คู่มือดูแลผู้สูงวัย_ไม้เท้าช่วยมอง

5 0 คู่มือการดูแลผูส้ งู วัย ต่อไปนี้เป็นตัวอย่างเหตุการณ์จริงท่ีท�ำให้ผู้สูงอายุเดิน หลงทศิ ทางหรอื เกดิ อบุ ตั เิ หตอุ ยา่ งไมค่ าดคดิ แมจ้ ะเดนิ อยู่ ภายในบา้ นตนเอง ตวั อย่างเหตุการณท์ ่ี 1 ปกติผู้สูงอายุชายท่ีมีความบกพร่องทางการเห็น รายนใี้ ชไ้ มเ้ ทา้ ขาวเดนิ บรเิ วณบา้ นไดด้ ว้ ยตนเอง และจดจ�ำ จุดสังเกตได้เป็นอย่างดี ทุกวันเขาจะเดินไปเข้าห้องน�้ำ ซึ่งอยู่นอกบ้าน โดยใช้ไม้เท้าส�ำรวจพื้นผิวที่เป็นดิน ขอบ ทางเดินที่เป็นหญ้า และจะเลี้ยวขวาเมื่อพบพุ่มต้นไม้ พมุ่ ใหญ่ แตม่ าวันหน่งึ กลับเดนิ หลงทาง หาทางไปหอ้ งน้�ำ ไม่ได้ เพราะผู้ดูแลตัดพุ่มไม้จนโล่งเตียนโดยไม่บอกกล่าว ดังนัน้ หากจ�ำเปน็ ต้องตดั พ่มุ ไมใ้ นกรณนี ้ี ผ้ดู ูแลควรบอก ถงึ การเปลยี่ นแปลง และใหผ้ สู้ งู อายจุ ดจ�ำจดุ สงั เกตอนื่ แทน ตน้ ไมพ้ ุม่ ใหญ่ ที่หายไป

ไม้เทา้ ชว่ ยมอง 51 ตวั อย่างเหตุการณท์ ่ี 2 ปกติผู้สูงอายุชายท่ีมีความบกพร่องทางการเห็น รายนี้สามารถใช้ไม้เท้าขาวเดินภายในบ้านได้ด้วยตนเอง และจดจ�ำจุดสังเกตได้เป็นอย่างดี ทุกวันจะเดินไปเดินมา เพอ่ื ไปหยบิ ของบา้ ง ไปนง่ั เลน่ หนา้ บา้ นบา้ ง ตอ่ มาไดม้ กี าร ซ่อมแซมและต่อเติมบ้าน ผู้สงู อายเุ องกร็ บั รู้ แต่ด้วยความ เคยชินและลมื วา่ พืน้ บ้านถกู รือ้ ไป จงึ เดนิ ตกบ้านความสงู ประมาณ 2 เมตร ไดร้ ับบาดเจ็บ กระดกู ขอ้ เทา้ หกั ดังน้ัน ในกรณนี เ้ี พอื่ ความปลอดภยั ของสมาชกิ ภายในบา้ น จงึ ควร ท�ำท่ีก้ันในระดับพื้นถึงล�ำตัว เพื่อไม่ให้เข้าไปในบริเวณท่ี ซ่อมอยู่ พนื้ ที่ตอ่ เติม

5 2 คู่มอื การดูแลผู้สูงวยั การใชไ้ ม้เท้าวดั ระดบั ความสงู ของพน้ื และส�ำรวจพน้ื ประโยชนข์ องท่านี้ 1. เพอื่ ใหร้ รู้ ะดบั ความสงู ตำ�่ ของพน้ื และเพอ่ื ใหร้ วู้ า่ พนื้ ผวิ ท่จี ะก้าวไปข้างหน้าน้นั เปน็ อย่างไร 2. สร้างความมั่นใจในการก้าวบนพื้นผิวต่างระดับ ช่วย ในการทรงตัว และสรา้ งความปลอดภัย

ไมเ้ ท้าชว่ ยมอง 53 การใช้ไม้เท้าสำ� รวจ/คน้ หาสงิ่ ของ ประโยชน์ของทา่ น้ี 1. เพื่อใหร้ วู้ ่าสง่ิ ของข้างหนา้ เป็นอะไร 2. สรา้ งความมน่ั ใจในการเดนิ เสรมิ บคุ ลกิ ภาพใหส้ งา่ งาม และปลอดภัย

54 คู่มือการดูแลผสู้ ูงวยั การใชไ้ มเ้ ท้าป้องกันศีรษะ ประโยชน์ของท่าน้ี: ช่วยให้ปลอดภัยยิ่งข้ึน และป้องกัน ไมใ่ ห้ไดร้ บั บาดเจบ็ จากการชนส่ิงกีดขวางระดบั ศรี ษะ

