Сарғайған дәптерде сыр бар (3)

Нусшбек соз алып, Тэкеце арнау окыды: ) Емес бул ая касты бузылатын, А\"4. Кейбфеудей куГйп-жанып кызынатын. Карамаган сиякты боп журедд 4 Эйелдерге озше кызыгатын. Елу жас жастыкты басынады, 8 Берекесш бшдфтпей кашырады. «Ерлер бар елу деген ер жасы» - деп, 'А Шыркатып журетугын гашык энд1. Ондайлар алпысына дейш огып-бугып, V Бэрш алып калуга асыгады. 5 Болмаса елу деген кырык емес, 2 Талайларды касыннан кашырады. Ал, Тэке, елу жасын кутты болсын, Елу б1рд1Ц бхр бет! ашылады. Кудайым кайынатаннын (Кенен) жолыы берсш, 74 Токсаньщ турган шыгар госып эл1, - дета. Ф Кезек Кецесбекке де жетп. Ол меш кайбф ондырушы ед1. 3 Токе! Кыз едщ бгр кездерде шию кара, * Топ пшнде сойлеупп ец жеке дара. Бул кунде эжептеуф ©згершсщ, <8 Обалыца калды-ау деймш «сэры бала», § взгеден Торткен болып дараландын., N 1 Журегше талайлардьщ жара салдьщ. 0згем1зд1 унатпай дэмеленген, Жет1м бала Тасыганды калап алдьщ. \\ Сонда кеттщ каксатып бэрш13Д1, г Тапкандай-ак емдеуге дэрщпдг ■. Сонда ташсан пайданыз осы болса, Былшитып бузыпты гой СЭНП-ПЗД1. Сойтш тиген жарыцыз аман болсын,

Сала бергш булбулдай энп-цздн 0 Жасын берсш Кенен ата экецнщ, 01пн берсш Кулэш сынды тэтецнщ. ГО Аруагы колдасын Абай, Жамбыл бабацныц. С? Сэкен аган, кущретп Дина ананнын. > Елу жаска тагы елуд1 косып ал, а Берер1 болса омфдщ ч Одан да зорын тосып ал, * Мугалшде байлык жок, §* Подаркага осыны ал, - деп окып, жазганын Колыма бергенде кулмегеи ел жок. Аяк жагын дурыстапсын гой эйтеуф деп жаткандар да 3 болды. Сол кездеп бпдщ катарларымыздьщ арасында !*• астары терец, салмагы да зш батпан осындай астарлы эзгп- калжындар коп болушы едт Казф мундай создерд1 тусшетшдер азайып кеткендей, 75 Т1ПТ1, соз котере алмай, тобелесш те калуы <^) мумкш. Бф созбен жецщ, б!р созден женшетш, соз кадфш багалайтындар бфер акын-жазушылар, о онер адамдары арасында болмаса, кешнп жастар арасында жоктыц касы. Сонгы кездер1 сахнадан, ' теледидардан «Кошл ашар», «0зш элемЬ>, * «Жайдарман» сиякты багдарламалардыкор1п, ^ г*казактыц эзш-калжындарыныц кайта ерлейтшше N. СбШМДШШ. Аллага шукфшшпс. Тасыган бул жылдары 5 унем1 осумеи болды. 1982 жылы оныц гылыми- техникалык жумыстардагы тэжщибеа мен / О1/> уйымдастырушылык кабылетш ескере отырып Казак ССР-ы УКК-гпц баскармасы оны УКК 1 1 баскармасы 3 белшшщ алгаш басшысыныц орын- 3 басары, одан кеГпн басшысы етш тагайындады. ^ ^

ь Бул жерде ол 1985 жылга дешн кызмет етш, осы жылдыц мамыр айында Республикалык «Достык» 1Дп когамы торайымыньщ (Б. Арыстанбекова) орынбасары болып 1987 жылга дешн ецбек 48 етт1. Алайда, турган жершхз Алматыга жакын болгандыктан мекен-жайымызды езгертпедж. § Эскери кызметтеплер зейнетке ерте шыгады $ гой. Соган байланысты 52 жасында оны кетфмек 1 болды. «Достык» когамындагы жумысы ез!не катты унап ед1. Киналып журдд эл1 де кызмет ете V берпс1 келдь § СССР жэне КазССР УКК-нщ уйгаруымен 7 медальмен, Курмет грамоталарымен багы да §1 баска белгшермен марапапалган подполковник. Бфеуден «оздым» деп апшымай, бфеуден «калдым» деп шапшымай, ел плш-алтын кешш 76 санаган Тасыганныц евддп омф1 агайын-туыс, жекжат-журат, дос-жарандардьщ ортасында епк Алыс-жакын агайындардын хал-жагдайларын бшп, кемек беруд! естен шыгармайтын. 1 лN 3

0М1РДЩ МЭШ ДЕ, С0Н1 ДЕ - БАЛА г Ерльзайыптылардьщ бакытыньщ бф1 бала- I лы болу. Сэби шей мурнына келш, пыс-пыс етш уйыктап жатканын кергенде вне бойьщ шымыр- $ лап, кещлщ ерекше бф куйге тусш, шаттыкка беленесщ. Ана болганынды, эке болганынды 1 сезшу кандай бакыт. Баланы урып, коркытып тэрбиелеуге болмайды. Керюшше, улкендер 1 мшезшен, жургс-турысымен, ю- эрекеттершен, шынайы сезшен балаларга улп болулары ке- 5 рек. -Алтын асыктай улдарым мен кызгалдактай кыздарымныц камкоршысы, тфеп болганнан ^ артык адамга бакыт бар ма?- деп отырушы ед1 ^ Тасыган. Ол сэл колы босаса балаларын ойнатып, Д кыдыртып, турл1 ойыншыктар, ютаптар эперт, ^ камкор эке болгандыгын бул кунде мактанышпен ' еске аламыз. Ттт1, «Бала тЫ - балдай» деген 4 блокнотка Розаныц айранды - алан, кефирд1 - кефик, Болаттьщ жаурап, денес1 ттркегенде: - 3ч. Папа, по моей коже какие-то шарики бегают, - де- ген свздерш жазып та журштт ^ ' Бф хатында: - Твке, балаларды сагындым, .I'О тшдершщ нагыз кызык кезшде алыстап кеткешмд1 карашы. Сен менщ «Бала тш - балдай» деген блокнотымдагыны жалгастырып жазып жур. Кейбф кызык жерлерш маган да жазып туршы, - дептт Менде оган балаларынын всш келе жатканын, олардыц взара ойнап жургендеп, эцпмелесш

отыргандагы кылыктарыньщ кейбфш жазып о ипберетшмш. 1' Бфде Роза: «Меня мама среди помидоров нашла, поэтому я такая красивая» — десе, Болат: «А меня мама среди картошек нашла, поэтому я черный» — дедп Тагы бфде кызьщ: «Менщ папам ешюмнен де корыкпайды» - дети. Сонда Болат: «Ол тек мамамнан тана коркады» детгп. Роза: «Ал, мамам ше?». «Мама барлыгынан коркады, тек папамнан гана корыкпайды» деггп. Осыны § жазып жШерсем, Тасыган: «Вообще-то, осы бвдщ § Болатымыз остроумный болатын шытар» деп мэз в5: болатын. 83.й4 Бф куш менщ ТалжШек деген эпкем, орамалдыц шетш басып турып, намаз окыпты. Оны керген сенщ улын: «Апа, вы почему на 78 полотенце наступаете?» - деп эпкем намазын окып бггкенше шыбыкпен аягынан ура берштц Ф ура берштк Намазын эрец бтрген эпкем: «Сенщ муныц не, Болат? Карашы аягым ют калыпты. Экец келген сон айтамын», - десе, Болат: «Нет, $ апа, только папе не говорите, ол меш белджпен сабайды, себебц ол офицер гой», - дешт, деп жазсам Тасыган: «Дурыс кой, Токе! Менщ балам •8 экесшщ кш екешн жаксы бшед1 екен деп», - * масаттанып калыпты. Мына Розан, ожет, езшшш екен. Не ютершд1 с- бшмей журмш. Кдсында бф партада отыратын \\ баланы урып, дэптерлерш, ютаптарын жыртып, кун керсетпейд! екен. Мугалш1 меш кунде ^ шакырады. «Муныц не?» -деп сурасам, кызым: О «Мен ол баламен отыргым келмейдЬ>, - дедт Сонан сон мугалшше айтып, баска баламен отыргыздык. Содан бер! бфаз тыншыган сиякты.

^I Сондай мшездер] болмаса, кызын ете жаксы (Г) окиды, эшш, бинп, суретнн, колынан келмейтпп жок. Ал, Болатьщ балабакшада. Тэртштк дауысы Нс келмесе де такпакгарды жатка айтады: ч Муха, муха, муха Укусила мое ухо. § Ухо мое болит, $ Почесать себя велит. Б_ул влети оз1 шыгарыпты, - деп V жазсам, Тасыган: «Несх бар. Токе! Энип болса, акын болса онда иагашыларына тартканы гой», - § деп эр балаларынын; тшдерш кызыктап, колдап, коштап отырушы едг 1 Бвдщ туцгышымыз Баянды емЫп те а жарытпадым. Жэкем мен тэтем оз аттарына жаздырып алып, тарыныц солшен, ешкшщ !•« сутшен эп-эдем1 кылып осфш алды. Сондыктан да оньщ юшкентай кездеп кылыктарыньщ кызыгын 79 атам мен енем кордн Ал бвдер пет сакгап, улкен кюшердщ козшше коп жакындамайтынбыз. % Тек кггагггар, ойыншыктар, кшмдер сыйлап, эйтеуф алые адамдар емес екещйгшгзд! сездфуге I тырысатынбыз. Анда-санда уйге алып келеек, не ютесек те жаратпай, тез уйше кетктс! келетш. ч. Уйше барганда: «Енд1 бармаймын, Терткен тэтем уйлерше К1С1 келсе болды, сендерге орым жок, & конактар кеткенше далада ойнандар деп, куып ж1беред1», -деп мен! жамандап баратын. ©йткеш, Р оньщ атасы мен апасы уйге кандай конак келсе де Баянды торге отыргызатын едй 1959 жылы экем 5 Кененнщ 75 жылдык мерейтойы болды. Баянды алып Жэкем мен тэтем де тойга келген. Жэкем / мен менщ анам Ыаснха туйдей жасты, курдас едй Куда-1судагилар тойда 61раз шампан 1шш, аздап д -г/’О л

