 3.1.3 รูปแบบการทำงานของเจาหนาท่ี : ในชวงการแพรระบาดของโรค COVID-19 สวนราชการ ดำเนินการมาตรการ เพื่อความปลอดภัยและลดความหนาแนนในที่ทำงาน อาทิ มาตรการการทำงานจาก ที่บาน (Work from Home) โดยหนวยงานทั้งสองกลุมภารกิจนั้น เผชิญกับขอทาทายในลักษณะที่คลายคลึงกัน อาทิ ความพรอมของอุปกรณ การเขาถึงและเชื่อมโยงขอมูล และสภาพแวดลอมที่ไมเอื้อตอการทำงานจาก ที่บา น โดยประเดน็ ดา นความพรอมของอุปกรณและระบบสนับสนุนการทำงานเปนประเด็นที่ถูกหยิบยกขึ้นมา มากท่สี ุด 3.2 ผลกระทบตอ ผลการดำเนนิ การของสวนราชการ ตัวชี้วัดของสวนราชการที่ไดรับผลกระทบจากการแพรระบาดของโรค COVID-19 ในป พ.ศ. 2563 และ พ.ศ.2564 มีทั้งสิ้น 90 ตัวชี้วัด และ 62 ตัวชี้วัด ตามลำดับ (รายละเอียดดังปรากฏในภาคผนวก 1) โดยตัวชวี้ ดั ทีไ่ ดร ับผลกระทบอาจแบงไดทง้ั สิ้น 3 กลุม ไดแก 3.2.1 กลุมตัวชี้วัดดานเศรษฐกิจที่สำคัญ : เนื่องจากการแพรระบาดของโรค COVID-19 ทำให เศรษฐกิจของโลกไดรับผลกระทบอยางรุนแรง ประเทศไทยซึ่งระบบเศรษฐกิจเชื่อมโยงกับหวงโซอุปทานโลก ในหลายภาคสวน เชน ภาคการทองเท่ยี ว และภาคการลงทนุ กไ็ ดร บั ผลกระทบตามมาดวย ซ่ึงสงผลใหตัวช้ีวัด ท่เี ก่ยี วขอ งกบั รายไดท เ่ี กิดจากการทองเท่ียว มูลคา การลงทนุ มลู คา การคาชายแดนและผา นแดน รวมถงึ รายได ครวั เรือน ไดร ับผลกระทบ 3.2.2 กลุม ตัวชีว้ ัดดานการชวยเหลือทางสงั คมและการดแู ลผูเปราะบาง : ในชว งการแพรระบาด ของโรค COVID-19 นั้น กลุมคนเปราะบางในทางสังคม เชน กลุมเด็กและเยาวชนในครัวเรือนที่ยากจน กลุม ผหู ญิงและเด็กผูหญิงทป่ี ระสบกับปญหาความรุนแรงในครอบครวั ไดรับผลกระทบท่รี นุ แรงจากการแพรระบาด ของโรค COVID-19 และมาตรการการควบคุมโรคของหนว ยงานภาครฐั แตการใหบ รกิ ารของหนวยงานภาครัฐ บางสวนไมสามารถดำเนินการไดดังเชนกอนสถานการณการแพรระบาด อันเนื่องจากมาตรการควบคุมโรค และการจัดลำดับความสำคัญของหนวยงานซึ่งมุงการควบคุมการแพรระบาดของโรค COVID-19 เปนลำดับแรก สะทอนผา นการดำเนนิ การท่เี กย่ี วของกบั ตวั ชีว้ ัดท่ีเกยี่ วของกบั การใหบ ริการกลุมเปราะบาง 3.2.3 กลุมตัวชี้วัดที่เกี่ยวของกับแรงงานและการสรางความสามารถในการแขงขันใหกับ ประเทศ : การแพรร ะบาดของโรค COVID-19 สง ผลตอ เศรษฐกจิ และภาคธุรกิจในภาพรวม และสงผลตอเนื่อง ไปยังตลาดแรงงาน และภาคการศึกษาที่ขาดความตอเนื่อง โดยผลกระทบดังกลาวสะทอนผานตัวชี้วัด ที่เกี่ยวของกับดานแรงงาน และขีดความสามารถในการแขงขันของประเทศดานการศึกษา หากไมสามารถ กำหนดมาตรการในการแกไขปญหาในไดอยางถูกตองแลว ประเด็นอาจนำมาซึ่งแผลเปนทางเศรษฐกิจ (Economic Scar) ของประเทศไทยในระยะยาว 3.3 การตอบสนองของสว นราชการ เนื่องจากการแพรระบาดของโรค COVID-19 ประกอบกับมาตรการควบคุมการแพรระบาด ทำใหการจัดกิจกรรม และการใหบริการประชาชนในลักษณะที่ตองการปฏิสัมพันธตอหนาไมสามารถ ดำเนินการได สวนราชการที่ภารกิจไดรับผลกระทบจึงไดปรับเปลี่ยนแนวทางการดำเนินงานเพื่อตอบสนอง

ง (Response) เพื่อใหสามารถดำเนินภารกิจไดอยางตอเนื่อง โดยที่ผูปฏิบัติหนาที่มีความปลอดภัยจาก โรค COVID-19 การดำเนินการของสวนราชการ ไดแก ภาพที่ 2 การตอบสนองของหนว ยงานตอผลกระทบท่ีเกิดขน้ึ จากโรค COVID-19 3.3.1 การทำงานออนไลนถูกนำมาใชเพื่อลดการแพรระบาด หนวยงานรอยละ 71.05 ในป พ.ศ. 2563 และเพิ่มเปนรอยละ 97.44 ในป พ.ศ. 2564 ไดรายงานวามีการนำเทคโนโลยสี ารสนเทศเขามาใช เพื่อปรับรูปแบบการทำงานใหสอดคลองกับสถานการณการแพรระบาดของโรค COVID-19 เชน การจัด ประชุม การติดตามโครงการ การบริหารโครงการและภารกิจของหนวยงาน และการแชรไฟลเอกสารตาง ๆ ท่ีใชงานรว มกนั ผา นระบบออนไลน 3.3.2 การใชบริการอิเล็กทรอนิกส (e-service) เพื่อบริการประชาชน หนวยงาน รอยละ 31.58 ในป พ.ศ. 2563 และเพ่มิ เปน รอ ยละ 61.10 ในป พ.ศ. 2564 รายงานวาไดส ง เสริมหรือปรบั ปรุง ระบบงานบรกิ ารใหอยูในรูปแบบอเิ ล็กทรอนิกส โดยบริการในลกั ษณะดังกลาวจะสามารถชว ยลดการเดินทางและ การสมั ผสั ระหวา งปจ เจกซง่ึ เปน สวนในการปองกนั (Prevent) โรคได เพ่อื ใหป ระชาชนสามารถเขา รับบริการได แมว าจะไมไ ดอ ยูไมไดต ดิ ตอกับสว นราชการ ณ ทีต่ ง้ั 3.3.3 การบริหารกำลังคนและการกำหนดมาตรการเพื่อความปลอดภัยในสถานที่ทำงาน ในป พ.ศ. 2563 และ 2564 พบวา หนวยงานรอยละ 100 มีมาตรการเพ่ือลดความหนาแนน เชน การสลับวัน และเวลาทำงาน การออกมาตรการใหบุคลากรปฏิบัติงานนอกสถานที่ตั้งของสวนราชการ (Work From Home) รวมทง้ั มีในการคัดกรองโรคในทีท่ ำงาน และวางแนวทางเพื่อความปลอดภัยของบุคลากรและประชาชนผรู ับบริการ ทีเ่ ขา มาติดตอกบั หนว ยงานราชการ 3.3.4 การออกมาตรการเพื่อบรรเทาหรือเยียวยาประชาชน หนวยงานรอยละ 23.68 ในป พ.ศ. 2563 และเพิ่มเปนรอยละ 35.90 ในป พ.ศ. 2564 ไดมีการออกมาตรการเพื่อบรรเทาผลกระทบ ทเ่ี กดิ ขึ้นตอ ประชาชน ซึง่ เปนกลุมเปาหมายของแตล ะหนวยงาน 3.3.5 การปรับเปลี่ยนกฎหมายเพื่อรับมือกับสถานการณการแพรระบาดของโรค หนวยงาน รอ ยละ 7.89 ในป พ.ศ. 2563 และเพิม่ เปน รอยละ 28.21 ในป พ.ศ. 2564 เนนกฎหมายซงึ่ เกย่ี วของกบั การรับมือ

จ การแพรระบาดของโรค COVID-19 เพอื่ ใหการดำเนนิ งานและการใหบ รกิ ารประชาชนดำเนนิ การไดอยา งมปี ระสทิ ธิภาพ ยง่ิ ขน้ึ อาทิ แนวทางการปรับปรุงงบประมาณ หรือแนวทางการเบิกจา ยเพื่อใหม คี วามคลองตวั มากย่ิงขนึ้ 3.3.6 การปรับเปลี่ยนแนวทางการใหบริการอยางเหมาะสมกับกลุมเปาหมายในภาวะวิกฤต หนวยงานรอยละ 10.53 ในป พ.ศ. 2563 และเพิ่มเปนรอยละ 71.79 ในป พ.ศ. 2564 ไดรายงานถึง การปรับเปลย่ี นแนวทางการใหบริการของกลุมเปามาย เน่ืองจากการแพรระบาดของโรค COVID-19 สงผลตอ การเขา ถงึ การใหบริการของหนว ยงานของประชาชน อันเนือ่ งจากขอจำกัดในการเคล่ือนยายและการมีปฏิสัมพันธ ทั้งในสวนของเจาหนาที่และผูรับบริการ หนวยงานจำนวนหนึ่งไดรายงานแนวทางการปรับกระบวนการ การใหบริการแกกลุม เปาหมาย อยางเหมาะสมกับลักษณะของกลุมเปา หมาย และสถานการณมากยิ่งขึ้น เชน ใชเครือขายในการเฝา ระวงั และรว มใหบรกิ าร เมื่อเปรียบเทียบระหวาง 2 ป จะพบวา ป พ.ศ. 2564 สวนราชการมีความพรอมมากขึ้น ในการตอบสนองเพื่อรับมือกับสถานการณการแพรระบาดของโรค COVID-19 เมื่อเทียบกับป พ.ศ. 2563 ซึ่งเปน ชวงแรกของการแพรระบาดของโรค โดยสวนราชการไดมีการดำเนินการเพิ่มมากขึ้นในทุกๆ ดาน เพื่อปรับตัว ใหส ามารถดำเนนิ การภารกจิ และใหบรกิ ารประชาชนไดอยางตอเนื่องโดยไมส ะดดุ หยดุ ลง 3.4 ปจ จัยของความสำเร็จ การตอบสนองของหนวยงานอยางมีประสิทธิภาพไมเกิดขึ้นอยางเลื่อนลอย หากแตเกิดขึ้นจาก การบริหารจัดการภายในองคกรอยางมีประสิทธิภาพ และสอดคลองกับภาวะการทีเ่ ปลี่ยนแปลงไป โดยปจจัย สำคัญที่หนวยงานไดระบุวาเปนปจจัยสำคัญ 5 ปจจัยหลัก ซึ่งชวยเนนย้ำใหเห็นความสำคัญของการนำ เทคโนโลยสี ารสนเทศสมยั ใหมเขา มาเปนสว นในการดำเนนิ ภารกจิ โดยรายละเอยี ด ไดแก ภาพท่ี 3 ปจจัยความสำเร็จของหนวยงาน 3.4.1 การนำเทคโนโลยดี จิ ิทัลมาใชในการดำเนนิ งาน โดยหนวยงานโดยสว นใหญไ ดรายงานวา การใชเทคโนโลยีดิจิทัลเปนปจจัยที่ทำใหหนวยงานสามารถรับมือกับการแพรระบาดของโรค COVID-19 ภายใตบริบทของการรักษาระยะหางทางสังคม (Social Distancing) โดยการนำเทคโนโลยีเขามาใชในการจัด ประชุม การทำงานจากทบี่ า น และการตดิ ตอ ประสานงาน

ฉ 3.4.2 บุคลากร เปนปจจัยของความสำเร็จอีกประการหนึ่งที่ทำใหสวนราชการสามารถปรับตัว กับโรค COVID-19 ได โดยมิติดานบุคลากรนี้ประกอบดวย 2 มิติยอย ไดแก ภาวะผูนำ และบุคลากรผูปฏิบัติ โดยในดานภาวะผูนำนั้น ชวงวิกฤตไดเนนย้ำความสำคัญของวิสัยทัศน การวางทิศทางในการปรับการดำเนินการ ของหนวยงาน ขณะที่ในดานบุคลากรผูปฏิบัตินั้น การแพรระบาดของโรค COVID-19 เนนย้ำถึงความสำคัญ ของทกั ษะดานดิจิทลั ของบุคลากร และทัศนคติที่สามารถปรับตัวไดก ับการเปลย่ี นแปลง 3.4.3 การบริหารจัดการที่เหมาะสม สวนราชการไดรายงานวาการปรับปรุงแนวทางการบริหาร จดั การภายใน อาทิ การปรับโครงการ แผนงาน การบรหิ ารจดั การ รวมทง้ั การวางระบบการติดตามรายงานผล การดำเนินการทีช่ ัดเจนเปนปจจัยสำคัญที่ทใหการดำเนินการของสวนราชการเปนไปอยางตอเนื่อง และรับมือ กบั ภาวะวกิ ฤตได 3.4.4 การมสี วนรวมและการบูรณาการ สวนราชการไดร ายงานวาภายใตเงื่อนไขที่การเดินทาง และการเคลื่อนยายทรัพยากรไมส ามารถดำเนินการไดโ ดยสะดวก การบูรณาการภาคเี ครือขายในพื้นที่ระหวาง ภาคีเครือขายทงั้ ภาครัฐ เอกชน และประชาสังคมจึงมคี วามจำเปน ในการขบั เคล่อื นภารกจิ ใหส ำเรจ็ 3.4.5 การสื่อสาร ครอบคลุม 2 มิติ ไดแก การสื่อสารภายในองคการ โดยการสื่อสารของ ผูบริหารที่จะนำเสนอใหเห็นเปาหมาย วิธีการ และแนวทางในการทำงานเปนสวนสำคัญที่ทำใหองคการ สามารถขับเคลื่อนไปในทิศทางเดียวกัน และการสื่อสารภายนอกองคการ โดยการแจงขาวสารใหกับ บคุ คลภายนอกองคก รท่ีชดั เจนผานวธิ กี ารที่เหมาะสม 4. บทสรุปและขอ เสนอแนะ 4.1 บทสรปุ การแพรร ะบาดของโรค COVID-19 ในป พ.ศ. 2563 – 2564 นำไปสูการตอบสนองของสวนราชการ ในการปรับเปลี่ยนแนวทางและวิธีการดำเนินภารกิจของภาครัฐ ตลอดจนแนวทางการใหบริการประชาชน เพอ่ื รองรบั มาตรการควบคมุ โรคและการบริหารจดั การในสภาวะวกิ ฤติ โดยสรปุ ผลลพั ธท่สี ำคัญ ดงั น้ี ภาพท่ี 4 ผลลัพธท ีส่ ำคัญของการปรบั เปลยี่ นแนวทาง/วิธกี ารทำงานของภาครฐั เพ่ือรองรับสถานการณของโรค COVID-19 4.1.1 การปรับเปลี่ยนการบริการภาครัฐใหอยูใ นรปู แบบอิเล็กทรอนิกส (e-Service) ที่สามารถ ตอบโจทยความตองการและอำนวยความสะดวกใหประชาชนสามารถติดตอและทำธุรกรรมกับหนวยงานภาครัฐ ไดท ุกท่ี ทุกเวลา ซงึ่ จากผลการสำรวจของสำนักงาน ก.พ.ร. พบวา ณ เดือนมีนาคม 2563 มงี านบริการ e-Service

ช ที่มีการทำธุรกรรมกับภาครัฐ จำนวน 280 งานบริการ และเพิ่มเปน 325 งานบริการ ณ เดือนธันวาคม 2564 (เพมิ่ ข้นึ รอ ยละ 16.07) 4.1.2 การเปด เผยขอ มลู เปด ภาครฐั (Open Government Data) ซึง่ เปนการดำเนินการตาม พระราชบญั ญตั ิการบริหารงานและการใหบ ริการภาครฐั ผานระบบดจิ ิทัล พ.ศ. 2562 เพอื่ ใหป ระชาชนสามารถ เขาถึงขอมูลขาวสารของราชการผานรูปแบบหรือชองทางดิจิทัล นำไปสูการเชื่อมโยงขอมูลระหวางหนวยงาน ภาครัฐเพื่อใหการปฏิบัติงานและการใหบริการประชาชนมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น โดยผลักดันใหหนวยงาน ภาครัฐจัดทำขอมูลเปดภาครัฐในรูปแบบดจิ ิทัล และเผยแพรผานศูนยกลางขอมูลเปดภาครัฐ (https://data.go.th) ซึ่งขอมูลจากสำนักงานพัฒนารัฐบาลดิจิทัล (องคการมหาชน) พบวา มีชุดขอมูลเปดภาครัฐที่เผยแพร ผา นศนู ยก ลางขอมูลเปดภาครฐั ณ เดอื นสงิ หาคม 2563 จำนวน 2,475 ชดุ ขอ มลู และเพิม่ ขน้ึ เปน 3,905 ชุดขอมูล ณ เดอื นธันวาคม 2564 (เพม่ิ ขนึ้ รอ ยละ 57.78) 4.1.3 การปฏิบตั ิงานนอกสถานทีต่ ั้งของสวนราชการ (Work From Home) เพื่อลดความหนาแนน และลดความเสี่ยงในการแพรระบาดของโรค COVID-19 ซึ่งจากขอมูลพบวา ป พ.ศ. 2563 และ 2564 ทุกสวนราชการระดับกรมดำเนินมาตรการ Work From Home คิดเปนรอยละ 100 (จำนวน 141 แหง ไมรวมสวนราชการสังกัดกระทรวงกลาโหม กองอำนวยการรักษาความมั่นคงภายในราชอาณาจักร สำนักงาน ตำรวจแหงชาติ) โดยมีมาตรการที่แตกตางกันไป เชน ปฏิบัติงานที่บานรอยละ 100 ปฏิบัติงานที่บานสลับกับ มาปฏิบัตงิ าน ณ สถานที่ตงั้ ของสว นราชการ สปั ดาหล ะ 1 วัน / 2 วัน สปั ดาหเ วนสปั ดาห เปนตน 4.1.4 การบูรณาการทำงานรวมกับภาคสวนอื่น เปนหนึ่งในปจจัยความสำเร็จของการบริหาร จัดการสถานการณการแพรระบาดของโรค COVID-19 ทั้งการเฝาระวัง ติดตาม รวมถึงการใหบริการแก กลุมเปาหมายตาง ๆ ซึ่งในป พ.ศ. 2563 มีสวนราชการรายงานวาไดทำงานรว มกับภาคสวนอื่นและเปนปจจัย ความสำเร็จที่ทำใหการทำงานมีประสิทธิภาพ คิดเปนรอยละ 31.58 (12 หนวยงาน จาก 38 หนวยงาน) และ ป พ.ศ. 2564 เพิ่มเปนรอยละ 56.41 (22 หนวยงาน จาก 39 หนวยงาน) ตัวอยางเชน กลไกการเฝาระวังและ ชวยเหลอื ประชาชนในระดบั พื้นที่ ผานเครือขายขับเคลื่อนการดำเนินงาน เชน อาสาสมัครสาธารณสุขประจำ หมูบา น (อสม.) อาสาสมคั รสาธารณสุขตางดาว (อสต.) อาสาสมคั รพัฒนาสังคมและความมน่ั คงของมนุษย (อพม.) ผูเชี่ยวชาญดานการแพทย และเครือขายหองปฏิบัติการตรวจเชื้อ COVID-19 การใชกลไกคณะกรรมการรวม ภาครัฐและเอกชนกระทรวงพาณิชย ในการแกไขปญหาการคาชายแดน การเชื่อมโยงบูรณาการภูมิภาค สูตางประเทศดวยกลไกเซลลแมนจงั หวดั -เซลลแมนประเทศ เปนตน 4.1.5 การพัฒนานวัตกรรมเพื่อสนับสนุนการใหบริการของหนวยงานภาครัฐ จากขอมูล รายงานการถอดบทเรียนการดำเนินการของสวนราชการฯ ป พ.ศ. 2563 และ 2564 พบวา สวนราชการไดมี การนำนวัตกรรมมาใชเพื่อปรับเปลี่ยนรูปแบบการใหบริการ ในป พ.ศ. 2563 คิดเปนรอยละ 31.58 (12 หนวยงาน จาก 38 หนวยงาน) และป พ.ศ. 2564 เพิ่มเปนรอยละ 64.10 (25 หนวยงาน จาก 39 หนวยงาน) นอกจากนี้ ยังมีการพัฒนานวัตกรรมงานบริการภาครัฐผานกิจกรรม My Better Country Hackathon ที่จัดโดยสำนักงาน ก.พ.ร. และหนวยงานท่เี ก่ยี วของ โดยเปด ใหประชาชนเขา มามสี วนรว มในการใหขอ เสนอเพ่ือออกแบบและพัฒนางาน ภาครัฐ โดยมีตัวอยางขอเสนอที่นำไปขับเคลื่อนและนำไปสูการพัฒนานวัตกรรมงานภาครัฐแลว เชน ระบบ ตรวจสอบขอมูลมอเตอรไซครับจางของกรมการขนสงทางบก ระบบการจัดสงยาใหผูปวยทางไปรษณียของ กระทรวงสาธารณสุข ระบบตดิ ตามสภาพปาแบบ Realtime ทดแทนการลาดตระเวนของเจาหนาที่ของกรมปาไม ระบบเก็บคาผานทางอัจฉริยะ (M-FLOW) ของกระทรวงคมนาคม เปนตน สำหรับป พ.ศ. 2564 มีขอเสนอ ที่ไดรับคัดเลือกใหนำมาขับเคลื่อนใหเกิดผล เชน การจัดเก็บขอมูลมูลคาสินคาสิ่งบงชี้ทางภูมิศาสตร (GI) และระบบลงทะเบยี นเครื่องหมายการคาอจั ฉริยะ ของกรมทรัพยส ินทางปญญา เปนตน

ซ 4.2 ขอ เสนอแนะ จากปญหาและความทาทายที่สวนราชการเผชิญ ตลอดจนถึงการตอบสนองของสวนราชการ ทำใหเห็นความจำเปนของการปรับปรุงกระบวนการทำงานของสวนราชการ โดยเนนความสำคัญของกระบวนการ ทำงานผานระบบดิจิทัล และการใหบริการประชาชนผานเครือขาย ทั้งนี้ เพื่อสรางความเชื่อมั่น (Trust) ใหกับ ประชาชนและสาธารณชน วาภาครัฐสามารถปฏิบัติภารกิจในการพัฒนาประเทศและใหบริการประชาชนได อยางตอเนื่องและมีประสิทธิภาพ แมจะเกิดสภาวะวิกฤต โดยมีสรุปขอเสนอแนะการบริหารงานและ การใหบ รกิ ารประชาชนกรณีเกดิ สภาวะวิกฤตในอนาคต ดงั นี้ 4.2.1 การขับเคล่ือนรัฐบาลดิจิทัลเพื่อเปนกลไกสำคัญในการสนบั สนุนการปฏิบัติงานของภาครฐั ทั้งในภาวะปกติและภาวะวิกฤตไดอยางมีประสิทธิภาพ ควรสรางระบบนิเวศ (Eco-system) ที่เอื้อให สวนราชการสามารถเปลี่ยนผานไปสูองคกรที่ใชระบบดิจิทัลเปนสวนสำคัญในการปฏิบัติภารกิจและ การใหบ ริการประชาชนได ดงั น้ี (1) ใหหนวยงานภาครัฐที่ไดปรับรูปแบบการทำงานโดยการพัฒนานวัตกรรมหรือ นำเทคโนโลยีสารสนเทศมาใชในการปฏิบัติงานและการใหบริการประชาชน ในชวงสถานการณการแพรระบาด ของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 ดำเนินการใหมีประสิทธิภาพตอไป และใหคงคุณภาพของการปฏิบัติงานและ การใหบริการประชาชนเชนเดิมแมสภาวะวิกฤตจะคลี่คลายลง รวมถึงขยายการดำเนินการดังกลาวไปสู การปฏบิ ตั งิ านและการบรกิ ารประชาชนและผูประกอบการในดา นอ่ืน ๆ ทม่ี ผี ลกระทบสงู (High impact) และ มีปริมาณมาก (High volume) ตอไป เพื่อใหภาครัฐใชระบบดิจิทัลเปนพื้นฐานของการปฏิบัติงานและ การใหบริการประชาชน เชน การเชื่อมโยงฐานขอมูลเพื่อเตรียมความพรอมรับมือโรคอุบัติใหม อุบัติซ้ำโดยการมี ศูนย Smart – EOC (Smart – Emergency Operation Centre) ของกรมควบคุมโรค การใชระบบ Remote audit ควบคุมคณุ ภาพในการตรวจประเมนิ สถานประกอบการของกรมประมง การชำระคาเชาทร่ี าชพสั ดผุ านแอปพลิเคชัน TRD Smart Pay ของกรมธนารักษ เปน ตน (2) ใหคณะกรรมการพฒั นารัฐบาลดิจิทลั รว มกับหนวยงานที่เกี่ยวของ เรงสงเสริมและ สนับสนุนการพัฒนาแพลตฟอรมกลางหรือโครงสรางพื้นฐานดานดิจิทัลกลางภาครัฐ และผลักดันใหหนวยงาน ภาครัฐจัดทำขอมูลหลักของหนวยงาน (Master Data) โดยจัดทำแผนการขับเคลื่อนในเรื่องดังกลาว และ ดำเนินการใหเกิดผลอยางเปนรูปธรรมเพื่อบูรณาการขอมูลรองรับการทำงานและการใหบริการภาครัฐในรูปแบบ ดิจิทัลผานแพลตฟอรมบริการแบบเบ็ดเสร็จ และตอบสนองตามความตองการของผูใชบริการ (End-to-End Digital Data and Services via Service Platform) โดยเรงพฒั นา Biz Portal และ Citizen Portal และ กำหนดใหเ ปนแพลตฟอรมกลางของงานบริการภาครัฐสำหรับภาคธรุ กิจและประชาชน ตามมาตรา 10 ของ พระราชกฤษฎีกาวาดวยหลักเกณฑและวิธีการบริหารกิจการบานเมืองที่ดี (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2562 เพื่อให ประชาชนและผูประกอบการสามารถเขาถึงการบรกิ ารของภาครัฐไดส ะดวกทีแ่ พลตฟอรมกลาง โดยไมตองเสียเวลา ในการคนขอมูล กรอกคำขอ และยื่นเอกสารใหมผานเว็บไซตของแตละหนวยงาน รวมทั้งการพัฒนาระบบ โครงสรางพื้นฐานที่จำเปนในการทำธุรกรรมกับภาครัฐที่ไดมาตรฐานและมีความนาเชื่อถือใหหนวยงานตาง ๆ สามารถนำไปใชบ ริการประชาชนและผปู ระกอบการได เชน การพสิ ูจนและยนื ยันตัวตนทางดิจิทลั (Digital ID) สำหรับบุคคลธรรมดา นิติบุคคล และชาวตางชาติ ระบบและแนวทางการแลกเปลี่ยนขอ มูลระหวา งหนวยงาน ภาครัฐ ระบบ e-Payment e-Receipt และ e-document เปนตน รวมถึงการกำหนดประเด็นของขอมูล สำคัญที่ใหหนวยงานเจาของขอมูลเรงจัดทำขอมูลหลัก (Master Data) กอนเปนลำดับแรก เชน ขอมูล สนับสนุนงานบริการประชาชนทางอิเล็กทรอนิกส ขอมูลสนับสนุนการจางงาน สรางอาชีพ เพื่อใหหนวยงาน ภาครฐั สามารถแลกเปล่ยี นเชือ่ มโยงขอมูลและใชประโยชนรวมกนั ได