ไม้เท้าช่วยมอง 55 การบอกทศิ ทางดว้ ยเข็มนาฬิกา 12 93 6 จากภาพ ประตบู ้านอยทู่ ี่ 12 นาฬิกา เก้าอี้อยทู่ ี่ 3 นาฬิกา โอ่งน�ำ้ อยู่ท่ี 9 นาฬกิ า และแคร่ไม้ไผอ่ ย่ทู ี่ 6 นาฬกิ า ประโยชนข์ องทา่ น:ี้ ชว่ ยใหส้ อื่ สารและบอกต�ำแหนง่ ทศิ ทาง ได้อย่างเขา้ ใจงา่ ย สะดวก และรวดเร็ว

5 6 คมู่ ือการดแู ลผ้สู ูงวยั 2. การเดินกบั ผูน้ �ำทาง แนวทางการปฏิบัติส�ำหรับผู้ดแู ลเพอ่ื ให้ผ้สู งู อายุ ท่ีมีความบกพร่องทางการเห็นเดินภายในบ้านได้อย่าง ปลอดภัย การเดินบนพ้ืนราบในบา้ น 1. ผู้ดูแลต้องรู้ว่าผู้สูงอายุท่ีมีความบกพร่องทางการเห็น นัน้ ทรงตัวอย่างไร เพ่อื ใหช้ ่วยเหลอื ไดถ้ ูกวิธี 2. ผู้ดูแลควรสังเกตว่าผู้สูงอายุที่มีความบกพร่องทาง การเหน็ นนั้ ตอ้ งการความชว่ ยเหลอื หรอื ไมใ่ นการเดนิ และควรช่วยอยา่ งไร 3. ถ้าผู้สูงอายุท่ีมีความบกพร่องทางการเห็นต้องการให้ ชว่ ยพาเดิน ให้ผู้ดูแลไปยนื อย่ขู ้างทีผ่ ้สู งู อายุถนดั เราแบ่งการเดินในบ้านของผู้สูงอายุท่ีมีความ บกพร่องทางการเห็นได้เปน็ 2 กรณี คอื (1) ผสู้ งู อายุทม่ี ี ปญั หาด้านการทรงตวั และ (2) ผู้สงู อายทุ ีไ่ มม่ ปี ัญหาดา้ น การทรงตัว ซ่งึ จะมีวธิ ีการช่วยเหลือทแี่ ตกต่างกนั ดังนี้

ไมเ้ ทา้ ชว่ ยมอง 57 (1) ผู้สูงอายุท่ี มีปัญหา ด้านการทรงตัว ให้ท�ำตามภาพ ดังต่อไปนี้ 1. ไขวแ้ ขนกนั ผู้สูงอายุ ผดู้ ูแล 2. ประสานนิว้ เขา้ หากนั ผสู้ ูงอายุ ผู้ดแู ล

5 8 ค่มู ือการดแู ลผู้สงู วยั 3. พลกิ มือท่ีประสานหงายขน้ึ ในลกั ษณะ ที่มอื ผูด้ แู ลอยดู่ ้านลา่ ง มอื ผ้สู ูงอายอุ ยู่ดา้ นบน ผสู้ ูงอายุ ผู้ดแู ล 4. ผู้ดูแลยนื ใหม้ ่นั คง โดยก้าวขาข้างทถี่ นดั ออกมา ประมาณครึง่ กา้ วเพื่อช่วยทรงตัวเวลาประคอง ผู้สงู อายุ ผดู้ ูแล

ไมเ้ ท้าชว่ ยมอง 59 (2) ผู้สงู อายุที่ ไมม่ ี ปัญหาด้านการทรงตวั ใหท้ �ำตามภาพ ดังต่อไปน้ี 1. ผูส้ งู อายจุ ับข้อศอกผดู้ ูแลเป็นรูปตัว C โดยใหแ้ ขนที่จบั เหยียดตึง ผู้สูงอายุ ผู้ดแู ล 2. ผู้สงู อายยุ ืนเยอ้ื งไปด้านหลงั คร่ึงก้าว ให้ไหลต่ รงกับไหลข่ องผูด้ แู ล ผูส้ ูงอายุ ผดู้ ูแล

6 0 คูม่ ือการดูแลผูส้ ูงวยั ข้อควรระวงั 1. ผู้ดูแลควรแข็งแรงพอจะรับน้�ำหนักผู้สูงอายุ เพ่ือช่วย ให้พยงุ ตัวผสู้ ูงอายเุ ดินไปด้วยกนั ไดอ้ ยา่ งปลอดภัย 2. ระหว่างเดินให้ระมัดระวังเรื่องความสูงต�่ำของพ้ืน รวมท้ังสิ่งของท่ีอยู่ด้านข้างและด้านบนเพื่อความ ปลอดภัย หมายเหตุ: ผู้ดูแลไม่ควรจูงมือหรือดันให้ผู้สูงอายุเดิน ระหวา่ งน�ำทาง

