อิทธิพลของเทศกาลและพิธีกรรมทางพระพุทธศาสนา ต่อพิธีงานศพ

อทิ ธพิ ลของเทศกำลและพธิ กี รรมพระพทุ ธศำสนำ พธิ กี รรมงำนศพ ตำบลบำ้ นชบ อำเภอสงั ขะ จงั หวดั สุรนิ ทร ์ โดย พระวโิ รจน์ สุจติ โฺ ต./ เอยี่ มคำ นิสติ ปี ๒ สำขำวชิ ำพระพทุ ธศำสนำ รหสั ๖๔๐๙๕๐๑๐๓๔ มหำวทิ ยำลยั มหำจฬุ ำลงกรณรำชวทิ ยำลยั

คำนำ พธิ ีกรรมงานศพ เป็นพิธีกรรมท่ีจดั เพ่ือบาเพญ็ กศุ ลใหแ้ ก่ผทู้ ่ีเสยี ชีวิต อีกทงั้ ยงั เป็นการระลกึ ถึงคณุ ความดีของผทู้ ่ีลว่ งลบั ไปแลว้ ตลอดจนถึง การแสดงความกตญั ญกู ตเวทีของลกู หลานเครอื ญาติ พธิ ีกรรมงานศพ จงึ เป็นพธิ ีกรรมอยา่ งหน่งึ ในพระพทุ ธศาสนา และรกั ษาประเพณีชมุ มชนท่ีปฏิบตั ิสบื ตอ่ กนั มาตงั้ แตบ่ รรพบรุ ุษ

สำรบญั หน้ำ เรอื่ ง คำนำ ควำมหมำยและควำมเป็ นมำของพธิ กี รรมงำนศพ อทิ ธพิ ลดำ้ นควำมเชอื่ และจติ ใจ อทิ ธพิ ลดำ้ นวฒั นธรรมและประเพณี อทิ ธพิ ลดำ้ นกำรปกครอง อทิ ธพิ ลดำ้ นเศรษฐกจิ อทิ ธพิ ลดำ้ นกำรศกึ ษำ เกรด็ ควำมรใู ้ นงำนพธิ ศี พ

ควำมหมำยและควำมเป็ นมำของพธิ กี รรมงำนศพ “พิธีงานศพของชาวพทุ ธ” เป็นพิธีกรรมท่ชี าวไทยพทุ ธรูจ้ กั และคนุ้ เคยกนั อย่างดีเพราะเป็น พิธีกรรมเก่ียวกบั ผทู้ ่เี สยี ชีวติ น่นั เป็นเพราะคนไทยพทุ ธนนั้ มคี ตคิ วามเช่ือเรอ่ื งเก่ียวกบั “ความตาย” ตามคา สอนในพระพทุ ธศาสนาท่วี า่ มนษุ ยน์ นั้ ประกอบดว้ ย 2 สว่ นดว้ ยกนั กค็ ือ “รูป” และ “จิต” ถงึ แมว้ า่ รา่ งกายจะ แตกดบั ไปแลว้ แตจ่ ิตกย็ งั คงวนเวยี นไปตามผลกรรมท่เี คยกระทาเม่อื ครงั้ มีชีวิตอยนู่ ่ันเองคะ่ นอกจากนนั้ ก็ยงั มีความเช่ือเก่ียวกบั การเวยี นวา่ ยตายเกิดอีกดว้ ยวา่ เม่อื ใดท่เี สียชีวติ ลงก็จะตอ้ งมีอีกโลกหน่ึงหรอื อกี ภพภมู ิ หน่งึ ท่เี ราตอ้ งเดนิ ทางตอ่ ไป ดงั นนั้ ครอบครวั และญาติจงึ ตอ้ งจดั พิธีงานศพสาหรบั ทาบุญอทุ ศิ สว่ นบญุ กศุ ล ใหแ้ ก่ผลู้ ว่ งลบั เพ่ือท่วี า่ ผลู้ ว่ งลบั จะไดเ้ ดินทางไปสสู่ คุ ติภมู ิหรอื ภพภมู ิท่ีดแี ทนการเกิดในทคุ ติภมู ิหรอื เป็นสตั ว์ เดรจั ฉาน ประกอบกบั การจดั พิธีงานศพของชาวพทุ ธหลายวนั เป็นอีกหนทางหนง่ึ ท่ชี ว่ ยประคบั ประคองและ เยียวยาความรูส้ กึ ของญาตมิ ติ รท่ยี งั มชี ีวติ อย่นู นั้ ไดผ้ ่อนคลายความโศกเศรา้ จากการสูญเสยี บคุ คลอนั เป็นท่ี รกั ลงไดบ้ า้ ง และช่วยใหต้ ระหนกั ถงึ สจั ธรรมของชีวิตท่ไี มแ่ นน่ อนไดอ้ ีกดว้ ย