ฌ (3) ใหส ำนกั งาน ก.พ. สำนักงานพัฒนารัฐบาลดิจิทัล (องคก ารมหาชน) และกระทรวง การอุดมศึกษา วิทยาศาสตร วิจัยและนวัตกรรม ประสานดำเนินการรวมกับองคกรกลางบริหารงานบุคคล ประเภทตาง ๆ เชน คณะกรรมการขาราชการตำรวจ (ก.ตร.) คณะกรรมการขาราชการครูและบุคลากร ทางการศึกษา (ก.ค.ศ.) คณะกรรมการมาตรฐานการบริหารงานบุคคลสวนทองถิ่น (ก.ถ.) เพื่อรวมกัน วางแผนการพัฒนาทักษะดิจิทัลใหแกบุคลากรภาครัฐทุกประเภท ทั้งในสวนของการเรงสรางและรักษา บุคลากรภาครัฐดานเทคโนโลยีดิจิทัล และบุคลากรภาครัฐทั่วไป ทั้งการเสริมและพัฒนาทักษะ (Upskill) และ สรางทกั ษะใหม (Reskill) เพอ่ื ใหมศี กั ยภาพในการบรหิ ารและปฏบิ ตั ิงานดานระบบดจิ ิทลั ในอนาคต ซึง่ เปนเรื่อง สำคัญที่ตองเรงดำเนินการ สะทอนใหเห็นไดจากผลการจัดอันดับดัชนีรัฐบาลอิเล็กทรอนิกส (E-Government Development Index: EGDI) ป พ.ศ. 2563 ที่สำรวจโดยองคการสหประชาชาติ ซึ่งแมวาในภาพรวม ประเทศไทย อยูในอนั ดบั ที่ 57 จาก 193 ประเทศ โดยดขี น้ึ 16 อันดบั เมอ่ื เทียบกับป พ.ศ. 2561 แตเ มื่อพิจารณาในรายมิติยอย พบวา มิติดานทุนมนุษย (Human Capital Index: HCI) มีคะแนนลดต่ำลงจึงควรเรงพัฒนาทักษะของทุนมนุษย โดยเฉพาะบุคลากรภาครัฐใหมคี วามรูความเชยี่ วชาญดา นดิจิทลั โดยครอบคลุมบคุ ลากรของรัฐทุกประเภท (4) ใหส ำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สำนักงานพฒั นารฐั บาลดจิ ทิ ัล (องคการมหาชน) สำนกั งานพฒั นาธรุ กรรมทางอิเล็กทรอนกิ ส กระทรวงดจิ ทิ ลั เพ่ือเศรษฐกจิ และสังคม และสำนักงาน ก.พ.ร. ทบทวน ปรับปรุงกฎหมาย และกฎระเบียบในการขับเคลื่อนดานดิจิทัลใหมีความชัดเจนเพื่อใหเอื้อตอ การปฏิบัติงานและสอดคลองสถานการณ เนื่องจากปจจุบันมีกฎหมายที่เกี่ยวของกับการขับเคลื่อนรัฐบาล ดิจิทัลหลายฉบับ เชน พระราชบัญญัติวาดวยธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส พ.ศ. 2544 และที่แกไขเพิ่มเติม พระราชบญั ญตั ิการบริหารงานและการใหบรกิ ารภาครัฐผานระบบดจิ ิทัล พ.ศ. 2562 พระราชกฤษฎีกาวาดวย หลกั เกณฑแ ละวธิ ีการบริการกจิ การบานเมืองท่ีดี (ฉบบั ที่ 2) พ.ศ. 2562 พระราชบญั ญัติการรักษาความม่ันคง ปลอดภยั ไซเบอร พ.ศ. 2562 ซ่ึงยังไมเพยี งพอและไมครอบคลมุ กับกจิ กรรมทางเศรษฐกจิ และสังคมแบบดิจิทัล ที่จะมีขึ้นในอนาคต รวมถึงการบูรณาการแนวทางการดำเนินการของหนวยงานที่รับผิดชอบกฎหมายตาง ๆ โดยพิจารณากรอบกฎหมาย ระเบียบ และมาตรฐานตาง ๆ ที่จำเปนตองมีในการขับเคลือ่ นรัฐบาลดิจทิ ัล และ เศรษฐกิจดิจิทัล (Digital Economy) ของประเทศตอไป เชน มาตรฐานรองรับการพิสูจนและยืนยันตัวตนทาง ดิจิทัล (Digital ID) ของนิติบุคคล มาตรฐานเอกสารอิเล็กทรอนิกสที่เกี่ยวของกับการคาระหวางประเทศและ ภายในประเทศ แนวทางปฏิบัติเกี่ยวกับความรับผิดชอบในกรณีที่เกิดความผิดพลาดในการทำธุรกรรมทาง อิเล็กทรอนิกส มาตรฐานเกี่ยวกับการจัดเก็บและแลกเปลี่ยนเอกสารที่มีชั้นความลับ มาตรฐานและแนวทาง ปฏิบัติเกี่ยวกับการแลกเปลี่ยนขอมูลภาครัฐระหวางหนวยงานและการเปดเผยขอมูลที่เปนขอมูลสวนบุคคล กฎหมายและระเบียบที่ยังกำหนดใหประชาชนและผูประกอบการตองแสดงตนตอเจาหนาที่และยื่นเอกสาร ประกอบเปน รปู แบบกระดาษ เปนตน 4.2.2 การบูรณาการการทำงานรวมกันระหวางภาคสวนตาง ๆ ควรปรับเปลี่ยนรูปแบบ การดำเนินภารกิจภาครฐั ใหเ ปนการดำเนินการผา นภาคเี ครอื ขา ยมากยิ่งขึ้น เพอื่ ใหส ามารถสง มอบงานบรกิ าร รวมถึง มีการปองกันและเฝาระวังในระดับพื้นที่ ผานการทำงานรวมกันระหวางเครือขายภาครัฐ ภาคเอกชน ภาคประชาสังคม องคกรปกครองสวนทองถิ่น และองคกรพัฒนาเอกชนไมแสวงหากำไรซึ่งมีความเชี่ยวชาญ เฉพาะเรื่อง โดยกำหนดแนวทาง หลักเกณฑ วิธีการในการบริหารจัดการงบประมาณ ตลอดจนวิธีการติดตาม และประเมนิ ผลการดำเนนิ การผานเครือขา ยใหม ีความชัดเจน ดังนี้ (1) ใหสำนักงาน ก.พ.ร. รวมกับกระทรวงการคลัง กระทรวงมหาดไทย และ คณะกรรมการการกระจายอำนาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถิ่นพัฒนาแนวทางสำหรับการจัดหา งานบริการสาธารณะผานความรวมมือระหวางภาครัฐและภาคีเครือขายภาคเอกชนและภาคประชาสังคม

ญ เพื่อกำหนดแนวทาง หลักเกณฑ วิธีการในการบริหารจัดการงบประมาณและโครงการรวมทุนระหวางภาครัฐ ภาคเอกชน และภาคประชาสังคม บทบาทของสวนราชการและภาคีเครือขาย รวมถึงวิธีการติดตามและ ประเมินผลการดำเนนิ การผานเครอื ขา ยใหม ีความชัดเจน (2) ใหกระทรวงมหาดไทยพัฒนากลไกหรือเครื่องมือในการบริหารจัดการในพื้นที่ใน สถานการณวิกฤตอื่นที่มิใชโรคระบาด หรือภัยคุกคามรูปแบบใหมที่อาจเกิดขึ้นในอนาคต ซึ่งอาจเกิดขึ้น เฉพาะบางพื้นที่ เพื่อใหผูวาราชการจังหวัดสามารถประกาศใชไดทันทีเม่ือเผชิญสถานการณ โดยไมตองรอ การสั่งการจากสวนกลาง หรือการประกาศใชพระราชกำหนดการบริหารราชการในสถานการณฉุกเฉิน ทั้งนี้ เพื่อใหผูวาราชการจังหวัดเปนศูนยกลางของการสั่งการ (Command Center) เพื่อใหการทำงานมีเอกภาพ สามารถรับมือกับสถานการณไดอยางทันทวงที และใชกลไกเฝาระวังผานเครือขายตาง ๆ เชน อาสาสมัคร สาธารณสุขประจำหมูบาน (อสม.) อาสาสมัครสาธารณสุขตางดาว (อสต.) อาสาสมัครพัฒนาสังคมและ ความมน่ั คงของมนุษย (อพม.) รวมถึงหนว ยงานภาครฐั ภายในจงั หวัดและตา งพ้ืนท่ี 4.2.3 ใหสำนักงาน ก.พ.ร. และกรมสงเสริมการปกครองทองถิ่นนำประเด็นการจัดทำและ ทบทวนแผนบริหารความพรอมตอสภาวะวิกฤต (Business Continuity Plan: BCP) ไปกำหนดเปนสวนหนึ่ง ของเกณฑการประเมินสถานะของหนวยงานภาครัฐในการเปนระบบราชการ 4.0 (PMQA 4.0) และ การประเมินประสิทธิภาพขององคกรปกครองสวนทองถิ่น (Local Performance Assessment: LPA) เพ่ือเปนการยกระดับแผน BCP ทห่ี นว ยงานของรฐั ควรดำเนินการทบทวน ซกั ซอ ม และปรับปรุงแผนเปน ประจำทุกป อยางตอเนื่อง และนำแผนไปใชอยางจริงจังเมื่อเกิดเหตุวิกฤต เพื่อลดผลกระทบตอการใหบริการประชาชนให สามารถดำเนนิ ตอ ไปไดโ ดยไมสะดดุ หยุดลง 4.2.4 ใหสำนักงาน ก.พ.ร. รวมกับหนวยงานที่เกี่ยวของสรางการมีสวนรวมของประชาชน ในการออกแบบการใหบริการผานกระบวนการรับฟงความคิดเห็น โดยกำหนดประเด็นที่สำคัญเพื่อจัด กจิ กรรม My Better Country Hackathon ท่เี ปด ใหประชาชนเขามามสี วนรว มในการพัฒนางานบริการภาครัฐ และนำขอเสนอที่ไดไปขับเคลื่อนใหเกิดผลอยางเปนรูปธรรมตอไป ทั้งนี้ สวนราชการและจังหวัดควร ใหความสำคัญกับสรางการมีสวนรวมของประชาชนในการออกแบบงานบริการที่คำนึงถึงประสบการณ ความตองการ และสภาพปญหาที่เฉพาะเจาะจงกบั กลุมเปาหมายแตละกลุม เพ่อื ใหงานบริการภาครัฐสามารถ ตอบสนองและตรงตามความตองการของผรู บั บรกิ าร โดยใชก ระบวนการมสี ว นรวมและการรบั ฟงความคิดเห็น เชน กระบวนการคิดเชิงออกแบบ (Design Thinking) กิจกรรม Hackathon เพื่อพัฒนานวัตกรรมงานบริการ ภาครัฐอยา งตอ เนอื่ ง

ฌ คำนำ โรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19) สงผลกระทบตอเศรษฐกิจและสังคมของประเทศไทย อยางรุนแรงในวงกวาง สวนราชการก็เปนภาคสวนหนึ่งที่ไดรับผลกระทบจากการแพรระบาดของโรคดังกลาว ทำใหการดำเนินภารกิจของสวนราชการนั้นตองชะงัก อยางไรก็ตาม ในแงของการจัดทำบริการสาธารณะ สว นราชการตา ง ๆ ไดวางมาตรการเพ่ือรับมือกบั ผลกระทบทเี่ กิดข้ึนเพื่อใหงานบริการสาธารณะเหลา น้ันไมสะดุด สำนักงานคณะกรรมการพัฒนาระบบราชการ (สำนักงาน ก.พ.ร.) ในฐานะฝายเลขานุการ ของคณะกรรมการพฒั นาระบบราชการ (ก.พ.ร.) มีหนา ท่ีประการหนง่ึ คอื การติดตาม ประเมินผลและแนะนำ เพื่อใหมีการปฏิบัติตามพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการแผนดิน พ.ศ. 2534 และที่แกไขเพิ่มเติม โดยใหรายงานไปยังคณะรัฐมนตรีพรอมท้ังใหข อเสนอแนะ อยางไรก็ตาม จากสถานการณการแพรระบาดของ โรคตดิ เช้อื ไวรสั โคโรนา 2019 (COVID-19) ทีส่ งผลกระทบตอ การดำเนนิ งานของสวนราชการ คณะรฐั มนตรีใน คราวประชุมมติเม่ือวนั ท่ี 15 กันยายน 2563 และวนั ที่ 20 กรกฎาคม 2564 จึงไดม มี ตเิ หน็ ชอบใหส ว นราชการ รายงานผลการดำเนินการโดยไมนำผลการดำเนินงานของสวนราชการ มาประเมินตามมาตรการปรับปรุง ประสิทธิภาพในการปฏิบัติราชการ ประจำปงบประมาณ พ.ศ. 2563 และ พ.ศ. 2564 ตามลำดับ โดยให สว นราชการถอดบทเรียนในการบรหิ ารจัดการผลกระทบในการแกปญ หาของหนว ยงานในชว งของการแพรระบาด ของโรค COVID-19 กองติดตาม ตรวจสอบ และประเมินผลการพัฒนาระบบราชการจึงไดจัดทำรายงานการถอดบทเรียน การดำเนินการของสวนราชการในการรับมือกับการแพรระบาดของโรค COVID-19 ประจำปงบประมาณ พ.ศ. 2563 และ พ.ศ. 2564 เพื่อพัฒนาขอเสนอแนะอันจะเปนประโยชนตอการเตรียมความพรอมและ ประเมินสถานะของหนวยงานเพื่อรับมือกับสถานการณที่ยังไมคลี่คลายและอาจเกิดการระบาดไดอีก โดยรายงานฉบบั น้ี ประกอบดว ย เน้อื หาใน 3 สวน ไดแก 1. บทที่ 1 ผลกระทบของการแพรระบาดของโรคติดเช้ือไวรัสโคโรนา 2019 ตอการดำเนินการ ของสวนราชการ ซึ่งจะไดฉายภาพใหเห็นผลกระทบที่เกิดขึ้นตอเศรษฐกิจและสังคม รวมทั้งผลกระทบ ทีเ่ กิดขนึ้ จากการแพรร ะบาดของโรค COVID 19 ตอ การดำเนนิ การของสว นราชการ 2. บทที่ 2 การดำเนนิ การของสวนราชการเพอ่ื บรรเทาผลกระทบจากการแพรร ะบาดของ โรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 โดยในบทนี้จะไดนำเสนอการตอบสนองของสวนราชการเพื่อการรับมือกับ การแพรระบาดของโรค COVID-19 ตลอดจนถึงแสดงใหเห็นปจจัยความสำเร็จ ตัวอยางแนวทางที่ดี ในการดำเนินการ ซึง่ สามารถนำไปขยายผลสำหรับการดำเนินการของสวนราชการในภาวะวกิ ฤต 3. บทที่ 3 บทสรุปและขอเสนอแนะ ซึ่งเปนการสรุปขอมูลและจัดทำขอเสนอแนะทั้งในเชิง นโยบายสำหรบั ผอู อกนโยบาย และขอ เสนอในเชิงการปฏบิ ตั สิ ำหรบั สว นราชการ คณะผูจัดทำหวังเปนอยางยิ่งวารายงานการถอดบทเรียนการแพรระบาดของโรค COVID-19 ฉบับน้ี จะเปนแนวทางในการพัฒนาและปรับปรุงสวนราชการใหสามารถรับมือกับสถานการณที่ยังไมคลี่คลายได อยางมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น อยางไรก็ตาม หากรายงานศึกษาฉบับนี้มีขอขาดตกบกพรอง หรือมีประเด็นที่ หากพจิ ารณาแลว เหน็ วาอาจเปน สวนสำคัญที่รายงานศึกษาฉบับนี้ยังคงขาดตกบกพรอง คณะผจู ัดทำขอนอมรับ ขอคดิ เหน็ และขอ วพิ ากษดงั กลาว และจะไดน ำทกุ ขอคิดเหน็ เพื่อปรบั ปรงุ การดำเนนิ การในสว นตอ ไป

ญ สารบัญ หวั ขอ หนา บทสรปุ สำหรับผบู ริหาร ก คำนำ ฌ สารบัญ ญ สารบญั ภาพ ฎ สารบญั ตาราง ฏ บทท่ี 1 ผลกระทบของการแพรร ะบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 1 ตอการดำเนินการของสวนราชการ 1 1.1 ผลกระทบของโรคตดิ เช้ือไวรัสโคโรนา 2019 ตอ ประเทศไทย 6 1.2 ที่มาของการถอดบทเรียน 7 1.3 วธิ ีการรวบรวมและประมวลขอมลู 8 1.4 ผลกระทบทเี่ กิดขน้ึ 9 1.4.1 ผลกระทบตอวิธีการทำงานของสวนราชการ 1.4.2 ผลกระทบตอการประเมนิ ตามมาตรการปรบั ปรุงประสิทธิภาพ 20 ในการปฏบิ ัติราชการ ประจำปงบประมาณ พ.ศ. 2563 และ พ.ศ. 2564 28 บทท่ี 2 การดำเนินการของสว นราชการเพอ่ื บรรเทาผลกระทบ จากการแพรร ะบาด 28 ของโรคติดเช้อื ไวรัสโคโรนา 2019 38 2.1 การดำเนนิ การเพ่ือลดผลกระทบของสว นราชการ 48 2.2 สวนราชการที่มีแนวทางการปฏิบตั ทิ ่ีดี (Good Practice) 50 2.3 ปจ จยั ความสำเรจ็ 51 2.4 ปญหาอปุ สรรค 53 2.5 สรปุ สาระสำคัญ 53 55 บทที่ 3 บทสรุปและขอเสนอแนะ 59 3.1 บทสรุป 3.2 ขอ เสนอแนะการบรหิ ารงานและการใหบริการประชาชนกรณเี กิดสภาวะวิกฤตในอนาคต เอกสารอางอิง ภาคผนวก ผ1 ภาคผนวก 1 ตวั ชวี้ ัดของสวนราชการทีไ่ ดร ับผลกระทบจากการแพรร ะบาดของโรค COVID-19 ผ 22 ภาคผนวก 2 รายชือ่ กระบวนงานทีด่ ำเนนิ การตามมาตรการบรรเทาผลกระทบของประชาชน ในการตดิ ตอราชการเพือ่ ขออนญุ าตกับหนว ยงานของรัฐจากสถานการณ การแพรระบาดของโรคตดิ เชอ้ื ไวรัสโคโรนา 2019

ฎ สารบัญภาพ ภาพท่ี รายละเอียด หนา ภาพที่ 1.1 9 ภาพท่ี 1.2 ผลกระทบของการแพรร ะบาดของโรค COVID-19 ตอการดำเนนิ การของสว นราชการ กรณีความทาทายจากการเคลื่อนยา ยและการจัดหาแรงงานเพื่อจัดทำโครงการของ 11 ภาพที่ 1.3 กรมชลประทาน และการกำกับดแู ลโรงงานและสถานประกอบการของกรมโรงงาน 16 ภาพที่ 1.4 อุตสาหกรรม 21 ภาพท่ี 1.5 กรณปี ญหาความพรอมในการดำเนินการตามตวั ชวี้ ัดของสำนักงานพระพทุ ธศาสนา 23 ภาพที่ 1.6 กรณศี ึกษาตัวชีว้ ดั รายไดจ ากการทองเที่ยว 24 ภาพท่ี 2.1 กรณีศึกษาแนวทางการใหบริการกลมุ เปราะบางผานเครือขาย กรณีการชว ยเหลือแรงงานในภาวะการแพรระบาดของโรค COVID-19 28 ภาพท่ี 2.2 การตอบสนองของหนวยงานในการรับมอื การแพรร ะบาดของโรค COVID-19 48 ภาพท่ี 3.1 ป 2563 และ 2564 ปจ จัยความสำเร็จของหนว ยงานในการรบั มือการแพรร ะบาดของโรค COVID-19 54 ป 2563 และ 2564 ผลลัพธท ี่สำคญั ของการปรับเปล่ยี นแนวทาง/วิธกี ารทำงานของภาครฐั เพอ่ื รองรับสถานการณของโรค COVID-19

ฏ สารบญั ตาราง ตารางที่ รายละเอียด หนา ตารางที่ 1.1 ตวั อยา งมาตรการการเยียวยาในชว งสถานการณการแพรร ะบาดของโรคติดเช้ือไวรัส 2 โคโรนา 2019 (COVID-19) 8 ตารางท่ี 1.2 สวนราชการจำแนกตามตามกลุมภารกิจ 11 ตารางท่ี 1.3 ตัวอยางงานบริการของหนว ยงานดานเศรษฐกจิ ทไ่ี ดร บั ผลกระทบ 15 ตารางที่ 1.4 อปุ สรรคของการดำเนนิ งานจากทีบ่ า น ของบุคลากรของหนวยงานดา นเศรษฐกิจ 17 ตารางท่ี 1.5 ตวั อยา งงานบริการของหนวยงานดา นสังคมและความม่ันคงทไี่ ดรบั ผลกระทบ 19 ตารางที่ 1.6 อุปสรรคของการดำเนินงานจากทบ่ี าน ของบุคลากรของหนวยงานดา นสังคมฯ 21 ตารางที่ 1.7 ตวั อยา งตวั ชว้ี ดั ดา นเศรษฐกิจทไ่ี ดร ับผลกระทบ 23 ตารางที่ 1.8 ตวั อยางตวั ชี้วัดดา นการชวยเหลือทางสงั คมและการดูแลผูเ ปราะบางที่ไดรบั ผลกระทบ ตารางที่ 1.9 ตวั อยางตัวชีว้ ดั ทีเ่ กีย่ วของดา นแรงงานและการสรางความสามารถในการแขงขนั ของ 24 ประเทศท่ไี ดร ับผลกระทบ ตารางท่ี 2.1 38 สว นราชการทมี่ แี นวทางการปฏิบัติทดี่ ี (Good Practice) ในการดำเนนิ การ เพ่อื ลดผลกระทบจากการแพรร ะบาดของโรค COVID-19

1 บทที่ 1 ผลกระทบของการแพรระบาดของโรคตดิ เช้ือไวรัสโคโรนา 2019 ตอการดำเนินการของสวนราชการ การแพรระบาดของโรคติดเชื้อโคโรนา 2019 (COVID-19) สงผลกระทบตอสภาพทางเศรษฐกิจและ สังคมในวงกวาง รวมทั้งผลกระทบตอการดำเนินบริการสาธารณะ ในบทนี้จะไดนำเสนอผลกระทบของ การแพรระบาดของโรค COVID -19 ในภาพรวมและในประเทศไทย กอนจะไดนำเสนอใหเห็นวาสวนราชการ ไดร ับผลกระทบอยา งไรจากการแพรระบาดของโรค COVID-19 1.1 ผลกระทบของโรคติดเชอ้ื ไวรสั โคโรนา 2019 ตอประเทศไทย 1.1.1 ผลกระทบของโรคตดิ เชือ้ ไวรสั โคโรนา 2019 ในภาพรวม การแพรระบาดของโรคติดเชื้อโคโรนา 2019 (COVID-19) สงผลกระทบเศรษฐกิจและสังคม ของโลกในวงกวาง การประมาณการของธนาคารโลก (World Bank) ในชวงเดือนมิถุนายนชี้ใหเห็นวา เศรษฐกิจโลกอาจหดตัวมากกวารอยละ 5.2 ซึ่งเปนการหดตัวที่รุนแรงที่สุดนบั ต้ังแตสงครามโลกครั้งที่ 2 และ อาจสงผลในระยะยาวตอความสามารถในการเติบโตทางเศรษฐกิจ เนื่องจากการลงทุนในภาพรวมที่ลดลง การถดถอยของทุนมนุษย และผลกระทบของการแพรร ะบาดตอหว งโซคณุ คาในระดบั โลก (Seric et al, 2020; World Bank, 2020) ควบคูไปกับผลกระทบทางเศรษฐกิจในภาพรวม การแพรระบาดของโรค COVID-19 สงผลกระทบโดยตรงตอความเปนอยูของประชาชนโดยเฉพาะอยางยิ่งประชาชนกลุมเปราะบาง เชน กลุมแรงงานนอกระบบ กลุมผูวางงานอันเนื่องจากการปดกิจการของสถานประกอบการ และการทองเที่ยว (United Nation Development Programme, 2020) 1.1.2 ผลกระทบของโรคติดเชอ้ื ไวรัสโคโรนา 2019 ตอ ประเทศไทย ประเทศไทยในฐานะสวนหนึ่งของหวงโซอุปทานโลก โครงสรางทางเศรษฐกิจไทยพึ่งพา การสงออกและการทองเที่ยวในระดับที่สูง โดยรายไดจากการทองเที่ยวนั้นคิดเปนราวรอยละ 15 ของผลิตภัณฑมวลรวมภายในประเทศ1 เชนเดยี วกบั สดั สวนของรายไดจ ากการคาและการลงทุนเทยี บกับมูลคา ผลิตภัณฑมวลรวมที่เกิดขึ้น (KKP Research, 2020; เสาวณี และพรนิภา, 2016) ภายใตเงื่อนไขดังกลาว การแพรระบาดของโรค COVID-19 ซึ่งทำใหการเดินทางของสินคาและผูคนหยุดชะงัก ยอมสงผลกระทบตอ อุตสาหกรรมการทองเที่ยวและการสงออกไดรับผลกระทบอยางไมอาจหลีกเลี่ยงได (KKP Research, 2020; World Bank, 2020) รายงานภาวะเศรษฐกิจ ซึ่งดำเนินการจัดทำโดยสำนักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและ สังคมแหงชาติไตรมาสที่ 22 ป 2563 แสดงใหเห็นวาการสงออกของประเทศไทยในไตรมาสที่ 2 หดตัว คิดเปนมูลคารอยละ 17.8 ซึ่งหดตัวรุนแรงที่สุดนับตั้งแตไตรมาสที่ 2 ของป 2552 ขณะที่รายรับรวม จากการทอ งเทีย่ วลดลงรอยละ 92.7 เม่อื เปรยี บเทยี บกบั ชว งเดียวกนั ของปก อนหนา ขณะเดียวกันในมิติดานสังคม การแพรระบาดของโรค COVID-19 สงผลกระทบตอภาวะสังคมไทย ในหลายมิติ รายงานภาวะสังคมไทย ซึ่งจัดทำโดยสำนักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ 1 จากการคำนวณของธนาคารโลกมูลคา ของการทองเที่ยวตอ GDP ประเทศไทยคิดเปนรอ ยละ 18.23 รายละเอยี ดโปรดดู http://documents1.worldbank.org/curated/en/456171593190431246/pdf/Thailand-Economic-Monitor-Thailand-in-the-Time- of-COVID-19.pdf 2 เหตุผลที่เลอื กใชรายงานภาวะทางเศรษฐกจิ ไตรมาสท่ี 2 เนอื่ งจากเปน ไตรมาสทผี่ ลกระทบจากการแพรระบาดของโรค COVID-19 สะทอ นผลชัดเจนทีส่ ุด และเปนชว งไตรมาสทเ่ี ศรษฐกิจประเทศไทยหดตัวรนุ แรงที่สุดที่ ติดลบรอยละ 12.2

2 ไดแสดงใหเห็นภาพความเคลื่อนไหวทางสังคมที่นาสนใจ เชน อัตราการวางงานที่สูงขึ้นสะทอนผานจำนวน ผูประกันตนขอรับประโยชนทดแทนกรณีวางงานสูงขึ้น ความยากจนที่เพิ่มขึ้น และผลกระทบที่เกิดขึ้นตอ ครัวเรือนเปราะบาง งานศึกษาซึ่งจัดทำโดยความรวมมือระหวางสถาบันวิจัยแหงประเทศไทย (Thailand Development Research Institute: TDRI) และกองทุนเพื่อเด็กแหงสหประชาชาติ (UNICEF) โดยการสำรวจใน ระบบออนไลน แสดงใหเห็นวาการแพรระบาดของโรค COVID-19 สงผลกระทบตอรายไดของครัวเรือน เปราะบาง และเด็กที่อาศัยในครวั เรือนดังกลาวไมมีความพรอมในการเรียนในระบบออนไลน เนือ่ งจากขาดแคลน อปุ กรณที่จำเปน เชน โนต บุก หรือแทบ็ เล็ต (ชาคร เลิศนทิ ศั น และสมชยั จิต สุชน, 2563) 1.1.3 การดำเนินการของรัฐบาลไทยเพ่อื ตอบสนองตอการแพรร ะบาดของโรค COVID-19 เพื่อตอบสนองตอการแพรระบาดของโรค COVID-19 รัฐบาลไทยมีจัดตั้งศูนยบริหาร สถานการณการแพรระบาดของโรคติดเชื้อโคโรนา 2019 เมื่อคราวประชุมเมื่อวันที่ 10 มีนาคม 2563 เพ่ือ “ยกระดับการบริหารจัดการสถานการณการแพรระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19) ในประเทศไทยใหอยูในวงจำกัด ลดผลกระทบตอสขุ ภาวะของประชาชน เศรษฐกิจ สังคมและความมั่นคง ของประเทศ สรา งความตระหนกั รเู ทา ทัน และเตรียมความพรอ มในการรบั มือกับสถานการณ เพื่อบังคับใช กฎหมายใหตรงกับความรุนแรงของปญหาและวางมาตรการปองกัน ควบคุม และชวยเหลือเยียวยา ผูไ ดร ับผลกระทบอยา งเหมาะสม”3 ขณะเดียวกันไดดำเนินมาตรการรักษาระยะหางทางสังคม (Social Distancing) เพื่อปองกัน ไมใหเ กิดการแพรร ะบาดในวงกวา ง พรอมท้ังออกมาตรการชว ยเหลือประชาชนท่ีไดรบั ผลกระทบจากการแพรระบาด ของโรค COVID-19 ขณะที่รัฐบาลและสวนราชการ ไดพยายามออกมาตรการชวยเหลือเยียวยาผูไดรับผลกระทบ จากการแพรระบาด โดยมาตรการเยยี วยาท่สี ำคญั ดงั ปรากฏตามตารางท่ี 1.1 ตารางที่ 1.1 ตวั อยางมาตรการการเยยี วยาในชวงสถานการณการแพรระบาดของโรคตดิ เช้ือไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19) มาตรการ รายละเอียด มติ ครม. 1. การชวยเหลอื - ลดคาไฟฟา ขยายระยะเวลาชำระคาไฟฟา - มติ ครม. วันท่ี 17 มนี าคม 2563 เรอื่ ง มาตรการ ดา นสาธารณูปโภค และคนื เงนิ ประกนั การใชไ ฟฟา ชวยเหลือประชาชนที่ไดรับผลกระทบจาก - ลดคา น้ำประปา และการคืนเงินประกนั การใช สถานการณการแพรระบาดของโรคติดเชื้อไวรัส น้ำใหก บั ผูใช โคโรนา 2019 (COVID-19) - ลดตนทุนคาไฟฟาใหกับผูประกอบการและ - มติ ครม. วันที่ 3 เมษายน 2563 เรื่อง มาตรการ ผอ นผันการเรียกเกบ็ คา Minimum Charge ดูแลและเยียวยาผลกระทบทางเศรษฐกิจจากไวรัส โคโรนา (COVID-19) ของกระทรวงพลงั งาน - มติ ครม. วันท่ี 12 มกราคม 2564 เรือ่ ง มาตรการ บรรเทาผลกระทบตอประชาชนและผูประกอบการ ธุรกิจในระยะเรงดวน (เดือนมกราคม ถึงเดือน มีนาคม 2564) จากการแพรระบาดของโรคติดเช้ือ ไวรสั โคโรนา 2019 ในระลอกใหม 2. การชวยเหลือ - มาตรการสินเชื่อเพื่อสงเสริมการจางงานของ - มติ ครม. วันที่ 10 มีนาคม 2563 เร่ือง มาตรการ ดา นการเงนิ สำนักงานประกนั สังคม ดูแลและเยียวยาผลกระทบจากโรคติดเชื้อไวรัส โคโรนา 2019 (COVID-19) 3 เอกสารมติ ครม. โปรดดู http://soc.soc.go.th/slkupload/v63_102.pdf

