~ 44 ~ สำคัญท่ีเป็นหัวใจของควำมสำเร็จในกำรพัฒนำย่ำนกะดีจีน มำจำกกำรเป็นหุ้นส่วนสำมประสำน คือ “บวร” (บ้ำน-วัด- โรงเรียน) โดยเฉพำะอย่ำงยิ่ง ควำมร่วมมือระหว่ำงวัดพุทธ โบสถ์ครสิ ต์ และมัสยดิ ถือว่ำเป็นองค์ประกอบที่โดดเด่นเป็น พิเศษและเป็นกรณีตัวอย่ำง ของควำมสำเร็จท่ีเกิดจำก พบปะสนทนำแลกเปลีย่ น ของผูน้ ำศำสนำในระดับท้องถน่ิ จุดเดน่ ควำมสำเร็จ.....ย่ำนกะดจี นี สมำชิกชุมชนย่ำนกะดีจีนต่ำงหล่อหลอมกำรสืบ ทอดแนวคิด ควำมเชื่อทำงศำสนำสู่กำรประยุกต์ใช้วิถีชีวิต ชุมชน ด้วยกำรอำศัยอยู่ร่วมกัน “แบบเครือญำติ” มีควำมรักสำมัคคี เป็นมิตรและมีสัมพันธภำพฉันท์พ่ีน้อง ไม่แบ่งแยกเช้ือชำติศำสนำ ท้ังชำวพุทธ คริสต์ อินโด ฮินดู อิสลำม นับเป็นอัตลักษณ์ที่โดดเด่นประจักษ์สู่กำรดำเนิน กิจกรรมร่วมกันทำกิจกรรมต่ำงๆ ในกำรพัฒนำชุมชนแบบ พหุวฒั ธรรมในปัจจบุ นั อกี ทั้ง “ผูน้ ำชมุ ชนมคี วำมเขม้ แข็ง” โดยจัดกิจกรรมควำมสัมพันธ์ชุมชนของ “บ” = “ผู้นำ ชุมชน” จะเข้ำมำมีส่วนร่วมในกำรทำงำนเชื่อมโยงกลุ่ม องค์กรเน้นหลักกำรพ่ึงพำตนเองมำกกว่ำกำรพึ่งหน่วยงำน
~ 45 ~ หรือแม้แต่กำรจัดโครงกำรอนุรักษ์วัฒนธรรมท้องถ่ินกะดีจีน “ศิลป์ในซอย” ชุมชนร่วมกันศึกษำและวิเครำะห์ข้อมูล ร่วมกันของแต่ละชุมชน ทั้งข้อมูลเชิงประวัติศำสตร์ ประเพณี กิจกรรม กำรละเล่นประจำของแต่ละศำสนำ เช่น 1) ชุมชนวัดประยุรวงศ์ นำเสนอกำรแสดงดนตรีไทย “สำย สมั พันธ์ บ้ำนดนตรีศรีแผ่นดิน พำทยโกศล ศิลปบรรเลงและ ดุริยะประณีต” 2) ชุมชนกุฎีจีนนำเสนอกำรแสดง ดนตรคี อรัส หนำ้ โบสถซ์ ำงตำครสู้ 3) กำรบรรเลงดนตรกี ู่เจิง หน้ำศำลเจ้ำเกยี นอันเกง เน้นสีแดง 4) กำรแสดงลิเกฮูลู โดย ใช้มัสยิดเป็นฉำกหลัง 5) กำรฉำยหนังส้ัน วิกลิเกเก่ำ ตลำด คุณหญิงอำยุยืน 6) กำรแสดงหุ่นละครเล็กคลองบำงหลวง เป็นกำรออกแบบให้สอดคล้องกับท้องถิ่น 7) กิจกรรมลอย กระทงเทียนหอม (สระน้ำจำลอง) กำรขับเคลื่อนเรำจะขำด ผู้กำกับทิศทำง ไม่ได้จุดร่วมสำคัญคือ “ว” = “วัด” ในกำร แสวงจุดร่วม สงวนจุดต่ำง อย่ำงวัดประยุรวงศำวำสวรวิหำร มุ่งเป้ำให้ทุกฝ่ำยได้มีส่วนร่วม เช่น งำนสมโภชพระอำรำม งำนสงกรำนต์ งำนถวำยผ้ำกฐินพระรำชทำน งำนแห่ พระบรมสำรีริกธำตุ ทำงน้ำ งำนลอยกระทง โดยเชิญชวน ชำวบ้ำนทุกชมชน ให้นำสินค้ำเคร่ืองอุปโภคบริโภคมำวำง จำหน่ำยในวัดโดยที่ทำงวัดไม่คิดค่ำใช้จ่ำยใดๆ หรือควำม
~ 46 ~ ร่วมมือกับมัสยิด ผนวกแนวร่วม “ร” = “โรงเรียน” ภำคี เครือข่ำยสนับสนุนค่ำใช้จ่ำยในกำรดำเนินกำรจัดงำนจำก ภำครัฐ และภำคเอกชน ในกำรเช่ือมโยงองค์กรชุมชมท่ีจะ เป็นเวทีกลำง ในกำรหนุนเสริมเพิ่มศักยภำพควำมเข้มแข็ง ของคนในชุมชนอย่ำงต่อเน่ือง เช่น มูลนิธิสิริวัฒนภัคดี และ บริษัท ไทยเบฟเวอเรจ จำกัด (มหำชน) เพื่อให้เกิดกำร พัฒนำด้ำนเศรษฐกิจ เป็นชุมชนท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมท่ี ยั่งยืน จุดสำคัญของควำมเกื้อกูลชุมชนมีกำรช่วยเหลือ ผู้ประสบปัญหำกลุ่มคนเปรำะบำงค่อนข้ำงจะมีน้อยหรือ น้อยมำก เนื่องจำกแต่ละครอบครัวได้ดูแลสมำชิก ในครัวเรือนของตนเองเป็นอย่ำงดี อำทิเช่น 1) หำกมีคน ยำกจน ในเบ้ืองต้นผู้นำชุมชนจะประสำนและดำเนินกำรให้ กำรช่วยเหลือครอบครัวเป็นเครือ่ งอปุ โภคบริโภคต่ำงๆ ได้แก่ ข้ำวสำรอำหำรแห้ง เพ่ือบรรเทำปัญหำเฉพำะหน้ำ หรือคน ในชุมชนด้วยกันเองจะเก้ือกูลช่วยเหลือซึ่งกันและกัน ทั้งน้ี ปัญหำควำมยำกจนที่มีในชุมชน มีสำเหตุมำจำก บำงรำยไม่ สำมำรถทำงำนได้ บำงรำยทำงำนไม่ไหว ซึ่งชุมชนเองมี วิธีกำรจัดกำรในชุมชน โดยกำรบริจำคช่วยเหลือ เช่น ข้ำวสำร อำหำรแห้ง แต่ส่วนใหญ่แล้วส่ิงที่ชำวบ้ำนต้องกำร ได้รับบริจำคมำกกว่ำคือเงิน ไม่ใช่วัตถุส่ิงของ หรือหำกเป็น