& кызып калган жэкем: «Кетемп! Шакыргандарыца ракмет! Бфак екпелеп барамыз», - дейдк Экем 1Д-) де, анам да бзйек болып: «Куда, не жаздык, айналайын, айтшы?» - десе, Жэкем: «Сендер мына менщ Баянымнын, бетшен дурыстап суймедщдер», - дейдк Кызыньщ бетшен суйсек О 5 куда-кудагидыц кеншне келт калар дел журген, & бвдщ жактыц адамдары жабылып келт. Баянныц бетшен сушп, котерш алды да кетп. Жэкем $ V вкпелегенш койып, кайтадан тойлады. Экем кудасына ат мшпзш, шыгарып салды. Тагы да бф келгенде, Баян: «Кенен атам кызык екен. Елдщ бэр1не кшем берш, бвге неге кшем бермедЬ), - деп 1 жамандап барыпты. Баян сепзпшп сыныпта окып $ жургенде, екшил кызым Розаны ертш Жоламанга бардым. Баян достарымен бф кешке кетлгп. ©те 80 жэй келдг Еспсп ашып жатып: «Баян-ау, неге кеш Ф журесщ? Сеш кутш уйыктай алмадык. Муныц жарамайды», - дедш. «Неге уйыктай алмайсыз, кызьщыз касьщызда жатыр гой», -дел жауап берд1 Баян. «Сеиде менщ кызымсьщ, сенщ омфще мен т де немкурайлы карай алмаймын», - дел улкен * . л юсшердщ уйыктап калгандарын пайдаланып, с бэр1н айттым. «Бэсе, эне б!р куш магам мугалшш: V <- - «Твои родители молодые, живут в Алма-Ате», - дегенде тусшбеген едш дел, жылап жатып калды. * Содан Баянныц кызуы котерЫп, уш кундей о ауырып жатты. Тунде суык типзш алган гой дел \\ татем мен жэкемнщ жандары калмады. : - Мектеггп бтрген сон, езшЬ окытамыз. Арамыздагы болган энпмеш атац мен апаца Г айтпа. Сабагыцды жаксы окы, — дел кайтып кеттш. Баян оныншы сыныпта окып жургенде Э жэкем келш, Баяныньщ кайда окитыны соз

болды. Тасыган: «Кызыцыздьщ 031 калай окиды, /А кайда окыгысы келед1 екен», -деп сурап жатыр. Л «Шырагым Тасыган, менщ Баяным тек беске Д окып келедь Бшмеймш биыл уйдщ айналасы «ыскырык» болып кегп. Баянды тез окуга тусхрш, ол жердей кетфу керек», -дегенде бэршхз кулюге * баттык. Сейтш оскем Баян Ресейдщ Тамбов каласыиыц пединститутына тусш, соцынан -с турмыска шыгуына байланысты Талдыкорган пединститутына ауысып, орыс тш мен эдебиет1 § пэндершен 32 жыл дэр1с берт журш, зейнетке шыкты. Осы кыз кысылмай окысын деп, жэкем чг мен тэтемд! колта алып, бфаз жыл бактык. Кейде: * 1 5 «Баян-ау, атац мен апацньщ улы да, кызы да * жалгызысыц гой. Осылардан алыстамай, озщмен окыган жлпттердщ бфеущ устасацшы», - деп эзшдейтш едш. Тшмд1 алып, элп «ыскырып» 81 жургендердщ б1рх болуы керек, езшен бхрге окыган Мукатай деген азаматка турмыска шыкты. Турмыс 1сурган сон, атасы мен апасын колдарына алып багып, бпбен бфге оз колдарымен арулап, о \"ч55*.1 дуниеге аттандырысты. Оздершщ сурауларымен туып-оскен жерлер1 Жоламанга апарып, ертерек 5 емфден еткен Кдлиаскар деген баласыныи касына жерледж. Жылда бастарына барып, Куран окытып Га * турамыз. Бул кунде Баян мен Мукатай Айдос, Ч. Айнур, 1лияс деген балаларыиан терт немере $ сушп, есф1сш жаткан ата-апалар. Осы кундерк «Баян-ау, атан мен апацнан айырылып, жетш V/Г болып калдын гой. Енд1 маган кыз болсаншы», - деп эзшдесш журш, тусппстж. «Сырласу» деген 1олен шыгарып, оны эйгйи сазгер 1лия Жахановтыц Чог «Не ойладыц?» дегсн энIмен шыркап та журмв.

9у / У СЫРЛАСУ а Торткен: Не ойладын, Баяижан, бше алдыц ба? Кшэл1 адам линеки тур алдыцда. Экещц - ага, ананды - тэте дейсщ, Муныц мэгпн, шырагым, уга алдыц ба? ! Баян: $1 Бала кезде тусшбей аландадым, Шакырсан да касыца бара алмадым. Жш-жш конак боп келген кезде, 82 Жактырмадым с1здерд1, каламадым. ф Балаларыц Роза, Болатпенен, Ойнайык деп соларды жагаладым. I Атам менен апамды ардак тутып, Ешкниге де тецемей багаладым. $ Торткен: V. Жаксы адамдар ед1 гой жарыктыктар, <- $ Жетш калган экещй багып каккан. I Келш болып мен келш тускен куннен Бф перзенгке зармыз деп муцын шаккан. Л Сен келгенде дуниеге атам, енем, Баурына алып емфешп, маукын баскам. Ле Ардактады, есфдц аялады Бф басыцды он улга багалады. Дэнекер боп сен журдщ ортамызда, У) ' Тасыган мен Торткен деп саялады.

Баян: (?) Бфте-бфте тусшдш муныц бэрш, Туган-туыс коп екен бауырларым. ' Карт атам мен апамды колда багып, Еркш журш, ерке ест1м, тарылмадым. \\> Тусшдш мен жаньщнын, тазалыгын, Салт-дэстурш сактадьщ казагымнын. к Калай Баян мунымды тусшер деп, Отырушы ен жаныиды мазалап муц. 1 Терткен: I Неге буйттщ деп меш секпедщ де, Терю карап окпелеп кетпедщ де. * Жан дуниемд! тусшдщ, кунде айтамын. Акылыннан айналдым деп бупн де. 11. 3 Баян: 83 Эркашан да мен, тэте, касындамын, Еш нэрсеге ренжш, жасымагын. Ф Жол корсетш бпдерге журе бернп, Ул-кызьщ, урпагьщньщ жагып багын. ва! Бфге: $ Салт-дэстурш халкымнын багалалык, * Озыгы мен тозыгын саралалык. д Улкендерден тэрбие алган бала, 2Й Тшн бшп, ултжанды болары аньщ. Улкендерден тэрбие алган бала, ч. Елш суйш, ултжанды болары анык. Осындай да кейбф келшдердщ енелерше * кырын карап, немерелерш корсетпей, дурыс тэрбие бермейд1 деп болектетш устайтындарын, и/Г ию1 бар деп койдын майын жаккызбайтынын, к (ь

Чэ- Т1ПТ1, КуЙеу1Н1Ц ата-анасын белек туруга мэжбурлейт1 ндер1н немесе карттар уйше тап- \"1Л' сыргандарыи, ал, ездер! терк! 1п мен шыкпай- тындарын коргенде тобе шашым тн< турады. Кшднсгерш керсетш, шаштарым жайып иаберш, кып-кыска юбка кит, ашык-шашык жургендерш 5 кергенде, бурынгылардыц: «Куйеу1 мезплЫз дуниеден етш, каралы болтан эйелдер шаштарын ** жайып жлберш, жоктау айтушы едЬ>, - дегендер! ойга оралады. Баласын кокыска лактырып кеткен § безбуйректерд! есНгенде журепм кам жылайды. <2 Не болып барамыз, кайда бара жатырмыз ез! \"V. 8 деп жанымды коярга жер таппаймын. Улкендер •V. бата бергенде: «Келшдерщ ес'п болсын, улдарьщ сесп болсын», «Еркек айбатты болмай, эйел уятты болмайды»,- дегендей, ез басым солардын 84 Ж1пттерш, куйеулерш кшэлаймын. Олар еркек Ф емес, ез шыгар деймш. Нагыз еркек эйел1не, баласына каыкорлык керсетумен катар, уне\\п кадагалап, кез жазбаулары керек емес не? Бф I эйел1 мен баласына не болмаган еркек, еркек пе? § Бп неге оларды ерш деп, соншама арка суйеймв О деген ойга каламын. Олар бф гама отбасы емес, V елд1ц тфеп емес пе? Ар, намыс кайда, ж1пттер? 4| Адамдыктыц туын берж усталык, азамаггар! 1Ш. Баяннан сон гагы да аягым ауырлап калдым. Бф кун! Тасыганга: «Сен бул баланыц ул болганын \\ калайсыц ба, кыз болганын калайсын ба?» дедш. - Бэрюф емес пе?-деп сураулы кезбен карады. лАО — Жок, бэр1бIр емес. Сен бф атадан калган жалгызсын гой. Г - Бул ул болып сенщ емфщнщ жалгасы болу У ' керек,-дедш.

9 — Акылыцнам айналайын. Буйырганы болар, — I (г) деп басымнан сипады. Алайда, б.ул жолы да топ-толык, аппак, ек1 кез1 ГА кокпенбек, шашы сап-сары Роза деген кыз бала ? дуниеге келдк Алгаш ауруханада ауысып кетп ме ^ екен деп кумэндендж. Жок, уакыт келе шаштары да, коздер1 де коцырланып, Тасыганнын озшен аумайтыи суду да, акылды да, ожет кыз болды. Роза жасында ешкшге багынбайтын тентек едк 1 Менщ аягымды аттатпайды. Жылап касымнан I калмайтын. Сондай кездерде астына корпе тосеп, 1 кф жаятын жптп шандып-шандып байлап, мы- 8 наны шеш деймш. Ун жок элпш шешкенше С4 козгалмай отыратын. Радио, теледидар, прои­ 8-» грыватель дегеидердщ колы жеткендерш бурап- бурап бузып тастайтын. Тасыган «Ванька-встань­ ка» деГгпн ойыишыкты жет1 кунде б1реуIн экелш 85 беретик Элпш ары-бер1 карап-карап отырады да, ею кулагынан устап, жерге урып-урып, сынды- рып, 1ипндеп темфлерш шыгарып тастайтын. Со­ нам сон тагы осы ойыншыкты сурайтын. Тасыган Я Мэскеуге окуга кеткенде: «Папа, кашан келесщ?» |. - деп сурапты. Экеа бф жапыракты керсетш: * «Агашка осындай жапьфактар шыкканда келемш» - дептк Кыс отт, жаз шыкты. Мама: Г4 «Ура! Енд1 папам келедк мше, агашка жапырактар шыкты» - деп кызым жупрш келе жатыр. Экесш 4 <5 - сагынгаи екен, кунде жапыракты керсетш жылай- тын да отыратын. Тасыганга бул жагдайды жазып жКЗерш едш, уш- торт кунге сабагынан суранып > касымызда болды. Сонан сон гана эрен басылды. , чхАг Сол Розамыз бул кунде «улын уяга, кызьш кияга» дегендей, Казбек деген аргын тукымынан шыккан