3 มาตรการ รายละเอยี ด มติ ครม. - มาตรการพกั เงินตน ลดดอกเบ้ียและขยายเวลา - มติ ครม. วนั ท่ี 24 มนี าคม 2563 เร่ือง การทบทวน การชำระหน้ี มติ ครม. และเสนอมาตรการชวยเหลือ SMEs - มาตรการใหความชวยเหลือลูกหนี้ที่ไดรับ เพิ่มเติม ผลกระทบจากสถานการณท่มี ผี ลตอ เศรษฐกจิ ไทย - สินเชื่อดอกเบี้ยตำ่ เพื่อเสริมสภาพคลองใหกับ ผูประกอบการรายยอยที่ไดรับผลกระทบจาก การระบาดของโรคตดิ เชอื้ ไวรสั โคโรนา 2019 3. การบรรเทา - กระทรวงการคลังไดรายงานมาตรการใหความ - มติ ครม. วนั ท่ี 24 มนี าคม 2563 เรอื่ ง มาตรการ คาธรรมเนียม คาเชา ชวยเหลอื เยียวยา โดยบรรเทาภาระคาธรรมเนียม ใหความชว ยเหลอื เยยี วยากรณีไดรับผลกระทบจาก ท่ีราชพัสดุ และ คาเชาที่ราชพัสดุ และคาตอบแทนในการใหบริการ โรคตดิ เช้อื ไวรัสโคโรนา 2019 แพรระบาด คา ตอบแทนบรกิ าร ของสวนราชการและรัฐวิสาหกิจเพื่อบรรเทา ภาครฐั ผลกระทบดา นเศรษฐกจิ 4. โครงการชว ยเหลือ - โครงการชวยเหลือเยียวยาและชดเชยแกป ระชาชน - มติ ครม. วันที่ 16 มิถุนายน 2563 เรื่อง ผลการ เยียวยาและชดเชยแก กลุมผูประกอบอาชีพอิสระ โครงการเงินเยียวยา พิจารณาของคณะกรรมการกลั่นกรองการใชจาย ประชาชน ซง่ึ ไดรบั (เงนิ เยียวยา 5,000 บาท) เงินกู ในคราวประชุมครั้งที่ 5/2563 และครั้งที่ ผลกระทบจากการ - โครงการเราชนะ 6/2563 แพรระบาดของโรค - ชวยเหลือเยียวยากลมุ ผถู ือบัตรสวสั ดิการแหงรัฐ - มติ ครม. วันที่ 19 มกราคม 2564 เรื่อง ผลการ โควิด-19 พิจารณาของคณะกรรมการกลั่นกรองการใชจาย เงนิ กู ในคราวประชมุ ครงั้ ท่ี 2/2564 - มติ ครม. วนั ที่ 11 พฤษภาคม 2564 เรื่อง ผลการ พิจารณาของคณะกรรมการกลั่นกรองการใชจาย เงนิ กู ในคราวประชมุ ครง้ั ที่ 15/2564 5. การเยียวยา - อนมุ ัติเงนิ เยียวยาเกษตรกรในวงเงิน 150,000 - มติ ครม. วันที่ 28 เมษายน 2563 เรื่อง ผลการ เกษตรกร ลานบาท โดยมีเปาหมายรวมเกษตรกรทั้งส้ิน พิจารณาของคณะกรรมการกลั่นกรองการใชจาย 10 ลานราย โดยตองไมซ้ำซอนกับการเยียวยา เงนิ กใู นคราวประชมุ ครั้งท่ี 2/2563 ในกรณีอื่น ๆ โดยการเยียวยา ในเดือน - มติ ครม. วันที่ 16 มิถุนายน 2563 เรื่อง ผลการ พฤษภาคม – กรกฎาคม พิจารณาของคณะกรรมการกลั่นกรองการใชจาย - ผอนผันหลักเกณฑในการขึ้นทะเบียน เงินกูในการประชุมครั้งที่ 5/2563 และครั้งที่ เกษตรกรที่จะสามารถรับรองสิทธิ์ความเปน 6/2563 เกษตรกรได แมไ มมีเอกสารสทิ ธ์ิ - ขยายระยะเวลาเพอื่ เยียวยากลุม ทีม่ ีการตกหลน ออกไปจนถึงวันที่ 15 กันยายน 2563 และให เกษตรกรที่ไมสามารถโอนเงินไดทันกำหนดเวลา จะมกี ารตรวจสอบตดิ ตามจนถึงวันท่ี 30 กนั ยายน 2563 - มาตรการชดเชยรายไดแกลูกจางของสถาน - มติ ครม. วนั ท่ี 24 มีนาคม 2563 เร่ือง มาตรการ 6. การเยียวยา ประกอบการที่ไดรับผลกระทบหรือผูไดรับ ดูแลและเยียวยาผลกระทบจากไวรัสโคโรนา แรงงาน ผลกระทบอื่น ๆ ของการแพรระบาดของไวรัส (COVID-19) ตอเศรษฐกิจไทยทั้งทางตรงและ โคโรนา (COVID-19) ทางออ ม ระยะที่ 2 และมติ ครม. วันที่ 31 มีนาคม - ลดหยอนอัตราการจายเงินสมทบ และปรับ 2563 เรื่อง ทบทวนมติ ครม. เกี่ยวกับมาตรการดูแล ระยะเวลาการจายเงินเขา กองทนุ ประกนั สังคม และเยียวยาผลกระทบจากไวรัสโคโรนา (COVID-19) - ปรับเปลี่ยนอัตราการจายเงินสมทบของ ตอเศรษฐกิจไทยท้ังทางตรงและทางออ ม ระยะท่ี 2 ผูประกันตนมาตรา 39

4 มาตรการ รายละเอยี ด มติ ครม. - ใหไดรับคาชดเชยตลอดเวลาที่ไมไดทำงาน - มติ ครม. วนั ท่ี 31 มนี าคม 2563 เรื่อง ขอทบทวน เนื่องจากเหตุสุดวิสัย และในกรณีสั่งหยุดจะได อัตราตามรา งประกาศกระทรวงแรงงาน เรอ่ื ง กำหนด คา ชดเชยรอยละ 62 หลักเกณฑ วิธีการ และเงื่อนไข ใหลดหยอนการ ออกเงินสมทบของนายจาง และผูประกันตน กรณี การระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 หรือ โรคโควดิ 19 - มติ ครม. วนั ท่ี 31 มนี าคม 2563 เรือ่ ง ขอทบทวน อัตราและระยะเวลาการไดรับประโยชนทดแทนใน กรณีวา งงานตามรา งกฎกระทรวงการไดรับประโยชน ทดแทนในกรณีวางงานเนื่องจากมีเหตุสุดวิสัย พ.ศ. .... - มติ ครม. วันท่ี 1 กนั ยายน 2563 เรื่อง รางประกาศ กระทรวงแรงงาน เรื่อง กำหนดหลักเกณฑ วิธีการ และเงื่อนไขใหลดหยอนการออกเงินสมทบของ นายจาง และผูประกันตน กรณีการระบาดของโรค ตดิ เชือ้ ไวรสั โคโรนา 2019 หรือโรคโควดิ 19 - มติ ครม. วันที่ 22 ธันวาคม 2563 เรื่อง ราง กฎกระทรวงการไดรับประโยชนทดแทนในกรณี วางงานเน่ืองจากมีเหตุสดุ วิสยั อนั เกิดจากการระบาด ของโรคติดตออันตรายตามกฎหมายวาดวย โรคตดิ ตอ พ.ศ. .... - มติ ครม. วันที่ 22 ธนั วาคม 2563 เรอื่ ง ของขวัญ ปใหมข องกระทรวงแรงงาน ป 2564 - มติ ครม. วันที่ 26 มกราคม 2564 เรื่อง ราง กฎกระทรวงกำหนดอัตราเงินสมทบกองทุน ประกนั สังคม (ฉบบั ที่ ..) พ.ศ. .... 7. การผอนปรน - ออกประกาศกระทรวงมหาดไทย ใหค นตางดาว - มติ ครม. วันที่ 31 มีนาคม 2563 และวันที่ 2 ใหแรงงานขา มชาติ ไดรับการผอนปรนใหอยูในราชอาณาจักรได มิถุนายน 2563 เรื่อง การผอนปรนการอยูใน 3 สญั ชาติ และ เปน การชวั่ คราว ราชอาณาจักรเปนการชั่วคราวและการทำงาน คนตา งดา วที่ไม ใหกับแรงงานตางดาวที่เขามาทำงานตามขอตกลง สามารถกลบั ประเทศ ท่ีรฐั บาลไทยไดล งนามกบั รฐั บาลประเทศคูภาคี อยูในราชอาณาจกั ร ไดเปน การช่วั คราว 8. การเยียวยากลมุ - สำหรบั กลมุ เด็กแรกเกิด ผสู งู อายุ คนพกิ ารทีม่ ี - มติ ครม. เมื่อวันที่ 26 พฤษภาคม 2563 เรื่องผล เปราะบาง บัตรประจำตัวคนพิการ และคนไรบา น โดยเปน การพิจารณาของคณะกรรมการกลั่นกรองการใช การจายเงินเดือนละ 1,000 บาท เปนเวลา 3 จา ยเงินกใู นคราวประชุมที่ 4/2563 เดือน (พฤษภาคม – กรกฎาคม) - การลดหลักประกันและคืนหลักประกัน - มติ ครม. วันที่ 24 มีนาคม 2563 เรื่อง ราง 9. การเยียวยา ผูประกอบการใน ผูประกอบการดานการทองเที่ยว โดยใหลด กฎกระทรวงกำหนดจำนวนเงินหลักประกัน จำนวนเงินหลกั ประกันทผี่ ูประกอบธุรกิจนำเที่ยว พ.ศ. .... อุตสาหกรรม ตองวางตอนายทะเบียน และหากไดวางเงิน - กฎกระทรวงกำหนดจำนวนเงินหลักประกัน การทองเที่ยว หลักประกันเกินจำนวนในสวนนี้ ใหคืนหลักประกัน การประกอบธุรกิจนำเท่ยี ว พ.ศ. 2563 ท่เี คยวางไวเกินจำนวนหลักประกนั

5 มาตรการ รายละเอียด มติ ครม. - โครงการ “เที่ยวไปดวยกัน” และ “โครงการ - มติ ครม. วันที่ 30 มิถุนายน 2563 เรื่อง ผลการ 10. โครงการสงเสรมิ กำลังใจ” เพื่อกระตุนใหเกิดการทองเที่ยวใน พิจารณาของคณะกรรมการกลั่นกรองการใชจาย การทองเท่ียว และ ลักษณะรวมจา ยระหวา งประชาชนกับรัฐบาล เงนิ กู ในคราวประชมุ คร้งั ที่ 7/2563 การกระตนุ เศรษฐกิจ - โครงการชวยเหลือเศรษฐกิจและสังคมของ - มติ ครม. วันที่ 16 มิถุนายน 2563 เรื่อง ผลการ ภาคการทองเทย่ี ว ภาคการทองเที่ยว (โครงการกำลังใจ สนับสนนุ พิจารณาของคณะกรรมการกลั่นกรองการใชจาย กลุม อสม. และโครงการเราเที่ยวดวยกัน เงินกู ในคราวประชุมครั้งที่ 5/2563 และครั้งท่ี 11. มาตรการชวย กระตุนในลักษณะรวมจาย และโครงการเที่ยว 6/2563 เศรษฐกิจ “พลังงาน ปนสขุ ซึ่งสนบั สนนุ คา เดินทางของนักทองเทยี่ ว) - มติ ครม. วันที่ 30 มิถุนายน 2563 เรื่อง ผลการ สรางไทย” - โครงการคนละครึง่ พิจารณาของคณะกรรมการกลั่นกรองการใชจาย 12. การใหสนิ เชือ่ - ขยายขอบเขตการใช E-Voucher ในโครงการ เงนิ กู ในคราวประชมุ คร้ังท่ี 7/2563 ดอกเบ้ียต่ำสำหรับ โครงการเราเที่ยวดวยกัน ใหใชงานไดกวางขึ้น - มติ ครม. วันที่ 25 สิงหาคม 2563 เรื่อง ผลการ ผูประกอบการราย รวมถึงสนิ คา OTOP ดว ย พิจารณาของคณะกรรมการกลั่นกรองการใชจาย ยอ ยและขนาดยอม เงินกู ในคราวประชมุ คร้ังที่ 17/2563 - ลดคาครองชีพประชาชนผานการลดคาน้ำมนั - มติ ครม. วันที่ 29 กันยายน 2563 เรื่อง ผลการ และกา ซหุงตม พิจารณาของคณะกรรมการกลั่นกรองการใชจาย - การคำ้ ประกันสินเช่ือโดย บสย. เปน ผคู ำ้ ประกัน เงินกู ในคราวประชมุ ครั้งที่ 22/2563 - ค้ำประกันสินเชื่อผูประกอบการ Micro - มติ ครม. วันที่ 12 ตุลาคม 2563 เรื่อง ผลการ Entrepreneur พิจารณาของคณะกรรมการกลั่นกรองการใชจาย - มาตรการการโอนทรัพยสินหลักประกันเพื่อ เงินกู ในคราวประชุมครงั้ ท่ี 8/2564 การชำระหนี้ ตอบสนองกลไกพักทรัพยพ กั หน้ี - มติ ครม. วันที่ 19 มกราคม 2564 เรื่อง ผลการ - การลดหยอ นภาษีหกั ณ ทจี่ า ย พิจารณาของคณะกรรมการกลั่นกรองการใชจาย เงนิ กู ในคราวประชมุ ครง้ั ท่ี 2/2564 - มติ ครม. วันที่ 9 มีนาคม 2564 เรื่อง ผลการ พิจารณาของคณะกรรมการกลั่นกรองการใชจาย เงนิ กู ในคราวประชมุ คร้ังท่ี 8/2564 - มติ ครม. วนั ที่ 30 มถิ นุ ายน 2563 เรอื่ ง มาตรการ ชวยเศรษฐกิจ “พลังงานสรางไทย” - มติ ครม. วันที่ 10 มีนาคม 2563 เรื่อง มาตรการ ดูแลและเยียวยาผลกระทบจากไวรัสโคโรนา (COVID-19) ชุดท่ี 1 - มติ ครม. วันที่ 1 ธันวาคม 2563 เรื่อง มาตรการ ใหความชวยเหลือผูประกอบการ SMEs ผาน โครงการค้ำประกันสินเชื่อ Portfolio Guarantee Scheme ระยะที่ 9 และมาตรการชวยเหลือ ผูประกอบการรายยอยผานโครงการค้ำประกัน สินเชื่อเพื่อผูประกอบการ Micro Entrepreneurs ระยะท่ี 4 - มติ ครม. วันที่ 23 มีนาคม 2564 เรื่อง ราง พระราชกำหนดการใหความชวยเหลือฟนฟูผูประกอบ ธุรกิจที่ไดรับผลกระทบจากการระบาดของโรค ติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 พ.ศ. .... และมาตรการ ทางภาษีอากรและคาธรรมเนยี มท่ีเกย่ี วขอ ง

6 มาตรการ รายละเอยี ด มติ ครม. 13. การชว ยเหลอื คาเชาที่ มาตรการการยกเวนการเรียกเก็บคาเชาใหแก - มติ ครม. วันที่ 24 มีนาคม 2563 เรื่อง มาตรการ 14. มาตรการทาง ผูเชาของกรมธนารักษ เปน ระยะเวลา 1 ป สำหรบั ใหความชวยเหลือเยียวยากรณีไดรับผลกระทบ ภาษี ผูเ ชาเพือ่ อยอู าศยั และผูเชา เพ่อื การเกษตร จากเชื้อไวรัสโคโรนาสายพันธุใหม (โควิด-19) - มาตรการชวยเหลือผูเชารายใหญและผูเชาที่ แพรร ะบาด ประกอบธรุ กิจขนาดกลางและขนาดยอม (SMEs) ในอตุ สาหกรรมทอ งเทยี่ วและธรุ กิจเกี่ยวเนื่อง - สง เสรมิ ใหบรษิ ทั หา งรานตาง ๆ ทอ งเท่ียวหรือ - มติ ครม. 22 ธันวาคม 2563 เรื่อง การขยาย จดั สมั มนาภายในประเทศ โดยใหส ามารถนำมา ระยะเวลามาตรการภาษีเพื่อสนับสนุนการจัด หกั เปน คา ใชจ า ย เปน จำนวน 2 เทาของรายจา ย อบรมสมั มนาภายในประเทศ ทจี่ า ยจรงิ ท่มี า: - รายงานผลการตรวจสอบและประเมินผลภาคราชการ อ.ค.ต.ป. กลุมกระทรวง คณะที่ 3 ปงบประมาณ พ.ศ. 2563, หนา 8 - 10 - รายงานฉบับสมบูรณ อ.ค.ต.ป. กลุมกระทรวง คณะท่ี 3 งบประมาณ 2564, หนา 31 - 33 ภายใตเงื่อนไขของการปดเมือง และมาตรการรักษาระยะหางทางสังคม การดำเนินการของ สวนราชการ ซึ่งมีหนาทีใ่ นการจัดหาบริการสาธารณะไมอาจหลกี ที่จะตองเผชญิ กับความทาทายในการบริหาร จัดการภารกิจและการดำเนินงานใหส ามารถดำเนินไปไดอยางตอเนือ่ งและไมหยุดชะงัก อยางไรก็ตาม ภายใต เงือ่ นไขของการแพรระบาดของโรค COVID-19 และมาตรการตาง ๆ เพอ่ื ลดการแพรร ะบาดของโรค COVID-19 การดำเนนิ งานสว นราชการยอมไดร ับผลกระทบอยางไมอาจหลีกเลี่ยงได และบุคลากรยังถูกคาดหวังใหดำเนิน ภารกิจในรปู แบบท่ีแตกตางออกไป แตขณะเดยี วกันการปรบั เปลี่ยนรูปแบบการดำเนินงานดังกลาว ก็อาจเปนโอกาส ในการปรับเปลยี่ นวธิ กี ารดำเนินงานของสวนราชการได (OECD, 2020) รายงานฉบับนจี้ ึงมุงทจี่ ะทำความเขาใจ ผลกระทบของการแพรร ะบาดของโรค COVID-19 ตอ การดำเนนิ งานของสวนราชการและการตอบสนอง (Response) ของสวนราชการตอผลกระทบดังกลา ว เพ่อื พัฒนาขอเสนอในการดำเนินงานของสว นราชการตอไป 1.2 ท่ีมาของการถอดบทเรยี น ผลกระทบของการแพรระบาดของโรค COVID-19 ไมไดสงผลเพียงตอภาคเอกชนและ ประชาชนเทานั้น ภายใตสภาพและเง่ือนไขที่การเคลื่อนที่ (Mobility) ของประชาชนถูกจำกดั เพือ่ ปองกันและ บรรเทาความรุนแรงของการแพรระบาด และมาตรการรักษาระยะหางทางสังคม การดำเนินการของ สวนราชการในการใหบรกิ ารสาธารณะจึงไดร บั ผลกระทบอยางไมอาจหลกี เลยี่ งได สำนักงาน ก.พ.ร. ซึ่งมีหนาที่ในการรับผิดชอบงานเลขานุการของคณะกรรมการพัฒนาระบบ ราชการตามพระราชบัญญตั ิระเบยี บบริหารราชการแผนดนิ พ.ศ. 2534 โดยพระราชกฤษฎกี าวา ดวยหลักเกณฑ การบริหารกิจการบานเมืองที่ดี พ.ศ. 2546 ซึ่งแกไขเพิ่มเติมโดยพระราชกฤษฎีกาวาดวยหลักเกณฑการบริหาร กจิ การบานเมืองที่ดี (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2562 มาตรา 12 กำหนดให ก.พ.ร. สามารถเสนอคณะรัฐมนตรีเพ่ือกำหนด มาตรการกำกับการปฏิบัติราชการเพื่อใหเกิดผลสัมฤทธิ์ ดวยเหตุดังกลาว สำนักงาน ก.พ.ร. จึงมีหนังสือที่ นร. 1200/1905 ลงวันที่ 11 สิงหาคม 2563 เรื่อง การปรับแนวทางการประเมินสวนราชการตามมาตรการ ปรับปรุงประสิทธิภาพในการปฏิบัติราชการประจำปงบประมาณ พ.ศ. 2563 เสนอตอคณะรัฐมนตรีเพื่อ เห็นชอบใหส วนราชการรายงานผลการดำเนินการโดยไมนำผลการดำเนินงานของสวนราชการมาประเมินตาม มาตรการปรับปรุงประสิทธิภาพในการปฏิบัติราชการประจำปงบประมาณ พ.ศ. 2563 แตใหสวนราชการ ถอดบทเรียนในการบริหารจดั การผลกระทบในการแกป ญหาของหนวยงานตอไป โดยคณะรฐั มนตรีไดมีมติเมื่อ

7 วนั ที่ 15 กันยายน 2563 เหน็ ชอบตอขอ เสนอของสำนักงาน ก.พ.ร. ตอ มาในป พ.ศ. 2564 ประเทศไทยไดเผชิญ กับสถานการณการแพรระบาดของโรค COVID-19 ระลอกใหม ทีท่ วีความรุนแรงย่ิงข้ึน ซงึ่ กระทบตอการดำเนินงาน ของสว นราชการ เน่ืองจากสวนราชการตองระดมทรพั ยากรในการแกไขปญหาและใหบ ริการประชาชนในภาวะ วิกฤตใหไดอยางตอเนื่องและมีประสิทธิภาพ สำนักงาน ก.พ.ร. จึงไดมีหนังสือที่ นร. 1200/64 ลงวันท่ี 22 มิถุนายน 2564 เสนอคณะรัฐมนตรีเพื่อเห็นชอบแนวทางการประเมินสวนราชการตามมาตรการปรับปรุง ประสิทธิภาพในการปฏิบัติราชการ ประจำปงบประมาณ พ.ศ. 2564 เพื่อรองรับสถานการณการแพรระบาด ของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19) โดยดำเนินการเชนเดียวกับปงบประมาณ พ.ศ. 2563 กลาวคือ ใหส ว นราชการรายงานผลการดำเนินงานตามตวั ชีว้ ดั ตอสำนักงาน ก.พ.ร. เพ่ือใชใ นการติดตาม แตจะไมนำผล ไปจัดประเภทตามเกณฑการประเมินในระดับคุณภาพ มาตรฐาน และตองปรับปรุง โดยใหสวนราชการ ถอดบทเรียนการบริหารจัดการผลกระทบและการแกไขปญหาของหนวยงาน ในการปฏิบัติงานและการใหบริการ ประชาชนอยางตอเนื่องสงสำนักงาน ก.พ.ร. ซึ่งคณะรัฐมนตรีไดมีมติเมื่อวันที่ 20 กรกฎาคม 2564 เห็นชอบ ตามทสี่ ำนกั งาน ก.พ.ร. เสนอ จากมติคณะรัฐมนตรีดังกลาว สวนราชการ ไดรายงานปญหา ความทาทายและอุปสรรคของ สวนราชการ ตลอดจนถึง ไดนำเสนอแนวทางในการบรรเทาผลกระทบที่เกิดขึ้นเพื่อใหงานบริการประชาชน และการดำเนนิ การของสว นราชการสะดุดลงนอยที่สุด โดยวตั ถปุ ระสงคของการถอดบทเรยี น ไดแก (1) เพื่อระบุผลกระทบที่หนวยงานเผชิญจากการแพรระบาดของโรค COVID-19 ตอ การดำเนินงานของหนวยงาน (2) เพ่ือทำความเขาใจการตอบสนองของหนวยงานตอผลกระทบที่เกิดขึ้น (3) เพื่อพัฒนาขอเสนอแนะเพื่อการพัฒนาการดำเนินงานของหนวยงานอยางเปนระบบ ทั้งในระดบั การปฏิบัติและระดบั นโยบาย 1.3 วธิ ีการรวบรวมและประมวลขอมูล ข  อ ม ู ล ใ น ก า ร จ ั ด ท ำ ร า ย ง า น น ี ้ เ ป  น ข  อ ม ู ล ซึ่ ง สำนักงาน ก.พ.ร. ไดรวบรวมจากขอมูลท่ีสว นราชการไดรายงาน ถอดบทเรียนการดำเนินการของสวนราชการทั้งสิ้น 153 สว นราชการ ในระดับกรม อยางไรก็ตาม ในการวิเคราะหขอมูลในรายงาน ศึกษาฉบับน้ี เพื่อใหเห็นภาพของการดำเนินการอยางเปนองครวม ขอมูลจะถูกวิเคราะหในลักษณะกระทรวง แตในสวนของ สวนราชการซงึ่ ไมส งั กดั สำนักนายกรฐั มนตรี กระทรวงหรือทบวง และสวนราชการภายใตสำนักนายกรัฐมนตรี จะไดวิเคราะห ในลักษณะรายหนวยงานเนื่องจากความแตกตางในเชิงภารกิจของ แตละหนวยงาน โดยหนวยงานในการวิเคราะหทั้งสิ้น 39 หนวยงาน ประกอบดวย 18 กระทรวง และ 21 สวนราชการสังกัดสำนักนายกรัฐมนตรี และสวนราชการไมสังกัด สำนักนายกรัฐมนตรี กระทรวงหรอื ทบวง โดยกระทรวงกลาโหม กองอำนวยการรักษาความมัน่ คงภายในราชอาณาจกั ร และสำนักงานตำรวจแหง ชาติ ไมอ ยูในกลมุ การประเมินตามมาตรการดงั กลาว โดยหนวยงานท้ังหมด 39 หนวยงาน ประกอบดวย หนวยงานซึง่ มหี นาที่ในดานเศรษฐกิจ 12 หนวยงาน และหนวยงานซึ่งมีหนาทีใ่ นดานสังคมและ ความม่ันคง 27 หนวยงาน รายละเอยี ดดังปรากฏตามตารางท่ี 1.2