ไม้เท้าชว่ ยมอง 61 การเดินเข้า-ออกประตู ท�ำตามภาพดงั ต่อไปน้ี 1. ผดู้ แู ลพาผสู้ งู อายุไปยนื ใกลป้ ระตู แลว้ บอกว่า “จะเข้าประต”ู ผูส้ ูงอายุ ผดู้ ูแล 2. ผูด้ ูแลจบั มือผสู้ งู อายุไปจับขอบประตู เพอ่ื ไมใ่ ห้ชนขอบประตู ผู้สูงอายุ ผู้ดแู ล

6 2 คมู่ อื การดูแลผู้สงู วยั 3. ผูด้ แู ลเปดิ ประตูแล้วเดินน�ำผู้สูงอายุเขา้ ประตู ผู้ดูแล ผสู้ ูงอายุ 4. เมื่อเข้าไปแล้ว ผดู้ ูแลปิดประตู ผ้ดู ูแล ผสู้ งู อายุ

ไม้เท้าชว่ ยมอง 63 หมายเหตุ 1. การเดินเข้าหรือออกประตูให้ปฏิบัติเช่นเดียวกัน โดย ผู้ดูแลเป็นคนเปิดปิดประตู และพาผู้สูงอายุเดินผ่าน ประตอู ย่างช้าๆ ด้วยความระมัดระวัง 2. ตอ้ งใหผ้ สู้ งู อายจุ บั ทขี่ อบประตทู กุ ครง้ั เพอื่ ชว่ ยพยงุ ตวั และใหร้ ู้ว่าขอบประตอู ยตู่ รงไหน จะได้ไม่เดนิ ชน 3. ถ้าผู้สูงอายุมีปัญหาการทรงตัวอาจเปลี่ยนให้ผู้สูงอายุ จบั แขนผดู้ แู ลหรอื ไขวแ้ ขนประสานนวิ้ มอื เชน่ เดยี วกบั ภาพในหนา้ 57-58 เพอ่ื ใหป้ ลอดภยั กวา่ การจบั ขอ้ ศอก ผู้ดูแล

6 4 คมู่ ือการดแู ลผูส้ ูงวัย วธิ ีการเดนิ ขนึ้ -ลงบนั ได (1) การขนึ้ บนั ได ให้ท�ำตามภาพดงั ตอ่ ไปนี้ 1. ผูด้ ูแลพาผู้สงู อายมุ าหยดุ ทข่ี อบบนั ได แล้วใหผ้ ู้สงู อายุจับราวบันได ผสู้ ูงอายุ ผดู้ แู ล 2. ผดู้ แู ลพาผู้สูงอายกุ า้ วข้นึ พรอ้ มกัน ผสู้ ูงอายุ ผ้ดู แู ล

ไม้เทา้ ช่วยมอง 65 (2) การลงบันได ให้ท�ำตามภาพดังต่อไปนี้ 1. ผดู้ ูแลพาผ้สู ูงอายุมาหยุดทขี่ อบบนั ได แลว้ ใหผ้ ู้สูงอายจุ บั ราวบนั ได ผสู้ ูงอายุ ผดู้ ูแล 2. ผูด้ ูแลพาผู้สูงอายุกา้ วลงพรอ้ มกัน ผดู้ ูแล ผู้สงู อายุ

6 6 คมู่ ือการดแู ลผสู้ ูงวัย ข้อควรระวัง 1. ต้องให้ผู้สูงอายุจับราวบันไดทุกครั้งที่จะข้ึนลงบันได ถ้าบันไดนั้นไม่มีราวจับ ให้ผู้สูงอายุอยู่ชิดข้างผนัง หรอื ด้านท่คี ดิ วา่ ปลอดภยั 2. การก้าวขึ้นลงบันไดควรใช้ความระมัดระวังอย่างมาก โดยก้าวเท้าพร้อมกันและอยู่ข้ันเดียวกันเสมอ (หาก ผู้สูงอายุไม่มีปัญหาด้านการทรงตัว ให้ผู้ดูแลก้าวน�ำ 1 ขั้น)

ไม้เทา้ ชว่ ยมอง 67 วธิ กี ารพาผสู้ งู อายนุ ั่งเกา้ อ้ี ใหท้ �ำตามภาพดงั ต่อไปน้ี 1. ผดู้ แู ลจบั มือผสู้ ูงอายุให้ไปจับพนักพงิ ของเก้าอี้ ผสู้ ูงอายุ ผดู้ แู ล 2. ผูด้ ูแลพาผู้สูงอายเุ ดินไปด้านข้าง โดยมือของผสู้ งู อายยุ ังจบั พนกั พงิ อยู่ ผสู้ ูงอายุ ผู้ดูแล