эйгйп алаш кайраткер! Элихан Бокейхановтыц жиен немересшен омф сурш жатыр. 0л1бек, 1 Элия - Хамит (булар епз) атты балаларынан терт немере суши, осфш жаткан бакытты отбасы. 1962 жылдьщ кантар айында коптем куткен о ул бала - Болатымыз дуниеге келдк Есшш 5 Болат деп Тасыганныц 031 койды. Болат аккощл, ^ кецпешл, мешршдк суйкшд1 болып ость Бф | баламен урсысканын кормейтшбв. Ойыншыкка * таласкан балага: «Ладно, возьми, потом мне V. отдашь» деп кете беретш. Футболды оте жаксы § корд!. Футбол ойнап журген ересек балалардьщ | кастарьша барып, доптарын экелш бер1п, агалап 81 кетпейтш. Олар да Болатты жаксы коретш. Бала гой бгреу кагып кетер деп аяп, какпашыга комекап кылып коятын. Сойтш журш, колын ек1 86 рет сындырып, акыры сынган жер1 кисык болып ф) 61тт1. Мен Болаттан Тасыган окуга кеткенде де коп киналган жокпын. Коршшердщ балаларымен 2 ойнап, кыдырып, тамагын тойдырып журетш. Тнтп, корил, эр1 досымыз Кайтбек пен Гулшарага . ^ бала болып, сонда конып та калатын. Болатым ©те суйк1мд1 ед1. Ауыл эйелдер! тЫне, кылыгына % карап турып мэз болатын. 0се келе екеу1 де I^2 менщ жумыстан келушд1 асыга кутш, дастаркан жасап коятын. Роза: «Мама, шаршадыц ба, мен саган сут каткан шэй даярлап койдым», - десе, Болат: «Мына куртты жеии, тэта екен» - деп, жандары калмайтын едк Осылардьщ элепмен, Л кызыгымен журш, уакыттьщ калай от1 п кеткенш Тг де бшмеунп едш. Мектепте оте жаксы окыды. х Оныц ата-ана жиналысына барган сайын тобемв ^ ; кокке жетш келетшбв. К1тапты коп окитын едь

Ол окитын сыныпта бф орыс кызымен Болат екеу1 гана оку озаты. Мугалш элп кыздыц анасын I V ортага шакырып: «Айтыцызшы, кызьщыздын жаксы окыганына, кгтапкумарлылыгына калай КОЛ Ж6ТК13ДЩ13, Не 1СТеД1Ц13 ОЛ УШ1Н», - деп Я сурапты. Ол: «Кызыма барлык жагдайды жасап -V отырмын. ©зшщ болек болмес! бар. Балалар энциклопедиясыньщ барлык топтамасын I эпердш», - деп мактаныпты. Дэл сондай суракты 5 X. Тасыганга койганда, ол: «Бпде ондай жагдай жок. * 031М13 ек1 болмел1 уйде турамыз. Тосепнщ асты да ютап, уст1 де ютап, дэретханага юрсец онда да 5 ютап, жатып та окиды, турып та окиды. Козщнен айырылатын болдын деп куамын да журемш», !*• - деген кезде ата-аналар ду кулштг Б1з Болатка «Огонек» деген журналга косымша шыгатын шетел жазушыларыньщ шыгармаларынын 87 топтамасын, тарихи, киял-гажайып ютаптарын коп сыйлаушы едп<. Кейш отау т1пп болек шыкканда, Тасыган: «Анау ютаптарывды алып & кет, оларды бпдщ саган берген жасау-жабдыгымыз деп тусш»,- дегенш сол ютаптардын Болаттьщ * уйшде эл! Т131Л1П турганын керген сайын еске Г V аламыз. Болат КазГУ-дщ тарих факультетше К тапсырып, барлыгынан бес деген бага алса да, 4* конкурстан отпей калды. Сол кездеп ДР-нын оку министр! Турганбек Катаев деген юсте барып: * «Агатай-ау, алты деген бага жок кой, бэрг бес болып турса да балам окуга туспей калды. Элп тамыр-таныстыкпен окуга тусед1 деген рас екен гой. Кдйдан бшейш. Мен баламныц озше катты сент едш», - деп, жылап ж1бердш. Ол юс1 жан- жакка коцырау шалып наберш: «Эрине, отпейдк V С

ВТ' Баланыз тарих факультет!нщ агылшынша окитьш / болшше тапсырыпты. Онда бар-жогы он екьак 1 адамды кабылдайды. Ертен КазГУ-дщ ректоры ©м!рбек Жолдасбековке бар, комектесе.ш», - дедк >4 Ертесше Тасыган екеухпз баламызды ертю, КазГу-ге келдпс. О.Жолдасбеков: «Бгрден оку О 5 министрше бармай-ак, озше келмедщдер ме, деп, бфаз окпесш айтты да, баланыз зац факультетше I барсын», -дедк Анадай жерде ундемей отырган Тасыган: «0меке! С:зге коп ракмет! Меню бул ! баламиан толыкканды заи кызметкер1 шыкгтйды. Огаи мунын мшез1 де, болмысы да келмейдЬ>, 1 - дедк ©мфбек 1шек-сшес1 катканша кулик я 81 «О, тоба! Балам сот болмасын деген казакты бфшии рет естш отырмын», - деп орнынан турып кеттк Тасыган: «Эке балага сыишы» 88 - деген гой, 0меке. Мен езш де зац жагында ф журген сон, баламнын да сол жолга тускенш каламаймын, - дедк 0мекен баламызды тарих ^ факультетшщ орыс болшше ауыстырып бердк *!> Сойтш, аруактарынан айналайын, Турганбек ^ пен ©мфбек бауырларымнын аркасында балам ^ окуга туею едк Бул кундерт осы эцгшеш еске § алып, кулю журехпз. Жалпы, менщ Болатым I^I ешюмге жаманшылык тшемейтш, жаны жайсан болганымен, 0311-пи бастаган 1С1 улкен киыишылыктармен, кедерплермен эрен юке асады. КазГУ-д1 бтрш, туб1 аспирантурага Л тусу ушш КазПИ-де сабак берш жургенде, 1986 жылгы студент жастарынын кетершсше байланысты КазПИ-дщ ректорынан бастап бфаз мугал1мдерд1 жумыстан босатып, студенттерд! ' окудан шыгарганы копке белгш гой. Солардын

1 1 нинде менщ Болатым да жумысынан кетт, ез1 0 бтрген мектепте мугалш, уйымдастырушы болып енбек етп. СССР кулады, КПСС тарады. гПК Бф уйде уш коммунисшз. Тасыган, мен, ушннш курста жургенде партия мушелтне еткен балам ? $ Болат. Болат бул кезде уйлешп, уш баланьщ ^V4 экес1 болтан. Ек1 жылта жуык езАпз туртан * 1ле ауданы экшшшпнщ идеология белшшде 5 кызмет етп. Айлап ецбекакыларыи ала алмаган Iч кез едт Тапканы отбасын асырауга жетпедп Кас кылгандай, бес жыл аурумен арпалысып журш Я 1997 жылы экес1 Тасыган да дуниеден ©тть Балам 1 да, 031м де катты киналдык. Астанада туратын кызым Розага келш, сол жолы ыцгайын тауып, !■« бауырымдай болып кеткен талым, корнекгп котам кайраткер1 Мырзатай Жолдасбековтщ жумыс орнына бардым. 89 - Экец олсе елсш, экещц корген ©лмесш деген той, бауырым. 0зщ жаксы бшетш Тасыганньщ улы Болат катты киналып жур. Астанага келпс1 'СI келед], - деп барлык жатдайды айттым. Кыскасы, 031 ректор болып журген Гумилев атындагы г~ Евразия университетше кызметке орналастырды. СССР тарихын окыган баланьщ казак тарихынан * А сабак беруше тура келдп Казак тарихын оз - ч- бетшше окып, бшп шыкты десем кателеспеймш. * Ипотекага потер алып, отбасын к©ш1р1п алды. ' Айман-Шолпан (епз), Жамиля деген кыздары / институтты, магистратурасымен б1т1р1п енбек етуде. Бар! де турмыс курды. Бул кунде келнпм г* Карлыташ екеу1 немерелер1н ос 1руде. , 1УП- ПГ1 Тасыган: «Теке-ау, омф1НД1 жалгастыратын ул тууы керек дегенпии умыттыц ба? 0зш де жалтыз У

, едш, мына Болатым да жалгыз болып калатын болды гой»,- деп журш, 37 жасымда 1972 жылы ул бала дуниеге келдт Оный да есшш Алмас деп Тасыганнын оз1 койды. Осыган байланысты «•? бф кызык энгшеш айта кетешн. 1971 жылдыц жазында бала кезден б1рге келе жаткан достарымыз О 5 Болат, Кенесбек эйелдер1мен Кенен атама сэлем бере бардык. Эдеттепдей экем мал сойып, казак 5 уй Т1Г1П куанышпеи карсы алды. Неше кун ойнап- N кулш, атамнын, батасын алдык. Келеа жылы V бфшПден кешн бфШ13, мен - Алмас, Нурбубг - $ Дулат, Рима - Бауыржан деген улдарды дуниеге В экелдж. Кенен атаныц батасынан тугаи балалар деп, куанышымызда шек болмады. Тойдан той. Алтыбай деген курдасымыз: «Неменеге сонша мэз болып журсн-щер? Буларын НОТ емес пе?» 90 дедт Онысы «научная организация труда» деген Ф соз екен. Кдйдагыны айтпашы, айналайын деп шуылдап жатырмыз. Сейткен Алмас, Дулат, ч. Бауыржан катар есН, каз1р де отбасыларымен аралас-куралас. Ушеух де экелер1нен айнымайды. $ Жакында Дулат ауырып, бфаз ауруханада жатый с шыкты. Шыккан сон Кецесбекке барып (Кенесбек казф 82-де) сэлем берштт Кецес: «Е, не болды 4* саган элден ауырып»-десе, Дулат: -« Тасыгаи мен Болат тусше кфш, сен коя тур. Бгзге КенесбекД ж1бер дед1, барасыз ба?» - дегенде Кецес 1шек- л с!лес1 ката кулш, экес!нен аумайды гой аумайды, -деп риза болыпты. Тагы б1рде, Алмас пен Дулат, о'-г,-Г Кенесбек агага барып сэлем берейж деп барыпты. Риза болган Кенесбек кешннен б1зге айтады: — Апырай, ана Алмас тура экес1 кусап, сэлем бер1п, калыныз калаи деп энпмелеет касымда отырды.