8 ในการวิเคราะหขอมูลตามที่สวนราชการไดรายงานมายังสำนักงาน ก.พ.ร. ตามตัวแบบที่กำหนด (Template) ผานระบบการรายงานผลการประเมินสวนราชการ (Electronic Self-Assessment Report : e-SAR) สำนักงาน ก.พ.ร. ไดนำขอมูลดังกลาวมาจัดกลุมประเด็นปญหา การตอบสนองและการปรับตัวของสวนราชการ เพื่อพฒั นาขอเสนอในการปรับปรุงการดำเนนิ งานของสวนราชการตอไป อยา งไรก็ตาม ขอมูลที่ใชใ นการวิเคราะหน้ี จะใชขอมูลที่สวนราชการรายงานเขามาเทานัน้ ไมไดเปนขอมูลในเชิงสำรวจซึ่งมีแบบสอบถามที่อยูในรูปแบบ เดียวกัน จึงไมสามารถระบุจำนวนและระดับความรุนแรง (Prevalence) ของสวนราชการที่เผชิญกับปญหา ดงั กลา วทงั้ หมด แตจ ากขอ มูลที่สวนราชการไดร ะบุขึ้น มาจะชว ยสะทอนประเด็นทสี่ วนราชการเห็นวา สงผลกระทบ หรือเปนการดำเนนิ การท่ีมีนัยสำคัญของสว นราชการผา นการรายงานของสวนราชการได ตารางท่ี 1.2 สว นราชการจำแนกตามตามกลุมภารกจิ กลุมภารกจิ หนว ยงาน 1. ดานเศรษฐกจิ กระทรวง: กระทรวงการคลัง กระทรวงการตางประเทศ กระทรวงเกษตรและสหกรณ กระทรวงคมนาคม กระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติ และสงิ่ แวดลอม กระทรวงพลงั งาน กระทรวงพาณชิ ย กระทรวงแรงงาน กระทรวงอุตสาหกรรม สวนราชการสังกัดสำนักนายกรัฐมนตรี: สำนักงานคณะกรรมการสงเสริมการลงทุน สำนกั งานทรพั ยากรนำ้ แหงชาติ 2. ดา นสังคมและ กระทรวง: กระทรวงการทองเท่ยี วและกีฬา กระทรวงการพฒั นาสังคมและความมนั่ คงของมนุษย ความม่นั คง กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร วิจัย และนวัตกรรม กระทรวงมหาดไทย กระทรวงยุติธรรม กระทรวงวัฒนธรรม กระทรวงศึกษาธิการ กระทรวงสาธารณสุข สว นราชการสังกดั สำนักนายกรฐั มนตร:ี สำนักงานปลัดสำนักนายกรัฐมนตรี กรมประชาสมั พนั ธ สำนักงานคณะกรรมการคุมครองผูบริโภค สำนักขาวกรองแหงชาติ สำนักงบประมาณ สำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา สำนักงานคณะกรรมการขาราชการพลเรือน สำนักงาน สภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ สำนักงานคณะกรรมการพัฒนาระบบราชการ สำนกั งานสภาความมั่นคงแหง ชาติ สำนักเลขาธิการนายกรฐั มนตรี สำนักเลขาธกิ ารคณะรฐั มนตรี สำนักงานขับเคลือ่ นการปฏริ ูปประเทศ ยทุ ธศาสตรชาติ และการสรางความสามคั คปี รองดอง* สวนราชการไมสังกัดสำนักนายกรัฐมนตรี กระทรวง หรือทบวง: ศูนยอำนวยการบริหาร จังหวัดชายแดนภาคใต สำนักงานคณะกรรมการพิเศษเพือ่ ประสานงานโครงการอันเนือ่ งมาจาก พระราชดำริ สำนักงานปองกันและปราบปรามการฟอกเงิน สำนักงานพระพุทธศาสนาแหงชาติ สำนักงานราชบัณฑิตยภา สำนกั งานคณะกรรมการปอ งกันและปราบปรามการทุจริตในภาครัฐ หมายเหตุ สำนักงานขับเคลื่อนการปฏิรูปประเทศ ยุทธศาสตรชาติ และการสรางความสามัคคีปรองดอง เริ่มรายงานถอดบทเรียน การดำเนนิ การฯ ในปง บประมาณ พ.ศ. 2564 1.4 ผลกระทบทีเ่ กดิ ข้นึ การวิเคราะหในสวนนี้มุงใหผูอานเขาใจผลกระทบใน 2 มิติ ไดแก ผลกระทบตอวิธีการทำงาน ของสวนราชการ ซึ่งจะทำใหเห็นวาการแพรระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 ไดสงผลกระทบ ตอวิธีการและรูปแบบการทำงานในรูปแบบเดิม (Disrupt) ของสวนราชการอยางไร ซึ่งจะชวยชี้ใหเห็นปญหา และอุปสรรคที่สวนราชการเผชิญในการดำเนินการตามภารกจิ ในชวงเวลาของการแพรระบาดของโรค COVID-19 และผลการดำเนินการของสว นราชการ โดยจะชว ยสะทอ นใหเ หน็ ถงึ กลุมตัวช้ีวัดที่ไดรับผลกระทบจากการแพร ระบาดของโรค COVID-19

9 1.4.1 ผลกระทบตอวิธกี ารทำงานของสวนราชการ ภายใตมาตรการการปองกันโรค COVID-19 ซึ่งการดำเนินมาตรการเวนระยะหางทางสังคม และการลดความแออัดในพื้นที่ทำงานเปนมาตรการที่มีความจำเปน ดวยเหตุผลดังกลาวสำนักงาน คณะกรรมการขาราชการพลเรือน (สำนักงาน ก.พ.) ไดมีการออกหลักเกณฑสำหรับใหขาราชการปฏิบัติงาน ภายในที่พักตามขอสั่งการนายกรัฐมนตรี ตามหนังสือสำนักงาน ก.พ. ที่ นร. 1007.4/326 ลงวันที่ 5 มีนาคม 2563 โดยใหสว นราชการสามารถออกแนวทางการปฏบิ ัติภายในใหสอดคลอ งกบั หลกั เกณฑด ังกลา ว แตไ มอาจ ปฏิเสธไดวาภายใตภาวะการแพรระบาดของโรค COVID-19 ซึ่งการเคลื่อนที่ (Mobility) ของบุคลากร กำลังคน และขอจำกัดในการรวมกลุมคนไวในที่เดียวสงผลตอความตอเนื่องของการดำเนินภารกิจของสวนราชการ จากขอมูลที่สวนราชการไดรายงาน พบวา มีหนวยงานที่ไดรับผลกระทบของการแพรระบาดของโรค COVID-19 ตอ ความตอ เนอื่ งในการดำเนนิ โครงการหรือกจิ กรรมใหบรรลุตามเปาหมาย ในป พ.ศ. 2563 จำนวน 30 หนว ยงาน คดิ เปน รอ ยละ 78.94 และในป พ.ศ. 2564 จำนวน 38 หนวยงาน คดิ เปน รอ ยละ 97.44 ขณะเดยี วกัน มีหนว ยงาน ทีร่ ายงานถึงปญหาของการเขาถึงบริการของประชาชน ในป พ.ศ. 2563 จำนวน 15 หนว ยงาน คิดเปนรอยละ 39.47 และเพิ่มเปน 22 หนวยงาน (รอยละ 56.41) ในป พ.ศ. 2564 นอกจากนี้การแพรระบาดของโรค COVID-19 ยงั สง ผลกระทบตอรูปแบบการทำงานของเจา หนาทใ่ี นสว นราชการน้นั ๆ อีกดวย โดยในป พ.ศ. 2563 มีสวนราชการ จำนวน 13 สวนราชการ คดิ เปน รอ ยละ 34.21 ไดรายงานวามาตรการในชว งการแพรระบาด COVID-19 สง ผล ตอการทำงานของเจาหนาที่ เมื่อตองปฏิบัติภารกิจในที่พัก เชน ความไมพรอมของอุปกรณและสิ่งแวดลอม ทักษะของบุคลากรดา นดจิ ิทัล การเขาถึงขอ มลู จากสว นกลาง เปนตน และในป พ.ศ. 2564 ไดร ับผลกระทบใน เรื่องดังกลาว จำนวน 32 หนวยงาน คิดเปนรอยละ 82.05 โดยสัดสวนของหนวยงานดานเศรษฐกิจและ ดา นสงั คมและความมน่ั คง ตอ แตละประเด็น ปรากฏตามภาพท่ี 1.1 ภาพท่ี 1.1 ผลกระทบของการแพรระบาดของโรค COVID-19 ตอ การดำเนนิ การของสวนราชการ

10 อยางไรก็ตาม เนื่องจากความแตกตางในเชิงลักษณะของภารกิจอาจทำใหรายละเอียด ของประเด็นปญหามีความแตกตางกัน ในสว นของการวิเคราะหน้ีจะไดแบงหนวยงานออกตามกลุมภารกจิ 2 สวน ไดแก หนวยงานซึ่งมีภารกิจดานเศรษฐกิจ และหนวยงานซึ่งมีภารกิจในดานสังคมและความมั่นคง โดยมรี ายละเอียด ดังนี้ (1) หนว ยงานดา นเศรษฐกิจ หนวยงานซึ่งมีภารกจิ ดา นเศรษฐกิจดงั ปรากฏตามรายงานนี้ ประกอบดวย 12 หนวยงาน (รายชื่อหนวยงานดังปรากฎตามตารางที่ 1.2) หนวยงานในกลุมดังกลาวมีบทบาทในการสงเสริม จูงใจ และ กระตุนใหเกิดสภาวะแวดลอมที่เหมาะสมแกการประกอบกิจกรรมทางเศรษฐกิจทั้งจากผูประกอบการ และนักลงทนุ ชาวไทยและชาวตา งประเทศ ทวา การแพรระบาดของโรค COVID-19 นัน้ สงผลกระทบตอหวงโซ อุปทานโลก ซึ่งประเทศไทยเปนสวนหนึ่งในหวงโซดังกลาวไมอาจหลีกเลี่ยงผลดังกลาวได และยังผลให เปา หมายของสว นราชการไดร ับผลกระทบตอ เนื่องตดิ ตามดวย (World Bank, 2020) หากพิจารณาผลกระทบตอการดำเนินการของกระทรวงซึ่งมีภารกิจดานเศรษฐกิจจะ พบวาปญหา 3 อันดับแรก ที่สวนราชการรายงานเขามา ไดแก 1. ความตอเนื่องในการดำเนินโครงการหรือ กิจกรรมของสว นราชการ 2. การใหบ รกิ ารประชาชน และ 3. รายไดข องประเทศและผลกระทบตอการทำงาน ของเจา หนา ที่4 โดยรายละเอียดและสาเหตขุ องปญหาท่ที ำใหเกดิ ผลกระทบดงั กลา ว ไดแก (1.1) ความตอเนื่องในการดำเนินโครงการหรือกิจกรรมของหนวยงาน : เนื่องจาก ภารกิจหลักของสวนราชการดานเศรษฐกิจ จะเปนการปฏิบัติงานในดานของการสงเสริมใหเกิดการลงทุน ทั้งในประเทศและตางประเทศ เพื่อสรางมูลคาทางเศรษฐกิจ การกำกับดูแลและติดตามตรวจสอบการดำเนินการ ใหเปนไปตามกฎหมาย การดำเนินการของสวนราชการในกลุมนี้จำเปนตองดำเนินการจัดประชุม หรือการจัด กิจกรรมสง เสรมิ การลงทุน และเพอื่ ใหค ำปรกึ ษาแกนักลงทุน ผปู ระกอบการ รวมถึงใหค วามรูแกเกษตรกร การรับฟง ความคดิ เห็นจากผมู ีสวนไดเสีย หรอื การลงพืน้ ท่ีเพือ่ เกบ็ ขอมูล ขณะท่กี ารแพรระบาดของโรค COVID-19 นำมา ซึ่งขอ จำกัดในการเดินทางและการเขาสูพื้นทีต่ าง ๆ รวมถงึ การจำกัดการเคลื่อนยายกลุมคน การระดมผูคนในพื้นที่ ทำไดยากขึ้น หรือไมสามารถเกิดขึ้นไดในชวงของการหามการเคลื่อนยาย ทำใหกระทบตอความตอเนื่องของ การดำเนินกิจกรรมของสวนราชการ เชน กลุมกิจกรรมซึ่งตอ งเชิญผูเชี่ยวชาญเพื่อตรวจพื้นที่ การลงพื้นที่เพ่อื ตรวจสอบคุณภาพการเก็บตัวอยาง การลงพื้นที่เพื่อกำกับดูแล/ติดตามตรวจสอบตามกฎหมาย การลงพื้นท่ี สัมมนาตาง ๆ เปนตน ดังเชนตัวอยางของการจัดทำโครงการของกรมชลประทาน และการกำกับดูแลโรงงาน และสถานประกอบการ ของกรมโรงงานอุตสาหกรรม (โปรดดูภาพที่ 1.2) 4 ลำดับท่ี 3 ขอมูลที่หนว ยงานรายงานเขา มามสี องลำดบั เทากัน ไดแ ก ผลกระทบตอ รายได และรูปแบบการทำงานของเจา หนาที่

11 ภาพท่ี 1.2 กรณีความทา ทายจากการเคลอ่ื นยายและการจดั หาแรงงานเพื่อจัดทำโครงการของกรมชลประทาน และการกำกับดูแลโรงงานและสถานประกอบการของกรมโรงงานอตุ สาหกรรม กรณศี กึ ษา : กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ กรมชลประทานมีโครงการซึ่งจำเปนตองดำเนินการกอสรางในพื้นที่เปาหมาย โดยในแนวทางปฏิบัตินั้น กรมชลประทานจะเคลื่อนยา ยแรงงานซึ่งมฝี ม ือจากสว นกลาง เมอื่ การแพรร ะบาดของโรค COVID-19 เกดิ ขนึ้ ทำใหไมสามารถ เคล่อื นยายแรงงานจากสว นกลางได ขณะท่ีแรงงานในพนื้ ที่ไมเพยี งพอสง ผลตอการดำเนินการของสวนราชการ กรณีศึกษา : กรมโรงงานอุตสาหกรรม กระทรวงอตุ สาหกรรม กรมโรงงานอุตสาหกรรมมีภารกิจเกี่ยวกับการกำกับดูแลโรงงาน สถานประกอบการตามกฎหมายโรงงานและ วัตถุอันตราย ซึ่งมีความจำเปนที่เจาหนาที่ตองปฏิบัตงิ านนอกสถานท่ีตั้ง เมื่อมีการแพรระบาดของโรค COVID-19 ทำให มีการจำกัดการรวมตัวของบุคคล รวมทั้งสถานประกอบการโรงงาน มีการจำกัด/งดการเขาออกของบุคคลภายนอก หรือ หยุดกิจการ ตามมาตรการปองกันการแพรระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 ทำใหสงผลตอการดำเนินงานของ สวนราชการโดยตรง นอกจากนี้ หลายหนวยงานมีการขับเคลื่อนการดำเนินการภารกิจในรูปแบบ ของคณะกรรมการ ซึ่งใชการประชุมคณะกรรมการดังกลาวเปน กลไกในการขับเคลื่อน อยางไรกต็ าม การแพรระบาด ของโรค COVID-19 ทำใหการจัดประชุมในลักษณะเดิมนั้นไมสามารถเกิดขึ้นได จึงไดมีการนำการประชุม ในรูปแบบออนไลนเขามาใช แตในบางกรณียังพบปญหาความพรอมของผูเขารวมการประชุมในการใชเทคโนโลยี การประชมุ ออนไลน ปจ จัยเหลา นล้ี วนแลวแตส งผลตอ ความตอ เนื่องของการดำเนินการของสว นราชการทงั้ สน้ิ (1.2) การใหบ รกิ ารประชาชน : เพอ่ื ลดความเสยี่ งในการสมั ผสั และการระดมผูคนจำนวนมาก ในพื้นที่เดียวกัน การใหบริการประชาชนในรูปแบบเดิมกอนการแพรระบาดของโรค COVID-19 ยอมไมสามารถ ทำได โดยตัวอยางบรกิ ารที่ไดรบั ผลกระทบจากการแพรระบาดของโรค COVID-19 ปรากฏตามตารางที่ 1.3 ตารางที่ 1.3 ตัวอยางงานบริการของหนวยงานดานเศรษฐกจิ ทไ่ี ดรบั ผลกระทบ หนว ยงาน ตัวอยางบริการท่ีไดร ับ สาเหตุ ผลกระทบ 1. กระทรวงการคลงั - การชำระคาเชาทร่ี าชพสั ดุ - ผเู ชา ไมส ามารถเดนิ ทางมาชำระคา เชาได - การใหบรกิ ารคัดคน ขอมลู - การเขาใชร ะบบงานฯ สงผลใหก ารทำงานไมเปน ไปตาม แบบแสดงรายการภาษี ข้ันตอน และกระบวนการตรวจสอบขอมลู ที่ถกู ตอง สำหรับหนวยงานภายนอก 2. กระทรวงการ - การออกหนังสอื เดนิ ทาง - ความจำเปนตอ งปดสำนักงานหนงั สือเดินทางบางแหง ตา งประเทศ ในพน้ื ทีค่ วบคุมเขม งวดสูงสดุ (พน้ื ทสี่ ีแดงเขม) 3. กระทรวงเกษตรและ - การใหบริการดา นการอบรม - เจาหนาที่ไมส ามารถลงพ้ืนท่ีในการใหค วามรูแ ก สหกรณ ใหความรูแกก ลมุ เปาหมาย เกษตรกรได รวมทงั้ ตอ งมีการปรบั รูปแบบและชอ งทาง กลุมตา ง ๆ การสื่อสาร - การฝกอบรม และการ - ตองมกี ารปรับรปู แบบการฝก อบรมและชอ งทางการ เผยแพรผ ลงานวิชาการดาน เผยแพรผ ลงานวิชาการดา นขา วแกเ กษตรกร ขา ว 4. กระทรวงดจิ ทิ ัลเพื่อ - การขอรบั บริการขอมูล - มาตรการงดการมาตดิ ตอ ดวยตนเองของผใู ชบ รกิ าร ณ เศรษฐกิจและสงั คม สถานทใ่ี หบ รกิ าร

12 หนวยงาน ตัวอยางบรกิ ารท่ีไดรับ สาเหตุ 5. กระทรวงคมนาคม ผลกระทบ - งดการสอบหรือการดำเนนิ การท่ีตอ งมีการรวมคนในทเ่ี ดยี ว 6. กระทรวงทรัพยากร - การจัดสอบใบขบั ข่ี - ไมมเี ทยี่ วบนิ เนือ่ งจากการหยดุ เดนิ ทางระหวา งประเทศ ธรรมชาตแิ ละสิง่ แวดลอม - การขนสินคา ขา มประเทศ 7. กระทรวงพลงั งาน ของสายการบิน ทางอากาศ 8. กระทรวงพาณิชย - จากมาตรการรักษาความปลอดภยั - การจดั การขนสง - ประชาชนเกดิ ความเสยี่ งในการตดิ ตอ สว นราชการ 9. กระทรวงแรงงาน - ศนู ยบรกิ ารประชาชน - ไมสามารถจัดกจิ กรรมสรรหาและเลอื กสรรบุคลากรได 10. กระทรวง - การสรรหาและเลอื กสรร อตุ สาหกรรม - ผปู ระกอบการไมส ามารถย่ืนขอความเห็นชอบและขอ บคุ ลากร หนังสือรับรองฯ รวมท้งั การสง รายงานตามที่กฎหมาย - การขอรบั หนงั สือรบั รองการ กำหนดตอกรมธรุ กจิ พลังงานได นำเขา และการสง ออกนำ้ มัน - ไมส ามารถใหบ รกิ ารผานทางสอื่ อิเล็กทรอนิกสแก เชื้อเพลงิ ผปู ระกอบการดา นปโ ตรเลยี ม ทงั้ ทอี่ ยใู นประเทศและ - การใหบรกิ ารการศึกษาขอ มลู ตางประเทศ และผรู บั บรกิ ารไมส ามารถเดนิ ทางมา ศกึ ษาขอ มูลท่ีสว นราชการได ดานปโตรเลียมทต่ี อ งใช โปรแกรมเฉพาะทาง - ผูข อรับจดทะเบียนไมส ามารถย่นื เอกสารและชำระ - การย่ืนเอกสารและชำระเงิน คา ธรรมเนยี มไดทนั ตามระยะเวลาท่กี ฎหมายกำหนด ของผูข อรบั จดทะเบยี น - การลดอตั ราจำนวนเจา หนา ทผี่ ปู ฏิบัติงาน ณ หนว ย ทรัพยส ินทางปญญา ใหบริการฯ เพอื่ ลดความแออัด และเพมิ่ มาตรการคดั - การใหบ ริการออกหนงั สอื กรอง เฝา ระวงั สำหรับผูมาตดิ ตอ ขอรับบริการ สำคัญการสง ออก - นำเขา - ผูประกอบการไมส ามารถมารบั บรกิ ารในการขอคำปรกึ ษา สินคา และขอมลู การคาระหวางประเทศในรปู แบบปกตไิ ด - การขอคำปรกึ ษาและขอ มลู - เนอื่ งจากหลายประเทศมมี าตรการชะลอการรบั แรงงาน การคา ระหวา งประเทศ ไทยตามมาตรการรกั ษาความปลอดภยั - การจดั สง แรงงานไป - ตองมกี ารปรับเปลย่ี นรปู แบบและระบบการพัฒนาฝม ือ ตา งประเทศ แรงงานใหสอดคลองกับสถานการณ - การพฒั นาฝมือแรงงาน - ประชาชนไมส ามารถทจ่ี ะเขา มาขอรบั การบรกิ ารได - การขอรับการอนญุ าต รบั รอง เนื่องจากมาตรการรกั ษาระยะหา งทางสงั คม - การชำระคาธรรมเนียมตาง ๆ - ผูรบั บริการมคี วามเส่ยี งตอ การติดเชอ้ื จากการแพร ของผปู ระกอบการ ระบาดของโรค COVID-19 ในการเดนิ ทางมาตดิ ตอ - คำปรกึ ษาแนะนำเชิงลกึ แก ราชการ ทำใหผรู บั บริการไมไ ดร บั ความสะดวก ผูประกอบการ ณ สถานทต่ี ้ัง - การลดและจำกดั การเคลอ่ื นยา ยการเดินทาง และ - งานจดทะเบียนชาวไรออย การหามจดั กจิ กรรมซง่ึ มีการรวมกลมุ ของบคุ คลที่มี จำนวนรวมกันมากกวาหา คน และหวั หนากลมุ ชาวไรอ อ ย - ตองลดความหนาแนน ในการใหบริการ ตามมาตรการ - บรกิ ารตรวจวินจิ ฉยั โรคและ เพ่อื ปองกันการแพรร ะบาดของโรค COVID-19 แมลงศตั รอู อ ยใหแ กเ กษตรกร ชาวไรออย - การรักษาระยะหา งทางสังคม (Social Distancing) ตามมาตรการเพอ่ื ปอ งกนั การแพรร ะบาดของโรค COVID-19

13 หนว ยงาน ตัวอยา งบรกิ ารท่ีไดร ับ สาเหตุ ผลกระทบ - การแพรระบาดของโรค COVID-19 สงผลใหภาวะ 11. สำนักงานคณะกรรมการ - การใหบรกิ ารคำปรกึ ษา และ เศรษฐกิจโลกและเศรษฐกิจของประเทศไทย ชะลอตวั สงเสริมการลงทนุ การจับคูนักธุรกิจในกจิ กรรม และนักธรุ กิจไมส ามารถเดินทางตดิ ตอธุรกจิ ได สง เสรมิ การลงทุนไทยใน ตางประเทศ ที่มา: ประมวลขอมูลจากรายงานการถอดบทเรียนในการบรหิ ารจดั การผลกระทบและการแกไขปญ หาในสภาวะวิกฤต COVID-19 ประจำปง บประมาณ พ.ศ. 2563 – 2564 จะเห็นไดวาการใหบริการประชาชนไดรับผลกระทบจาก 2 มิติ คือ ในเชิงปจจัย ภายนอกนั้น มาตรการของภาครัฐซึ่งจำกดั การเคลื่อนยายประชาชนและผูคน รวมทั้งการนำบุคคลใหเขาอยูใน ที่เดียวกันจำนวนมาก สงผลโดยตรงการเดินทางของประชาชน และการเคลื่อนยายสิ่งของ วัสดุอุปกรณ ขณะเดียวกนั ในเชิงปจจยั ภายใน งานบรกิ ารของหนวยงานซึง่ ยงั คงพ่ึงพา “การเดนิ ทาง กระดาษ และสำเนา” ไมสามารถตอบโจทยสภาวะการณการแพรระบาดของโรค COVID-19 จากงานศึกษาของคณะวิจัยจากคณะ เศรษฐศาสตรมหาวิทยาลยั ธรรมศาสตรในหัวขอ “ผลกระทบของ COVID-19 ตออุตสาหกรรมไทย” คณะวิจยั ไดจัดเก็บขอมูลโดยใชแบบสอบถามกวา 200 โรงงาน ควบคูกับการสัมภาษณผูประกอบการ 70 โรงงาน ไดสะทอนความตองการของผูประกอบตอภาครัฐ ในการปรับปรุงขั้นตอนการดำเนินการ โดยเนนการลดขั้นตอน ทางราชการโดยใหสามารถดำเนินการผานระบบอิเล็กทรอนิกสในทุกขั้นตอนของหวงโซอุปทาน และลดความลาชา และความซำ้ ซอ นในการรับรองมาตรฐานตาง ๆ (จฑุ าทิพย จงวนิชย, 2563; เพช็ รธรนิ ทร วงศเ จริญ, 2563) อยางไรก็ตาม ตัวอยางเหลานี้ ในมุมหนึ่ง แมจะแสดงใหเห็นปญหาที่ภาครัฐเผชิญ ภาวะวิกฤต แตในอีกมุมหนึ่งแสดงใหเห็นถึงทั้งโอกาสและความจำเปนของการพัฒนางานบริการภาครัฐใหอยู ในรูปแบบดจิ ทิ ัล (e-Service) อันจะนำมาซึ่งการปรับกระบวนการทำงานภายในของภาครฐั ใหกระชับขึ้น และ เออ้ื ใหป ระชาชนเขา ถึงงานบรกิ ารภาครฐั ไดใ นวงกวางขน้ึ ไดอีกดว ย นอกจากนี้ ในการดำเนินการของเจา หนาที่ หนวยงานยังไดรายงานความเส่ียงของ เจาหนาที่ในการดำเนินการโดยไมมีเวชภัณฑและเครื่องปองกันที่เพียงพอ สำหรับภารกิจที่เจาหนาที่ตองมี การปฏิสัมพันธกับผูรับบริการและไมสามารถหลีกเลี่ยงไดอันเนื่องจากเปนหนาที่ตามกฎหมาย เชน การตรวจเรือจากตา งประเทศ เปนตน (1.3) ผลกระทบตอรายไดของประเทศ : ดังทไี่ ดนำเสนอในสวนกอนหนาน้ี วาประเทศไทย เปน สวนหนึ่งของหว งโซอุปทานที่ของโลกผานกิจกรรมทางเศรษฐกิจ เชน การสง ออก การทองเที่ยว และการผลิต ชนิ้ สวนสนิ คา เปน ตน ผลกระทบตอ หวงโซอุปทานโลก จึงสง ผลกระทบตอเศรษฐกิจไทยอยางไมอาจหลีกเล่ียง ได อาทิ การลดลงของมูลคาการสงออก รายไดจากการทองเที่ยว การลดลงของมูลคาการลงทุนภาคเอกชน (World Bank, 2020; สศช., 2563) บริบทเชนนี้สงผลกระทบตอรายไดของภาครัฐที่จะเกิดขึ้นตอภาครัฐ ซ่ึงสะทอ นผา นขอมลู จากการรายงานของสวนราชการที่เก่ยี วของ ไดแ ก 1) กระทรวงการคลัง คือ การจัดเก็บภาษีจากภาคสวนตาง ๆ เชน อุตสาหกรรม ภาคบรกิ าร และภาคการสง ออก ไมเปน ไปตามเปาหมาย และกำลังซอื้ จากภาคประชาชนลดลง 2) กระทรวงเกษตรและสหกรณ คือ กำลังซื้อและความตองการบริโภคของ ผูประกอบการลดลง 3) กระทรวงคมนาคม คอื การท่สี นามบนิ ไมสามารถใหบริการไดทำใหส ง ผลกระทบ ตอ คา ธรรมเนียมจัดเก็บ