6 8 คมู่ อื การดูแลผสู้ งู วยั 3. ผดู้ แู ลพาผสู้ งู อายเุ ดินไปหน้าเกา้ อ้ี โดยใหข้ าของผู้สูงอายุท้งั สองขา้ งแตะกบั ที่นั่ง ผสู้ ูงอายุ ผดู้ ูแล 4. หลงั จากน้ันให้ผ้สู ูงอายุค่อยๆ ย่อตัวเพื่อนั่งลงบนเกา้ อ้ี ผู้ดแู ล ผู้สงู อายุ

ไมเ้ ทา้ ชว่ ยมอง 69 ขอ้ ควรระวงั 1. การพาผู้สูงอายุน่ังเก้าอี้ ต้องให้ผู้สูงอายุจับพนักพิง ทกุ คร้ังเพื่อความปลอดภัย 2. เก้าอี้ท่ีเหมาะกับผู้สูงอายุควรเป็นเก้าอ้ีท่ีมีความ แข็งแรง มีพนักพิง มีท่ีน่ังสูงพอดีเข่า และวางอยู่บน พ้ืนท่ีเรียบเสมอกัน ไม่ควรใช้เก้าอ้ีที่มีล้อเล่ือนหรือ เกา้ อีก้ ลมไม่มพี นกั พิง

4 รจู้ กั ไม้เทา้

ไม้เท้าชว่ ยมอง 71 บทนี้จะพูดถึงไม้เท้าชนิดต่างๆ และวิธีการเลือก ไม้เท้าให้เหมาะกับผู้สูงอายุที่บกพร่องทางการเห็น โดย แบง่ เปน็ 2 กลุ่มคือ (1) ไมเ้ ทา้ ส�ำหรับผู้สูงอายุที่บกพร่อง ทางการเห็นและ ไม่มี ปัญหาเรื่องการทรงตัว และ (2) ผสู้ งู อายทุ บี่ กพรอ่ งทางการเหน็ และ มี ปญั หาในการทรงตวั

7 2 คูม่ ือการดแู ลผสู้ ูงวัย ประเภทของไม้เท้า มี 2 ประเภท ได้แก่ 1. ไมเ้ ทา้ ชนิดพับเกบ็ ไม่ได้ เป็นไมเ้ ทา้ ทอ่ นเดยี ว ขอ้ ดี (1) แข็งแรง ทนทาน เหมาะกับผู้สูงอายุ เพราะสามารถใช้ในการทรงตัว (2) หาได้ง่าย เช่น ไม้ไผ่ (3) ราคาถูก (4) ซ่อมง่าย (5) เมื่อปลายไม้เท้าสัมผัสพื้น ผู้สูงอายุ จะรสู้ ึกถึงแรงสะท้อนไดด้ ีกวา่ ชนิดพับได้ ขอ้ เสีย เกะกะ ไมส่ ะดวกในการพกพา 2. ไมเ้ ท้าชนดิ พับได้ เปน็ ไม้เท้าที่พบั เก็บเปน็ ท่อนได้ ข้อดี (1) สวยงาม (2) สะดวกในการเกบ็ น�ำออกมาใช้ และ พกพา ข้อเสยี (1)ไม่เหมาะกบั ผู้สงู อายทุ ่ีมปี ัญหาในการ ทรงตวั (2) ช�ำรดุ งา่ ยกวา่ (3) ราคาแพง หายาก (4) ซ่อมแซมยาก (5) ส่งแรงสะท้อนกลับเม่ือสัมผัสพื้นได้ ไมด่ ีเทา่ ไม้เทา้ ชนิดพับเก็บไมไ่ ด้

ไมเ้ ทา้ ช่วยมอง 73 ไมเ้ ท้าชนดิ พบั ได้แบง่ ออกเปน็ 3 ชนดิ ดงั น้ี 1. ไม้เท้าแบบพับเป็นท่อน โดยแบบที่นิยมใช้มีต้ังแต่ 2 ท่อนถงึ 7 ท่อน แตล่ ะทอ่ นยดึ กนั ดว้ ยยางยืด 2. ไม้เท้าชนดิ เสาอากาศ (telescopic cane) เกบ็ โดยการ รดู ซอ้ นใหเ้ หลอื ทอ่ นเดยี ว เหมาะส�ำหรบั ใชเ้ ดนิ ทเ่ี รยี บ 3. ไม้เท้าสัญลักษณ์ (symbol cane) เหมาะส�ำหรับ คนสายตาเลือนราง เพราะจะช่วยแสดงตนให้ผู้อื่น ได้ทราบว่าเป็นผู้มีความบกพร่องทางการเห็น ไม้เท้า มีขนาดเล็ก ส้ัน และบอบบาง เนื่องจากไม่ต้องใช้ ในการส�ำรวจพื้น การเลือกใช้ไม้เท้าให้เหมาะกับผู้สูงอายุท่ีมีความ บกพร่องทางการเห็น ไมเ้ ทา้ มหี ลายประเภทและมคี วามยาวแตกตา่ งกนั หากเลือกไม้เท้าที่ไม่เหมาะสมก็จะท�ำให้เกิดปัญหา ในการใช้ และอาจเกิดอนั ตรายกับผู้ใชไ้ ด้ ขนาดของไมเ้ ท้า ทย่ี าวเกนิ ไป นอกจากจะท�ำใหห้ นกั และเมอ่ื ยมอื เมอื่ ตอ้ งถอื ไมเ้ ทา้ เปน็ เวลานานแลว้ ยงั ใชพ้ น้ื ทใี่ นการแกวง่ มาก ท�ำให้ เกะกะและกีดขวางผู้อ่ืนท่ีก�ำลังเดินอยู่ หากไม้เท้าสั้น เกนิ ไป นอกจากผใู้ ชจ้ ะตอ้ งโนม้ ตวั ลงเวลาเดนิ ซงึ่ อาจท�ำให้ ปวดหลงั เมอื่ ถอื ไมเ้ ทา้ เปน็ เวลานาน ผใู้ ชย้ งั ตอ้ งเขา้ ไปใกล้ สิ่งกีดขวางตรงหน้าก่อน ไม้เท้าจึงจะสัมผัสส่ิงกีดขวาง

