ชุดตำราภูมปิ ญ ญาการแพทยแ ผนไทย ฉบบั อนรุ กั ษ ตำราการแพทยแผนไทย ในศลิ าจารกึ วดั พระเชตุพนวมิ ลมังคลาราม (วัดโพธ)์ิ เลม 3 ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย สำนกั คุม ครองภมู ิปญญาการแพทยแ ผนไทย [1] กรมพัฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยท างเลือก กระทรวงสาธารณสขุ สนบั สนนุ งบประมาณจากกองทุนภูมปิ ญญาการแพทยแผนไทย ISBN : 978-616-11-2014-6
ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทยตำราการแพทยแ ผนไทย ในศลิ าจารึกวัดพระเชตุพนวมิ ลมังคลาราม (วดั โพธิ์) เลม 3 ชดุ ตำราภูมปิ ญญาการแพทยแผนไทย ฉบับอนุรกั ษ ISBN : 978-616-11-2014-6 ท่ีปรกึ ษา : ผศ.(พิเศษ) ดร.นพ.ธวชั ชัย กมลธรรม อธบิ ดกี รมพัฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอื ก นายแพทยปภัสสร เจียมบุญศรี รองอธบิ ดกี รมพัฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยท างเลอื ก นายประสาท ตราดธารทพิ ย รองอธบิ ดกี รมพัฒนาการแพทยแ ผนไทยและการแพทยท างเลอื ก ผูรวบรวม : สำนกั คุมครองภมู ปิ ญ ญาการแพทยแ ผนไทย พิมพครัง้ ท่ี มถิ นุ ายน 2557 จำนวน 1,000 เลม จัดพมิ พโดย : สำนกั คุมครองภูมปิ ญญาการแพทยแผนไทย กรมพฒั นาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอื ก สนบั สนุนการพิมพโ ดย : กองทุนภมู ปิ ญญาการแพทยแผนไทย กรมพฒั นาการแพทยแ ผนไทยและการแพทยท างเลอื ก พมิ พท่ี : โรงพมิ พอ งคก ารสงเคราะหทหารผา นศึก ในพระบรมราชูปถัมภ [2]
ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย¤Ó¹Ó ประเทศไทยมีความหลากหลายของทรัพยากรธรรมชาติและภูมิปญญาทองถ่ินอันเปนมรดกทางวัฒนธรรม สำคญั ของชาติ และมีมาตรการจดั การเชิงระบบในการรวบรวม อนุรักษ คมุ ครองใหดำรงคงอยู อยางยั่งยนื สามารถ นำมาใชประโยชนไดอยางถูกตอง เหมาะสม โดยประกาศใชพระราชบัญญัติคุมครองและสงเสริมภูมิปญญา การแพทยแผนไทย พ.ศ.๒๕๔๒ ซึ่งเปนระบบกฎหมายเฉพาะ (sui-generis systems) ฉบับตนๆ นับเปน นวัตกรรมใหมในสาขากฎหมายทรัพยสินทางปญญา ใหเกิดการคุมครองและสงเสริมภูมิปญญาการแพทยแผนไทย สมุนไพร ทรัพยากรความหลากหลายทางชีวภาพ และภูมิปญญาทองถ่ิน ท่ีเกี่ยวของสูการใชประโยชนอยางยั่งยืน สำหรับภารกิจการอนุรักษ คุมครองและใชประโยชนดังกลาว ตองอาศัยกลไกเชิงบูรณาการรวมกับภาคีเครือขาย ทุกภาคสวนทุกระดับ ผานกลไกระดับชาติ ไดแก คณะกรรมการคุมครองและสงเสริมภูมิปญญาการแพทยแผนไทย โดยกรมพัฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลือก ไดดำเนินการและประสานการรวบรวม การจัดทำ ทะเบียน การสังคายนา ปริวรรต ศึกษาวิจัยพัฒนาตอยอด สูการอนุรักษ คุมครอง และใชประโยชนท้ังในระดับ ชุมชน สถานบริการสาธารณสุข หรือระบบเศรษฐกจิ ศิลาจารึกวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม (วัดโพธิ์) นับเปนมรดกภูมิปญญาทางวัฒนธรรมอันทรงคุณคา จนองคการศึกษาวิทยาศาสตรและวัฒนธรรมแหงสหประชาชาติ (UNESCO) ไดประกาศรับรองข้ึนทะเบียนเปน มรดกความทรงจำแหงโลก (Memory of the World) เม่ือป ๒๕๕4 สรางความภาคภูมิใจแกประชาชนชาวไทย อยางย่ิง ในดานภูมิปญญาการแพทยแผนไทยเก่ียวกับตำรับยา ตำรานวด หรือตำราทางวิชาการแพทยใน สมยั โบราณ ไดร บั การบันทึกและจารึกไวบนแผน ศลิ าตามศาลารายของวัดดงั กลา ว กรมพัฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลือก ไดขออนุญาตบันทึกภาพศิลาจารึกตำรายาฯ และ นำไปปริวรรตจากภาษาไทยโบราณเปน ภาษาไทยปจ จบุ นั จำนวน 362 แผน และมีการตรวจสอบ กลัน่ กรอง จาก ผูเชี่ยวชาญ พบวามีแผนจารึกที่สมบูรณ จำนวน 267 แผน และภาพแผนนวด 60 แผน จึงไดนำจำนวนดังกลาว ไปจัดพิมพ โดยไดรับการพิจารณาใหประกาศเปนตำรับยาแผนไทยหรือตำราการแพทยแผนไทยของชาติ และใน ลำดับแรกไดจัดพิมพเปนหนังสือชุด “ศิลาจารึกตำรายา วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม (วัดโพธ์ิ)” จำนวน ๓ เลม ไดแ ก เลม ๑ วา ดวยตำรานวด ในแผน จารกึ แสดงภาพรปู รา งคน ท้งั ดา นหนาและดา นหลงั พรอ มเสนโยงบอกจุด ตำแหนงของเสนเอ็นในรา งกาย ตลอดจนระบุช่ือเสน จดุ แกอ าการโรคตา งๆ เลม ๒ วาดวยตำรายา ใชบำบัดรักษาโรคตางๆ เนื้อหาของเรื่องราวท่ีจารึก กลาวถึง ตำราวาดวย สมุฎฐานโรค ตำราวาดวยโรคตา งๆ และยารักษาโรคเก่ยี วกบั แมและเด็ก ตำราวาดวยชื่อยา ช่ือโรค เลม ๓ วาดวยตำรายา ใชบำบัดรักษาโรคตางๆ เน้ือหาของเร่ืองราวที่จารึก กลาวถึง ตำราวาดวย สมุฏฐานโรค ตำราวาดวยช่ือยา ช่ือโรค รวมทั้งตำราวาดวยสรรพคุณยา และอภิธานศัพททั้งชื่อโรค ช่ือสมุนไพร ทั้งพชื วัตถุ สัตววัตถุ และธาตวุ ัตถุ [3]
ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทยหวังเปนอยางย่ิงวา หนังสือชุดตำราภูมิปญญาการแพทยแผนไทย ฉบับอนุรักษ ในศิลาจารึกวัดพระเชตุพน วิมลมังคลาราม (วัดโพธิ์) ทั้งสามเลมดังกลาว จะเปนประโยชนในการอนุรักษ คุมครองภูมิปญญาการแพทย แผนไทย รวมทั้งการขับเคลื่อนภารกิจดานการแพทยแผนไทย และเปนแนวทางดำเนินงานสำหรับผูมีบทบาท เก่ียวของ ไดแก นายทะเบียนกลาง นายทะเบียนจังหวัด ตลอดจนเปนแหลงอางอิงทางวิชาการ ศึกษาวิจัยพัฒนา หรือนำไปเผยแพรแ ละใชประโยชนตอไป (ผศ. (พเิ ศษ) ดร.นพ. ธวชั ชยั กมลธรรม) อธิบดีกรมพัฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลือก [4]
ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทยÊÒúÒÞหนา เรือ่ ง ๑ คำนำ ๔ สารบาญ ๗ บทนำ ๑๐ ลกั ษณะหฤศโรค คือรดิ สีดวง ๑๓ ริดสีดวงบงั เกิดในสมอง ๑๖ รดิ สดี วงบังเกิดในจักษุ ๑๙ รดิ สีดวงบงั เกดิ ในนาสกิ ๒๒ รดิ สดี วงบงั เกดิ ในปากแลลิน้ ๒๕ ริดสดี วงบงั เกดิ ในลำคอ ๒๘ ริดสดี วงบงั เกดิ ในดวงจิต ๓๑ รดิ สีดวงบังเกดิ ในทรวงอกและสขี างทั้ง ๒ ๓๔ รดิ สดี วงบังเกดิ ในลำไสใ หญ ๓๗ ริดสดี วงบงั เกิดในลำไสน อ ย ๔๐ รดิ สีดวงบงั เกิดในหวั เหนาและทองนอ ย ๔๓ รดิ สีดวงบังเกิดในทางปสสาวะ ๔๖ รดิ สีดวงบังเกิดในสันหลัง ๔๙ ลกั ษณะจกั ษโุ รคคือตอ ๕๒ ตอ นิลกระจก ๕๕ ตอ กระจกแดง ๕๘ ตอ กระจกขาว ๖๑ ตอกระจกเขียว ๖๔ ตอ กระจกเหลอื ง ๖๗ ตอกระจกปรอท [5] ตอกระจกแววนกยูง ตอ วงิ กระจก ตอ เศษกระจก ลักษณะตออันเศษจากตอกระจก ตอเนื้อ ตอหลังเบ้ีย
ตอผกั ตบ ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย ๗๐ ตอกงเกวยี น ๗๓ ตอ กน หอย ๗๖ ลักษณะกำเนิดแตล ม ๗๙ ลมทุนยักษวาโย ๘๒ ลมวาระยักขวาโย ๘๕ ลมจติ บุ าทวาโย ๘๘ ลมอคั วารนั ตวาโย ๙๑ ลมรามะภานวี าโย ๙๔ ลมสรรพวารจกั รโมละ ๙๗ ลมอตั พังคีวาโย ๑๐๐ ลมพาหุระวาโย ๑๐๓ ลมสิตมคั วาโย ๑๐๖ ลมพุทธยกั วาโย ๑๐๙ ลมยักขินีวาโย ๑๑๒ ลมนิริยงั ยักษวาโย ๑๑๕ ลักษณะลมบังเกดิ แตก องพัทธปตตะ ๑๑๘ ลมหทัยวาต ๑๒๑ ลมสัตถกวาต ๑๒๔ ลมอัศฎากาศ ๑๒๗ ลมสุมนา ๑๓๐ ลกั ษณะกลอน ๑๓๓ กลอนแหง เกดิ เพ่อื สนั ทฆาต ๑๓๖ กลอ นสำแลงตุรติ ะวุฒิ ๑๓๙ กลอ นลมเกดิ เพอ่ื กุจฉสิ ยาวาต ๑๔๒ ลักษณะกระษยั โรค ๑๔๕ กระษยั ลม ๑๔๘ กระษยั ราก ๑๕๑ กระษัยเหลก็ ๑๕๔ กระษัยปู ๑๕๗ กระษยั จุก ๑๖๐ กระษยั ปลาไหล ๑๖๓ กระษยั ปลาหมอ กระษัยปลาดกุ กระษัยปลวก กระษยั ล้นิ กระบอื [6]
ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทยกระษัยเตา ๑๖๖ กระษัยดาน ๑๖๙ กระษยั ทน ๑๗๒ กระษัยเสียด ๑๗๕ กระษัยนำ้ ๑๗๘ เตโชกระษยั ๑๘๑ วาโยกระษยั ๑๘๔ อาโปกระษัย ๑๘๗ ปถ วีกระษัย ๑๙๐ ลกั ษณะมาน ๑๙๓ มานนำ้ คำรบ ๑ ๑๙๖ มานน้ำ คำรบ ๒ ๑๙๙ มานนำ้ คำรบ ๓ ๒๐๒ มานน้ำ คำรบ ๔ ๒๐๕ มานลม คำรบ ๑ ๒๐๘ มานลม คำรบ ๒ ๒๑๑ มานลม คำรบ ๓ ๒๑๔ มานลม คำรบ ๔ ๒๑๗ มานหนิ คำรบ ๑ ๒๒๐ มานหนิ คำรบ ๒ ๒๒๓ มานหิน คำรบ ๓ ๒๒๖ มานหิน คำรบ ๔ ๒๒๙ มานโลหติ คำรบ ๓ ๒๓๒ ทักขณิ มาณ ๒๓๕ ยาแกล ำบองราหใู นโรคกุมาร ขนุ กุมารประเสรฐิ ทูลเกลา ถวาย คือ ๒๓๘ สรุ ยิ องครกั ษ, ยาเผารมผา ออ ม, มหาระงบั พษิ , สหัสรงั สี ๒๔๑ ยาแกกมุ ารโรคคือตับ ๔ ประการ ขนุ กุมารประสิทธิ์ทลู เกลาถวาย คอื ๒๔๔ ตรีผลา, ยาตมชกั ตบั , กลอมนางนอน, มหาคงคา ๒๔๗ ยากุมารโรคคอื ลมทรางทง้ั ๗ จำพวก หม่นื พรหมาเนตร ทูลเกลา ถวาย คือ ๒๕๐ ยาประสะไพล, ยาประสะขาว, ยามหาเปราะ, ยาประสะกระดูก, ยาทาทอ ง ยาแกพ ิษละออง, กำเดา, เสมหะ, วาโย, พระบำเรอราช ทลู เกลาถวาย คอื [7] เกลือ่ นอากาศ, กวาดสมุทร, แผวฟา ยาแกโ ลหติ ปกติโทษ แลทจุ ริตโทษ หม่ืนอนิ ทแพทย ทูลเกลาถวาย คอื พรหมพกั ตร, กำลังราชสีห, ยาตม ขับโลหติ เนา, ยาตม ขบั โลหติ ตัวปลิง ยาแกโลหติ วิธกี ูลเพลงิ หมื่นอมรสนิ ทลู เกลาถวาย คือ สุรามฤทธิคณุ , หนูกัดเหล็ก, เพลิงกรด, จกั รวรรติทิพย
ยาแกไ ขเ จลยี ง ๔ ประการ ขนุ ราชนิทาน ทลู เกลา ถวาย คือ ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย๒๕๓ วรณาธคิ ุณ, เขยี วจักรนารายณ, เขยี วคงคาทิพย ๒๕๖ ยาแกพ ษิ ดี, เสมหะ, ลม, สนั นบิ าตใหต ก พระบำเรอราช ทลู เกลาถวาย คอื ๒๕๙ สุวรรณธารา, อินทรนิมติ ร, พรหมประสาท, ทำลายพนม ๒๖๒ ยาแกใ นกองสนั นิบาต หลวงสิทธสิ าร ทูลเกลา ถวาย คอื ๒๖๕ ประทุมคงคา, เทพรังสฤทธิ์ ๒๖๘ ยาแกส รรพโรคอติสาร หลวงพรหมาแพทย ทูลเกลาถวาย คอื ๒๗๑ ฝง สมทุ ร, มหาอดุ , เขียวสบดธาตุ, สทิ ธจิ ร, เหลอื งปดสมทุ ร ๒๗๔ ยาแกวัณโรค ของหม่ืนสทิ ธิแพทยา ทูลเกลาถวาย คอื ๒๗๗ ตมกนิ ภายใน, ยาตม กนิ ภายในเปนยาตัดราก, ยาผงทาแกพิษฝ ๒๘๐ ยาแกม ะเรง็ ขุนพินจิ โอสถ ทลู เกลาถวาย คอื ๒๘๓ ยาแกสรรพมะเรง็ , ยาโรยแผลมะเร็ง, ยาเปา มะเร็ง ๒๘๖ ยาแกโรคเรือ้ น หลวงจนิ ดาโอสถ ทูลเกลา ถวาย คอื ๒๘๙ ยาแกส รรพกุฏฐโรค, ยานำ้ มันทากฏุ ฐโรค, ยาทาแกโรคเรอื้ น ๒๙๒ ยาแกร ดิ สีดวง ของขนุ ศรีโอสถ ทลู เกลาถวาย คอื ๒๙๕ ธรณีไหว, นาดธิจร, สิทธจิ ร, บุพประสทิ ธิ ๒๙๘ ยาแกร ดิ สดี วงในปาก หมื่นทรพษิ พิมาน ทลู เกลาถวาย คือ ๓๐๑ ชำระอากาศ, มหาประสาน, จักรเพชร, ยาทาสมานปาก ๓๐๔ ยาแกจักษโุ รคคือตอ ขนุ ราชเนตร ทูลเกลา ถวาย คือ แดงใหญ, สังขรศั มี ยาแกจักษโุ รคคอื ตอ ขนุ ราชเนตร ทลู เกลา ถวาย คือ สรรพคณุ วฒุ ิ, เกล่อื นธรณ,ี เฟอ งสมุทร, อนิ ทประพาน, มหาอาวธุ ยาแกจกั ษโุ รคคือตอ ขุนทิพยเนตร ทลู เกลาถวาย คือ อนิ ทโชต,ิ รัตนโรต, สุวรรณไตรลาส, แผว อากาศ ยาแกจักษุโรคคือตอ หมน่ื อินทเนตร ทูลเกลา ถวาย คือ ทิพยจกั ษุ, รตั นะจักษุ, มหาอดุ มใหญ, หอมน้ำแกว ยาแกโ รคจกั ษคุ ือตอ ขนุ ราชเนตร ทลู เกลาถวาย คือ เทวจักษ,ุ อนิ ทจักษุ, เทพจักษ,ุ สงั ขรัศมี, แผวนัยนา ยาแกจกั ษุโรคคือตอ ขุนประสานนยั นา ทลู เกลาถวาย คือ แดงวัดสุธา, มหาสขุ ุม, มหาอุดม, สุรยิ าธจิ ร ยาแกโรคคันเปน สาธารณชาติวาโย หมนื่ เวชาแพทยา ทูลเกลา ถวาย คอื มหากำลงั สงิ หรตั นโชต,ิ เพชรสังหาร, สุวรรณประสาท ยาแกลมข้นึ เบ้ืองสูง หลวงทพิ รักษา ทลู เกลาถวาย คือ ยาแกลมข้นึ สูง, ยาแกวาโยอันกำเรบิ กลาขึน้ เบอื้ งบน, ยาแกอ ุทธงั คมาวาตกลา ยาแกชาติวาโยพรรดกึ ขุนราชโอสถ ทูลเกลา ถวาย คอื ตรีสวัสด์ิพลา, ทำลายเมฆ, มหาวายเุ วก, ตรีผลาใหญ [8]
ยาแกวาโยซ่งึ มพี ษิ ละเอยี ด พระบำเรอราช ทลู เกลา ถวาย คือ ๓๐๗ ทพิ ยส ำราญ, เทพอารมณ, อนิ ทรประสิทธ์ิ ๓๑๐ ยาแกกลอนทง้ั ปวง ขนุ ราชแพทย ทูลเกลาถวาย คอื ๓๑๓ ยาแกส รรพโรคกลอนทงั้ ปวง, ยาแกโ รคกลอนท้ัง 5 ประการ ๓๑๖ ยาแกหืด ขนุ ประสิทธพิ์ รหมา ทลู เกลา ถวาย คือ ๓๑๙ ประสะเกลอื , ประสะน้ำมะนาว, ยาน้ำ, ยาดอง ๓๒๒ ยาแกเ สยี งแหง แหบเครอื พระบำเรอราช ทลู เกลา ถวาย คอื ๓๒๕ ฆองไชย, พณิ ทิพย, บรรเลงพิณ, กรดทพิ ย ๓๒๘ ยานำ้ มันแกกระดกู แตก เดาะ หกั ซน หม่นื มหาประสาร ทูลเกลา ถวาย ๓๓๑ ยาแกพ ิษงู ตะขาบ แมงปอง คางคก เห็ดเมา หม่ืนปราบนาคา ทลู เกลา ถวาย ๓๓๔ สรรพคณุ เครอ่ื งเทศและสมนุ ไพร ๓๓๗ กำเนดิ สรรพคุณยา 361 สรรพคณุ ยาเบญจกูล 363 สรรพคณุ โกฐ 364 สรรพคณุ เทียน 372 สรรพคุณยา 382 บรรณานุกรม ดชั นชี อื่ ตำรบั ยา ดัชนชี ่อื โรคและอาการ ดชั นีชอื่ เคร่ืองยา อภธิ านศพั ท ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย [9]
ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทยº·¹Ó วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม (วัดโพธิ์) เปนพระอารามหลวงชั้นเอก ชนิดราชวรมหาวิหาร ๑ ใน ๖ วัด ของไทย เดิมชื่อวา “วัดโพธาราม” เปนวัดโบราณเกาแกท่ีราษฎรสรางข้ึนมาต้ังแตสมัยกรุงศรีอยุธยาเปนราชธานี ในระหวาง พ.ศ. ๒๒๓๑-๒๒๔๖ ในรัชกาลสมเด็จพระเพทราชา แตไมปรากฏหลักฐานการสรางท่ีแนชัด ชาวบาน เรียกกันวา “วัดโพธิ์” มาจนทุกวันนี้1 ภายหลังจากท่ีพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกมหาราชพระปฐม บรมกษัตริยแหงพระบรมราชจักรีวงศ (พ.ศ. ๒๓๒๕-๒๓๕๒) ทรงสถาปนากรุงเทพมหานครเปนราชธานี ไดทรง พระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหบูรณะปฏิสังขรณวัดโพธาราม (วัดโพธ์ิ) และสถาปนาใหเปนวัดประจำรัชกาล ของพระองคพระราชทานนามวา “วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาวาศ” (ตอมาพระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัว รัชกาลท่ี ๔ โปรดเกลาฯ ใหเปล่ียนสรอยนามวัดเปน วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม) และมีพระราชประสงค ใหรวบรวมตำรายาและปนรูปฤๅษีดัดตนประดิษฐานเปนวิทยาทานแกราษฎร นับเปนจุดเริ่มตนใหเกิดการจารึก ความรูข องบรรพชนในสาขาวิชาตา งๆ ข้นึ ท่วี ดั โพธ์ใิ นเวลาตอมา คร้ันถึงรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกลาเจาอยูหัว รัชกาลที่ ๓ (พ.ศ. ๒๓๖๗-๒๓๙๔) ทรงพระกรุณา โปรดเกลาฯ ใหบูรณะปฏิสังขรณพระอารามครั้งใหญ (พรอมทั้งขยายอาณาเขตพระอาราม ใชเวลานานถึง ๑๖ ป ๗ เดือน) ในการน้ีโปรดใหเหลานักปราชญราชบัณฑิตรวบรวมตรวจสอบและคัดเลือกสรรพความรูในสาขาตางๆ จารึกประดับไวในอาคารเขตพุทธาวาส เพื่อเผยแพรความรูแกราษฎร วัดโพธ์ิจึงเปนแหลงเรียนรูของปวงชน ที่ใฝหาความรู เปรียบเสมือนเปน “มหาวิทยาลัยแหงแรกของเมืองไทย”2 ท่ีรวมเอาภูมิปญญาไทยไวเปนมรดก ใหล กู หลานไทยไดเรียนรูแ ละเปน มรดกแหง ภูมปิ ญ ญาไทยใหค งอยูคูประเทศไทย สำหรับองคความรูภูมิปญญาท่ีพระบาทสมเด็จพระนั่งเกลาเจาอยูหัว ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหเหลา นักปราชญราชบัณฑิตรวบรวม ตรวจสอบและคัดเลือกนั้น มีทั้งตำราการแพทย โบราณคดี และวรรณกรรม โคลง ฉันท กาพย กลอนทั้งหลาย เปนตน นำมาจารึกลงบนแผนหินออนประดับไวตามบริเวณผนัง คอสอง เสาของระเบียงรอบพระอุโบสถ พระวิหาร พระวิหารคต และศาลารายรอบพระมณฑปภายในวัด ดังที่สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงกลาวไวในคำนำหนังสือประชุมจารึก วัดพระเชตุพนฯ ฉบับหอพระสมุดวชิรญาณ พ.ศ.๒๔๖๒ วา “...ในการที่ทรงปฏิสังขรณวัดพระเชตุพนฯ มีพระราชประสงคพิเศษอีกอยางหนึ่ง ซึ่งจะใหเปน แหลงเลาเรียนวิชาความรูของมหาชนไมเลือกช้ันบรรดาศักดิ์ ถาจะเรียกอยางทุกวันน้ี ก็คือจะใหเปนมหาวิทยาลัย ๑ คณาจารยโรงเรียนแพทยแผนโบราณ. ตำรายาศิลาจารึกในวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม (วัดโพธ์ิ). กรุงเทพฯ : มหามกุฏ ราชวิทยาลยั , ๒๕๐๕. หนา ก. 2 ยุวเรศ วุทธีรพล. “การสำรวจและการจัดทำทะเบียนจารึกวัดโพธ์ิ” ใน จารึกวัดโพธิ์ : มรดกความทรงจำแหงโลก. อรวรรณ ทรัพยพลอย (บรรณาธิการ). กรุงเทพฯ : อมรินทรพริน้ ติ้งแอนดพ ับลิชชิง่ , ๒๕๕๔. หนา ๑๓๔ [10]
ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทยเพราะในสมัยนัน้ ยังไมม ีการพิมพหนงั สอื ไทย การเลาเรยี นสว นสามญั ศกึ ษาทมี่ ีเรียนอยตู ามวัดท่วั ไป แตส วนวิสามญั ศึกษาอันจะเปนวิชาอาชีพของคนท้ังหลายยังศึกษาไดแตในสกุล ผูอยูนอกสกุลโดยเฉพาะท่ีเปนพลเมืองสามัญ ไมมีโอกาสที่จะเรียนได พระบาทสมเด็จพระนั่งเกลาเจาอยูหัว จึงทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหรวบรวมเลือกสรร ตำรับตำราตางๆ ซึ่งสมควรจะเลาเรียนเปนช้ันสามัญศึกษามาตรวจตราแกไข ใชของเดิมบาง หรือประชุมผูรูหลัก ในวิชานั้นๆ โดยมาก เพื่อคนทั้งหลายไมเลือกวาตระกูลชั้นใดๆ ใครมีใจรักวิชาอยางใด ก็ใหสามารถเลาเรียนได จากศิลาจารึกท่ีวัดพระเชตุพนฯ จึงมีหลายอยาง ทั้งเปนความรูสวนวรรณคดี โบราณคดี และ ศาสตราคมตางๆ เปน อันมาก และไดเ ปน ประโยชนแกผ ูศ กึ ษา...”3 เนอื่ งจากจารึกวัดโพธ์ิ เปน มรดกทางภมู ิปญ ญาและศิลปวฒั นธรรมทท่ี รงคณุ คา ของไทย เปน ศาสตรแ ละศิลป ที่ไดรับการสืบทอดมาแตโบราณกาล จนเปนท่ีประจักษแกสังคมโลกมาชานาน องคการศึกษาวิทยาศาสตรและ วัฒนธรรมแหงสหประชาชาติ (United Nations Educational,Scientific and Cultural Organization) หรือ ยูเนสโก (UNESCO) ไดประกาศรับรองขึ้นทะเบียนจารึกวัดโพธิ์เปนมรดกความทรงจำแหงโลก (Memory of the World) เม่ือวนั ที่ ๒๗ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๕๔ ยังความภาคภมู ใิ จแกคนไทยทุกคนเปนอยา งยงิ่ 4 ในดานจารึกตำราการแพทยแผนไทยวัดโพธิ์ เปนวิชาการแพทยแผนไทยที่เปนความรูสืบทอดมาแตโบราณ สันนิษฐานวาเมื่อคร้ังสมัยอยุธยาในยามที่บานเมืองมีศึกสงคราม ตำราการแพทยแผนไทยคงจะสูญหาย กระจัดกระจายไปไมนอย ตอมาเมื่อถึงสมัยธนบุรี ภายหลังจากท่ีสมเด็จพระเจาตากสินมหาราช (พ.ศ. ๒๓๑๐- ๒๓๒๕) ทรงกอบกูเอกราชแลวไดทรงฟนฟูบานเมืองในทุกดาน ในสวนท่ีเก่ียวกับตำราการแพทยแผนไทยก็ทรง สนพระทัยโปรดใหคนควา รวบรวม และฟนฟูบูรณาการขึ้นเชนเดียวกัน วิชาการแพทยแผนไทยจึงไดถายทอด สืบตอกันมาถึงสมัยรัตนโกสินทร พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกมหาราช พระปฐมกษัตริยแหงพระบรม ราชจักรีวงศ ทรงตระหนักถึงคุณคาและความสำคัญของวิชาการแพทยแผนไทยดังกลาวจึงโปรดเกลาฯ ใหรวบรวม ตำรายาจารึกลงบนแผนศิลา และปนรูปฤๅษีดัดตนประดิษฐานไวท่ีวัดโพธิ์ เมื่อ พ.ศ. ๒๓๓๑ ถึงรัชกาลพระบาท สมเด็จพระนั่งเกลาเจาอยูหัว โปรดเกลาฯ ใหประชุมนักปราชญราชบัณฑิตในวิชาการสาขาตางๆ คนควา รวบรวม ตรวจสอบและคดั สรรตำราวชิ าการตา งๆ ใหถูกตอ ง แลว ใหจ ารกึ ลงบนแผนศลิ าประดิษฐานไวต ามเสนาสนะภายใน วัดโพธิ์ เพ่ือใหอาณาประชาราษฎรไดศึกษาเรียนรูอยางทั่วถึง เฉพาะเรื่องท่ีเกี่ยวกับตำราการแพทยแผนไทย น้ัน เปนตำราท่ีจารึกไวอยางมีระบบ ซ่ึงหมอยาหรือผูมีความรูในตำรายาเหลาน้ันตองสาบานตัววายาขนานนั้นๆ ตนเคยใชรักษาโรคมาแลวและไดผลดีจริง ตอจากน้ันพระยาบำเรอราชแพทย ซ่ีงเปนแพทยหลวงประจำราชสำนัก ในขณะนั้น ตรวจสอบอีกครง้ั หน่งึ กอ นนำมาจารึก5 อน่ึง ลักษณะรูปทรงสัณฐานของจารึกนั้น มี ๓ รูปแบบ ไดแก รูปสี่เหลี่ยมจตุรัส ส่ีเหลี่ยมผืนผา และวงรี โดยระบุสมุฏฐานโรค อาการของโรค ยาท่ีใชในการรักษาโรค และบอกวิธีการรักษา เปนตน ตลอดถึงสรรพคุณยา และตำรับยาสำหรับรกั ษาโรคตางๆ ทั้งเด็กและผใู หญ 3 สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ. ประชมุ จารึกวัดพระเชตพุ น ฉบบั หอพระสมุดวชิรญาณ พ.ศ. ๒๔๖๒. หนา คำนำ. 4 ประภาพร จันทรัศมี “จารึกวัดโพธิ์ : มรดกความทรงจำแหงโลก” ใน จารึกวัดโพธ์ิ : มรดกความทรงจำแหงโลก. อรวรรณ ทรัพยพ ลอย (บรรณาธิการ). กรุงเทพฯ : อมรินทรพริ้นตง้ิ แอนดพ ับลิชช่งิ , ๒๕๕๔. หนา ๑๕๒. 5 กองแกว วีระประจักษ. “การแพทยแผนไทยวัดโพธิ์” ใน จารึกวัดโพธิ์ : มรดกความทรงจำแหงโลก. อรวรรณ ทรัพยพลอย (บรรณาธกิ าร). กรุงเทพฯ : อมรนิ ทรพร้ินตง้ิ แอนดพับลชิ ชิ่ง, ๒๕๕๔. หนา 54. [11]