~ 47 ~ องค์กร เช่น ศำลเจ้ำเกียงอันเกงมีวิธีกำรจัดกำรดูแลคน เปรำะบำงในชุมชน “ ...ในประเพณีทิงกระจาด ซ่ึงส่วนใหญ่ จะเป็นนักท่องเท่ียวหรือคนภายนอกชุมชนมาไหว้ มีการ ท้าบุญ ซึ่งหากเป็นของแห้ง เช่น ข้าวสาร 5 กิโลกรัม จะมีการนา้ ไปแจกจ่ายคนในชุมชนวัดกัลยาณ์ โดยพิจารณา การให้ตามความเหมาะสม ส่วนท่ีเหลือจะมีการน้าไปให้ สถานทีต่ ่างๆ เพ่ือแจกจา่ ยให้กับคนยากจน ผปู้ ่วยติดเตียงใน ชุมชน โดยน้าไปให้โรงเรียนในชุมชนวัดกัลยาณ์ ชุมชนทุก ชุมชนในย่านกะดีจีน ส้านักงานเขต โรงพัก เป็นผู้พิจารณา ในการแจกจ่ายตามความเหมาะสม...” (ค้าให้สัมภาษณ์ของ ผู้ดูแลศาลเจ้าเกียงอันเกง หรือศาลเจ้าแม่กวนอิม) หรือหำก มีปัญหำคนว่ำงงำนหรือคนตกงำน ชุมชนจะประสำนกับ สำนักงำนจัดหำงำนในกำรหำงำนให้ทำ และถ้ำหำก เป็นผู้ป่วย หรือผู้สูงอำยุท่ีนอนติดเตียง ชุมชนจะมีกำร ประสำนกับหน่วยงำนอนำมัยท่ีเขตธนบุรี และจะมี อำสำสมัคร (อสม.) เข้ำมำเยี่ยมดูผู้ป่วยอย่ำงต่อเน่ือง แต่ถ้ำ หำกพบผู้ติดยำเสพติด ชุมชนจะให้มีกำรให้ควำมรู้ควำม เข้ำใจกับครอบครัวในเร่ืองของยำเสพติด และมีกำรส่งผู้ติด ยำไปบำบัดรักษำท่ีโรงพยำบำล กับปัญหำยำเสพติดในพื้นท่ี ยังมีอยู่บ้ำง แต่มีไม่มำกในชุมชน ซ่ึงวิธีกำรจัดกำรในชุมชน
~ 48 ~ กับปัญหำยำเสพติดยังคงเป็นปัญหำที่ซับซ้อนและแก้ไขยำก จำเป็นต้องอำศัยควำมร่วมมือจำกหลำยภำคส่วน ต้ังแต่ ครอบครัว องค์กรภำครัฐ ภำคเอกชน ภำคประชำชนท่ี เก่ียวข้อง “...ทางชุมชนจะมีกองทุนแม่ของแผ่นดิน หากใคร ไม่มีเงินค่ารถ ก็หาให้ถ้าไปบ้าบัดเสร็จกลับมา ไม่มีงานท้า หางานท้าให้ โดยใชเ้ งนิ กองทนุ แมข่ องแผ่นดินตรงนี เรือ่ งยา เสพติดก็มีบ้าง แต่พอคุยกันได้ ช่วยเหลือด้านเงินและเป็น อาชีพได้ เช่น ส่งของช้า ท้ากล่องกระดาษ ช่วยเข็ญของได้ เงินเป็นรายวัน ซึ่งเป็นส่วนช่วยส่งเสริมให้เลิกยาเสพติดได้ บ้าง...” (ค้าให้สัมภาษณ์ของชาวบ้านชุมชนบุปผาราม) ล่ำสุดจำกเหตุกำรณ์น้ำท่วมในชุมชนจะช่วยเหลือแบ่งปัน ข้ำวของจุนเจือซ่ึงกันและกัน วัด โบสถ์ มัสยิด ให้ข้ำวสำร อำหำรแห้ง ให้ท่ีพักอำศัยช่ัวครำว ส่วนสถำนกำรณ์ช่วง Covid –19 ระบำดท่ีผ่ำนมำชำวบ้ำนในชุมชนจะได้รับกำร ช่วยเหลือสิ่งของบริจำคจำกบุคคลภำยน้อย ท้ังหน่วยงำน ภำครัฐ และองค์กรภำคเอกชน บริษัท ห้ำงร้ำนต่ำงๆ ได้แก่ ข้ำวสำรอำหำรแห้ง อำหำรสด เคร่ืองอุปโภคบริโภค หน้ำกำกอนำมัย เจลล้ำงมือ และแอลกอฮอล์ เป็นต้น โดย ส่วนใหญ่แล้วสมำชิกในครอบครัวจะดูแลคนเปรำะบำงใน ครัวเรือนของตนเองเป็นอย่ำงดี ทำให้ครอบครัวประสบ
~ 49 ~ ปัญหำนอ้ ย ตัวอย่ำงเช่น หำกมีผู้ป่วยติดเตียงประธำนชุมชน จะใช้วิธีประกำศเสียงตำมสำยในชมุ ชน และประสำนงำนกับ เขตพ้ืนที่ซึ่งจะมีแผนกอนำมัย หรืออำสำสมัครสำธำรณสุข เข้ำมำเยี่ยมผู้ป่วยอย่ำงต่อเน่ือง หน่วยงำนท่ีให้กำรดูแล ช่วยเหลือชำวบ้ำนในแต่ละชุมชน เช่น ศูนย์บริกำร สำธำรณสุข 26 เจ้ำคุณพระประยุรวงศ์/ อำสำสมัคร สำธำรณสุขดแู ล (อสส.) (ปจั จบุ นั คอื อสม.) กล่ำวได้ว่ำ บทบำทผู้นำที่มีเป็นผู้ที่มีบทบำทสำคัญ ท่ีสุด ในกำรขับเคล่ือนจัดกิจกรรมต่ำงๆ ท่ีมีเป้ำหมำย เชื่อมโยงกำรพัฒนำ 6 ชุมชน รวมกับผู้นำศำสนำ ประธำน ชุมชนย่ำนกะดีจีน ผู้นำชุมชนและประชำชนทุกช่วงวัย รวมท้งั เช่ือมโยงกำรจัดกจิ กรรมกับสถำบันกำรศึกษำ ภำครัฐ และภำคเอกชนให้เข้ำมำมีส่วนร่วมในกำรพัฒนำชุมชน โดยมีโครงกำรต่ำงๆ เพ่ือบรรลุเป้ำหมำยกำรพัฒนำที่ยั่งยืน ดังน้ี 1) กำรสร้ำงควำมสมัครสมำนสำมัคคีให้เกิดข้ึนในย่ำน กะดีจีน 2) กำรพัฒนำอำชีพและสร้ำงรำยได้ให้กับชุมชน ในย่ำนกะดีจีนด้วยกำรท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม 3) กำร พัฒนำย่ำนกุดีจีนให้มีควำมสะอำดร่มรื่นน่ำอยู่อำศัย และ 4) กำรส่งเสริมโครงกำรเด็กและเยำชนเจ้ำบ้ำนสืบสำน วัฒนธรรม อีกท้ังกำรผสมผสำนประยุกต์ใช้ภูมิปัญญำ
~ 50 ~ ท้องถิ่นสำนต่อจนถึงปัจจุบันนี้ ไม่เพียงแต่อนุรักษ์และสำน ต่อ ชุมชนยังสำมำรถสร้ำงอำชีพและรำยได้อีกด้วย เช่น ขนมฝรงั่ กุฎีจีน บัวลอยญวน แกงไก่คั่ว สลดั แขก ข้ำวหมกไก่ 3 สี บำเยีย ผัดเผ็ดปลำดุกทอดกรอบไม่มีก้ำง กะลอจี้ เม่ียงคำ วิหคนอนรัง หมูสะโสร่ง กำรทำผ้ำย้อมครำม กำรทำออมสิน หมูกระดำษ นับว่ำชุมชนย่ำนกะดีจีนเป็นแหล่งท่องเที่ยว มรดกวัฒนธรรม รวมถึงมีพิพิธภัณฑ์และแหล่งเรียนรู้ ได้แก่ ประยูรภัณฑำคำร และยังมีสวนลอยฟ้ำเจ้ำพระยำ ท่ีเนรมิต ควำมเป็นอัตลักษณ์ชุมชนได้อย่ำงทรงคุณค่ำและงดงำม ชุมชนพหุวัฒนธรรม อยู่ร่วมกันได้โดยไม่ยึดติดกับหลัก ศำสนำของตน เกิดควำมรัก ควำมสำมัคคี เกิดพลังร่วมใน กำรพฒั นำงำนในพน้ื ทท่ี เี่ รียกวำ่ “ย่ำนกะดจี นี ”
~ 51 ~ กำรถอดรหสั ควำมสำเร็จ (Key Success) ของชุมชนย่ำนกะดจี ีน : ต้นแบบชุมชนเข้มแข็ง ด้ำนกำร พัฒนำสงั คมดว้ ยหลกั “บวร”
~ 52 ~ “บวร” เป็นแนวคิดที่สำคัญในกำรขับเคลื่อนกำร พัฒนำและสร้ำงชุมชนเข้มแข็งอย่ำงย่ังยืน ซ่ึง “บวร” เป็น หลักกำรที่สำคัญในกำรนำสถำบันหลักในชุมชนมำเป็นกลไก หลักในกำรพัฒนำชุมชนและสังคมให้มีควำมย่ังยืนใน ลักษณะกำรประสำนเชื่อมโยงกันของสถำบันครอบครัว (บ้ำน) สถำบันศำสนำ (วัด) และสถำบันกำรศึกษำ/รำชกำร (โรงเรียน/รำชกำร) อย่ำงบูรณำกำรกัน เพ่ือร่วมกันวำงแผน ตดั สินใจ และบริหำรจดั กำรชมุ ชนอยำ่ งมปี ระสทิ ธภิ ำพ ชุมชนย่ำนกะดีจีน เป็นชุมชนหนึ่งที่มีกำรนำหลัก “บวร” มำใช้ในกำรสร้ำงควำมเข้มแข็งของชุมชนเพ่ือพัฒนำ สังคม และดูแลประชำชนกลุ่มเป้ำหมำยในทุกช่วงวัยให้มี คุณภำพชีวิตที่ดีขึ้น ซ่ึงกำรถอดรหัส (Key Success) ชุมชนยำ่ นกะดจี ีน ได้มีกำรนำหลัก บวร มำใชใ้ นกำรสรำ้ ง ควำมเข้มแขง็ ของชมุ ชน โดย มีปัจจยั ควำมสำเร็จสู่สงั คม เขม้ แข็งเพอื่ กำรพัฒนำทีย่ ่ังยืนของชมุ ชนย่ำนกะดีจีน ดังน้ี 1. ปัจจัยด้ำนครอบครัวและชุมชน เป็นปัจจัยท่ี สำคัญในกำรส่งเสริมให้ครอบครัวและชุมชนเข้ำมำมบี ทบำท ในกำรดูแลคนในครอบครัวและชุมชนให้มีคุณภำพชีวิตท่ีดี ขน้ึ ดงั น้ี
~ 53 ~ 1.1 การมีส่วนร่วมของชมุ ชนประชาชน คนใน ชุมชนมีควำมสัมพันธ์แบบเครือญำติ จึงเข้ำมำมีส่วนร่วมใน ทำกิจกรรมต่ำงๆ ในกำรพัฒนำชุมชนแบบพหุวัฒนธรรม ร่วมกันอย่ำงสม่ำเสมอ โดยกำรส่งเสริมให้ประชำชน ทุกช่วงวัยได้เข้ำมำมีส่วนร่วมในชุมชน อำทิ โรงเรียน ในชุมชนมีกำรส่งเสริมให้เด็กและเยำวชนได้มีส่วนร่วม ในกำรตอ้ นรับนกั ท่องเทีย่ วในชมุ ชน 1.2 การใชส้ ิทธิชุมชน และข้อบญั ญตั ิของชุมชน คนในชุมชนต้องมีกำรใช้สิทธิชมุ ชนและข้อบัญญัติของชุมชน ในกำรปฏบิ ตั ิเพอ่ื กำรอยูร่ ่วมกนั อยำ่ งปกตสิ ุข 1.3 การบริหารจัดการตนเองของชุมชน ชุมชน จัดกำรตนเองโดยไม่ท้ิงรำกเหง้ำและคุณค่ำเดิมของชุมชน โดยมีประธำนย่ำนกะดีจีน ประธำนชุมชน 6 ชุมช น คณะกรรมกำรพัฒนำย่ำนกะดีจีน ตัวแทนกลุ่มหรือ ครอบครัว ในกำรประชุมปรึกษำหำรือร่วมกันในกำรจัด กิจกรรมชมุ ชน หรือแกไ้ ขปัญหำชมุ ชน 1.4 บทบาทหน้าที่ของครอบครัวส่งต่อการจิต วิญญาณ ส่วนใหญ่ครอบครัวในชุมชนกะดีจีนจะมีหลำยช่วง อำยุ และจะนับถือศำสนำสืบทอดตำมต้นตระกูล เช่น ครอบครัวท่ีนับถือศำสนำคริสต์ จะมีกำรอบรมส่ังสอน