7 4 ค่มู อื การดแู ลผู้สงู วยั นั้นได้ จนอาจท�ำให้หยุดไม่ทันและเกิดอันตราย ดังน้ัน การเลือกขนาดไม้เท้าท่ีเหมาะสมจึงเป็นเรื่องส�ำคัญ ความยาวของไม้เท้าที่เหมาะสม คือจากพ้ืนถึงล้ินปี่หรือ หน้าอกของผใู้ ช้ ตามภาพ

ไมเ้ ท้าชว่ ยมอง 75 การใช้ไม้เท้าส�ำหรับผู้สูงอายุที่มีความบกพร่องทาง การเห็นและไม่มปี ญั หาในการทรงตัว (1) การจับไมเ้ ทา้ 1. ใช้มอื ขา้ งท่ถี นัดจบั ไม้เทา้ น้ิวช้เี หยียดตรงตามดา้ มจับ 2. ยนื่ แขนไปข้างหนา้ ใหม้ อื ที่จับไม้เท้าอยกู่ ลางล�ำตวั

7 6 คมู่ อื การดูแลผู้สงู วยั (2) การแกว่งไม้เท้า ใช้ข้อมือแกว่งไม้เท้า ไม่ใช้แขนแกว่ง เพราะการ ใช้ข้อมือจะช่วยให้ควบคุมไม้เท้าให้อยู่ตรงกลางล�ำตัวได้ ท�ำให้เดินได้ตรงไม่เฉไปมา ปลายไม้เท้าควรอยู่ด้าน ตรงขา้ มกบั เทา้ ขา้ งทจ่ี ะกา้ วเพอ่ื การทรงตวั ทด่ี ี และจะชว่ ย ใหส้ �ำรวจสง่ิ กดี ขวางขา้ งหน้าได้ดีกว่า ตามภาพ 1. มอื จับไม้เท้าอย่กู ลางล�ำตัว แกว่งไมเ้ ท้าไปทางขวา พร้อมกา้ วเทา้ ซ้าย

ไมเ้ ท้าช่วยมอง 77 2. แกว่งไม้เทา้ ไปทางซ้ายพรอ้ มก้าวเท้าขวา การใช้ไม้เท้าส�ำหรับผู้สูงอายุท่ีมีความบกพร่องทาง การเห็นและมีปญั หาในการทรงตัว ผู้สูงอายุที่มีปัญหาในการทรงตัวอาจใช้อุปกรณ์ ช่วยเดิน (walker) หรือไม้สี่ขา โดยมีผู้ดูแลเป็นผู้ช่วย ประคองขณะเดนิ

7 8 คมู่ ือการดแู ลผ้สู งู วัย ส�ำหรับการใช้อุปกรณ์ช่วยเดินชนิดสามขา (tripod cane) ให้ผู้ที่มีอาการอ่อนแรงคร่ึงซีกถือไม้เท้า ด้วยมือข้างที่มีแรง ขณะเดินให้ยกไม้เท้าไปก่อน แล้ว ตามด้วยขาข้างท่ีอ่อนแรง และขาข้างที่ปกติ ผู้ดูแล อาจช่วยประคองได้โดยจับบริเวณเข็มขัดทางด้านหลัง นิยมใช้วิธีน้ีกับผู้ท่ีเป็นอัมพาตครึ่งซีก ในกรณีท่ีเจอ พื้นต่างระดับและขาข้างท่ีอ่อนแรงอาจก้าวไม่พ้น ผู้ดูแล ต้องช่วยยกขาด้วย แต่ส่วนใหญ่ก็มักจะให้ฝึกเดินบนพื้น ราบกอ่ น ตามภาพดา้ นบน ข้อควรระวัง: กรณีท่ีผู้สูงอายุทรงตัวไม่ค่อยได้ ก็ไม่ควร ปล่อยใหเ้ ดนิ คนเดยี ว เพราะอาจพลดั ตกหกล้มได้