14 4) กระทรวงพาณิชย คือ การซื้อขายสินคาเกษตรที่มีการเชื่อมโยงผานชองทาง การตลาดที่สงเสริม (ตลาดขอตกลง) มีมูลคาลดลง เนื่องจากการซื้อขายชะลอตัวจากสถานการณของโรค COVID-19 5) กระทรวงอตุ สาหกรรม คือ มลู คา การลงทนุ ของโรงงานอุตสาหกรรมศักยภาพ ลดลง และปญหาขอจำกัดในหวงโซการผลิตและโลจิสติกสระหวางประเทศ ทำใหกำลังซื้อและยอดขายใน ประเทศลดลง 6) กระทรวงการทองเที่ยวและกีฬา คือ รายไดดานการทองเที่ยวของผูเยี่ยม เยอื นชาวไทยลดลง 7) สำนักงานคณะกรรมการสงเสริมการลงทุน คือ การถดถอยของภาวะเศรษฐกิจ สงผลตอการตัดสนิ ใจการขยายการลงทนุ ของนกั ลงทนุ ขอมูลจากหนว ยงานเหลา น้ี แมว า จะเปนขอมูลสวนหน่ึงซึ่งอาจไมส ามารถสะทอน ผลกระทบทางเศรษฐกิจของประเทศในภาพรวม แตทำใหเห็นความเชื่อมโยงระหวางการแพรระบาดของโรค COVID-19 ตอ รายไดของภาครัฐได (1.4) รปู แบบการทำงานของเจาหนาที่ : จากการแพรระบาดของโรค COVID-19 ทำให สวนราชการมีนโยบายเพื่อลดความแออัดในสถานที่ทำงาน โดยสำนักงานคณะกรรมการขาราชการพลเรือน (สำนักงาน ก.พ.) ไดมีหนังสือสำนักงาน ก.พ. ที่ นร 1007.4/326 ลงวันที่ 5 มีนาคม 2563 เรื่อง หลักเกณฑ สำหรับใหขาราชการปฏิบัติงานในที่พัก ตามขอสั่งการของนายกรัฐมนตรี โดยใหแตละสวนราชการออกระเบียบ ภายในเพื่อใหเหมาะสมกับการดำเนินการของสวนราชการนั้น นำมาซึ่งการทำงานจากที่บาน (Work from Home) และการผลดั เปลย่ี นทำงานทส่ี ำนักงาน การทำงานจากระยะไกลนน้ั ในมุมหนึ่งสง ผลดี การสำรวจของบรษิ ัท Microsoft (2020) ไดทำการสำรวจความเห็นของพนักงานของบริษัทในประเทศในกลุมสหภาพยุโรป 15 ประเทศ พบวา ผูใหขอมูล รายงานวาการทำงานจากที่บานมีสวนชวยในการเพิ่มผลิตภาพ (Productivity) ในการดำเนินงานไดดีขึ้น โดยการส่ือสารอยางสม่ำเสมอและเปาหมายที่ชดั เจน อยา งไรก็ตาม งานศกึ ษาของบริษัทที่ปรึกษา International Workplace Group (IWG) (2019) ไดชใี้ หเ หน็ วา การใชนโยบายการทำงานจากทบ่ี า นอาจมีอุปสรรคสำคญั 1) วฒั นธรรมองคกร และการไมเ หน็ ประโยชนของการทำงานจากระยะไกล 2) ความเปนสว นตัว 3) เทคโนโลยีทจี่ ำเปนและความปลอดภัยของขอ มลู จากการใหขอมูลของหนวยงานพบประเด็นซึ่งสงผลตอการทำงานจากที่บานของ เจาหนาทีข่ องหนวยงาน ดงั ปรากฏตามตารางท่ี 1.4

15 ตารางที่ 1.4 อปุ สรรคของการดำเนินงานจากทบี่ าน ของบคุ ลากรของหนวยงานดา นเศรษฐกิจ หนว ยงาน ความพรอมของ สถานท่ี ทกั ษะของ การเขาถึง อุปกรณและ เจาหนา ที่ ขอมลู ระบบสนบั สนุน 1. กระทรวงการคลัง  2. กระทรวงการตางประเทศ  3. กระทรวงเกษตรและสหกรณ   4. กระทรวงคมนาคม   5. กระทรวงดิจิทัลเพอื่ เศรษฐกจิ และสังคม   6. กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม   7. กระทรวงพลังงาน   8. กระทรวงพาณิชย    9. กระทรวงแรงงาน    10. กระทรวงอตุ สาหกรรม    11. สำนกั งานคณะกรรมการสงเสริมการลงทุน    ที่มา: ประมวลขอมูลจากรายงานการถอดบทเรียนในการบริหารจดั การผลกระทบและการแกไขปญ หาในสภาวะวิกฤต COVID-19 ประจำปงบประมาณ พ.ศ. 2563 – 2564 จากขอ มลู ที่สว นราชการไดร ายงานเขามาจะพบวา ประเด็นปญ หาหลกั คือ ความพรอม ของอุปกรณในการทำงานจากระยะไกล ไดแก คอมพิวเตอรพกพา เครื่องพิมพ (Printer) ระบบ Software ที่ไมร องรับการทำงานท่ีบาน และสัญญาณเครือขายอนิ เทอรเน็ตสำหรับการปฏิบตั ิงานนอกที่ต้ัง ขณะที่ในแงของ ทักษะของเจาหนาที่ สวนราชการยังคงรายงานความไมพรอ มของเจาหนาท่ีในการใชเทคโนโลยีและแอปพลิเคชัน เพื่อสนับสนุนการปฏิบัติงาน และในมิติดานการเขาถึงขอมูล เนื่องจากขอมูลบางสวนยังไมไดทำใหเปนขอมูล ดิจิทัล (Digitized data) จึงทำใหสวนราชการไมสามารถดึงขอมูลและเขาไปแลกเปลี่ยนขอมูลได นอกจากนี้ แมวาสวนราชการจะมีขอมูลจาก Server กลางสำหรับการจัดเก็บขอมูลของสำนักงานแลว แตยังพบปญหา เกี่ยวกบั การบริหารจัดการขอมูลในหนวยงาน เชน การสงไฟลเ อกสารขนาดใหญ การดงึ ขอมลู ที่เก่ียวของเพ่ือ การทำงานทีบ่ า น Sever ลม และการเขา ถงึ ขอมลู ซึ่งอนญุ าตเพียงเฉพาะจากทีท่ ำงานเทา นน้ั เปนตน ขอมูลในสวนน้ีสอดคลองกับการสำรวจของสำนักงาน ก.พ. เรอ่ื งการรายงานผลสัมฤทธิ์ ของการปฏิบัตงิ านสถานที่ต้ัง และการทำงานเหล่ือมเวลาในการทำงานในสถานท่ีตั้งของสวนราชการ ซ่ึงแสดง ใหเ หน็ ปญ หาในลกั ษณะเดียวกัน เชน ความพรอมดานอุปกรณปฏบิ ตั ิงาน และความไมส ะดวกในการติดตอสื่อสาร ประสานงานในกรณีเรง ดว น และงานในเชิงเอกสาร ซ่ึงสว นราชการจำเปนตอ งเขา ไปยังสำนักงาน5 (2) หนว ยงานดานสงั คมและความมั่นคง นอกเหนือจากมิติดานเศรษฐกิจที่ประชาชนไดรับผลกระทบ การแพรระบาดของโรค COVID-19 สงผลกระทบตอมิติดานสังคมของประชาชนอีกดวย เชน การวางงาน และหนี้ครัวเรือนที่สูงข้ึน เปนตน (สศช., 2563) เชนเดียวกับหนวยงานดานเศรษฐกิจหนวยงานดานสังคมและความมั่นคงไดรับ ผลกระทบจากการแพรระบาดของโรค COVID-19 และมาตรการเพื่อบรรเทาเพื่อลดหรือปองกัน การแพรระบาดของโรค COVID-19 จากขอมูลที่หนวยงานไดรายงาน การแพรระบาดของโรค COVID-19 สงผลกระทบตอการดำเนนิ งานของสวนราชการ โดย 3 ประเด็นปญหาสำคญั ทีห่ นวยงานไดระบวุ า เปน ปญ หา 5 โปรดดู มติ ครม. เมอ่ื วนั ที่ 9 มถิ นุ ายน 2563 เรือ่ ง รายงานผลสมั ฤทธ์ิของการปฏิบตั ิงานนอกสถานท่ีตง้ั (Work from Home) และการเหลื่อม เวลาในการทำงานในสถานทต่ี ั้งของสว นราชการ (ออนไลน) เขาถงึ ไดจาก https://resolution.soc.go.th/PDF_UPLOAD/2563/993355143.pdf

16 สำคัญ ไดแก 1. ความตอเนื่องของการดำเนินงานตามภารกิจ 2. การใหบริการประชาชน 3. รูปแบบการ ดำเนินงานของเจาหนา ท่ี โดยรายละเอียด และสาเหตทุ ่ที ำใหเกดิ ปญ หานั้น ๆ ไดแก (2.1) ความตอเนื่องในการดำเนินโครงการหรือกจิ กรรมของหนวยงาน: จากมาตรการ ตา ง ๆ ซง่ึ ถูกนำมาใชในชว งการแพรระบาดของโรค COVID-19 สง ผลกระทบโดยตรงตอการดำเนินภารกิจของ หนว ยงาน จากขอมลู พบวา หนว ยงานไมส ามารถลงพื้นท่ีเพ่อื จดั การประชุม หรือทำกิจกรรมซึง่ เปนภารกจิ หลัก เชน การฝกอบรมประชาชนในพื้นที่ การจัดประชุมผูมีสวนไดเสีย การเก็บขอมูล และการทำวิจัยรวมกับพื้นที่ รวมถึงงานบางประเภทท่ีไมเ อ้ือตอ การปฏิบัติงานนอกสถานที่ตั้ง เชน งานตรวจวิเคราะหและงานอื่น ๆ ที่ตอง ดำเนินการในหองปฏิบัติการ ซึ่งตองหยุดชะงักหรือดำเนินการไดลาชา เนื่องจากมาตรการควบคุมการระบาด ของโรค COVID-19 ทำใหตองงดการเขาปฏิบัติงาน หรือลดจำนวนบุคลากรที่เขาปฏิบัติงาน ทั้งนี้ ผลกระทบ ดังกลาวอาจเกิดจากลักษณะของภารกิจและการดำเนินการนั้น ๆ หรืออาจเปนความพรอมของประชาชน กลุมเปาหมาย ดังเชนในกรณีของสำนักงานพระพุทธศาสนา ซึ่งกลุมเปาหมายยังไมมีความพรอมในดาน เทคโนโลยี เพื่อรองรบั การประชุมผา นระบบออนไลน นอกจากนี้ การขับเคลื่อนภารกิจอีกประการหนึ่งซึ่งเปนความทาทายของสวนราชการ ไดแก การจัดประชุมทางไกลรวมกับคณะทำงาน หรือคณะกรรมการตาง ๆ ก็เปนประเด็นที่หนวยงานไดรายงาน ปญหาดังกลาว ซึ่งในสวนนี้แสดงใหเห็นความจำเปนของการเตรียมความพรอมในการดำเนินการในภาวะวิกฤตและ การพฒั นาทกั ษะ ตลอดจนถึงความคนุ ชนิ ของผปู ฏิบัติใหพ รอมกบั การดำเนินการในระยะไกลผานระบบดิจิทลั ได ภาพที่ 1.3 กรณีปญ หาความพรอ มในการดำเนนิ การตามตวั ช้วี ัดของสำนักงานพระพทุ ธศาสนา สำนกั งานพระพทุ ธศาสนาแหง ชาติ สำนักงานพระพุทธศาสนาแหงชาติ ไดรายงานปญหาการดำเนินการตามตัวชี้วัดใหสำเร็จ โดยเปนตัวชี้วัดดาน ขอมูลรายงานบัญชรี ายรับ-รายจา ย และความสำเร็จของการนำระบบบัญชมี าตรฐานสำหรบั วัดไปใช เนอ่ื งจากไมสามารถ จัดประชุมพระสังฆาธิการระดบั จังหวัด เพื่อชี้แจงและถวายคำแนะนำการจัดทำบัญชีมาตรฐานสำหรับวัดได และการจดั ประชุมทางไกลผา นระบบอิเลก็ ทรอนิกสหลายจังหวดั ยงั ไมม ีอปุ กรณ ซงึ่ ทำใหห นวยงานดำเนินการแกไขปญหาโดยการสง แผน พับแทน (2.2) การใหบริการประชาชน : ตัวอยางจากหลายประเทศไดแ สดงใหเห็นถึงผลกระทบ ของการแพรระบาดของโรค COVID-19 ตองานบริการในเชิงสังคมตอประชาชน อาทิ ประเด็นดานการศึกษา ซึ่งโรงเรียนในประเทศกวารอยละ 91 ไมสามารถใหบริการทางการศึกษาในชวงที่การแพรระบาดรุนแรงที่สุด หรือการใหบริการดานสังคมและการรักษาพยาบาลแกกลุมคนที่มีความตองการสูง (OECD, 2020; Oxford Policy Management & UN Thailand, 2020) หากพิจารณาหนวยงานดา นสงั คมในเชงิ งานบริการประชาชน จะพบวางานบริการของหนวยงานเหลานี้ตองมีปฏิสัมพันธกับประชาชนและผูคนโดยตรง เชน การพบปะให ความชวยเหลอื ประชาชนกลุมเปาหมาย การดำเนนิ การใหก ารศึกษา ฝกอบรม และใหค วามรู รวมทั้งการเรียก ประชาชนเพื่อการสอบปากคำในกรณีหนึ่ง ๆ เปนการเฉพาะ เปนตน เมื่อเกิดการแพรระบาดของโรค COVID-19 ทำใหรูปแบบงานบริการเดิมไดรับผลกระทบอยางไมอาจหลีกเลี่ยงได จากขอมูลที่หนวยงานไดรายงานเขามายัง สำนกั งาน ก.พ.ร. พบปญหาดงั กลาว ดงั ปรากฏตามตารางท่ี 1.5

17 ตารางท่ี 1.5 ตวั อยางงานบริการของหนวยงานดานสังคมและความม่ันคงทไี่ ดรับผลกระทบ หนวยงาน ตัวอยา งบริการท่ีไดรบั สาเหตุ ผลกระทบ 1. กระทรวงการพัฒนาสังคม - การใหเ งนิ เยียวยากรณี - ในข้นั ตอนการยนื่ เอกสารตองมีการสบื ทายาท และความมน่ั คงของมนษุ ย คนพิการเสยี ชวี ติ ซ่ึงไมสามารถดำเนนิ การไดด งั เชน สถานการณปกติ - การเขา ถงึ กลุมเปา หมายเดก็ - การใหความชว ยเหลอื เด็กและเยาวชน และเยาวชน กลมุ เปา หมายไมส ะดวก ลาชา และไมท่ัวถงึ - ศนู ยช วยเหลือสังคม - การลดจำนวนผปู ฏิบตั ิงานตามประกาศกระทรวงฯ สายดว น 1300 ตามมาตรการเพอ่ื ปอ งกันการแพรร ะบาดของโรค COVID-19 - ประชาชนลดการเดนิ ทางมาขอรับบริการ - แมเ พมิ่ ชองทางการรบั แจง เหตุออนไลน แตป ระชาชน ยังไมทราบ หรอื ไมม ีอปุ กรณส ำหรบั ใชงาน e-form - การฝก อบรมอาชีพ - นโยบายปด รบั การฝกอบรมอาชีพในสถานทจี่ ริง โดยปรบั หลกั สูตรเปนการอบรมผา นระบบออนไลน - การใหบ รกิ ารกยู ืมเงนิ ทุน - ผูสงู อายุซึ่งเปนกลุมเส่ยี งไมส ามารถมาย่ืนเรือ่ งดวย ประกอบอาชพี และ ตนเองที่หนวยงาน การใหบริการของกองทนุ - มาตรการพกั ชำระหนใ้ี หแกล ูกหนกี้ องทุน ท่ีไดร บั ผสู ูงอายุ ผลกระทบจาก COVID-19 และความยากลำบาก ในการประกอบอาชพี สง ผลตอการใชค ืนเงนิ กองทุน 2. กระทรวงสาธารณสขุ - งานบริการทางการแพทย ที่ - การรักษาระยะหางทางสังคม และลดการสมั ผสั ที่ มีความเสีย่ งสูงตอการ อาจเกดิ ขึน้ เพอ่ื ปองกนั การแพรร ะบาดของโรค แพรกระจายเชือ้ COVID- COVID-19 19 เชน บรกิ ารหอ งผาตดั บรกิ ารดา นทันตกรรม - การใหบรกิ ารแพทยแผนไทย เชน คลินกิ บรกิ ารตรวจ รักษาโรคการทำหัตถการ นวดรกั ษา คลินกิ กญั ชาทาง การแพทยแผนไทย - การบำบดั รกั ษาและฟน ฟู สมรรถภาพผูตดิ ยาเสพตดิ ในสถานพยาบาลสังกดั สำนักงานปลัดกระทรวง สาธารณสุข 3. กระทรวงมหาดไทย - การใหบ รกิ ารของสำนกั งาน - มาตรการปองกันการแพรระบาดของโรค COVID-19 ทดี่ นิ และการเปลยี่ นรปู แบบการใหบริการจากมาตรการ - การยนื่ รองทกุ ขที่ ดงั กลาว ทำใหป ระชาชนไมสามารถเขามาใชบ ริการ ศนู ยด ำรงธรรม ท่หี นวยงานหรือรองทุกขที่ศูนยไดโ ดยตรง - การแจง เหตสุ าธารณภยั ที่ กรมปองกันและบรรเทาสา ธารณภัย

18 หนว ยงาน ตวั อยางบรกิ ารที่ไดร ับ สาเหตุ 4. กระทรวงอุดมศกึ ษาฯ ผลกระทบ - การล็อกดาวน (Lockdown) และการรกั ษา 5. กระทรวงศกึ ษาธิการ - การสอบเทียบในพื้นท่ี ระยะหางทางสังคม (Social Distancing) ทำใหไ ม 6. กระทรวงยุตธิ รรม โรงงาน สามารถเขา ไปสอบเทยี บในพ้นื ท่ีโรงงาน 7. กระทรวงวฒั นธรรม - กิจกรรมทางหองปฏบิ ตั ิการ - ยกเลิกการตดิ ตอ ราชการเพือ่ รักษาระยะหางทาง 8. สำนกั งานคณะกรรมการ สำหรบั การตรวจสอบและ สงั คมและลดความหนาแนน คุมครองผูบ รโิ ภค ทดสอบทางวิทยาศาสตร 9. สำนักงาน ปปท. - การประกาศสถานการณฉกุ เฉินสง ผลใหการเดนิ ทาง 10. สำนักงานปอ งกันและ - การตรวจสอบและรบั รอง ปราบปรามการฟอกเงนิ เพ่อื มาสง ตวั อยา งมคี วามลำบาก และจำนวนเจาหนาที่ 11. สำนกั งาน ระบบงานหองปฏบิ ัติการ ปฏบิ ัตงิ านในพน้ื ท่ลี ดลง ทำใหการประสานงานและ พระพุทธศาสนาแหงชาติ ตามมาตรฐานสากล การรับบรกิ ารตองใชเ วลาที่นานขน้ึ - การเปลย่ี นการเปด ภาค - หอ งปฏิบัตกิ ารหลายแหงขอถอนการย่ืนขอการรับรอง เรยี นเปน วนั ท่ี 1 กรกฎาคม หรือลดจำนวนรายการขอบขา ยทยี่ ื่นขอการรบั รอง 2563 - การล็อกดาวน (Lockdown) และการรักษา - การเปลยี่ นวิธกี ารเรยี นการสอน - การเยยี่ มญาติของผูตอ งขัง ระยะหา งทางสังคม (Social Distancing) และ มาตรการเพ่ือปอ งกันการแพรร ะบาดของโรค หรือเด็กและเยาวชนใน COVID-19 สถานพนิ ิจ - การลอ็ กดาวน (Lockdown) และการรักษา - การกจิ กรรมเยยี วยาหรือ ระยะหางทางสังคม (Social Distancing) และ ฟน ฟูผใู ชยาเสพตดิ มาตรการเพื่อปองกนั การแพรร ะบาดของโรค COVID-19 - งานบังคบั คดนี อกสถานท่ี - การปดการใหบริการในพื้นท่ี - มาตรการเพื่อปองกนั การแพรร ะบาดของโรค ซึ่งอาจมคี วามเส่ยี ง เชน COVID-19 ในพ้ืนที่เสย่ี งสำคญั หอจดหมายเหตุ อทุ ยาน ประวัตศิ าสตร พพิ ิธภณั ฑ - ประชาชนกลุมเปาหมายขาดแคลนเครื่องมอื ในการ - การเขา ถงึ การบริการของ เขา ถึงและใชข อ มูล เชน อนิ เทอรเนต็ สว นราชการ - เพ่อื ปองกันการแพรร ะบาดของโรค COVID-19 - การเรยี กบคุ คลเพื่อ ตอ งรักษาระยะหางทางสังคมและลดสมั ผสั ท่อี าจ เกิดข้ึน สอบปากคำ หรือการลงพื้นท่ี เพ่ือสอบปากคำ - สำนักงานตั้งอยใู นพ้นื ท่คี วบคมุ โรคสงู สุด - ประชาชนไมส ามารถเขามา - มาตรการปอ งกนั การแพรร ะบาดของโรค COVID- ติดตอ และรอ งเรยี นเรือ่ งได 19 ทำใหไ มส ามารถมาขอรับบรกิ ารทจี่ ุดใหบ รกิ าร ที่สำนกั งาน - ผูเชาขาดรายไดหรอื มีรายไดล ดลง ทำใหค า งชำระ - การขอเชา ท่ีดินวดั ราง คาเชา หรือตดิ ตอชำระคาเชนเกินกวาเวลาทีก่ ำหนด และศาสนสมบตั กิ ลาง - การขอใชสถานทีพ่ ุทธมณฑล ในการดำเนินกิจกรรม ที่มา: ประมวลขอมลู จากรายงานการถอดบทเรียนในการบริหารจัดการผลกระทบและการแกไขปญหาในสภาวะวิกฤต COVID-19 ประจำปง บประมาณ พ.ศ. 2563 – 2564

19 จากขอ มลู ดังกลาวจะเห็นไดวา ภายใตเ งือ่ นไขที่การสัมผสั และการปฏสิ ัมพันธตอหนา (Face-to-face Communication) ไมสามารถดำเนินการไดตามปกติ การใหบริการของหนวยงานดานสังคม ซึ่งจำเปนตองใหบริการอยางใกลชิดประชาชนจึงไดรับผลกระทบ ตัวอยางงานบริการที่ไดรับผลกระทบ ทไี่ ดน ำเสนอตามตาราง 1.5 เปนเคร่ืองช้ีใหเ หน็ วา สวนราชการอาจจำเปนตองพิจารณาแนวทางการใหบริการ และแนวทางการใหคำปรึกษา โดยการออกแบบใหอุปกรณและเครื่องมือดานดิจิทัลเขาเปนสวนหน่ึง ในงานบรกิ าร และปรับกระบวนการดำเนินงานหลังบา นใหส อดรบั ตอ ไป (2.3) รูปแบบการทำงานของเจาหนาที่ : การแพรระบาดของโรค COVID-19 สงผลให การดำเนินงานของบุคลากรจำเปนตองปฏิบัติงานจากที่บาน แตดังที่ไดชี้ใหเห็นในสวนกอนหนานี้วา การปฏิบัติงานจากที่บานไดอยางมีประสิทธิภาพตองมีปจจัยสนับสนุนที่สำคัญ หนวยงานที่มีภารกิจดานสังคม และความมั่นคงไดร ายงาน วา การทำงานจากท่ีบา นของเจาหนา ท่ีพบประเด็นปญ หา ดังปรากฏตามตารางท่ี 1.6 ตารางท่ี 1.6 อุปสรรคของการดำเนินงานจากท่บี า น ของบุคลากรของหนวยงานดา นสงั คมฯ หนว ยงาน ความพรอมของ สถานที่ ทักษะของ การเขาถงึ  เจา หนา ที่ ขอมลู อุปกรณและ    ระบบสนบั สนนุ   1. กระทรวงการพัฒนาสังคมและความม่ันคง     ของมนุษย    2. กระทรวงสาธารณสุข     3. กระทรวงการทองเท่ียวและกฬี า     4. กระทรวงมหาดไทย     5. กระทรวงยุติธรรม     6. กระทรวงวฒั นธรรม  7. กระทรวงศกึ ษาธกิ าร  8. กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร  วจิ ัยและนวัตกรรม 9. สำนกั งานปลดั สำนกั นายกรัฐมนตรี  10. สำนกั งานคณะกรรมการคมุ ครองผบู รโิ ภค  11. สำนกั เลขาธกิ ารคณะรฐั มนตรี  12. สำนกั ขาวกรองแหงชาติ  13. สำนกั งาน ก.พ.  14. สำนักงาน กปร.  15. สำนักงานปองกันและปราบปรามการ  ฟอกเงิน ที่มา: ประมวลขอมูลจากรายงานการถอดบทเรียนในการบริหารจดั การผลกระทบและการแกไขปญหาในสภาวะวิกฤต COVID-19 ประจำปง บประมาณ พ.ศ. 2563 – 2564 จากขอมูลจะเห็นไดวาหนวยงานที่ไดรายงานถึงปญหาของการทำงานจากที่บาน พบปญหาหลักประการสำคัญ ประการหนึ่ง คือ การเตรียมความพรอมของอุปกรณและอินเทอรเน็ต เพื่อสงเสริมสนับสนุนการทำงานของบุคลากร ไดแก คอมพิวเตอรพกพา และอินเทอรเน็ต เปนตน ขณะเดียวกัน ในสภาวะการทขี่ อมูลของสว นราชการไมไดมีการจัดเกบ็ ในรูปแบบเอกสารอิเล็กทรอนิกสท้ังหมด

20 และฐานขอมูลไมไดมีการเชื่อมโยงกันทำใหการเขาถึงและการเช่ือมโยงขอมูลเพื่อนำไปใชในการวิเคราะหเปน เรอ่ื งทาทายสำหรับสวนราชการ ยง่ิ ไปกวา น้ัน ประเด็นทนี่ า สนใจประการหนึ่ง คือ แมว า ในปจจุบันน้ันอุปกรณ อิเล็กทรอนิกส และอินเทอรเน็ตจะทำใหสวนราชการสามารถทำงานจากระยะไกลได แตกระบวนการขั้นตอน ในการดำเนินการ (Business Process) หากไมม กี ารปรับแกอาจสงผลตอการดำเนินการได โดยเฉพาะอยางยิ่ง ในบริบทของสวนราชการ ซึ่งมกี ระบวนการกรองการทำงานเปนลำดับช้ันและตองอาศัยการลงนามจากผูมีอำนาจ ดังที่บางหนวยงานไดแ สดงใหเ หน็ ความลา ชาในการใหผูมีอำนาจท่ีเก่ียวของลงนามในเอกสารราชการ นอกจากนี้ ประเด็นหนึ่งที่อาจจำเปนตองพิจารณา คือ แมวาการเปลี่ยนรูปแบบ เพ่อื การทำงานจากทบี่ านจะเปนมาตรการที่ดี แตใ นมมุ หนง่ึ อาจทำใหเ กิดความเครียดขึ้นได โดยเฉพาะในกรณี ของผูมีครอบครัว ซึ่งจำเปนตองบริหารจัดการระหวางงานในเชิงการดูแลและงานตามภารกิจ (Juggling between productive Work and Domestic Work) โดยเฉพาะอยางยิ่งในชวงที่สถาบันการศึกษาไมสามารถ ใหบรกิ ารได (OECD, 2020; 2020) งานสำรวจของ UN Women (2020) ซ่งึ ไดสำรวจ 38 ประเทศรวมท้งั ประเทศไทย ไดแสดงใหเห็นภาระที่เพิ่มขึ้นในการทำงานในบานมากขึ้นและใชเวลาจากงานในบานมากขึ้น ในแงนี้การวางแผน การบรหิ ารจดั การทรัพยากรบุคคลโดยคำนึงถึงมิตดิ งั กลาวจึงควรไดรบั การพจิ ารณาแกไข 1.4.2 ผลกระทบตอการประเมินตามมาตรการปรับปรุงประสิทธิภาพในการปฏิบัติราชการ ประจำปง บประมาณ พ.ศ. 2563 และ พ.ศ. 2564 นอกเหนือจากผลกระทบจากการรายงานของสวนราชการ ซึ่งชวยแสดงใหเห็นขอทาทาย ของการปฏบิ ัติงานของสวนราชการในภาวะวิกฤตและความจำเปนท่สี ว นราชการตองปรับแนวทางการทำงานแลว การแพรระบาดของโรค COVID-19 ยังสงผลกระทบตอผลการปฏิบัติราชการของสวนราชการซึ่งสะทอนผาน ตัวช้ีวัดท่ขี องสวนราชการ จากขอมลู การรายงานผลการดำเนินงานตามตัวชว้ี ัด พบวา มีตัวชีว้ ดั ทไ่ี ดรับผลกระทบ จากการแพรระบาดของโรค COVID-19 ในปงบประมาณ พ.ศ. 2563 จำนวน 90 ตัวชี้วัด และปงบประมาณ พ.ศ. 2564 จำนวน 62 ตวั ชว้ี ดั (โปรดดูภาคผนวก 1) โดยตวั ชี้วัดทไี่ ดรับผลกระทบแบง เปน 3 กลุม ดังน้ี 1.4.2.1 กลมุ ตัวชว้ี ดั ดา นเศรษฐกิจท่ีสำคัญ ดังที่ไดชี้ใหเห็นกอนหนานี้วาการแพรระบาดของโรค COVID-19 สงผลกระทบตอภาวะ เศรษฐกิจของโลกและของประเทศไทยอยางรุนแรงอันเนื่องจากการจำกัดการเดินทางและการเคลื่อนยายของ ผูคน สินคา และบริการ ขามพ้นื ท่ีพรมแดนระหวา งประเทศ และภายในขอบเขตของประเทศหน่งึ ๆ การจำกัด การขา มพรมแดนเชน น้ี สง ผลใหป ระเทศไทยในฐานะสวนหนึ่งของหวงโซอปุ ทาน ซ่ึงอุตสาหกรรมและภาคบริการน้ัน มีความเปราะบาง (Vulnerable) ทั้งในฝงของผลกระทบฉับพลันในฝงอุปทาน (Supply Disruption) และ ผลกระทบที่รุนแรงในวังอุปสงค (Demand Shock) ไดรับผลกระทบอยางรุนแรงอยางไมอาจหลีกเลี่ยงได (Rachot Leingchan, 2020) จากรายงานภาวะเศรษฐกิจไทย ป 2563 ซึ่งจัดทำโดยธนาคารแหงประเทศไทย ไดชีใ้ หเหน็ วา ภาวะทางเศรษฐกิจไทยน้ันหดตวั รุนแรงเกือบทุกมิติเมื่อเปรียบเทียบกับปกอนหนา แมว า สถานการณ จะดีขึ้นในไตรมาสที่สอง โดยเครื่องบงชี้ทางเศรษฐกิจที่หดตัวลง อาทิ จำนวนนักทองเที่ยวตางประเทศ มูลคา การสง ออกสนิ คา เครื่องชี้การบริโภคภาคเอกชน และเคร่อื งชก้ี ารลงทุนภาคเอกชน (ธนาคารแหง ประเทศไทย, 2563; 2563) ผลของการชะลอตัวดานเศรษฐกิจอยางรุนแรงสงผลตอตัวชี้วัดของสวนราชการสำคัญ ดา นเศรษฐกจิ อาทิ รายไดจากการทองเที่ยวทคี่ ิดเปนมูลคา ผลิตภณั ฑมวลรวมประชาชาติประมาณรอยละ 15 หรือมูลคาการลงทุนในอุตสาหกรรมของประเทศไทย หรือการลงทุนรวมภาครัฐและเอกชน จึงเปนเครื่องสะทอน