ขนั้ ตอนของพธิ ศี พ 1. การชาระล้างร่างกายศพ ถือเป็นขนั้ ตอนแรกกอ่ นการนาศพไปประกอบพธิ ี ผเู้ ก่ียวขอ้ งหรอื ญาติของผลู้ ว่ งลบั จะตอ้ งชาระลา้ งรา่ งกายของศพดว้ ยนา้ สะอาด ดว้ ย ความเช่ือท่ีวา่ นา้ สะอาดจะสามารถพาดวงวญิ ญาณของผลู้ ว่ งลบั ไปสภู่ พ ภมู ิท่ีดี ดว้ ยความสะอาดและบรสิ ทุ ธิ์

ขน้ั ตอนของพธิ ศี พ 2. การหวผี ม-แต่งกายใหก้ ับศพ ขนั้ ตอนตอ่ มาก็คือ การหวีผมใหก้ บั ผลู้ ว่ งลบั ซ่ึงมีความหมาย แตกตา่ งกนั ออกไปในการหวีแตล่ ะครงั้ โดยครงั้ แรกใหห้ วีจากหนา้ ไป หลงั ซง่ึ แสดงออกถงึ การระลกึ ถงึ อดีตและคณุ งามความดีของผูล้ ว่ งลบั ตงั้ แตแ่ รกเกิดจนกระท่งั จากโลกนีไ้ ป ครงั้ ตอ่ มาใหห้ วีจากหลงั ไปหนา้ ดว้ ยความเช่ือวา่ จะสามารถ กาหนดจดุ หมายของผลู้ ว่ งลบั ท่ีกาลงั จะเดนิ ทางไปได้ และ เม่ือหวีเสรจ็ แลว้ ใหผ้ หู้ วีหกั หวีออกเป็น 2 ทอ่ น พรอ้ มกลา่ ววา่ อนจิ จงั ทกุ ขงั อนตั ตา แลว้ ใหโ้ ยนหวีนนั้ ทงิ้ เสยี

ขน้ั ตอนของพธิ ศี พ 3. การรดนา้ ศพ การรดนา้ ศพถือเป็นพธิ ีแรกท่ีเกิดขนึ้ ในพิธีศพ เพ่ือเป็นการแสดงความเคารพและไวอ้ าลยั ผลู้ ว่ งลบั เป็นครงั้ สดุ ทา้ ยของผคู้ นท่ีเก่ียวขอ้ ง และเพ่ือเป็นการขออโหสิกรรมจากความลว่ งเกินต่างๆ ตอ่ ผลู้ ว่ งลบั ในช่วงท่ียงั มีชีวติ อยู่ โดยนา้ ท่ีใชอ้ าบศพนนั้ จะตอ้ งเป็นนา้ มนตผ์ สมนา้ สะอาดหรอื นา้ อบ ซ่ึงมกั จะโรยตกแตง่ ดว้ ยดอกไมห้ อม โดยผทู้ ่ีมาเคารพศพจะตกั นา้ รดลงบนมือขา้ งหนง่ึ ของผลู้ ว่ งลบั พรอ้ มกลา่ วคา อาลยั , คาระลกึ ถงึ , คาอโหสกิ รรมตา่ งๆ ขณะท่ีรดนา้ ลงไป จากนนั้ ผจู้ ดั พิธีศพ ก็จะทาการบรรจผุ ู้ ลว่ งลบั ใสโ่ ลงเพ่ือทาพิธีสวดศพตอ่ ไป