5 การท�ำ กิจวัตรประจ�ำ วนั

ไม้เท้าช่วยมอง 81 ผดู้ แู ลควรสนบั สนนุ ใหผ้ สู้ งู อายทุ �ำกจิ วตั รประจ�ำวนั ด้วยตนเองให้ได้มากที่สุด เพ่ือให้ผู้สูงอายุรู้สึกว่าตนเองมี คณุ คา่ ไมเ่ ปน็ ภาระของคนในครอบครวั วธิ ปี ระกอบกจิ วตั ร ประจ�ำวันของผู้สูงอายุท่ีมีความบกพร่องทางการเห็น จะแตกต่างไปจากผ้สู ูงอายทุ ว่ั ไปดงั นี้ การรับประทานอาหารและการบอกต�ำแหน่งของ อาหาร ให้ผ้ดู แู ลบอกต�ำแหน่งของอาหารตามเขม็ นาฬกิ า เช่น ไข่พะโล้อย่ตู �ำแหน่ง 12 นาฬกิ า จานขา้ วอยู่ต�ำแหน่ง 6 นาฬิกา แก้วน�้ำอยู่ต�ำแหน่ง 4 นาฬิกา และไก่ทอด อยู่ต�ำแหนง่ 11 นาฬิกา ตามภาพ

8 2 คมู่ อื การดูแลผู้สงู วยั ในกรณีที่ผู้สูงอายุมองเห็นได้ในระดับเลือนราง ควรเลือกภาชนะท่ีมีสีตัดกับอาหารเพ่ือให้มองเห็นได้ ชดั ขน้ึ ตามภาพ

ไม้เทา้ ช่วยมอง 83 การแต่งตวั การเตรียมเส้อื ผา้ และเครื่องแต่งกาย ผู้ดูแลควรบอกท่ีจัดเก็บเสื้อผ้า รูปแบบ ลวดลาย และสีของเสื้อผ้า เพ่ือให้ผู้สูงอายุจดจ�ำและเลือกแต่งกาย ได้เอง การประกอบกจิ วตั รประจ�ำวนั เชน่ การอาบนำ้� ลา้ งหนา้ แปรงฟนั ฯลฯ ผู้ดูแลควรเก็บส่ิงของท่ีใช้ในกิจวัตรประจ�ำวัน ให้เป็นท่ีเป็นทาง หากมีการเปล่ียนหรือย้ายส่ิงของ ควร บอกใหผ้ สู้ ูงอายรุ ู้

6 จดั บา้ นใหป้ ลอดภยั

ไมเ้ ท้าชว่ ยมอง 85 การจัดสภาพแวดล้อมให้เหมาะกับผู้สูงอายุท่ีมีความ บกพร่องทางการเห็น เมอ่ื คนเราเขา้ สวู่ ยั สงู อายุ ทงั้ รา่ งกายและจติ ใจกจ็ ะ เปล่ียนแปลงไปอยา่ งมาก โดยเฉพาะความสามารถในการ มองเห็นที่ลดลง ผู้สูงอายุจ�ำนวนมากมีปัญหาเร่ืองการ มองเห็นโดยเฉพาะสายตายาว ปัญหาจากต้อกระจกท�ำให้ เลนสต์ าขนุ่ มวั มองภาพไดไ้ มช่ ดั เบาหวานขนึ้ ตา การเสอ่ื ม สภาพของเซลลร์ บั ภาพทจ่ี อประสาทตา ท�ำใหจ้ อประสาทตา ลอกบางสว่ น หรอื ภาวะจากกรรมพนั ธท์ุ ที่ �ำใหค้ วามสามารถ ในการมองเห็นเส่ือมลงเร่ือยๆ จนท�ำให้เกิดภาวะสายตา เลือนรางหรือตาบอดในบางราย ความยืดหยุ่นของ กล้ามเนื้อตาลดลง ความสามารถในการปรับสายตาเมื่อมี การเปลย่ี นแปลงของแสงจงึ ลดลงดว้ ย สง่ ผลตอ่ การทรงตวั ของผู้สงู อายุ