~ 54 ~ ให้บุตรหลำนมีกำรเขำ้ โบสถ์ทุกวนั อำทิตย์เป็นประจำ และให้ มีปฏิสัมพันธ์กับทุกคนทุกศำสนำที่อยู่ร่วมกันในชุมชน มี น้ำใจ เอื้อเฟื้อเผ่ือแผ่ต่อกัน และพึ่งพำอำศัยซึ่งกันและกัน นอกจำกน้ันกำรอบรมเล้ียงดูสมำชิกในครอบครัวให้ยึดม่ัน ปฏบิ ัติตำมหลักคำสอนท่เี ป็นแก่นแท้ของศำสนำตนเองเขำ้ ใจ หลักคำสอนของศำสนำอื่นเข้ำใจในควำมแตกต่ำงเกิดควำม สำมัคคี และเสียสละ ซึ่งครอบครัวมีกำรส่งต่อจิตวิญญำณ กำรอำศัยอยู่ร่วมกันอย่ำงสันติสุขรุ่นต่อรุ่นตั้งแต่อดีตจนถึง ปจั จบุ ัน 1.5 วิถีการด้ารงชีวิตร่วมกันในชุมชนพหุ วฒั นธรรม คนในชุมชนท้ัง 6 ชุมชน มีควำมแตกตำ่ งทำงดำ้ น ศำสนำ ควำมเชื่อ และวัฒนธรรม แต่ก็สำมำรถใช้ชีวิตอยู่ รว่ มกันอย่ำงสันติ และมีกำรเคำรพซ่งึ กันและกนั 1.6 การจัดกิจกรรมสร้างความสัมพันธ์ในชุมชน เปน็ กำรขบั เคลื่อนโดยวดั ในกำรแสวงหำจุดรว่ ม สงวนจุดตำ่ ง ด้วยกำรจัดกิจกรรมในชุมชนในรูปแบบงำนต่ำงๆ เช่น วัด ประยุรวงศำวำสวรวิหำร มีกำรจัดทำโครงกำรท่ีมีเป้ำหมำย ให้ทุกฝ่ำยได้มีส่วนร่วมในงำนต่ำงๆ ร่วมกัน ท้ังงำนสมโภช พระอำรำม งำนสงกรำนต์ งำนถวำยผ้ำกฐินพระรำชทำน งำนแหพ่ ระบรมสำรีริกธำตุ ทำงนำ้ งำนลอยกระทง โดยเชิญ
~ 55 ~ ชวนคนในชุมชนทุกคนให้นำสินค้ำเครื่องอุปโภคบริโภค มำวำงจำหน่ำยในวัด โดยไม่คิดค่ำใช้จ่ำย เน่ืองจำกได้รับ กำรสนับสนุนค่ำใช้จ่ำยในกำรดำเนินกำรจัดงำนจำกภำครัฐ และภำคเอกชน เช่น มูลนิธิสิริวัฒนภักดี และบริษัท ไทยเบฟเวอเรจ จำกดั (มหำชน) 1.7 การจัดการกองทุนในชุมชน สร้างอาชีพ สร้างรายได้ ชุมชนย่ำนกะดีจีนจะมีกองทุนแม่ของแผ่นดิน ในกำรให้ควำมช่วยเหลือด้ำนกำรเงินและด้ำนกำรประกอบ อำชีพให้แก่คนในชุมชน โดยเน้นให้คนในชุมชนมี กำรประกอบอำชีพเพื่อให้มีรำยได้ เช่น กำรส่งของชำร่วย กำรทำกล่องกระดำษ กำรช่วยเข็ญของ ซ่ึงได้รับเงิน ค่ำตอบแทนเป็นรำยวนั 2. ปัจจัยด้ำนเครือข่ำยชุมชน เป็นปัจจัยท่ีสำคัญ ในกำรส่งเสริมให้เครือข่ำย ในชุมชนเข้ำมำมีมำส่วนร่วม ในกำรจัดสวัสดิกำรสังคมให้แก่คนทุกช่วงวัยในชุมชนอย่ำง มปี ระสิทธภิ ำพ ดงั น้ี.- 2.1 การสร้างเครือข่ายองค์กรในชุมชน เป็นกำร รวมกลุ่มขององค์กร ทอี่ ย่ภู ำยในชมุ ชนเพ่ือพึ่งพำอำศัยซึ่งกัน และกนั ประกอบด้วย ประธำนชมุ ชน 6 ชุมชน คณะกรรมกำร พัฒนำย่ำนกะดีจีน โรงเรียนในชุมชน โดยมีพระพรหมบัณฑิต
~ 56 ~ (เจ้ำอำวำสวัดประยุรวงศำวำสวรวิหำร) เป็นแกนหลักในกำร เช่ือมโยงควำมหลำกหลำยทำงศำสนำ ท้ัง 3 ศำสนำ (ศำสนำ พุทธ ศำสนำคริสต์ ศำสนำอิสลำม) เข้ำด้วยกัน เพ่ือสร้ำง ควำมสำมัคคีเป็นหน่ึงเดียวกัน จนได้รับรำงวัลยอดเย่ียม อันดับ 1 (Award of Excellence) จำกองค์กำรยูเนสโก้ ในดำ้ นกำรอนุรักษ์มรดกทำงวฒั นธรรม 2.2 การส่งเสริมและพัฒนาผู้น้าชุมชนและคน ในชุมชน กำรส่งเสริมให้สถำบันกำรศึกษำเข้ำมำมีบทบำท ในกำรพัฒนำชุมชนย่ำนกะดีจีน เช่น มหำวิทยำลัย รำชภัฏธนบุรี ได้มีกำรส่งเสริมและพัฒนำคนในชุมชนให้มี กำรจัดทำแผนในกำรพัฒนำชุมชนร่วมกัน เน้นกำรค้นหำ จุดเด่นของชุมชน เพื่อพัฒนำต่อยอด สร้ำงควำมเข้มแข็ง ให้กับชุมชน กำรพัฒนำศักยภำพผู้นำและจัดกิจกรรมชุมชน กำรสร้ำงกำรมีส่วนรว่ ม สร้ำงจิตสำนึก และพัฒนำเสริมสร้ำง ควำมเข้มแข็งในชุมชนร่วมกัน เพื่อให้เกิดกำรพัฒนำต่อยอด และยั่งยืน 2.3 การตัดสินใจร่วมกันของชุมชน ผู้นำหรือ ตั ว แ ท น ข อ ง แ ต่ ล ะ ก ลุ่ ม ห รื อ ค ร อ บ ค รั ว มี ก ำ ร ป ร ะ ชุ ม ปรึกษำหำรือในเร่ืองต่ำงๆ ร่วมกัน และเป็นแนวทำงควำม ร่วมมือร่วมใจของทกุ ฝำ่ ยในกำรจัดกจิ กรรมของชมุ ชน