элг1 Дулат экес1 кусап сэлем бере салды да. тура (г) жана тускеы келшшнщ болмесше кIрIп кет, - деп еске алады. \"А Жасымыз келщкфегенде кергеннен кешн бе ? бйшедш, бул бала б1зд1, эсфесе, Тасыганды шексгз $ куанышка боледт Улшлдетш, еркелетш ©сфдк Баласына не керек бэрш алады. Бес айлыгында 5'\"V. катты ауырып, демала алмай, кислородтьщ астында жатты. Тура сол кезде Тасыган юсапармен | бф айдан аса уакытка кегп. Кайта-кайта | коцырау шалады. Тэуф болып калды дей бердш. Дэршерлердщ ютемегендер1 калмады. Бала елмек 3 болды. КДлхат берщ уйге алып кеттш. Ешкшд1 о келтфмей кара шацбырдыц ортасын ойып, созван бал куйып, сонын солщ аузына куйып, тауыктыц сорпасын ннкпе бердш. Тасыган келгенде бала жана-жана басын кетерген едк Баласын корт 91 жылап жШердк Алмас жазыла бастаган кезде, мен тамак ауруымен ауырып (зоб) ота жасаттым. Алмас Бэтима тэтем мен 1ргебай жездемнщ а колында болды. Жет1 сайын барып турамыз. .24 Тшз шыга бастады. 1ргебайды - атала, есекп - | Васька, сиырды - Майка, игл - Майлаяк дейдк * 0те мазасыз болып кеткен. 1шетш тамагыньщ нег131 сут. Оны ботелкеге куйып, емюпшп улкен & кылып тест, содан сорып шедт Кдсык устауды Гч * 4 бшмейдь 0йтеуф, жыламасын деп айтканын ютей ? берген. Алайда, ол жылдары бгрде-бф ауырмады. Кешн колымызга алганда емппш пен бетелкеден шыгару, емшектен шыгарудан да киын болды. /’О 1.Емгзпнгп козше корсетш турып, кайшымен Ыкиып-киып, бетелкеш сындырган кезде ешреп (Iжылап отырды. Бф куш «Казакстан эйелдерЬ)

журналынан сиыр сауып отырган эйелд! корсетт Бэтима апама апар, аталага кетемш деп жылап 1-*7 шатак шыгарды. Бхз оны кайтадаы тэрбиеледпс десе де болады. Кайта тэрбиелеу ©те киын екен. 4$ Арпалысып журш, бфте-бфте эцпме, ертектерд! жаксы тындайтын болды. Ютаптан «Жадный ^ мальчик» деген сурегп корсетт едж, содан берх ^ «я не жадный», - деп балаларга ойыншыктарын 1~ беретш болды. 0тфж ауырып доктор Айболитп шакыртатын. Кай жер1 ауырса, сол жерш экес1 V, суйсе, тез жазылып кететш. Мультфильмдерд1 ж§ жШермей карайды, суга тускещп, жаланаш Л жургенд! унатады. Машиналардыц маркаларын 81 жаксы бшед1, олардьщ эркайсысыньщ дауыстарын айнытпай салады. Балабакшага жыламай баратын болды. Экесшен айырылмайды. Сол кезде Болат 92 досымыздын анасы Уэзипа апа: «Шырагым ф Тасыган-ау, сен Алмасыннын есеп болыпсыц гой. Эйелщ олец айтып торде отыр, сенщ журющ ть мынау», - десе, Тасыган: «Апа-ау, уэдем бар едо>, - * деп кулш журе беретш. Жалпы, Алмастын, есуше, калыпка тусуше балаларым Роза мен Болаттыц ^ кемектер1 коп болды. Неше турл1 кггаптар, ^ ойыншыктар экелш беред1, ойнатады. Алмас ^5 мектепте де жаксы окыды. Сынып жетекшю1 шакырса болды, Тасыган куана-куана 031 баратын. С Сойтш осфген Алмасыньщ кызыгын толык \\ коре алмай, Тасыган маркум болып кетп. Алмас ол кезде автодорожный институтыныц екшнп йс'-9 курсында гана едк Мен Алмастан бфаз корыктым. ^ Экеа оте еркелетт осфт ед1, енд1 не болар екен деп, уаиымдап журдш. Жок, Алмасым тура экес! У ; сиякты сурабдал, ецбеккор, адал, намысшыл екен.

I Окуын да бтрш, кызметш де ойдагыдай аткарып жатыр. Казф мен кара шацырактын иеа болып : отырмын. Кенже улым Алмас, келшш Модина, ПК Жадыра, Айдар, Айдана уш немерелершмен бфге 11 турып жатырмыз. Кейбф менщ замандастарым: $ «Бэлен деген баламньщ колында кун керш жатырмын», - дейдг Дурыс емес. Неге 613 & балалардыц колында туруымыз керек. Кай жерде бв турсак, сол жер кара шанырак деп аталуы тию. 5 2002 жылы акпан айында емфге немерем - ул § бала Айдарым келдг Казакта ул баланьщ орны 1 белек кой. Менщ де Айдарым эзфге дара. Ол Тасыганымнын эулетп-пн жалгасы. § о Айдар туганда ерекше куандым, шшдехана тойына: Калайша, калай гана шаттанбаймын, 93 Айдарым келд1 емфге акмандайлым. Немеренщ кызыгы ерекше екен, Гарышка самгап бара жаткандаймын. Бугш бвге улкен той, кел корщв, - деп I Свдерге ашык ак дастаркан, тершв. Куда, жекжат, туыс, бауыр, агайын, 5 Бфщ калмай шакырамын, келп-нз, ** & Айдардьщ эжес! Терткен Кененкызы деп 4* шакырыппын. Казф сол Айдар 9-сыныпта, оку озаты. Аман болсын! Роза мен Болат Астанада. Баян мен Алмас касымда. Жазда Астанага кетемш, калган кезде осындамын. Биыл Актебеде туратыи немере ОБ кызым Айнур мен куйеубалам Ерш, шеберелерш Марат пен Дарияга барып кайттым. Алмасым Д7 жагдайымды жасаса, Баяным ертш журетш ( (С

э суйешшш. Кайда барсам да, не ютеймш десем де жолым ашык. Балаларым 70-75-80 жылдык \"1.^7 мерейтойларымды ойдагыдай откЫп бердк Тасыганныц жоктыгын бшдфмеуге тырысады. <4 К0ЦШ1МД1 табуга, айткандарымды орындауга вздерш мшдетт! санайды. Уйымшыл, тату. о Байда емес, кедей де емес, барлыгы орта шаруа. & Балаларыма, немерелерше, шоберелерте * ризамын! Кейде: чь | Тасыган-ау! 80-ге Т1р1 болсан келер едщ, .5 Кызыгын ул-кызыннын керер едщ. Эблэхат (куда) екеущ катар журш, Аталык меГпрлер!НД1 тогер едщ. 94 Тфлжте енбек еттщ бфге коппен, Талдарьщ оз колыцмен епп кеткен. Когерд1 жас ормандай тамыр жайып, Мешрш жаратушы топп коктен, деп, $ елендетт, сагынып, осыларды кермедьау деп муцайып каламын. с Шукфшшк! Тэуба! Аяулы жар, ардакты ана, V мейфЛ1 эжемш. Ел аман, журт тыныш болсын! К С дт.Г)

$ (> КОШТАСКЫМ КЕЛМЕЙД1. АМАЛ НЕ? $ > Тасыган зейнетке шыккан сол бф жылдар киыыдау (1986 -1990жж.) кез ед1 гой. 1стерге 1с | таппай,текуйтфшшгшенайналысыпбфазжурд1. Сонан сон Боралдай кант заводымыц директоры, I 931Н1Н жакын пйс1 маркум Эбд1бек Дуйсековт! жагалап, сол кант заводынын шаруашылык 3 белшше (подхоз) жумыска к1рд1. Ол шаруашылык болшшде жылкы, кой, сиыр, шошка ©сфед1 екен. Б1р куш акын Нусшбек курдасы: «Жаксы жерге жумыска к1 р1 пс1 ы, согымга комектессещш» дсптг «Б1зде шошка да бар. Кдласан сомы берейш» 95 деген екен. Нусшбек ыза болып: <§> КГБ-да жауларды бастан аткан, Шпионды танитын кас-кабактан. 1<0 Пеисияга шыга сап сахарныйдын Подхозында б1р кора шошка баккан. § Ет сурасан шошка деп шошытады, & Мусылманньщ кон1л1н жасытады. $ Ал ©31 кысы, жазы казы жейдк <1 Бшмеймш К1мнщ миын ашытады, - деп, букш елге жайыпты да жШерштк Тасыган да бф куш жолыгып калганда: «Эй, Нусшбек, кешке дешн олен жазып, елге тшсе бергенше, жаксылап Ол емделсещш, элп аты кургыр жаман аурумен ауырады екенсщ» - деп, еш кулмей, каткылдау айтсакерек. Акын анкау деген емеспе? Нусшбек: '

9 «Сен омы кайдан бшесщ?» деп, коркып кеттть % ! - Кайдам, ана менщ кудам Эблэхат дэрюер НО гой, содан естщм, - дейдп «Осы жакында гана V Эблэхаттыц УЗИ-не тусш каралганмыи. Ага, 4 юшкене гана асказанынызда жара (язва) бар екен, диета сактаныз, Сарыагашка барып журмш $ дед1Н13 гой, соныцыз дурыс, жылда барыныз & деген ед1», - депт1. - Ей, сенщ есщ дурыс па? I Кай дэршер ашык айтушы едк Корыкпасын деген шыгар, - деггп. Не керек Нусшбек сент калып, кайта тексершп, бфаз элек болыпты. Б1р I кездескенде: - Сезщ курсын. Меи бэрШф сеш § алдыма салып кетемш, - деп, каркылдап кулгеш ГЧ« есшде. 031 де солай болды, Тасыганнан кейш коп 1 & узамай аяулы курдасымыз Нусшбек те дуниеден ] ] ОТТ1. { 96 Желтоксан жангырыгыньщ эл1 басылмаган ] ф кез1, егемендпспн алгашкы жылдарында газет 1 караса да, теледидар тындаса да уш эрштщ (КГБ) ( * * кызметкерлершщ атына ауыр создер айтылып Г I !> та, жазылып та жатты. СССР-дын кезшде баска } улт екшдерше елше кетуге руксат бершмейтш. 1 С Енд1 баска улттар - орыстар, немютер елдерше * кетт жатты. Бф немю жолдасы: - Тэке, уй- 4 жайымды, машинамды бэрш береГпн, маган * I Германияга баруыма руксат (виза) алып берпп дегешмде, кенбей, «сен не деп турсыц», - деп \\ ренжш едщ, енд1 кине, езш13-ак кетт барамыз. Кош бол! -дегенш озш де естщш. Осыньщ бэр1 л30 оныц жан-дуниесше эсер еткещцп сонша рухы Т&г тусш катты озгерш кетп. Кущцз-туш карта ой- нап, мезгшмен дем алмайтын кундер! коп бола оастады. Кан кысымы жш-жш кетерше беретш