8 6 ค่มู อื การดแู ลผู้สูงวัย เม่ืออายุมากขึ้นกล้ามเน้ือของผู้สูงอายุจะไม่ ยืดหยุ่นเท่าเดิม ความสามารถในการทรงตัวก็เริ่มลดลง ด้วย ท�ำให้ผู้สูงอายุเสีย่ งท่จี ะหกล้มได้ง่ายกวา่ คนในวัยอื่น โดยเฉพาะผสู้ งู อายทุ ม่ี คี วามบกพรอ่ งในการมองเหน็ จะยงิ่ มคี วามเสยี่ งมากขน้ึ ขอ้ มลู จากศนู ยค์ วบคมุ และปอ้ งกนั โรค ของประเทศสหรัฐอเมริกาพบว่า ในแต่ละปีจะมีผู้สูงอายุ (อายมุ ากกว่า 65 ปขี ้นึ ไป) กว่า 1 ใน 3 ทปี่ ระสบอบุ ตั ิเหตุ จากการหกลม้ และผทู้ ม่ี คี วามบกพรอ่ งทางการเหน็ จะเสย่ี ง ตอ่ การหกลม้ ซ�ำ้ ๆ ยงิ่ ขึน้ โดยมคี วามเส่ยี งเป็น 2 เทา่ ของ ผู้ท่ไี ม่มีปัญหาเร่อื งการมองเห็น ที่ส�ำคัญคอื การหกล้มส่วนใหญเ่ กิดขน้ึ ในบา้ น! เมื่อผู้สูงอายุหกล้มก็จะประสบปัญหาอื่นตามมา อีกมาก เพราะกระดูกเชื่อมต่อกันได้ยากกว่าเด็กๆ หาก แตกร้าวหรือหัก เม่ือผู้สูงอายุเดินไม่ได้หรือเคล่ือนไหวได้ น้อยลงก็จะส่งผลต่อสุขภาพตามมา เช่น การย่อยอาหาร มปี ญั หา มอี าการทอ้ งผกู ขบั ถา่ ยล�ำบาก และถา้ เคลอ่ื นไหว ไม่ได้ต้องนอนติดเตียง ก็อาจเกิดปัญหาด้านการหายใจ ตามมา

ไมเ้ ทา้ ช่วยมอง 87 ดังนั้น การจัดสภาพแวดล้อมโดยเฉพาะสภาพ แวดล้อมภายในบ้านและรอบๆ บ้านให้เหมาะสมจึงเป็น เรื่องส�ำคัญ เพราะจะช่วยลดความเสี่ยงในการหกล้มของ ผูส้ ูงอายไุ ด้ การจัดสภาพแวดลอ้ มเพือ่ ความปลอดภัยของ ผู้สูงอายุนั้นท�ำได้ไม่ยาก และไม่จ�ำเป็นต้องเสียค่าใช้จ่าย เพิม่ มากมาย วิธีลดความเสี่ยงในการหกล้มของผู้สูงอายุที่มีปัญหา ในการมองเหน็ การจัดสภาพแวดล้อมเพื่อความปลอดภัยของ ผสู้ งู อายทุ มี่ คี วามบกพรอ่ งทางการเหน็ นนั้ ท�ำไดไ้ มย่ ากเลย เราสามารถท�ำเรื่องเหล่านี้ได้เองและมีค่าใช้จ่ายน้อยมาก ดังนี้ ในบา้ น - ผู้สูงอายุควรเดนิ ในบ้านได้อยา่ งปลอดภยั 1. จดั วางเฟอรน์ เิ จอร์ เชน่ โตะ๊ เกา้ อี้ และตู้ ใหเ้ ปน็ ท่ีเป็นทาง เพ่ือให้ทางเดินโล่ง พยายามอย่าให้มีส่วนของ เฟอร์นิเจอร์ที่เป็นมุมหรือมีความแหลมคมยื่นออกมา หรือใช้เทปสีสว่าง (สีเหลืองหรือสสี ม้ ) ปิดขอบเฟอรน์ ิเจอร์ เพอ่ื ใหเ้ หน็ ขอบมมุ พยายามอยา่ ใชเ้ ฟอรน์ เิ จอรท์ ม่ี ลี อ้ เลอ่ื น โดยเฉพาะเก้าอี้ เพราะจะเลื่อนไถลเวลาผู้สูงอายุนั่งลง ท�ำใหผ้ ้สู ูงอายลุ ้มได้