~ 57 ~ 2.4 อาสาสมัครและสภาองค์กรชุมชนเพ่ือ การพัฒนาการดูแลกลุ่มเปราะบางในชุมชน ชุมชนจะมี อำสำสมัครในกำรดูแลกลุ่มเปรำะบำงในชุมชนให้ได้รับ บริกำรสวัสดิกำรสังคมและมีคุณภำพชีวิตท่ีดีข้ึน ท้ัง อำสำสมัครด้ำนศำสนำ อำสำสมัครสำธำรณสุข และ อำสำสมัครพัฒนำสังคมและควำมม่ันคงของมนุษย์ ซึ่งส่วน ใหญ่สมำชิกในครอบครัวจะดูแลกลุ่มเปรำะบำงในครัวเรือน ทัง้ ผสู้ งู อำยุ คนพิกำร ผู้ปว่ ยติดเตยี ง เปน็ อย่ำงดี หำกมผี ้ปู ่วย ติดเตียงประธำนชุมชนจะประสำนกับศนู ย์สำธำรณสุขชุมชน ประจำเขต หรืออำสำสมัครสำธำรณสุขเข้ำมำเย่ียมผู้ป่วย อย่ำงต่อเนื่อง และมีกำรบริจำคของช่วยเหลือคนยำกจน ในชุมชน นอกจำกนั้นสภำองค์กรชมุ ชนเพอ่ื กำรพฒั นำได้เข้ำ มำมีส่วนร่วมในกำรพัฒนำชุมชนย่ำนกะดีจีน ทั้งด้ำน เศรษฐกิจ กำรท่องเท่ียว ประเพณีวัฒนธรรม สวัสดิกำร ชมุ ชน ด้ำนสังคม/สุขภำพ โดยเนน้ กำรพัฒนำและขยำยฐำน สมำชิกกองทุนสวัสดิกำรชุมชนจำกผู้นำชุมชนสู่กำรขยำย สมำชิกเพ่ิมในชุมชน เพื่อให้เข้ำถึงสวัสดิกำรข้ันพ้ืนฐำนดูแล ตัง้ แต่เกดิ จนตำย 2 . 5 ภ า คี ร่ ว ม จั ด กิ จ ก ร ร ม ใ น ชุ ม ช น (มหาวิทยาลัย/โรงเรียน) สถำบันกำรศึกษำและหน่วยงำน
~ 58 ~ รำชกำรเป็นกลไกหนุนเสริมกำรพัฒนำชุมชน โดยเข้ำมำมี ส่วนร่วมในกำรแลกเปล่ียนเรียนรู้ จัดกิจกรรม/โครงกำร ตำ่ งๆ ในชุมชน เช่น มหำวทิ ยำลยั รำชภฎั ธนบรุ ี มหำวิทยำลัย รำชภัฏบ้ำนสมเด็จเจ้ำพระยำ มหำวิทยำลัยธรรมศำสตร์ จฬุ ำลงกรณ์มหำวิทยำลัย มหำวทิ ยำลัยมหิดล กระทรวงกำร ท่องเท่ียวและกีฬำ กระทรวงวัฒนธรรม โรงเรียนในบริเวณ ชุมชนกะดจี นี 3. ปัจจัยด้ำนวัฒนธรรมและศำสนำ เป็นปัจจัยท่ี สำคัญในกำรส่งเสริมให้ชุมชนมีควำมโดดเด่นและเป็น เอกลักษณ์ในเชิงวัฒนธรรมและศำสนำ ที่ส่งผลให้คนใน ชุมชนสำมำรถสร้ำงอำชีพและสร้ำงรำยได้จำกกำรท่องเที่ยว เชงิ วฒั นธรรมและกำรใช้ภมู ิปญั ญำของชุมชนได้อย่ำงชดั เจน ดงั นี้ 3.1 การฟื้นฟูและรักษาไว้ซ่ึงเอกลักษณ์ของ ชมุ ชน ชุมชนกะดีจีนถือเปน็ ชมุ ชนเก่ำแก่รมิ แม่น้ำเจ้ำพระยำ ท่ีมีควำมโดดเด่นในเอกลักษณ์ของวิถีชีวิตควำมเป็นอยู่ ที่ผสมผสำนกันอย่ำงกลมกลืนระหว่ำง 3 ศำสนำ และ 4 ควำมเชื่อ ซึ่งเป็นควำมคุ้นเคยและควำมเคยชินของคนใน ชุมชนย่ำนกะดีจีนในกำรอยู่ร่วมกัน โดยชุมชนแห่งน้ีเป็น ชุมชนตัวอย่ำงท่ีเน้นกำรมีจิตสำนึกรักท้องถิ่น มีกำรปฏิบัติ
~ 59 ~ ตำมหลักศำสนำอย่ำงเป็นแก่นแท้ และมีกำรอนุรักษ์ ศิลปวัฒนธรรมและขนมธรรมเนียมประเพณีตำมหลัก เศรษฐกิจพอเพยี ง นอกจำกนั้นกำรแลกเปล่ียนเรียนรู้ในชุมชน โดยมี ศำสนำและควำมเช่ือเป็นศูนย์รวมจิตใจ ให้กับทุกคนใน ชุมชน ซึ่งมีจุดเปลี่ยนที่ทุกคนในชุมชนต้องมีควำมเห็นพ้อง ต้องกันและมีกำรปรับทัศนคติเพื่อพัฒนำชุมชนร่วมกัน เปรยี บเหมือนกับ “กำรระเบิดจำกข้ำงในพร้อมกับมีใจทจ่ี ะ ให้เพ่ือส่วนรวม” รวมท้ังเครือข่ำยองค์กรในชุมชนต้อง เ ข้ ำ ม ำ มี ส่ ว น ร่ ว ม ใ น ก ำ ร แ ล ก เ ป ล่ี ย น เ รี ย น รู้ ร่ ว ม กั น นอกจำกน้ันกำรเช่ือมประสำนสัมพันธ์ด้วยกิจกรรมเช่ือม ร้อยกันระหว่ำงศำสนำ โดยกิจกรรมน้ันเป็นกิจกรรมที่ทุก ศำสนำสำมำรถเข้ำร่วมทำกิจกรรมได้ เช่น ประเพณีลอย กระทง จึงเปน็ กจิ กรรมที่เชื่อมรอ้ ยกันระหว่ำงชุมชน 3.2 การใช้ภูมิปัญญาชุมชน สร้างอาชีพ สร้าง รายได้ ชุมชนยำ่ นกะดีจนี สำมำรถนำภูมิปัญญำในดำ้ นต่ำงๆ ของคนรุ่นเก่ำในอดีตมำสำนตอ่ หลำยช่วงอำยุคนมำจนมำถึง ยคุ ปัจจุบันน้ี และทำให้สมำชิกในครอบครัวของแต่ละชุมชน นำมำสร้ำงเป็นอำชีพและรำยได้เล้ียงตัวเองและครอบครัว ได้แก่ เมนูอำหำรต่ำงๆ เช่น ขนมฝรั่งกุฎีจีน บัวลอยญวน