ขน้ั ตอนของพธิ ศี พ 4. การสวดศพ การสวดศพ เรยี กเป็นภาษาทางการว่า พิธีสวด อภิธรรม เป็นพิธีท่ีจดั ขนึ้ โดยมีจดุ มงุ่ หมายแสดงใหเ้ หน็ ถึง ความจรงิ และสจั ธรรมของชีวติ มนษุ ย์ และเป็นการระลึกถงึ คณุ ความดขี องผลู้ ว่ งลบั เป็นครงั้ สดุ ทา้ ย โดยผจู้ ดั พิธีจะ นิมนตพ์ ระเพ่ือมาสวดบทอภิธรรม อนั มีความหมาย เก่ียวกบั สจั ธรรมของชีวิตใหก้ บั ผลู้ ว่ งลบั และเพ่ือใหผ้ ทู้ ่ี เก่ียวขอ้ งกบั ผลู้ ว่ งลบั เกิดความเขา้ ใจถ่องแทข้ องสงั ขาร และความไมเ่ ท่ียง ไม่จีรงั ย่งั ยืนของสรรพส่งิ โดยระยะเวลาในการสวดอภิธรรม ขนึ้ อยกู่ บั ความประสงคข์ องผจู้ ดั งานวา่ จะจดั ก่ีวนั ซง่ึ ส่วนใหญ่มกั จะ อยทู่ ่ี 3 วนั 5 วนั และ 7 วนั

ขนั้ ตอนของพธิ ศี พ 5. การฌาปนกจิ พิธีนีจ้ ะอยใู่ นชว่ งทา้ ยสดุ ของพิธีศพและเป็น ขนั้ ตอนท่ีสาคญั ท่ีสดุ หากจดั พธิ ีศพ 7 วนั พิธีฌาปนกิจจะ เกิดขนึ้ ในวนั ท่ี 7 เป็นพธิ ีท่ีแสดงใหเ้ ห็นถงึ ความเป็นไปของ ชีวติ อยา่ งแทจ้ รงิ โดยจะเป็นวนั สดุ ทา้ ยท่ีรา่ งของผลู้ ว่ งลบั จะเขา้ สเู่ ชิงตะกอน ทงั้ นีม้ คี วามเช่ือวา่ วนั ท่ีไมค่ วรทาพธิ ีฌาปนกจิ นนั้ ไดแ้ ก่ วนั พระ, วนั องั คารและวนั เกา้ กอง (คือวนั ท่ีคน โบราณกาหนดไวว้ า่ เป็นวนั ไมม่ งคล)

อทิ ธพิ ลดำ้ นควำมเชอื่ และจติ ใจ • ชาวพทุ ธในเขตตาบลบา้ นชบ ตาบลสงั ขะ จงั หวดั สรุ นิ ทร์ มีความเช่ือวา่ ผทู้ ่ีเสียชีวติ ไปแลว้ ยงั ตอ้ งไปเกิดอีก จงึ มี การจดั งานบาเพญ็ กศุ ลศเพ่ือตงั้ จิตอทุ ิศสว่ นบญุ ใหแ้ ก่ ผทู้ ่ีเสียชีวติ ไปสสู่ คุ ตปิ รโลกเบือ้ งหนา้ • ลกู หลานมีความสบายใจ เม่ือไดแ้ สดงความกตญั ญู กตเวทีตอ่ บพุ การี • ญาตพิ ่ีนอ้ งไดร้ ว่ มแสดงความรกั ความอาลยั เป็นครงั้ สดุ ทา้ ย

ดำ้ นวฒั นธรรมและประเพณี มีการเรยี นรูแ้ ละถ่ายทอดพิธีกรรมงานศพจากผนู้ าชมุ ชน นกั ปราชญช์ มุ ชน และ อาจารยศ์ าสนาพิธีผสู้ งู อายใุ นชมุ ชน โดยมีวดั และ โรงเรยี นเป็นศนู ยร์ วมภมู ปิ ัญญาเหลา่ นนั้