8 8 ค่มู อื การดูแลผูส้ ูงวัย ก่อน หลัง

ไม้เทา้ ชว่ ยมอง 89 ก่อน หลัง

9 0 ค่มู อื การดูแลผูส้ ูงวัย ก่อน หลัง

ไมเ้ ทา้ ชว่ ยมอง 91 2. พนื้ ควรเปน็ พนื้ เรยี บ มรี ะดบั สมำ่� เสมอ หากจะปู กระเบอ้ื งหรอื เสอื่ นำ้� มนั กค็ วรเปน็ สเี รยี บ ไมม่ ลี วดลายมาก พ้ืนผวิ ไมแ่ วววาว และไมล่ นื่ เพราะลวดลายและความมัน แวววาวอาจท�ำให้ผู้สูงอายุที่มีความบกพร่องทางการเห็น เกดิ อาการตาลายได้ 3. บันไดควรมีราวจบั ท่ีมีสีสวา่ ง 4. ขอบบันไดแต่ละขั้นควรใช้เทปท่ีมีสีสว่าง เช่น สีเหลือง (หรือสีท่ีตัดกับพ้ืนบันได) เพื่อให้เห็นขอบบันได ได้ชดั เจน 5. อาจท�ำราวจับบริเวณผนังบ้านหรือในห้องน�้ำ เพอ่ื ใชพ้ ยงุ ตวั โดยใชส้ ตี ดั กบั สพี น้ื ผนงั เพอ่ื ใหเ้ หน็ ไดช้ ดั เจน 6. ใชอ้ ปุ กรณค์ วบคมุ เครอื่ งใชไ้ ฟฟา้ ตา่ งๆ ในระยะ ไกลอย่างรโี มต เช่น รโี มตทวี ีและรโี มตแอร์ ผู้สงู อายุจะได้ ไม่ตอ้ งลกุ ข้ึนไปเปิด-ปดิ และอาจตง้ั โคมไฟใหอ้ ยู่ในระยะที่ เอื้อมมือถึงได้ (หากเป็นโคมไฟท่ีปรับความสว่างได้ก็จะ ดีมาก)

9 2 ค่มู อื การดแู ลผู้สงู วยั 7. อาจใช้เทปสีสว่างที่ตัดกันติดท่ีปุ่มส�ำคัญของรีโมต เช่น ปุ่มเปิด-ปิด ปุ่มปรับช่อง และปุ่มปรับเสียง เพ่ือให้ เห็นปมุ่ ไดช้ ัด ก่อน หลัง

ไมเ้ ท้าช่วยมอง 93 8. ใชป้ ลก๊ั พว่ งทม่ี ปี มุ่ เปดิ -ปดิ ส�ำหรบั แตล่ ะชอ่ ง เพอื่ ให้ ผู้สูงอายุท่ีมองเห็นได้เลือนรางทราบว่าปลั๊กไฟเปิดหรือ ปิดอยู่ (จากการมองเห็นแสงสีแดงที่ตัวปุ่มเปิด-ปิดของ ปลก๊ั นน้ั ) ก่อน หลัง

9 4 คู่มือการดูแลผู้สงู วยั 9. อยา่ วางสายตอ่ ปลก๊ั ไฟหรอื สายไฟของอปุ กรณ์ ต่างๆ บนพ้ืนในส่วนท่ีเป็นทางเดิน เพราะจะท�ำให้สะดุด ล้มได้

ไมเ้ ทา้ ช่วยมอง 95 10. ภายในบา้ นควรมแี สงสวา่ งเพยี งพอ ไมม่ ดื สลวั และควรเปดิ ไฟในจุดตา่ งๆ เชน่ บริเวณหอ้ งนอน ห้องน�ำ้ และทางเดิน ให้มีแสงสวา่ งเทา่ กนั 11. ใช้สีสว่างทาทบั หรือตดิ เทปสีสวา่ งท่ีสวิตช์ไฟ หรือบนผนังห้องเพ่ือให้มองเห็นสวิตช์ได้ชัดเจนในช่วงท่ีมี แสงสลัวหรือเวลากลางคืน กอ่ น หลัง

9 6 คมู่ ือการดแู ลผ้สู งู วัย 12. ควรทาสสี ว่างหรอื ปดิ เทปสสี วา่ งที่ขอบประตู ลกู บดิ และกลอนประตู เพ่ือให้มองเหน็ ไดอ้ ยา่ งชดั เจน ก่อน หลัง

ไม้เทา้ ช่วยมอง 97 13. หลีกเล่ียงการแขวนสิ่งของในระดบั ศรี ษะ 14. หลกี เลยี่ งการแขวนกระจกในดา้ นทอี่ าจสะทอ้ น แสงไฟหรือแสงอาทิตย์ เพราะจะท�ำใหส้ ายตาพร่ามวั เวลา ท่ีกระจกสะทอ้ นมาแยงตา 15. อย่าเก็บสง่ิ ของไวส้ งู จนเออ้ื มไมถ่ ึงและต้องใช้ เกา้ อ้ีเพอ่ื ปนี ขึ้นไปหยิบ 16. หากมีสัตว์เล้ียงในบ้าน เช่น แมวหรือสุนัข ควรสวมปลอกคอสีจา้ ทีม่ กี ระดง่ิ ด้วย

9 8 ค่มู ือการดูแลผ้สู งู วยั หอ้ งน�ำ้ /ห้องสว้ ม - เป็นบรเิ วณที่ผู้สงู อายเุ สี่ยงต่อการ หกล้มได้งา่ ยท่ีสุด 1. ส้วมควรเป็นแบบน่ังห้อยขาเพราะผู้สูงอายุ มปี ญั หาเรื่องการนง่ั ยอง

ไมเ้ ท้าช่วยมอง 99 2. ควรมีพรมพลาสติกกันล่ืนและมีราวจับท่ีผนัง เพ่ือการพยุงตัว บริเวณที่อาบน�้ำควรมีเก้าอี้หรือที่น่ังอาบ ที่มคี วามมั่นคง ไม่เล่อื น