~ 60 ~ แกงไก่ค่ัว สลัดแขก ข้ำวหมกไก่ 3 สี บำเยีย ผัดเผ็ดปลำดุก ทอดกรอบไม่มีก้ำง กะลอจ้ี เม่ียงคำ วิหคนอนรัง หมูสะโสร่ง กำรทำผ้ำย้อมครำม กำรทำออมสินหมูกระดำษ เป็นต้น ซึ่งกำรสืบทอดภูมิปัญญำจำกรุ่นสู่รุ่นเป็นเอกลักษณ์ท่ีสำคัญ ของชุมชน และถือว่ำเป็นทุนทำงวัฒนธรรมท่ีสำคัญของ ชมุ ชน ดังน้ัน หัวใจสำคัญของควำมสำเร็จในกำรพัฒนำ ชุมชนย่ำนกะดีจีน มำจำกกำรเป็นหุ้นส่วนสำมประสำน คือ “บวร” (บ้ำน-วัด-โรงเรียน) โดยเฉพำะอย่ำงย่ิงบทบำทของ ผู้นำของชุมชน ซึ่งเป็นทุนทำงสังคมท่ีสำคัญท่ีทำให้ชุมชนมี ควำมเข้มแขง็ และมคี วำมยั่งยืน โดยผนู้ ำของชุมชน มดี งั น้ี 1) ผู้นำทำงศำสนำ ทั้ง 3 ศำสนำ ได้แก่ บำทหลวงผู้นำศำสนำคริสต์ ผู้นำศำสนำมุสลิม และ เจ้ำอำวำสผู้นำศำสนำพุทธ ได้มีแนวคิดที่ยอมรับและ เคำรพรวมถึงเข้ำใจในควำมแตกต่ำงทำงศำสนำของกัน และกัน เน้นกำรอยู่ร่วมกันด้วยกำรเก้ือกูล และแบ่งปันกัน ในชุมชน มีกำรสร้ำงควำมสัมพันธ์ข้ำมศำสนำ โดย พระพรหมบัณฑิตเจ้ำอำวำสวัดประยุรวงศำสวำสวรวิหำร เป็นผู้นำทำงศำสนำคนสำคัญที่มีส่วนหลอมรวมจิตใจของ ชุมชนทุกศำสนำและควำมเชื่อให้มีแนวคิดอยู่ร่วมกันอย่ำง
~ 61 ~ สันติสุขและให้คนในชุมชนร่วมกันพัฒนำชุมชนให้สำมำรถ พ่ึงตนเองได้ รวมท้ังเป็นศูนย์กลำงกำรเชื่อมประสำน ควำมคิด/ควำมเชื่อของชุมชนให้เป็นไปในทิศทำงเดียวกัน ในกำรแก้ไขปัญหำของชุมชน นอกจำกน้ันมีกำรนำหลักบวร มำประยุกต์ใช้และเชื่อมโยงให้ครอบคลมุ ทง้ั 6 ชมุ ชน 2) ผนู้ ำชุมชนท่ีมีบทบำทสำคัญ คอื คุณปิ่นทอง วงษ์สกุล ประธำนย่ำนกะดีจนี และประธำนชุมชนกุฎีจีนมี หน้ำท่ีดูแลวัดซำงตรำครู้ส และสมำชิกในชุมชน โดยเช่ือม บูรณำกำรกำรทำงำนชุมชนทงั้ 6 ชุมชนกบั สถำบันกำรศึกษำ และหน่วยงำนรำชกำรที่เกี่ยวข้อง เพ่ือสนับสนุนส่งเสริมให้ เกิดกำรพฒั นำชุมชน กำรสร้ำงอำชีพ เพม่ิ รำยได้ และกำรจัด โครงกำร/กิจกรรมต่ำงๆ
~ 62 ~ นอกจำกนั้นควำมสำเร็จของกำรสร้ำงชุมชน เข้มแข็งย่ำนกะดีจีน ด้วยหลักกำรบวร เพื่อเป็นต้นแบบด้ำน กำรพัฒนำสังคมให้ประชำชนกลุ่มเปรำะบำงทุกช่วงวัยได้รับ สวัสดิกำรและมีคุณภำพชีวิตที่ดีข้ึน เกิดจำกควำมร่วมมือ จำกของคนในชุมชน ครอบครัว ชุมชน สถำบันศำสนำ สถำบันกำรศึกษำ หน่วยงำนรำชกำร และภำคีเครือข่ำยท่ี เข้มแข็ง ในกำรมีส่วนร่วมในกำรพัฒนำชุมชนให้มีควำม เขม้ แขง็ อยำ่ งย่งั ยืน
~ 63 ~ แนวทำงกำรขับเคล่ือนของกระทรวง กำรพัฒนำสังคมและควำมมั่นคง ของมนษุ ย์ : สร้ำงชุมชนเขม้ แข็ง ดว้ ยหลกั “บวร”
~ 64 ~ ชมุ ชนกะดีจีน เป็นรูปแบบของกำรพัฒนำชุมชน ที่เข้มแข็งอย่ำงยั่งยืน ด้วยกำรใช้หลักบวรในกำรสร้ำงควำม เข้มแข็งของชุมชนเพื่อพัฒนำสังคม และดูแลประชำชน กลุ่มเป้ำหมำยในทุกช่วงวัยให้ได้รับสวัสดิกำรและมีคุณภำพ ชีวิตที่ดีขึ้น โดยกำรนำรูปแบบชุมชนเข้มแข็งย่ำนกะดีจีน มำประยุกต์ใช้เป็นแนวทำงของกระทรวงกำรพัฒนำสังคม และควำมมั่นคงของมนุษย์ ในกำรสร้ำงชุมชนเข้มแข็ง ด้วยหลักบวร ในบริบทพ้ืนท่ีท่ีแตกต่ำง สำมำรถดำเนินกำร ได้ดงั นี้ 1. ค้นหำผู้นำของชุมชนท่ีมีบทบำทสำคัญใน กำรขับเคลื่อนชุมชนเข้มแข็งอย่ำงยั่งยืน โดยเน้นผู้นำ ชุมชน ผู้นำทำงศำสนำ/จิตวิญญำณ ผู้นำท่ีเป็นทำงกำร ซ่ึงผู้นำเหล่ำน้ีจะมีบทบำทสำคัญในกำรรวมจิตใจของคน ในชุมชนในกำรส่งเสริมให้คนในชุมชนเข้ำมำมีส่วนร่วมใน กำรบริหำรจัดกำรชุมชน แก้ไขปัญหำชุมชน พัฒนำชุมชน และสงั คมอย่ำงมีประสทิ ธิภำพ 2. สร้ำงกำรมีส่วนร่วมของคนทุกช่วงวัยใน ชุมชนในกำรทำกิจกรรมร่วมกัน เป็นกำรส่งเสริมให้คนทุก ช่วงวัยในชุมชนได้เข้ำมำมีส่วนร่วมในกำรทำกิจกรรมต่ำงๆ ร่วมกัน เพ่ือสร้ำงกำรเปลี่ยนแปลงของชุมชน และเป็นกำร