асд1. Акыры инсульт алды. Одам сщалып, жазы- Алып, машинасын айдап, бес жылдай о\\пр сурдк Сол бес жылдын 1шшде туган эке-шешесшдей Гболтан жэкем мен тэтемд! арулап, ел1 Жоламанта апарып жерледж. Менщ сонымнан ерген бауы- рым Керкемжанды о дуниеге шыгарып салдык. 5: Жалгыз карындасы Гулшараны Сегетщен ГЧ. касымызга коппрщ алып келдк 37 жасымда керген Алмасымызды озшен ч. бф мектепте окыган Эблэхат пен Жармянын * булдфшшдей 19 жастагы Мадина деген кызына \"О 1 уйлендфдж. Алмас пен Мадинанын тунгыштары з Жадыраныц 6 айлыгында 1997 жылдын 1 мамыр мерекес1 куш коз жумды. Бес жылдан сон кан кысымы кайта котершгенш кетере алмады. Он кундей емф мен олш арасында арпалысты. Б1р нэрсе айткысы келед!, сейлей алмайды. Мен 97 бэр1бф тусшдш. «Балаларга иебол»,-депкозшен корсегп. Басымды изеп ту.рып. жылап жШердш. Басын шайкап жылама дедк Ос1ресе, сонгы О кути (оныц сонгы куш екешн кайдан бшешк) >1 балаларымызбен бэршв барып, жуындырып, кол- $ аягынын тырнактарын алып, денесше, басына V массаж жасадык. Б1р кезде колымнан устап, О. коштаскан сыцай танытты. Балаларга тапсырып, 3 V далага атып шыгып жылап тур едш, вбдюек кайным келе жатыр екен. - Не болды, женгей, тыныштык па, неге / жылайсыз? - дедк - Мен бшсем аган бвден кететш сжиоякк,тыне; 1КГ) Элде калай болып кетсе, тук даярлыгым ютеймш? - деп, тагы да коз жасымды токтата алмадым. ' 1ч

— Жецгей, олай демец13Ш1. Жаксы свз — жарым ырыс деген гой. Алда-жалда бфдене оолса, кам нп жемешз езш жендеймш, — деп, Тасыган жаткан г белмеге юрш кеттт Ертесшде 1 мамыр куш 54 тацгы сагат алтыга жуык Эблэхат, Болат, Сэтбай кайным, тагы баскалары бар, Тасыганньщ ^ денесш котерш уйге алып келдг Балалардьщ бэр! ^ де уйде едг Эбд1бек тушмен есжтщ алдына уй тпспрш, малым сойдырып, ел-журтка хабарлап 3: койыпты. Халыктан атпай басып калды. ЭбдШек V. жет1С1н де, кыркын да, жылын да, басына ^ коятын ескертюшше дейш бпге комектестт Тек 52 менен Тасыганды кайда жерлейтшш сурады. 88 Мен (езшщ алгашкы инсульт алганда айткан С031 бойынша): - Осы жерге, оз ел1, оз жерщде жерлеидер, маган да касынан орын алыцдар, - 98 деген1мд1 бшемш. Кайным оны да айтканымдай орындады. Осы ЭбдШек кайнымньщ ерте, кенеттен , ^ арамыздан кеткеш бэршгзге де оцай тимедь Оте кайырымды, акжурек, ашык жан ед1. Кай 4 кылыгынан ерте кетп деймш. Артында калган 5 балалары, аяулы жары аман болсын. Пешште «*§1 нуры шалкысын, кимас та, кадфЛ1 кайным едщ, КЗ' деп мшэжат етш отырамын. С Ен киыны Тасыганымды уйден шыгарган кез болды. Балаларым папалап, кыздарымнын, ешреп, \\ немерелершнщ солкылдап тургандарын коруден ауыр еш нэрсе жок екен. «Г* - Мен сенщ суйегще тусемш деп ойлап па едш? с! -деп досы Болаттыц еплгеш, «Акымак, бфшип май куш де адам оле ме екен?» —деп Кецесбектщ ешрегеш, карындастары Гулшара, Гулжамал,

Тэл 1 м, Света, Саралардын, «агатайлап» е жылагандары журтты катты тебфенгп. Тумаса да тугандай болтан аса сыйлас, кызметтес, эл1 г4. де бвден камкорлытын аямай келе жаткан хнхсх генерал Сэт Токпакбаевтыц уйымдастыруымен Л - «Улан» эскершщ жауынгерлер1 келш, Тасыганды каралы музыкамен, каралы жиын & ОТК131П, салют берш, курметпен шыгарып салды. § 031 н аса курметтейтш, баталайтын катарласы генерал Жукен Мэрденов бастаган бф топ Исак, I Кдбыкен, Нурмухамбет сиякты кызметтес хнх- 1 бауырлары, мектептес, студентик шактардагы 5 жора-жолдастарымыз катынасып, кайгымызга О ортактасты. Оларга да емфдеп бар жаксылыкты !•* тшеймш. Басына ауыр кун тускенде жаньща жалау болып, кущцз-туш касында журген агайын-туыс, жекжат-журагат, бауырлардын, 99 кершшердщ 1стер1 бхр белек. Эаресе, тумаса да тугандай болып кеткен карындастары Тэлш аг мен Света, олардьщ жарлары Тасыганга шщей болып кеткен Алги, Алгабас пен Имаштыц орындары 613 ушш ерекше едк Куанышымызда, ^ решшшпде бфге жылап, бфге кулген жанашыр * туыстарымызды ерекше этап еткш келедн Сансыз алгыс! ч. Шыгарып салган кездеп соцынан ерген машнналарда есеп жок. Естушше: «Апырай, ' подполковник Тасыганды шыгарып салу, анау- 3 мынау генералдарды аттандырудан кем болмады- 9 иау», -дегендер де болыпты. сАл, енд1 казфге дейш турып жаткан 1ле г ауданынын ел-журтына, ел басшыларына, Й маркумдар Заманбек Батталханов, Шолпанкул

ц Кулымбаев, Эбд1бек Калкабеков агаларымызга, солардан улп алып, онегесш жалгастырып келе 1 жаткам Ерболат Сапарулы Турымбетов, Эмзе V Исаевтан бастап Советжан, Дуйсебек, Рахат, чГ Нуролда, Ибрагим, Серж, Розалар сиякты шь сщлшерше (бэрш атау мумкш емес) шексЬ алгыс айтамын. I Кдралы куншд бфшде акын курдасымыз $ Нусшбек келш, коркпп турып, кепке дешн касымда отырды. «Енд1 кшге тшщнщ уын тогесщ, курдасын келмееке кегп гой»,- деп адырап § отырмын. Шыдай алмай шыгып кегп. Ертесше тагы келдд - Тасыган нардым жупн котеретшдей арысым ед1. Мен сенщ жылап отырып айткандарьщньщ непзшде ез тарапымнан бшгендершд! косып 100 «Жоктау» жаздым. Соган косарыд болса косып, Ф келген-кеткен адамдарга кур едфей бермей, жоктау айтып отыр, - дедк Сол Нусшбек екеушздщ акылдасып отырып шыгарган оледшп (жоктауымыз) мынау едк * 3 Азамат ед1 атпалы, * Алашка жеткен мактауы, ■I Бф басы жузге татдтын, § к Тулгасы тура «Дан» тауы. Гул ОМф К1МД1 экелш, Л Сум олш к1мд1 таппады? 0м1рд1д бар ма токтауы? Г 0Л1МН1Д бар ма актауы? Енд1п елге ескертшш Артында калган жоктауы.

Бастайын сезд1 бастайын, (*, Эуел! аргы тегшен, Жетюу деген жершен, Шалкыган шалкар келшен. Сг Жайылып жаткан жан-жакка г Он ек1 баулы тармакка Жалайыр деген елшен. 5 Жалайырдын Андасы, II» 1шшде онын Каракус, 5: Кешеп еткен Тасыган I Осындай елдщ жалгасы. 1 Алатаудай асылым, 5 С- Аппак кундей ашыгым, Асу бермес бшпм, 1 Шешу бермес туйп-пм, Арманым бон ансаган 101 Тандап алган гашыгым, Бф сен ушш жиналып, Бф сен ушш шашылдым. § Куанып журш ортанда, Сыланып журш арканда, * Аккан судай тасыдым, Г Зар болып калды-ау осы кун. А 5&Г)^ Тасыган десе Тасыган, ч. <§> Не кормей осп жасынан: Анадан да айырылган. / Экеден ерте жетш кап, Мойымай бфде осыган, КкУГ. Жер1 жок ешбф жасыган. Окуга уздж умтылып, Келешекке ынтыгып,

& Катарына косылган. Агайынга бала боп, 1АП Даладайын дара боп, 0с1рген эке-шешесш Кэршк жаска жеткенше, с Жумылып К031 кеткенше, & Шыгармай багып касынан. Арулап койып колымен, & Ата-баба жолымен, Аруагына бас у.рган, 1 8 Осындай едьау, Тасыгам. § •5а: Таза едьау молдф судай б!р, г $ Жамандык жанга кумай 61р. Мактанбаушы ед| мансапка, Болса да орлы дыидай 61р. 102 Кершер ед1 шындай б!р, # Жататын ед1 аткарып. Кызметш тынбай бф, 1сше берп< болаттай. $ Ештеме де жолатпай, * 0мфден егп-ау кылдай юр. <сч Жанашыры ед1 онердщ, Багасын берер шебердщ. •3 § в Батасын алып бак конгам, С Алдында экем Кеиеннщ: «Домбырасын Тврткеннщ лГ) Тастатпаймын деп едщ». Айнымай сол сертщнен, Айырмай меш ерюмнен, Е Эн салып эл1 келемщ. Ер едщ, Тэкем, ер едщ!