[12] สํานกั คุ้มครองภูมปิ ัญญาการแพทยแ์ ผนไทย
ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทยเวลาลวงเลยมานานมากกวา ๑๐๐ ป เปนผลใหจารึกบางสวนท่ีประดับอยูตามผนังอาคาร เกิดการชำรุดเสีย หายไปตามกาลเวลา และบางสว นอาจสญู หายไปบาง ดงั ทีพ่ ระราชเวที (สรุ พล ชติ ญาโณ ป.ธ.๙)6 ผชู ว ยเจาอาวาส วัดพระเชตุพนฯ กลาววา จารึกวัดพระเชตุพนท่ีพระบาทสมเด็จพระนั่งเกลาเจาอยูหัวรัชกาลที่ ๓ โปรดเกลาฯ ใหจารึกลงแผนศิลาประดับไวท่ัวท้ังพระอารามมีจำนวนมากนับพันแผน จากการสำรวจเพื่อนำเสนอยูเนสโก ประกาศขึ้นทะเบียนเปนมรดกความทรงจำแหงโลกในทะเบียนนานาชาติน้ัน พบจารึกจำนวน ๑,๔๔๐ รายการ ความจริงแลวจะตองมีมากกวา ๒,๐๐๐ รายการ จากการตรวจสอบพบจารึกที่ชำรุดสูญหายจากการร้ือถอนศาลา ดานทิศตะวันออกของพระมณฑปไปหนึ่งหลัง เพื่อสรางพระมหาเจดียรัชกาลท่ี ๔ ซึ่งมีจารึกไวในโคลงโลกนิติ และ ในรัชกาลท่ี ๕ มีการรื้อศาลารายรอบวัดจำนวน ๘ หลัง เพราะศาลาชำรุดและไมมีงบประมาณท่ีจะปฏิสังขรณ ดงั นนั้ จารึกเร่อื งตำรายาและชาดกในศาลานน้ั ๆ จงึ สูญหายไปดวย ดวยสาเหตุดังกลาวจึงนับวาเปนที่นาเสียดายเปนอยางยิ่ง ที่มรดกภูมิปญญาอันเปนองคความรูที่บรรพบุรุษ ภาคภูมิใจ และไดจารึกไวใหอนุชนคนรุนหลังไดศึกษาตองชำรุดหรือสูญหายไป โดยเฉพาะองคความรูทางตำรา เวชศาสตรซึ่งเปนภูมิปญญาการแพทยแผนไทยท่ีมีบทบาทสำคัญตอวงการสาธารณสุขของไทย ในปจจุบันรัฐบาล ไดต ระหนักถงึ คณุ คา และสงเสรมิ การนำภูมิปญ ญาการแพทยแผนไทยไปใชเ พมิ่ มากข้นึ จารึกวัดพระเชตุพนฯ ที่นำมาปริวรรต จัดระบบ จัดพิมพในครั้งนี้ เปนตำราท่ีเปนองคความรูเกี่ยวกับ หมวดเวชศาสตร เน่ืองจากกรมพัฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลือกพิจารณาเห็นวา ตำราการแพทย แผนไทย ในวัดพระเชตุพนฯ น้ัน ถึงแมจะมีการจัดพิมพเปนหนังสือหลายฉบับ แตยังไมมีผูที่รวบรวมปริวรรต เปนภาษาไทยปจจุบันควบคูกับรูปภาพตนฉบับจารึกจริงไว แลวจัดระบบใหมใหอานเขาใจงาย อีกทั้งเปน การอนุรักษตนฉบับอีกทางหนึ่ง ถึงแมวาจารึกจริงจะชำรุดไปตามกาลเวลาในอนาคตขางหนา แตรูปภาพตนฉบับ ยังคงอยูคูประเทศชาติและเปนแหลงขอมูลในการเรียนรูของอนุชนรุนหลังสืบตอไปตามพระราชปณิธานของ บุรพมหากษัตริยที่ทรงโปรดเกลาฯ ใหเหลานักปราชญราชบัณฑิตสรางสรรคข้ึน แตจารึกท่ีนำมาปริวรรตถายถอด ในครั้งนี้ ไมสามารถนำมาครบหมดทุกแผนได เน่ืองจากบางสวนสูญหายไป ทำใหเนื้อหาบางหมวดหมูไมครบ นอกจากนั้นลักษณะทางกายภาพของจารึกที่เหลืออยูยังเปนอุปสรรคตอการปริวรรตทั้งเสนอักษรไมชัดเจน ลบเลือนอยูมาก มีการทาสีทับแผนจารึก มีรอยคราบสี และคราบปูนบนแผนจารึก มีรอยขูดขีดจากวัสดุตางๆ ตลอดถึงแผนจารึกแตกราวหรือบ่ินแหวงไปบางสวน นอกจากน้ีจารึกบางแผนเปนเร่ืองเดียวกันหรือเนื้อหา ตอเน่ืองกัน แตไมไดอยูที่เดียวกันหรือศาลาเดียวกัน ในการปริวรรตไดนำเน้ือหามารวมไวในกลุมเดียวกันโดยไมได ยึดสถานที่ต้งั เปนหลกั แตย ึดเนือ้ หาหมวดหมูเปนหลกั เพื่อใหสามารถศึกษาไดสะดวก แนวทางในการจัดทำชุดตำราภูมิปญญาการแพทยแผนไทย ฉบับอนุรักษ ตำราการแพทยแผนไทย ในศิลา จารกึ วดั พระเชตพุ นวิมลมงั คลาราม (วดั โพธ)์ิ มี 3 สวน คอื บทนำ กลา วถึงประวตั ิท่มี าของจารึกตำราการแพทยแผนไทย ในวัดพระเชตพุ นฯ โดยสังเขป สวนท่ี ๑ เปนภาพถายศิลาจารึกวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม พรอมท้ังชื่อเร่ืองที่มีความเก่ียวของ กบั เน้ือหาบนศลิ าจารึก 6 พระราชเวที (สุรพล ชติ ญาโณ ป.ธ.๙). คำจาฤกที่มิไดจารึกในวัดพระเชตพุ น” ใน จารึกวดั โพธิ์ : มรดกความทรงจำแหงโลก. อรวรรณ ทรัพยพ ลอย (บรรณาธกิ าร). กรุงเทพฯ : อมรนิ ทรพ ริ้นติ้งแอนดพ ับลิชชง่ิ , ๒๕๕๔, หนา ๒๘. [13]
ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทยสวนที่ ๒ เปนการถอดความอักษรโบราณจากจารึกเปนอักษรไทยปจจุบัน เปนการถอดความแบบบรรทัด ตอบรรทัด หากบรรทัดท่ีถอดความแลวเน้ือหามีความยาวเกินหน่ึงบรรทัด จะใชการเติมเคร่ืองหมายขีด (-) เพ่ือให ทราบวา เปนเน้ือหาบรรทัดเดียวกนั หากภาพศิลาจารึกไมส มบรู ณจะเขยี นบอกไวว า ชำรุดหรือเลอื นไวใ นวงเลบ็ สว นที่ ๓ เปนการจัดรูปแบบประโยคและเพ่ิมเติมขอความลงในแผนศิลาท่ีมีการชำรุดหรือเลือน การเพ่ิม เติมเน้ือหาใชวิธีการอานจากแผนศิลาจารึก และตรวจสอบกับตำราการแพทยแผนไทยของวัดพระเชตุพนฯ ที่มีการ จดั พมิ พใ นแตล ะครั้ง เพือ่ ใหเนอ้ื หาครบถว นสมบรู ณแ ละศกึ ษาไดงาย แนวทางการปรวิ รรต ถายถอดจารกึ ตำราการแพทยแผนไทยในวัดพระเชตพุ นวมิ ลมงั คลาราม การปริวรรตถายถอด หรือการถอดความจากตำราการแพทยแผนไทยในวัดพระเชตุพนฯ เน่ืองจากการเขียน หนังสือของคนไทยสมัยกอนท่ีมิไดรับราชการในกรมอาลักษณ มักมีลักษณะเฉพาะเปนเอกลักษณของแตละบุคคล และเปนยุคสมัยท่ีคนไทยยังไมมีการประกาศใชพจนานุกรมเพื่อกำหนดหลักเกณฑเปนมาตรฐานใหสะกดคำที่มี ความหมายเดยี วกันเหมือนกันทวั่ ประเทศ ดงั น้ันการผสมคำเพอื่ การอานจงึ เปนไปอยางอิสระ มรี ูปแบบแตกตางกัน ตามแตส ำนกั ทเ่ี รียนแตละแหง นิยม หากสำนกั เรยี นนนั้ อยใู กลความเจรญิ เชน พระราชวัง หรอื วดั ในกรงุ การเขียน หนังสือก็จะมีแบบแผนท่ีชัดเจนและถูกตองมากกวา ดวยเหตุดังกลาวการใชรูปอักษรเขียนคำ เพื่อส่ือความหมาย ใหอานออกเสียงไดเขาใจตามภาษาพูด ที่ใชกันในทองถิ่น จึงมีความสำคัญมาก ทำใหเกิดผลกระทบตอการใช รูปพยัญชนะ รูปสระสำหรบั สะกดคำไดห ลากหลายรูปแบบ แมจ ะมคี วามหมายเชน เดียวกนั ก็ตาม เชนคำวา กระษัย กษัย กระไสย เปน ตน เหน็ ไดชัดเจนวา การเขียนหนงั สอื ของคนไทยสมัยกอนเขยี นตามเสยี งพูด เพื่อใหส ามารถอาน ออกเสียงและเขาใจความหมายได โดยไมใหความสำคัญกับการเขียน ดังนั้น เพื่อเปนประโยชนดานการแพทย แผนไทยจงึ มีแนวทางการปรวิ รรตถายทอดจารกึ ฯ เปนภาษไทย ดงั น้ี ๑. ปริวรรต ถายถอดจากภาษาไทยและตัวอักษรไทยโบราณเปนภาษาไทยปจจุบัน โดยถอดความคร้ังเดียว ไมไดใชวิธีการถายถอดตามตัวซ่ึงตองรักษาอักขรวิธีแบบโบราณตามตนฉบับเดิม ซ่ึงยึดคำศัพทสมัยปจจุบันตาม พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๔ เพ่ือจะไดสะดวกสำหรับผูอานที่ตองการเขาถึงสาระเกี่ยวกับ ตำรายาเปนประการสำคัญ สามารถอานเขาใจเนอื้ หาและนำไปใชประโยชนได ดงั ตวั อยาง [14]
คำปจจุบนั ตามพจนานุกรมฯ คำโบราณตามตน ฉบับสมดุ ไทย กระษยั กญั ชา ขา วตอก จันทนา ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทยตรกี ฏก เนระพูสี ประคำดคี วาย พิมเสน มหาหิงคุ รำมะนาด รดิ สีดวง สมุฏฐาน สะเดา สณั ฐาน สนั นิบาต หทัย ๒. สวนที่เปนคาถา ซ่ึงเขียนดวยตัวอักษรขอม ไดถอดเปนคาถาภาษาบาลีดวย ตัวอักษรไทยปจจุบันและ อักขรวิธภี าษาไทย ๓. คำศัพทโบราณท่ีไมสามารถหาความหมายไดจะคงไวตามอักขรวธิ เี ดิม และนำไปสกู ารสงั คายนา คุมครอง และใชประโยชนต อไป [15]
[16] สาํ นกั คุ้มครองภมู ิปัญญาการแพทยแ์ ผนไทย
ตำราการแพทยแ ผนไทย ในศิลาจารกึ วดั พระเชตพุ นวิมลมังคลาราม (วัดโพธิ์) เลม 3 ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย รดิ สดี วงบังเกิดในสมอง 1
ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทยชุดตำราภูมปิ ญญาการแพทยแผนไทย ฉบับอนรุ ักษ รดิ สดี วงบังเกดิ ในสมอง (ศาลามทุ ิตา) ๏ ปุนะจะปะรัง ลำดบั นี้จะกลาว ดวยนยั อันหน่ึงใหม วาดวยลักษณะหฤศโรค กลา วคอื รดิ สดี วงอนั บงั เกดิ เนื่องมาแตกุมารโรค อนั อาจารยในกอ นสืบ ๆ กันมา รจนาลงไวในคมั ภรี ทงั้ หลายตางๆ นน้ั มากกวา มากนกั เหลอื ที่จะกำ หนด ในทีน่ จ้ี ะยกวาแตท ี่ทานสงเคราะหไ วเ ปน หมวด แลวมนี ามบญั ญัติสมมตุ ิวา คัมภีรริดสีดวงตางๆ ๑๘ จำพวก คือรดิ สีดวงอันชือ่ วา ปาลตญิ าณะโรค วติ าณะโรค ฆานะโรค พริณะโรค แลโรหินโี รค วชิ ิกามะโรค อุระปศะโรค แลอนั ตะริศะโรค อนั ตคณุ ะโรค แลตาระสกะโรค อคั นีโชตโรค วาตสตุ ะโรค แลอระวัณโรค สกั เคระโรค แลสวุ ชิ กิ าโรค สกะถาณะโรค แลปานทะโรค กาละสุกระโรค รดิ สีดวงทัง้ ๑๘ จำพวก ซงึ่ วามาทั้งนพี้ ึงรูตามใน คมั ภีรทา นกลา วไว ในลำดบั นจ้ี ะวาแตลกั ษณะหฤศโรค อนั ช่อื วา ปาลติญาณะ กลา วคือโรคริดสี ดวง อนั บังเกิดในสมองศรี ษะน้นั เปนปฐม มอี าการกระทำใหป วดศีรษะ เปน กำลงั บางทใี หขบใน สมองศรี ษะ บางทใี หหนักศีรษะซุนไป บางทใี หมึนมัวย่ิงนัก ฯ ถาจะแก เอาเสมอไทย ขงิ แหง กระเทียม ยอดการะเกด ยอดลำเจยี ก มูลโค ตำเอานำ้ สง่ิ ละถว ย น้ำมันงาถว ย ๑ หุงใหค งแตน ำ้ มนั แลว จึง เอาพมิ เสน การบูร เทยี นดำ เทียนขาว สิ่งละ ๑ สลึง ทำเปน จณุ ปรุงลงในนำ้ มนั ทาศีรษะ แกริดสดี วง อันบังเกดิ ในสมองหายดนี กั ฯ อนึง่ เอาขิงสด กระเทยี ม กานพลู ดองดึง กระดาดแดง เจตมลู เอาเสมอภาค บดตากนำ้ คา งไวค นื หนง่ึ แลว จึงเอามาสุมศีรษะแกร ิดสดี วง อนั บังเกดิ ในสมองนั้นหายดนี ัก ฯ อนงึ่ เอายอดหวายขม ยอดเตย ยอดออ กระเทยี ม สมอพิเภก เอาน้ำสิง่ ละถว ย นำ้ มนั งาถวย ๑ น้ำมัน กระดงั งา ๒ ถวย หุงใหคงแตน ้ำมนั แลวจึงเอาพิม เสน ๑ สลงึ ทำเปน จณุ ปรงุ ลงในนำ้ มนั ทา ศรี ษะใสผ ม แกร ดิ สีดวงอันบงั เกดิ ในสมอง น้ันหายวเิ ศษนกั ฯ 2
ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย ตำราการแพทยแผนไทย ในศลิ าจารกึ วดั พระเชตพุ นวิมลมังคลาราม (วดั โพธิ์) เลม 3 รดิ สดี วงบงั เกิดในสมอง (ศาลามทุ ิตา) ๏ ปุนะจะปะรัง ลำดับน้ีจะกลาวดวยนัยอันหนึ่งใหม วาดวยลักษณะหฤศโรค กลาวคือริดสีดวงอันบังเกิด เนื่องมาแตกุมารโรค อันอาจารยในกอนสืบๆ กันมา รจนาลงไวในคัมภีรท้ังหลายตางๆ นั้นมากกวามากนักเหลือที่ จะกำหนด ในที่น้ีจะยกวาแตที่ทานสงเคราะหไวเปนหมวด แลวมีนามบัญญัติสมมุติวา คัมภีรริดสีดวงตางๆ ๑๘ จำพวก คือริดสีดวงอันชื่อวา ปาลติญาณะโรค วิตาณะโรค ฆานะโรค พริณะโรคแลโรหินีโรค วิชิกามะโรค อรุ ะปศะโรค แลอันตะรศิ ะโรค อนั ตคุณะโรค แลตาระสกะโรค อัคนโี ชตโรค วาตสตุ ะโรค แลอระวณั โรค สกั เคระโรค แลสุวิชิกาโรค สกะถาณะโรค แลปานทะโรค กาละสุกระโรค ริดสีดวงท้ัง ๑๘ จำพวก ซึ่งวามาท้ังนี้พึงรูตามใน คัมภีรทานกลาวไว ในลำดับน้ีจะวาแตลักษณะหฤศโรค อันช่ือวา ปาลติญาณะ กลาวคือโรคริดสีดวง อันบังเกิดใน สมองศรี ษะนั้นเปนปฐม มีอาการกระทำใหป วดศีรษะเปน กำลัง บางทใี หขบในสมองศรี ษะ บางทใี หห นักศรี ษะซุนไป บางทีใหม นึ มวั ยงิ่ นัก ฯ ถาจะแก เอาสมอไทย ขิงแหง กระเทียม ยอดการะเกด ยอดลำเจียก มูลโค ตำเอาน้ำสิ่งละถวย น้ำมันงา ถวย ๑ หุงใหคงแตน้ำมันแลว จึงเอาพิมเสน การบูร เทียนดำ เทียนขาว สิ่งละ ๑ สลึง ทำเปนจุณปรุงลงในน้ำมัน ทาศีรษะ แกร ิดสีดวงอนั บงั เกดิ ในสมองหายดีนกั ฯ อน่ึง เอาขิงสด กระเทียม กานพลู ดองดึง กระดาดแดง เจตมูล เอาเสมอภาค บดตากน้ำคางไวคืนหน่ึง แลว จงึ เอามาสุมศีรษะ แกร ดิ สดี วงอนั บงั เกดิ ในสมองน้ันหายดีนกั ฯ อนึ่ง เอายอดหวายขม ยอดเตย ยอดออ กระเทียม สมอพิเภก เอาน้ำสิ่งละถวย น้ำมันงาถวย ๑ น้ำมันกระดังงา ๒ ถวย หุงใหคงแตน้ำมัน แลวจึงเอาพิมเสน ๑ สลึง ทำเปนจุณปรุงลงในน้ำมันทาศีรษะใสผม แกร ิดสีดวงอันบังเกิดในสมองน้ันหายวเิ ศษนัก ฯ 3
ชดุ ตำราภมู ปิ ญ ญาการแพทยแ ผนไทย ฉบบั อนุรกั ษํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย 4 รดิ สดี วงบงั เกดิ ในจกั ษุ
ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย ตำราการแพทยแ ผนไทย ในศิลาจารึกวัดพระเชตุพนวมิ ลมังคลาราม (วัดโพธิ)์ เลม 3 รดิ สีดวงบังเกดิ ในจักษุ (ศาลามทุ ติ า) ๏ ปนุ ะจะปะรัง ลำดบั นี้ จะกลาวดว ยนัยหน่งึ ใหม วาดว ยลักษณะหฤศโรค อันชอ่ื วาวิตาณะ กลาวคอื โรครดิ สดี วงอันบังเกดิ ในจกั ษุนน้ั เปนคำรบ ๒ มีอาการกระทำใหนำ้ จกั ษุไหลอยเู ปน นจิ บางทใี หเปน มูลจกั ษุฟมู เช็ดมิไดข าด บางทใี หค นั จกั ษเุ ปนกำลงั บางทใี หแ สบรอ นในดวง จักษุ บางทใี หป วดไปท้ังจักษุ บางทีใหเ ปอยไปตามขอบจกั ษุ มีเวทนาย่งิ นัก ฯ ถาจะแก เอายอดผกั เปดแดง สารสม ขม้นิ ออ ย เอาเสมอภาค คุลกี ารกนั เขา เอาหอ ผาขาวบางเช็ดจกั ษุ แกร ดิ สีดวงอนั บังเกิดในจักษหุ ายดนี ัก ฯ อนงึ่ เอา ผลมะกรูดผล ๑ เกลอื ผู ๗ เม็ด ใสใ นผลมะกรูด แลว เอาสุมไฟแกลบใหสุกคน้ั เอาแตน ำ้ จึงเอาสารสม เทา เม็ดถั่วเขียวใสลง เอาสำลชี ุบหยอดจกั ษุเนอื งๆ แกรดิ สดี วงอนั บังเกดิ ใน จกั ษหุ ายดนี กั ฯ อน่งึ เอาใบเทยี นตน ขม้ินออย สารสม เอาเสมอภาค ทำเปน จณุ ทำแทง ไวละลายน้ำเถาตำลงึ หยอดจกั ษุ แกรดิ สดี วงอันบังเกดิ ในจักษุหายดีนัก ฯ อนึง่ เอา ดินถนำ ยอดผกั เคด็ ยอดเถาคัน ยอดกะเม็ง เอาเสมอภาค ทำเปน จุณ ไวนตั ถุ แกร ิดสดี วงอนั บังเกิดในจักษหุ ายดนี กั ฯ อนง่ึ เอาหนอไมไผป า ขา วสุก เอาเสมอภาค ดองไว ๓ วนั จึงเอาสำลีชุบหยอดจกั ษุ แกริดสีดวงอนั บงั เกดิ ในจกั ษหุ ายดนี กั ฯ อนึ่ง เอาเจตมลู เพลิง รากชาพลู สะคา น รากสลดิ รากโยทะกา เอาเสมอภาค ทำเปน จุณ เอาน้ำมะนาวเปนกระสาย บดสมุ ศรี ษะ แกรดิ สดี วงอันบังเกดิ ในจกั ษุหายดนี กั ฯ อน่ึง เอาบอระเพ็ด ขิงแหง ใบมะตมู ผักแพวแดง กรุงเขมา ผลพิลงั กาสา เปลือกโมก มัน เอาเสมอภาค ทำเปนจณุ บดละลายนำ้ ผงึ้ รวงกิน- แกรดิ สดี วงอนั บัง เกิดในจักษุนั้นหายวเิ ศษนัก ฯ 5
ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทยชดุ ตำราภูมปิ ญ ญาการแพทยแ ผนไทย ฉบับอนรุ ักษ รดิ สดี วงบังเกิดในจักษุ (ศาลามทุ ติ า) ๏ ปุนะจะปะรัง ลำดับน้ีจะกลาวดวยนัยหนึ่งใหม วาดวยลักษณะหฤศโรคอันช่ือวาวิตาณะ กลาวคือ โรคริดสีดวงอันบังเกิดในจักษุน้ันเปนคำรบ ๒ มีอาการกระทำใหน้ำจักษุไหลอยูเปนนิจ บางทีใหเปนมูลจักษุฟูม เช็ดมิไดขาด บางทีใหคันจักษุเปนกำลัง บางทีใหแสบรอนในดวงจักษุ บางทีใหปวดไปท้ังจักษุ บางทีใหเปอยไป ตามขอบจักษุ มีเวทนาย่ิงนัก ฯ ถาจะแก เอายอดผักเปดแดง สารสม ขมิ้นออย เอาเสมอภาค คุลีการกันเขา เอาหอ ผา ขาวบางเชด็ จกั ษุ แกรดิ สีดวงอนั บงั เกิดในจกั ษหุ ายดนี ัก ฯ อนึ่ง เอาผลมะกรูดผล ๑ เกลือผู ๗ เม็ด ใสในผลมะกรูด แลวเอาสุมไฟแกลบใหสุกคั้นเอาแตน้ำ จงึ เอาสารสมเทา เม็ดถว่ั เขยี วใสลง เอาสำลชี บุ หยอดจกั ษุเนืองๆ แกร ดิ สีดวงอันบังเกดิ ในจักษหุ ายดนี ัก ฯ อนึ่ง เอาใบเทียนตน ขม้ินออย สารสม เอาเสมอภาค ทำเปนจุณทำแทงไวละลายน้ำเถาตำลึง หยอดจักษุ แกร ดิ สดี วงอนั บังเกิดในจกั ษหุ ายดีนัก ฯ อนึ่ง เอา ดินถนำ ยอดผักเค็ด ยอดเถาคัน ยอดกะเม็ง เอาเสมอภาค ทำเปนจุณไวนัตถุ แกริดสีดวง อนั บงั เกดิ ในจักษหุ ายดนี กั ฯ อน่ึง เอาหนอไมไ ผปา ขา วสุก เอาเสมอภาค ดองไว ๓ วนั จงึ เอาสำลชี ุบหยอดจกั ษุ แกร ิดสดี วงอันบงั เกิด ในจกั ษหุ ายดนี กั ฯ อน่ึง เอาเจตมูลเพลิง รากชาพลู สะคาน รากสลิด รากโยทะกา เอาเสมอภาค ทำเปนจุณ เอาน้ำมะนาว เปน กระสายบดสมุ ศรี ษะ แกริดสีดวงอนั บงั เกิดในจักษุหายดนี ัก ฯ อนึ่ง เอาบอระเพ็ด ขิงแหง ใบมะตูม ผักแพวแดง กรุงเขมา ผลพิลังกาสา เปลือกโมกมัน เอาเสมอภาค ทำเปนจุณบดละลายน้ำผง้ึ รวงกิน แกร ดิ สดี วงอันบังเกดิ ในจกั ษนุ นั้ หายวิเศษนกั ฯ 6
ตำราการแพทยแ ผนไทย ในศิลาจารกึ วดั พระเชตุพนวมิ ลมังคลาราม (วัดโพธ์)ิ เลม 3 ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย รดิ สดี วงบังเกิดในนาสิก 7
ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทยชดุ ตำราภูมปิ ญ ญาการแพทยแ ผนไทย ฉบบั อนรุ ักษ รดิ สดี วงบงั เกดิ ในนาสิก (ศาลามทุ ิตา) ๏ ปนุ ะจะปะรงั ลำดับน้ี จะกลาวดวยนัยหนึง่ ใหม วาดวยลักษณะหฤศ โรค อนั ชือ่ วา ฆานะ กลาวคอื โรคริดสดี วงอนั บังเกิดขนึ้ ใน นาสิกนัน้ เปน คำรบ ๓ มอี าการกระทำใหหายใจขัด บางที เปนเมด็ ยอดข้ึนในนาสกิ แลวแตกลำลาบออกเหม็นคาวคอ กระทำพิษใหปวด ใหแ สบรอ นเปน กำลัง บางทใี หน ำ้ มูกไหลอยเู ปน นจิ ใสดจุ น้ำฝน ใหเหมน็ คาวคอย่ิงนกั ฯ ถา จะแก เอาดินถนำ ยอดเลา ยอดเถาคนั ยอดสมี ยอดหนาด ยอดผักเคด็ ยอดกะเมง็ เอาเสมอภาค ทำเปน จุณไวนัตถุ แกร ิดสีดวงอันบงั เกดิ ในนาสิกน้นั หาย ดีนัก ฯ อนึง่ เอาขิงแหง ดองดึง อตุ พดิ กระดาดแดง กระดาดขาว บุกรอ กลอย กระวาน สิง่ ละสวน พรกิ ไทย ๘ สวน ทำเปน จุณบดละลายน้ำรอนกิน แกร ิดสีดวง อนั เกิดแตนาสิกนนั้ หายดีนัก ฯ อน่งึ เอาเจตมลู เพลิง รากสลิด ขิงแหง ดองดึง ดปี ลี ส่ิงละสวน พรกิ ไทย ๓ สว น ทำเปนจณุ บดละลายน้ำรอนกิน แกริดสดี วงอนั บังเกดิ ในนาสกิ นั้น หายดีนกั ฯ อน่งึ เอาดองดึง อุตพิด เอาเสมอภาค ทำเปนจณุ ไวนตั ถุ แกร ิดสดี วงอันบงั เกิด ในนาสิกนนั้ หายดีนัก ฯ อนึง่ เอา ขม้ินออ ย รากตองแตก เจตมูลเพลงิ ละอองบวบขม เอา เสมอภาคทำเปนจุณนตั ถุ แกริดสดี วงอันบังเกิดในนาสิกนน้ั หายดนี กั ฯ อนึ่ง เอาบกุ รอ ดองดงึ ผลมะกลำ่ ใหญ ดีปลี มะขามปอ ม สมอไทย สมอเทศ กระวาน สมุลแวง ชะเอมเทศ โกฐสอ เทยี นขาว เทยี นสตั ตบษุ ย เทียนเยาวพาณี ส่งิ ละสวน เจตมูลเพลิง ๒ สวน ทำเปน จณุ บดทำแทง ไวละลายนำ้ กระสายอนั ควร แกโ รคใหกนิ แกริดสีดวงอนั บงั เกดิ ในนาสิก อนั อาจารย กลาวไวส ืบๆ กันมา อยาสนเทห เ ลยไดใชม า มากแลว เปนมหาวิเศษนกั ฯ 8
ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย ตำราการแพทยแ ผนไทย ในศิลาจารึกวัดพระเชตุพนวมิ ลมังคลาราม (วดั โพธิ์) เลม 3 ริดสดี วงบงั เกดิ ในนาสิก (ศาลามุทิตา) ๏ ปุนะจะปะรัง ลำดับนี้จะกลาวดวยนัยหน่ึงใหม วาดวยลักษณะหฤศโรค อันชื่อวาฆานะ กลาวคือ โรคริดสีดวงอันบังเกิดข้ึนในนาสิกน้ันเปนคำรบ ๓ มีอาการกระทำใหหายใจขัด บางทีเปนเม็ดยอดข้ึนในนาสิก แลวแตกลำลาบออกเหม็นคาวคอ กระทำพิษใหปวด ใหแสบรอนเปนกำลัง บางทีใหน้ำมูกไหลอยูเปนนิจ ใสดุจ นำ้ ฝน ใหเหม็นคาวคอย่งิ นกั ฯ ถาจะแก เอาดินถนำ ยอดเลา ยอดเถาคัน ยอดสมี ยอดหนาด ยอดผักเค็ด ยอดกะเม็ง เอาเสมอภาค ทำเปน จุณไวน ัตถุ แกร ิดสีดวงอันบงั เกดิ ในนาสิกน้นั หายดีนกั ฯ อนึ่ง เอาขิงแหง ดองดึง อุตพิด กระดาดแดง กระดาดขาว บุกรอ กลอย กระวาน ส่ิงละสวน พริกไทย ๘ สว น ทำเปน จณุ บดละลายน้ำรอนกนิ แกร ิดสดี วงอันเกิดแตน าสกิ น้นั หายดีนัก ฯ อนึ่ง เอาเจตมูลเพลิง รากสลิด ขิงแหง ดองดึง ดีปลี สิ่งละสวน พริกไทย ๓ สวน ทำเปนจุณบดละลาย นำ้ รอ นกนิ แกร ิดสีดวงอนั บงั เกิดในนาสกิ นั้นหายดีนัก ฯ อน่งึ เอาดองดงึ อตุ พิด เอาเสมอภาค ทำเปน จุณไวน ัตถุ แกร ิดสีดวงอันบังเกดิ ในนาสิกนัน้ หายดนี กั ฯ อน่ึงเอา ขมิ้นออย รากตองแตก เจตมูลเพลิง ละอองบวบขม เอาเสมอภาคทำเปนจุณนัตถุ แกริดสีดวง อนั บงั เกดิ ในนาสิกนั้นหายดนี ัก ฯ อน่ึง เอาบุกรอ ดองดึง ผลมะกล่ำใหญ ดปี ลี มะขามปอ ม สมอไทย สมอเทศ กระวาน สมลุ แวง ชะเอมเทศ โกฐสอ เทียนขาว เทียนสัตตบุษย เทียนเยาวพาณี สิ่งละสวน เจตมูลเพลิง ๒ สวน ทำเปนจุณบดทำแทงไวละลาย น้ำกระสายอันควรแกโรคใหกิน แกริดสีดวงอันบังเกิดในนาสิก อันอาจารยกลาวไวสืบๆ กันมา อยาสนเทหเลย ไดใชมามากแลว เปน มหาวิเศษนกั ฯ 9
ชุดตำราภมู ิปญ ญาการแพทยแ ผนไทย ฉบับอนรุ กั ษํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย 10 ริดสดี วงบังเกดิ ในปากแลล้นิ
ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย ตำราการแพทยแผนไทย ในศลิ าจารกึ วัดพระเชตพุ นวิมลมังคลาราม (วดั โพธิ์) เลม 3 ริดสีดวงบงั เกิดในปากแลล้ิน (ศาลามทุ ติ า) ๏ ปุนะจะปะรัง ลำดับน้จี ะ กลา วดวยนัยหนง่ึ ใหม วา ดว ยลักษณะหฤศโรค อันช่อื วา พรณิ ะ กลา วคอื โรคริดสีดวงอันบังเกิดในปากแล ลนิ้ เปนคำรบ ๔ มอี าการกระทำใหลิ้นน้ันเปอ ยเปน ขุมๆ ใหน ้ำเขฬะ ไหลอยเู ปน นจิ จะบรโิ ภคอาหารอันใดอันหนง่ึ มีรสอนั เผด็ รอนแลเปร้ียวเคม็ - ก็มิได มัก ใหแ สบรอ นเหลอื กำลงั ทนย่งิ นกั ฯ ถา จะแก เอาใบตานหมอ น ใบ กะเพรา ใบกระวาน ใบมะกลำ่ เครอื ใบมะกรดู เอาเสมอภาค ทำเปน จณุ บดทำแทง ไวล ะลายน้ำหมากดิบ แทรกฝน ทากไ็ ด กินก็ได แกร ดิ สดี วงอันบงั เกิดในปากแลล้นิ น้ันหายดีนกั ฯ ขนานหนึ่ง เอาเปลือก ราชพฤกษ เปลอื กสะเดา ขมนิ้ ออ ย ฝกสม ปอ ย ผลกระดอม บอระเพ็ด เอาเสมอภาค ตม ตามวิธีใหอม แกร ดิ สดี วงอนั บงั เกดิ ในปากแลลน้ิ นนั้ หายดีนกั ฯ ขนานหนงึ่ เอาเจตมลู เพลงิ พรกิ ไทย ขงิ แหง กระเทยี ม ไพล เปลือกมะรุม เอาเสมอภาค ทำเปน จณุ เอา นำ้ มะนาวเปน กระสายบดทำแทง ไว ละลายน้ำกระสาย อนั ควรแกโ รคใหก นิ แกรดิ สีดวง- อันบงั เกดิ ในปากแลลน้ิ หายดนี กั ฯ ขนานหน่ึง เอาโกฐทั้งหา เทียนทง้ั หา ลกู จันทน ดอกจนั ทน กระวาน กานพลู สิง่ ละสวน บุกรอ ๓ สว น ทำเปน จุณแลวเอาหอผาขาว แชสรุ าไว ๓ วัน แลว จึงใหอม แกร ิดสดี วงอันบงั เกดิ ในปากแลลิ้นหายดนี ัก ฯ ขนานหน่งึ เอาโกฐทั้งหา เทียนทง้ั หา พรกิ ไทย ขงิ แหง ดปี ลี สะคาน ชาพลู ผลผกั ชี สมลุ แวง ลูกเอ็น ขอบชะนางทัง้ สอง ใบกระวาน กำลัง ววั เถลงิ สง่ิ ละสวน ยาขา วเยน็ ๒ สวน ทำเปน จุณ แลว เอาผา ขาวหอยา นนั้ เขาแชสุรา ฝง ขาวเปลือกไว ๓ วนั จงึ กนิ แกหฤศโรค กลาวคอื ริดสีดวงอันบงั เกดิ ในปากแลล้ิน ตามอาจารย ทานกลา วไวว าหายดนี ัก ฯ 11
ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทยชดุ ตำราภมู ิปญญาการแพทยแ ผนไทย ฉบบั อนรุ ักษ ริดสีดวงบงั เกดิ ในปากแลลิ้น (ศาลามทุ ติ า) ๏ ปุนะจะปะรัง ลำดับน้ีจะกลาวดวยนัยหนึ่งใหม วาดวยลักษณะหฤศโรคอันช่ือวาพริณะ กลาวคือ โรคริดสีดวงอันบังเกิดในปากแลล้ินเปนคำรบ ๔ มีอาการกระทำใหลิ้นน้ันเปอยเปนขุมๆ ใหน้ำเขฬะไหลอยูเปนนิจ จะบริโภคอาหารอันใดอนั หนง่ึ มรี สอนั เผ็ดรอนแลเปรีย้ วเคม็ ก็มไิ ด มกั ใหแสบรอนเหลือกำลงั ทนยงิ่ นกั ฯ ถาจะแก เอาใบตานหมอน ใบกะเพรา ใบกระวาน ใบมะกล่ำเครือ ใบมะกรูด เอาเสมอภาค ทำเปนจุณ บดทำแทง ไวละลายน้ำหมากดิบแทรกฝน ทาก็ได กนิ ก็ได แกรดิ สีดวงอนั บงั เกิดในปากแลลิ้นน้ันหายดีนกั ฯ ขนานหนึง่ เอาเปลอื กราชพฤกษ เปลือกสะเดา ขม้นิ ออย ฝกสมปอย ผลกระดอม บอระเพ็ด เอาเสมอภาค ตม ตามวิธีใหอม แกรดิ สดี วงอนั บงั เกิดในปากแลลน้ิ นั้นหายดีนกั ฯ ขนานหน่ึง เอาเจตมูลเพลิง พริกไทย ขิงแหง กระเทียม ไพล เปลือกมะรุม เอาเสมอภาค ทำเปนจุณ เอาน้ำมะนาวเปนกระสายบดทำแทงไว ละลายน้ำกระสาย อันควรแกโรคใหกิน แกริดสีดวงอันบังเกิดในปากแลล้ิน หายดีนกั ฯ ขนานหน่ึง เอาโกฐทั้งหา เทียนทั้งหา ลูกจันทน ดอกจันทน กระวาน กานพลู สิ่งละสวน บุกรอ ๓ สวน ทำเปนจณุ แลวเอาหอ ผา ขาวแชส รุ าไว ๓ วนั แลวจงึ ใหอ ม แกร ดิ สดี วงอันบงั เกิดในปากแลลิ้นหายดนี กั ฯ ขนานหนึ่ง เอาโกฐทั้งหา เทียนทั้งหา พริกไทย ขิงแหง ดีปลี สะคาน ชาพลู ผลผักชี สมุลแวง ลูกเอ็น ขอบชะนางทั้งสอง ใบกระวาน กำลังวัวเถลิง สิ่งละสวน ยาขาวเย็น ๒ สวน ทำเปนจุณ แลวเอาผาขาวหอยา นน้ั เขาแชสรุ า ฝง ขาวเปลือกไว ๓ วัน จึงกนิ แกห ฤศโรค กลา วคอื รดิ สีดวงอันบังเกิดในปากแลลนิ้ ตามอาจารยทา น กลา วไววาหายดนี ัก ฯ 12
ตำราการแพทยแผนไทย ในศลิ าจารกึ วัดพระเชตพุ นวมิ ลมังคลาราม (วดั โพธ์)ิ เลม 3 ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย รดิ สดี วงบังเกิดในลำคอ 13
ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทยชดุ ตำราภมู ิปญญาการแพทยแ ผนไทย ฉบับอนุรักษ รดิ สดี วงบังเกดิ ในลำคอ (ศาลามุทติ า) ๏ ปุนะจะปะรัง ลำดบั นีจ้ ะกลาว ดวยนยั หน่งึ ใหม วา ดว ยลักษณะหฤศโรค- อันชอื่ วาโรหินี กลา วคือโรคริดสดี วง อันบังเกิดในลำคอน้ันเปน คำรบ ๕ มีอาการกระทำใหชุมไปดวยเสมหะ ใหเหมน็ คาวลำ คอเปน กำลัง บางทีใหเ นาเหม็นโขง ใหล ำคอเปน เลอื ด บรโิ ภค อาหารมิไดไมมรี ส ฯ ถา จะแก เอาเจตมลู เพลิง พรกิ ไทย ดีปลี กระเทยี ม ดองดงึ เอาเสมอภาค ทำเปนจุณตากใหแ หง เอาใบตองตานมี วนยาสบู แกริดสดี วงอันบงั เกดิ ในลำคอนน้ั หายดีนัก ฯ ขนานหนง่ึ เอาใบสมี ใบคราม ดีปลี พริกไทย เกลือกะตงั เอาเสมอภาค ทำเปน จณุ นัตถแุ กร ิดสดี วงอนั บงั เกิดใน ลำคอนนั้ หายดีนกั ฯ ขนานหนง่ึ เอาแกนสนสวน ๑ ขิงแหง ๒ สว น ทำเปน จุณเอาน้ำมะนาวเปน กระสาย บดทำแทง ไวล ะลายนำ้ มะงัว่ สว นหนง่ึ - น้ำรอนสอง สวน แกร ดิ สดี วงอนั บงั เกดิ ในลำคอนน้ั หายดนี กั ฯ ขนานหน่งึ เอา เปลือกมะรมุ แกน คนทา แกน มะหาด แกน ประดู แกน แสมสาร สิง่ ละ สว น แกนแสมทะเล ๒ สวน ตมกินแกร ิดสดี วงในลำคอนนั้ หายดีนัก ฯ ขนานหน่ึง เอาใบมะนาว กระวาน รากมะเขอื ข่ืน ขมน้ิ ชัน สมอไทย ผกั แพวแดง เอา เสมอภาค ทำเปน จณุ บดทำแทง ไวละลายน้ำรอ น กนิ แกรดิ สดี วงในลำคอน้ันหายดีนัก ฯ ขนานหนง่ึ เอาชาพลู สะคา น เจตมลู ขงิ แหง ดีปลี รากโยทะกา รากสลิด รากซอ งแมว รากมะเกลอื รากสะแก รากกรวยปา รากเลบ็ มอื นาง ราก ตานหมอ น เปลอื กไขเนา เปลือกชัยพฤกษ เปลือกมะ ฝอ สงิ่ ละสว น เปลอื กยาง ๒ สวน ตมกินแก ริดสดี วงในลำคอนน้ั หายดีวเิ ศษนัก ฯ 14
ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย ตำราการแพทยแ ผนไทย ในศิลาจารกึ วดั พระเชตพุ นวิมลมังคลาราม (วัดโพธ)์ิ เลม 3 ริดสีดวงบังเกดิ ในลำคอ (ศาลามุทติ า) ๏ ปุนะจะปะรัง ลำดับน้ีจะกลาวดวยนัยหนึ่งใหม วาดวยลักษณะหฤศโรค อันชื่อวาโรหินี กลาวคือ โรคริดสีดวงอันบังเกิดในลำคอน้ันเปนคำรบ ๕ มีอาการกระทำใหชุมไปดวยเสมหะ ใหเหม็นคาวลำคอเปนกำลัง บางทีใหเ นา เหม็นโขง ใหลำคอเปนเลือด บรโิ ภคอาหารมิได ไมม ีรส ฯ ถาจะแก เอาเจตมูลเพลิง พริกไทย ดีปลี กระเทียม ดองดึง เอาเสมอภาค ทำเปนจุณตากใหแหง เอาใบตองตานีมวนยาสบู แกร ิดสดี วงอนั บงั เกิดในลำคอนัน้ หายดีนัก ฯ ขนานหนึ่ง เอาใบสมี ใบคราม ดีปลี พริกไทย เกลือกระตัง เอาเสมอภาค ทำเปนจุณนัตถุ แกริดสีดวง อนั บงั เกดิ ในลำคอน้นั หายดีนกั ฯ ขนานหน่ึง เอาแกนสนสวน ๑ ขิงแหง ๒ สวนทำเปนจุณเอาน้ำมะนาวเปนกระสาย บดทำแทงไวละลาย นำ้ มะงว่ั สวนหนึ่ง นำ้ รอนสองสว น แกร ดิ สีดวงอันบังเกดิ ในลำคอนน้ั หายดนี กั ฯ ขนานหนึ่ง เอาเปลือกมะรุม แกนคนทา แกนมะหาด แกนประดู แกนแสมสาร สิ่งละสวน แกนแสมทะเล ๒ สวน ตมกนิ แกรดิ สีดวงในลำคอน้ันหายดีนัก ฯ ขนานหนึ่ง เอาใบมะนาว กระวาน รากมะเขือข่ืน ขม้ินชัน สมอไทย ผักแพวแดง เอาเสมอภาค ทำเปน จณุ บดทำแทงไวละลายน้ำรอ น กินแกร ดิ สดี วงในลำคอน้นั หายดีนัก ฯ ขนานหนึ่ง เอาชาพลู สะคาน เจตมูล ขิงแหง ดีปลี รากโยทะกา รากสลิด รากซองแมว รากมะเกลือ รากสะแก รากกรวยปา รากเล็บมือนาง รากตานหมอน เปลือกไขเนา เปลือกชัยพฤกษ เปลือกมะฝอ สิ่งละสวน เปลอื กยาง ๒ สวน ตม กินแกริดสีดวงในลำคอน้ันหายดีวิเศษนกั ฯ 15