~ 65 ~ สร้ำงควำมสำมัคคีในกำรทำงำนร่วมกันในชุมชน รวมท้ัง สำมำรถร่วมกันในกำรแก้ไขปัญหำชุมชนพัฒนำชุมชนและ สงั คมได้อย่ำงยั่งยนื 3. บูรณำกำรควำมร่วมมือของหุ้นส่วนทำง สังคมในกำรดูแลกลุ่มเปรำะบำงในชุมชน เป็นกำรบริหำร จดั กำรของชุมชนในกำรดูแลกลุ่มเปรำะบำงในชุมชนร่วมกัน ซ่ึงภำคีหุ้นส่วนทำงสังคมจะมีส่วนร่วมในกำรดูแลกลุ่ม เปรำะบำงให้ได้รับบริกำรสวัสดิกำรสังคมอย่ำงทั่วถึง และมี คุณภำพชวี ิตทีด่ ีข้ึน โมเดล พม.สรำ้ งชุมชนเขม้ แขง็ ดว้ ยหลกั “บวร”
~ 66 ~ ปัญหำและอุปสรรคท่ีพบในชุมชน 1. ปัจจุบันมีกำรอพยพเคล่ือนย้ำยของประชำกร จำกต่ำงถิ่นเข้ำมำอำศัยอยู่ในชุมชนย่ำนกะดีจีนปริมำณเพ่ิม มำกข้ึน ทั้งน้ีเพื่อมำทำงำนรับจ้ำง และศึกษำต่อใน สถำบันกำรศึกษำต่ำงๆ ในกรุงเทพมหำนคร ทำให้เกิด วฒั นธรรมของชุมชนเมืองที่ผูค้ นต่ำงคนต่ำงอยู่ รีบเร่งมุ่งเน้น แต่กำรทำมำหำกิน ทำให้ชุมชนเกิดควำมแออัด ปัญหำขยะ มลภำวะเป็นพิษ และควำมไม่เปน็ ระเบียบของกำรปลูกสรำ้ ง บ้ำนเรือนขยำยบริเวณมำกข้ึน กำรให้ควำมร่วมมือจำก ประชำชนในกำรร่วมกิจกรรมของชุมชนลดน้อยลง ถึงแม้จะ มีกำรส่ือสำรและประชำสัมพันธ์ข่ำวสำรต่ำงๆในชุมชนผ่ำน เสียงตำมสำยตลอดและตอ่ เน่ืองก็ตำม 2. เกิดกรณีพิพำทเร่ืองกำรเวนคืนท่ีดินวัด กัลยำณมิตรกับชำวบ้ำนในชุมชน ก่อให้เกิดปัญหำควำม ขัดแย้งของพระสงฆ์กับชำวบ้ำน ควำมใกล้ชิดสนิทสนม ขำดหำยไป ชุมชนมคี วำมไม่สงบสุขตำมมำ ควำมรว่ มมือร่วม ใจ กำรลงแรงของชำวบ้ำนกับทำงวัดลดน้อยลงจะมีเพียง กำรเข้ำร่วมกิจกรรมกับวัดในวันสำคัญๆ ทำงพุทธศำสนำ เท่ำนน้ั
~ 67 ~ 3. กรรมกำรบำงชุมชนขำดกำรประชำสัมพันธ์ และส่ือสำรกำรดำเนินกิจกรรมจิตอำสำต่ำงๆ ของชุมชนกับ ชำวบ้ำนได้ไม่ทั่วถึง แม้ว่ำจะมีกำรเปิดเสียงตำมสำยทั่ว ทั้งชุมชนต่อเน่ืองแล้วก็ตำม ชำวบ้ำนบำงคนท่ีไม่เข้ำใจถึง วัตถุประสงค์ของกิจกรรมน้ันๆ ที่แท้จริง ทำให้ไม่ให้ควำม ร่วมมือเข้ำร่วมกิจกรรมของชุมชน โดยมองว่ำผู้ท่ีเข้ำร่วมฯ ต้องเป็นผู้มีส่วนได้ส่วนเสียและจะได้รับสิ่งตอบแทนเป็นเงิน หรอื สงิ่ ของด้วย 4. กรณีมีไฟเสียหรือขัดข้องในชุมชน หน่วยงำน ไฟฟ้ำจะเข้ำมำซ่อมทีละครั้ง ทำให้แต่ละครอบครัวประสบ ปัญหำไม่มีไฟฟ้ำใช้ในครัวเรือน กล่ำวคือ ในชุมชนยังไม่มี ห น่ ว ย ก ล ำ ง ป ร ะ ส ำ น ง ำ น ใ น ก ำ ร ซ่ อ ม ไ ฟ ฟ้ ำ ใ น ห ล ำ ย ๆ ครวั เรอื นในแต่ละครง้ั ๆไป 5. ปัญหำผลกระทบจำกสถำนกำรณ์โควิด-19 ส่งผลกระทบในทุกสำขำอำชีพ ท้ังด้ำนเศรษฐกิจ สังคม สุขภำพ สภำองค์กรชุมชนจึงเป็นเวทีกลำงในกำรเช่ือม ประสำนกำรแก้ไขปัญหำ ใช้ชุมชนวัดกัลยำณ์ นำรอ่ งในเรื่อง กำรทำสอนทำหน้ำกำกผ้ำ ทำเจล ล้ำงมือ เพื่อให้ชุมชนเกิด กำรพึ่งพำตนเองและจำหน่ำยเป็นรำยได้ รวมถึงกำร เชื่อมโยงหน่วยงำนต่ำง ๆ เพื่อขอรับกำรสนับสนุนเครื่อง