ดำ้ นกำรปกครอง พธิ ีกรรมงานศพมีการทางานอยา่ งเป็นระบบ มีขนั้ ตอนของลาดบั พิธีกรรม ตงั้ แตต่ งั้ บาเพ็ญกศุ ลศพจนถงึ การฌาปนกิจศพ ในระหวา่ งการประกอบพิธีกรรมจะมี ผนู้ าชมุ ชนเป็นผชู้ ีแ้ จงแนะนาและรวบรวมชาวบา้ นในการชว่ ยงานและมารว่ มพิธี สว่ น ใหญ่เป็นคนในชมุ ชนหมบู่ า้ นนนั้ ๆ งดเคร่อื งด่ืมท่ีมแี อกอฮอลท์ กุ ชนดิ ตลอดชว่ งเวลาท่ีจดั งานศพ มีการประสานงานจากหนว่ ยปอ้ งกนั โรคจากโรงพยาบาลสงั ขะ อสม.ประจาหมบู่ า้ นใน การตงั้ จดุ บรกิ ารแอลกอฮอลลล์ า้ งมือ และ วดั อณุ หภมู ิรา่ งกายกอ่ นท่ีจะเขา้ ไปรว่ มงาน ศพ มีการขออนญุ าตใชเ้ สยี งกบั สถานีตารวจภธู รอาเภอสงั ขะ

ดำ้ นเศรษฐกจิ • มีการจา้ งงานระหวา่ งลกู หลานเครอื ญาตขิ อง ผตู้ าย กบั อาจารยศ์ าสนพิธี คณะสปั เหรอ่ คณะ สาวพรหมจารี เครอ่ื งขยายเสียง คณะแม่ครวั • มีการซือ้ วสั ดอุ กุ รณเ์ ครอ่ื งครวั เพ่ือจดั ทาชดุ เชิง บาตรเพ่ือถวายพระชกั บงั สกุ ลุ • การจดั เตรยี มผา้ บงั สกุ ลุ และผา้ ไตรจีวร เพ่ือ ถวายพระสงฆใ์ นชว่ งฌาปนกิจศพ

ดำ้ นเศรษฐกจิ (ตอ่ ) • การซอื้ ขายปู เทียน ดอกไมส้ ด ใบไมป้ ระดบั และ จดั ผา้ มา่ นประดบั เพ่อื ประกอบเป็นจิตตกาธานหนา้ เมรุในชว่ งพธิ ีฌาปนกิจศพ • กองทนุ ฌาปนกิจศพประจาหมบู่ า้ นมีการหมนุ เวยี นและ เพม่ิ พนู เพ่มิ มากขนึ้

ดำ้ นกำรศกึ ษำ • มีการศกึ ษาเรยี นรูป้ ระเพณีการจดั งานศพของชมุ ชน ในเขตอาเภอสงั ขะ จงั หวดั สรุ นิ ทร์ โดยผา่ นการแสดงออกของผนู้ าหมบู่ า้ น นกั ปราชญ์ ชมุ ชน และอาจารยศ์ าสนพิธีในการจดั ลาดบั พธิ ีการในแตล่ ะช่วงตาม ความเช่ือและคตินิยมของคนในชมุ ชน ใหเ้ ด็กเยาวชนไดเ้ รยี นรูด้ ว้ ยการ ฟังทางหจู ากการประชาสมั พนั ธ์ การดดู ว้ ยสายตาจากพิธีกรรม ตามลาดบั

เอกสำรอำ้ งองิ • https://nippangift.com/thai-funeral-ceremony/ • https://www.wreathmala.com/%E0%B8%9E%E0%B8%B4%E0%B8%98%E0%B8%B5%E0%B8%A8%E0%B8%9E-%E 0%B8%8A%E0%B8%B2%E0%B8%A7%E0%B8%9E%E0%B8%B8%E0%B8%97%E0%B8%98/