ชุดตำราภมู ิปญ ญาการแพทยแผนไทย ฉบบั อนุรักษํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย 16 ริดสดี วงบงั เกดิ ในดวงจติ
ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย ตำราการแพทยแ ผนไทย ในศลิ าจารึกวดั พระเชตพุ นวมิ ลมงั คลาราม (วดั โพธ)ิ์ เลม 3 รดิ สดี วงบงั เกดิ ในดวงจติ (ศาลามทุ ิตา) ๏ ปุนะจะปะรงั ลำดบั นจี้ ะกลาว ดว ยนัยหน่ึงใหม วาดวยลกั ษณะหฤศโรค อันชือ่ วาวิ ชกิ ามะ บงั เกิดขน้ึ ในดวงจติ นั้นเปนคำรบ ๖ มีอาการกระทำใหแสบ ในทรวงอก แลใหย อกในอกอยเู ปน นิจ จะไหวตัวไปมาก็มิได บางทีใหร อน บาง(ที)ใหหนาว จะบริโภคอาหารก็มิได ใหห วิ เปนกำลัง แลใหเ สโทตกหนกั ฯ ถา จะ แก เอาเปลือกโมกมัน บอระเพด็ ขิงแหง ผลพิลงั กาสา ใบมะตมู ผกั แพว แดง กรงุ เขมา เอาเสมอภาค ทำเปน จุณบดละลายน้ำผ้งึ ใหก นิ หนกั ๑ สลึง แกรดิ สดี วงอนั บงั เกิดในดวงจติ นัน้ หายดีนกั ฯ ขนานหนึ่ง เอาขม้นิ ออย บอระเพด็ ขงิ แหง เอา เสมอภาค ตมตามวิธีใหก นิ แกร ดิ สดี วงอันบังเกดิ ในดวงจิตหายดีนัก ฯ ขนานหนึ่ง เอาราก มะรมุ สวน ๑ แกน ประดู แกน แสมสาร แกน มะหาด รากคนทา ส่ิงละ ๔ สว น ตมตามวธิ ี ใหกิน แกร ดิ สดี วงอันบังเกดิ ในดวงจิตน้ันหายดีนกั ฯ ขนานหนึง่ เอาแกนสน รากยา นาง รากโพบาย เอาเสมอภาค ทำเปนจณุ บดทำแทงไวละลายน้ำขาวไหม ทง้ั กนิ ทั้งชโลม แก- รดิ สดี วงอันบังเกิด ในดวงจิตน้นั หายวเิ ศษนกั ฯ ขนานหน่งึ เอาชา พลู ดปี ลี ส่งิ ละสวน สะคาน ๒ สวน เจตมลู ขงิ แหง สง่ิ ละ ๓ สว น ทำเปน จุณแลว จงึ เอานำ้ มะกรดู นำ้ มะนาว นำ้ มะง่วั น้ำสม ซา น้ำสม อาแจ น้ำตาลกรวด นำ้ ตาลทราย น้ำตาลโตนด เกลือทง้ั หา เอาน้ำสงิ่ ละถวย คลุ ีการกนั เขาแลว จงึ เอายานน้ั ใสผ า ขาวหอ กระดาษใหแ นนแชล งไวใ นนำ้ สม ๓ วันจึงกิน แกริดสีดวงอนั บังเกดิ ในดวงจติ นนั้ หายดนี ัก ฯ ขนานหนงึ่ เอา จันทนท ง้ั สอง แกนสน ไครเครอื เอาเสมอภาค ทำเปน จณุ บดทำ แทงไวละลายนำ้ ดอกไมแ ทรกชะมด แทรกพิมเสนกินแกร ดิ สีดวง อันบงั เกิดในดวงจติ นนั้ หายวิ เศษนัก ฯ 17
ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทยชดุ ตำราภมู ปิ ญญาการแพทยแ ผนไทย ฉบบั อนุรักษ ริดสีดวงบังเกดิ ในดวงจิต (ศาลามทุ ติ า) ๏ ปุนะจะปะรัง ลำดับนี้จะกลาวดวยนัยหน่ึงใหม วาดวยลักษณะหฤศโรค อันช่ือวาวิชิกามะ บังเกิดข้ึน ในดวงจติ นัน้ เปน คำรบ ๖ มอี าการกระทำใหแสบในทรวงอก แลใหย อกในอกอยูเปน นิจ จะไหวตวั ไปมากม็ ไิ ด บางที ใหร อ น บางทีใหห นาว จะบรโิ ภคอาหารกม็ ไิ ด ใหหวิ เปนกำลงั แลใหเสโทตกหนัก ฯ ถาจะแก เอาเปลอื กโมกมนั บอระเพ็ด ขงิ แหง ผลพลิ งั กาสา ใบมะตมู ผกั แพวแดง กรุงเขมา เอาเสมอภาค ทำเปนจุณบดละลายนำ้ ผ้งึ ใหกินหนัก ๑ สลงึ แกริดสีดวงอนั บงั เกดิ ในดวงจติ น้นั หายดนี กั ฯ ขนานหนึ่ง เอาขม้นิ ออย บอระเพด็ ขิงแหง เอาเสมอภาค ตมตามวธิ ใี หกนิ แกร ิดสีดวงอันบงั เกดิ ในดวงจิต หายดนี กั ฯ ขนานหนึ่ง เอารากมะรุมสวน ๑ แกนประดู แกนแสมสาร แกนมะหาด รากคนทา สิ่งละ ๔ สวน ตม ตามวธิ ใี หกิน แกร ิดสดี วงอนั บงั เกิดในดวงจิตนน้ั หายดีนัก ฯ ขนานหน่ึง เอาแกนสน รากยานาง รากโพบาย เอาเสมอภาค ทำเปนจุณบดทำแทงไวละลายน้ำขาวไหม ท้ังกินท้งั ชโลม แกร ิดสดี วงอนั บังเกิดในดวงจติ นนั้ หายวิเศษนัก ฯ ขนานหน่ึง เอาชาพลู ดีปลี สิ่งละสวน สะคาน ๒ สว น เจตมูล ขิงแหง สิง่ ละ ๓ สวน ทำเปนจณุ แลวจงึ เอา น้ำมะกรูด น้ำมะนาว น้ำมะงั่ว น้ำสมซา น้ำสมอาแจ น้ำตาลกรวด น้ำตาลทราย น้ำตาลโตนด เกลือทั้งหา เอาน้ำ ส่ิงละถวย คุลีการกันเขาแลว จึงเอายาน้ันใสผาขาวหอกระดาษใหแนน แชลงไวในน้ำสม ๓ วัน จึงกินแกริดสีดวง อนั บงั เกดิ ในดวงจติ น้ันหายดีนกั ฯ ขนานหน่ึง เอา จันทนท้ังสอง แกนสน ไครเครือ เอาเสมอภาค ทำเปนจุณบดทำแทงไวละลายน้ำดอกไม แทรกชะมด แทรกพิมเสนกินแกร ดิ สดี วงอันบังเกดิ ในดวงจิตนนั้ หายวเิ ศษนกั ฯ 18
ตำราการแพทยแผนไทย ในศิลาจารึกวดั พระเชตุพนวิมลมงั คลาราม (วดั โพธิ์) เลม 3 ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย รดิ สดี วงบงั เกดิ ในทรวงอกและสีขางท้ัง ๒ 19
ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทยชดุ ตำราภมู ิปญญาการแพทยแ ผนไทย ฉบับอนุรกั ษ รดิ สดี วงบงั เกดิ ในทรวงอกและสีขางท้งั 2 (ศาลามุทิตา) ๏ ปุนะจะปะรงั ลำดบั นจ้ี ะกลา ว ดว ยนัยหนง่ึ ใหม วาดว ยลักษณะหฤศโรค อนั ชือ่ วา อุระปศ ะ กลา วคือโรครดิ สดี วง อนั บังเกิดในทรวงอกแลสี ขา งท้ังสอง นน้ั เปนคำรบ ๗ มีอาการกระทำใหเจบ็ ท่ัวสารพางคก าย บางทีใหบ วมไปทงั้ ตัว บางทกี ระทำใหลงดุจเปนบิดแลวใหปวดมวนเปน เสมหะโลหติ เนา เจอื กันออกมา โดยนัยทา นกลาวไวน้ัน ฯ ถา จะแก เอาหวั บกุ แกนแสมทะเล พรกิ ไทย เอาเสมอภาค ทำเปน จณุ บดละลายนำ้ ผึ้งรวงกินหนัก ๑ สลึง แกร ดิ สีดวงอนั บงั เกดิ ในทรวงอกแลสีขางนนั้ หายวิเศษนกั ฯ อนึ่ง เอาผกั ปอด น้ำตาลจนี นำ้ มนั ดิบ เอาเสมอภาค ตำบิดเอาน้ำใหกนิ แกรดิ สีดวงอนั บังเกดิ ในทรวงอกแลสี ขางท้ัง ๒ นัน้ หายดนี ัก ฯ อน่งึ เอาน้ำเคม็ ๔ สวน น้ำออ ยแดง ๕ สว น แลว จงึ เอาขงิ แหง นำ้ ประสานทอง ใบสลอด ส่ิงละ ๒ บาท ทำเปน จุณแชลงในน้ำเค็ม นำ้ ออ ยแดงใหได- ๓ วนั จงึ กิน แกร ดิ สดี วงอันบังเกดิ ในทรวงอกแลสีขา งท้งั ๒ หายดนี กั ฯ อน่งึ เอากระเชาผีมด เกลือ กระตัง เอาเสมอภาค ทำเปน จุณบดละลายนำ้ รอนกินหนกั ๑ สลงึ แกรดิ สดี วง อนั บงั เกิดใน- ทรวงอกแล สีขางท้งั สองหายดีนัก ฯ อนงึ่ เอาเปลือกโมกมัน เปลือกทับทมิ พรกิ ไทย สง่ิ ละสวน ขิงแหง ดปี ลี ส่ิงละ ๒ สวน กระเทียม ๕ สว น ทำเปน จณุ บดละลายนำ้ ผ้ึงรวงกินหนัก ๑ สลึง แกรดิ สดี วง อนั บังเกดิ ในทรวงอกน้ันหายดีนัก ฯ อน่ึง เอาลูกยอออ น พรกิ ไทย ขิง แหง กระเทยี ม ส่งิ ละสวน เขากระบือ ๒ สว น ทำเปนจุณบดละลายน้ำรอ นกนิ หนกั ๑ สลงึ แกร ิดสีดวง อนั บังเกิดในทรวงอกแลสขี างทง้ั สองหายดีนกั ฯ อนงึ่ เอาพรกิ ไทย ขงิ แหง ดีปลี สิง่ ละสว น รากมะเกลอื ๒ สวน หนอนตายหยากแดง ๓ สว น ทำเปนจณุ บดละลายนำ้ รอนกิน หนัก ๑ สลึง แกร ดิ สดี วงเกิดในอกหายดนี ัก ฯ 20
ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย ตำราการแพทยแ ผนไทย ในศลิ าจารึกวดั พระเชตพุ นวิมลมังคลาราม (วัดโพธิ)์ เลม 3 รดิ สดี วงบงั เกิดในทรวงอกและสีขางท้ัง 2 (ศาลามทุ ิตา) ๏ ปุนะจะปะรัง ลำดับนี้จะกลาวดวยนัยหนึ่งใหม วาดวยลักษณะหฤศโรค อันช่ือวาอุระปศะ กลาวคือ โรคริดสีดวงอันบังเกิดในทรวงอกแลสีขางท้ังสองน้ันเปนคำรบ ๗ มีอาการกระทำใหเจ็บท่ัวสารพางคกาย บางที ใหบวมไปท้ังตัว บางทีกระทำใหลงดุจเปนบิดแลวใหปวดมวนเปนเสมหะโลหิตเนาเจือกันออกมา โดยนัยทานกลาว ไวน ั้น ฯ ถาจะแก เอาหัวบกุ แกน แสมทะเล พรกิ ไทย เอาเสมอภาค ทำเปนจณุ บดละลายน้ำผ้ึงรวงกนิ หนกั ๑ สลึง แกรดิ สีดวงอนั บังเกิดในทรวงอกแลสขี างนั้นหายวิเศษนกั ฯ อน่ึง เอาผักปอด น้ำตาลจีน น้ำมันดิบ เอาเสมอภาค ตำบิดเอาน้ำใหกิน แกริดสีดวงอันบังเกิดในทรวงอก แลสขี างทง้ั ๒ น้ันหายดนี กั ฯ อน่งึ เอาน้ำเคม็ ๔ สวน นำ้ ออยแดง ๕ สว น แลว จงึ เอาขงิ แหง น้ำประสานทอง ใบสลอด ส่ิงละ ๒ บาท ทำเปนจุณแชล งในนำ้ เค็ม น้ำออ ยแดงใหได ๓ วันจงึ กิน แกริดสดี วงอนั บังเกิดในทรวงอกแลสขี างทง้ั ๒ หายดีนัก ฯ อนงึ่ เอากระเชาผีมด เกลอื กระตงั เอาเสมอภาค ทำเปนจุณบดละลายน้ำรอ นกนิ หนกั ๑ สลึง แกร ดิ สีดวง อนั บังเกิดในทรวงอกแลสีขางทง้ั สองหายดนี ัก ฯ อน่งึ เอาเปลือกโมกมัน เปลือกทับทมิ พริกไทย ส่ิงละสวน ขงิ แหง ดีปลี ส่งิ ละ ๒ สวน กระเทยี ม ๕ สวน ทำเปน จุณบดละลายน้ำผ้งึ รวงกนิ หนัก ๑ สลึง แกร ิดสีดวง อันบงั เกิดในทรวงอกน้นั หายดีนกั ฯ อน่ึง เอาลูกยอออน พริกไทย ขิงแหง กระเทียม สิ่งละสวน เขากระบือ ๒ สวน ทำเปนจุณบดละลาย นำ้ รอ นกินหนัก ๑ สลึง แกร ดิ สีดวงอนั บงั เกดิ ในทรวงอกแลสีขางทั้งสองหายดีนกั ฯ อน่ึง เอาพริกไทย ขิงแหง ดีปลี ส่ิงละสวน รากมะเกลือ ๒ สวน หนอนตายหยากแดง ๓ สวน ทำเปนจุณ บดละลายนำ้ รอนกนิ หนกั ๑ สลึง แกร ดิ สีดวงเกดิ ในอกหายดีนกั ฯ 21
ชุดตำราภมู ิปญ ญาการแพทยแ ผนไทย ฉบับอนรุ กั ษํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย 22 ริดสดี วงบังเกดิ ในลำไสใ หญ
ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย ตำราการแพทยแผนไทย ในศิลาจารึกวดั พระเชตุพนวมิ ลมงั คลาราม (วัดโพธ์)ิ เลม 3 รดิ สีดวงบงั เกดิ ในลำไสใ หญ (ศาลามุทติ า) ๏ ปุนะจะปะรงั ลำดบั นีจ้ ะกลา วดว ย นัยอันหนงึ่ ใหม วาดว ยลกั ษณะหฤศโรค อันช่ือวา อันตะริศะ กลาวคอื โรครดิ สดี วงอันบังเกิดในลำไสใหญนนั้ เปน คำรบ ๘ มอี าการกระทำใหผอมแหง ผอมเหลือง ใหเมื่อยใหห อบ บางทใี หป วดทองแลทองขึ้นมริ ูวาย ใหพ ะอืดพะอมย่ิงนัก ฯ ถาจะแก เอาขงิ แหง ไพล เปลือกทองหลางใบมน ขม้นิ ออ ย ผักคราด ผักเปดแดง หญา ขัดมอน เปลือกกุม ทั้ง สอง เปลอื กมะรมุ ผักแพวแดง สง่ิ ละ ๒ บาท ทำเปนจณุ แลวจึงเอานำ้ กะทือ น้ำมะนาว น้ำเกลือ สง่ิ ละสวน เอายาซึ่งทำเปนจุณไวนั้นแชล งไว ๓ วันจึงกนิ แกร ดิ สดี วงอันบงั เกิดในลำไสใหญนน้ั หายดนี กั ฯ อน่งึ เอาเจตมลู เพลงิ พริกไทย ขิงแหง กระเทียม ลูกจนั ทน ดอกจนั ทน เอาเสมอภาค ทำเปนจุณบดละลายน้ำผึ้งรวง กนิ หนัก ๑ สลงึ แกร ดิ สีดวงอนั บังเกิดในลำไสใ หญน้นั หายดีนกั ฯ อน่งึ เอารากมะนาว รากมะตมู รากมะเดอื่ ปลอ ง สง่ิ ละสว น ชาพลู ๒ สว น ขิงแหง ดีปลี สะคาน เจตมูลเพลิง ส่งิ ละ ๓ สว น พริกไทย ๔ สว น ตมใหกินแกร ิดสดี วง อันบังเกดิ ในลำไสใหญนั้นหายดนี ัก ฯ อนง่ึ เอารากคาง รากพดุ ซอ น รากกาง ปลาแดง รากสลอดนำ้ เปลือกแคแดง เอาเสมอภาค ตมใหก ินแกร ิดสีดวง อันบงั เกิดในลำไสใหญนนั้ หายดีนกั ฯ อนง่ึ เอา พรกิ ไทย ขิงแหง ดีปลี เจตมลู เพลงิ รากชา พลู สมอไทย สลัดได เปลอื กสันพรา นางแอ ขม้นิ ออ ย ไพล รากสม กุง ท้งั สอง เอาเสอมภาค ทำเปนจุณบดละลายนำ้ ผึ้งรวงให กินหนัก ๑ สลงึ แกริดสดี วงอนั บังเกดิ ในลำไส ใหญนน้ั หายดนี ัก ฯ 23
ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทยชุดตำราภมู ปิ ญญาการแพทยแผนไทย ฉบับอนุรกั ษ ริดสีดวงบังเกดิ ในลำไสใหญ (ศาลามุทิตา) ๏ ปุนะจะปะรัง ลำดับนจี้ ะกลาวดว ยนัยอันหนง่ึ ใหม วาดว ยลักษณะหฤศโรค อนั ชื่อวาอนั ตะรศิ ะ กลาวคอื โรคริดสีดวงอันบังเกิดในลำไสใหญน้ันเปนคำรบ ๘ มีอาการกระทำใหผอมแหง ผอมเหลือง ใหเมื่อยใหหอบ บางที ใหปวดทอ งแลทองขึ้นมิรวู าย ใหพ ะอืดพะอมยง่ิ นกั ฯ ถา จะแก เอาขิงแหง ไพล เปลือกทองหลางใบมน ขมิน้ ออ ย ผักคราด ผักเปดแดง หญา ขดั มอน เปลือกกุม ท้ังสอง เปลือกมะรุม ผักแพวแดง ส่ิงละ ๒ บาท ทำเปนจุณแลวจึงเอาน้ำกะทือ น้ำมะนาว น้ำเกลือ สิ่งละสวน เอายาซึ่งทำเปนจุณไวน้นั แชลงไว ๓ วนั จึงกนิ แกริดสีดวงอนั บังเกิดในลำไสใ หญน ้ันหายดีนกั ฯ อน่ึง เอาเจตมูลเพลิง พริกไทย ขิงแหง กระเทียม ลูกจันทน ดอกจันทน เอาเสมอภาค ทำเปนจุณ บดละลายนำ้ ผ้ึงรวงกนิ หนัก ๑ สลึง แกริดสีดวงอนั บังเกดิ ในลำไสใหญน น้ั หายดนี ัก ฯ อนึ่ง เอารากมะนาว รากมะตูม รากมะเด่ือปลอง สิ่งละสวน ชาพลู ๒ สวน ขิงแหง ดีปลี สะคาน เจตมูลเพลิง ส่ิงละ ๓ สวน พริกไทย ๔ สวน ตมใหกนิ แกร ิดสดี วงอนั บงั เกดิ ในลำไสใหญนนั้ หายดีนัก ฯ อน่ึง เอารากคาง รากพุดซอน รากกางปลาแดง รากสลอดน้ำ เปลือกแคแดง เอาเสมอภาคตมใหกิน แกริดสีดวงอนั บงั เกดิ ในลำไสใ หญน ้ันหายดีนัก ฯ อน่งึ เอาพรกิ ไทย ขงิ แหง ดปี ลี เจตมลู เพลงิ รากชาพลู สมอไทย สลดั ได เปลอื กสนั พรา นางแอ ขม้นิ ออย ไพล รากสมกุงท้ังสอง เอาเสอมภาค ทำเปนจุณบดละลายน้ำผึ้งรวงใหกินหนัก ๑ สลึง แกริดสีดวงอันบังเกิดใน ลำไสใ หญนั้นหายดีนัก ฯ 24
ตำราการแพทยแ ผนไทย ในศิลาจารกึ วัดพระเชตุพนวมิ ลมังคลาราม (วดั โพธ์)ิ เลม 3 ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย รดิ สดี วงบงั เกดิ ในลำไสน อย 25
ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทยชดุ ตำราภมู ปิ ญ ญาการแพทยแ ผนไทย ฉบับอนรุ กั ษ ริดสดี วงบังเกดิ ในลำไสน อ ย (ศาลามทุ ติ า) ๏ ปนุ ะจะปะรงั ลำดบั นีจ้ ะกลา วดวยนัย อันหน่ึงใหม วา ดวยลกั ษณะหฤศโรค อนั ชอ่ื วา อนั ตคณุ ะ กลาว คือโรครดิ สดี วง อนั บงั เกิดในลำไสนอยนนั้ เปนคำรบ ๙ มีอาการกระทำ ใหลงทองยงิ่ นกั อยูด ีๆ กล็ งไประคนดวยวาโยมกี ำลงั เมอ่ื ไปอจุ จาระน้นั ดจุ ผาย ลม มีเสยี งอันดงั บางทมี ีเสมหะ บางทีหาเสมหะมิได ใหห ิวโหยถอยกำลงั ย่งิ นัก ฯ ถาจะแก เอาลูกจนั ทน ดอกจนั ทน กานพลู เทยี นดำ เทียนขาว การบูร มหาหงิ คุ เอาเสมอ ภาค ทำเปนจณุ บดละลายนำ้ ผ้งึ รวงกินหนัก ๑ สลึง แกร ิดสีดวงอนั บงั เกดิ ในลำไสน อ ยนน้ั หาย ดนี ัก ฯ อนง่ึ เอากะทอื ไพล ขมนิ้ ออย อบเชย เจตมลู เพลิง สมลุ แวง ขา ตน ขมนิ้ เครอื สงิ่ ละสวน รากมะแวง ทั้งสอง สิ่งละ ๒ สวน ตรีกฏก ส่งิ ละ ๔ สวน ทำเปน จุณ บดละลายนำ้ รอ นกนิ หนัก ๑ สลึง แกริดสดี วงอันบงั เกิดในลำไสน อ ยนั้นหายดีนกั ฯ อนงึ่ เอาพริกไทย ผลมะกรดู บอระเพ็ด เกลือสมทุ ร เอาเสมอภาค เอาสุราเปน กระสายดองไว ๓ วัน จึงกิน แกร ิดสีดวงอันบังเกดิ ในลำไสนอ ยน้นั หายดนี กั ฯ อนึง่ เอาฝนุ จนี สวน ๑ ไพล หญา ยอนไฟ กระเทียม สิ่งละ ๒ สวน เปลือกมะกรูด เปลอื กมะง่ัว เปลือกกมุ ท้งั สอง เปลือกมะรุม เปลือกทองหลางใบมน ส่งิ ละ ๔ สวน แกน แสมทะเล ๕ สว น ทำเปน จณุ บดละลายน้ำมะง่ัว แทรกการบรู กินหนกั ๑ สลงึ แกริดสดี วงอันบงั เกดิ ในลำไสนอย นั้นหายดีนกั ฯ อน่งึ เอารากมะแวงทง้ั สอง ขมนิ้ เครือ ขาตน สมุลแวง อบเชย เจตมลู เพลิง กะทือ ไพล ขม้นิ ออย เอาเสมอภาค เอาขเ้ี หลก็ เลอื ด เค่ยี วเอานำ้ เปนกระสายตม ตามวธิ ไี วแลว จงึ เอาขาวเหนยี วดำ ๓ ทะนาน มาทำเปน ขาวหมากใหด แี ลว จงึ บบี เอาแตนำ้ ขาวหมาก มาเปนกระสายดองยาไว ๓ วนั จึงกิน แกริดสีดวงบงั เกดิ ในลำไสนอ ยน้นั หายดีนกั ฯ 26
ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย ตำราการแพทยแ ผนไทย ในศิลาจารกึ วัดพระเชตพุ นวิมลมงั คลาราม (วดั โพธิ)์ เลม 3 รดิ สีดวงบังเกิดในลำไสนอย (ศาลามุทิตา) ๏ ปุนะจะปะรงั ลำดับน้ีจะกลาวดวยนัยอันหน่งึ ใหม วา ดว ยลกั ษณะหฤศโรค อนั ช่อื วา อนั ตคณุ ะ กลาวคอื โรคริดสีดวงอันบังเกิดในลำไสนอยน้ันเปนคำรบ ๙ มีอาการกระทำใหลงทองย่ิงนัก อยูดีๆ ก็ลงไประคนดวยวาโย มกี ำลัง เมื่อไปอุจจาระนนั้ ดุจผายลม มีเสยี งอนั ดัง บางทีมีเสมหะ บางทีหาเสมหะมไิ ด ใหหิวโหยถอยกำลงั ยิ่งนกั ฯ ถา จะแก เอาลูกจันทน ดอกจนั ทน กานพลู เทยี นดำ เทียนขาว การบรู มหาหงิ คุ เอาเสมอภาค ทำเปนจุณ บดละลายนำ้ ผงึ้ รวงกินหนกั ๑ สลงึ แกร ิดสีดวง อันบังเกดิ ในลำไสนอ ยน้ันหายดนี กั ฯ อน่ึง เอากะทือ ไพล ขม้ินออย อบเชย เจตมูลเพลิง สมุลแวง ขาตน ขม้ินเครือ สิ่งละสวน รากมะแวง ท้ังสอง ส่ิงละ ๒ สวน ตรีกฏก สิ่งละ ๔ สวน ทำเปนจุณบดละลายน้ำรอนกินหนัก ๑ สลึง แกริดสีดวงอันบังเกิด ในลำไสนอ ยนั้นหายดนี กั ฯ อนึ่ง เอาพริกไทย ผลมะกรูด บอระเพ็ด เกลือสมุทร เอาเสมอภาค เอาสุราเปนกระสายดองไว ๓ วัน จึงกนิ แกร ดิ สดี วงอันบงั เกดิ ในลำไสนอยนั้นหายดนี กั ฯ อนง่ึ เอาฝนุ จนี สว น ๑ ไพล หญา ยอนไฟ กระเทยี ม สง่ิ ละ ๒ สว น เปลอื กมะกรูด เปลือกมะงว่ั เปลอื กกุม ท้ังสอง เปลือกมะรุม เปลือกทองหลางใบมน สิ่งละ ๔ สวน แกนแสมทะเล ๕ สวน ทำเปนจุณบดละลายน้ำมะงั่ว แทรกการบูร กนิ หนกั ๑ สลึง แกร ดิ สีดวงอันบงั เกดิ ในลำไสนอ ยน้นั หายดีนัก ฯ อน่ึง เอารากมะแวงท้ังสอง ขมิ้นเครือ ขาตน สมุลแวง อบเชย เจตมูลเพลิง กะทือ ไพล ขม้ินออย เอาเสมอภาค เอาข้ีเหล็กเลือด เคี่ยวเอาน้ำเปนกระสายตมตามวิธีไวแลว จึงเอาขาวเหนียวดำ ๓ ทะนาน มาทำ เปนขาวหมากใหดีแลว จึงบีบเอาแตน้ำขาวหมากมาเปนกระสายดองยาไว ๓ วัน จึงกินแกริดสีดวงบังเกิดใน ลำไสน อ ยนัน้ หายดนี กั ฯ 27
ชุดตำราภมู ปิ ญ ญาการแพทยแ ผนไทย ฉบบั อนรุ ักษํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย 28 ริดสีดวงบังเกดิ ในหัวเหนา และทอ งนอ ย
ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย ตำราการแพทยแผนไทย ในศิลาจารึกวัดพระเชตุพนวิมลมงั คลาราม (วัดโพธ์)ิ เลม 3 รดิ สีดวงบงั เกดิ ในหวั เหนาและทองนอย (ศาลามทุ ติ า) ๏ ปุนะจะปะรัง ลำดบั นี้จะกลา วดว ยนยั อันหนงึ่ ใหม วา ดวยลักษณะหฤศโรค อนั ช่ือวาตาระสกะ กลาว คอื โรคริดสีดวง อันบงั เกดิ ขนึ้ ในหวั เหนา แลทอ งนอยนัน้ เปนคำรบ ๑๐ มีอาการกระทำใหป วดทองนอ ยเปน กำลัง บางทใี หขัดปส สาวะ บางที ใหปส สาวะบอ ยๆ แลหยดยอ ยมิไดส ะดวก ใหแ สบรอ นในลำปสสาวะย่ิงนัก ฯ ถาจะแก เอาลกู จนั ทน ดอกจนั ทน เทยี นดำ เทยี นขาว เทียนสตั ตบษุ ย พรกิ ไทย ขงิ แหง ยาดำ สิ่งละสว น ดปี ลี ๒ สว น ทำเปน จุณบดละลายนำ้ ผงึ้ รวงกินหนัก ๑ สลึง แกร ิดสดี วง อันบังเกิดในหวั เหนาแลทอ งนอ ยน้นั หายดีนกั ฯ ขนานหน่ึง เอารากตาเสอื รากโคกกระสนุ รากมะรุม รากเจตมูลเพลิง พรกิ ไทย ขงิ แหง กระเทยี ม สิง่ ละสว น บกุ รอ ๒ สว น อตุ พิด ๓ สว น ดีปลี ๘ สวน ทำเปนจณุ บดละลายน้ำสมซา กินหนัก ๑ สลงึ แกร ิดสีดวงอนั บงั เกดิ แตหวั เหนา แล ทองนอยนน้ั หายดนี กั ฯ ขนานหนงึ่ เอาเบญจขเี้ หล็กปา รากโคกกระออม เปลือกตาเสอื เปลานำ้ เงนิ เปลารากเดียว เปลือกโมกมนั เบญจกลู สิ่งละสว น พรกิ ไทย ๘ สวน ทำเปน จณุ บด ละลายน้ำผ้ึงรวงกินหนกั ๑ สลงึ แกรดิ สีดวงอนั บงั เกดิ ในหวั เหนา แลทอ งนอยนนั้ หายดนี ัก ฯ ขนาน หนง่ึ เอารากมะเดอ่ื ปลอง รากหิงหาย รากเสนยี ด รากทองหลางใบมน ใบกะเม็ง เอาเสมอ ภาค ตมตามวธิ ใี หก นิ แกรดิ สีดวงอนั บังเกดิ ในหัวเหนาแลทอ งนอยนั้นหายดนี กั ฯ ขนานหนง่ึ เอาเปลือกงวิ้ เปลือกสำโรง รากมะเดือ่ ปลอง รากมะเด่ือดิน กะทอื ไพล แหวหมู เอาเสมอภาค ตม ตามวธิ ใี หก ิน แกร ดิ สีดวงอันบงั เกิดในหวั เหนาแลทอ ง นอ ยนัน้ หายดนี ัก ฯ ขนานหน่ึง เอารากหนาด รากขีเ้ หล็กปา เปลือกกนั เกรา เทพทาโร เบญจกลู ขาตน เปลา ท้ังสอง พริกไทย รากมะเดื่อดนิ เอาเสมอภาค ตม ตามวธิ ีใหกิน แกริดสดี วงอันบงั เกิดใน หัวเหนาแลทอ งนอ ยนนั้ หายดีนกั ฯ 29
ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทยชดุ ตำราภูมปิ ญญาการแพทยแผนไทย ฉบบั อนรุ กั ษ ริดสดี วงบงั เกิดในหัวเหนา และทองนอย (ศาลามทุ ิตา) ๏ ปุนะจะปะรัง ลำดับนี้จะกลาวดวยนัยอันหน่ึงใหม วาดวยลักษณะหฤศโรค อันชื่อวาตาระสกะ กลาวคือ โรคริดสีดวงอันบังเกิดข้ึนในหัวเหนาแลทองนอยนั้นเปนคำรบ ๑๐ มีอาการกระทำใหปวดทองนอย เปน กำลงั บางทใี หขดั ปสสาวะ บางทีใหป สสาวะบอยๆ แลหยดยอยมไิ ดสะดวก ใหแสบรอ นในลำปส สาวะยงิ่ นกั ฯ ถาจะแก เอาลกู จนั ทน ดอกจนั ทน เทียนดำ เทยี นขาว เทียนสัตตบุษย พรกิ ไทย ขิงแหง ยาดำ สิ่งละสว น ดีปลี ๒ สวน ทำเปนจุณบดละลายน้ำผ้ึงรวงกินหนัก ๑ สลึง แกริดสีดวงอันบังเกิดในหัวเหนาแลทองนอยนั้น หายดีนกั ฯ ขนานหนึ่ง เอารากตาเสือ รากโคกกระสุน รากมะรุม รากเจตมูลเพลิง พริกไทย ขิงแหง กระเทียม ส่งิ ละสวน บกุ รอ ๒ สวน อตุ พดิ ๓ สว น ดีปลี ๘ สว น ทำเปนจณุ บดละลายน้ำสมซากินหนัก ๑ สลึง แกริดสีดวง อนั บงั เกดิ แตหัวเหนาแลทอ งนอ ยนั้นหายดีนกั ฯ ขนานหนึ่ง เอาเบญจข้เี หล็กปา รากโคกกระออม เปลือกตาเสอื เปลานำ้ เงิน เปลา รากเดยี ว เปลือกโมกมนั เบญจกูล ส่ิงละสวน พริกไทย ๘ สวน ทำเปนจุณบดละลายน้ำผึ้งรวงกินหนัก ๑ สลึง แกริดสีดวงอันบังเกิด ในหวั เหนาแลทองนอ ยนัน้ หายดีนัก ฯ ขนานหนึ่ง เอารากมะเดื่อปลอง รากหิงหาย รากเสนียด รากทองหลางใบมน ใบกะเม็ง เอาเสมอภาค ตม ตามวธิ ใี หก ิน แกร ดิ สดี วงอันบังเกดิ ในหวั เหนาแลทอ งนอยนั้นหายดีนกั ฯ ขนานหนง่ึ เอาเปลือกงว้ิ เปลอื กสำโรง รากมะเดอ่ื ปลอง รากมะเด่อื ดนิ กะทอื ไพล แหวหมู เอาเสมอภาค ตม ตามวธิ ใี หกิน แกรดิ สีดวงอนั บงั เกดิ ในหวั เหนาแลทองนอยนน้ั หายดนี ัก ฯ ขนานหนึ่ง เอารากหนาด รากขี้เหล็กปา เปลือกกนั เกรา เทพทาโร เบญจกลู ขา ตน เปลาทัง้ สอง พรกิ ไทย รากมะเด่ือดิน เอาเสมอภาค ตมตามวธิ ใี หก ิน แกรดิ สดี วงอนั บงั เกดิ ในหวั เหนาแลทองนอยนน้ั หายดนี ัก ฯ 30
ตำราการแพทยแผนไทย ในศลิ าจารึกวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม (วดั โพธ์)ิ เลม 3 ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย รดิ สดี วงบงั เกดิ ในทางปสสาวะ 31
ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทยชดุ ตำราภูมปิ ญ ญาการแพทยแ ผนไทย ฉบับอนรุ ักษ ริดสดี วงบังเกิดในทางปส สาวะ (ศาลามทุ ติ า) ๏ ปนุ ะจะปะรงั ลำดับนจ้ี ะกลาว ดวยนัยอนั หนงึ่ ใหม วาดว ยลักษณะหฤศโรค อันช่ือ วา อคั นีโชต กลา วคอื โรคริดสดี วง อนั บงั เกิดในทางปสสาวะนั้น เปน คำรบ ๑๑ มีอาการกระทำใหป สสาวะนัน้ เปน โลหิตสดๆ ไหลออกมา ตามชองปสสาวะ บางทใี หน้ำปสสาวะเหลอื งดจุ น้ำขมนิ้ บางทใี หน ้ำปส สาวะออกมาเปน บุพโพเจอื ใหแ สบรอ นเปน กำลัง ฯ ถาจะแก เอารากสมกุง รากหางนกกะลงิ รากหญาคา รากกระพังโหม เอาเสมอภาค ตม ตามวธิ ใี หก ินแกริดสดี วง อนั บงั เกิดในทางปสสาวะนนั้ หาย ดนี ัก ฯ ขนานหนงึ่ เอาบกุ รอ ดปี ลี ขงิ แหง อตุ พิด กลอย กระดาดแดง ขอบชะนางขาว ลกู จันทน โกฐสอ โกฐเขมา กระวาน กานพลู เทียนดำ เทยี นขาว เทยี นเยาวพาณี สมลุ แวง กัญชา ส่ิงละสว น พรกิ ลอ น ๒ สว น ทำเปนจุณบดละลายนำ้ รอ นกินหนัก ๑ สลึง แกร ิดสดี วง อันบงั เกดิ ในทางปสสาวะนั้นหายดนี กั ฯ ขนานหนึง่ เอากระดาดแดง กระดาดขาว ขมน้ิ ออ ย รากสีหวด รากสม ปอ ย บกุ รอ แกนมะหาด รากมะขาม เปลอื กกระถนิ พิมาน ผกั แพว แดง ขา ขิงแหง ไพล สิง่ ละสว น ดีปลี ๒ สว น พริกไทย ๔ สวน ทำเปนจุณเอาสุราเปน กระ สายดองไว ๓ วนั จึงกิน แกร ิดสีดวง อนั บงั เกดิ ในทางปสสาวะนั้นหายดีนกั ฯ ขนานหนงึ่ เอา พริกไทย เจตมูลเพลิง กระทืบยอบ เอาเสมอภาค ทำเปนจณุ เอาสรุ าเปน กระสายดองไว ๓ วนั จึงกิน แกร ดิ สีดวง อนั บงั เกดิ ในทางปส สาวะนนั้ หายดีนัก ฯ ขนานหน่งึ เอาแกน ขี้เหล็ก รากโคกกระสนุ แกนสน เถาวัลยเ ปรียง ขิงแหง ขา ไพล ดีปลี พรกิ ไทย เปลอื กกนั เกรา เทยี นขาว โกฐน้ำเตา โกฐพุงปลา โกฐกระดกู เบยี้ ผเู ผา เอา เสมอภาค ทำเปน จณุ บดละลายนำ้ รอน แทรกการบูรกินหนกั ๑ สลึง แก รดิ สีดวง อันบงั เกดิ ในทางปสสาวะน้ัน หายดนี ัก ฯ 32
ํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย ตำราการแพทยแ ผนไทย ในศลิ าจารกึ วัดพระเชตพุ นวิมลมงั คลาราม (วดั โพธ)ิ์ เลม 3 ริดสดี วงบงั เกิดในทางปสสาวะ (ศาลามทุ ติ า) ๏ ปุนะจะปะรัง ลำดับน้ีจะกลาวดวยนัยอันหนึ่งใหม วาดวยลักษณะหฤศโรค อันช่ือวาอัคนีโชต กลาวคือ โรคริดสีดวงอันบังเกิดในทางปสสาวะนั้นเปนคำรบ ๑๑ มีอาการกระทำใหปสสาวะน้ันเปนโลหิตสดๆ ไหลออกมา ตามชองปสสาวะ บางทีใหน้ำปสสาวะเหลืองดุจน้ำขมิ้น บางทีใหน้ำปสสาวะออกมาเปนบุพโพเจือ ใหแสบรอน เปน กำลงั ฯ ถาจะแก เอารากสมกุง รากหางนกกะลิง รากหญาคา รากกระพังโหม เอาเสมอภาค ตมตามวิธีใหกิน แกริดสดี วงอันบงั เกดิ ในทางปสสาวะน้นั หายดนี กั ฯ ขนานหน่ึง เอาบกุ รอ ดปี ลี ขงิ แหง อตุ พดิ กลอย กระดาดแดง ขอบชะนางขาว ลูกจนั ทน โกฐสอ โกฐเขมา กระวาน กานพลู เทียนดำ เทียนขาว เทียนเยาวพาณี สมุลแวง กัญชา สิ่งละสวน พริกลอน ๒ สวน ทำเปนจุณ บดละลายน้ำรอนกนิ หนกั ๑ สลงึ แกริดสดี วงอนั บังเกดิ ในทางปส สาวะน้นั หายดนี ัก ฯ ขนานหน่ึง เอากระดาดแดง กระดาดขาว ขม้ินออย รากสีหวด รากสมปอย บุกรอ แกนมะหาด รากมะขาม เปลือกกระถนิ พิมาน ผักแพวแดง ขา ขิงแหง ไพล ส่งิ ละสว น ดปี ลี ๒ สว น พรกิ ไทย ๔ สว น ทำเปน จณุ เอาสุราเปนกระสายดองไว ๓ วนั จึงกิน แกร ดิ สดี วง อันบงั เกดิ ในทางปส สาวะนน้ั หายดีนัก ฯ ขนานหน่ึง เอาพริกไทย เจตมูลเพลิง กระทืบยอบ เอาเสมอภาค ทำเปนจุณเอาสุราเปนกระสายดองไว ๓ วนั จึงกินแกร ดิ สีดวงอนั บงั เกดิ ในทางปสสาวะนน้ั หายดนี ัก ฯ ขนานหน่ึง เอาแกนขี้เหล็ก รากโคกกระสุน แกนสน เถาวัลยเปรียง ขิงแหง ขา ไพล ดีปลี พริกไทย เปลือกกันเกรา เทยี นขาว โกฐน้ำเตา โกฐพงุ ปลา โกฐกระดูก เบีย้ ผูเผา เอาเสมอภาค ทำเปน จุณบดละลายน้ำรอ น แทรกการบูร กนิ หนกั ๑ สลึง แกร ดิ สดี วงอนั บงั เกิดในทางปสสาวะน้นั หายดนี ัก ฯ 33
ชุดตำราภมู ิปญ ญาการแพทยแผนไทย ฉบบั อนุรกั ษํสา ันก ุ้คมครองภู ิม ัปญญาการแพทย์แผนไทย 34 รดิ สดี วงบงั เกดิ ในสนั หลงั
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
- 141
- 142
- 143
- 144
- 145
- 146
- 147
- 148
- 149
- 150
- 151
- 152
- 153
- 154
- 155
- 156
- 157
- 158
- 159
- 160
- 161
- 162
- 163
- 164
- 165
- 166
- 167
- 168
- 169
- 170
- 171
- 172
- 173
- 174
- 175
- 176
- 177
- 178
- 179
- 180
- 181
- 182
- 183
- 184
- 185
- 186
- 187
- 188
- 189
- 190
- 191
- 192
- 193
- 194
- 195
- 196
- 197
- 198
- 199
- 200
- 201
- 202
- 203
- 204
- 205
- 206
- 207
- 208
- 209
- 210
- 211
- 212
- 213
- 214
- 215
- 216
- 217
- 218
- 219
- 220
- 221
- 222
- 223
- 224
- 225
- 226
- 227
- 228
- 229
- 230
- 231
- 232
- 233
- 234
- 235
- 236
- 237
- 238
- 239
- 240
- 241
- 242
- 243
- 244
- 245
- 246
- 247
- 248
- 249
- 250
- 251
- 252
- 253
- 254
- 255
- 256
- 257
- 258
- 259
- 260
- 261
- 262
- 263
- 264
- 265
- 266
- 267
- 268
- 269
- 270
- 271
- 272
- 273
- 274
- 275
- 276
- 277
- 278
- 279
- 280
- 281
- 282
- 283
- 284
- 285
- 286
- 287
- 288
- 289
- 290
- 291
- 292
- 293
- 294
- 295
- 296
- 297
- 298
- 299
- 300
- 301
- 302
- 303
- 304
- 305
- 306
- 307
- 308
- 309
- 310
- 311
- 312
- 313
- 314
- 315
- 316
- 317
- 318
- 319
- 320
- 321
- 322
- 323
- 324
- 325
- 326
- 327
- 328
- 329
- 330
- 331
- 332
- 333
- 334
- 335
- 336
- 337
- 338
- 339
- 340
- 341
- 342
- 343
- 344
- 345
- 346
- 347
- 348
- 349
- 350
- 351
- 352
- 353
- 354
- 355
- 356
- 357
- 358
- 359
- 360
- 361
- 362
- 363
- 364
- 365
- 366
- 367
- 368
- 369
- 370
- 371
- 372
- 373
- 374
- 375
- 376
- 377
- 378
- 379
- 380
- 381
- 382
- 383
- 384
- 385
- 386
- 387
- 388
- 389
- 390
- 391
- 392
- 393
- 394
- 395
- 396
- 397
- 398
- 399
- 400
- 401
- 402
- 403
- 404
- 405
- 406
- 407
- 408
- 409
- 410
- 411
- 412
- 413
- 414
- 415
- 416
- 417
- 418
- 419
- 420
- 421
- 422
- 423
- 424
- 425
- 426
- 427
- 428
- 429
- 430
- 431
- 432