Халкьщныц гыцдап зар-муцын, ! Иыкка салып бар жупы, Бэрше сепкщ келетш, V Тегшген сэуле, таи нурыы. $ ЭЙГ1Л1 еднау ЭЙГШ1, 2' Мшезщнщ жайлылыгы, 031Н, де созд1 тогунн ей, I Казактыц кара калжьщын. Даладай шалкар кец едщ, § Асуда асу бел едщ Айта берсем неше кун, \"I Тауысармын ба барлыгын. 5 Артывда калган торт балан, Торт озен болтан торт тарам, 8? Акканын жаца арнамен Корш бф разы болтан ец. 103 Кызыгын толык корсетпей, @м!р1цд1 коп олшетпей, а Алып ксткен ортада, Дуние неткен жалтан ец. 5 Тула бойын туцтышьщ, * Алташ керген жыл кусыц, & Туа сала Баянды, Жана тускен саянды, *Г* Болсын деп осы ул-кызын, Шал-кемшрдщ койнына ч. Салып берш колыцмен Жаркыраттыц жулдызын. * Ашылып жолы агынаи, и/Г Айы туып оцынан, Роза келд! дуниеге (Ъ

6 Баянынныц сонынаи. Болатыц мен Алмасын А1 Ею .улын — вмф жалгасын, Жасамай кеткеи жасынды, Осы екеу! жалгасын. о Тертеупйн урпагын 5 Аруагын сенщ колдасын! Эулет1Н мен елще, Бакыт. байлык орнасын! Коштаскым келмейдП Амал не?, - деп I ещреп кала бердш. Тэкене ариаулар коп болды. Эс1ресе, келш вг ЖШектщ жоктауын, 0л1бектш романсын, Серпсгщ «Кош, ага!» деген олецш окып, онашада жылап-жылап аламын. Алайда, балаларыма коз жасымды корсетпеуге 104 тырысамын. 0рине, балаларын байлыгыц, бакытын дегешмен де, жарыимен омф суру озгеше дун не екен гой. 2 Б13 коп едп<. Рэсшбай - Умггкен, Алтынбек $ -Жанар, Ораз - Райля, Файзулла - Куляйхан, § Берп< - Дэмеш, Жумагали - Фермахан, Кенес - Рима, Серпскали - Роза, Болат - Нурбуб1 тагы 8 да баска жора-жолдастар жиналганда конак 4 болмеге симаушы едй<. Алтынбектщ тарткан * №1 куйлерн Файзулланыц «У Черного моря», «Севастопольский вальс» деген эндерд! эдем! \\ коцыр дауысымен шыркаганы, Жумагалидщ салган суреттер!, Риманьщ эртурл1 улттыц 1? 4 билерш билегеш, Фермахаиньщ ойлы да Тг1 кулдфп эцпмелерц Райланыц сенпитпнен, 61р балмуздакка алданып, Рэсшбайдын ^ . Ум1ткенд1 алып кашкандагы Сержкали,

Болат, Кеиестердщ эзш-калжьщдары бэрьбэр! 1Я бугшпдей есшвде. Эсфесе, Ораз жасынан жетш оскен пысык едк Колы катты. Устаган 1 жер1 кегер1п калатын. 1шш1зден осы Ораз гана б 1 р 1 нш 1 болып озат курылысшы ретшде, 3 тэжфнбе алмасу ушш алты айга Кубага кетпек 3 болды. Бэршп шыгарып салып турмыз. * - Бф, екл кун емес, алты ай бфщдьбфщ *-V кермейсщдер, сушссецдернп, - деп, Ораз * бен Райляны кушактастырып жатырмыз. Олар уялып сушспейдй Сонда Кецес: «Ей, ч сендер бшмейсщдер ме? Бп корнемщ астында гана сушсетш казактармыз гой», - дегенде чЯ бэрш1з ду кулш, уакыттьщ ОТ1П кеткешн де бшмей калыппыз. Кызыктарымызды айта с3* берсе таусылмайды. Куннен-кунге азайып бара жатырмыз. Омф мэнллнс сиякты болып I1 коршетш. Алайда, бп бул омфге конакекенбп. 0ткеиш13Д1 сагынамыз. Амал не? 105 ф а Я * г о V * С // А -Г

чг <4 ЕЦБЕК БЭРШ ДЕ ЖЕЦБЕК О «Жарьщнан айырылу, жан бергенмен тец» § I* дегендей, жыладым, жоктадым, аздым-тоздым, ею жылдай унш шыкпай, уйде отырып калдым. $ Ол кезде езш 63-тен аскан кезш. Балаларым окуларын аяктап, ул-кыздарымныц алды немерел! V. болтан кез едк 8 - Кой, Торткен, жылаганмен Тэкен енд1 б1зге 855 кайтпайды екен, - деп, взшдьезш камшылап, узак ойландым. Б1р кезде аудандык оку белшш баскар, аудандык; мэдениет болшшщ мецгеруцис1 Юб бол деп шакырса да бара алматан Торткен, ещц (ф сол меш жаксы бшетш басшыларта, озш зейнетке кеткенше жумыс ютеген ужымыма барып жумыс I сурай бастадым. Декретке кеткен эйелдщ орнына, бф кезде оз1м кызмет еткен кадр болшше * уакытша жумыска турдым. Касымда кайынашим - Акылдас, ол да зейнеткер. Ол да бауырынан * бф айырылып, ше куйеуш о дуниеге шыгарып •I салып, «ею жарты б!р бутш» дегендей кун кешш $ I ед1к. Ол да калада (Алматыда) бф институттын жатакханасында комендант болып орналасты. Екеуми бос уакытымызда кинога, театрта, \\ акындар айтыстарына барып, бфаз коцшмй с! котерше бастады. Бф куш 031МД1 жаксы танитын енерпаз шш, С-\\ КР-ныц енбеп сщген эртю1 Ержан Косбармаковка у) 1 жолыгып калдым.

Агшй, еатындагы кайда журсп? Мен Ж.Елебеков ( колледждщ директорымын. Бпде халык болшшде Арканьщ, Сырдыц, Жетюудьщ ги эндершен сабак бершедн Эслресе, Кенен атаньщ -I эндершен сабак берелли адам жок. Жас кезпнзде 1 Кенен атаньщ эндерш керемет айтушы едщп гой, дереу б1зге келпнз, - дедг * Сол колледжде 2000 - 2010 жылдары экемнщ 3 жэне Жетшудыц халык эндершен сабак бердш. 1 ч Бцгпндеп окыткан шэкфттерш облыстык, $ республикалык байкауларда козге туст, оздер1 .1 окып журген колледжге абырой экеле бастады. 5 Эсфесе, олардыц Тараз каласында ею жылда бхр ©ткшлетш Кенен Эзфбаевтьщ музыкалык шыгармаларына арналган республикалык «Шырка, даусым!» атты байкаудыц бас жулдегерк бфшгш, екшил, ушшш1 107 орындардыц иегерлер! болып келгендер1 маган <^) да улкен абырой болды. Ецбепм багаланып «КР-ныц Мэдениет кайраткерЬ) тосбелпсшен Iмарапатталдым. Коцшш ест, турган жерш 1ле ауданыыыц когамдык жумыстарына да белсене |. юршш кегпм. Ономастика комиссиясына муше 8 болып, аудан орталыгы ГРЭС-тщ «©теген ^ батыр» аталуына, ауданымыздын емфден ерте Г откен когам кайраткерд Улы Отан согысыиын ^ ардагер1 Шолпанкул Кулымбаев, акын ' Нусшбек Исахметов, сазгер Кенес Алпысбаев, / талантты акын, сазгер, суретпп Эл1бек Нургожаев, казактан шыккан тунгыш электрик - Б Аскар Эжшуратовтардьщ есшдершен коше 1У•гГ) аттарын атау, сондай-ак, ауданымызда Наурыз , мерекесш оз дэрежесшде ©тюзу сиякты штерте

аянбай ат салыстым. Муны керген ел-журт, аудан басшылары меш аудандык мослихаттыц От депутаты етш сайлады. Аудан орталыгындагы Казфп М.Макатаев атындагы №13 мектеп чГ пен «Куат» балабакшасын ашу ушш болтан турл 1 машахаттардыц бел ортасында журдт. о 5 Аудандык «1ле таны» газетше макалалар & жазып , онын штаттан тыс тшцпсшш. Тшт1, ч. зейнеткер екенд1гшд1 умыттып та кетшшн. Бф- б1р мекемеде кызмет етш журген балаларым 3 1 да, студент немерелерш де менщ бул 1сшд1 коштап, дем берш: «Бэсе, б1здщ анамыз *в 4 осындай болуы керек ед1 гой», - деп мактап кояды. Акылдасым касымда. Сол жылдары балаларымыз магам ак, оган коныр тусп тер1 тон (дубленка) эперген. Терезеден екеум1здщ 108 келе жатканымызды керсе болды «один серый, другой белый, два веселых гуся идут» - деп, олецдетш, дастаркан жайып, ыстык-ыстык % шэй берш, бпдщ кец1лд1 журген1М13ге олар да тшектестж бшдфупп едг * 2005 жылы «Ауданныц Курмегп азаматы» атагын бердг 2006 - 2013 жылдар аралыгында 5; сепз жыл бойы аудандык ардагерлер когамдык •3 бфлестшшщ торайымы болдым. 1с-шаралардьщ 3: 1З' уйыткысы, бастаушысы болдым десем артык айткандык емес. Аудан, облыс колемшде еткен аг\\ жиналыстардьщ бэрше де катынастым. Аудан зейнеткерлер! арасынан, кезшде эшш, биш1, й эрт1с боламын деп талаптанып, жолдары болмай О) баска мамандыкты игерш кеткен оз!м сиякты 3> онерге жаны жакындарын жмнап «Ардагерлер» ансамбли! курдым.