21 ใหเ ห็นความเปราะบางของเศรษฐกิจไทยท่ีผูกโยงกับหวงโซอุปทานของโลกอยางแนบแนน ไดอยา งชัดเจน และ แนนอนวาผลกระทบตอภาคธุรกิจก็จะสงผลกลับมาตอรายไดของภาครัฐในรูปแบบของภาษีเชนเดียวกับที่ใน หลายประเทศ (OECD, 2020) โดยตัวอยา งตวั ช้วี ดั ดา นเศรษฐกจิ ท่ีไดร บั ผลกระทบดงั ปรากฏตามตารางที่ 1.7 ตารางท่ี 1.7 ตัวอยางตวั ชีว้ ัดดานเศรษฐกิจท่ีไดรับผลกระทบ ปท ่ไี ดร ับผลกระทบ ป 2563 ป 2564 ลำดบั ตวั ชีว้ ดั X 1 ความสำเรจ็ ของการลงทนุ ความรว มมือภาครฐั และเอกชน (PPP) ในการสรา งโครงสรางพน้ื ฐาน  ไมไดก ำหนด 2 รายไดจากการทองเท่ยี วเพมิ่ ข้นึ เปนตวั ช้วี ัด 3 รายไดจ ากการพฒั นาพนื้ ที่ทา อากาศยาน  ไมไดกำหนด 4 มูลคา สินคา เกษตรทม่ี กี ารเชื่อมโยงผา นชอ งทางการตลาดทส่ี ง เสรมิ 5 มลู คา การคา ชายแดนผานแดน เปนตวั ชี้วัด 6 ความสำเร็จในการสง เสรมิ สนบั สนนุ ใหนำทุนทางวัฒนธรรมมาสรา งมูลคาทางเศรษฐกิจ X 7 มูลคา การลงทนุ ของโรงงานในอุตสาหกรรมศักยภาพเพ่ิมขน้ึ X 8 จำนวนรายไดภาษสี รรพากรท่จี ดั เกบ็ ได  ไมไ ดกำหนด 9 จำนวนรายไดภาษสี รรพสามติ ท่ีจดั เกบ็ ได 10 ปรมิ าณการสงออกขาว เปน ตวั ชว้ี ัด 11 มลู คา การคาตามแผนงานบรู ณาการพัฒนาพื้นที่ระดบั ภาค  หมายเหตุ X หมายถงึ ไมไ ดรับผลกระทบ X X  ไมไดก ำหนด เปน ตวั ชวี้ ัด  ภาพที่ 1.4 กรณศี ึกษาตัวชี้วัดรายไดจ ากการทองเทย่ี ว การทองเที่ยวเปนกิจกรรมทางเศรษฐกิจทีส่ ำคัญของประเทศไทย ที่นำมาทั้งรายไดและการจางงาน ขอมูลจาก กระทรวงการทองเที่ยวและกีฬา แสดงใหเห็นวาในป พ.ศ. 2561 นั้นการจางงานในอุตสาหกรรมการทองเที่ยวมีจำนวน รวมทั้งสิ้น 4,393,294 คน คิดเปนรอยละ 11.6 เมื่อเปรียบเทียบกับการจางงานทั้งประเทศ จากการวิเคราะหของ Krungthai Compass ไดชี้ใหเห็นวาในป พ.ศ. 2562 รายไดจากการทองเที่ยวนั้นคิดเปนรอยละ 16 ของผลิตภัณฑมวลรวม ประชาชาติของประเทศไทย แตรายไดจ ากการทอ งเทีย่ วสวนใหญนั้นเกิดขึ้นจากนักทอ งเทีย่ วชาวตางชาติ คิดเปนรอ ยละ 61 ของรายไดจ ากการทอ งเทีย่ วท้ังหมด การแพรระบาดของโรค COVID-19 สงผลใหแตละประเทศตองดำเนินการควบคุมการเคลื่อนยาย (Mobility) สนิ คา บริการ และผูคน และสง ผลตอ เน่อื งไปยังผลตอกิจกรรมซ่ึงตอ งอาศัยการเคลอ่ื นยา ยของผูค นเพือ่ ใหเ กิดรายได อาทิ การทองเที่ยว ทำใหรายไดจากการทองเที่ยว โดยเฉพาะอยางยิ่งในบรบิ ทของประเทศไทย ซึ่งรายไดสวนใหญนั้นเกิดขน้ึ จากนักทองเที่ยวชาวตางชาติไดรับผลกระทบอยางรุนแรง และนำมาซึ่งความเสี่ยงของบุคลากรในภาคการทองเที่ยวอีก ดวย เม่ือพิจารณา โครงสรา งรายไดจ ากการทองเที่ยว ขอมลู จากองคก ารการทองเท่ยี วโลกแหงสหประชาชาติ (UN World Tourism Organization : UNWTO) และขอมูลจากกระทรวงการทองเที่ยวของประเทศไทย ไดฉายภาพที่นาสนใจ เกี่ยวกับการทองเที่ยววา ในชวงระยะเวลาที่ผานมากอนการแพรระบาดของโรค COVID-19 นั้น การทองเที่ยวของ ประเทศไทยเติบโตจากการเพม่ิ จำนวนของนักทอ งเทยี่ ว แตค า ใชจ ายตอทริปของนักทองเท่ยี วชาวตางชาตินั้นไมไดเติบโต ในระดบั ทที่ ดั เทียมกนั และกระจกุ ตัวอยางเพยี งบางจังหวัดเทาน้ัน ซึง่ ทำใหเ กิดภาวะนกั ทอ งเทยี่ วเกนิ ขดี ความสามารถใน การรองรับของแหลงทองเที่ยว (Carrying Capacity) ทำใหแหลงทองเที่ยวทางธรรมชาติไดรับความเสียหาย และอาจ สงผลกระทบวถิ ีชีวิตของประชาชนในชุมชน ดงั นัน้ ในภาวะทใี่ นปจจุบนั นักทองเท่ยี วตางชาตไิ มสามารถเดินทางเขามายัง ประเทศไทยได หนวยงานท่ีเก่ียวขอ งจึงจำเปนที่จะตองตอ งใชโอกาสนี้พิจารณาปรับแนวทางการพัฒนาการทองเท่ียวท่ีมี

22 ความยั่งยืนมากยิ่งขึ้น และสามารถรองรับนักทองเที่ยวกลุมใหม ๆ ที่มีคุณภาพได และตอบสนองกับความตองการของ นักทอ งเทย่ี วทีแ่ ตกตางจากชวงกอ นการแพรระบาด บทเรียนจากกลุมประเทศ OECD ไดแสดงใหเห็นภาพการตอบสนองของภาครัฐตอการแพรระบาดของโรค COVID-19 แสดงใหเห็นวานอกเหนือจากการชวยเหลือภาคธุรกิจตลอดหว งโซค ุณคา ของการทองเที่ยว ซึ่งผูประกอบการ จำนวนมากเปนผูประกอบการขนาดเล็กและขนาดยอมแลว ประเทศตาง ๆ ไดมีการวางแผนเพื่อการพลิกโฉม การทองเที่ยวโดยอาศัยนวัตกรรมตาง ๆ หรือปรับเปลี่ยนแนวทางการพัฒนาการทองเที่ยวใหคำนึงถึงมิติดานความยัง่ ยืน ทางทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมมากข้นึ โดยแนวทางการตอบสนองของกลมุ ประเทศออกเปน 3 ชวง ไดแก  การปกปองคุมครองประชาชน และชวยเหลือผูประกอบการ และแหลงทองเที่ยวนชวงวิกฤต : ครอบคลุมการคุมครองนักทองเที่ยวผานการใหขอมูลที่ชัดเจน ครบถวน และถูกตอง การชวยเหลือ ผูประกอบการและคนทำงานในภาคการทองเที่ยว และการสนับสนุนแหลงทองเที่ยวซึ่งเคยพึ่งพา นกั ทอ งเทีย่ วตางชาตเิ ปน หลัก  การเปดประเทศสำหรับการทองเที่ยว : โดยการสรางความมั่นใจใหกับนักทองเที่ยวในดานความ ปลอดภัยเพื่อกระตุนใหนักทองเที่ยวกลุมเปาหมายใหรูสึกมั่นใจ และมีกลไกประสานเฝาระวัง ผลกระทบจากโรค COVID-19 ตอภาคการทองเที่ยวเพื่อใหสามารถตอบสนองไดอยางรวดเร็วโดย อาศัยขอมูลที่ชัดเจนและทนั สมยั และสามารถกำหนดมาตรการเพิ่มเติมไดอ ยางทันทวงที  การเตรียมตัวสำหรับการฟนคืน และออกแบบการพัฒนาการทองเที่ยวำสหัรบอนาคต : เนื่องจาก การแพรระบาดของโรค COVID-19 ทำใหเห็นปญหาของแนวทางการพัฒนาการทองเที่ยวในรูป แบบเดิมดังนั้น หนวยงานภาครัฐจำเปนตองกำหนดแนวทางและการพัฒนาการทองเที่ยวใหมีความ ยั่งยืนและยืดหยุนมากขึ้น และใหความสำคัญกับตัวแบบธุรกิจใหม ๆ การปรับเปลี่ยนงานภาคการ ทอ งเท่ยี วใหเ ปนรปู แบบดิจทิ ลั อนั จะนำมาซึ่งความจำเปน ในการสง เสรมิ และลงทุนในดานนวัตกรรม ดานการทองเทย่ี วใหม ๆ 1.4.2.2 กลมุ ตัวช้ีวดั ดา นการชว ยเหลอื ทางสงั คม และการดูแลผูเปราะบาง การแพรระบาดของโรค COVID-19 สงผลกระทบตอกลุมประชากรแตละกลุมอยางแตกตางกัน อันเนื่องมาจากมาตรการของรัฐในการควบคุมโรค ซึ่งอาจสงผลกระทบตอรายไดครัวเรือน และการใหบริการ ทางสังคมแกกลุมเฉพาะ งานศึกษาขององคการสหประชาชาติประจำประเทศไทย (2020) ไดประมวล ผลกระทบดา นเศรษฐกิจและผลกระทบทางสังคมท่ีเกิดขึ้น ไดฉายภาพใหเ ห็นผลกระทบทีเ่ กิดขึ้นกจากการแพร ระบาดของโรค COVID-19 ในทางสงั คมทีก่ ลมุ เปราะบาง กลมุ เดก็ และเยาวชนโดยเฉพาะอยา งยิ่งในครวั เรือนที่ ยากจน กลมุ ครวั เรอื นทยี่ ากจน กลุมผหู ญงิ และเดก็ ผหู ญิงซง่ึ มแี นวโนมที่จะถูกกระทำความรนุ แรงในครอบครัว สูงขึ้น กลุมแรงงานขามชาติซึ่งเขาไมถึงกลไกการคุมครองของรัฐ และกลุมชายขอบอื่น ๆ เชน กลุมคนพิการ และกลุมคนไรบา น ไดรับวา มคี วามรุนแรงขนึ้ กวาในสถานการณปกติ อยางไรก็ตาม ภายใตมาตรการการควบคุมการเคลื่อนยายของประชาชนและการระดม ทรัพยากร ตลอดจนถึง การขอความรวมมือเพื่อหลีกเลี่ยงการรวมกลุมเพื่อควบคุมโรค COVID-19 ทำให สวนราชการตองปรับแผนการดำเนินงาน โดยใหความสำคัญกับภารกิจที่เกี่ยวของกับโรค COVID-19 เปน ลำดับตน และกิจกรรมหรือบริการบางลักษณะที่ตองอาศัยการปฏิสัมพันธตอหนา (Face-to-face Interaction) ไมสามารถดำเนินการได เงื่อนไขดังกลาวสง ผลกระทบตอตัวชวี้ ดั ผลการดำเนินการทเี่ กยี่ วของกับ การใหบริการดา นสังคม โดยเฉพาะอยา งยงิ่ กลุมเปราะบาง โดยตวั อยางดังปรากฏตามตารางท่ี 1.8

23 ตารางท่ี 1.8 ตวั อยางตัวชว้ี ัดดา นการชวยเหลือทางสงั คมและการดูแลผเู ปราะบางท่ไี ดร บั ผลกระทบ ลำดับ ตวั ช้วี ดั ปท ี่ไดรับผลกระทบ ป 2563 ป 2564 1 การพฒั นาศนู ยพัฒนาคณุ ภาพชีวิตและสงเสริมอาชพี ผสู งู อายุ (ศพอส.) ใหม ีศักยภาพใน  ไมไดกำหนด การสง เสริมคณุ ภาพชวี ติ ผสู งู อายุ เปน ตัวชว้ี ดั 2 ความสำเรจ็ ในการจัดพน้ื ท่ีปลอดภยั สำหรบั สตรี  3 รอยละของพ้นื ท่ีเปา หมายท่ไี มมกี รณีความรุนแรงในครอบครัว  ไมไดกำหนด 4 รอยละของเดก็ และเยาวชนทีด่ ำเนนิ การตามแผนแกไขบำบดั ฟนฟทู ี่ไดรบั ความเหน็ ชอบ เปน ตัวชี้วดั จากพนักงานอัยการ X 5 รอยละของผูกระทำความผดิ ไดร บั การแกไขฟน ฟูมีการศึกษา  ไมไดก ำหนด 6 รอ ยละของผใู ชบรกิ ารศนู ยค มุ ครองคนไรทพ่ี ึ่งท่สี ามารถกลับคืนสูครอบครัวหรอื ชุมชน เปนตัวชว้ี ัด 7 รอยละของกลมุ เปาหมายที่ไดร บั การพัฒนาศักยภาพและสามารถกลบั คนื สูสังคม ไมไ ดก ำหนด เปน ตวั ชวี้ ดั  X  8 รอยละของโรงพยาบาลขนาด M2 ข้ึนไปมกี ารจดั ตั้งคลินิกผสู งู อายุ ไมไ ดก ำหนด  9 รอยละของเด็กและเยาวชนทส่ี ามารถกลับไปดำเนินชีวิตในสงั คมได เปนตวั ชวี้ ดั  ไมไ ดกำหนด เปน ตวั ชี้วดั หมายเหตุ X หมายถึง ไมไดร ับผลกระทบ ภาพที่ 1.5 กรณีศึกษาแนวทางการใหบ ริการกลุมเปราะบางผานเครอื ขาย การแพรระบาดของโรค COVID-19 นั้นแมจ ะสง ผลกระทบตอ เศรษฐกจิ และสังคมของประเทศไทยอยางรุนแรง แตก ลมุ เปราะบาง (Vulnerable Group) ทางสงั คม เชน คนพกิ าร เดก็ ในครอบครวั ทย่ี ากจน ผใู ชย าเสพตดิ ซึ่งอยรู ะหวาง การบำบัด กลมุ แรงงานขา มชาติ กลมุ ผูสงู อายุ และกลุม ผหู ญงิ ทไ่ี ดร บั ความรนุ แรง เปน ตน มีแนวโนม ทีจ่ ะไดร ับผลกระทบ อยางรุนแรงจากการแพรระบาดของโรค COVID-19 เนื่องจากกลุมคนดังกลาวเปนกลุมคนที่จำเปนตองอาศัยความ ชวยเหลือ และบรกิ ารทางสังคมท่มี ากกวา กลมุ อื่น ๆ ขณะที่ การใหบ รกิ ารสาธารณะของหนวยงานภาครัฐบางงานบริการ โดยเฉพาะงานบริการซึ่งตองอาศัยการปฏิสัมพันธตอหนา (Face-to-face Interaction) นั้นไดรับผลกระทบในชวงการ แพรระบาดของโรค COVID-19 เนื่องจากมาตรการในการจำกัดการเคลือ่ นยายประชากรเพื่อควบคมุ โรค และการระดม ทรัพยากรเพื่อปองกันโรค COVID-19 จากการประเมินผลของ Oxford Policy Management& UN Thailand (2020) ไดแสดงใหเหน็ วาการแพรร ะบาดของโรค COVID-19 สงผลตอ กลุม ผไู ดร ับความรุนแรง (Violence) การเอารดั เอาเปรียบ (Exploitation) และการลวงละเมิด (Abuse) ไดแก กรณีความรุนแรงในครอบครัวที่สูงขึ้น ผลกระทบตอการขอความ ชวยเหลือเนื่องจากการใหบริการตอหนาดำเนินการไดยากขึ้น และผลกระทบตองานบริการที่ตองอาศัยผูเชี่ยวชาญ เนอื่ งจากการจดั สรรทรพั ยากรเพื่อปอ งกันโรค COVID-19 หรือมาตรการการปด พื้นทเ่ี พอื่ ควบคมุ โรค ดังนั้น เพื่อใหกลุมเปราะบางสามารถเขาถึงงานบริการไดอยางมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น การใหบริการ ตอ กลมุ เหลาน้จี ำเปน ตองไดรบั การพฒั นาใหเขากบั เง่ือนไขของการแพรระบาดและบริบทของพื้นท่ี ดงั นี้  การพัฒนารูปแบบการใหบริการจากระยะไกล โดยพิจารณาถึงความพรอมดานเทคโนโลยีของพื้นท่ี และกลุมผรู ับบริการ และทำงานรว มกับชมุ ชนใหเ ปน จุดประสานสงตอ แรก  การออกแบบการใหบริการผานหุนสวน (Partner) การใหบริการดานสังคม ซึ่งประกอบดวยองคกร พฒั นาเอกชนไมแสวงหากำไร องคกรชมุ ชนทสี่ ามารถออกแบบงานบริการอยา งเหมาะสมกบั พ้ืนท่ไี ด 1.4.2.3 กลุม ตวั ชว้ี ดั ที่เก่ียวของดานแรงงานและการสรางความสามารถในการแขงขนั ใหกับประเทศ เชนเดียวกับที่เกิดขึ้นในหลายประเทศทั่วโลก การแพรระบาดของโรค COVID-19 นั้นสงผล ตอเศรษฐกิจในภาพรวม ในบริบทของประเทศไทยนั้น ภาวะเศรษฐกิจตกต่ำสงผลใหธุรกิจเลิกกิจการมากขึ้น และทำใหอัตราการวางงานสูงขึ้น ขณะที่ชั่วโมงการทำงานลดลง (SCB Intelligence Center, 2020) เงื่อนไข

24 เชนนี้อาจสรางแผลเปนทางเศรษฐกิจ (Economic Scar) ใหกับภาวะเศรษฐกิจไทย ซึ่งอาจตองใชระยะเวลา เวลาในการฟน ตัวทยี่ าวนาน (World Bank, 2021) ขณะเดียวกัน ในภาวะท่รี ัฐบาลจำเปนตองดำเนินมาตรการเพื่อควบคุมโรคระบาด การปดสถานท่ี ซ่งึ โดยลกั ษณะตองมกี ารระดมผูคนเปน จำนวนมาก อาทิ สถานที่ราชการหรอื โรงเรยี น โดยปรับชองทางการเรียน การสอนโดยการผสานการสอนทงั้ ในรูปแบบออนไลนและออฟไลน อยางไรก็ตาม จากการประเมินขององคการ สหประชาชาตปิ ระจำประเทศไทย (2020) แสดงใหเ หน็ วา แมวา แนวทางการศกึ ษาระยะไกลผานระบบออนไลน จะเปนกลไกสำคัญที่ปองกันการแพรระบาดของโรค COVID-19 ได แตยังเกิดประเด็นปญหาบางประการที่ทำ ใหไมสามารถเขาถึงการศึกษาไดอ ยา งเตม็ ประสิทธิภาพ อาทิ การไมมีอุปกรณที่จำเปน การเขาถึงอินเทอรเน็ต ที่ยังไมเต็มประสิทธิภาพ คุณภาพของสื่อการสอน และการที่ครูผูสอนไดรับการอบรมในการใชสื่อดังกลาว ไมมากนัก อยางไรก็ตาม หากประเด็นเหลานี้ไมไดรับการแกไขยอมสงผลตอระดับความสามารถในการแขงขนั ของประเทศในอนาคต ซงึ่ สะทอนผานตัวช้ีวัดในกลุมน้ีโดยตวั อยางดังปรากฏตามตารางท่ี 1.9 ตารางท่ี 1.9 ตัวอยา งตัวช้ีวดั ทเ่ี กยี่ วของดานแรงงานและการสรา งความสามารถในการแขง ขนั ของประเทศ ทีไ่ ดรบั ผลกระทบ ลำดบั ตวั ชี้วดั ปท ไี่ ดร ับผลกระทบ ป 2563 ป 2564 1 รอ ยละของผูผานการทดสอบมาตรฐานฝมือแรงงานแหง ชาตไิ ดร บั อัตราคาจา งตามมาตรฐาน  ฝม ือที่กำหนดตามกฎหมาย (83 สาขาอาชพี ) X 2 จำนวนท่ีเพิม่ ขนึ้ ของแรงงานตามมาตรา 39 และมาตรา 40 X 3 ขีดความสามารถในการแขงขันดา นการศกึ ษาของประเทศไทย จากรายงาน IMD 2020 และ IMD 2021 ในภาพรวม และบางตัวชี้วัด เชน อตั ราสว นนกั เรยี นตอ ครรู ะดบั มธั ยมศกึ ษา   อัตราการเขาเรยี นระดบั ช้นั มัธยมศึกษา ผลสัมฤทธิ์ของการอดุ มศึกษา ความคดิ เห็นตอทกั ษะ ทางภาษาทีต่ อบสนองตอความตองการของผูประกอบการ 4 ระดับคะแนนเฉลย่ี ผลการทดสอบทางการศกึ ษาระดบั ชาตขิ ั้นพน้ื ฐาน (O-NET) X 5 ระดับคะแนนเฉลย่ี ผลการทดสอบทางการศึกษาระดับชาติดา นการศกึ ษานอกระบบ (N-NET) X  หมายเหตุ X หมายถงึ ไมไดรับผลกระทบ ภาพท่ี 1.6 กรณกี ารชว ยเหลือแรงงานในภาวะการแพรระบาดของโรค COVID-19 การแพรระบาดของโรค COVID-19 ทำใหยอดการวางงานทั่วโลกสูงขึ้น ในบริบทของประเทศไทยรายงาน การวิเคราะหของธนาคารโลก (World Bank) ไดแสดงใหเห็นวาการแพรระบาดของโรค COVID-19 สงผลตอตลาดแรงงาน ของประเทศไทยอยา งรุนแรง ในบรบิ ทของประเทศไทยนัน้ การมสี ว นรว มในกำลงั แรงงานของประเทศไทยนัน้ ถดถอยลงต้ังแต กอนการแพรระบาดอยูแลว ประกอบกับการขยายตัวของตลาดแรงงานที่คอนขางออนแอ เมื่อเกิดการแพรระบาดของ โรค COVID-19 สงผลใหอ ัตราการวา งงานของประชาชนสงู ข้นึ โดยเฉพาะอยา งย่ิงในกลุมของแรงงานอายุนอย นอกจากนี้การ แพรระบาดของโรค COVID-19 ยังสงผลตอชั่วโมงการทำงานของแรงงานที่สั้นลงและอาจสงผลตอรายไดของแรงงานและ อาจนำมาซึ่งแผลเปนทางเศรษฐกิจ (Economic Scar) ได เมื่อประกอบกับขอเท็จจริงที่วาการแพรระบาดของโรค COVID- 19 ทำใหโรงเรียนตองปด ซึ่งอาจมีผลกระทบตอทักษะและทุนมนุษยในภาพรวม ดังนั้น ในหลายประเทศมาตรการของ ภาครัฐเพื่อรักษาระดับการจางงานและชั่วโมงการทำงาน จึงถูกหยิบขึ้นมาใชเพื่อชวยเหลือผูประกอบการและแรงงาน ควบคูไปกับมาตรการการพัฒนาทักษะ โดยใชวิธีการใหเงินสวนเพิ่ม (Subsidy) ของคาแรงผานสถานประกอบการ ท้ังในลกั ษณะการชว ยเหลอื แรงงานตามช่ัวโมงการทำงานท่ีหายไป หรอื การใหเ งนิ สว นเพ่มิ (Subsidy) ของคา แรงเปนคาแรง ในการทำงานสำหรับบริษัททีผ่ ลประกอบการไดร ับผลกระทบอยา งรนุ แรง  ในประเทศเยอรมนี สถานประกอบการสามารถของการสนับสนนุ จากหนวยงานภาครฐั ไดห ากวา แรงงาน รอยละ 10 ในสถานประกอบการนั้นไดรับผลกระทบจากการลดชั่วโมงการทำงาน ซึ่งประโยชนดังกลาวนั้น ครอบคลุมถงึ แรงงานทม่ี ีการจา งในลักษณะสัญญาชั่วคราวอกี ดว ย

