ใบความรู้วิทย์บทที่ 1 ระบบร่างกาย Full PDF

5 59

7

ระบบภมู คิ ้มุ กัน (Immune system) คอื ระบบทคี่ อยปกปอ้ งร่างกายของเราจากส่งิ แปลกปลอมต่างๆ ทอี่ าจเขา้ มา ทาอันตรายร่างกายเราได้ เช่น เช้ือโรคชนิดตา่ งๆ ได้แก่ แบคทีเรยี ไวรสั เชอื้ รา รวมถึง สิ่งแปลกปลอมอ่ืน ๆ เช่น เซลล์ที่กาลังเจริญเติบโตไปเป็นมะเร็ง สารก่อภูมิแพ้ ฯลฯ ซึง่ ส่ิงเหล่านีม้ คี ุณสมบตั เิ ปน็ สงิ่ แปลกปลอมต่อรา่ งกาย เรยี กว่า แอนตเิ จน

65 เกิดจากรา่ งกายถูกกระตนุ้ จากแอนตเิ จนตา่ ง ๆ ทเ่ี ขา้ มา แลว้ มกี ารสรา้ งแอนตบิ อดี ออกมาตอ่ ส้กู บั แอนตเิ จน เป็นการกระตนุ้ ให้ร่างกายสรา้ งภมู คิ มุ้ กนั ขน้ึ มา เพื่อป้องกนั อนั ตรายใหแ้ ก่รา่ งกายและตอ่ สเู้ ชอื้ โรค เช่น การฉดี วคั ซนี หรือทอกซอยด์

65 วคั ซนี (vaccine) มกั ประกอบด้วยแอนตเิ จนท่ี ถูกทาใหเ้ ปลยี่ นแปลงไป หรือแอนติเจนทม่ี ฤี ทธิไ์ มร่ นุ แรง เหมือนแอนตเิ จนปกติ จึงมผี ลใหเ้ กดิ การตอบสนองตอ่ แอนตเิ จนทไี่ ม่เกดิ โรคขึ้นมา ทอกซอยด์ (toxoid) คอื วัคซีนทผี่ ลติ ขึ้นโดย การนาพิษของเชื้อโรคมาทาให้หมดฤทธ์ิไป แต่ยังสามารถ กระตุ้นภูมิคุ้มกันได้ ใช้สาหรับโรคติดเช้ือท่ีเกิดจากพิษของ เชื้อ เช่น โรคคอตีบ และโรคบาดทะยัก (ไม่ได้เกิดจากตัว แบคทเี รยี โดยตรง)

65 ไม่มอี าการแพ้ ภมู คิ ุ้มกนั จะเกดิ ชา้ ต้องรอให้ รา่ งกายตอบสนองตอ่ วคั ซนี

65 เปน็ แอนตบิ อดที ่ีระบบภูมคิ มุ้ กันของร่างกายไม่ได้สรา้ งขนึ้ มาเอง แตไ่ ด้ รับมาจากแหล่งอน่ื ทาหนา้ ที่เปน็ ภมู คิ มุ้ กันเชื้อโรคในร่างกายชว่ั คราวจะเรียกว่า ภูมิคุ้มกันรับมา ซ่ึงภูมิคุ้มกันแบบนี้จะช่วยป้องกันเพียงชั่วระยะส้ัน ๆ เท่าน้ัน เพราะรา่ งกายไม่ไดส้ ร้างเอง

65 โรคบางชนดิ ซึ่งไมใ่ ช่โรคระบาด จึงไมม่ วี คั ซีนป้องกนั ไวล้ ่วงหนา้ เช่น โรคพิษสุนัขบ้า เป็นต้น หรอื การได้รบั พษิ จากสัตวต์ า่ ง ๆ ซึ่งจาเปน็ จะตอ้ งฉีดแอนติบอดเี พื่อเป็นการ ปอ้ งกนั ร่างกายทนั ที ซ่งึ แอนตบิ อดที ี่ฉดี เข้าส่รู า่ งกายจะเรยี กว่า เซรุ่ม (Serum)

