ขัตติยะพันธกรณี

ใบความรู้ เรื่อง ขตั ติยพนั ธกรณี ผู้แตง่ ๑. พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ๒. สมเด็จพระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ กรมพระยาดารงราชานภุ าพ ประวัติความเปน็ มา ขัตติยพันธกรณี (เหตุอันเป็นข้อผูกพันของกษัตริย์) เป็นพระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระ จุลจอมเกลา้ ฯ และพระนิพนธข์ องสมเด็จกรมพระยาดารงราชานุภาพ เป็นกวีนิพนธ์ท่ีผู้ใดได้อ่านจะประทับใจ เปน็ อย่างยิง่ เป็นบททมี่ ที ม่ี าจากเหตกุ ารณ์จริงในประวัติศาสตร์ในระยะหัวเลี้ยวหัวต่อท่ีเกี่ยวกับความอยู่รอด ของประเทศของเรา เหตกุ ารณน์ ี้คอื เหตกุ ารณ์ ร.ศ. ๑๑๒ ซ่ึงตรงกับ พ.ศ. ๒๔๓๖ ไทยขัดแย้งกับฝรั่งเศสเรื่อง เขตแดนทางด้านเขมร ฝรั่งเศสส่งเรือปืนแล่นผ่านป้อมพระจุลจอมเกล้าฯ เข้ามาจอดทอดสมอหน้าสถานทูต ฝร่งั เศส ถืออานาจเชิญธงชาตฝิ รั่งเศสขึ้นเหนือแผ่นดินไทย ตรงกันวันท่ี ๑๔ กรกฎาคม ซึ่งเป็นวันชาติฝรั่งเศส และย่ืนคาขาดเรียกร้องดินแดนท้ังหมดทางฝ่ังตะวันออกของแม่น้าโขง ซึ่งขณะนั้นอยู่ใต้อานาจปกครองของ ไทยเนอ่ื งจากไทยให้คาตอบลา่ ชา้ ทตู ปาวีของฝรั่งเศสจึงใหเ้ รอื ปนื ปิดลอ้ มอา่ วไทย เป็นการประกาศสงครามกับ ไทย ซึ่งข้อเรยี กร้องของฝรง่ั เศส ได้แก่ ๑. ฝรัง่ เศสในฐานะเป็นมหาอานาจผู้คุ้มครองเวียดนามและกัมพูชา จะต้องได้ดินแดนทั้งหมดทางฝั่ง ตะวันออกของแม่นา้ โขง ๒. ไทยจะต้องลงโทษนายทหารทุกคนท่กี อ่ การรุกรานทชี่ ายแดน ๓. ไทยจะตอ้ งเสยี คา่ ปรบั แก่ฝรง่ั เศสเปน็ จานวน ๓ ลา้ นฟรังคเ์ หรียญทอง (เท่ากบั ๑,๕๖๐ ,๐๐๐ บาท สมยั นน้ั ) ขตั ยิ พนั ธกรณี หมายความวา่ เหตุอันเป็นขอ้ ผกู พันของกษัตริย์ จุดมุง่ หมายของการพระราชนิพนธ์ เพอ่ื อาลาเจา้ นาย พระบรมวงศ์ เพราะทุกขโ์ ทมนสั เนอ่ื งจากฝรงั่ เศษเข้ามาคกุ คามอธปิ ไตย ในประเทศ สยามเเละสมเดจ็ พระบรมวงศ์เธอกรมพระยาดารงราชานุภาพทรงนิพนธ์ตอบเพ่ือทาให้ พระบาทสมเด็จพระ จลุ จอมเกลา้ เจ้าอย่หู ัวเปลี่ยนพระราชหฤทัยจากพระราชนิพนธ์ของพระองค์ ลักษณะคาประพนั ธ์ โคลงส่ีสุภาพ และอินทรวเิ ชยี รฉนั ท์ (แตไ่ มเ่ คร่งครัดการใช้ครุ ลหุ และฉันทลักษณ์) เรอื่ งยอ่ เนอ้ื เรื่องกล่าวถึงการใหก้ าลังพระราชหฤทัยแดพ่ ระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลา้ เจ้าอยู่หวั หลงั จากท่ี ทรงพระประชวรเนือ่ งจากเสียพระราชหฤทัยที่ถกู ฝรง่ั เศสรุกลา้ ดินแดนไทย เมือ่ ร.ศ. ๑๑๒

สาระน่ารู้ วิกฤตการณ์ ร.ศ. ๑๑๒ ประเทศไทยไดม้ ขี อ้ พพิ าทกับฝรงั่ เศส โดยฝรงั่ เศสได้ยน่ื สนธสิ ัญญาเรยี กร้องให้ไทยยินยอมเรื่องต่าง ๆ เช่น การยกดินแดนฝ่ังซา้ ยแม่น้าโขงให้ฝร่ังเศส ซง่ึ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวก็ทรงยินยอมเสีย ดินแดนส่วนน้อยเพื่อรักษาดินแดนส่วนใหญ่เอาไว้ และหลังจากน้ันก็ทรงมีพระบรมราโชบายในการพัฒนา บา้ นเมอื ง โดยการเปลย่ี นรูปแบบการบริหารประเทศเป็นระบบกระทรวง และยังเสด็จประพาสประเทศต่าง ๆ ในยุโรป เพือ่ นาวิทยาการความรกู้ ลับมาพฒั นาประเทศชาตอิ ีกดว้ ย ข้อคิด คตคิ าสอน และความจรรโลงใจ ๑. ประเทศชาตทิ ่มี ีพระมหากษตั ริย์เขม้ แขง็ ยอ่ มเปน็ ประเทศท่ีเจรญิ รุง่ เรือง ๒. เมอื่ ประสบปัญหาในชีวติ หากเราร้จู ักใชส้ ติในการแกป้ ัญหา ก็จะทาให้ปัญหาคลค่ี ลายลงได้ ๓. กาลงั ใจ คอื ส่งิ ท่ีจะทาใหผ้ ูท้ ี่ยามท้อแทแ้ ละหมดหวัง กลบั มาลกุ ข้นึ สูไ้ ด้อีกครัง้