25 พิจารณาในภาพรวมของตวั ชว้ี ดั ทงั้ 3 กลมุ พบวามีหลายตัวช้วี ัดทีไ่ ดมกี ารบรหิ ารจัดการและการตอบสนอง ของสวนราชการเพื่อรับมือกับสถานการณการแพรระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 ทำใหการปฏิบัติ ราชการตามตัวชี้วัด ในป พ.ศ. 2564 ไดร ับผลกระทบลดลง เมอื่ เทียบกบั ป พ.ศ. 2563 เชน 1) มูลคาสินคาเกษตรที่มีการเชื่อมโยงผานชองทางการตลาดที่สงเสริม กรมการคาภายในไดสงเสริม และพัฒนาเกษตรกรและชุมชนกลุมเปาหมายใหสามารถตอยอดการจำหนายผลิตภัณฑในเชิงพาณิชย และ เชื่อมโยงการจำหนายสินคาผานชองทาง Online และ Offline ที่กระจายถึงผูบริโภคในชุมชนโดยตรง เชน รถเร เพื่อเพิ่มชอ งทางการจำหนาย รวมทัง้ เชื่อมโยงการซ้ือขายกบั ผคู าสง /คา ปลีกรายใหญ เพอื่ เพมิ่ ปริมาณการซ้ือขาย 2) มูลคาการคาชายแดนผานแดน กรมการคาตางประเทศไดปรับแผนการดำเนินงานและรูปแบบ การจัดกิจกรรมสงเสริมการคาชายแดนเปนแบบผสมผสาน ทั้ง Offline และ Online เชน กิจกรรมสงเสริม การขายสินคาผาน Platform Online ตาง ๆ รวมถึงการผลักดันการเปดจุดผานแดน การเปดดานพรมแดน การเปดเสนทางการขนสงสินคาเปนการชั่วคราว และการยกระดับชองทางธรรมชาติ สำหรับการขนสงสินคา เพมิ่ เติมในชว งสถานการณการแพรร ะบาดของโรคตดิ เชอื้ ไวรัสโคโรนา 2019 3) จำนวนรายไดภาษีสรรพากรที่จัดเก็บได กรมสรรพากรไดประชาสัมพันธและแนะนำใหผูเสียภาษี ทำธุรกรรมภาษีที่บาน (TAX from Home) ไดแก การลงทะเบียน การยื่นแบบแสดงรายการ การชำระภาษี และการขอคนื ภาษที างระบบอิเล็กทรอนิกส 4) รอยละของเด็กและเยาวชนที่ดำเนินการตามแผนแกไขบำบัดฟนฟูที่ไดรับความเห็นชอบจาก พนักงานอัยการ กรมพนิ ิจและคุมครองเด็กและเยาวชนมีมาตรฐานการปองกันและควบคุมการติดเช้ือในสถานพินิจ และคุมครองเด็กและเยาวชน และศูนยฝกและอบรมเด็กและเยาวชน รวมทั้งการจัดทำแผนเผชิญเหตุรองรับ การแพรระบาดของโรคฯ โดยบูรณาการทำแผนรวมกันกับเครือขายหนวยงานที่เกี่ยวของ ประเมินแผน และ ปรับปรุงแผนใหสอดคลองกับสถานการณ นอกจากนี้ การมีสวนรวมของเครือขายในการชวยดูแลดำเนินการ ตามแผนแกไขบำบัดฟน ฟูฯ ก็เปนสวนสำคัญท่ที ำใหตวั ชวี้ ดั ดังกลา วสามารถดำเนนิ การไดต ามแ 5) จำนวนที่เพิ่มขึน้ ของแรงงานตามมาตรา 39 และมาตรา 40 สำนักงานประกันสังคมไดน ำระบบ e Service มาใชใ นการบรกิ ารประชาชน เชน การย่ืนแบบคำขอเปนผูป ระกนั ตนมาตรา 39 และมาตรา 40 และรบั บริการ ผานชองทาง Mobile Application, E-mail หรือ Line นอกจากนี้ มติคณะรัฐมนตรีเกี่ยวกับการใหความชวยเหลือ ผูประกันตนมาตรา 39 และมาตรา 40 ในพื้นที่ควบคุมสูงสุดและเขมงวด 29 จังหวัด ทำใหมีผูสมัครเปน ผูประกันตนในชวงเดือนกรกฎาคมถึงสิงหาคม 2564 เพิ่มสูงขึ้นกวา ปกติ สงผลใหภาพรวมการดำเนนิ งานของ ตวั ชว้ี ัดดังกลาวสูงกวาเปา หมาย 6) ระดับคะแนนเฉลี่ยผลการทดสอบทางการศึกษาระดับชาติขั้นพื้นฐาน (O-NET) กระทรวงศึกษาธิการ ไดมีประกาศกระทรวงฯ เรื่อง นโยบายการทดสอบทางการศึกษาระดบั ชาติขน้ั พนื้ ฐาน (O-NET) ลงวันท่ี 25 ธันวาคม 2563 โดยใหการสอบ O-NET ของนักเรียนชั้นประถมศึกษาปที่ 6 และชั้นมัธยมศึกษา ปที่ 3 ปการศึกษา 2563 เปนไปตามความสมัครใจ ดังนั้น นักเรียนและโรงเรียนที่มีความพรอมเทานั้นที่จะสมัครใจสอบ โดยไมไดบังคับ สอบทุกคนเหมือนเชนที่ผานมา อยางไรก็ตาม การเปลี่ยนแปลงแนวทางปฏิบัติดังกลาว ทำใหผลการทดสอบทาง การศกึ ษาระดับชาติข้ันพน้ื ฐาน (O-NET) ปการศกึ ษา 2563 ไมส ามารถใชเปน ตัวแทนผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของ ผเู รียนในระดบั ชาตไิ ด เนอ่ื งจากไมใชการสอบของนักเรียนทุกคน

26 1.5 สรุปสาระสำคัญ ในบทนี้ไดนำเสนอใหเห็นวาการแพรระบาดของโรค COVID-19 นั้น สงผลตอการดำเนินงานของ หนว ยงานราชการอยา งนอยทีส่ ดุ ในสองมิติ ไดแก ผลกระทบตอ วิธีการทำงานของสวนราชการ ซึ่งสะทอนผาน การใหบริการประชาชนเทา นั้น รูปแบบการทำงานการทำงานของหนว ยงาน ซึง่ จะตองปรับแนวทางการทำงาน ใหสอดคลองตอสภาพการณในภาวะวิกฤต ซึ่งรูปแบบการทำงานแตเดิมซึ่งเนนการทำงาน ณ ที่ตั้ง และ การปฏิสัมพันธตอหนา (Face-to-face Interaction) รวมทั้ง ยังสงผลกระทบตอตัวชี้วัดของสวนราชการ โดยรายละเอียด ดงั น้ี 1.5.1 ผลกระทบตอวิธกี ารทำงานของสว นราชการ การวิเคราะหขอมูลของหนวยงานทั้ง 2 กลุม แสดงใหเห็นขอทาทายของหนวยงานราชการ ในการปรับรูปแบบกระบวนการดำเนินงานที่ตองอยูในรูปแบบดิจิทัลมากขึ้น ปญหาที่รวมหลักที่ทั้งหนวยงาน ในกลุมดานเศรษฐกิจ และหนวยงานดานสังคมและความมั่นคงเผชิญ ซึ่งเปนปญหาอันเกิดจากการบริหาร จัดการภายในองคกร และระบบการสนับสนุนการทำงานในการติดตามการดำเนินงาน ซึ่งประเด็นปญหา ดังกลาวสอดคลองกับรายงานการตรวจสอบและประเมินผลภาคราชการประจำปงบประมาณ พ.ศ. 2563 ของคณะอนุกรรมการตรวจสอบและประเมินผลภาคราชการ (อ.ค.ต.ป.) เฉพาะกิจ คณะที่ 4 ในประเด็น กฎระเบียบในการบริหารงานภาครัฐในชวงวิกฤต ที่ระบุถึงอุปสรรคในการปฏิบัติงานภายในหนวยงาน โดยชี้ใหเห็นวาระบบบริหารจัดการภายในหนวยงาน (Back Office) นั้น ยังไมไดพัฒนาใหเปนรูปแบบ อิเล็กทรอนิกส ใหเชื่อมโยงกับระบบจัดซื้อจัดจางภาครัฐ ทำใหหนวยงานภาครัฐยังคงตองดำเนินการ ดานเอกสารตาง ๆ แมวาจะมีระบบที่ชวยอำนวยความสะดวก เชน ระบบ e-GP และ GFMIS เปนตน หรือ ในหลายกรณีที่เกิดความไมพรอมแมกระทั่งการจัดหาวัสดุอุปกรณซึ่งเอื้อใหเจาหนาที่สามารถดำเนินภารกิจ ในรูปแบบออนไลนได หากวิเคราะหปญหาท่ีหนวยงานไดรายงานตามกลุมหนวยงานจะเห็นไดวาประเด็นปญหาที่ หนวยงานไดหยิบยก ในกลุมของหนวยงานดานเศรษฐกิจ ไดแก การทำธุรกรรมในประเด็นดาน การจายคาธรรมเนียมการรับและยื่นเอกสาร ซึ่งประเด็นดังกลาวรายงานผลการสำรวจความพรอมรัฐบาล ดจิ ิทลั หนวยงานภาครัฐของประเทศไทยประจำป พ.ศ. 2563 (สพร., 2563) ไดแ สดงใหเ หน็ วาแมวาในปจจุบัน หนวยงานจะไดด ำเนินการปรับงานบริการใหอยูในรูปแบบธุรกรรมอิเล็กทรอนิกส แตหนวยงานสวนใหญยังไม สามารถระบุจำนวนงานบริการทีแ่ ทจริงไดท้ังหมด แตส ามารถระบุงานบริการหลักได โดยในบรรดางานบริการ หลักนั้นประมาณรอยละ 40 ที่อยูในรูปแบบดิจิทัลแลวยังคงเปน รูปแบบดิจิทลั บางสวน (Partial Digitalized) และหนวยงานเห็นวาไมมคี วามจำเปนที่จะเชือ่ มโยงเขากับแพลตฟอรก ลาง หรือการพัฒนาแพลตฟอรมเพื่อให หนวยงานอื่นเขามาเชื่อมตอ ภายใตเงื่อนไขนี้ยอมสงผลการบูรณาการงานบริการของหนวยงานภาครัฐ ดำเนินการไดย าก และผูร บั บรกิ ารจำเปน ตอ งดำเนินการทำธรุ กิจในรปู แบบผสานออนไลนและออฟไลน ขณะเดียวกันในมิติของหนวยงานดานสังคมและความมั่นคงนั้น มีลักษณะภารกิจที่จะตองมี การปะทะประสาน (Interact) กับประชาชนกลุมเปาหมาย หรือกลุมผูรับบริการโดยตรง อาทิ กลุมเปราะบาง กลุมผูใชยาเสพติด กลุมผูหญิงที่ไดรับความรุนแรงในครอบครัว และกลุมผูตองโทษที่อยูในเรือนจำ หรือ กิจกรรมที่ตองอาศัยการลงพื้นที่เพื่อสอบปากคำตามเพื่อแสวงหาความจริง ซึ่งในรูปแบบเดิมเจาหนาที่ ตองดำเนินการลงพื้นที่เพื่อทำกิจกรรม และแสวงหาขอเท็จจริงยอมไมสามารถดำเนินการได ดังนั้น วิธีการ ทำงาน และรปู แบบการดำเนินงานของหนวยงานในกลุมนี้ อาจจำเปนตองไดรับการปรับใหม ซึ่งคูขนานกันไปน้ัน อาจมปี ระเด็นดานกฎระเบียบ มาตรฐาน และแนวทางการดำเนนิ งานท่ีตอ งพิจารณาควบคูกันไป

27 1.5.2 ผลกระทบตอ ตวั ชีว้ ัดของสวนราชการ นอกเหนือจากวธิ กี ารทำงานของสวนราชการท่ีไดร ับผลกระทบเน่ืองจากมาตรการในการควบคุมโรค ในชวงการแพรระบาดของโรค COVID-19 ตัวชี้วัดซึ่งสะทอนผลการปฏิบัติราชการทั้งตามภารกิจประจำ งานนโยบายสำคญั (Agenda) ก็ลว นแลวแตไดร บั ผลกระทบทงั้ ส้นิ มาตรการควบคมุ โรคในทีน่ ้ี ไมไ ดจ ำกัดเพียง มาตรการภายในของประเทศไทยเทานั้น หากแตประเทศไทยในฐานะที่เปนขอตอหนึ่งในหวงโซอุปทานโลก (Global Supply Chain) ในหลายภาคสวน อาทิ การผลติ การทอ งเทยี่ ว และการบรกิ าร ยอมไดร บั ผลกระทบ อันเนื่องจากการหดตัวทางเศรษฐกิจ ตลอดจนถึงภาวะชะงักงันของการขนสงสินคาและบริการในระดับโลก ในภาพรวมในชวงเวลาของการแพรระบาดของโรค COVID-19 อยางไมอาจหลีกเลีย่ งได เงื่อนไขเหลานี้ สงผล ตอตัวชี้วัดสำคัญของสว นราชการ ซึ่งตัวช้ีวดั จำนวนหนึง่ เปนตัวชีว้ ดั ตามแผนยุทธศาสตรการพัฒนาประเทศใน ภาพใหญท ่ีเกย่ี วขอ งกับเศรษฐกจิ เชน รายจากจากภาคการทองเที่ยว มูลคา การลงทนุ ความรวมมือภาครัฐและ ภาคเอกชน เปนตน ประการตอมาที่จำเปนตองพิจารณา คือ ผลกระทบดานเศรษฐกิจอันเนื่องจากการแพรระบาด ของโรค COVID-19 นั้น มีผลตอเนื่องไปยังภาคแรงงานและภาคการศึกษา ในฐานะเปนปจจัยและทรัพยากร สำคัญในการพัฒนาประเทศ ซึ่งในปจจุบันภาคแรงงานของประเทศไทยไดรับผลกระทบจากการแพรระบาด ของโรค COVID-19 อยางรุนแรง เชน ชั่วโมงการทำงานของประชาชนที่ลดลง และอัตราการวางงานที่เพิ่มขึ้น เมื่อเปรียบเทียบกับชวงเวลาปกติ ผลกระทบเหลานี้สะทอนใหเห็นผานผลการดำเนินการของตัวชี้วัดของ สวนราชการ อาทิ แรงงานของผูประกันตนในระบบประกันสังคม ซึ่งเปนมิติที่ตองระมัดระวังอยางมาก เนื่องจากผลกระทบดังกลาวอาจใหเกิดแผลเปนทางเศรษฐกิจ (Economic Scar) ของประเทศไทยในอนาคต ซึ่งจะตองใชเ วลายาวนาน (SCB intelligence Center, 2020; World Bank, 2021) อยางไรก็ตาม ไมเพียงแตมิติทางเศรษฐกิจเทานัน้ ที่ไดรับผลกระทบ ในชวงของการแพรร ะบาด ของโรค COVID-19 นี้ ความออนไหวและความจำเปน (Needs) ที่ตองไดรับการบริการจากภาครัฐของ กลุมเปราะบาง (Vulnerable Group) อาทิ กลุมผูหญิงที่ไดรับความรุนแรงในครอบครัว กลุมผูใชยาเสพติด ที่อยูในระหวางการบำบัด ไดถูกเนนย้ำใหเห็นชัดเจนขึ้น (Oxford Policy Management& UN Thailand, 2020; UN, 2020) ขณะเดียวกัน หนวยงานภาครัฐที่เปนหนวยใหบริการเหลานั้นกลับตองเผชิญขอจำกัด ในการปฏิบัติงาน อันเนื่องจากมาตรการในการควบคุมโรคระบาดสงผลใหงานบริการบางประเภทไมสามารถ ดำเนนิ การในรูปแบบทีห่ นว ยงานเหลาน้ันเคยดำเนินการได ประเด็นดังกลาว นำมาซ่งึ คำถามและความจำเปน ท่จี ะตอ งแสวงหานวัตกรรมการใหบริการใหม ๆ ที่เปดกวางมากขน้ึ และยอมใหท ุกภาคสว นท่ีมคี วามเชี่ยวชาญ เขามีสวนรวมอยางมีความหมาย เพื่อใหการใหบริการแกกลุมคนเปราะบางที่ไดรับผลกระทบรุนแรงอยูแลว ไมส ะดุด จะเห็นไดวา การแพรระบาดของโรค COVID-19 ไมเพียงแตสงผลกระทบตอประชาชนเทานั้น หากแตยังสงผลกระทบตอสวนราชการ ซึ่งเผชิญกับขอทาทายในการปฏิบัติงาน และเปนปจจัยที่เรงเราให สวนราชการตองปรับตัวเพื่อใหสามารถดำเนินภารกิจ และใหบริการประชาชนไดอยางมีประสิทธิภาพ ขณะเดียวกัน ก็สะทอนใหเห็นความเปราะบาง ของกลุมคนที่มีนอยในทางเศรษฐกิจและสังคม (The Worse Off) ในการเขาถึงบริการภาครัฐในภาวะวิกฤต ในบทตอไปจะไดนำเสนอวาภายใตผลกระทบและแรงกดดันท่ี สวนราชการเผชิญในการดำเนินภารกิจ และการใหบริการสาธารณะ สวนราชการมีการปรับตัวอยางไร และ อะไรเปนปจจัยแหงความสำเร็จ ซึ่งอาจสามารถหยิบยกเพื่อขยายผลไดตอไป เพื่อใหการดำเนินการในภาวะ วกิ ฤตมปี ระสทิ ธิภาพยง่ิ ขน้ึ

28 บทที่ 2 การดำเนนิ การของสวนราชการเพอื่ บรรเทาผลกระทบ จากการแพรระบาดของโรคติดเช้อื ไวรสั โคโรนา 2019 จากสถานการณการแพรระบาดของโรค COVID-19 ระหวางการดำเนินงานของสวนราชการประจำป งบประมาณ พ.ศ. 2563 และ พ.ศ. 2564 สวนราชการไดดำเนินการตาง ๆ เพื่อลดผลกระทบจากการแพรระบาด ของโรค COVID-19 ในบทนี้ไดสรุปขอมูลเก่ียวกับ แนวทางที่สวนราชการไดดำเนินการเพื่อลดผลกระทบที่เกิดข้ึน จากการแพรระบาดของโรค COVID-19 ขอมูลสวนราชการที่มีแนวทางการปฏิบัติที่ดี (Good Practice) รวมทั้งปจจัยความสำเร็จของสวนราชการ โดยแบงเปนกลุมกระทรวงดานเศรษฐกิจ และกลุมกระทรวงดาน สังคมและความม่ันคง 2.1 การดำเนนิ การเพอ่ื ลดผลกระทบของสวนราชการ การดำเนินการของสวนราชการเพื่อตอบสนองตอผลกระทบที่เกิดขึ้นจากการแพรระบาด ของโรค COVID-19 อาจพจิ ารณาโดยแบงกลุมสว นราชการออกเปน 2 กลุม ไดแก กลุมกระทรวงดา นเศรษฐกิจ และกลุมกระทรวงดานสังคมและความมั่นคง ดังที่กลาวแลวในบทที่ 1 แนนอนวาการแพรระบาดของ โรค COVID-19 ยอมทำใหสวนราชการไมสามารถดำเนินการภายใตแผนการ กระบวนงาน และงบประมาณ ในรูปแบบเดิมกอนการแพรระบาดของโรค COVID-19 ได หนวยงานกวารอยละ 50 ไดรายงานวาหนวยงาน ไดป รบั เปลยี่ นแผนการทำงานและแผนการใชงบประมาณใหส อดคลอ งกับสถานการณของการแพร ซ่ึงในสวนนี้ จะไดนำเสนอการดำเนินการของหนวยงานในการตอบสนองตอการแพรระบาดของโรค COVID-19 โดย รายละเอียดปรากฏตามภาพที่ 2.1 ภาพที่ 2.1 การตอบสนองของหนวยงานในการรับมือการแพรร ะบาดของโรค COVID-19 ป 2563 และ 2564 จากภาพ แสดงใหเห็นวาสว นราชการไดมีการดำเนินงานในดานตาง ๆ เพ่ือลดผลกระทบที่เกิดข้ึนจาก การแพรระบาดของโรค COVID-19 โดยเริ่มดำเนนิ การในปงบประมาณ พ.ศ. 2563 ซึ่งเปนชวงแรกของการแพรระบาด

29 และในป พ.ศ. 2564 สวนราชการตาง ๆ มีความพรอมมากขึ้นในการตอบสนองเพื่อรับมือกับสถานการณดังกลาว เพ่อื ปรับตวั ใหส ามารถดำเนนิ การภารกิจและใหบ ริการประชาชนไดอยางตอเน่อื งโดยไมสะดดุ หยุดลงดังจะเห็น ไดจากการดำเนินการที่เพิ่มมากขึ้นในทุก ๆ ดาน โดยเฉพาะอยางยิ่ง การทำงานในรูปแบบออนไลน และการ บริหารกำลังคนและการกำหนดมาตรการเพื่อความปลอดภัยในสถานที่ทำงาน ซึ่งมีหนวยงานกวารอยละ 90 ดำเนนิ การในเรื่องดังกลาว 2.1.1 การทำงานในรปู แบบออนไลนถ กู นำมาใชเพอื่ ลดการแพรร ะบาด แนวทางการทำงานของหนวยงานภาครัฐในชวงการแพรระบาดของโรค COVID-19 ทำให การทำงานจากระยะไกล (Remote Working) ซึ่งครั้งหนึ่งเปนประเด็นที่ภาครัฐไมคุนเคยกลายเปนเรื่องปกติ (OECD, 2020) จากการรวบรวมขอมูล หนวยงานโดยสวนใหญทั้งในกลุมหนวยงานดานเศรษฐกิจและ กลุมหนวยงานดานสังคมไดชี้ใหเห็นวา ภายใตการแพรระบาดของโรค COVID-19 หนวยงานสามารถปรับ รูปแบบการทำงานไปสูชองทางออนไลนมากขึ้น โดยป พ.ศ. 2563 มีหนวยงานที่ดำเนินการในเรื่องดังกลาว จำนวน 27 หนวยงาน จากหนวยงานทั้งหมดจำนวน 38 หนวยงาน หรือคิดเปนรอยละ 71.05 และเพิ่มเปน รอยละ 97.44 (38 หนวยงาน จากจำนวนทั้งหมด 39 หนวยงาน) ในป พ.ศ. 2564 โดยไดนำเทคโนโลยี สารสนเทศเขามาปรับรูปแบบในการทำงาน อาทิ การจัดประชุมออนไลนผานแอปพลิเคชัน LINE, Zoom, Microsoft Team ฯลฯ การแชรไฟลเอกสารตาง ๆ ที่ใชงานรวมกันผาน Microsoft One Drive, Google Drive ฯลฯ การติดตามโครงการและการบรหิ ารจัดการโครงการและภารกิจผานระบบออนไลน นอกจากน้ียังมี การทำงานในรูปแบบออนไลนอ่ืน ๆ เชน - กระทรวงการตางประเทศ ไดพัฒนาระบบการจัดเก็บเอกสาร การเก็บขอมูล เอกสาร ของราชการที่มีชั้นความลับใหมีความปลอดภัยในการนำมาใช และสามารถเขาถึงไดงายจากนอกหนวยงาน โดยการจัดเกบ็ ขอ มลู ในรูปแบบดจิ ิทลั - กระทรวงดจิ ทิ ัลเพ่ือเศรษฐกจิ และสังคม ไดน ำเทคโนโลยมี าใชในการปฏบิ ตั ิงาน โดยใช แพลตฟอรมการติดตอสื่อสาร ไดแก Microsoft Teams Cisco Webex Teams และ Google Hangouts ตลอดจนการทำ Document Collaboration ดวยการใชโปรแกรมประยุกตบนเว็บไซต เชน Google Documents มีการจัดประชุมผานทางระบบ Video Conference และจัดทำ Cloud Storage สำหรับเก็บ ไฟลต าง ๆ ในลักษณะ Center Service Document ประจำสว นงาน - กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม กรมควบคุมมลพิษไดปรับขั้นตอน การติดตามงาน โดยตรวจสอบการทำงานของระบบบำบัดน้ำเสียของแหลงกำเนิดมลพิษ จากการรายงานสรุปผล การทำงานของระบบบำบัดน้ำเสียรายเดือน (ทส.2) ผานระบบอิเล็กทรอนิกส (www.ereportmatra80.com) และติดตามสถานะการปรับปรุงแกไขระบบบำบัดน้ำเสีย จากการสอบถามขอมูลทางโทรศัพทกับผูดูแลระบบ บำบัดน้ำเสียของแหลงกำเนิดมลพิษ โดยจะดำเนินการเขาตรวจสอบน้ำทิ้งของแหลงกำเนิดมลพิษอีกครั้งเม่ือ สถานการณเขาสสู ภาวะปกติ ในสว นของกรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝง มกี ารใชขอ มลู ภาพถายดาวเทียม ตรวจสอบ/เปรียบเทียบสถานภาพทรัพยากรทางทะเลและชายฝง และการกัดเซาะชายฝง การใชโดรน ลาดตระเวนเพอ่ื ปอ งกันการบกุ รกุ ทำลายทรัพยากร - กระทรวงพาณิชย ไดปรับเปลี่ยนแผนการดำเนินงานและรูปแบบการจัดกิจกรรม สูรูปแบบออนไลน ไดแก การจัดกิจกรรมสงเสริมการขายสินคาเกษตรนวัตกรรมไทยผาน Platform Online ภายใตชื่อกิจกรรม “APi GRAND SALE” ระหวางวันที่ 9 - 30 กันยายน 2564 เปนการนำกลยุทธการตลาด Online มาใชเพอ่ื ชวยยกระดบั ผูป ระกอบการสนิ คาเกษตรนวัตกรรมไทยสกู ารคายุค New Normal

30 - กระทรวงการพฒั นาสังคมและความม่ันคงของมนุษย มกี ารประยุกตใ ชเทคโนโลยี เชน การจัดการเรียนการสอนดวยชองทางออนไลน การติดตามผลการดำเนินงานและการเก็บขอมูลแบบสำรวจ ออนไลน (ดวย Google Form) การปรับปรุงเว็บไซตของหนวยงานใหเ ปน Web Service - กระทรวงยุติธรรม พัฒนาระบบสนับสนุนการปฏิบัติงาน (E-Office) และการใชระบบ สารบรรณอิเล็กทรอนิกส E- document เต็มรูปแบบ ยกเวนเรื่องที่มีชั้นความลบั เรื่องคดีความ เรื่องการเงิน และมีการปรับกระบวนการดานการรบั -จายเงนิ ผาน KTB Corporate online /การจา ยตรงผานระบบ GFMIS - กระทรวงศกึ ษาธิการ ไดปรบั รูปแบบการเรยี นการสอนดว ยวิธีการท่ีหลากหลาย สอดคลอง กับสถานการณ ไดแก On-line, On-site, On-air, On-Demand, On-Hand หรอื แบบผสมผสานตามบริบทของ พ้ืนทแ่ี ละผเู รียน เพอ่ื ใหผ เู รียนมีความยืดหยนุ ในการเลือกวิธีเรียน วธิ ีไดร บั ความรไู ดห ลายชอ งทาง - กระทรวงสาธารณสขุ ติดตามการใชจา ยงบประมาณโครงการตา ง ๆ ผา นระบบอเิ ลก็ ทรอนกิ ส โดยกำหนดใหมีการทบทวนและรายงานความกาวหนาโครงการ ผานระบบบริหารแผนงานและงบประมาณ (PBMS: Plan and Budgeting Management System) ทกุ วันท่ี 30 ของเดือน เพ่อื ใหสามารถบริหารงบประมาณ ไดอ ยา งมปี ระสิทธิภาพ - สำนักงานคณะกรรมการสงเสริมการลงทุน ปรับรูปแบบการจัดกิจกรรมดึงดูดการลงทุน จากตางประเทศเปนรูปแบบออนไลน เชน การจัด Webinar ชักจูงการลงทุนรวมกับหนวยงานพันธมิตร รวมท้ัง การจัดประชุมออนไลนโดยมีรองนายกรัฐมนตรีหรือผูบริหารสำนกั งาน หารือกับนักลงทุนรายสำคัญเพื่อชี้แจง นโยบายและกระตนุ การลงทนุ เปนกลมุ อตุ สาหกรรม และเจาะนักลงทนุ เปนรายบรษิ ทั 2.1.2 การนำระบบการใหบรกิ ารอิเลก็ ทรอนกิ ส (e-Service) เพอื่ การบรกิ ารประชาชน ภายใตเงื่อนไขที่การเคล่ือนที่ของประชาชนถูกจำกดั หนวยงานไดใหขอ มูลวา การใช e-Service เปนสวนหนึ่งที่จะชวยใหประชาชนยังคงไดรับบริการสาธารณะโดยไมสะดุดได ตัวอยางของการใหบริการ ทางอิเลก็ ทรอนกิ ส เชน - กระทรวงการคลัง โดยกรมธนารักษไดใหบริการชำระคาเชาที่ราชพัสดุผานแอปพลิเคชัน TRD Smart Pay การซื้อทรัพยสินผานระบบออนไลน (Treasury e-auction) การจัดตั้งศูนยบริหารจัดการ ราคาประเมินทรัพยสินแหงชาติเพื่อเปนศูนยกลางทางเทคโนโลยีสารสนเทศในการใหบริการขอมูลราคา ประเมนิ ทรพั ยส ิน การจำหนา ยเหรียญท่ีระลึก e-catalogue เปน ตน และกรมสรรพากรไดประชาสัมพันธและ แนะนำใหผูเสียภาษีทำธุรกรรมภาษีที่บาน หรือ TAX from Home ไดแก การลงทะเบียน การยื่นแบบแสดง รายการ การชำระภาษี และการขอคืนภาษที างระบบอเิ ล็กทรอนิกส - กระทรวงคมนาคม โดยกรมขนสงทางบก ไดพัฒนาการใหบริการในการชำระภาษีรถยนต ผานระบบออนไลน รับชำระภาษีรถประจำปอัตโนมัติ (Kiosk) ผานเว็บไซต (https://eservice.dlt.go.th/) และผานแอปพลิเคชัน DLT Vehicle Tax โดยครอบคลุมถึงรถยนตที่มีอายุการใชงานเกิน 7 ป และ รถจกั รยานยนตท ม่ี ีอายกุ ารใชง านเกนิ 5 ป - กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติ ไดพฒั นาระบบขออนุญาตอุตสาหกรรมไมออนไลน - กระทรวงพาณิชย โดยกรมสงเสริมการคาระหวางประเทศ ยกระดับระบบอำนวย ความสะดวกการใหบริการผูประกอบการผานแอปพลิเคชัน DITP ONE ท่ีรวบรวมบริการตาง ๆ ไวครบถวน จบในชอ งทางเดียว - กระทรวงอตุ สาหกรรม จดั ทำระบบชำระเงนิ กลางกระทรวงอตุ สาหกรรม (Digital Payment) ซึง่ เปน การเพ่มิ ชอ งทางในการชำระเงินตาง ๆ เชน คา ธรรมเนยี มรายปโ รงงาน เปนตน