Бу-Л ансамбль казф «0л1бек Нургожа (Ру аатындагы халык ансамблЬ> дэрежесше жеттк Бул кунде осы ансамбльд1 менщ туцгыш кызым, зейнеткер, устаз Баян баскарып Гу келедт. Ансамбль менщ каз Iрг1 ужымым сиякты, ЖИ1-ЖИ1 шакырып турады. 2016 жылы Тэуелс1зд1пм1здщ 25 жылдыгы мен менщ 80 5- жылдыгыма арналган багдарлама бойынша | бук1Л аудан округтер1 мен облыс аудандарына концерт койып шыктык. * Осылардыц арасында экемн!ц шыгарма- шылыгымсн айналысканым озшше б1р белек 3 эцпме. Ол туралы айтылып та, жазылып та жатыр. С- Адам Тфл1г1нде не кермейдо дейсщ. Б1рде кулсец, б1рде жылайсьщ, асасыц, тасасьщ, екшесщ, ренжисщ дегендей. Осынын, бэрш жецетш уакыт, ецбек, езщнщ бойыцдаты 109 жщерщ екен. Мен езш сиякты ардагерлермен аралас-1сураласпын. Ондагы байкаганым кеб! тым картайып, тозып кеткен, ешкайда I шыкпайды, немерелерш баккансып отырады. Оларга да берш жаткан тэрбиелер! шамалы. Бул * жайында Елбасшымыз Н.Э.Назарбаев кулш ** отырып: «Казфп зжелер де бурынгыдай емес & КОЙ, НЭСКИ ТОКЫМЭЙДЫ, ПИрОЖКИ ШСфМеЙД!» Г* деп, оте дурыс айтады. Б1з бурынгы эжелердей емесшз. Жолда каламыз. Оны мойындау керек. Т^арттардыц кушшен кайтпай, юшен, сезшен / адаспай, алжымай ем1р суруг балаларына коп байланысты. 1Меи жастарга Отанынды, ел1НД1, жерн-ци, ата- анацды суйщдер. Улкендерд1 ренжппей, кас- кабагына карат-шар. Сендердт остру жолында

ютеген ютерш актандар. Окыидар, ецбектешцдер, ЛЧ уакыттарынды боска жШерш алмандар, - деймш. СЙ/ Улы Абай акынныц: «Талап, еибек, терец ой, ч? канагат, ракым ойлап кой» деген11-г естершен еш '4 шыгармаса екен деп тшеймш. Сондай-ак, «бф1 мшш келместщ кемесше, бф1 кутш, энекей, жагада тур» демекшм, куннен-кунге § сирен бара жаткан ец бф таза, молдф сэттерд! бфге 1 ©тюзген сыныптас, студентик достарым, эзйтнз бен ойынымыз жараскам курбы-курдастарым, * окше басып келе жаткан кадфлес п-п-сщлшерш, 'Ч- замандастарым аман болса екен, — деп тшеймш. \"V Алла б1зге эде\\п карттыкты ноет етсш! Ел аман, Г\\^ журт тыныш болсыи! «0Мф озен» дейд1 дана халкымыз. Шындыгында да, адамныц ©мф1 аккан судай екен. 110 ©мцэге келесщ, есесщ, картаясыц... Бул емф <§> зацдылыгы. Ал енд1 кажырлы ецбекпен, табанды, батыл кимыл- эрекетпен, жшермен, сабырлы 1 мшез, акыл, парасаттылыкпен емф сурген, $ артына урпактарын калдырган Тасыганныц ©мф1 & - баршага улп болуга тшс. Оныц салып кеткен ~ч асыл да казымалы урдюш жалгастьфуга боде N. тырысудамыз. 0з басым Тасыгандай азаматка кездескешме, баянды махаббатпен ©мф сургенше 3 * к куаныштымын. Оныц маган аяулы жар да, арка и1 суйер прешшш де, жол корсеткен тэрбиешм де, Лч о ардакты камкоршым да, балаларымныц сушки экес1 бола бшгеш еш кезде умытылмак емес. Бп сеншен мактанамыз, аяулым!

$ ГА 1 МЭУЕЛ1 БЭЙТЕРЕК ЕД1 > 5' Козден кетсе де кендлден кетпейтш аяулы да I ардадты жанньщ бф] мен ушш Тасыган ага едк Ч «Мен казфп Астана, бурынгы Целиноградтьщ | кызымын. Руым Аргыи. «Кыз бен туздьщ Я журмейтш жер1 жок» дегендей, Жеттсу жерше 5 келш болып тустш. Тойымызга Тасыган ага мен С* Терткен апай келдн Екеу1 де жап-жас, эдем1, корпел, сэнд1 кшнген. Жиылган ел бул юсшерд! ерекше ьглтипатпен, сый-курметпен карсы алды. Ешк1мд1 танымайтын мен бул юсшерден коз ш алмай калдым. Тасыган аганьщ терен ойлы, <ф мэнд1 создер1, Терткен апайдын эн салгандагы уш, екеуппц озара сыйластыктары, билегендер1 Л баскаларга да, эсфесе, маган катты эсер еттт Ойымнан бхр шыкпайды. $ Менщ келген жануям коп балалы (12 бала), елге Г* сыйлы адамдар екен. Куйеуш сол балалардын ен яЛ улкеш, эр1 кемшр-шалдьщ колында оскен. Эжеа *ч. мен атасы фэншпкке кеткен ол, аналарга коп Д косыла бермейдь > - Алматы жакка кетеГпкни. Бпдщ тойымызда болган юсшерге (Тасыган мен Торткен) / •Г-Ч N I барайыкшы. Олар б1зге кемектеседЬ), - дей /Г. беремш. Муны сезген атам мене енем Тасыган 1. ■ агага: «Мына бпдщ балалар калага кеткшер1 ^2/ келедн Менщ отбасымды бшесщ гои. Буларга

комектес. Бф баланыц кала жакта тургамы бпге ч / де жаксы гой», — деггп. 1981 жылдьщ жазында ек1 К1шкентай балаларымызды ертш келдж. Жылы жузбен карсы алып, ага мен апайым, коп кешжтфмей-ак, екеум13Д1 де жумыска тургызып, балаларды балабакшага орналастырып, кейшнен потер алуымызга да комектесть Сойтш, озш капы армандаган ага-апамныц касына келш, &I кецпейш, достык, туыстык мешршмен осы 5 кунге дешн емф сурш келекпз. Осы кюшерге карап ой тузедж, бой тузедж. Мен бул кюшердщ § келий емес, кызындай болып кеттш. Тасыган ага г Торткен апамды катты курмепейтш. Екеушщ $ калжьщдары кандай жарасымды едк Алпыска келген апайымньщ бетшде эжш жок. Бф куш: «Апай, тук эжш жок с!зде. Кандай крем жагасыз» 112 - дедш. «Жтбек-ау, оны мына менен сурасаншы <§> дейд1, анадай жерде отырган Тасыган ага. Мен апаца жшжтщ майын шагып беремш, соны бетше жагады», - дейд1 ага. «Спдщ де шашыцызда бф тал ак шаш жок», - деймш. «Оны мына апан, * шетшен жулып тастап отырады, кайдан болсын», $ - деп кулдфунп едк * Торткен апам олен айтканда домбырасын 5 экелт берт, микрофонды 031 ьщгайлай устап: I «Олен айтсац, жанынды жеп айтасьщ» дегендей, дурыстап тьщдацыздар, Деп, К0ПШ1ЛЖТЩ кещл аударуына дешн байкап отыратын ага. Г Сепзшцп наурыз куш мшдеты турде мол с! дастаркан жасап, бпге Торткен лагманды жаксы коред1 деп, жасаткызатын. Дастаркан устшде зз1лдеп, узак отырушы ед1к. Апамды гана емес, бэршпге де: «Дала корю — кобелек, адам корю —

шуберек» дегендей, кайда журсецдер де заманга , (г) сам эдем! кшшп журщдер. Копадка барганда -V балаларьщды ертпеидер», - деп отырушы едх гкайран ага. Бпге бул юсшер акылды да орынды 1стер1 мен, жалынды создершен, бар болмыс $ тфлжтершен улп болды. > Тасыгам ага да, Торткен апам да оз халкынын I эдебиет1 мен тарихын, салт-дэстур, енерш ерекше курмет туткан, оныц дурысы мен ! бурысын ажырата бшген, кененщ козш корт, 1 ! сездерш кекейлерше тушп ескен жандар. 15 Сондыктан да бул кюшердщ ецбек жолында да, бала тэрбиелеулершде де, 1С-кимыл тфлштершщ бэршде де улттык тэрбиенщ ша ^ ацкып турады. Тасыган аганыц емфден еткеш бэршпге де оцай тимедк Мен акын емесшн. Алайда, аганьщ 113 казасы жаныма катты эсер еткеш соншама, <§> былай деп жоктаппын: Мезгшсп келгенш-ай сум ажалдыц, # Кур бейнец коз алдымда тур аганьщ. * Слз едщ аскар тауы, бф тхреп, * Жас-кэрх, жекжат-журат, агайынньщ. & Кырык жыл жолдас болдын апамменен, «Картайтып, жан карамас етем» - деп ец, | «Текеимен емф сурген эр жылымды, * Санандар ею жылга» - деп кулдфген. * Эзшщ, кылыгынды сагындык-ау, Ойда-жок б13д1 тастап кетер деген. (Ж Слздерге кызыгып б1з улп алушы ек, Мэцплж жубын жазбай отер деп ек. I Ал енд1 озпнзбен коштасайыи, Аккошл, ак мандайлы жан агайым.

Журе кор желеп-жебеп аруагыцмен, / Торка боп, топырагын жаткан жайьщ. Тасыган агам мэуел1 бэйтерек болса: ...Келемш куннен-кунге озще уксап, 4 Коп жайды кеткен едщ айтып, нускап. Жолым ауыр болса да тынбай келем, Экем мен Тасыганныц туын устап... - деп Торткен апамньщ 031 айткандай-ак, емф бойы кара I шанырагын кастерлеп, ырысын ортайтпай келе жаткан Торткен апам, жарын аялай бшген, багалай 1 бшген, турмыстагы 1скерл1п мен тфшшктеп * каб1лет1 еншмнен кем емес - отбасыньщ алтын * * казыгы. Торткен апамньщ цызындай болып кеткен келпн Ж/'бек. 114 * * 4 8 4 II Гг ей у

ТАСЫГАН АГАНЫ ЕСКЕ АЛУ 4^ пкк; $ Агамыз жаксыдан калган жалгыз журын ед1, § 0кес1 - Шенсвбай ауылымыздьщ * жаркыраган жулдызы едг Карацгы кезде жол тауып Ленинградта, 1Я Темфжолдыц окуын окып едт 5 Ауылга келш, жар сушп, бала сушп, Елше адал кызмет жасап едт 115 Мавдайына елшнщ сыймай кегп, Катыгез кез кастандыктьщ курбаны егп. Я(и Артында кос анасы, эйелк бала-шага, $г Зар илеп шеркошрек жетьм есть Жылай-жылай емфден &г* ею бфдей ана огл, жары ©тп. 1ч, Артында ага менен карындасы ♦ Гулшара калып кегп. / Кайсар жан киындыкка карамастан, Жолын куып экенщ инженерлж IДО ОКУДЫ ОКЫП КСТТ1. Коюреп кен, К031 ашык, акылды, албырт ага, 0зшен карындасын окуга алып кегп.