~ 68 ~ อุปโภค บริโภค บรรเทำควำมเดือดร้อนในเบื้องต้น และ ขยำยกำรทำงำนไปยังพนื้ ท่อี ืน่ ๆ 6. ปัญหำไฟไหม้ชุมชนวัดกัลยำณ์ สภำองค์กร ชุมชนและผู้นำชุมชนดำเนินกำร ประสำนเช่ือมโยง หน่วยงำนต่ำงๆ เช่น อพม. ศูนยช์ ่วยเหลือสงั คม ฯลฯ ใหก้ ำร ช่วยเหลือในเร่ืองเครื่องอุปโภคบริโภค งบประมำณเยียวยำ รวมถึงกำรจัดทำแผนกำรแก้ไขปัญหำในเรื่องที่อยู่อำศัย ในระยะตอ่ ไป 7. ชำวบ้ำนในชุมชนบำงคนยังไมเ่ ข้ำใจ ยังไม่มีส่วน ร่วมในกำรพัฒนำงำนในชุมชน จึงมีแนวทำงในกำรใช้ กิ จ ก ร ร ม ท่ี ชุ ม ช น ด ำ เ นิ น ก ำ ร ม ำ เ ป็ น เ ค ร่ื อ ง มื อ ใ น ก ำ ร ประชำสัมพันธ์งำนและเช่ือมโยงให้ทุกคนเข้ำมำมีส่วนร่วม รับร้แู ละนำไปปฏิบตั ิ
บรรณำนุกรม อุดร หลักทอง, (2558). แนวทำงกำรสร้ำงควำมเข้มแข็ง ของชุมชนพหุวัฒนธรรม. วิทยำนิพนธ์น้ีเป็นส่วนหน่ึง ข อ ง ก ำ ร ศึ ก ษ ำ ต ำ ม ห ลั ก สู ต ร ป ริ ญ ญ ำ รั ฐ ประศำสนศำสตรมหำบัณฑิต (นโยบำยสำธำรณะและ ก ำ ร จั ด ก ำ ร ภ ำ ค รั ฐ ) บั ณ ฑิ ต วิ ท ย ำ ลั ย มหำวทิ ยำลยั มหดิ ล. ปิยศักด์ิ สุคันธพงษ์, วิจิตรำ ชูสกุล (2553). ชุมชนเข้มแข็ง : สร้ำงสวัสดิกำรสังคม. มูลนิธิพัฒนำอีสำน, กองทุน ส่ ง เ ส ริ ม ก ำ ร จั ด ส วั ส ดิ ก ำ ร สั ง ค ม จั ง ห วั ด สุ ริ น ท ร์ สำนักงำนพัฒนำสังคมและควำมมั่นคงของมนุษย์ จงั หวดั สรุ นิ ทร.์ วรวิทย์ อวิรุทธ์วรกุล , ธีระพงษ์ มำลัยทอง. (2550). กำร พัฒนำดัชนีช้ีวัดควำมเข้มแข็งของชุมชน. วำรสำร เศรษฐกิจและสังคม, สำนักประเมินผลและเผยแพร่กำร พัฒนำ สำนักงำนคณะกรรมกำรพัฒนำกำรเศรษฐกิจ และสังคมแห่งชำต.ิ
อมรรัตน์ มัททวีวงศ์. (2553). แนวทำงกำรจัดกำรชุมชน หมู่บ้ำนจัดสรรโครงกำร “บ้ำนฉำงเพลส” เพ่ือ นำไปสู่ชุมชนชนเข้มแข็ง. สำรนิพนธ์, หลักสูตรพัฒนำ ชมุ ชนมหำบัณฑิต มหำวทิ ยำลยั ธรรมศำสตร.์ สำนักงำนคณะกรรมกำรพัฒนำกำรเศรษฐกิจและสังคม แห่งชำติ. (2556).สัจธรรมแห่งแนวพระรำชดำริสู่กำร พฒั นำอย่ำงย่ังยืน. กรุงเทพฯ : อัมรนิ ทร์พริ้นต้ิงแอนด์ พบั ลชิ ช่งิ , หน้ำ 63-64. กิตติพร ใจบุญ และคณะ, (2544). โครงกำรวิจัยเพื่อกำร พัฒนำแหล่งวัฒนธรรม ให้เป็นแหล่งเรียนรู้และแหล่ง รำยได้ของประชำชน : กรณีศึกษำย่ำนกุฎีจีนและพ้ืนที่ ใกลเ้ คียง. กระทรวงศึกษำธกิ ำร. สำนักงำนปลัดกระทรวงวัฒนธรรม. (2562). แนวทำงกำร สร้ำงควำมเข้มแข็งของ “บวร” เพ่ือควำม “มั่นคง ม่ังคั่ง ย่ังยืน” ของชุมชนคุณธรรมน้อมนำหลัก ปรัชญำของเศรษฐกจิ พอเพียง. หนำ้ 7-13.
มลู นธิ ชิ ยั พฒั นำ. (2560). จุดเร่มิ ตน้ แนวคิดเศรษฐกจิ พอเพยี ง. สืบค้นจำก https://www.chaipat.or.th/publication/publish- document/sufficiency-economy.html, สบื ค้น เมือ่ วันที่ 4 ธันวำคม 2563.มหำวิทยำลัยรำชภัฏธนบุรี. แผน่ พบั ยำ่ นกะดจี ีน
คณะผ้จู ดั ทำ ท่ปี รึกษำ นำยพสิ ิฐ พูลพิพัฒน์ ผอู้ ำนวยกำรสำนักงำนส่งเสรมิ และสนับสนนุ วชิ ำกำร 1 นำงวรรทณำ นวลย่อง นักพฒั นำสงั คมชำนำญกำรพเิ ศษ คณะทำงำน นำงสำวประไพศรี คำมงุ นกั พฒั นำสงั คมชำนำญกำร นำงสำวพรี ภำว์ ลมิ ปนวสั ส์ นกั พฒั นำสังคมชำนำญกำร นำยสุวัฒน์ วังวนสินธ์ุ เจำ้ พนักงำนพัฒนำสังคมชำนำญงำน นำงสำววนิดำ อินออ่ น นักพฒั นำสงั คมปฏบิ ตั กิ ำร นำงสำวมรินทรำณ์ ลอตระกูล นกั พัฒนำสังคมปฏิบัตกิ ำร นำงนิศำนำถ ศรวี ังวร นกั พฒั นำสังคมปฏบิ ตั กิ ำร นำงชุลีทพิ ย์ เรอื งดี นักสังคมสงเครำะห์ นำงสำวพนดิ ำ แน่นอุดร นกั พัฒนำสงั คม นำงสำวขนิษฐำ กิจเจำ นกั พัฒนำสังคม นำงสำวปทุมมำ ไชยบุญ นกั พัฒนำสังคม นำงสำวสุวรรณำ เสอื จำศลิ พนักงำนบรกิ ำร นำยพนำกร มีมนต์ เจำ้ หน้ำทีศ่ นู ยฯ์ ผู้จัดทำและออกแบบ นำงสำวขนษิ ฐำ กิจเจำ นักพฒั นำสังคม
Search