31 - กระทรวงแรงงาน โดยกรมการจัดหางานใหบริการ e-Service ผานแอปพลิเคชัน และ เวบ็ ไซตข องกรม เชน งานบรกิ ารจดั หางานในประเทศ งานขนึ้ ทะเบยี นและรายงานตัวผปู ระกันตนกรณวี างงาน เพื่อขอรับประโยชนทดแทน การลงทะเบียนและรับแจงการเดินทางไปทำงานตางประเทศ การรับแจงการเขา-ออก การทำงานของคนตางดาว เปนตน - กระทรวงมหาดไทย ไดพัฒนาแอปพลิเคชนั สำหรับการติดตอสื่อสารระหวา งประชาชน กบั กรมทดี่ นิ ชอ่ื “Smart Lands Application - แอปเดยี วจบครบทกุ เรอ่ื งท่ดี นิ ” - กระทรวงสาธารณสุข โดยสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยาปรับใหมีการยื่นคำขอทาง อิเล็กทรอนิกส นำเทคโนโลยีมาใชในการพิจารณาอนุญาต และจัดระบบ Fast Track ใหความสำคัญกับผลิตภัณฑ ขาดแคลนเปนอันดับแรก ลดเอกสาร ขั้นตอนและระยะเวลา กรมวิทยาศาสตรการแพทยใหบริการตรวจวิเคราะห ผานระบบ iLab Plus การตรวจประเมินเพื่อใหการรับรองหองปฏิบัติการดวยระบบ Remote assessment เปนตน กรมการแพทยไดพัฒนาระบบปรึกษาการแพทยทางไกลผา นแอปพลิเคชัน DMS Telemedicine - กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย โดยกรมสงเสริมและพัฒนา คุณภาพชีวิตคนพิการ ปรับปรุงการใหบริการกูยืมเงินกองทุนสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ เพื่อเปนทุนสำหรับการประกอบอาชีพหรือขยายกิจการ สำหรับคนพิการหรือผูดูแลคนพิการ โดยไมตองมี ผคู ำ้ ประกัน โดยสามารถย่นื กผู านชอ งทางออนไลนที่ www.dep.go.th - กระทรวงวัฒนธรรม โดยกรมศิลปากรใหบริการ e-Service ผานระบบตาง ๆ เชน ระบบ National Single Window (NSW) นำเขาสงออกโบราณวัตถุ ศิลปวัตถุ โดยใหผูรับบริการนัดหมาย ตรวจพิสูจนวัตถุลวงหนา ระบบการใหบริการจดแจงการพิมพ ISBN, ISSN ระบบ Virtual Museum/ Virtual Historical Park ระบบการจำหนา ยบัตรเขาชมการแสดง เปนตน - กระทรวงยุติธรรม โดยกรมบังคับคดีนำระบบอิเล็กทรอนิกสมาใชในใชในการยื่นคำรอง ทางอิเล็กทรอนิกส (e-Filing) และเปดใชระบบไกลเกลี่ยออนไลนผานแอปพลิเคชัน Session Call รวมถึง การดำเนินการขายทอดตลาดทรัพยสินผานระบบอิเล็กทรอนิกส (e-Offering Auction) สถาบันนิติวิทยาศาสตร ใหบริการดานนิติวิทยาศาสตรผานระบบ e-Service เชน การตรวจพิสูจน DNA การตรวจวเิ คราะหสารเสพติด ในเสน ผม โดยสามารถติดตามสถานะการดำเนินงานได การตดิ ตามคนหาย การพสิ จู นคนนิรนามและศพนิรนาม ผานเวบ็ ไซตแ ละแอปพลิเคชัน U-NAI - กระทรวงการอุดมศึกษาฯ พัฒนาระบบสารสนเทศใหรองรบั การลงลายมือช่ืออเิ ล็กทรอนิกส สำหรบั งานบริการวิเคราะหทดสอบ สอบเทียบของกรมวิทยาศาสตรบริการ โดยผรู ับบรกิ ารสามารถดาวนโหลด ผลการทดสอบและสอบเทยี บไดดว ยตนเอง ตวั อยางการปฏบิ ัตทิ ด่ี ี : ระบบลงทะเบียนออนไลนส ำหรับการขอรบั รองหนงั สือการเดนิ ทางเขาราชอาณาจกั ร (กรมการกงสลุ ) เนื่องจากสถานการณการแพรระบาดของโรค COVID-19 ทำใหการเดินทางเขาราชอาณาจักรตองยื่นเอกสาร ขออนุมัติการออกหนังสอื รบั รองการเดินทางเขา ราชอาณาจักร และรับการจัดสรรโควตาการเดินทางเขาประเทศ อยางไรกต็ าม ภายใตการแพรร ะบาดของโรค COVID-19 ทำใหการยน่ื เอกสารทำไดอยางยากลำบาก กรมการกงุ สลุ จึงไดพ ฒั นาโปรแกรม ระบบลงทะเบียนออนไลนสำหรับการขอรับหนังสือรับรองการเดินทางเขาราชอาณาจักร (Certificate of Entry: COE) เปน กรณเี รงดว น ในการดำเนินการนั้น ระบบไดถูกออกแบบโดยคำนึงถึงความปลอดภัยของขอมูลและการเชื่อมโยงแลกเปลี่ยน ขอมลู เพื่อใหหนวยงานอืน่ ๆ อาทิ กระทรวงมหาดไทยและกระทรวงสาธารณสขุ สามารถนำไปใชประโยชนในการควบคุม โรคตอ ไป โดยจากขอมลู ณ วันที่ 17 กมุ ภาพันธ 2564 มผี ูเ ขาประเทศผานระบบดังกลา วจำนวนทง้ั ส้นิ 135,392 คน

32 อยางไรก็ตาม ตั้งขอสังเกตวา เมื่อเปรียบเทียบหนวยงานที่ไดรายงานการใชงานหรือการสงเสริม ใหเกิดการใชงานระบบบริการอิเล็กทรอนิกส จะพบวาสัดสวนของหนวยงานดานเศรษฐกิจ (รอยละ 66.67 ในป พ.ศ. 2563 และเพิ่มเปนรอยละ 91.67 ในป พ.ศ. 2564) จะสูงกวาสัดสวนของหนวยงานดานสังคมและ ความมั่นคง (รอยละ 15 ในป พ.ศ. 2563 และเพิ่มเปนรอยละ 51.85% ในป พ.ศ. 2564) ดังนั้น อาจสามารถ ขยายผลปรับใหงานบริการซึ่งเกี่ยวของกับดานเศรษฐกิจ ซึ่งมีลักษณะกลุมเปาหมายผูรับบริการชัดเจน และ งานบริการสามารถเขาไปอยูในชองทางอิเล็กทรอนิกสไดงายกวา จะทำใหเกิดการพัฒนาการขอรบั บริการทาง อเิ ลก็ ทรอนกิ สท ่ลี ดภาระใหกับประชาชนได 2.1.3 การบรหิ ารกำลังคนและการกำหนดมาตรการเพ่อื ความปลอดภยั ในสถานทที่ ำงาน ประเด็นที่สวนราชการจำเปนตองใหความสำคัญนอกเหนือจากการใหบริการสาธารณะและ การปรับกระบวนการทำงานโดยดิจิทัลเปนสว นหนึง่ ของการดำเนนิ ภารกิจ คือ การบริหารจัดการกำลังคนเพอ่ื ความปลอดภัยในสถานที่ทำงาน โดยเฉพาะอยางยิ่งในบริบทท่ีในสถานที่ทำงานยังคงมีบุคลากรเขามาปฏิบัติหนาท่ี ทั้งนี้ ในป พ.ศ. 2563 และ 2564 พบวา หนวยงานรอยละ 100 มีมาตรการเพื่อลดความหนาแนน อาทิ การปฏิบัตติ ามมาตรการปฏิบตั ิงานนอกสถานทีต่ ั้ง (Work from Home) การสับเปล่ียนการเขา มาปฏบิ ตั ิงานที่ สำนักงานตามความจำเปน และกำหนดมาตรการคัดกรอง ตลอดจนแนวทางเพื่อความปลอดภัยของทั้ง บุคลากรและประชาชนผตู ิดตอราชการ เชน - กระทรวงพลังงาน จัดใหมีการคัดกรองอุณหภูมิรางกายกอนเขาสถานที่ทำงาน กำหนด ชองทางในการเขาสถานที่ทำงานเพียงจุดเดียว ใหสวมใสหนากากอนามัยตลอดเวลา มีบริการแอลกอฮอล เพื่อลางมือในจุดที่มีการใชรวมกัน มีการฉีดพนยาฆาเชื้อภายในสำนักงาน และจัดใหมีโรงพยาบาลมาตรวจ คัดกรองความเสยี่ งการติดเชื้อไวรสั โคโรนา 2019 - กระทรวงคมนาคม ออกคมู อื แนวทางการปฏิบตั ิงานโดยรักษาระยะหา งและลดการสัมผัส ควบคูไปกบั การลดความหนาแนนในสถานท่ีทำงาน และการปฏิบัตงิ านท่ีบา น (Work from Home) - กระทรวงพาณิชย มีการแบงกลุมเจาหนาท่ีผูป ฏิบตั ิงานออกเปน 2 กลุม ไดแก กลุมที่ 1 เจาหนาที่ปฏิบัติงานจากที่พักอาศัย WFH ผานเครือขายสวนตัวเสมือน (Virtual Private Network Remote Access : VPN) สำหรบั การตรวจพจิ ารณาอนุมัติ/อนญุ าตการออกหนังสือสำคญั การสง ออก - นำเขา สนิ คา และ กลมุ ท่ี 2 เจาหนาทป่ี ฏบิ ัติงาน ณ หนวยใหบริการ แลวสลับหมนุ เวียนกันเขาปฏบิ ัตงิ าน ณ หนว ยใหบ รกิ าร - กระทรวงมหาดไทย ไดพัฒนาระบบฐานขอมูลการบริหารจัดการทรัพยากรบุคคล ผานระบบอิเล็กทรอนิคส เพื่อเชื่อมโยงฐานขอมูลบุคคลผานระบบออนไลน และใชในการบริหารจัดการ บคุ ลากรท่ีปฏิบตั ิงานนอกสถานที่ต้งั ของหนว ยงาน (Work from Home) - กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย มีการจำกัดการเขาออก (Lock down) สถานคุม ครองคนไรที่พึง่ ทั่วประเทศ เพอื่ ปองกนั การแพรระบาดของโรค การจดั เตรียมพื้นท่ีสำหรับกลุมเสี่ยง โดยแบง โซนพ้ืนทีเ่ พื่อเฝา ระวงั เขม งวดกวดขนั เรือ่ งการเขา ออกอาคาร การวัดอณุ หภมู ิรางกาย การรกั ษาความสะอาด และประสานกับสาธารณสุขจังหวัดเพื่อเขามาตรวจสอบและใหคำแนะนำเพิ่มเติม รวมถึงการตั้งจุดคัดกรอง ผูใชบรกิ ารเบื้องตนกอนประสานสงตอ โดยใหบริการดา นปจจัย 4 รวมทั้งหนา กากอนามัย เจลลางมือ บริการ ตรวจคัดกรอง และสถานทพ่ี กั คอยชวั่ คราว โดยคำนึงถึงการเวน ระยะหา งทางสงั คม - กระทรวงยุติธรรม มีการประเมินศักยภาพและสมรรถนะของบุคลากรในการรับมือกับ สถานการณว กิ ฤต จัดทำแผนสำรองหากอัตรากำลังสวนใหญต ดิ เชือ้ ไวรัสโคโรนา 2019 การขอรบั การสนับสนุน อัตรากำลังเจาหนาที่สายการแพทยจากหนวยงานสาธารณสุขในพื้นที่ เพื่อปฏิบัติหนาที่ในโรงพยาบาลสนาม

33 ภายในเรือนจำ รวมถึงการจัดสวัสดิการท่ีเหมาะสมแกเจาหนาที่เพื่อรองรับการปฏิบัติภายใตสถานการณการ แพรระบาดของโรค COVID-19 - กระทรวงสาธารณสุข จัดตั้งหนวยบริการปฐมภูมิ และเครือขายหนวยบริการปฐมภูมิ ในเขตสุขภาพที่ 1-12 จำนวน 2,512 หนวย และเพ่มิ จำนวนสถาบันวชิ าการ (สถาบันหลกั ) และสถาบนั ปฏบิ ัติงาน (สถาบันสมทบ) ในแตละเขตสุขภาพ เพื่อผลิตแพทยเวชศาสตรครอบครัวในพื้นท่ี การพัฒนาบุคลากรโดยใช รูปแบบผสมผสาน ทั้ง on line และ on site ตามมาตรการปองกันและควบคุมโรค การเตรียมแผนรองรับ ดานกำลังคนที่ชดั เจน การบริหารจัดการบุคลากรเพิม่ เติม รวมถึงการระดมกำลังคนจากหนวยงานตาง ๆ เพ่ือ สนับสนนุ การปฏบิ ตั ิงานเรง ดวนในสถานการณการแพรร ะบาดของโรค COVID-19 - สำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา ไดกำหนดมาตรการในการปฏิบัติงานภายใต มาตรการของภาครัฐ ทั้งการสลับเวลาการปฏิบัติงาน การเวนระยะหางทางสังคม ระบบการทำงานที่บาน (Work From Home) ที่ใชระบบ Microsoft Teams มาเปนตัวชวยในการปฏิบัติงานใหสามารถติดตอ สือ่ สาร ประชุม สง เอกสาร และอ่ืน ๆ อกี มากมายไดอยางสะดวก รวดเร็ว - สำนักงานคณะกรรมการสงเสริมการลงทุน กำหนดใหผูมาติดตอและเจาหนาที่ตอง สวมหนากากอนามัย และจัดใหมีจุดคัดกรองโดยการวัดอุณหภูมิผูมาติดตอและบุคลากรที่เขามาปฏิบัติงาน ภายในอาคาร พรอมทงั้ มจี ดุ บริการเจลแอลกอฮอลทำความสะอาดมือไวในบรเิ วณพื้นทส่ี ว นกลาง ท้ังนี้ ตงั้ ขอสังเกตวา การกำหนดมาตรการรกั ษาระยะหา ง และมาตรการการทำงานจากท่บี านเพื่อ ลดความหนาแนนในที่ทำงานปจจัยที่เอื้อใหการดำเนินการเกิดขึ้นไดในความเปนจริง (Enabling Factors) สวนหนึ่งเกดิ จากการมีเทคโนโลยีท่ีเอื้อใหเกิดการดำเนินงาน และความเขาใจ (Perception) ของผูบริหารท่ีจะ มุง ใหเ กิดการดำเนินการเชนน้ันได 2.1.4 การออกมาตรการเพ่ือบรรเทาหรือเยยี วยาประชาชน การแพรระบาดของโรค COVID-19 นั้น สงผลกระทบโดยตรงตอประชาชน หนวยงานจึงได ดำเนินการปรับปรุงกฎหมาย และออกมาตรการที่จำเปนเพื่อบรรเทาผลกระทบที่เกิดขึ้นตอประชาชน ซึ่งเปนกลุมเปาหมายของแตละหนวยงาน โดยหนวยงานทด่ี ำเนินการ เชน - กระทรวงเกษตรและสหกรณ ดำเนินการชวยเหลือเกษตรกร เชน การสรางความรวมมือ กับภาคเอกชนในการปรับลดปจจัยการผลิต การอำนวยความสะดวกแกเกษตรกร หรือการใหความชวยเหลือ เพิ่มเติมแกเกษตรกรโดยตรง อาทิ การพักชำระหนี้แกเกษตรกร การใหคำปรึกษาในการปรับโครงสรางหน้ี โดยกรมสงเสริมสหกรณแ ละกรมตรวจบัญชสี หกรณ - กระทรวงพาณิชย ชวยเหลือผูประกอบการที่ไดรับผลกระทบ เชน กรมสงเสริมการคา ระหวางประเทศ จดั ทำแพลตฟอรม “สมารท โชวหวยเดลิเวอร่ี” สงเสริมการคาออนไลน และกรมพัฒนาธุรกิจ การคา รวมมือกับแพลตฟอรมชั้นนำของประเทศ สนับสนุนและชวยเหลือเกษตรกรผูไดรับผลกระทบ จากสถานการณ COVID–19 - กระทรวงแรงงาน มมี าตรการชวยเหลอื เยยี วยาประชาชนทถี่ ูกเลิกจา ง วางงาน ท้ังในประเทศ และตา งประเทศ นายจาง/สถานประกอบการ รวมถึงแรงงานตางดาว อาทิ จัดตั้งศูนยบริการจัดหางาน Part–time การทำ MOU กบั บริษัทจดั หางาน 6 แหง ภายใตกิจกรรม “สานพลงั ประชารฐั สูภัยโควิด - 19 เพ่อื คนไทยมีงานทำ” ประสานความรวมมือกับสถานีโทรทัศน Thai PBS เปดชองทาง “สถานีมีงาน สู COVID-19” เพื่อประชาสัมพันธ ตำแหนง งานวางใหป ระชาชนทสี่ นใจไดรับทราบ

34 - กระทรวงอุตสาหกรรม กำหนดมาตรการชวยเหลือ SMEs ที่เปนลูกหนี้สินเชื่อของ กองทุนพัฒนาเอสเอ็มอีตามแนวประชารัฐ เพื่อชวยผูประกอบการบรรเทาภาระการชำระหนี้ของลูกหนี้ใหมี สภาพคลอง และสามารถดำเนินธุรกิจตอไปไดในชวงภาวะวิกฤต รวมทั้งยังเปนการลดแนวโนมการเปนหนี้ ที่ไมก อ ใหเ กิดรายได (NPLs) - กระทรวงการทอ งเทีย่ วและกีฬา ไดป รับลดจำนวนหลักประกันในการประกอบธุรกิจนำเท่ียว เพื่อใหผ ูประกอบการขอคนื เงินหลกั ประกนั ในสว นท่ีปรบั ลด นำไปเสริมสภาพคลอ งในการดำเนินธุรกจิ - กระทรวงยุติธรรม หารือรวมกับสมาคมธนาคารแหงประเทศไทย และผูแทนสถาบัน การเงนิ เพอื่ เลื่อนการบงั คบั คดี - กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย มีมาตรการชวยเหลือเยียวยา ประชาชนเปา หมายกลมุ ตาง ๆ เชน มาตรการชวยเหลือผูป ระสบปญหาทางสังคมเรง ดว นในพนื้ ท่ีกรุงเทพมหานคร และทั่วประเทศ โดยการบูรณาการทุกภาคสวนเพื่อชวยเหลือกลุมเปาหมายอยางรวดเร็วใหเขาถึงทรัพยากร ทกุ พ้ืนที่ กองทนุ สง เสริมและพฒั นาคุณภาพชีวิตคนพิการมีการปลอยกยู ืมเงนิ กรณีฉุกเฉินสำหรับคนพิการและ ผูดแู ลคนพกิ ารทม่ี ีความตองการกูยืมเงนิ กองทุนฯ เพอ่ื ประกอบอาชีพในสภาวะวิกฤต COVID-19 กองทุนผูสูงอายุ มมี าตรการพักชำระหนี้ใหแกลูกหน้ีที่ไดรับผลกระทบจากสถานการณ COVID-19 กรมพัฒนาสังคมและสวัสดิการ เปด บรกิ าร “ศนู ยพกั พิงช่วั คราวสำหรับคนไรบ าน” เพือ่ ใหบ รกิ ารดานที่พักพรอมอาหาร 3 มื้อ โดยไมเสียคาใชจาย และมมี าตรการตรวจคัดกรอง แยกกัก กักกนั หรอื คุมไวส ังเกต เพ่อื การเฝา ระวัง ปองกนั และควบคมุ โรค - กระทรวงสาธารณสุข จัดทำแผนงาน/โครงการที่มีวัตถุประสงคทางการแพทยและ สาธารณสุขเพื่อแกไขปญหาการระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 ภายใตพระราชกำหนดใหอำนาจ กระทรวงการคลังกูเงนิ เพื่อแกไขปญหา เยยี วยา และฟน ฟูเศรษฐกิจและสังคม ทไ่ี ดร บั ผลกระทบจากสถานการณ การระบาดของโรคติดเช้ือไวรัสโคโรนา 2019 พ.ศ. 2563 รวมถงึ กำหนดมาตรการทั้งเชิงรุกและเชิงรับในการจัดการ กับโรค COVID-19 เชน มาตรการการเฝา ระวังปองกันและควบคุมโรค COVID-19 ในชมุ ชน การใหค วามชว ยเหลือ อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมูบาน (อสม.) ทไ่ี ดร ับผลกระทบจากการปฏิบัติงาน การบรหิ ารจัดการเตียงผูปวย รวมกับสายดว น 1668 การบริหารจดั การและใหค วามชวยเหลือผูปว ยทีต่ องการออกซิเจน เปนตน - กระทรวงวัฒนธรรม มมี าตรการการเยียวยาบุคลากรภายนอกของสำนักงานศิลปวัฒนธรรม รวมสมัย ที่ไดรับผลกระทบจากการแพรระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19) ไดแก ศิลปน เครอื ขาย และองคกรเครอื ขายศิลปวัฒนธรรมรวมสมัย - กระทรวงศึกษาธิการ มีมาตรการ \"เยียวยานักเรียน\" โดยไดจัดสรรเงินเยียวยาใหแก นกั เรยี นและนักศึกษาในสงั กดั กระทรวงศึกษาธิการ รายละ 2,000 บาท เพ่ือบรรเทาภาระคา ใชจายดานการศึกษา ของครัวเรือนและประชาชน โดยสามารถนำเงินเยียวยามาจัดซื้ออุปกรณในการเรียน หรือจัดหาอินเทอรเน็ต สำหรับการเขา ถงึ สอ่ื การเรียนรูออนไลนได นอกจากน้ี มตคิ ณะรฐั มนตรีเม่อื วันที่ 3 สิงหาคม 2564 ไดเ หน็ ชอบมาตรการบรรเทาผลกระทบ ของประชาชนในการติดตอราชการเพ่ือขออนญุ าตกับหนวยงานของรฐั จากสถานการณก ารแพรร ะบาดของโรค COVID-19 โดยใหห นว ยงานของรฐั ท่มี ีอำนาจหนาท่ีในการอนญุ าต การรับแจง การรบั ชำระภาษหี รือเงินอื่นใด พิจารณาขยายระยะเวลาการตออายุใบอนุญาต การแจง การชำระภาษีหรือเงินอื่นใดที่บุคคลตองชำระใหแก หนวยงานของรัฐ โดยใหพิจารณาดหรือยกเวนคาปรับ เบี้ยปรับ เงินเพิ่ม หรือเงินอื่นใดที่กฎหมายกำหนดให ตองชำระเพิ่มเติมในกรณีดำเนินการลาชา ซึ่งหนวยงานของรัฐไดด ำเนินการตามมาตรการดงั กลาวแลวจำนวน 90 กระบวนงาน (รายชื่อกระบวนงานปรากฏในภาคผนวก 2) จากจำนวนทั้งสิ้น 103 กระบวนงาน คิดเปน รอยละ 87.38 โดยปญหาอุปสรรคที่ทำใหบางกระบวนงานไมสามารถดำเนินการตามมาตรการบรรเทา

35 ผลกระทบของประชาชนฯ ได เน่อื งจากขอจำกัดของกฎหมาย โดยหลกั เกณฑหรือเง่ือนไขการดำเนินการเก่ียวกับ การอนุญาตไดถูกกำหนดไวอยางชัดเจนในกฎหมายระดับพระราชบัญญัติ อยางไรก็ตาม แมบางกระบวนงาน จะไมสามารถดำเนินการตามมาตการดังกลาวได แตหนวยงานของรัฐไดมีการนำระบบอิเล็กทรอนิกสมาใช ในการใหบ ริการเพื่ออำนวยความสะดวกและลดภาระของประชาชนในการขอรับบริการ 2.1.5 การปรับเปลี่ยนกฎหมายและแนวทางเพื่อรับมอื สถานการณการแพรร ะบาดของโรค การแพรระบาดของโรค COVID -19 นั้นสงผลกระทบตอเศรษฐกิจ สังคม และสุขภาพของ ประชาชนอยางรุนแรง หนวยงานจำนวนหนึง่ จึงไดรายงานการดำเนินการของหนวยงานในการปรับแกกฎหมาย ระเบียบ และขอบังคับ เพื่อการรับมือกับการแพรระบาดของโรค COVID-19 โดยหนวยงานที่ไดรายงาน ในประเด็นดงั กลาว เชน - กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม มีการแกไขระเบียบกรมปาไม เชน กำหนดใหสามารถตออายุใบอนุญาตอุตสาหกรรมไมลาชาไดไมเกิน 1 ป และไมม ีการเรยี กเก็บเงินคาปรับกรณี ตออายลุ า ชา เปนตน - กระทรวงพลงั งาน มกี ารออกประกาศกรมธรุ กิจพลังงานวาดว ยวธิ ีการย่ืนเอกสารขออนุญาต การขอจดทะเบียน การขอความเห็นชอบ การแจงประกอบการ และการรับ-สงเอกสารกับกรมธุรกิจพลังงาน เพอื่ ปองกนั การแพรร ะบาดของโรค COVID-19 เพอ่ื ใหสามารถรบั -สงเอกสารผานชองทางอิเล็กทรอนกิ ส ทำให กระบวนงานตา งๆ สามารถดำเนินการไดอยางตอเนื่อง - กระทรวงอตุ สาหกรรม มกี ารจดั ต้งั ศูนยบ ริหารสถานการณวกิ ฤตกระทรวงอตุ สาหกรรม (Crisis Management Center) ในการกำหนดมาตรการเพื่อปองกันการแพรระบาดของโรค COVID-19 ในโรงงานอุตสาหกรรม มาตรการปอ งกนั การปดโรงงานอตุ สาหกรรม ทม่ี นี ัยสำคญั ตอ เศรษฐกจิ ในภาพรวมของ ประเทศ (Factory Quarantine /Social Distancing/การตรวจหาเชื้อเชิงรุก) และมาตรการฟนฟู/เยียวยา โรงงานอุตสาหกรรมที่ไดรับผลกระทบจากสถานการณการแพรระบาดของโรค COVID-19 และดำเนินการทำ Bubble and Seal โรงงานอตุ สาหกรรม จำนวน 80 โรงงาน และมกี ารออกประกาศกรมอุตสาหกรรมพื้นฐาน และการเหมอื งแร เรอื่ ง ยกเวน คา ธรรมเนยี มตามกฎหมายวาดว ยแรสำหรบั ผูประกอบกิจการที่ไดร ับผลกระทบ จากโรคติดเชือ้ ไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19) เพื่อบรรเทาความเดอื นรอนของผูประกอบการได - กระทรวงสาธารณสุข ไดออกประกาศกระทรวงสาธารณสุขกำหนดผูปวยฉุกเฉิน โรคติดตออันตรายตามกฎหมายวาดวยโรคติดตอ กรณีโรคติดเชื้อโคโรนา 2019 หรือ โรคโควิด 19 และ ประกาศกระทรวงสาธารณสุขเร่ืองหลักเกณฑ วธิ กี ารและเง่ือนไขการกำหนดคาใชจายในการดำเนินการผูปวย ฉุกเฉนิ โรคตดิ ตอ อันตรายวา ดว ยกฎหมายโรคติดตอ - กระทรวงสาธารณสุข ปรับเปลี่ยนการดำเนินงานระบบสุขภาพปฐมภูมิใหควบคูกับ การปองกันโรค และดูแลแกปญหาการระบาดของโรค มีการประเมินนโยบายระบบสุขภาพปฐมภูมิ เพื่อจัดทำ ขอเสนอเชิงนโยบายสำหรับการกำหนด/ปรับปรุงทิศทางการดำเนินงานในอนาคตใหสอดคลองกับบริบทของพื้นที่ และตอบสนองกับการแกไขปญหาของประชาชนมากยิง่ ข้ึน นอกจากนี้ยังมีการปรับลดเกณฑและกระบวนการ ในการรบั สงตอผปู วยในงานบรกิ ารสุขภาพจติ และจิตเวช โดยมีระบบการประสานงานเพื่อสง ตอเคส - กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย ปรบั ระเบยี บกระทรวงฯ วาดวย การจายเงินอุดหนุนเพื่อชวยเหลือผูประสบปญหาทางสังคมกรณีฉุกเฉิน (ฉบับที่ 3) พ.ศ. 2564 เพื่อให การดำเนินการใหความชวยเหลือตามความจำเปนและเหมาะสมกับสถานการณ เชน การยื่นคำขอรับการชวยเหลือ ผปู ระสบปญ หาทางสงั คมกรณีฉกุ เฉินหรอื ผูแทน สามารถยืน่ คำขอดวยตนเองหรือผานระบบอิเล็กทรอนิกสก็ได