65 เซรุม่ (Serum) คอื ภมู ิคุ้มกนั โรคที่ ฉดี เข้ารา่ งกายแลว้ สามารถนาไปใชร้ ักษาโรคได้ ทันที เพราะเซรุ่มเปน็ แอนตบิ อดที สี่ ัตวส์ รา้ งขนึ้ เซรมุ่ อาจทาได้โดยฉดี เชอ้ื โรคท่อี อ่ นฤทธิล์ ง แลว้ เขา้ ไปในมา้ หรอื กระตา่ ย เมอ่ื มา้ หรอื กระตา่ ย สรา้ งแอนตบิ อดขี ้ึนในเลอื ด เราจงึ ดดู เลอื ดมา้ หรอื กระตา่ ยทเี่ ปน็ นา้ ใส ๆ ซง่ึ มแี อนตบิ อดอี ยู่ นามาฉดี ใหก้ บั ผ้ปู ว่ ย

65

65

65

65 รา่ งกายของผปู้ ่วยจะได้รบั แอนติบอดี และเกิดภูมิคุ้มกนั ทนั ที ผปู้ ่วยอาจเกิดอาการแพ้ เซรุม่ ท่ไี ดจ้ ากสัตว์

65 เป็นระบบลาเลียงสารต่าง ๆ ให้กลับเข้า สู่เส้นเลือด ส่วนประกอบของน้าเหลือง คล้ายกับในเลือดแต่ไม่มีเม็ดเลือดแดง เป็นของ เหลวที่ซึมผ่านผนังเส้นเลือด ฝอยออกมาอยู่ระหว่างเซลล์หรือรอบ ๆ เซลล์ เพ่ือหล่อเลี้ยงเซลล์ ในน้าเหลือง จะมีโปรตีนโมเลกุลเล็ก เช่น อัลบูมิน และสารท่ีมีโมเลกุลเล็ก ๆ เช่น ก๊าซ น้า นา้ ตาลกลูโคส

65

65 ตอ่ มนา้ เหลือง จะมีท่อน้าเหลืองเข้าและท่อน้าเหลืองออกภายในเต็มไปด้วย ต่อมทอนซิล เม็ดเลือดขาวชนิดลิมโฟไซต์ ต่อมน้าเหลืองจะทาหน้าท่ีกรอง น้าเหลืองให้สะอาดทาลายแบคทีเรีย ภายในต่อมทอนซิลจะมีลิมโฟไซต์ทาลายจุลินทรีย์ที่ผ่านมาใน อากาศไม่ใหเ้ ข้าสหู่ ลอดอาหารและกล่องเสยี ง มา้ ม เป็นอวยั วะนา้ เหลอื งทใี่ หญท่ ส่ี ดุ มีเสน้ เลือดมาเลี้ยงมากมายไมม่ ี ท่อนา้ เหลือง ภายในจะมีลมิ โฟไซตอ์ ยู่จานวนมาก ตอ่ มไทมัส เป็นต่อมไร้ท่ออยู่ตรงทรวงอกรอบเส้นเลือดใหญ่ของหัวใจ ทาหนา้ ท่ีสร้างเซลล์เมด็ เลอื ดขาวชนิดลมิ โฟไซต์ (T cells)

65 ระบบเลอื ด ABO หมูเ่ ลอื ดระบบ ABO แบ่งเลอื ดออกเปน็ 4 หมู่ โดยพจิ ารณาจาก แอนติเจนท่ีผิวเม็ดเลอื ดแดง และแอนตบิ อดีในน้าเลอื ด ดงั ภาพ หมเู่ ลอื ด แอนติเจนบนเยอ่ื ห้มุ แอนติบอดีในนา้ เลือด เซลล์เมด็ เลือดแดง A B B A A AB B ไมม่ ีแอนตบิ อดี O A และ B A และ B ไม่มีแอนติเจน

65 “เลือดของผใู้ ห้ตอ้ งไมม่ ีแอนติเจนตรงกบั แอนติบอดขี องผู้รบั ” เพราะหากเลือดของผใู้ หม้ แี อนตเิ จนชนิดเดยี วกนั กบั แอนติบอดขี องผรู้ ับ จะทาใหเ้ ลอื ด เกดิ การตกตะกอน เช่น ผูใ้ ห้มเี ลอื ดหมู่ A ส่วนผรู้ ับมเี ลอื ดหมู่ O จะเกิดการตกตะกอน