Жоламанда алансыз ойнап ескем жас гар сдш, I) Слзге карам сол кезде ой тузедж, бой тузедж. Окудын ггайда екенш Спден бшп, чп Талайымыз оку пдеп, емф жолын бастап едж. «4 Жан ага бойы да ерем, § ойы да ерем, бшмд! жнтг болтан, Елш десе, жерш десе 5 1'шкен асын жерге койкам. Кореген сол кездеп каутсодж комитет!, V Агамы КГБ эскери кызметше шакырган. *$>- 5 Сол кезде суйген жары тэте Торткен, $ Торт баланды оарш, бес1пцд1 тербеткен. Отын ясагып ошагыцньщ сондфмей, Илек тшеп Жаратканнан, бсрекеид! кузеткен. 116 Жан ага жануясын, карындасын аялаган, Достарына, туыстарга кемепн аямаган. I1гт Ок)' куган, кималган туган-туыс, Бэр! кен отауынды паналаган. Л Бшемп емф жалган, пешш арман, V Тшсймп жарылкауды бхр Алладан. * Жатка 1 жерщ торка бои, болсын жарык, к Т.урагьщ болсын пешш, О) тозактан болсын жырак. \\ р С1з жоксыз, иншалла, бэр1 дурыс быдщ жакта, 4■ Урпагыц ост жатыр кол созып болашакка. Дастарканда еске алып. дуга жасап, сагынуда, СПС Тшектерш кабыл гып. жараткам оларды езщ сакта.

Терткен тэте, 0 сыйластыгы жараскан туыстармен, * Тасыган агамыздыц озшдейсщ. 5$ Салт-дэстурш сактаган халкымыздыц, а5 Баягы жецгелердщ кезшдейсщ. *1 Жастыгымныц куэсп, асыл жецгем, Урпагыца демеу боп узагырак журе туршы. V Бала-шатан аман боп онт-осш, Барлыгыыыц кызыгын озщ корил. 1 Царындасы Сара Каймолдацызы <5> 06.02.2017 ж. 117 % * * 4 -с 'иМ2 х 14

9Уи* ) АСКАР ТАУЫМДАЙ БОЛГАН ЖАН ЭКЕМ О & «Ештен кеш жаксы» - деп айтады казак. БЁрак ч- бул «кеш», тым кеш болганы окёнёштё. Экем * БайдЁлдеиов Тасыган ШенсЁзбайулы дуниеден 0ткс1пис 20 жыл болады. Осындай уакыттан кейЁн артыма карап, откен емЁрдЁ сараптасам, есЁмдЁ •V бшгепнеп берЁ ол кёсёнён карындасымын деп ■ч журсем де, магам эр« камкоршы эке, эр! акылшы ага, бауыр бола 6ёлёптё. ©кёнёштёсё, оеыныц бэрш отком шакта жазып из отырганым. Алайда, бала кезЁмде есЁмдегЁ киген киЁмдерЁм де, ойнаган ойыншыктарым да ерекшеленЁп туратын. Сонау жиырмасыншы * гасырдын алпысыншы жылдарында бЁлЁппЁн бе $ б.у.п дуниенЁн сонау экем кызмет жагдайымен $ кеткеы Германиядан екенЁн. Барлыгы болсын, кXV молшылыкты корЁп оссён дегегп екенЁн ендЁ О тусЁнемЁн. * ■3 Кен 1н мектеп кабыргасыида окып жургегпмде * й де, улксн омЁрге аяк басканымда да осы с камкорлыкты сол кёсёдсн корт журдЁм. ©зё эскери кызмегте болгандыктан болар бЁзге де катан \\ козкарасымен караушы едЁ. БЁрак аргы жагында О)уг улкеп экелЁк журегЁн тусЁгпп, байкагандаймын. Бул омЁрде еш нэрсе оцайлыкпеы келмейдЁ, ■г' ецбсктенсЁн, К11ы 11дыктар болса мойымасын (3) ) дегегп анык.

Мен атам мен апамныц колында оскенджтсн болар маган катты урыспаушы едг Ресейдеп -V Тамбов каласына окуга кететш болдым. «Осы '-А-. жерде оки бермейсщ бе?», - дегенше мен: «Кешн % турмыска шьтккан соц кайда барамын, эз1р ел керейш, жер керейш», - дедш. «Атац мен апанды к1м карайды?» - дегенше: «Мен окуымды бЫргеншше Сгз карайсыз гой», - дедш. Бет1мнен какпады. Б1рак каникулга келгенде жылына ею рет мшдегп турде зачеткамды ала келуд! талап $ егп. Бфпшм, еюнни курстыц ортасына деГпн тек беспен жэне жогары стипендиямен окып келдш <5> де, еюшш курстыц жазгы сесснясында'бф торт о5- алып калдым. Сондагы айткан соз1 эл1 есшде: I1 «Бул менщ б1лу1мше, кинотеатр, ресторанда жш боламын деген эцпме, - дед1 де койды. С1нл1м Роза екеумпдш арамыз ею жаска жетпейдр содам 119 болар екеумп катар естп<. Балалыкпен катар талай ^ шалалыкта болды. Тэтем айткандай: «Ек1 улдан кермегещц, мен мына ек! кыздан кердш. Осы а Яекеуш адам елтфгеннен басканыц бэр1н 1стед1вдер гой!». Айтканындагыдай талай кател1ктерд1 бастан * кешфдпс Осындай б1р жагдайда экем: «Мына ею кызды БАМ-га /ол кездеп Байкало-Амурская •V магистраль жастар курылысы/ жШеремш», - & Г* 5 деп ашуланып 61зд1 жер аударгандай алыска жШерешн десе, 613 оган куанып, романтиканын жетепнде кетк1м1з келга-ак тур. Жастык-ай! Б1зд1 болашакта шаруага бей1мделу1м1зге, кандай б!р жумыс болмасын колымыздан келсш деген -'Сс максатпен Роза екеум1зд1 салмаган жумысы жок Ьед1. Есшдеп, бугшп куги кулш есшпге алып отыратын б1р окигага токтай кетейш. 1ч

Куз кез1 ед1, кун жаздагыдай ыстык. Ауылымыз ! Жоламанда туратын. Имаш жездемп бен Света чУ-^Г: эпкемюдщ Ардак деген кыздарынын тойына жолга 'С шыктык. Тойга баратындай ен эдем! кейлепмИд! >4 КИ1П, б1з0кше аяк кишшкзбен, боянып-сыланып, шашымызды тойга лайыктап жасап алганбыз. 5 Экемшш эдет1 - кайда бара жатса да жолдаты жумыстарын бтре журетш. Ол ойымызда жок I ед1. Жолдан саяжайга юрдж. Помидор, баклажан, тагы да баска кокешстерд1 жинап машината V салуымызды талап егп. Колжтеп тэтелершпд1 емес, эрине, ею кыз 613 бардык. Саяжайдан жогарыдагы жумыстарды б1т1р1п шыккандагы Роза екеумпдщ туршп тойга бара жаткандагыдан элдекайда алые болды. Устш13Д1 барынша тазалап келжке отырдык та Али ауылына келдж. 120 Ол жердеп жумысымыз да жумыс кшмш талап ететш ед1, туыстардыц тауык корасынан б1здш тауыктарды устап колжке салу керек едк Бодщ багымызга Бибшур келш уйде жок болып куанып калып едж, агам 61зд1 бос турмасын деп % колпсп жуу керек екенш айтты. Келжп жуып, терезелерш газетамен суртш жолга шыккандагы V туршп мулдем той емес, корага киетш кишйен 4 ары болды. Сщлш екеумп бф-бфшпге карап, не * мN айтарымызды бшмедж. Жолдан тагы да демалыс и айлагына кфш, ондагы туратын туыстарга А бф кап ун апарып тусфетшшвд1 айтты агам. \\\\ Агамныц колы инсульттан кейш ауыр котеруге Г/ Л жарамайтынын бшп отырмыз. Ол жакта ер адам бар екенш бшген соц, мен жолдан тастап 3)) кетуш сурадым. Ойым олар барып кайтканша Капшагайдыц суына бф туст, тазаланып алу

болып ед1. Агам келюшш берд1 де: «Квгпктщ .. шыкканыыа карап ту.рып мен бурылгаида осы ^ тастап кеткеи жерде турындар!» дед! де кеттк Бп Г жупрш суга енд1 жеткенде, ол ккинщ келтнщ ^ бурылганын кор1п, суга тусш те улпрмей кайта ^ жупрдж. Еьгппп кеткеи бв кол1кКС отырдык та эбден кулдж. Устшв шац, юр болтаны аз $' болгандай енд1 жупремв деп тер басып кегп. ч& Сонымен, ауылымызга да жеттпс те тойга кайтадан 5 жуынып, кишдершвдь тазалап бардык. Сол кезде | шлмвден ренжжеьпмен, сыртка корсетпеймв. Казфп кун! озшвде бф жакка шыгарда жолда 5 жумыстарымызды б1т1ре журемв. Балалар кейде куледп «Тж барып келуге болмайды ма?», - деп. Болмайтын болу керек... «Таулар алыстаган сайын бшк кершедЬ> дегендей уакыт еткен сайын бвдщ экемв аскар 121 таудай екеьпн,жаксылыгымызболсажарсалатын, кательпмв болса кеппре бшетш, корганышымыз да, арка суйер тфешшшв де бола алган абзал жан яо. екеьпн тусшедь екенсщ... Бупнп куш тортеукмв де (Баян, Роза, Болат, Алмас ) емф арнасымен I агып бара жаткан булактар тэрвдшв. 031 * корген, коре алмай калган немерелерь де бхр- бьр отаудыц иес1, шоберелер де шарк урып ост * 4 келедй Шуюр! Баян Туралыцызы Журунова /г

>* Ескертпелер мен п 'иарлер ушш

МАЗ МУНЫ 3 8 Алгы соз 14 Ерте есейген балалык шак.............................. 20 Ардактымныц кундел!пнен............................. 22 Жаным мен жаны ундес бфеу барын сезшемш 25 Хаттарыцмен есейдш...................................... 27 Сол кун 1955 жылдыц 13 желтоксаны ед1....... 40 Тасыгаииыц куидел1гшен:.............................. 60 «Уйлсну оцай, уй болу киын».......................... 77 Тасыганга........................................................ 82 Омфдщ мэш де, сэ1Й де - бала............................ 95 Сырласу................................................................ 106 Коштаскым келмейдк Амал не?........................... 111 Ецбек бэрш де женбек......................................... 115 Жюек Бурбекова. Мэуел1 бойтерек ед1................. 118 Сара Кайлюлдацызы. Тасыган аганы еске алу..... Баян Журунова. Аскар тауымдай болган жан экем